Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

17. VEKTORI I KVADRATNE MATRICE

17.1 Opcenito o vektorima
Vektor je usmjerena duzina i zato ima: pocetak (hvatiste), kraj i smjer. Vektor se oznacava sa
G G JJJG
oznakom na pr.: a , r , PQ
JJJG
JJJG G
G
Duzina PQ ili r naziva se duzina vektora, intenzitet ili norma vektora PQ ili r .
Pravac na kojem lezi vektor je nosac vektora.

G
G
Kolinearni vektori su oni, koji leze na paralelnim pravcima. Za njih vrijedi a = k b ili ako su
G
G
suprotni vektori, tada vrijedi a = k b . Vrijednost k je skalar.
Skalar je kategorija , broj, koji nema karakteristike vektora.
Nul-vektor je vektor sa duzinom 0 i kolinearan je sa svakim vektorom.
G
a
G
G
Jedinicni vektor (ort) je vektor sa intenzitetom 1. a0 = G a0 = 1
a
Dva vektora su jednaka ako imaju jednaku duzinu i smjer (orijentaciju).
G G G
Zbroj dva vektora je vektor: a + b = c . Zbroj se dobije ulancavanjem dva vektora. Na kraj
prvog translacijom se doda pocetak drugog vektora. Rezultat je vektor koji ima duzinu od
pocetka prvog do kraja drugog vektora.
G
G G G
G
Oduzimanje vektora je dano izrazom: a b = a + b = c . Oduzimanje se izvodi tako sto
G
se na pocetak prvog vektora translacijom doda pocetak drugog vektora. Rezultat, vektor c ,
ima duzinu od kraja drugog do kraja prvog vektora (vidi zadatak u nastavku)
Kolinerani vektori su linearno zavisni.
G
G
G
Linearno nezavisni vektori su oni vektori za koje vrijedi: 1 a1 + 2 a2 = 0

( )

Linearno nezavisni vektori cine bazu vektorskog prostora: V 2 za ravninu i V 3 za prostor.

G G G
Baza vektorskog prostora dana je sa tri uredjena jedinicna vektora i , j , k koji su linearno
nezavisni.
Svaki vektor se moze rastaviti na komponente. Za prostor V3 ima oblik:
G
G
G
G
G
a = ax i + a y j + az k a = ( ax , a y , az )
G G G G
G G
Skalarni umnozak vektora je skalar: a b = a b cos ; kut izmedju vektor a i b .
G
G
G
G
G
G
G G
Za = 0 ili a b = ax i + a y j + az k bx i + by j + bz k = ax bx + a y by + az bz
G G G G G G
G G G G G G
i i = j j = k k =1
i j = j k = k i = 0
G G G
G G
Vektorski umnozak dva vektora je vektor: a b = c koji je okomit na a i b .
G G G
G
G G
G G
G G
Vektori a , b i c cine desni sustav. c = a b = a b sin a , b

)(

( )

Vektori i matrice

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

Vektorski umnozak jedinicnih vektora u desnom sustavu:
G G
GG G
GG
GG
GG
G G
ixi = 0 jxj = 0 kxk = 0 ixj = k jxk = i kxi = j
GG
G G
G G G
G
jxi = k kxj = i ixk = j
G
G G
G G
i
j k
a
b
G
G
a b = a x a y a z = S.
sin = G G
ab
bx by bz
Apsolutna vrijednost vektorskog produkta dva vektora jednaka je povrsini paralelograma
sto ga zatvaraju zadani vektori.
G G G
G G G
G G G
Mjesoviti umnozak vektora oznacava se sa a , b , c = a b c = a b c

G G G G G
G
a b c = a b sin c cos = V.

) (

ax
G G G
a b c = bx
cx

ay
by
cy

az
bz
cz

Apsolutna vrijednost mjesovitog umnoska vektora, jednaka je volumenu prizme

koju zatvaraju vektori.
17.2 Osnovne operacije sa vektorima
1. Tocka S je sjeciste dijagonala paralelograma ABCD. Izracunaj vektorski zbroj
JJG JJG JJJG JJJG
SA + SB + SC + SD.
JJG
JJJG JJG
JJG JJG JJJG JJJG
Iz slike je vidljivo, da je SA = SC i SB = SD SA + SB + SC + SD = 0
Vektrorski zbroj zadanih vektora jednak je nuli.

2.

JJJG JG JJJG G
U pravilnom sesterokutu ABCDEF, poznati su vektori AB = m i BC = n.
JJJG JJJG JJJG JJJG JJJG JJJG JJJG
JG G
Izrazi vektore CD, DE , EF , FA, AC , AD i AE pomocu vektora m i n.
JJJG JJJG JJJG JJJG
JG G
JJJG
JG JJJG
G
Iz slike je vidljivo, da je: CD = BS = BA + AS = m + n DE = m EF = n
JJJG
JJJG JG G JJJG JG G
JJJG G JJJG JJJG JJJG
JG G
FA = CD = m n AC = m + n
AD =2n AE = AD + AD = 2m n

Vektori i matrice

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

3.

JJJG JJJG JJJG

Zadani su vektori prema slici. Izrcunaj zbroj vektora AB + AC + AD
JJJG JJJG JJJG
Vidljivo je, da je AB + AD = AC
dijagonala pravokutnika ABCD
JJJG JJJG JJJG JJJG JJJG
JJJG
Prema tome je: 
AB
+ AD
 

+ AC = AC + AC = 2 AC
JJJJG
AC

G G G
4. Zadana su tri jedinicna vektora koji zadovoljavaju uvjet a + b +c = 0
G G G G G G
Izracunaj zbroj a b + b c + c a
Iz zadanog uvjeta proizilazi, da zadani vektori cine jednakostranican trokut.
Kut izmedju vektora je u tom slicaju 120D . Dalje slijedi:
G G
1
a b = a b cos120D = 1 1 cos120D = cos ( 90D + 30D ) = sin 30D =
2
G G
1
b c = b c cos120D = 1 1 cos120D = cos ( 90D + 30D ) = sin 30D =
2
1
G G
c a = c a cos120D = 1 1 cos120D = cos ( 90D + 30D ) = sin 30D =
2
G G G G G G
3
1
a b + b c + c a = 3 =
2
2

Vektori i matrice

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

JJG JJG JJJG
5. Zadan je trokut ABC i teziste u tocki T. Odredi zbroj vektora TA + TB +TC
Nadopunimo li trokut ATC u paralelogram ATCD mozemo postaviti:
JJG JJG JJJG
JJG JJJG JJG HJJJ JJG
+ TC
TA + TB + TC = TA

 

+ TB = TD + TB = 0
JJJG
TD
HJJJ JJG
Vektori TD i TB su suprotni i njihov je zbroj nula.

G JJJG G JJJG G JJJG

6. Zadana si tri vektora koji cine trokut: a = BC , b = CA i c = AB. Izracunaj
JJJG JJJG JJJG
vektore tezisnica trokuta AF , BD i CE
G
G
JJJG aG
JJJG
G a G a
Iz + ABF imamo: BF =
Iz + AFC imamo: AF = b + = c +
2
2
2

G
JJJG G b
Iz + BCD imamo: BD = a +
2
G
G G
JJJG G cG aG aG cG
G
b
c a
G G
b = c a =
BD = a =
2
2 2
2 2
2
G
G G
G
G
G
JJJG G c G
JJJG G aG b b aG
c
a b
G G
CE = b +
c = a b = CE = b =
2
2
2 2
2 2
2

7. Iz vrha C trokuta povucena je tezisnica CT na bazu trokuta ABC u tocki T.

JJJG
JJJG JJJG
Izrazi vektor tezisnice CT kao linearnu kombinaciju vektora stranica CA i CB.
JJJG JJJG JJJG
JJJG JJJG JJJG
Iz + ABC imamo: (1) CT = CA+ AT ( 2 ) CT = CB + BT zbrojimo (1) i ( 2 )
JJJG JJJG JJJG JJJG JJJG
JJJG
JJJG
2 CT = CA+ AT + CB + BT
iz slike vidimo: AT = BT
JJJG JJJG JJJG JJJG
JJJG JJJG JJJG
JJJG CA + CB CA CB
2 CT = CA + CB

CT =
=
+
2
2
2

Vektori i matrice

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G G G
8. Iz tocke C povucena su tri vektora a , b i c . Krajevi vektora leze na pravcu p,
sa pripadajucim tockama A, B i T. Tocka T dijeli duzinu izmedju A i B u
G
G
G
omjeru x : y, uz uvjet da je x + y = 1. Dokazi da je c = xa + yb .
G 1 G G
Iz zadatka 7. znamo, ako tocka T lezi na polovistu baze c = a + b .
2
G
G
G JJJG JJJG G
G G
G
G
U ovom slucaju je: c = CB + BT = b + x a b = xa + (1 x ) b = xa yb

JJJG JJJG
9. Zadan je trapez ABCD. Dokazi da su vektori dijagonala AC i DB kolinearni
JJJG
sa vektorom baze AB.
JJJG JJJG JJJG JJJG
JJJG
JJJG JJJG JJJG
Iz slike je vidljivo: AC = AD + DC = AD + AB
DB = AB AD
JJJJJJG JJJG JJJG
JJJG JJJG JJJG
JJJG
AC + DB = AD + AB + AB AD = ( + 1) AB

10. Zadan je trapez ABCD. Dokazi da je sredisnjica trapeza jednaka polovici zbroja
G 1 JJJG JJJG
paralelnih stranica S =
AB + DC
2
JJJG JJJG JJJG JJJG
JJJG
JJJG
Iz slike je vidljivo: AP + PQ + QB = AB
AP = DP
JJJG JJJG
JJJG JJJG JJJG
JJJG
JJJG JJJG JJJG JJJG
AB + DC
PQ = S =
DP + PQ + QC = DC zbrojimo 2 PQ = AB + DC
2

Vektori i matrice

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G
G G
G G
G
G G G G
11. Zadani su vektori a = 3i + 4 j i b = 2i j . Odredi intenzitet i smjer vektora a , b , a + b
G G
i b a .

G
G
4
3 3
G
Za a = 3i + 4 j imamo: a = 32 + 42 = 25=5 tan = cos = =
3
a 5

= 53.13D
G
G G
1
2
2
Za b = 2i j imamo: b = 22 + 12 = 5 tan = cos = =
2
b
5
= 333.43D
G
G
G G
G
G
G G
Za a + b imamo: ( 3i + 4 j ) + ( 2i j ) = 5i + 3 j ; a + b = 52 + 32 = 34
3
5
5
cos =
= 30.96D
=
5
a+b
34
G G
G G
G
G
G
G
Za b a imamo: ( 2i j ) ( 3i + 4 j ) = i 5 j ; b a = 12 + 52 = 26
tan =

tan =

5
5
1
= 5 cos =
=
= 258.69D
1
ba
26

G G
G
G G
12. Vektori u i v su kolinearni. Odredi broj x tako, da vektori a = ( x 1) u + v i
G
G
G
b = 3u + ( x + 1) v budu kolinearni.
Iz uvjeta kolinearnosti dobijemo:

G G
2 (u + v )
G G
G
G
G G
G
G
( x 1) u + v + 3u + ( x + 1) v = 0 x ( u + v ) +2v + 2u = 0 x = G G = 2
(u + v )
Uvrstimo u zadani izraz:
G
G G
G G G
G
G
G G
G
a = ( 2 1) u + v = 3u + v b = 3u + ( 2 + 1) v = 3u v a

G
G
a = b

Za x = 2 imamo:
G
G G
G G
a = ( 2 1) u + v = u + v

G
G
b = 3a

Vektori i matrice

G
G
G
G G
G
b = 3u + ( 2 + 1) v = 3 ( u + v ) 3a

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G
G
13. Vektor a rastavi na vektorske komponente okomite i paralelne vektoru b .
G
G
G JJG JJG JJG
Rastasvimo vektor a na komponente ax i a y : a = ax + a y ax = mb
JJG G
JJG G JJG G
G
Iz uvjeta okomitosti: a y b = 0 a y = a ax = a mb
G
G G
JJG G
JG
J
G G G G
G2
G aG b G
a b
G
a y b = a mb b = a b m b = 0 m = G 2 odnosno: ax = mb = G 2 b
b
b
G
G G
JJG G
G G aG b G
G
a b
G
Skalar G je projekcija vektora a na vektor b .
a y = a mb = a G 2 b
b
b

G G
a b
Vektor G
b

G
G
b
G
G je vektorska projekcija vektora a na vektor b .
b

G G
G
G G
14. Vektori a i b su nekolinearni. Odredi realni broj x tako, da vektori m = ( x + 2 ) a + b i
G
G
G
n = 2 xa + ( x 1) b postanu kolinearni suprotnog smjera.
G
G
Iz uvjeta kolinearnosti: m = k n imamo: x = 1 i x = 2 odnosno;
Za x = 1:
G
G
G
G G G G
G
G
G
m = ( 1 + 2 ) a + b = a + b
n = 2 ( 1) a + ( 1 1) b = 2a 2b klinearni i suprotni
Za x = 2 :
G
G G
G G
m = ( 2 + 2 ) a + b = 4a + b

G
G
G
G G
n = 2 ( 2 ) a + ( 2 1) b = 4a + b vektori su jednaki

JJG
JJG
G
G
G
G G
G
15. Vektor a = 4i + 3 j rastavi na vektore a1 paralelan i a 2 okomit vektoru b = 3i + j .
G G
a b 4 3 + 3 1 15 3
Iz ranijeg zadatka br.13 imamo m = G 2 = 2 2 =
=
( 3 + 1 ) 10 2
b
JJG
G 3 G G
9G 3 G
Sada je: a1 = mb = ( 3i + j ) = i + j
2
2
2
JJG G JJG
G
G 9G 3
a 2 = a a1 = ( 4i + 3 j ) i +
2
2

Vektori i matrice

G
1G 3 G
j= i + j
2
2

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G
G G
G G G
G
G
G
G G
16. Odredi vektor k tako, da za vektore a = 2i j i b = 3i + 2 j vrijedi: a k = 7 i b k = 7.
G
G G
G G
G G
G G
Oznacimo k = mi + nj i upisimo skalarni umnozak dva vektora a k = ( 2i j )( mi + nj ) :
G G
G G
G G
G G
G G
G G
G G
a k = ( 2i j )( mi + nj ) = 2m iN
i + 2n iN
j mN
j i nN
j j = 2m n = 7
1
0

Za drugi dio zadatka imamo:

G G
G
G
G G
G G
G G
G G
G G
b k = ( 3i + 2 j )( mi + nj ) = 3m iN
i + 3n iN
j + 2m N
j i + 2n N
j j = 3m + 2n = 7
1

Rijesim te dvije jednadzbe sa dvije nepoznanice: 2m n = 7

3m + 2n = 7 m = 3; n = 1
G
G G
G G
Trazeni vektor ima oblik: k = mi + nj = 3i j .
G G G
G
G
G
G G
17. Izracunaj umnozak 3a 2b a + b ako je a =2, b =3 i ) a , b =120D .
G G G
GG
G
GG
GG
GG
G
GG G
GG
3a 2b a + b = 3aa + 3ab 2ab 2bb = 3 a + 3ab b = 3 2 + 3ab 2 3

(
)

)(

)(

( )

G G G
GG
G G
G
1
3ab = 3 a b cos (120D ) = 3 2 3 = 9 3a 2b a + b = 9
2

)(

G
G
G
G
G
G G 3
18. Odredi duzinu vektora k = 3a + 2b ako je a =2, b = 2 i ) a , b =
.
4
G
Da bi odredili duzinu vektora k , moramo izracunati njegovu apsolutnu vrijednst:
G 2
G 2
G
G 2
G
G
G 2
G
G
GG
k = 3a + 2b = ( 3a ) + 2 ( 3a ) 2b + 2b = 9a 2 + 12ab + 4b 2 =

( )

( ) (

GG
2
= 9 ( 2 ) + 12ab + 4
G

(k )

( ) ( )

( )
2

GG
G G
3
12ab = 12 a b cos
4

G
= 36 24 + 8 = 20 k = 20 = 2 5

= 24
= 12 2 2

JJJG G
G
G
19. Odredi kut izmedju dijagonala paralelograma ABCD ako je AB = a = 4i 3 j i
JJJG G
G G
AD = b = 6i + j .
Iz slike je vidljivo da je:
JJJG G G
JJJG
G
G
G G
G
G
AC = a + b = 4i 3 j + 6i + j = 10i 2 j
AC = 102 +2 2 = 104
JJJG G G
G G
G
G
G
G JJJG
BD = b a = ( 6i + j ) ( 4i 3 j ) = 2i + 4 j BD = 22 + 42 = 20
G G
a b
G G G G
Iz skalarnog umnoska dobijemo: a b = a b cos = ar cos G G
ab
JJJG JJJG
AC BD = ACi BDi + AC j BD j = 10 2 + ( 2 ) 4 = 20 8 = 12

= ar cos
Vektori i matrice

12
104 20

= ar cos

12
16 130
8

= ar cos

3
130

= 74.74D

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G G
G
G G
G
G
G
20. Vektori 7a 5b i a + 3b , su medjusobno okomiti kao i 7a 2b i a 4b . Izracunaj kut
G G
izmedju vektora a i b .
G G
G
G2
G
G2
GG
GG
Iz uvjeta okomitosti: 7a 5b a + 3b = 7 a 5ab 21ab 15 b =0 i
G G
G
G2
G
G2
GG
GG
7a 2b a 4b = 7 a 2ab 28ab + 8 b = 0 sredimo i zbrojimo
G2
G2
GG
7 a + 16ab 15 b = 0
G2
G2
GG
7 a 30ab + 8 b = 0 oduzmimo drugu od prve jednadzbe

)(

)(

G2
1 G2
1
GG 1 G 2
GG G G
GG
46ab 23 b = 0 ab = b ab = a b cos = b cos = = 60D
2
2
2
G G G
G
21. Vektori a + kb i a b medjusobno su okomiti. Izracunaj faktor k ako je kut izmedju
G
G G
G
vektora a i b , = 120D i b =2 a .
G G G
G2
G
G2
GG
Iz uvjeta okomitosti: a + kb a b = 0 a + ( k 1) ab k b = 0
G
G
GG G G
G G
G2
nakon zamjene b =2 a i ab = a b cos120D = 2 a a ( 0.5 ) = a

)(

2
G2
GG
G2
G2
G2
G2 G2
a + ( k 1) ab 4k a = 0 a + ( k 1) a 4k a = a ( 2-5k ) = 0 k =
5

G G
G G
G G
22. Izracunaj a + b i a b ako je poznat kut izmedju vektora ) a , b = 60D i ako je
G
G
a =5, b =8.

( )

G2
1
G G 2 G 2 GG G 2 G 2
G G
a + b = a +2ab + b = a +2 a b cos + b =52 +2 5 8 +82 =109
2
G G
a + b = 109
G2
1
G G2 G2
GG G 2 G 2
G G
a b = a 2ab + b = a 2 a b cos + b =52 2 5 8 +82 =69
2
G G
a b = 69

Vektori i matrice

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G
G
G
G
G
G G
23. Izracunaj ( 4a b ) 2a + 3b ako je a =2, b =3 i kut izmedju a i b iznosi 120D .
G
G2
G
G
G2
GG
GG
GG
( 4a b ) 2a + 3b = 8 a +12ab 2ab + 3 b = 8 22 + 10ab 3 32 =
G G
= 32 10 a b cos 27
G
G
G
( 4a b ) 2a + 3b = 5 10 2 3 ( 0.5 ) = 5 30 = 25

JJJG
G
G JJJG
G
G
24. Zadani su vektori AB = 3i 2 j i AC = 7i + 4 j . Dokazi da trokut ABC koji cine vektori
pravokutan.
JJJG JJJG JJJG
G
G
G
G
G
G
BC = AC AB = 7i + 4 j ( 3i 2 j ) = 4i + 6 j
JJJG JJJG
Iz uvjeta okomitosti: AB BC = 0
JJJG JJJG
G
G G
G
GG
GG
GG
GG
AB BC = ( 3i 2 j )( 4i + 6 j ) = 12 ii
jj = 12 12 = 0
N + 18 ij
N 8 ij
N 12 N
1

Vektori su okomiti i trokut je pravokutan.

G
G
2
G
G
G
G G
G
G G
25. Zadani su vektori m = a + 17b i n = 3a b uz a = 2, b = 5 i ) a , b =
.
3
Izracunaj koeficijent
tako da vektori budu okomiti.
G
G G
G
G G
Iz uvjeta okomitosti: m n = 0 a + 17b 3a b = 0
G
G2
G
G G
G2
GG
GG
GG
a + 17b 3a b = 3 a ab + 51ab 17 b = 3 22 + ab ( 51 ) 17 52

( )

)(

)(

GG G G
2
1
ab = a b cos
= 2 5 = 5
3
2
G
680
G
G G
a + 17b 3a b = 12 + ( 5 )( 51 ) 425 = 17 680 = 0 =
= 40
17

)(

Vektori i matrice

10

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G
G
G
G G
G G
G
26. Zadani su vektori a = 2i + ( 1) j k i b = i + j + 2k . Izracunaj koeficijent tako
da vektori budu okomiti.
Iz uvjeta okomitosti:
G G
a b = 0 ai bi + a j b j + ak bk = 0 2 + ( 1) 1 + ( 1) 2 = 0
3 = 3 = 1
G
G G
G
G
G G
G G
G G
G
27. Vektor a = i + j + k okomit je na vektore b = i 2 j + k i c = i + j + 2k .
Izracunaj koeficijente i .
Iz uvjeta okomitosti:
G G
a b = 0 ai bi + a j b j + ak bk = 1 1 + ( 2 ) + = 0
G G
a c = 0 ai bi + a j b j + ak bk = 1 ( 1) + 1 + 2 = 0
Rijesimo te dvije jednadzbe: 1 2 +

1
3
= 0 =
5
5

G
G G
G
G
28. Izracunaj vektor c koji je okomit na vektor a = 3i + j 2k
G
G
i
j
G G G
Iz vektorskog umnoska imamo:
c = axb = ax a y
bx by

1
5

i vektor
G G
k i
az = 3
bz 4

G
G
G G
b = 4i j + 3k .
G
G
j k
1 2
1 3

Determinantu rijesimo skracenim postupkom:

G
G G G
G G
G G
i
j k
i
j k i
j
G
G
G
G
G
3 1 2 = 3 1 2 3 1 = 3i 1 + 4 ( 2 ) j + k 3 ( 1) 1k 4 ( 1)( 2 ) i 3 j 3 =
4 1 3
4 1 3 4 1
G
G
G
= i 17 j 7k
Sada mozemo ispitati okomitost parova vektora:
G G
c a = ci ai + c j a j + ck ak = 1 3 + ( 17 )1 + ( 7 )( 2 ) = 3 17 + 14 = 0
G G
c b = ci bi + c j b j + ck bk = 1 4 + ( 17 )( 1) + ( 7 ) 3 = 4 + 17 21 = 0

Vektori i matrice

11

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

29. Izracunaj povrsinu paralelograma odredjenog sa vektorima
G
G
G G
b = i + j 2 k .
G
G
i
j
G G G
Iz vektorskog umnoska imamo:
c = axb = ax a y
bx by

G
G G
G
a = 3i 2 j + k i
G
G
G
G
k
i
j
k
a z = 3 2 1
bz 1 1 2

Determinantu rijesimo skracenim postupkom:

G
G G
G
G
G
G
G
i
j
k
i
j
k
i
j
G
G
G
G
3 2 1 = 3 2 1 3 2 = i ( 2 )( 2 )1 + j1( 1) + k ( 2 )( 1) i 1 1
1 1 2 1 1 2 1 1
G
G
G G
G G
j 3 ( 2 ) = 3i + 5 j + k axb = 32 + 52 + 12 = 35
Povrsina paralelograma iznosi

35 kvadratnih jedinica

G G G
G
30. Izracunaj kut izmedju dijagonala parelelograma kojeg cine vektori a = 2i + j k i
G G
G G
b = i 3 j + k.
JJJG G G G
G G G G
G G
G
G
Iz slike vidimo: AC = d1 = a + b = 2i + j k + i 3 j + k = 3i 2 j
JJJG G
G
G G G G
G G
G
G
G G
DB = d 2 = a b = 2i + j k i 3 j + k = i + 4 j 2k
G G
d1 xd 2
Kut medju dijagonalama iznosi: sin = G G
d1 d 2

G
i

G
j

G
k

G
i

G
j

G
k

G
i

G
j

G G
G
G
G
G
G
G
G
d1 xd 2 = 3 2 0 = 3 2 0 3 2 = 4i + 12k + 2k + 6 j = 4i + 6 j + 14k
1 4 2 1 4 2 1 4
G G
d1 xd 2 = 42 + 62 + 142 = 248
G
G
2
2
d1 = 32 + ( 2 ) = 13
d 2 = 12 + 42 + ( 2 ) = 21
G G
d1 xd 2
248
248
248
D
sin = G G =
=
= arcsin
=65.28
13 21
273
d1 d 2
273

Vektori i matrice

12

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G
G G G
G
G
31. Izracunaj povrsinu parelelograma koji ima za dijagonale vektore d1 = m n i d 2 = 3m 4n
G G
i ako su m i n jedinicni vektori pod kutem od = 30D.
G G
1 d1 xd 2
P= G G
2 d1 d 2
G G
G G
G
G
G G
G G
G G
G G
d1 xd 2 = ( m n ) x ( 3m 4n ) = 3 ( mxm ) 4 ( mxn ) + 3 ( nxm ) + 4 ( nxn ) =
N


G G
G G
= 4 ( mxn ) + 3 ( nxm )
N
G G
( mxn )

1
G G
d
xd
G G
1
2
1
1
1
1
1
G G
G G G G

d1 xd 2 = ( mxn ) = nxm = n m sin 30D = 1 1 = P = G G = 2 =

2 d1 d 2
2 1 1 4
2 2
G G
G G G
G
32. Izracunaj povrsinu parelelograma koji ima stranice a = m + 2n i b = m 3n i ako je
G
G
m = 5 i n = 3 i kut medju njima = 30D.
G G
G G
P = axb = a b sin
G G
G
G
G
G
G G
G G
G G
G G
G G
G G
axb = ( m + 2n ) x ( m 3n ) = ( mxm ) 3 ( mxn ) + 2 ( nxm ) 6 ( nxn ) = 3 ( mxn ) + 2 ( nxm )
N


G G
0

G G
G G
G G
G G
axb = 3 ( nxm ) + 2 ( nxm ) = 5 ( nxm )

( nxm )

1 75
G G
G G
G G
P = axb = 5 ( nxm ) = 5 n m sin 30D = 5 3 5 =
2 2
G G
G G
G
G G
G G
G
33. Izracunaj axb ako je poznato: a = 3i j + 2k i b = 2i + 3 j k
G G G
i j k
G 1 2 G 3 2 G 3 -1
G G G
j
+k
=
c = axb = 3 1 2 = i
3 1
2 1
2 3
2 3 1
G
G
G
G
G
G
G
c = i ( 1)( 1) ( 3)( 2 ) j 3 ( 1) 2 2 + k 3 3 ( 1) 2 = 5i + 7 j + 11k

Vektori i matrice

13

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

34. Izracunaj povrsinu trokuta sa vrhovima u A ( 2,3,5 ) , B(4,2,-1), C(3,6,4).
1G G
Povrsina trokuta jednaka je P+ = axb Stranice trokuta racunamo prema:
2
JJJG
G
G
G
G
G G
AB = ( 4 2 ) i + ( 2 3) j + ( 1 5 ) k = 2i j 6k
JJJG
G
G G
G
G G
AC = ( 3 2 ) i + ( 6 3) j + ( 4 5 ) k = i + 3 j k
G G
G
i j k
1G G
1
1 G 1 6 G 2 6 G 2 1
P+ = axb = P+ = 2 1 6 = i
j
+k
=
1 1
1 3
2
2
2 3 1
1 3 1
=

G
G
1 G
1
1
2
19i 4 j + 7 k P+ =
192 + ( 4 ) + 7 2 =
426
2
2
2

G G G
G
G G G G
G
G
35. Izracunaj volumen paralelopipeda sa stranicama a = 3i - j ; b = j + 2k ; c = i + 5 j + 4k .
Volumen prizme je jednak povrsini baze pomnozene sa visinom:
G
Oznacimo li visinu sa vektorom a, tada je povrsina baze jednaka vektorskom produktu
G G
vektora b i c .
G G G
i
j k
ai a j ak
G
G G G
Volumen iznosi: V = a b c a bi b j bk = bi b j bk Zamijenimo:
ci c j ck
ci c j ck

ak
3 1 0
bk = 0 1 2 = 20 = 20
ck
1 5 4
G G G
G G G G G G
P ravilo vrijedi i kada vektori zamijene mjesta: a b c = a b c = c a b

ai
G G G
V = a b c = bi
ci

aj
bj
cj

Vektori i matrice

14

) (

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

36. Izracunaj jednadzbu plohe koja lezi na vrhovima radij-vektora. Vrhovi radij-vektora imaju
koordinate: A(3,1,-2), B(-1,2,4), C(2,-1,-1).
Vektori koji spajaju vrhove zadanih radij-vektora cine trokut koji lezi na trazenoj ravnini.
G JJJJJG
G JJJJJG
G JJJJG
Oznacimo vektor, stranicu a = R1 R2 = r2 - r1 ; b = R1 R3 = r3 - r1 ; c = R1 R = r - r1
JJJJG JJJJJG JJJJJG
Posto vektori leze na ravnini, vrijedi: R1 R R1 R2 R1 R3 = 0

( r - r1 ) ( r2 - r1 ) ( r3 - r1 ) = 0

( r - r1 )i ( r - r1 ) j ( r - r1 )k
( r2 - r1 )i ( r2 - r1 ) j ( r2 - r1 )k
( r3 - r1 )i ( r3 - r1 ) j ( r3 - r1 )k

x x1
x2 x1
x3 x1
Odredimo radij-vektore:
G
G
G G
G G
r = xi + yj + zk
r1 = 3i + j 2k
G
G
G
( r - r1 ) = ( x 3) i + ( y -1) j + ( z + 2 ) k
G
G G
( r2 - r1 ) = 4i + j + 6k
G
G
G
( r3 - r1 ) = i 2 j + 3k

y y1
y2 y1
y3 y1

z z1
z2 z1
z3 z1

G
G
G
r2 = i + 2 j + 4k

G G G
r3 = 2i j + k

( r - r1 ) ( r2 - r1 ) ( r3 - r1 ) =
G
G
G
G
G
G G
G
G
= {( x 3) i + ( y -1) j + ( z + 2 ) k } {4i + j + 6k } {i 2 j + 3k } = 0
G

( r - r1 ) ( r2 - r1 ) ( r3 - r1 ) = {( x 3) i + ( y -1) j + ( z + 2 ) k }
( r - r1 ) ( r2 - r1 ) ( r3 - r1 ) = {( x 3) i + ( y -1) j + ( z + 2 ) k }

G
G G
i
j k
4 1 6 = 0
1 2 3
G
G
G
15i + 6 j + 9k = 0

G
G
G
G
G G
( x 3) i + ( y -1) j + ( z + 2 ) k 4i + j + 6k 15 ( x 3) + 6 ( y 1) + 9 ( z + 2 ) = 0

}{

5 x + 2 y + 3 z 11 = 0 je trazena jednadzba ravnine.

Drugi nacin rjesavanja je koristenje ranije spomenute jednadzbe u obliku determinante:
x x1
x2 x1
x3 x1

y y1
y2 y1
y3 y1

z z1
x 3 y 1 z + 2
z2 z1 = 1 3 2 1 4 + 2 = 0
z3 z1
2 3 1 1 1 + 2

15 ( x 3) + 6 ( y 1) + 9 ( z + 2 ) = 0 Jednadzba ravnine: 5 x + 2 y + 3 z 11 = 0

Vektori i matrice

15

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G G G G G
G G
G
37. Vektori a = 2i + j k i b = i 3 j + k cine dijagnale pralelograma. Izracunaj kut medju
dijagonalama.
G
G
G G G G
G G
G G
Prva dijagonala: d1 = a + b = 2i + j k + i 3 j + k = 3i 2 j
G
G G G G
G G
G
G
G G
Druga dijagonala: d 2 = a b = 2i + j k i 3 j + k = i + 4 j 2k
G
G G
i
j
k
3 2 0
G G
d1 d 2
1 4 2
G G
d1 d 2 = ab sin sin =
=
2
2
d1d 2
32 + ( 2 ) 12 + 42 + ( 2 )
G G
G
4i+6j+14k
248
42 + 62 + 142
248
sin =
=
=
= tan 1
= 43.62
13 21
273
273
273

G
G
G G G
G
G G G
G G G G
38. Zadani su vektori: a = i + j ; b = 2i 3 j + k i c = 4 j 3k . Izracunaj: a b c ;
G G G
a b c i zakljuci jesu li ta dva produkta jednaka.
G G G
i
j k
G
G
G
G
G G
G G
a b = 1 1 0 = i (1 0 ) j (1 0 ) + k ( 3 2 ) = i j 5k
2 3 1
G
G G
i
j k
G
G
G
G G
G G G
a b c = i j 5k 4 j 3k = 1 1 5 =
0 4 3
G
G
G
G
G
G
G G G
= i ( 3 + 20 ) j ( 3 0 ) + k ( 4 0 )
a b c = 23i + 3 j + 4k

{(

) (

)}

G
G G
i
j k
G G
G
G
G
G
G
G
b c = 2 3 1 = i ( 9 4 ) j ( 6 0 ) + k ( 8 0 ) = 5i + 6 j + 8k
0 4 3
G G G
i j k
G
G
G G
G
G
G
G
G G G
a b c = ( i + j ) 5i + 6 j + 8k = 1 1 0 = i ( 8 0 ) j ( 8 0 ) + k ( 6 5 )
5 6 8
G
G G
G G G
a b c = 8i 8 j + k
G G G G G G
Zakljucujemo da je : a b c a b c

) {

Vektori i matrice

)}

16

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

G G
G
39. Izracunaj jedinicni vektor p0 koji lezi na ravnini sto ga cine vektori b i c a okomit je na
G
vektor a.
G
G G G G G
G G G G G
G
a = 2i j + k ; b = i + 2 j k ; c = i + j 2 k
G
G
G
G G
G
Trazeni vektor: p = px i + p y j + pz k lezi na ravnini koju cine a i b . Znaci vrijedi:
px p y pz
px p y pz
G G G
b c p = 0 bx by bz = 0 1
2 1 = 0
cx c y cz
1
1 2
G
p = px ( 4 + 1) p y ( 2 + 1) + pz (1 2 ) = 3 px + p y pz = 0
G G
G G
Iz uvjeta p a slijedi: p a = 0 ax px + a y p y + az pz = 2 px 1 p y + 1 pz = 0

3 p x + p y p z = 0
Rijesimo sistem jednadzbi :

2 px 1 p y + 1 pz = 0
Jedinicni vektor:

px = 0

p y = pz

p0 =

p2 x + p2 y + p2 z = 0 + p2 y + p2 y = 2 p2 y 2 py
G G
j +k
G
p0 = 2 p0 =
2

G G G
G G G G G
G G G G G
G G
40. Za zadane vektore: a = i 2 j + k ; b = 3i + k ; c = j k izracunaj a+b b + c c

( )(

Zadatak mozemo izracunati na dva nacina:



0
G G G G G G
G G G G G
G G G G P
G G
G G G G
1. a + b b + c c = a + b b c + c c = a + b b c = a b c + b b c =

)(

ax
G G G G G G G G
a + b b + c c = a b c = bx
cx

)(

ay
by
cy

)(

) (

) (

az
1 2 1 1 2
bz = 3 0 1 3 0 =
cz
0 1 1 0 1

= 0 0 + 3 0 1 6 = 4
G
G G G
G
G G
G
G
G
G G
2. Uvedimo vektor: u = a + b = 2i j + k + i + 2 j k = 4i 2 j + 2k
G G
G
G
G G
G G
G G
G
v = b + c = i + 2 j k + i + j 2k = 3i + j

) (
) (

) (
) (

ux
G G G G G G G G
G G G
Zamijenimo: a + b b + c c = u v c = u ( v c ) = vx
cx

)(

uy
vy
cy

uz
4 2 2
vz = 3 1 0
cz
0 1 1

4 2 2 4 2
G G G
u ( v c ) = 3 1 0 3 1 = 4 + 0 + 6 0 0 6 = 4
0 1 1 0 1

Vektori i matrice

17

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

17.3 Opcenito o kvadratnim matricama
Matrica je uredjena tablica realnih brojeva. Sastoji se od elemenata a ij gdje je sa i oznacen broj
retka a sa j broj stupca. Kvadratna matrica drugog reda ima dva reda i dva stupca.

a11 - je clan u prvom redu i prvom stupcu

a12
a
A= 11

a21 a22
a12 - je clan u prvom redu i drugom stupcu

a21 - je clan u drugom redu i prvom stupcu

a 22 - je clan u drugom redu i drugom stupcu

Matrica se oznacava na slijedeci nacin:

x
Matrica sa samo jednim stupcem naziva se vektor matrica: V= y
z
Dvije matrice su jednake onda i samo onda ako su im odgovarajuci clanovi jednaki:
a12
b
a
b
A= 11
B = 11 12 A = B a11 = b11 , a12 = b12 , a21 = b21 , a22 = b22

a21 a22
b21 b22
Transponirana matrica A T , matrice A, se dobije tako, da se u matricu A T upisu u redove clanovi
stupaca matrice A.

( A ) = ( A)
T

ij

ji

Matrica A oblika mxn postaje A T oblika nxm

Zbroj matrica: Dvije matrice se zbrajaju tako, da se zbroje odgovarajuci clanovi matrice.
a11 a12 b11 b12 a11 + b11 a12 + b12
a
+
=

21 a22 b21 b22 a21 + b21 a22 + b22

Umnozak broja i matrice: Broj se mnozi matricom tako, da se svaki elemet matrice pomnozi sa

Rezultat se upisuje u matricu istog reda:

a
tim brojem. Rezultat je matrica istog reda: 11
a21

a12 a11
=
a22 a21

a12
a22

0 0
Nul-matrica je matrica koja ima sve clanove jednake nuli. 0 =

0 0
Zbrajanje matrica istog reda, svodi se na poznate zakone zbrajanja uz uvjet, da se racunske
operacije vrse sa istim clanovima matrice. Rezultat je uvijek matrica jednakog reda:
A+ B = B+ A

A B = A + ( B )

( A + B) = A + B

( + ) A = A + A

( A+B) + C = A + ( B + C )
( ) A = ( A)

Mnozenje matrica:
Mnozenjem dviju matrica A i B dobije se opet matrica, C. Mnozenje se vrsi na slijedeci nacin:
Prvi clan rezultantne matrice, c11 dobije se tako, da se clanovi prvog reda matrice A pomnoze
skalarno sa prvim stupcem matrice B. Drugi clan c12 se dobije skalarnim mnozenjem prvog reda
matrice A sa drugim stupcem matrice B, itd.
Vektori i matrice

18

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

a11 a12 b11 b12 c11 = ( a11b11 + a12 b21 ) c12 = ( a12 b12 + a12 b22 )

=
21 a22 b21 b22 c21 = ( a21b11 + a22 b21 ) c22 = ( a21b12 + a22 b22 )
Mnozenje matrica nije komutativno: AB nije jednako BA AB BA
Regularna ili invertibilna matrica je ona matrica za koju vrijedi:
AB = BA = I
Ako nije invertibilna, matrica je singularna
Inverzna matrica se oznacava sa A -1 i zadovoljava uvjet:
Inverzna matrica zadovoljava matricnu jednadzbu

A-1 A = A A1 = I

AX = B A-1 A-1 ( AX ) = A-1 B ( A-1 A ) X = A-1 B X = A-1 B

a b
Inverzna matrica za kvadratnu matricu drugog reda A =
racuna se ovako:
c d
1. Izracunamo determinantu detA i ako je A regularna, tj. detA 0, postoji inverzna matrica A -1
1 d b
det A c a
a11 a12
Inverzna matrica za kvadratnu matricu treceg reda A = a21 a22
a31 a32
2. Inverzna matrica jednaka je izrazu: A -1 =

a13
a23 racuna se ovako:
a33

1. Izracunamo determinantu detA i ako je A regularna, tj. detA 0, postoji inverzna matrica A -1
2. Izracunamo transponiranu maricu matrice A tako sto izracunamo pod-determinantu svakog
a23
a23
a
a
clana matrice A: Pdet11 = 22
Pdet12 = 21

Pdet13 =
a32 a33
a31 a33
a13
a13
a
a
a
Pdet 21 = 12
Pdet 22 = 11
Pdet 23 = 11

a 32 a 33
a31 a33
a31
a13
a13
a
a
a
Pdet 31 = 12
Pdet 32 = 11
Pdet 33 = 11

a21
a22 a23
a21 a23

Transponirana matrica ima oblik:

Pdet11
T
A = Pdet 21
Pdet 31

Pdet12
Pdet 22
Pdet 32

Pdet13
Pdet 23
Pdet 33

a21
a
31
a12
a32

a22
a32

a12
a22

1
AT
det A
T
4. A se dobije tako da se elementi matrice zamijene njesta preslikavanjem oko glavne
dijagonalne osi.

3. Inverzna matrica jednaka je izrazu: A -1 =

Vektori i matrice

19

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

17.4 Rjesavanje kvadratnih matrica
1.

Napisi matricu 3. reda kojoj je opci clan dan izrazom aij = i j + 1.

a11 = 1 1 + 1 = 1 a12 = 1 2 + 1 = 0 a13 = 1 3 + 1 = 1

1 0 1

a21 = 2 1 + 1 = 2 a22 = 2 2 + 1 = 1 a23 = 2 3 + 1 = 0 A = 2 1 0

a = 3 1+1 = 3 a = 3 2 +1 = 2 a = 3 3 +1 = 1
3 2 1
32
33
31

2. Izracunaj

2 + ( 1) = 1 3 1
1 2 2 1 1 + 2 = 3
+
=

=
1 0 0 1 ( 1) + 0 = 1
0 + 1 = 1 1 1

3. Izracunaj

2
1
2 1 3 3

=
3 6 4 2
3 ( 6 )

2 2
3
3
= 3
2 4
4
3

8
3

1 2 2
1 2 1
0 6 4

4. Izracunaj A + 2 B C za A= 0 1 3 , B = 0 1 1 , C = 0 5 1

3 0 2
3 2 2
3 4 8
2 + 22 6
2 + 2 1 4 3 0 0
1 + 2 1 0

A + 2B C =
0 + 20 0
1 + 2 ( 1) ( 5 ) 3 + 2 ( 1) 1 = 0 4 0

3 + 2 ( 3 ) ( 3 )
0 + 22 4
2 + 2 2 8 0 0 2

5. Izracunaj

3
3

+
6
1
0
4
0
1
1 0 0 1 3 4 6
7 8
2
2
=
1 0 0 1 + 2 0 8 =

1 0 + 3 0 0 ( 1) + 3 8 1 13

2
2

6. Izracunaj

5 6 1 2 5 1 + 6 3 5 2 + 6 4 23 34
7 8 3 4 = 7 1 + 8 3 7 2 + 8 4 = 31 46

7. Izracunaj

1 2 0 3 1 1
1 1 2 2 1 4

2 3 1 2 5 3

1 3 + 2 ( 2 ) + 0 2
1 3 + 1 2 + 2 2
( )
( )
( 2 ) 3 + 3 ( 2 ) + 1 2
Vektori i matrice

11 + 2 1 + 0 5

1 ( 1 ) + 2 4 + 0 3

1 3 7

( 1) 1 + 1 + 2 2 ( 1) ( 1) + 1 4 + 2 3 = 1 10 11
( 2 ) 1 + 3 1 + 1 5 ( 2 ) ( 1) + 3 4 + 1 3 10 6 17
20

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

5 6

3
8. Izracunaj B = 5 A2 3I ako je A= 2
2

3 1

A2 = A A = 2

6 3 5

3
1 2
2

1 2 3

1 0 0
I = 0 1 0 jedinicna matrica

0 0 1

+ 3 1 5 3 + 6 1 + 3 2
5
5
6
2
3
3
5
6
6
6 3
2

3
3
3
3
3

1 = 2 5 + 2 + 1 3 2 6 + + 1 1 2 3 + 1 + 1 2

2
2
2 2
2

1 2
3
3 5 + 1 2 + 2 3 3 6 + 1 + 2 1 3 3 + 11 + 2 2

42
27
42
27
46
46
1 0

A 2 = A A = 16 15.25 9.5 B = 5 A2 3I = 5 16 15.25 9.5 3 0 1

23 21.5 14
23 21.5 14
0 0

227 210
5 46 3 1 5 42 3 0 5 27 3 0 227 210 135
293
= 5 16 3 0 5 15.25 3 1 5 9.5 3 0 = 80 73.25 47.5 = 80

4
5 23 3 0 5 21.5 3 0 5 14 3 1 115 107.5 67
215
115

2
1 2 3
9. Izracunaj transponiranu matricu A za A = 1 0 2
1 1 1
T

1 2 3
1 1 1

T
A = 1 0 2 = 2 0 1
1 1 1
3 2 1
3 1
2 0 1
10. Izracunaj 2A+BT ako je A= 1 2 , B =

1 1 3
0 1
a11 = 2 a21 = 1
a11 = 2 a12 = 0 a13 = 1
B=
BT = a12 = 0 a22 = 1

1
1
3
a
a
a
=

=
=
22
23
21

a13 = 1 a23 = 3
3 1 2 1 8 1
2 A + B = 2 1 2 + 0 1 = 2 5
0 1 1 3 1 5
T

Vektori i matrice

21

0
0 =
1

135

95
2

67

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

11.

2
Izracunaj inverznu matricu, matrice A =
1

Determinanta detA: det A = 2 2 3 1 = 4 3 = 1 0. Inverzna matrica postoji.

Inverzna matrica A -1 =

12.

d b 1 2 3 2 3
=
=
det A c a 1 1 2 1 2
1

3 1
Izracunaj inverznu matricu, matrice A =

2 4
Determinanta detA: det A = 3 4 2 1 = 12 2 = 14 0.Inverzna matrica postoji.

Inverzna matrica A -1 =

13.

det A c

2 1
7 14
=

a
3
14 2 3 1
7 14

2
Izracunaj inverznu matricu, matrice A =
1

1 4

3
4

Determinanta detA: det A = 2 4 ( 3 ) 1 = 8 + 3 = 11 0. Inverzna matrica postoji.

3
4

4
3
d
b
1

11 11
=
=
Inverzna matrica A -1 =

2
det A c a 11 1 2 1

11 11
1

14.

2i 1
Izracunaj inverznu matricu, matrice A =

0 1 + i

i = imaginatna jedinica,

-1

Determinanta detA: det A = 2i (1 + i ) 0 = 2i + 2i i = 2i + 2i 2 = 2i (1 + i ) 0. A -1 postoji.

1+ i

1 d b
1
1 + i 1 2i (1 + i )
=
=
Inverzna matrica A -1 =
2i
det A c a 2i (1 + i ) 0
0

( i + 1) i
1
1 i
i +1
i 1+ i

2i i 2i 2 ( i + 1)
2 2 ( i 1)( i + 1) 2
4
-1

=
=
A =

1
2i
1
0
0
0

1 + i
2i ( i + 1)
1+ i

15.

sin x
Izracunaj inverznu matricu, matrice A =
cos x

2i + 2i

2i
2i (1 + i )

cos x
sin x

Determinanta detA: det A = sin x sin x + cos x cos x = 1 0. Inverzna matrica postoji.
matrica A -1 =
VektoriInverzna
i matrice

d b sin x cos x sin x cos x

=1
=
det A c a 22 cos x sin x cos x sin x
1

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

Inverzna matrica A -1 =

d b sin x cos x sin x cos x

= 1
=

det A c a
cos x sin x cos x sin x
1

2 1
16. Izracunaj inverznu matricu, matrice A = 1 0

4 0
2
Izracunajmo determinantu A: det A = det 1

2
1
0

2 = ( )( 1)

Pod-determinante matrice izgledaju ovako:

a22
a
32
a21
=
a31
a21
=
a31
a12
=
a 32
a11
=
a31
a11
=
a31
a12
=
a22
a11
=
a21
a11
=
a21

Pdet11 =
Pdet 12
Pdet13
Pdet 21
Pdet 22
Pdet 23
Pdet 31
Pdet 32
Pdet 33

0 2
=

= 0 2 ( 2 ) 0 = 0
a33
0 2
a23
1 2
=

4 2 = {(1 2 ) ( 2 ) 4} = 10
a33

a23

a22

1
=

a32
4
a 13
1
=

a 33
0
a13

=
a33

0
0

= 1 0 0 4 = 0

3
2

= {( 1) 2 = 3 0} = 2

2 3
4 2 = 2 2 3 4 = 8

2 1
=

= {2 0 ( 1) 4} = 4
a32
4 0
a13
1 3
=

= ( 1)( 2 ) 3 0 = 2
a23
0 2
a12

a13

2
=

1
a23

= {2 ( 2 ) 3 1} = 7

2 1
=

= 2 0 ( 1 ) 1 = 1
a22
1 0
a12

Matrica prije transponiranja ima oblik:

Pdet11
A = Pdet 21

Pdet 31

Pdet12
Pdet 22
Pdet 32

0 10 0
Pdet 23 = 2 8 4

Pdet 33 2
7
1
Pdet13

2 2
0
0 10 0
T

Transponirajmo matricu A: A = 2 8 4 = 10 8 7

1
0 4 1
2 7

Vektori i matrice

23

= 2 + 8 = 10 0

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

2
2

10 10
2 2
0

1
1
8
7
10 8 7 = 1
AT =
Inverzna matrica A -1 =

det A
10
10 10
0 4 1

0 4 1
10 10

1 2 3
17. Izracunaj inverznu matricu, matrice A = 4 5 6

2 8 9
1

Izracunajmo: det A = 4

5 = 1 5 9 + 2 6 2 + 3 4 8 3 5 2 1 6 8 2 4 9 =

det A = 15 0.
Pod-determinante matrice izgledaju ovako:

a22 a23
5 6
=
a

= 45 48 = 3
8 9
32 a33
a21 a23
4 6
=
=

2 9 = {36 12} = 24

a31 a33
a21 a22
4 5
=
=

= 32 10 = 22
2 8
a31 a32
a12 a13
2 3
=
=

= {18 24} = 6
8 9
a 32 a 33
a11 a13
1 3
=
=

=96 =3
2 9
a31 a33
a11 a12
1 2
=
=

= {8 4} = 4
2 8
a31 a32
a12 a13
2 3
=
=

= 12 15 = 3
5 6
a22 a23
a11 a13
1 3
=
=

= {6 12} = 6
4 6
a21 a23
a11 a12
1 2
=
=

= 5 8 = 3
4 5
a21 a22

Pdet11 =
Pdet 12
Pdet 13
Pdet 21
Pdet 22
Pdet 23
Pdet 31
Pdet 32
Pdet 33

Vektori i matrice

24

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

Matrica prije transponiranja ima oblik:

Pdet11
A = Pdet 21

Pdet 31

3 24 22

4
Pdet 23 = 6
3

3
Pdet 33 3
6
Pdet13

Pdet12
Pdet 22
Pdet 32

3 6 3
3 24 22
T

4 = 24 3
Transponirajmo matricu A : 6
3
6

22 4 3
3 6 3
3
15
3 6 3
1
1
24
-1
T
24 3
6 =
A =
A =
15
det A
15
22 4 3 22

10

6
15
3
15
4

15

2
18. Rijesi matricnu jednadzbu AX = B ako je A =
3
Rjesiti jednadzbu znaci: AX = B X = A-1 B

det A = det

7
2
X = A-1 B =
3
2

= 14 12 = 2 0

1
5

8
=
15 5
22
3

15 15

3
15

2
5
1

5
4
15

3

5

2
5

1

5

8 1
iB=

7
2 3
Odredimo naj prije A -1

7
1 d b 1 7 4 2
=
=
A1 =
det A c a 2 3 2 3

7
8 + ( 2 ) 2
8 1 2
=

2 3 3

8 + 1 2
1

Prvi korak rjesenja se svodi na: AXB = C

24

2
2
=

3
3
1 + 1 3 10

2
2

1 + ( 2 ) 3

3
=
B
5
2

2
19. Rijesi matricnu jednadzbu AXB = C ako je A =
3

-2
i
C=
3
3

-1

XB = A1C

d b 1 2 1 2 1
=
=
3 2
det A c a 1 3 2 3 2
3 2 2 1 -2 4 4 3 8 + 1 7 9
XB = A1C X
=

=
=

5 3 3 2 3 -1 6 + 6 12 2 12 14
3 2 7 9
1
X
= 12 14 X = CD

5
3
 

det A = det

Vektori i matrice

= 43 =1 0

A1 =

25

Mate Vijuga: Rijeseni zadaci iz matematike za srednju skolu

Inverzna matrica D -1 : det D =

7
X = CD 1 =
12

20.

= 9 10 = 1 0 D 1 =

1 3

1 5

3
=
3 5

2 7 3 + 9 5 7 2 + 9 3 24
13
=
=

14 5 3 12 3 14 5 12 2 14 3 34 18
9 3

3 2 + 1 3 3 1 + 1 0 3 1 + 1 1 9 3 4
3 1
2
1
1

= 2 2 + 1 3 2 1 + 1 0 2 1 + 1 1 = 7 2 3
Pomnozi: AB= 2 1

3 0 1

1 2 + 0 3 1 1 + 0 0 1 1 + 0 1 2 1 1
1 0

Vektori i matrice

26

2
3