Professional Documents
Culture Documents
uqo%Kh -
fmr jok
kj wOHdmk m%;sixialrK hgf;a ykajd fok ,o w'fmd'i Wii fm<
ridhk oHdj Ihud,djg wod< m%dfhda.sl ls%hdldrl ika;;sh fuys wvx.=
lr we;'
mka;s ldur bf.kq- b.eka ls%hdj,sh ;=< m%dfhda.sl ls%hdldrl
lsu" ixl,am idOkfhys ,d w;HdjYH u fjhs' t fia u isiq lKavdh tla j
lghq;= lrk g YsIHhd f.a uD l=i,;d ^soft skills( ixjOkh i|yd ukd
wjldYhla o ielefia'
fuys mka;s ldurh ;=< YsIH flaka h
s j;a" ksmK
q ;d mdol j;a lsh
% dldrl
lsug" .=re Nj;d f.a im;a odhl;ajh ,efnkq we;ehs Wola u wfmalaId flf'
im;a odhl;ajh
^w'fmd'i' ^Wiia fm<& ridhk oHdj
m%dfhda.sl ls%hdldrl ika;;sh 12 iy 13 fY%aKs&
WmfoaYkh
wOHlaI ckrd,a"
wCIKh
im;a odhl;ajh (
wNHka;r
iS' t' wd' weka;ks uhd
ta' ' ta' o is,ajd uhd
t,a' fla' jvqf.a uhd
wOHlaI
fcHIaG l:sldpdh
fcHIaG l:sldpdh
ud,skS rd.jpd h
jHdmD;s ks,Od
ndysr
tka' ;srekdjqlriq h
fiYdukS .afkaIka
msgljr ksudKh
NdId ixialrKh
O iydh
fj wvh
im;a odhl;ajh
^w'fmd'i' ^Wiia fm<& ridhk oHdj
m%dfhda.sl ls%hdldrl ika;;sh ^miq uiq l<& 12 iy 13 fY%aKs& 2014
WmfoaYkh
fcHIaG lldpdh
oHd" fi!LH yd Ydl wOHdmk
fomd;fka;=j"
cd;sl wOHdmk wdh;kh
im;a odhl;ajh (
wNHka;r
ta' ' ta' o is,ajd uhd
fcHIaG l:sldpdh
fcHIaG l:sldpdh
iyldr
iyldr
iyldr
iyldr
lldpdh
lldpdh
lldpdh
lldpdh
ndysr
tka' ;srekdjqlriq h
t' tia' w;=fldar< h
Y%shdks u,a,sld h
msgljr ksudKh
fiYdukS .afkaIka
YsIH" yska oHd,h" fld<U 04
m.Kl ieleiSu
NdId ixialrKh
O iydh
fj wvh
www.nie.lk
mgqk
mCIKh
1'
2'
3'
msgqj
01
04
04
4'
5'
6'
7'
8'
9'
10'
11'
vii
49
51
52
54
55
57
59
60
62
64
65
66
67
69
71
mlaIK wxlh ( 01
WmlrK (
lef;dav lsrK k<
fm%arK o`.rhla
6 V ir, Odrd oHq;a m%Njhla
(f, welshqf,agrhla fyda ksl,a$hlv fldaIhla fyda oHd.drhg ,s n,h
imhd ;sf k power pack tlla fyda fhdod .; yels h'&
inkaOl l
h;=rla ^iahla&
fm%arK o`.rh
lmlh
n, iemhq tallh
(iv)
(v)
fldm m;%h
(vi)
rEmh 1 (b) ( lef;dav lsrK k< i|yd
fhdod .; yels mm: lsysmhla
mlaIKh I (
^iv& mm: rEm igyfkys fyda ^v& mm: rEm igyfkys oelafjk mos WmlrK ilid
.kak' fuys fhdod we;af;a ^i& rEmfha oelafjk lef;dav lsrK k<h hs' tys we;s h;=r
jeiSfuka mm:h ;=<ska ,s Odrdjla .,d hdug i,iajkak' lmlh fomig lmkh
fjka A iy B w;r ,s mq<s`.= we;s jk fia weKh jug fyda ol=Kg fyda lrljkak'
tg lef;davhg m%;suqL D ;a;sh u; fld< meye;s oSma;shla we;s f' ^tfia we;s
fkd f k Odrdj m%;sreoaO foig .uka lrug fldaIhg inkaO l fol udre
lrkak'& fuh we;s jkafka lef;dav lsrK ksid hehs ie,efla' by; ;;a;aj hgf;a
lef;davfhka ksl=;a jk lsrK lef;dav lsrK f,i ye|skaf'
oeka h;=r jD; lsfuka mm:h ;=<ska .,d hk Odrdj k;r lrkak' bka miq
lef;dav lsrK k<h ;=< we;s l=reish jeks f,day ;yvqj isria j isk fia ilid kej;
h;=r jeiSfuka mm:h ;=<ska ,s Odrdjla .,d hdug i,iajkak' Tng kslaIKh l<
yelafla l=ula o@
h;=r jD; lsfuka mm:h ;=<ska .,d hk ,s Odrdj k;r lrkak'
mlaIKh II (
(ii) rEmfha fmkajd we;s lef;dav lsrK k<h ^yn,a il iys;& mm:hg inkaO
lrkak' fuys oS tu k<h ;sria j ;eug fYaIfhka ie,els,su;a jkak' h;=r jeiSfuka
mm:h ;=<ska ,s Odrdjla .,d hdug i,iajkak' lef;dav lsrK k<h ;=< is jk foa
kslaIKh lrkak'
h;=r jD; lr mm:h ;=<ska .,d hk ,s Odrdj k;r lrkak' ,s Odrdf Ydj
fjkia lsu msKsi fldaIhg inkaO lr we;s l udre lr kej; inkaO lrkak'
oeka h;=r jikak' lef;dav lsrK k<h ;=< is jk foa mlaId lrkak'
mlaIKh III (
h;=r jD; lr mm:h ;=<ska .,d hk ,s Odrdj k;r lr ^iii) rEmfha we;s lef;dav
lsrK k<h mm:hg inkaO lrkak' fuys oS lef;dav lsrK k<h oHq;a lafIa;%hg ,la
lsu i|yd ^vi) rEmfha oelafjk mos WmlrK ilid .kak' ;U m;%hla lef;dav lsrK
k<hg Wka iy thg iudka;r j ;nd th RK ;yvqjla jk f,i rEmfha oelafjk
wkaoug mm:h ilia lrkak'
mm:h ;=<ska ,s Odrdjla .,d hdug i,id k<h ;=< is jk foa kslaIKh
lrkak' bka miq h;=r jD; lr" mm:h ;=<ska Odrdj .,d hdu k;r lr" l,ska lef;dav
lsrK k<hg Wka ;snQ ;U m;%h" hka ;nd kej; mm:h ilia lrkak' kej; h;=r
jeiSfuka mm:h ;=<ska ,s Odrdjla .,d hdug i,id k<h ;=< is jk foa kslaIKh
lrkak'
mlaIKh IV (
mlaIKh III i|yd fhdod .;a lef;dav lsrK k<h u fuu mlaIKh i|yd o fhdod
.kak' fuys oS lef;dav lsrK k<h pqnl lafIa;%hlg ,la lrkq ,ef' rEmh ^iv) fyda
(v) fyda olajd we;s mos mm:h ilia lr rEmh ^iii) olajd we;s lef;dav lsrK k<h
mm:hg inkaO lrkak' mm:h ;=<ska ,s Odrdjla .,d hdug i,iajd lef;dav lsrK
k<h ;=< is jk foa kslaIKh lrkak' pqnlhl olaIsK O%ejh k<h ;=< we;s iskala
i,a*hs wdf,am l< ;srhg ,nl j thg <x lrkak' lef;dav lsrK lonfha .uka
m:h fl n fjkilg ,la f oe hs kslaIKh lrkak'
igyk (
by; tla tla mlaIKfha ,;a kslaIK weiqfrka lef;dav lsrKj, .=K ia;r
lrkak'
mlaIK wxlh ( 02
WmlrK (
re m%siauhla
iq wdf,dal lonhla ,nd fok wdf,dal m%Njhla
;srhla
mlaIK wxlh ( 04
(aq) Nd;fhka
jdoh (
c,Sh i,af*a whk fh whk iu tl;= c,fha wdjH
wjlafIamh idohs'
Wod(
iu
wjlafIamh iEfokjd k ;j;a BaCl2 3 cm3 la muK tla lr kej; mlaId lrkak'
fufia kej;
djK
1' idka HCL w,h ^5 cm3 muK&
2' 5%
3'
4'
mlaIK wxlh ( 05
rEmh 5 (a)
rEmh 5 (b)
igyk (
mlaIKfha fodaI" tajd wju l< yels wdldr yd .Kkfha is lrkq ,nk
Wml,amk ms<sn| idlPd lrkak'
mlaIK wxlh ( 06
WmlrK (
0'02-0'04 g ue.akSish m ^3'5 cm muK&
hqfrgqjla
;kql ^2 moldm-3) HCl
c,h
lrhla
mq`Mka
ue.aki
S h
s mh
hqfrgqj
;kql yhsrlaf,dala w,h
hqfrgqj
lrh
ue.aki
S h
s mh
c,h
rEmh 6 (a)
mlaIKhg wod, ia;r yd ls%hdmmdh (
ue.akSish m ^3'5 cm muK& lene,a,la f.k je,s lvodishlska ueo" msis lr
.kak' miq j tys ialkaOh ksje/ j uek .kak' ;kql yhsfrdlaf,dala 25 cm3
hqfrgqjlg mqrjd .kak' hqfrgqf ;a;sh f.a my<g hk fia fifuka
c,h tl;= lrka hqfrgqj imQKfhka u c,fhka mqrjkak' Mg lene,a,
mq`Mka iaj,amhl ,sys,aj r|jd th .=,shla fia ilia lr" th hqfrgqf by<
fl<jfrys isr lr r|jd .kak'
250 cm3 lrhla f.k thg wvla muK c,h mqrjd .kak' hqfrgqf by<
fl<jr we`.s,af,ka jid laIKsl j hqfrgqj hl=re lr c,fhys .s,ajkak'
hqfrgqj isria j r|jd .ekSug wdOdrlhl i lrkak' jdhq nqnq by<g taug
fmr hqfrgqf lrduh laIKsl j jD; lr" c, ugu mudKfha ,l=Kq
lr we;s ugug f.k tkak' laIKsl j k<h jid" tu c, ugu wdrNl
ugu f,i igyka lr .kak' ue.akSish mh m%;sl%shd lr wjidk jk f;la
kslaIKh lrkak' hqfrgqf kj j ugu igyka lr .kak' wdrNl yd
wjidk j ugj, fjki weiqfrka uqla; jQ yhsrcka jdhq mudj ,nd .kak'
igyk (
mlaIKh is l< ldur WIaK;ajfha yd mSvkfha mlaIKh i|yd fhdod .;a
M g ialkaOh wdY%s; j ksmojqKq yhsrcka jdhq ujq, m%udKh .Kkh lrkak'
W; .Kkh is lr M g ys idfmalaI mrudKql ialkaOh fidhkak'
mlaIKfha fodaI" tajd wju lr .; yels wdldr iy .Kkfha is l<
Wml,amk idlPd lrkak'
10
mlaIK wxlh ( 07
WmlrK (
2.0 mol dm-3 fidah yhsfrdlaihs 50 cm3
2.0 mol dm-3 fmdgEish yhsfrdlaihs 50 cm3
2.0 mol dm-3 khsla w,h 50 cm3
2.0 mol dm-3 yhsfrdlaf,dala w,h 50 cm3
100 cm3 lr lsysmhla
250 cm3 lrhla fyda 100 cm3 lrh nyd,sh yels mjdrl nkla
100 cm3 kq ird
WIaK;ajudkhla
mjdrl jH
re l+rla $uka:hla
11
mlaIK wxlh ( 08
12
lrhg 2 mol dm-3 yhsfrdlaf,dala w,h 125 cm3 la uek f.k tys
WIaK;ajh ^T5& igyka lr .kak'
by; oS idod .;a fidah yhsfrdlaihs djKfha WIaK;ajh ^T6& kej; igyka
lr f.k jyd u thg yhsfrdlaf,dala w, djKh tl jr u tla lrkak'
djKh fyd|ska l,;ka tys Wmu WIaK;ajh ^T7& ,nd .kak'
I l%ufha oS iy I l%ufha oS is jk m%;sl%shd my; oelaf'
fuys is jk tka;e,ams
mhdi b;d u l=vd h'
wdrNl jH
H 1
Il%uh
H 2
>k NaOH
10 g
wjidk jH
1 mol dm-3 NaCl
250 cm3
II l%uh
H 3
rEmh 8 (a)
igyk (
mlaIKfha fodaI yd .Kkfha is l< Wml,amk idlPd lrkak'
13
mlaIK wxlh ( 09
14
mlaIK wxlh ( 10
s yd p f.dkqj,
Al3+
Ba2+
Sr2+
Ca2+
Mg2+
K+
wfmalaIs; bf.kq M, (
1' s yd p f.dkqj, ,jKj, c,fha djH;dj mlaId lr ii|hs'
jH yd WmlrK (
Mg, Ca, Sr,Ba yd Al idok c,fha djH ,jK
I ldKavfha uQ,jH idok j.=f i|yka Na ,jK ^K ,jK jqj o fhdod .; yels h'&
mlaId k<
Wmfoia (
wod< ,jK djK ms<sfh< lrkak'
II ldKavfha ,jK djKj,g Na ,jK mudj xj ne.ska l%udkql+, j tl;=
lrka kslaIKh lrkak'
j.= j 10 ^^a&&
2+
15
mlaIK wxlh ( 11
16
yd
mlaIK wxlh ( 12
ksmqK;d ug 6'3
WmlrK (
l=vq lr.;a i,a*
jdIamSlrK oSis ;=kla ^uOHu m%udKfha&
ldnka vhsi,a*hs
17
mlaIK wxlh ( 13
lelEre
k,h
;dmh
rEmh 13 (a)
mlaIKhg wod, ia;r yd ls%hdmmdh (
lelEre k<hla f.k 0'5 cm muK Wig ;U iqreKavq oud" k<h ;=< 1 cm muK
Wig isk f;la idka i,a*shqla w,h tl;= lrkak' thg icl k<hla
iys; wenhla i lr" fika r;a lrkak' tg i,* vfhdlaihs jdhqj msg
f'
18
19
WmlrK (
>k fmdgEish m'uex.fka
idka yhsfrdlaf,dala w,h
fidah yhsfrdlaihs djKh
wefudakshd djKh
fldm f,day iqreKavq fyda oe,la
hlv fl|s fyda l=vq
,suia
lelEre k<
icl k<
nkaika odylh
jdhq ird ^jeiq iys;&
20
rEmh 14 (a)
21
WmlrK (
>k fidah laf,darhs
>k fidah fn%dauhs
>k fidah whvhs
^fuu fya,hs whk wvx.= kE u
,jKhla Nd; l< yels h'&
is,aj khsf djKh
idka i,a*shqla w,h
f, weisf fyda f, khsf djKh
laf,dafrdf*da fyda ldnka fgrdlaf,darhs
wefudakshd djKh
;kql khsla w,h
msIaG djKh
laf,daka oshr
lelEre k<
mlaId k<
re l+rla
nkaika odylhla
22
3' fok ,o
lrhs'
jH yd WmlrK (
o< jYfhka
;kql i,a*shqla w,h
mud;sl ma,dial=
wkqudmk ma,dial=
hqfrgqj
msfmgqj
djKh
w,h
la
23
igyk
Wla; wkqudmkh i|yd m%d:l m%dudKsl djKh ms<sfh, lr .ekSug Nd; l<
hq;af;a
ksfoaY flf'
ixfhda.hhs' kuq;a
yd
w;r m%;sl%shdj ldur WIaK;ajfha oS is jkafka fiks'
tneka wkqudmk ma,dial=jg oeuQ djK Y%Kh uola WKqiq lr wkqudmkh is
lsu jvd;a W; f'
flfia fj;;a
whk udOHfha we;s u;a iu tajd m%;sl%shdj i|yd iajhx
W;afma%rl f,i ls%hd lrkq ,ef' tneka wkqudmkh lrf.k hdf oS m%;sls%hd
YS>%;dj l%ufhka je f'
24
lrhs'
3'
jH yd
WmlrK (
f*ria i,af*a
0'02 mol dm-3 KMnO4 djKh
2 mol dm-3 i,a*shqla w,h
Wl= f*diamla w,h
25
mlaIK wxlh ( 18
Ni2+ (aq)
Cu2+ (aq)
j.=j 18
by; tla tla wjia:djg wod< jK ,nd fok Co2+" Ni2+ yd Cu2+ idok ixlSK
whkj, iQ;% bm;a lrkak'
26
mlaIK wxlh ( 19
WmlrK (
;kql c,Sh fmdgEish uex.fka^VII& djKhla
;kql i,a*shqla w, djKhla
idka fmdgEish yhsfrdlaihs fyda idka fidah yhsfrdlaihs djKhla
yhsrcka fmfrdlaihs djKhla
idka yhsfrdlaf,dala w, djKhla
27
mlaIK wxlh ( 20
1'0
2'0
3'0
4'0
5'0
6'0
7'0
8'0
9'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
c, mudj$ cm3
9'0
8'0
7'0
6'0
5'0
4'0
3'0
2'0
1'0
Fe3+ whk
djK mudj$ cm3
j.=j 1
28
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
1'0
2'0
3'0
4'0
5'0
6'0
7'0
8'0
9'0
9'0
8'0
7'0
6'0
5'0
4'0
3'0
2'0
1'0
djK mudj$ cm
c, mudj/ cm3
j.=j 2
j.=j 1 yd 2 wkqj djK Y% l< miq ta ta mlaId k<j, wvx.= Y%Kj, jK
;Sj%;dj msfh weiska kslaIKh fldg" iudk jK ;Sj%;dj we;af;a l=uk
k<j, oe hs igyka lrkak'
igyk (
j.=j 1 yd 2 wkqj ,enqKq kslaIKj,ska mlaId k< wxl 5 yd bka miq j we;s
ish k<j, jK ;Sj%;dj iudk nj meyeos,s fjhs'
wxl 5 ork k<fha we;s djKj, ujq, m%udKh .Kkh lrkak' tu ujq, w;r
wkqmd;h u`.ska Fe3+ whk yd ie,sis,sla w,h w;r m%;sl%shdf iafgdhslsfhda;sh
,ef' t u`.ska whka^III& ie,sisf,a whkfha iQ;%h o my; oelafjk wdldrhg
oelah yels h'
OH
OH
COOH
2+
Fe
+ Fe3+
+ H+
O
C
o
fuys oS Wmu jKh iys; k<h f;dard .kafka msfh weiska jK ieie|Sfuks'
tfy;a jK ;S%j%;dj uekSu i|yd jK;sl WmlrK Nd; l< g jvd ksrjoH
mdGdxl myiqfjka ,nd .; yels h'
29
30
myka is mlaIdj
wfmalaIs; bf.kq M, (
1' ksjeros l%u Ys,am Nd; lr O f,day ,jK myka is mlaIdjg fhduq lrhs'
2' myka is mlaIdf f,day ,jK oe,a,g ,nd fok jKh whk Yaf,aIKh
i|yd fhdod .; yels nj ms<s.kshs'
jH yd WmlrK (
,s;sh" fidah" fmdgEish" ue.akSish" le,aish" fh" iafrdkah"
weksh" fldm" ksl,a" hlv jeks uQ,jH idok ixfhda. lsysmhla'
idka yhsfrdlaf,dala w,h
w`.,a 1 la muK . ma,ek fyda ksfl%da lhla fyda weiafniafgdaia mqka
fyda mekai,a ;=vla'
Co rejla
mlaIKhg wod, ia;r (
ksfl%da lh idka yhsfrdlaf,dala w,fha .s,ajd th nkaika odylfha
oe,a,g w,ajd oe,a,g lsisu jKhla fkd,efnk f;la r;a lrkak'
fuf,i msis lr.;a ksfl%da lh f.k fidah ,jKhla ^Wod - fidah
i,af*a& tys ;jrd idka yhsfrdlaf,dala w,fhka f;ud nkaika odylfha
ks,a oe,a,g w,ajkak' oe,a,g ,jKh u.ska ,ndfok jKh igyka lr .kak'
^ksfl%da lfha ,jKh ;ejrE miq th idka yhsfrdlaf,dala w,fhka
f;fukafka wehs @&
fjk;a fidah ,jKhla i|yd by; oelajQ m myka is mlaIdj is lrkak'
^iEu wjia:djlu ksfl%da lh idka yhsfrdlaf,dala w,fhys .s,ajd
oe,a,g w,ajd msis lr .; hq;= hs'& wjia:d fofla oe,a,g ,efnkafka tlu
jKh o @
Tng we;s fjk;a ,jK i|yd fuu mlaIKh lr tajd u.ska oe,a,g jK ,nd
fokjd k tu jK igyka lr.kak'
idlPdj
kslafrda lh idka yhsfrdlaf,dla w,fhka f;ukafka f,dayj, fjk;a
,jKj,g idfmalaIj tajdfha laf,darhs jdIamYS,S ksid h'
Tng we;s ,jKj,ska ue.akSish yer s- f.dkqf wfkl=;a ishu uQ,jHj,
,jK o fldm ,jK o nkaika odylfha oe,a,g jK ,nd fohs'
31
32
wd'
Fe2+, Fe3+, Ni2+, Cu2+ yd Zn2+ c,Sh djKj,ska 1 cm3 ne.ska mlaId k< fjk
fjk u f.k" 4 mol dm-3 NH4OH djKh x jYfhka tl;= lrkak'
wjlafIamhla ,enqKq miq j o m%;sldrlh jemqr tl;= lrkak' kslaIK igyka
lrkak'
igyk (
mlaIdj I ^w& ys oS M g2+ djKfhka wjlafIamhla fkd ,ef' Ca2+djKfhka" ;=kS
j<duh iq wjlafIamhla ^w,;djla& ,ef' Ba2+ djKfhka >k iq wjlafIamhla
,ef' ^CaSO4 ys Ksp = 9.0 10-4 mol2 dm-6 jk w;r BaSO4 ys Ksp =1.0 10-10 mol2
dm-6 f' f w.hka weiqka by; kslaIK meyeos,s lrkak'&
mlaIdj I ^w& ys oS c,Sh Al3+ u.ska wjlafIamhla fkd ,efnk w;r c,Sh Pb2+ u.ska
iq wjlafIamhla ,ef' ^PbSO4 ys Ksp 2.0 10-8 mol2 dm-6&
mlaIdj I ^wd& ys oS c,Sh Al3+ iy Pb2+ hk foflka u iq wjlafIam ,ef' Al3+
idok wjlafIamh" jemqr NaOHj, osh meyeos,s djKhla fohs' by; mlaIKj,g
wod< ;=,s; ilrK ,shkak'
mlaIdj III ^w& ys oS c,Sh Fe2+, Fe3+, Cu2+ yd Ni2+ u.ska jemqr fidah
yhsfrdlaihsj, wdjH ^iar& wjlafIam ,ef' tajdfha jK fudkjd o@ wod<
m%;sl%shd meyeos,s lr oSug ;=,s; ilrK ,shkak'
r;a lrk g Fe (OH)2 iy Cu (OH)2 wjlafIamj, jK fjkia f' fuu jK
fjkial fudkjd o@ fuu jK mhdi meyeos,s lr oSug ;=,s; ilrK
,shkak'
c,Sh Zn2+j,ska ,efnk iq wjlafIamh jemqr Na OH ys osh meyeos,s djKhla
,ef' fuhg fya;=j ;=,s; ilrK u`.ska myod fokak'
mlaIdj III ^wd& ys oS ish whk djK wjlafIam fohs' wefudakshd djKh jemqr
tl;= lsf oS my; oelafjk kslaIK ,ef'
Fe(OH)2(s) jKh fkd f'
Fe (OH)3(s) jKh fkd f'
Cu (OH)2(s) jKh ;o ks,a djKhla ,ef'
Ni(OH)2(s) jKh ks,a meye;s djKhla ,ef'
Zn(OH)2(s) jKh wjK djKhla ,ef'
^wod< m%;sl%shd meyeos,s flfrk ;=,s; ilrK ,shkak'&
33
mlaIK wxlh ( 22
yd
whk wkdjrKh lr .kshs'
c,Sh udOHfha we;s
uqla; jk ldnka vfhdlaihs jdhqj ykd .kshs'
icl k< Nd;fha l=i,;dj ,nd .kshs'
wjlafIamKh u`.ska f*diaf*a whk wkdjrKh lr .kshs'
34
djKh
mlaIdj
kslaIKh
j.=j 42 (a)
igyk (
BaSO3 ;kql khsla w,fha jKh jk uq;a" BaSO4 ;kql khsla w,fha
wdjH h' ta uka o@
35
Ni2+ whk tys i,a*hsvh f,i wjlafIam jkafka Ndial udOHfha muKs' tfy;a
Cu2+ whk Ndial fuka u wd,sl udOHfha o i,a*hsvh f,i wjlafIam f'
by; o;a; mok lr .kska fuh meye,s lrkak'
yd
jH yd WmlrK (
yd
wdikak f,i 1.0 mol dm-3
idka i,a*shqla w,h
;kql khsla w,h
1.0 mol dm-3 Fe2+ c,Sh djKhla
weksh l=vq
idka fidah yhsfrdlaihs djKh
idka yhsv%laf,dala w,h
r;= ,suia lvodis
whsia leg
fla;= ma,dial=jla
WIaK;ajudkhla
whk djK
whk
whk
c,Sh khsf djKfha 1 cm3 la f.k w; ms<sfh, l< Fe2+ (aq) whk
djKhlska 4 cm3 la muK tl;= lr" idka i,a*shqla w,h 3-4 cm3 la mlaId
k<fha ;a;sh f.a fifuka tl;= lrkak' ^Uqre j,h mlaIdj&
yd
whk
fyda
fyda
yd
whk Y%Khl c,Sh djKhlska 1 cm3
muK f.k thg weksh l=vq$iskala l=vq$fvjvd Y% f,dayh iaj,amhla yd
idka fidah yhsfrdlaihs djKh tl;= lrkak' wjYH k djKh u|la
WKqiq lrkak' msg jk jdhqj" fkia, m%;sldrlfhka fm`.ejQ lvodishlska
36
37
mlaIK wxlh ( 23
WmlrK (
t;fkda,a
wekd
le,aish ldnhs
laIdh fmdgEish m'uex.fka
t;fkda,aj,ska
fm`.jQ mqka
rEmh 23 (a)
lelEre k<hlg 2 cm muK Wig t;fkda,a .kak' re l+rla wdOdrfhka"
jh Wrd .ekSug ;r iEfyk mq`Mka m%udKhla k<h ;=<g we;=`M lrkak'
wekd 1 g muK la k<fha ueo fldgig we;=`M lrkak' k<h wdOdrlhl i
lr" rEm igyfka oelafjk wkaoug WmlrK ilia lr" wekd we;s fldgi r;a
lrkak' t g msg jk jdhqj c, ia:dmk l%ufhka lelEre k< lsysmhlg
tl;= lrkak' tajd ;=< t;Ska jdhqj wvx.= f'
1' jdhqj wvx.= mlaIK k<hl" lg wi,g oe,afjk mq,s`.= lSrla we,a,Sfuka jdhqj
o,ajkak' oe,af,a jKh l=ula o@ oe,a, ks .sh .i tu k<hg yqkq hr x
lSmhla oud k<fha lg jid fydka fid,jkak'
2' ^w&
fn%daka hr x lSmhla tla lrkak'
^wd&
laIdh fmdgEish m'uex.fka x lSmhla tla lrkak'
^we&
wd,sl fmdgEish m'uex.fka x lSmhla tla lrkak'
38
rEmh 23 (b)
le,aish ldnhs l=vd leg 5la muK lelEre k<hlg .kak' rEm igyfka
oelafjk wkaoug WmlrK ilia lrkak' jrlg c,h x lsysmh ne.ska tl;=
lrkak'
1' mlaId k<hl 2'5 cm muK Wig" my; oelafjk m%;sldrl f.k" by;
rEm igyfka oelafjk m" t;hska jdhqj ta tla tla k<h ;=<g hjkak'
39
mlaIK wxlh ( 24
rEmh 24 (a)
40
^w& we,afldfyd, 1cm3 muK f.k Bg ffyu^glacial& weisla w,h 1cm3 muK
tl;= lrkak' idka i,a*shqla w, x myla muK tla lr WKqiq lrkak'
,efnk M,h isis,a c,h iys; k<hlg j;a lr iqj| n,kak'
^wd& we,afldfyd, 1cm3 muK f.k Bg fidah ie,sisf,a fyda ie,sis,sla
w,h 0'5 g muK tla lrkak' Bg idka i,a*shqla w,h x myla muK tla
lr WKqiq lrkak' M,h isis,a c,h we;s lelEre k<hlg fyda lrhlg fyda
j;a lr iqj| n,kak'
wd,sl fmdgEish vhslafrdaf" wd,sl fmdgEish m'uex.fka" laIdh
fmdgEish m'uex.fka hk djK ;=fkka 1cm3 ne.ska mlaId k< ;=klg
fjk fjk u .kak' tla we,afldfyd,hlska x folla muK ne.ska k< ;=kg
u tla lrkak' fufia wfkla we,afldfyd, iu`. o tu mlaIdj kej;;a
lrkak'
djKj, jKj, l=uk fjkila kslaIKh l< yels f o@ tu jK mhdi
is u myod osh yelafla flfia o@ M,fha iqj| n,kak'
ie'hq'( we,afldfyd, myiqfjka .sks wef<kiq neka tu jH we;s fnda;, odyl
wdikakfha fkd ;eh hq;= h'
41
mlaIK wxlh ( 25
WmlrK (
*Sfkd,a
fidah yhsfrdlaihs djKh
;kql yhsfrdlaf,dala w,h
fidah ldnfka djKh
fn%daka oshr
f*la laf,darhs ;kql djKh
42
mlaIK wxlh ( 26
^2" 4 - DNP&
3.
ie'hq'
c,fha djH ldfndks,a ixfhda.j,g c,Sh djKhl we;s 2"4 - DNP m%;l
s drlh;a"
c,fha wdjH ldnks,a ixfhda.j,g fu;fkda,Sh djKfha we;s 2"4-DNP
m%;sldrlh;a" Nd; lrkak'
43
mlaIK wxlh ( 27
WmlrK (
;kql yhsfrdlaf,dala w,h
fu;fkdhsla w,h
t;fkdhsla w,h
u'lshqla laf,darhs djKh
fnkafidhsla w,h
idka i,a*shqla w,h
fidah f,dayh
wefudaksh yhsfrdlaihs djKh
fidah ldnfka djKh
WodiSk f*la laf,darhs djKh
fidah yhsfrdlaihs djKh
wefudakSh is,aj khsf djKh ^fgd,ka m%;sldrlh&
44
mlaIK wxlh ( 28
ksmqK;dj 12'2
WmlrK (
msis lrk ,o 3'0 cm muK os. ue.akSish m lene,s
lelEre k<hla iy thg i l< yels isrla iys; rn wenhla
1'0 mol dm-3 ^wdikak jYfhka& yhsfrdlaf,dala w,h 400 cm3 muK
rn wenfha isrg i,k 5 cm muK os. re k<hla
rdu >ldjla
lrhla
rEmh 2822^^a
a&&
45
rEmh rEmh 22 (a) ys oelafjk mos re ngfha tla fl<jrla wenfha we;=`M
ugug isk mos re ngh wenhg i lrkak' ^re ngh wenhg ;oska i
;sh hq;= h'& we;=`M fl<jfrys wenh udmg we`.s,af,ka ;ud foig weo re
ngh iu`. we;s jk ysveig ue.akSish lene,af,a fl<jrla we;=`M lrkak'
^iEu wjia:djl oS u wenfhka msg;g we;s ue.akSish mfha os. iudk h hq;=
h'&
1'0 mol dm-3 yhsfrdlaf,dala w, djKfhka 0'8 mol dm-3" 0'6 mol dm-3" 0'4 mol
dm-3 iy 0'2 mol dm-3 jk yhsfrdlaf,dala w, djK 100 cm3 ne.ska ms<sfh<
lr .kak' ^ 1'0 mol dm-3 yhsfrdlaf,dala w, 80 cm3 f.k 100 cm3 f;la c,h
tl;= lsfuka 0'8 mol dm-3 yhsfrdlaf,dala w, djKhla ms<f
s h< l< yels h'&
-3
i,l=Kq lr .;a lelEre k<h 1'0 mol dm yhsfrdlaf,dala w,fhka
imQKfhka mqrjd" rn wenfhka ^Mg mh ilrk ,o& blaukska jikak' ta
iu`. u rdu >ldj l%shd;aul lr lelEre k<h hl=re lrkak' lelEre
k<fha i,l=K olajd j ugu meKSug .; jk ld,h uek .kak' ^fuu
ld,h ;;a;amr 8-10 muK jk mos mlaId k<fha i,l=K ilia lr .ekSu jvd
fhda.H h'&
by; wdldrhg u w;a ue.akSish m yd O idkaK we;s w, djK fhdod
.kska lelEre k<fha i,l=K f;la jdhqj tl;= ug .; jk ld,h ukskak'
^iEu wjia:djl oS u tl u lelEre k<h yd tl u i,l=K fhdod .kak'&
O idkaK yuqf ksYa; yhsrcka jdhq mudjla /iaug .; jQ ld, fhdod
.kska m%;sl%shdf fm< w, jKhg idfmalaIj ksKh lrkak'
46
mlaIK wxlh ( 29
;fhdai,af*a
mudj$ cm3
w,
mudj$ cm3
c,
mudj$ cm3
25'0
5'0
20'0
15'0
10'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
5'0
10'0
15'0
20'0
j.=j 29 (a)
47
ld,h/s
by; ia;r lr we;s ms<sfj<g u my; j.=f oelafjk mos djK Y% lrkak'
;fhdai,af*a
mudj$ cm3
w,
mudj$ cm3
c,
mudj$ cm3
25'0
5'0
25'0
4'0
1'0
25'0
3'0
2'0
25'0
2'0
3'0
25'0
1'0
4'0
j.=j 29 (b)
48
ld,h$ s
mlaIK wxlh ( 30
49
mlaIK
wxlh
c,h$
cm3
KI djKh$
cm
msIagh iys;
Na2S2O3/ cm3
1
2
3
4
5
5'0
10'0
15'0
20'0
25'0
20'0
15'0
10'0
5'0
10'0
10'0
10'0
10'0
10'0
15'0
15'0
15'0
15'0
15'0
j.=j 30 ^a&
Na2S2O3
whka^III&
KI +
whk djKh
+ msIagh + c,h
B lrh
A lrh
rEmh 30 (a)
B lrfha we;s djKhg A ys we;s djKh tl;= l< jyd u rdu >ldj
l%shd;aul lrkak' djKfha jKh fyd|ska kslaIKh lrkak' djKfhys
meyeh ks,g yefrk g u rdu >ldj kj;d .; jQ ld,h uek .kak' f
wdldrhg mlaIK my u is lr tla tla wjia:dj i|yd ks,a meyeh osia ug .;
jk ld,h ,nd .kak'
by; ,nd .;a mdGdxl weiqfrka wod< .Kkh ls is fldg whka^III& whkj,g
idfmalaI j m%;sl%shdf fm< ksKh lrkak'
50
mlaIK wxlh ( 31
51
mlaIK wxlh ( 32
WmlrK (
hqgfkd,a 120 cm3 muK
o< jYfhka idkaKh 1 mol dm-3 muK jQ weisla w, djKfhka 250 cm3
o< jYfhka idkaKh 0.5 mol dm-3 muK jQ NaOH djKh 250 cm3
ysia m%;sldrl fnda;,a 5la" hqfrgq" msfmgq" wkqudk ma,dial=" *sfkd,ama;e,ska"
mqkS,
hqgfkd,a
/cm3
c,h/ cm3
1
2
3
4
5
20'0
20'0
20'0
20'0
20'0
40'0
35'0
30'0
25'0
20'0
5'0
10'0
15'0
20'0
j.=j 32 (a)
fuu moaO;s" iu;=,s;;djg t<eu i|yd ks;a;= 10 - 15 la muK ld,hla
;nkak' ka m<uq jk m%;sldrl fnda;,fhys we;s moaO;sh hqfrgqjg oukak'
^by<ska we;s ia;rh hqgfkd,a f'&
52
ia;r fjka jQ miq c,Sh ia;rfhka 10.00 cm3 wkqudmk ma,dial=jlg f.k thg
msfkd,ama;e,ska oYlh x 1 - 2 la tl;= lrkak' fuu djKh idod .;a NaOH
djKh iu`. wkqudmkh lr mdGdxl ,nd .kak'
hqfrgqf b;s j we;s c,Sh ia;rh m%fYfuka bj;a lr" hqgfkd,a ia;rfhka
10.00 cm3 wkqudmk ma,dial=jlg .kak' thg c,h 10 cm3 la muK yd
msfkd,ama;e,ska oYlh x 1-2la muK oud NaOH djKh iu`. wkqudmkh lr
mdGdxl ,nd .kak' ,nd .;a mdGdxl Wmfhda.S lr f.k my; j.=j imQK
lrkak'
moaO;sh
c,Sh ia;rfha
10.00 cm3
i|yd jeh jQ
NaOH
mudj$ cm3
hqgfkd,a ia;rfha
c,Sh
10.00 cm3
ia;rfha
i|yd jeh jQ
[CH3COOH]
NaOH
/ mol dm-3
mudj$ cm3
hqgfkd,a
ia;rfha
[CH3COOH]
/ mol dm-3
[CH3COOH]hqgfkda,a
[CH3COOH]c,Sh
1
2
3
4
5
j.=j 32 (b)
mlaIKd;aul j ksKh l< w.h weiqfrka c,h yd hqgfkd,a w;r weisla
w,fha jHdma;sh i|yd jHdma;s ix.=Klhg w.hla fhdackd lrkak'
53
mlaIK wxlh ( 33
54
mlaIK wxlh ( 34
c,h$ cm3
25.0
75.0
50.0
50.0
75.0
25.0
100.0
j.=j 29
55
100.0
2" 3 iy 4 moaO;s iEoSug" hqfrgqjla fyda msfmgqjla fyda fhdod .kak' tfy;a
1 yd 5 moaO;s ms<sfh< lsug kq irdjla fhosh yels h' ^g fya;=j l=ula o@&
by; tla tla ma,dial=jlg" >k le,aish yhsfrdlaihs jemqr ^.a? 1la
muK& m%udKhla tl;= fldg" fyd|ska l,;d ma,dial=j ks;a;= 15la muK ksYap,
j ;nkak' m<uq ma,dial=f wvx.= djK Y%Kh" he<s lrhlg fmrkak'
fmrkfhka 25.00 cm3 ne.ska fldgia folla msfmgqjlska uek wkqudmk
ma,dial=jlg tl;= lrkak' thg *sfkd,ama;,Ska x 1-2 fhdod m%dudKsl
yhsfrdlaf,dala w,h iu`. wkqudmkh lrkak' wksl=;a moaO;s y;r o fmrd
by; l%uhg u fmrkh w,h iu`. wkqudmkh lr" m%;sM, igyka lrkak'
mlaIKd;aul j ,nd .;a f;dr;=re fhdod .kska wxl 1 isg 5 olajd moaO;sj,
[Ca2+(aq)][OH-(aq)]2.=Ks;h ,nd .kak' ta weiqka Ca(OH)2 ys Ksp i|yd w.h
,nd .kak'
igyk fuu mlaIKh" mlaIK wxl 37 g miqj is lsu W; f'
56
mlaIK wxlh ( 35
57
fuu k<h f.k tys 1 cm3 i,l=K f;la 1'00 mol dm-3 w,h tl;= lr 10 cm3
i,l=K f;la c,h oud fyd|ska l,;kak' oeka fuu djKfha pH w.h o<
jYfhka 1 ls'
f wkaoug fuu k<h Nd; fldg ^oi .=Khla ;kql lrka& pH w.h 2 - 6
f;la djK ms<sfh< lrkak'
1'0 mol dm-3 fidah yhsfrdlaihs djKh o f wkaoug oi .=Khla ne.ska
;kql lsfuka pH w.h 13 - 8 f;la djKh o ms<sfh< lrkak'
pH w.h 7 djKh i|yd wdiQ; c,h fhdod .kak' oeka Tng pH w.h 0 - 14 olajd
jQ djK 15la we;'
^we& oYlj, pH mrdih ksKh lsu
mlaId k< 15la f.k tajd pH w.h 0 - 14 olajd wxlkh lrkak' tu k< 0" 1"
2" ''' 14 f,i ms<sfj<g ;nkak' Tn idod .;a pH w.h 0 isg 14 olajd djKj,ska
3 cm3 muK ne.ska" fjk fjk u k< 15g tl;= lrkak' iEu k<hlg u ;Ska;
mqrjk nghl wdOdrfhka fu;s,a Tfka x fol ne.ska tl;= lr fyd|ska
fid,jkak'
djKj, jK meyeos,s j n,d .; yels jk fia miqka iq lvodishla ;nkak'
m<uq jk k<fha isg jKh kslaIKh lr jKj, meyeos,s fjkia ula oel
.; yels k<j, pH w.h igyka lrkak'
my; we;s ish u oYl i|yd;a f whqka u mlaId lrkak' fuys oS tla tla
oYlhg pH w.h 0 - 14 f;la mlaId k< lg,h ne.ska ms<sfh< l< hq;= hs'
1' *sfkd,ama;e,ska
2' Tn idod .;a ksiaidrl
3' ,suia lvodis
4' fu;s,a Tfka
5' mQK mrdi oYlh
ie( hq (
Tn ms<sfh< lr .;a Ydl ksiaidrl Nd; lsf oS tajdfhka x je
m%udKhla tl;= lrkak'
Tf kslaIKj,g wkqj tla tla oYlfha pH mrdih ksKh lrkak'
58
mlaIK wxlh ( 36
o< pH w.h
59
mlaIK wxlh ( 37
WmlrK (
O pH mrdi iys; pH oYl
o< pH w.h ksKh lsu i|yd O djK lsysmhla
pH lvodis$ pH udkh
x msfmgq ^Droppers&
mlaId k<
oYlh
1'
2'
3'
4'
5'
6'
7'
8'
fu;s,a jh,
;hsfuda,a
fu;s,a Tfka
fu;s,a fr
,suia lvodis
*Sfkda,a fr
*sfkd,ama;e,ska
we,sika ly
my< jKh
ly
r;=
r;=^frdai&
r;=
r;=
ly
wjK
ly
j.=j 31 (a)
60
mrdih
by< jKh
0'0 - 1'6
1'1 - 2'9
3'1 - 4'4
4'2 - 6'4
5'0 - 8'0
6'6 - 8'4
8'3 - 10'0
10'1 - 12'0
o
ly
ly
ly
ks,a
r;=
r;=
;e,s-r;=
rEmh 37 (a)
61
mlaIK wxlh ( 38
rEmh 38 (a)
,s gr tll IalNhla iy . fikagr 5 - 6 muK jk Ag jh lene,a,la
f.k tys u;=msg je,s lvodishlska fydka msis lrkak'
fuu jhrfhka 3$4l m%udKhla rxck l=vq hlrk ,o djKhl .s,ajd kd
1 - 2 ld,hla ;nkak' fuh u.ska AgCl (s) l+r u; ;ekam;a f'
l,ska idod .kakd ,o tla fl<jrla Agar j,ska jid .kakd ,o Auto Pipettor Tip/
62
ysia mEka fldmqj$ ffjoH isxcfhka 3$4 l m%udKhla 3 mol dm-3 KCl u.ska mqrjd
.kak'
fufia mqrjd .kakd ,o Auto Pipettor Tip/ ysia mEka fldmqj$ ffjoH isxch;=<g
my; rEmfha mr fmr idod.kakd ,o Ag l lene,a, we;=,a lrkak'
bkamiqj fuys by< fl<jr fmdfrdmamhla u.ska fydka jid .kak'
fmdfrdmamh
Ag lh
AgCl wdia;rKh
3 mol dm-3 KCl
Agar plug
rEmh 38 (b)
63
mlaIK wxlh ( 39
w,amd,sl c,h
rEmh 39 (a)
64
mlaIK wxlh ( 40
rEmh 40 (a)
65
mlaIK wxlh ( 41
WmlrK (
fm is myla
je,s lvodis
ta.d
5 cm muK . hlv weK myla
fidah laf,darhs
idka yhsfrdlaf,dala w,h
fmdgEish f*ihkhs djKh
*sfkd,ama;e,ska
4 cm la muK . ue.akSish" iskala" fldm yd
f, hk f,dayj, isyska ;Sre tl ne.ska
66
mlaIK wxlh ( 42
WmlrK (
lelEre k<hla
rn wenhla ^ueka m,k ,o&
fmryka lvodis fyda ;Ska; fmdjk lvodis
Ydl m;% lsysmhla ^ks;s fld< jvd iqiqh&
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
1234567890123
jxf.h yd fuda,
t;fkda,a
flaIsl k< lene,a,la
wenh
lelEre k<h
fmryka lvodis
mh
laf,dafrd*s,a
ksii
a drlh
t;fkda,a + c,h
rEmh 42 (a)
mlaIKhg wod< ia;r iy ls%hdmmdh (
.ska 15 cm la muK jQ o" m<,ska 1'5 cm la muK jQ o" fmryka lvodis mhla
f.k tys tla fl<jrla ;=vla f,i lmd .kak
Ydl m;% lsysmhla c,h yd t;fkda,a iaj,amhla iu`. wUrd .kak'
Ydl hqI fmrd idka fmrkhla ,nd .kak'
flaYsl k<hl wdOdrfhka" fuu idka fmrkfhka |la" fmryka lvodis mfha
;=fvys isg 3 cm muK ka" lvodis mh u; ;jrkak'
t;fkda,a yd c,h Y%Khlska iaj,amhla lelEre k<hg oud rEm igyfka
oelafjk m WmlrKh wgjkak' fuys lvodis ;=v djKh ;=< .s,S ;sh hq;=
f'
djl fmruqK lvodish f.a by< ke`. by< fl<jrg im j;a u" lvodis mh
bj;g f.k mjfka h<d .kak'
67
igyk (
flaYdlIKh lrK fldg djlh lvodish f.a by<g .uka lsf kshefha
wvx.= ixrpl o ta iu`. by<g p,kh f' tajdfha Nd. ix.=Klj,g wkqj
fuh is jkqfha tlsfklg fjkia f.j,sks'
fuys wp, l,dmh l=ula o@
fuys ip, l,dmh l=ula o@
jKl .uka l< r" tajdfha Nd. ix.=Kl yd tajdfha R f w.h w;r inkaO;dj
l=ula o@
O ixhq;sfhka hq;a t;fkda,a - c,h Y%K Nd; lr tu`.ska jKl fjka jk
wdldrh ixikaokh l< yels h'
68
mlaIK wxlh ( 43
rn mh
fmd,s;ska nE.h
ma,diala nk
.,a len,s
rEmh 43 (a)
fuys rEmfha m nfka m;=,g .,a len,s lsysmhla fhu u.ska jeis khl
;o iq<`.g nk .id hEu je<elah yelsh'
fuu nk t,suyka fydka ksrdjrKh jQ m%foaYhl N+ ugfuka w 10 muK
Wilska ;nd jeis c,h tl;= lr.kak' fuys Ydlj,ska fyda f.dvke.s,sj,ska
f tk c,h nk ;=<g tlau je<elafjk m ;eh hq;= h'
fufia - tl;= lr.;a jeis c,h" ma,diala$ fmd,s;ska nE.h iu. nfkka bj;a
lr.kak' bkamiqj tys lg fydka wdjrKh fldg oHd.drhg /f.k tkak'
oHd.drh ;=< idm,fha pH w.h uek.kak'
69
igyk
jeis c, idm, tl;= lsu - jeis c,h fjk;a wmjH tl;= ulska f;drj tl;=
lr.; hq;= h' tfuka u c,h tl;= lr.;a .i pH w.h uekSu isl< hq;= h'
isoaOdka;h
jeisc,h idudkH jYfhka wd,sl f' fuhg fya;=j jkafka jeisc,h C O2 h
we;s ksid h' g wu;rj jeis c,fha ;j;a wd,sl jdhQka jk NO, NO2,SO2, SO3
jeks jdhqka h h yelsh'
N O jdhqj TlaislrKh u.ska N O2 iEfoa'
SO2 jdhqj TlaislrKh u.ska SO3 iEfoa'
fuu wfkla jdhQka ksid jeis c,fha pH w.h my< w.hla .ekSug yelshdjla we;'
70
mlaIK wxlh ( 44
71
72
fuu uex.kSia vfhdlaihs u`.ska wd,sl udOHfha oS whvhs whk" whka njg
TlaislrKh flf'
73
m%udKh }