UVOD U PROJEKTIRANJE SUSTAVA ZA DOJAVU POARA

Alarm automatika d.o.o., Rijeka, 2010.

Nakladnik:
Alarm automatika d.o.o.
Rijeka, Draice 123c
www.alarmautomatika.com
info@alarmautomatika.com
Za nakladnika:
Boris Popovi, dipl. ing. el.
Urednik:
Emil Prpi, dipl. ing. el.
Suradnici:
Branimir Vukovi, dipl. ing. el.
Renata Donevi, dipl. ing. el.
Emil Prpi, dipl. ing. el.
Danica Kauzlari, prof.
eljko Stojanovski
Recenzent:
mr. sc. Miljenko Rodek, dipl. ing. el., Hrvatska komora inenjera elektrotehnike
Lektorica:
Sanja Grakali Plenkovi, prof.
Tisak:
Tiskara Helvetica d.o.o., Rijeka
Naklada:
500 primjeraka

CIP zapis dostupan u raunalnome katalogu Nacionalne i sveuiline knjinice u Zagrebu pod brojem 743352.
ISBN 978-953-56293-0-6
Niti jedan dio ove knjige ne smije se umnoavati, fotokopirati ni na bilo koji nain reproducirati bez nakladnikovog
pismenog doputenja.
Copyright 2010, Alarm automatika d.o.o., Rijeka. Hrvatska

SADRAJ
PREDGOVOR................................................................................................................................................................ 5
UVOD........................................................................................................................................................................... 7
RJENIK POJMOVA....................................................................................................................................................... 9
REGULATIVNE I NORMATIVNE PODLOGE...................................................................................................................13
TEMELJNE POSTAVKE I NAELA DETEKCIJE................................................................................................................17

Detektori dima.............................................................................................................................................21


Naelo rada ionizacijskih detektora dima.....................................................................................21


Naelo rada optikih detektora dima............................................................................................22


Optiki detektor zatamnjenja svjetlosti........................................................................................22


Optiki detektor rasprenja svjetlosti...........................................................................................22


Ogranienja detektora dima.........................................................................................................23


Uvjeti pri rasporeivanju tokastih detektora dima.....................................................................24


Detektori dima s projiciranom zrakom.........................................................................................25


Aspiracijski detektori....................................................................................................................29

Detektori topline.........................................................................................................................................31


Detektori fiksne temperature.......................................................................................................31


Tokasti termiki detektori............................................................................................................32


Neobnovljivi tip detektora s rastalnim elementom......................................................................32


Obnovljivi bimetalni tip detektora................................................................................................32


Elektroniki tokasti detektor topline...........................................................................................34


Linijski detektori topline...............................................................................................................35


Kapilarni termiki detektor...........................................................................................................35


Bakreni rastalni termoosjetljivi kabel...........................................................................................35


Optiki termoosjetljivi kabel.........................................................................................................36


Specijalna izvedba linijskog detektora..........................................................................................37


Detektori brzine porasta temperature..........................................................................................37

Detektori plamena...............................................................................................................................38


Infracrveni detektori plamena......................................................................................................39


Ultraljubiasti i kombinirani tipovi detektora plamena.................................................................39
POSEBNE PRIMJENE AUTOMATSKIH DETEKTORA POARA............................................................................41

Visokoregalna skladita........................................................................................................................41

Detektori dima za upravljanje irenjem dima.......................................................................................43

Detektori dima u ventilacijskim kanalima.............................................................................................43

Aktiviranje sustava za gaenje poara...................................................................................................45
PROJEKTIRANJE SUSTAVA...................................................................................................................................47

Razmjetaj detektora...........................................................................................................................47


Tokasti detektori..........................................................................................................................47


Linijski detektori...........................................................................................................................49

Runi javljai poara.............................................................................................................................49

Ureaji za uzbunjivanje........................................................................................................................49

Centrale za dojavu poara....................................................................................................................50

Autonomija napajanja..........................................................................................................................50

Putovi za prijenos signala.....................................................................................................................51
3

UVOD U PROJEKTIRANJE SUSTAVA ZA DOJAVU POARA

Nadzor dojavnog kruga........................................................................................................................51


Oienje klase B (otvoreni krug)...................................................................................................51


Oienje klase A (zatvoreni krug)..................................................................................................52

Funkcije upravljanja u zgradama..........................................................................................................52

Montaa detektora..............................................................................................................................53

Opi vodi za podjelu u zone................................................................................................................53


Tipine tehnike oienja...............................................................................................................54
APLIKACIJE I PROBLEMI U POSTAVLJANJU DETEKTORA.......................................................................................57

Gdje postaviti detektore......................................................................................................................57

Gdje NE postaviti detektore.................................................................................................................58

Dodatni problemi pri razmjetaju detektora.........................................................................................59
TEHNIKE OTKRIVANJA KVARA.............................................................................................................................61

to uiniti u vezi s lanim alarmima?....................................................................................................61

Razlozi lanih alarma............................................................................................................................61

Voenje dnevnika alarma....................................................................................................................62

Odgovornosti vlasnika sustava i servisera.............................................................................................63
RECENZIJA..........................................................................................................................................................65
BIBLIOGRAFIJA...................................................................................................................................................67

UVOD U PROJEKTIRANJE SUSTAVA ZA DOJAVU POARA

RECENZIJA
U vrijeme kad tehnika znanja postaju gotovo zanemariva kategorija, a pozicija inenjera u drutvu
neodgovarajua i nebitna, svaki rad koji unapreuje struku izuzetno je znaajan. Pritom su posebno
vane i dobrodole inicijative koje dolaze iz gospodarstva, ija je uspjenost jedino jamstvo razvoja i
budunosti.
Republika Hrvatska dugorono usklauje tehniku regulativu s europskim tehnikim znanjima i steevinama. U tom se procesu tehniki zakoni nadograuju odgovarajuim tehnikim propisima i dopunjuju
tehnikim normama. Takva koncepcija pravnih dokumenata koji ureuju tehnika podruja, meutim,
na svakoj razini ima brojne nedostatke te nije bliska inenjerima koji je koriste. Zakoni, koji su najvii
oblici pravne regulative, u naelu su preopeniti te ne ukljuuju sve tehnike detalje koje struka trai.
Tehniki propisi koje donose pojedina ministarstva takoer su dokumenti iji je sadraj previe openit. Primjena tehnologije novog pristupa u procesu kreiranja tehnikih propisa uvjetuje openitost i
pozivanje na odgovarajue tehnike norme te ponovno dovodi do rezultata koji za inenjere tehnikih
struka nisu u potpunosti iskoristivi. tovie, i tehnike norme koje bi trebale imati potpuno razraene
tehnike detalje za pojedina podruja i struke takoer su u neitkim i nepreglednim formama koje ne
pokrivaju zaokruene tehnike cjeline i ne mogu se jednostavno primijeniti.
Jedini dokumenti koji potpuno zadovoljavaju potrebe tehnikih inenjera su tehnike upute za pojedine
struke i za pojedina tehnika podruja, koje uvaavaju sve tri navedene razine tehnike regulative, a u
potpunosti se mogu prilagoditi zahtjevima korisnika.
Ovaj rad je upravo onakva forma koja moe i treba zadovoljiti potrebe inenjera elektrotehnike koji se
bave projektiranjem sustava za dojavu poara, i stoga strukovne komore moraju poticati i sudjelovati u
izradi takvih dokumenata. Uvod u projektiranje sustava za dojavu poara pregledan je, dobro koncipiran, tehniki korektan i interesantan dokument.
Naravno, da ovakav tehniki dokument, ak i doraen u nekoj od buduih verzija, nije dostatan za
kvalitetno projektiranje zatite od poara. Naime, da bi se smanjili svi rizici od nastupanja poara u
graevinama nuno je inzistirati na ukupnosti svih tehnikih mjera koje se primjenjuju, a to znai da se
moraju ukljuiti sve tehnike struke, kao i svi strunjaci sa specijalnim znanjima. Tehnike strukovne
komore koje djeluju kao autonomne pravne osobe moraju kroz koordinacijska tijela voditi brigu o zajednikim interesima, a posebno o integriranim tehnikim rjeenjima svih struka. Naime, granice meu
strukama sve se tee odreuju, pa su zajedniki projekti onoliko dobri koliko je dobar onaj najslabiji
meu njima. Za ovaj rad stoga moraju pokazati interes i druge struke jer se kvalitetni sustavi za dojava
poara, osim na dobrim elektrotehnikim, temelje i na podjednako dobrim arhitektonskim, konstruktivnim i strojarskim rjeenjima, odnosno samo meusobna suradnja svih struka moe jamiti kvalitetu
tehnikog projektiranja.
mr. sc. Miljenko Rodek, dipl. ing. el., Hrvatska komora inenjera elektrotehnike

65

UVOD U PROJEKTIRANJE SUSTAVA ZA DOJAVU POARA

PREDGOVOR
Podruje dojave poara vrlo je vano pa posljednjih godina takorei nema graevine koja se izvodi bez
ovog, za sigurnost ljudi i imovine, vanog sustava. Broj sustava za dojavu poara u primjeni i u Hrvatskoj i u svijetu, sve je vei, funkcije koje sustav ima sve su brojnije, tehnologije koje se primjenjuju sve
su raznovrsnije, a zahtjevi korisnika sve vei i usmjereni integraciji, daljinskom (internetskom) nadzoru
te nadasve visokoj pouzdanosti.
Velik znaaj dojave poara i interes za informacijama i iskustvima s tog podruja neupitan je pa je tako
zanimljiv svima koji se tim podrujem bave projektantima, instalaterima, zakonodavcu, inspektorima,
ispitivaima, korisnicima. No, struni interes nije ni priblino zadovoljen i velik je manjak izvora znanja
koji obuhvaaju to podruje. Strune literature takorei nema, a ona koja se time bavi svodi se na zakonsku regulativu i norme koje nikada nisu prevedene na hrvatski jezik. Mada su vrlo kvalitetni, struni
seminari koje organizira nekoliko strukovnih udruga nisu ni izdaleka dovoljni.
Moe se rei kako struni interes za podruje dojave poara neupitno postoji, no izvori znanja o njima
nisu dostatni. Izdava ovog prirunika osvjedoio se tome u nekoliko navrata i kroz dulji vremenski
period.
Moda je najvea neobinost prirunika Uvod u projektiranje sustava za dojavu poara injenica da
ga objavljuje tvrtka koja se primarno bavi sustavima tehnike zatite, a nije profesionalna obrazovna
ustanova niti izdava. Rije je o pokuaju da se znanje steeno iskustvom u neposrednom radu na
osmiljavanju i izvoenju sustava za dojavu poara, godinama pruanja projektne i tehnike podrke
kupcima i suradnje s razliitim dobavljaima prenese irem krugu zainteresiranih, a sve kako bi se etablirala struka i struno pristupilo problematici dojave poara. Budui da je nastajao kroz dugi niz godina,
da su razliite osobe izraivale i doraivale prirunik, o emu svjedoi podugaak popis suradnika,
moe se rei da je prirunik osnova znanja sakupljenog kroz dugi niz godina, primjenjiva u svakodnevnom radu. S temom o sustavu za dojavu poara diplomirao je gospodin Branimir Vukovi, jedan od
vlasnika Alarm automatike d.o.o., 1995. godine. Na osnovi tog diplomskog rada i tehnikih uputa raznih
proizvoaa vatrodojavnih detektora koji se koriste u dojavi poara u sljedeih par godina napravljeno
je nekoliko verzija svojevrsnih uputa za primjenu detektora koje su sadravale pregled tipova detektora
(posebno novih) i podruja njihove primjene namijenjenih instalaterima sustava za dojavu poara kao
informacija o onome to je na tritu dostupno i pomo u odabiru za aplikaciju prikladnih detektora.
Tijekom 2003. godine prikupljeni materijali su revidirani i pod nazivom Vodi za projektiranje sustava
za dojavu poara koriteni kao skripta namijenjena sudionicima seminara Uvod u sustave za dojavu
poara koji je te i sljedee godine odran u etiri hrvatska grada, a kojem je prisustvovalo vie od dvije
stotine sudionika. injenica je da su se razliiti ljudi koji su uli za Vodi o njemu raspitivali sljedeih
pet godina i traili kako bi ga mogli dobiti. U povodu odravanja novog ciklusa seminara o sustavima
za dojavu poara 2010., ovaj put u zemljama regije, Vodi je temeljito revidiran. Usklaen je s vaeim
normama VDE 0833 i EN 54, a neki su zastarjeli dijelovi, kao npr. dio o ionizacijskim detektorima koji
se vie ne koriste, izbaeni ili znaajno skraeni kako bi se dobio prostor za opisivanje novih funkcija
sustava koje suvremene tehnologije omoguavaju.
Problematici projektiranja sustava za dojavu poara pristupa se kroz nekoliko poglavlja. Kako bi se
5

UVOD U PROJEKTIRANJE SUSTAVA ZA DOJAVU POARA

osiguralo jednoznano razumijevanja teksta, na samom poetku prirunika nalazi se rjenik pojmova
koji obuhvaa neke bitne termine koritene u priruniku. U poglavlju Regulativne i normativne podloge
dan je osvrt na tzv. sistemske norme koje definiraju metodologiju i pravila projektiranja, instalacije i
odravanja sustava za dojavu poara. Naveden je i popis normi koje u Hrvatskoj imaju status normi
s obveznom primjenom, no primjenjuju se i u ostalim zemljama regije. U poglavlju Temeljne postavke
i naela detekcije navedeni su osnovni kriteriji projektiranja sustava za dojavu poara koji odreuju
funkcije i rad sustava u cjelini. Budui da je pravilan odabir detektora kljuan imbenik uporabne funkcionalnosti sustava, velika panja posveena je opisu naela rada, podruja i ogranienja primjene
pojedinih tipova detektora. Brojne ilustracije slue boljem razumijevanju principa rada detektora, a
pratei tekst sadri informacije bitne pri projektiranju sustava za dojavu poara, kao to je npr. podruje
pokrivanja pojedinih detektora, te se referira na odredbe vaeih normi. Zasebno su opisana i podruja
posebne primjene automatskih detektora poara, kao to su npr. visokoregalna skladita, detektori
dima za upravljanje irenjem dima i u ventilacijskim kanalima te aktiviranje sustava za gaenje poara.
Poglavlje Projektiranje sustava govori o razmjetaju elemenata sustava za dojavu poara u prostoru,
pri emu je zbog vanosti najvie prostora posveeno razmjetaju detektora. Zbog bolje preglednosti
veina podataka je tabelarno prikazana. Odabrane tablice sutinski odgovaraju onome to propisuju
norme, a u ovaj su prirunik uvrtene kako bi se projektantima olakao rad. Poglavljem o projektiranju
obuhvaeni su i sadraji o autonomiji napajanja, putovima prijenosa signala alarma, nadzoru dojavnog kruga, uvrijeenim tipovima oienja, montai detektora te vodi za podjelu u zone. U zasebnom
poglavlju Aplikacije i problemi u postavljanju detektora dane su kratke upute gdje postaviti, odnosno
gdje ne postaviti detektore i koji su problemi u razmjetaju detektora. Zbog velikih problema koje mogu
izazvati lani alarmi opisani su njihovi uzroci i tehnike otkrivanja i otklanjanja.
Prirunik ima mnogo nedostataka, od kojih je nedostatak sustavnosti sadraja moda najvei i treba
ga u tom smislu popraviti u sljedeem njegovom izdanju. Unato tome i moguim kritikama izdava je
odluio dati ga javnosti u uvjerenju da je sadraj prirunika sam po sebi vrijedan i da e biti itatelju
pragmatino koristan. A moda i pokrene neiju (profesionalniju) ambiciju i inicijativu za pokretanje
strune literature s ovog uskog, a tako dinaminog podruja.