SAMOWIADOMO I WYBR KARIERY ZAWODOWEJ

eby waciwie wybra swoj ciek kariery trzeba mie wiadomo

tego kim si jest, jakie si ma umiejtnoci, wartoci,
zainteresowania oraz osobowo. Powinno si zna swoje mocne i
sabe strony. Jest to wane nie tylko w wyborze waciwego zawodu,
ale rwnie w osigniciu powodzenia w ubieganiu si o prac, t.j.
w podaniach i rozmowach kwalifikacyjnych, gdzie mona napotka
wiele pyta sprawdzajcych czy waciwie przedstawilimy swoj
osob.
S rne teorie zwizane z rozwojem kariery, ale my skupimy si na
dwch:
1. Teoria Wyboru cieki Kariery wg Johna Hollanda (RIASEC)
2. Teoria rozwoju zawodowego w cyklu ycia i przestrzeni ycia wg
Donalda Supera

TEORIA WYBORU KARIERY ZAWODOWEJ WG JOHNA

HOLLANDA (RIASEC)

Wedug Hollanda

Wybr zawodu jest wyrazem osobowoci, a nie przypadkow

decyzj

Ludzie o podobnych zawodach maj podobne osobowoci

Ludzie w kadej z grup zawodowych podobnie zareaguj w

okrelonych sytuacjach i problemach

Sukces, stabilizacja i satysfakcja zawodowa zale od rwnowagi

pomidzy osobowoci, a rodowiskiem pracy
Wyrnia on 6 typw osobowoci:

REALISTYCZNY - ,,CZOWIEK CZYNU

Takie osoby pracuj przy uyciu

rk, maszyn oraz narzdzi. S
aktywne, praktyczne i dne
przygd.
Zazwyczaj s to ludzie
praktyczni, wraliwi i
zrwnowaeni.
Waciwy wybr zawodu dla
tych ludzi znajduje si w brany
budowlanej, rolnictwie,
architekturze, transporcie,
poczcie.

BADAWCZY - MYLICIELE

Takie osoby lubi odkrywa i

bada pojcia, obserwowa,
docieka oraz eksperymentowa.
Zadaj pytania
i rozwizuj problemy.
S wyksztaceni, wpywowi,
ambitni, dni przygd oraz
odznaczaj si wysok kultur
umysow.
Dobrym wyborem zawodu dla
nich mgby by: biolog, chemik,
dentysta, weterynarz,
programista

ARTYSTYCZNY- TWRCY
Ta grupa ludzi lubi
wykorzystywa sowa, sztuk,
muzyk oraz teatr do
komunikacji, wystpowania
przed innymi lub wyraania
siebie, tworzenia i
projektowania rzeczy.
Mona ich opisa jako penych
wyrazu, kreatywnych,
spontanicznych,
uporzdkowanych, wydajnych,
towarzyskich oraz mskich.
Osign sukces w nastpujcych
zawodach: artysta, muzyk,
poeta, projektant wntrz,
pisarz.

SPOECZNY - POMAGAJCY

Ten typ lubi pracowa z ludmi

uczy, trenowa i informowa ich,
pomaga oraz leczy, a take
obsugiwa i wita. Jest
zainteresowany dobrym
samopoczuciem oraz dobrobytem
innych.
Moe by opisany jako chtny do
wsppracy, przyjacielski,
humanistyczny, ambitny, kreatywny
oraz silny.
Odnosi sukces jako pracownik
spoeczny, doradca, policjant oraz
pielgniarka.

PRZEDSIBIORCZY - PRZEKONUJCY

Lubi spotyka si z ludmi,

przewodniczy, rozmawia i
wywiera wpyw na innych,
zachca ich oraz prowadzi
wsplne interesy.
Zazwyczaj s ambitni, dni
przygd, energiczni, rozwinici
intelektualnie, kreatywni.
Dobrym wyborem kariery byby
prawnik, kierownik w korporacji
handlowej, polityk, producent
telewizyjny.

KONWENCJONALNY - ORGANIZATOR
Ten typ lubi pracowa w zamknitej
przestrzeni nad zadaniami, ktre
wymagaj organizacji, dokadnoci
oraz przestrzegania procedur.
Lubi pracowa z danymi lub
liczbami oraz planowa prac i
rne wydarzenia.
Takie osoby s zrwnowaone,
wydajne, godne zaufania,
opanowane, rozwinite
intelektualnie, dne przygd oraz
kreatywne.
Byliby z nich dobrzy pracownicy
bankowi, stenotypici, kasjerzy
oraz pracownicy odpowiadajcy za
prawidowe wprowadzanie danych
do komputerw.

Wedug Hollanda ludzie o tym samym typie osobowoci, ktrzy

razem pracuj, tworz rodowisko pasujce do ich typu oraz
nagradzajce go.
Mona wyrni sze rodzajw rodowiska pracy, ktre maj
bezporedni zwizek z typami osobowoci. Holland podkrela, e
ludzie, ktrzy wybieraj prac w rodowisku podobnym do ich
typu osobowoci maj wiksze szanse na osignicie sukcesu i
satysfakcji.

TEORIA ROZWOJU ZAWODOWEGO W CYKLU YCIA

I PRZESTRZENI YCIA WG DONALDA SUPERA

Donald Super podkrela znaczenie rozwoju wiadomoci wasnej

tosamoci. Wedug niego, to pojcie z czasem przechodzi zmiany i
rozwija si jako efekt naszych dowiadcze. W zwizku z tym, kariera
rozwija si przez cae nasze ycie. To z kolei oznacza , e nasze
kompetencje oraz preferencje co do zawodu zmieniaj si z czasem
i naszym dowiadczeniem. Super wierzy, e ludzie dowiadczaj
rnych rl i etapw yciowych.
Wyrnia on 5 etapw yciowych, a kady z nich ma swoje okrelone
zadania. S to:
1. Dorastanie (od urodzenia do 14 roku ycia)
2. Eksploracja (15-24 rok ycia)
3. Stabilizacja (25-44 rok ycia)
4. Utrzymanie statusu quo (45-64 rok ycia)
5. Stadium schykowe (65 rok ycia i wicej)

DORASTANIE (OD URODZENIA DO 14 ROKU YCIA)

Podczas tego etapu dzieci rozwijaj swoj
wiadomo wasnej tosamoci poprzez
identyfikowanie si z czoowymi czonkami w
rodzinie. Zaczynaj uczy si zachowa powizanych
z zaradnoci, interakcj spoeczn,
samoukierunkowaniem, wytyczaniem sobie celw
oraz wytrwaoci.
Ten etap yciowy ma 3 podokresy:
1.

Fantazji (4-10 rok ycia)- pojawiaj si fantazje

dotyczce zawodu; dominujce znaczenie maj
potrzeby; wane jest odgrywanie rl w wyobrani

2.

Zainteresowa (11-12 rok ycia)- identyfikuje

upodobania jako podstaw do wyboru zawodu

3.

Zdolnoci (13-14 rok ycia) wybr kariery staje

si bardziej realistyczny, oparty na powizaniu
swoich wasnych umiejtnoci z okrelonymi
wymaganiami dotyczcymi pracy

Podczas tego etapu wyrnia si zadania:

Rozwj osoby, ktr chcemy si sta

Zrozumienie wiata pracy

Zrozumienie znaczenia pracy

EKSPLORACJA (15-24 ROK YCIA)

Na tym poziomie modzi ludzie poznaj zawody podczas
nauki
w szkole, rozrywek i pracy na p etatu.
Wyrnia si podokresy:
1. Prbowania (15-17 rok ycia) uczniowie
wyprbowuj swoje potrzeby, zainteresowania,
umiejtnoci
w fantazjowaniu, pracy okresowej, pracy na p etatu,
wolontariacie, opiece stau. Mog rozpoznawa brane
i poziom pracy
2. Przejciowy (18-21 rok ycia) oglne preferencje
przeksztacaj si w konkretny wybr. Odgrywa tutaj rol
ocena rzeczywistoci, ktra zaczyna dominowa w
przypadku gdy wchodzi si na rynek pracy lub zaczyna
przyuczanie do zawodu po szkole redniej. Nastpuje
wybr kierunku studiw lub zakresu szkolenia.
3. Prby (22-24 rok ycia) Ludzie zaczynaj swoj
pierwsz prac z przewiadczeniem, e bdzie to ich
praca ycia. Ale jeli nie zaspokaja ona ich potrzeb,
mog cofn si do poprzedniego podokresu
Przejciowego.
Etap ten skada si z poniszych zada:
1. Wybr preferencji zawodowych
2. Rozwj realistycznej wiadomoci wasnej tosamoci

STABILIZACJA (25-44 ROK YCIA)

W tym okresie ludzie znajduj swoj sta
i waciw bran pracy. Uwaa si, e
lata te s najbardziej produktywnymi i
kreatywnymi latami w cigu caego ycia.
Wyrnia si 2 podokresy:
1. Prby i stabilizacji (25-30 rok ycia) Ludzie si ustatkowuj i jeli to nie jest
dla nich wystarczajco satysfakcjonujce
dokonuj 1-2 zmian zanim znajd
waciw prac.
2. Postpu (30-40 rok ycia) Ludzie
skupiaj swoje wysiki na zabezpieczeniu
swojej pozycji, zdobywaniu wysokiego
stanowiska, rozwijaniu umiejtnoci,
demonstrowaniu wybitnych dokona.
Do szczeglnych zada tego etapu nale:
1.

Osignicie stabilnoci w wybranym

zawodzie

2.

Umacnianie wybranego zawodu

3.

Postp

UTRZYMANIE STATUSU QUO (45-64 ROK YCIA)

Ludzie znajduj swoje miejsce w

wiecie pracy, TERAZ ich
zmartwieniem jest utrzymanie go.
Do zada tego etapu nale:
1. Akceptacja nowych ogranicze
2. Zidentyfikowanie nowych
problemw do rozpracowania
3. Rozwj nowych umiejtnoci
4. Skupienie si na istotnych
zajciach
5. Prezentacja osignitego statusu
i celw

STADIUM SCHYKOWE (65 ROK YCIA I WICEJ)

Podczas tego etapu aktywno pracy zaczyna si
zmienia lub male. Osoby w tym okresie stopniowo
angauj si w inne role yciowe.
Wyrnia si 2 podokresy:
1.

Wycofanie si (60-64 rok ycia) Ludzie mog prosi

o zlecenie innym swojej pracy. Mog rwnie
uwaniej dobiera zadania, w ktre si angauj i w
jakim stopniu w nich uczestnicz.

2.

Emerytura (65 rok ycia i wicej) Ludzie zaczynaj

rezygnowa ze swojej pracy i kariery. Zaczynaj za
to podejmowa si innych rl, skupiaj si na yciu
rodzinnym, hobby, dziaaniach obywatelskich, i
okazyjnie nawet na studiach. Niektrzy ludzie
dobrze sobie radz z przejciem na emerytur,
podczas gdy pozostali podchodz do tego z
trudnoci i rozczarowaniem.
W skrajnych przypadkach moe to si skoczy
nawet mierci.

Zadania tego etapu przedstawiaj si nastpujco:

3.

Selektywne zmniejszenie tempa i /lub iloci pracy

4.

Planowanie emerytury

5.

ycie na emeryturze

Super twierdzi, e preferencje i kompetencje zawodowe oraz sytuacje

yciowe zmieniaj si z czasem i dowiadczeniami. Opracowa on
pojcie dojrzaoci do kariery zawodowej, ktra moe, ale nie musi
zgadza si
z wiekiem osoby: ludzie przechodz przez kady z tych etapw,
podczas gdy ich kariera przechodzi zmiany.
Super wskazuje, e ludzie dokonujc wyborw w swojej karierze
wyraaj wiadomo wasnej tosamoci lub zrozumienia samego
siebie, co
z czasem stopniowo si rozwija. Ludzie d do osignicia
satysfakcji
z wasnej kariery poprzez role odgrywane w pracy. Dziki nim maj
moliwo nie tylko wyraenia samych siebie, ale w dalszym cigu
mog urzeczywistnia oraz rozwija wiadomo wasnej tosamoci.

JAK WYBRA WACIWY ZAWD?

eby wybra waciwy zawd trzeba sobie
odpowiedzie na kilka prostych pyta, ktre
nakrel nam jakim jestemy typem osoby.
1.

Jaki jest mj profil osobowoci? (Czy

jestem typem dociekliwym, realistycznym,
etc?)

2.

Jakie s moje mocne strony? (W czym

jestem dobry?)

3.

Jakie s moje wartoci? (Czy jestem

uczciwy, wolny od uprzedze? Czy lubi
pracowa w zespole? Etc.)

4.

Jaki rodzaj kariery stoi przede mn

otworem? (Jeli jestem typem
realistycznym, to czy mog by
prawnikiem? Czy pielgniark?)

5.

Co jest dla mnie wane?

6.

Co mnie motywuje?

JAKICH CECH SZUKAJ PRACODAWCY W

KANDYDATACH?

Werbalne umiejtnoci komunikacyjne (Czy potrafisz wyranie mwi? Czy inni mog ci
zrozumie?)

Umiejtno pracy w grupie (Czy potrafisz efektywnie pracowa w grupie? Czy potrafisz
uszanowa opini pozostaych czonkw swojej grupy?)

Prawo (Czy jeste uczciwy? Czy masz swoje wasne osobiste wartoci?)

Zdolnoci intelektualne (Czy potrafisz myle krytycznie? Czy umiesz szybko i efektywnie
rozwizywa problemy? Czy dostrzegasz powizania pomidzy rnymi obszarami?)

Pewno siebie (Czy wierzysz w siebie i swoje umiejtnoci?)

Zdolnoci organizacyjne (Czy radzisz sobie z powierzonymi obowizkami? Czy umiesz

efektywnie planowa swj czas? Czy potrafisz priorytetyzowa?)

Umiejtnoci interpersonalne (Czy umiesz dobrze pracowa z innymi ludmi? Czy atwo
komunikujesz si
z kolegami z pracy i klientami?

Umiejtno pisania (Czy potrafisz stworzy sensowny tekst bez bdw gramatycznych,
interpunkcyjnych stylistycznych czy w sownictwie?)

Umiejtno liczenia (Czy umiesz dokonywa oblicze? Czy potrafisz logicznie myle? Czy
rozumiesz diagramy, tabele i wykresy?)

Umiejtnoci analityczne/ umiejtno podejmowania decyzji (Czy potrafisz dostrzec

problem
i zaproponowa do niego moliwe rozwizania? Czy twoje decyzje s skuteczne? Czy
potrafisz podejmowa szybkie decyzje?)

UYTE MATERIAY

https://www.careers.govt.nz/educators-practitioners/career-practice/career-theory-models/
hollands-theory
/
https://
www.careers.govt.nz/educators-practitioners/career-practice/career-theory-models/superstheory/
http://www.westernreservepublicmedia.org/careers/john_holland.htm
Przegld teorii rozwoju kariery

Projekt ten jest ufundowany i wspierany przez Komisj

Europejsk.
Publikacja ta odzwierciedla tylko prac i pomysy autora a
Komisja nie bierze odpowiedzialnoci za adne informacje w
niej zawarte.