PRIRODNO-MATEMATIKI FAKULTET SARAJEVO

ODSJEK ZA GEOGRAFIJU
NASTAVNIKI SMJER

GEOLOKA GRAA I GEOMORFOLOSKE KARAKTERISTIKE PROSTORA NA

POTEZU JABLANICA-MOSTAR

Mentori :

Student :

Prof.dr. Muriz Spahi

azim Hercegovi

Doc.dr. Aida Korjeni

Mr. Amra Banda
Sarajevo ; 2015.godine

SADRAJ

UVOD.........................................................................................................................................3
1.GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE ISTRAIVANOG PODRUJA...............................4
1.2.GEOGRAFSKI POLOAJ...............................................................................................4
1.2.1.Jablanica.....................................................................................................................4
1.2.2.Mostar........................................................................................................................5
2.FIZIKO-GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE...................................................................6
2.1.GEOLOKA GRAA I TEKTONSKI SKLOP TERENA...............................................6
2.2. ININJERSKOGEOLOKE KARAKTERISTIKE TERENA.......................................9
2.3.HIDROGEOLOKE KARAKTERISTIKE TERENA...................................................11
2.4.GEOMORFOLOKE KARAKTERISTIKE ISTRAIVANOG TERENA...................12
3. ZAKLJUAK.......................................................................................................................18
LITERATURA I IZVORI.........................................................................................................19

UVOD

Predmet ovog semirarskog rada je geoloka graa i geomorfoloke karakteristike prostora na

potezu Jablanica Mostar odnosno srednji dijelovi toka rijeke Neretve. Ovo podruje je, u
najveem dijelu istraivanog podruja, tipina klisura, sa strmim i veoma visokim dolinskim
stranama. Bez obzira na preteno vrste stijenske mase koje su otporne na djelovanje spoljnih
agenasa, u ovim prostorima su prisutne brojne gravitacione padinske tvorevine: odroni,
klizita, siparski zastori, deluvijumi, proluvijumi, rjene terase, koji bitno utiu na geloka i
geomorfoloka svojstva terena, kao i njihov uticaj na uslove korienja tih teritorija.
Na ovom podruju su izvoena raznovrsna geoloka, inenjerskogeoloka, hidrogeoloka,
geofizika i geotehnika istraivanja za izgradnju brana i saobraajnica. Objavljeni su brojni
radovi i brojna geoloka i geomorfoloka istraivanja. Sva ta istraivanja tretiraju pojedinane
pojave ili su raeni za pojedine objekte, dok ne postoji jedna studija regionalnog karaktera,
koja bi izvrila objedinjavanje svih tih pojedinanih radova i saoptenja.
Na osnovu velikog broja istraivakih radova i rada na tretiranom podruju, te dostupnih
literaturnih , u radu se na osnovu sinteze svih prikupljenih podataka daju kvalitativnokvantitativne specifinosti terena koji se odnose na prostor Jablanica Mostar odnosno
podruje srednjeg dijela toka rijeke Neretve.

1.GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE ISTRAIVANOG PODRUJA

1.2.GEOGRAFSKI POLOAJ

Karta 1. Geografski poloaj Grada Mostara u Bosni i Hercegovini

Izvor : ArcGIS, azim Hercegovi 2016

1.2.1.Jablanica

Opina Jablanica spada sa svojih 301 km povrine i 13.047 stanovnika u red najmanjih
opina u Federaciji Bosne i Hercegovine. Geografski pripada regiji gornje ili visoke
Hercegovine, a administrativno jednoj od 8 opina Hercegovako-neretvanskog kantona.
Uklijetena izmeu jednih od dvaju najviih planina u Bosni i Hercegovini vrsnice i Prenja,
sa svojom prelijepom dolinom otvaraju litiasti kanjon dug vie od 30 kilometara. Sam grad je
smjeten na nekoliko terasa na nadmorskoj visini od 202 metra, kroz koje protie rijeka
Neretva.
Klima je umjereno mediteranska s prosjenom godinjom temperaturom od 12 C i velikom
koliinom padavina. Zbog svoga prirodnoga poloaja Jablanica je od najstarijih vremena bila
podruje interesantno za stanovanje i boravak.
1.2.2.Mostar
Grad Mostar je jedan od dvanaest gradova u Bosni i Hercegovini. Mostar je upravno sjedite
Hercegovako - neretvanskog kantona, te kulturno i privredno sjedite Hercegovine. Nalazi se u
sredinjem dijelu Mediteranske bosanskohercegovake makroregije, u njenom sredinjem
dijelu, te u mezoregiji Neretvanska sa bosanskohercegovakim primorjem. U matematikogeografskom smislu nalazi se izmeu 4321' sjeverne geografske irine i 1749' istone
geografske duine.

Grad Mostar granii sa osam opina. Na sjeveru granii sa opinom Jablanica, na

sjeveroistoku sa opinom Konjic, na istoku sa opinom Nevesinje, a na jugu sa opinama
Stolac i apljina.
Na jugozapadu granii sa opinom itluk, na zapadu sa opinom iroki Brijeg, i na
sjeverozapadu sa opinom Posuje.

Prema preliminarnim rezultatima posljednjeg

popisa stanovnitva , 2013. godine Grad Mostar je imao 113 169 stanovnika, a prema
rezultatima iz 1991. godine Grad Mostar je imao 126 628 stanovnika
Keppenova klasifikacija klimata grad Mostar pripada C klimatskom pojasu. U okviru C
klimata koji prdstavlja umjereno toplu i vlanu klimu Mostar pripada Cs klimatu i ima
sezonske termike i pluviometrijske reime.
Zime su blage i kiovite a ljeta topla i suha. S obzirom da je temperatura najtoplijeg mejseca
visa od 22C izdvaja se Csa klimat . To je Sredozemni klimat sa arkim ljetom. Planinski dio
podruja pripada D klimatu.
5

2.FIZIKO-GEOGRAFSKE KARAKTERISTIKE
2.1.GEOLOKA GRAA I TEKTONSKI SKLOP TERENA
Geoloka graa terena na potezu Jablanica-Mostar odnosno u srednjem dijulu toka rijeke
Neretve je sloena. Prouavani teren generalno pripada dvijema geotektonskim jedinicama i
to :
1. Sredinji Dinaridi
2. Spoljanji Dinaridi
Granica izmeu ove dvije geotektonske jedinice genertalno se nalazi u zoni Jablanice, a njen
smjer pruanja je dinarskog pravca. U geolokoj grai prouavanog terena uestvuju stijene
paleozojske starosti, mezozojski klastiti i karbonati, miocenski sedimenti te tanki kvartarni
pokrivai.
Karta 2. Geoloka karta Jablanica-Mostar

Izvor:ArcGIS, azim Hercegovi 2016

Najstarije stijene - paleozojske starosti zauzimaju sjeverni dio prouavanog terena.

Paleozojski kompleks izgraen je od kristalastih kriljaca niskog kristaliniteta, koji
predstavljaju regionalno metamorfisane sedimente glinovito-pjeskovitog sastava.
Permske tvorevina predstavljene su konglomeratima, pjearima i glincima, transgresivnim
preko stijena paleozoika. Permotrijas je predstavljen dobro uslojenim laporovitim kriljavim
krenjacima.
Mezozoik je predstavljen stijenama trijaske, jurske i kredne starosti. Trijaski sedimenti imaju
veliko rasprostranjenje naroito u sjevernom i sredinjem dijelu prouavanog terena. Utvren
je donji, srednji i gornji trijas. Sedimenti donjeg trijasa predstavljeni su bjelim i crvenim kvarc
liskunovitim pjearima koji su tankoslojeviti, masivni do bankoviti, zatim glincima te
glinovito-pjeskovitim krenjacima sa interkalacijama glinovitih i laporovitih-listastih slojeva.
Preko sedimenata donjeg trijasa konkordantno lee srednjetrijaski krenjaci, breasti
krenjaci, dolomiti i tvorevine vulkanogeno-sedimentne formacije.

Gornje trijaski sedimenti predstavljeni su uslojenim rjee masivnim i bankovitim dolomitima.

Dolomiti su sive i svjetlosive boje. Masivni dolomiti su su veoma troni, tako da ine
dolomitski pjesak. Sedimenti jure izgrauju najveim dijelom planinske masive Prenja,
vrsnice i abulje. Konstatovani su razliiti facijalni razvoji, kao i vrlo este bone i
vertikalne promjene sedimenata jure.
Utvrena je donja, srednja i gornja jura. Naslage donje jure lee konkordantno preko
krenjaka i dolomita gornjeg trijasa. Predstavljene su kripto i mikrokristalastim krenjacima,
preko kojih nastavljaju grudvasti krenjaci sa malim proslojcima dolomita. Boje su sive,
tamnosive, mrke i ukaste i lijepo su uslojeni.
Debljina slojeva se kree od 10 do 60 cm. Naslage srednje jure lee konkordantno preko
donjojurskih sedimenata i predstavljene su oolitinim i pseudoolitinim krenjacima sa
manjim proslojcima dolomitinog krenjaka i dolomita i dobro su uslojeni. Gornjojurske
naslage na ispitivanom terenu imaju veliko prostranstvo. U niim horizontima zastupljeni su
smei i siviolitini krenjaci.
Preko ovog horizonta dolaze sivi, jedri, bankoviti jako karstifikovani krenjaci. Sedimenti
krede imaju veliko prostranstvo na prouavanom terenu i lee konkordantno preko jurskih
sedimenata. Predstavljeni su masivnim i uslojenim krenjacima i dolomitima. Konstatovana je
donja i gornja kreda.
Od kenozojskih tvorevina najvee rasprostranjenje imaju sedimenati miocenske starosti i oni
su predstavljeni podinskim dobro cementovanim konglomeratima, breama i pjearima koji
se sastoje skoro iskljuivo od sivozelenkastih paleozojskih kriljaca. Valuci su razliite
veliine, a cementovani su glinovitom i gvoevitom materijom. Ove naslage se javljaju sa
obje strane Jablanikog jezera.
Tvorevina kvartara nemaju veliku zastupljenost i na prouavanom terenu izdvojeni su:
fluvioglacijalni terasni sedimenti, deluvijum, sipari i aluvijum. Fluvioglacijalni sedimenti kod
Jablanice izgrauju dvije terase a visinska razlika ovih terasa iznosi oko 20 m.
Materijal koji uestvuje u izgradnji ovih terasa sastoji se od valutaka kao i nezaobljenih
komada stijena razliite starosti, a vezivo je izgraeno od karbonatnog i silicijskog cementa.
8

Debljina terasa na pojedinim mjestima gdje je Neretva usjekla u njih svoje korito iznose i oko
60 m. Deluvijalne naslage imaju malo rasprostranjenje i nalaze se oko Prigraana na krajnjem
jugu.
Sipari i siparine bree izdvojeni su na padinama Plase, vrsnice i Prenja kao i od Donje
Drenice do Gornje Grabovice, odnosno na svim strmim obroncima planina i brda. Tektonski
sklop prouavanog terena je sloen i izdvojeno je vie strukturno-tektonskih jedinica. Granice
izmeu ovih jedinica su rasjedno-tektonskog, a esto i navlanog karaktera.

2.2. ININJERSKOGEOLOKE KARAKTERISTIKE TERENA

Na prouavanom terenu sve stijene se mogu podijeliti na dvije osnovne grupe: vrste i
mekane stijene i nevezana tla. vrste i mekane stijene zauzimaju veliko prostranstvo na
prouavanom podruju, dok se nevezana tlo javlja samu u vidu izolovanih manjih partija.

vrste stijene zauzimaju sjeverne i june dijelove terena. Grade stabilne dijelove terena i
uslovi izgradnje objekata su u njima generalno povoljni. Litoloki tipovi su predstavljeni
slijedeim jedinicama:

krenjacima kriptokristalastim, uslojenim i rjee bankovitim do masivnim sa

podreenim proslojcima dolomita, gornje trijaske, jurske i kredne starosti

dolomitima kriptokristalastim, uslojenim, rjee masivnim i bankovitim koji su u

pripovrinskim zonama grusirani, srednje do gornjo trijaske starosti

kriljavim laporovitim krenjacima, uslojenim i dijelom metamorfisanim,
permotrijaske starosti
9

Litoloki kompleksi grade veim dijelom stabilne a podreenije uslovno stabilne dijelove
terena, dok pokrivai na kompleksima grade stabilne dijelove terena. Uslovi za graenje u
odreenoj mjeri su nepovoljniji u odnosu na naprijed navedene stijenske mase.
Ova konstatacija proistie iz litolokog sastava, tektonske oteenosti i dejstva egzogenih
faktora u toku vremena. Predstavljene su slijedeim jedinicama i to:

krenjacima i neto podreenije dolomitima od tanko slojevitih do bankovitih, srednje

trijaske, jurske i kredne starosti

paleozojskim kompleksom-hlorit muskovitskim i sericitskim kriljcima, alevrolitima,

liditima i probojima porfirita. Ovaj kompleks je sekundarno ubran i ukriljen

vulkanogeno-sedimentnom formacijom-ronacima, glincima, pjearima, tufovima i

krenjacima, srednje trijaske starosti

jablaniki kompleks predstavljen kriljavim laporovitim krenjacima-kalkiferima,
donje trijaske starosti. Rjee se javljaju kriljci, laporci i glinci listaste do ploaste
teksture. Karakteristina je djeljivost i raspadanje u sitne ploe.

Mekane stijene zauzimaju sredinji prostor prouavanog terena. Mekane stijene i tla grade
stabilne-uslovno stabilne i nestabilne dijelove terena. Tla-pokrivai su generalno tanki male
debljine. Predstavljene su slijedeim litolokim kompleksima i to:

krupnozrnim konglomeratima, pjearima, glincima i bigrovitim krenjacima permske

starosti
podinskim breama i konglomeratima cementovani glinovitom i gvoevitom

materijom, pjearima, laporcima i glinama, miocenske starosti

pjearima, laporcima, glincima i pjeskovitim krenjacima, donje trijaske starosti.

Listaste i ploaste su teksture i podloni su procesima povrinskog raspadanja.

Tla na prouavanom terenu imaju malo rasprostranjenje, a kao vee izolovane partije
pojavljuju se oko Konjica (aluvion Neretve) i Jablanice (fluvioglacijalne terase), od Gornje
Grabovice do Drenice i juno od Salakovca. To su krupnozrne nevezane stijene i
predstavljene su slijedeim litolokim kompleksima i to:

ljunkovima, pjeskovima i bigrovitim krenjacima, male debljine-pokrivai,

aluvijalne i jezerske tvorevine

10

slabozaobljenim i nezaobljenim valucima od krenjakog materijala, a sadre i

ostatke eruptivnih stijena - fluvioglacijalni sedimenti oko Jablanice imaju veliku

monost
krenjaka

dolomitska

pjeskovita

drobina,

lokalno

vezana

padinske

breedeluvijum i sipari.
Iz naprijed iznesenog moe se zakljuiti da u okviru prouavanog terena lokalne pojave
nestabilnih padina treba oekivati u terenima izgraenim od paleozojskih, verfenskih,
vulkanogeno-sedimentnih i tercijarnih polifacijalnih kompleksa.
Odlika stijena u ovim terenima je velika debljina ilovaasto-pjeskovitog pokrivaa,
promjenjivost

vodno-fizikih

fiziko-mehanikih

svojstava,

podlonost

eroziono-

denudacionim procesima. Ovde je vano napomenuti i koluvijalne naslage-sipare koji zbog

velike monosti i strmih padinskih strana.

2.3.HIDROGEOLOKE KARAKTERISTIKE TERENA

Stijenske mase koje izgrauju izuavani teren veoma su heterogene i kompleksne kako po
litolokom

sastavu,

strukturno-tektonskim

karakteristikama,

strukturi

poroznosti,

vodopropusnosti i drugim osobinama bitnim za definisanje hidrogeolokih karakteristika.

Obzirom na hidrogeoloku funkciiju stijenskih masa, generalno se mogu izdvojiti kao
propusne i nepropusne stijenske mase
U sjevernom dijelu izuavanog terena i priblino do zone Jablanice, teren je izgraen od
vodonepropusnih, propusnih i podreenije vodopropusnih stijenskih masa, dok u junom
dijelu terenaod Jablanice dominiraju izrazito vodopropusne karstifikovane stijenske mase.
Najvei dio terena pripada slivu rijeke Neretve, odnosno slivu Jadranskog mora, dok sjeverni i
sjeveroistoni dijelovi terena pripadaju slivu rijeke Save. Vododjelnica izmeu ova dva
regionalna slivna podruja je povrinska orografska u lokalitetu Ivan planine.

11

U okviru junog karbonatnog dijela terena egzistiraju podzemne vododjelnice koje su esto
zonarnog karaktera.Ka kanjonu Neretve kao najdubljem erozionom bazisu u prouavanom
terenu usmjerene su sve podzemne vode i povrinski tokovi. Na rijeci Neretvi na istraivanom
terenu izgraene su tri hidroelektrane: HE Jablanica, HE Grabovica i HE Salakovac.
U junom dijelu terena postoje velika povremena karstna vrela kao i ponori sa povremenim i
stalnim uviranjem vode u zoni akumulacije Salakovac. Cirkulacija se odvija du tektonskih i
strukturno predisponiranih zona.

2.4.GEOMORFOLOKE KARAKTERISTIKE ISTRAIVANOG TERENA

Karta 3. Geomorfoloka karta terena

12

Iz
vor: ArcGIS, azim Hercegovi 2016
Geomorfoloka graa na prouavanom terenu je veoma raznovrsna i morfometrijski
neujednaena zbog promjenjivog litofacijalnog sastava, sloenih tektonskih odnosa,
neotektonske aktivnosti i raznovrsnog ponaanja stijenskih masa u povrinskoj zoni
raspadanja pod dejstvom egzogenih agenasa.
Kada je rije o genetskom tipu reljefa najvie su zastupljeni:

Fluvio-akumulativni oblici
Fluvio - denudacioni oblici
Fluvio krki oblici
Krki oblici

Fluvio-akumulativni oblici nastaju gomilanjem rijenog materijala, to jest drobine, pijeska,

ljunka i gline. Na mjestima gdje slabi transportna mo rijenog toka dolazi do veeg
gomilanja rijenog materijala, koji nastaje erodiranjem korita Neretve, korozijom i spiranjem

13

dolinskih strana. Od fluvio- akumulativnih oblika na ovom prostoru moe se izdvojiti

aluvijalna ravan, rijene terase i plavine. Ovi oblici zastupljeni su u dolini rijeke Neretve.
Fluvio-denudacioni oblici se nadovezuju na fluvio-akumulativne oblike, i grade prostor oko
rijeke Neretve. Sa desne strane grade dolinu Neretve sve do Bie polja, odakle skreu prema
zapadu gdje su zastupljeni sve do Mostarskog blata. Podruje oko Dreanke i Bune je takoer
graeno od ovih oblika. Sa lijeve strane Neretve izgrauju njenu dolinu sve do Salakovca, te
prostor Ruita i ljema. Na nastanak kanjona uticale su fluvijalna erozija i fluvijalna
denudacija.
Karta 4. Hipsometrijska karta Jablanica-Mostar

Izvor: ArcGIS, azim Hercegovi2016

U morfometrijskom pogledu najvee rasprostiranje ima hipsometrijski pojas od 500-1.000

metara nadmorske visine. Najmanje uee imaju hipsometrijski pojas od preko 2.000 metara

14

nadmorske visine. To su vrhovi planina. Pojas od 20-200 metara nadmorske visine predstavlja
najnie nadmorske visine Grada Mostara i ine ga rijene terase donjeg toka rijeke Neretve.
Karta 5. Nagiba terena Jablanica-Mostar

Izvor: ArcGIS, azim Hercegovi 2016

Najmanji nagibi terena, do 5 se javljaju u junom i centralnom dijelu istraivanog podruja,
odnosno u podruju tzv. Mostarske zavale. To je podruje Mostarske kotline u kojoj je
smjeteno Bijelo polje, Bie polje, Mostarsko blato te sam urbani dio Grada Mostara.
Ova kategorija nagiba spada u najvie rasprostranjene i predstavlja ravnice i blago nagnute
terene . Treba naglasiti da su ovi tereni, sa nagibom do 5 najpovoljniji za saobraaj,
stambenu izgradnju i razvoj poljoprivrede.
Velike povrine obuhvataju i tereni sa nagibom od 32- 55. Ovi tereni su rasprostranjeni u
sjevernom i sjeveroistonom dijelu istraivanog podruja , koji je izgraen od planina
15

Dinarskog planinskog sistema, ije nadmorske visine prelaze 2000 m. Te planine su: Prenj,
vrsnica, abulja i Vele.
Pojava velikih nagiba na ovom podruju je i za oekivati s obzirom da je ovo planinski dio.
Ovdje su prisutni i tzv. strukturni strmci, koji imaju nagib preko 55. Na istoku opine strmci
izgrauju najvie vrhove Velea. Osim u planinskim dijelovima veliki nagibi su prisutni i u
kanjonu Neretve koji se protee od sjevera prema jugu, sve do Salakovca, te Dive Grabovice
i Dreanke.
Karta 6. Ekspozicija terena Jablanica-Mostar

Izvor: ArcGIS, azim Hercegovi 2016

Kada se radi o ekspozicijama na istraivanom podruju najvee povrine zauzimaju padine
orijentirane prema jugu, to predstavlja veliku prednost za stambenu izgradnju i
poljoprivredu. Prisojne padine su najzastupljenije u istonim, jugoistonim i junim
dijelovima. Osojne padine su najzastupljenije u sjevernim i sredinjim dijelovima istraivanog
podruja. Ove padine primaju manju koliinu toplote i nepogodne su za stanovanje i
16

poljoprivredu. Moemo rei da prostor Grada Mostara ima dosta povoljne uvijete
eksponiranosti terena, mali procenat osojnih padina, te znatno vei procenat prisojnih padina.

17

3. ZAKLJUAK
Na osnovu sadanjeg nivoa poznavanja geolokih odnosa i geomorfolokih karakteristika
stijenskih masa na prouavanom terenu zakljuuje se slijedee:

Geomorfoloka graa na prouavanom terenu je veoma raznovrsna i morfometrijski

neujednaena zbog promjenjivog litofacijalnog sastava, sloenih tektonskih odnosa,
neotektonske aktivnosti i raznovrsnog ponaanja stijenskih masa u povrinskoj zoni

raspadanja pod dejstvom egzogenih agenasa.

Geoloka graa terena u je sloena. Prouavani teren generalno pripada dvjema
geotektonskim jedinicama i to: Sredinjim i Spoljanim Dinaridima. Granica izmeu
ove dvije geotektonske jedinice generalno se nalazi u zoni Jablanice, a njen smjer
pruanja je dinarskog pravca. Poev od Konjica do Jablanice teren je izgraen od
mezozojskih klastita i karbonata, miocenskih sedimenata i tankog kvartarnog
pokrivaa. Juno od Jablanice (Spoljani Dinaridi) u grai terena dominiraju
karbonatne stijene trijaske, jurske i kredne starosti kao i kvartarni fluvioglacijalni

sedimenti i sipari.
Po svojim hidrogeolokim svojstvima sjeverni dio terena istraivanog terena do
priblino zone Jablanice je izgraen od vodonepropusnih, propusnih stijenskih masa,
dok juno od Jablanice dominiraju izrazito vodopropusne, karstifikovane stijenske

mase.
Od Konjica do Jablanice, odnosno kontakta sa karbonatima geoloki uslovi izgradnje
objekata su tei-sloeniji (nestabilne padine, klizita).

Prilikom izrade podataka odnosno raznih vrsta karata koriten je Geogrfsi informacioni
sistem (GIS). Takoer kod primjene podataka odnosno primjene podataka dobivenih
daljinskim istraivanjem najvie dolazi do izraaja urbana planiranja.
Daljinska istraivanja i GIS omoguavaju brz i pouzdan nain prikupljanja, selektiranja i
analiziranja geografskih podataka. Integracijom GIS- a i daljinskih istraivanja stvara se baza
podataka koja moe posluiti za izradu tematskih karata. Dodatna prednost je to su podaci
daljinskih istraivanja dobiveni u digitalnom obliku i direktno su usmjereni u GIS.

18

LITERATURA I IZVORI

J. Cviji: Geomorfologija, Knjiga druga, Dravna tamparija kraljevine SHS, Beograd

1926. godine
Arc GIS 10.2.2, Using ArcGIS Desktop
Geologija Bosne i Hercegovine, Knjiga III, Kenozojske periode, Geoininjering
Sarajevo, Sarajevo, 1977.
http://www.jablanica.ba/jo/o-opcini/geografija.html
https://bs.wikipedia.org/wiki/Jablanica
E. Halilbegovi: Inenjerskogeoloka svojstva stijenskih masa u srednjem dijelu toka
rijeke Neretve, Rudarsko-geoloki fakultet, Beograd 2007. godine (Doktorska
disertacija)
M. Mojievi; M. Lauevi: Tuma za list Mostar, Institut za geoloka
istraivanjaSarajevo 1966. god

19