CAHT EN

UZMAN KPSS

UZMAN
KPSS
ETM KURUMLARI

ANAYASA
DERS
FASKL

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

SOSYAL DZEN KURALLARI

Din Kurallar

Hukuk Kurallar

Grg Kurallar

Ahlak Kurallar

Hukukun Blmleri

Kamu
Hukuku
Anayasa Hukuku
dare Hukuku
Ceza Hukuku
Yarglama Hukuku
Devletler Umumi Hukuku
Vergi Huku
cra flas Hukuku

zel Hukuk

Medeni Hukuk
Borlar Hukuku
Ticaret Hukuku
Devletler zel Hukuku

Karma Hukuk

Fikir ve Sanat eserleri

Hukuku
Hava Hukuku
Hukuku
Toprak Hukuku
Bankaclk Hukuku

YAPTIRIM
Sosyal hayat dzenleyen kurallarauyulmadnda karlalan tepkidir.

Maddi Yaptrm

Ceza
Cebri icra
Hkmszlk
ptal
Tazminat

Manevi Yaptrm

Sadece hukuk
sisteminde
uygulanan
yaptrmlardr.

Din,grg ve ahlak
kurallarna uyulmadnda
uygulanr
Ayplama
Knama
Gnahkr sayma

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

ANAYASA
Trk anne babann ocuklar Trktr. Trk annenin
yabanc bir babadan olan ocuu Trk deildir. Kanunla
dzenlenir.
TRK VATANDALIININ SPATI
Trkiye cumhuriyeti nfus sicil kaytlar
Nfus hviyet czdanlar
Pasaport ve pasaport yerine geen
belgeler(pasavan,tayfa vesikalar, pasaportun ok ksa
sreli hali giri klar iin)
Pasavan:Kiiler acil ve zorunlu ileri takip edebilmek
iin sahslara verilen ksa sreli belgeler.
Tayfa Vesikas:Gemi mrettabatnn limanlara ve
karasulara girebilmek iin verilen belgeler.
Trk konsolosluklarnca verilen vatandalk il
muhaberleri
Vatandalk: kiileri Devlete balayan hukuki baa
denir.
Uyrukluk(Tabiiyet):Bir kiiye devlete balayan huki ve
siyasi badr.
Asli Uyrukluk: Doumla kazanlan uyrukluktur. Trk
anne ve babadan doan ocuk nerede doarsa dosun
Trktr.

HUKUKUN ALT DALLARI

1)Ceza
2)Cebr-i cra
3)Tazminat
4)ptal
5)Hkmszlk
6)Ksas
1)Ceza Hukuk kurallarndan bazlarnn, koymu
olduklar emir ve yasaklara aykr davranta bulanan
kimselerin karlaacaklar tepkiye denir.
rnek: Hapis, adli para cezas gibi
2)Cebr-i cra [ Zorla yerin getirme] Borcunu
yerine getirmeyen kimsenin devlet gcyle borcunu
yerine getirmeye zorlanmasdr. (icra daireleri v.s)
rnek: Haciz ilemleri
3)Hkmszlk(Butlan) Gerekletirilen bir hukuki
eylem ya da ilemin hukukun arad temel artlar
tamamas halinde hukuk dnyasnda hibir hkm
ifade etmemesidir. rnek: mam nikh veya resmi
memur karsnda yaplmayan evlilikler
Yokluk:mam nikannn geersiz olmas
Butlan:Akl hastasnn yapt evlilik.
Tek Tarafl Balamazlk:18 yan doldurmayan kiinin
yapt szleme.

Kazanlm (mktesap) uyrukluk: Doumdan baka

nedenle sonradan kazanlan uyrukluktur.

4)ptal Bir idari ilemin hukuka aykr yaplmas

durumunda mahkemelerce iptal edilmesi.

rnek: Bir Trk ile evlenen yabanc devlet vatanda

kadnn dilerse Trk vatandaln kazanmas gibi.

rnek: Kanuna aykr bir ekilde Belediyenin kiinin

arazisini kamulatrmas, arazi sahibinin de idari
mahkemesinde dava ap davann kazanlmas
kamulatrma ileminin iptal ettirmesi.

HUKUKUN TEMEL KAVRAMLARI

Sosyal Hayat Dzenleyen Kurallar
Din kurallar Manevi yaptrm (Uhrevi ynnamaz klmak Sosyal yn-evlenme. Zekt verme gibi)
Ahlak kurallar Manevi yaptrm(yaptrm gc daha
serttir-Dlanma, hrszlk gibi)
Ahlak Kurallar ikiye ayrlr
a: Subjektif(Kiisel) Ahlak kurallar: nsann kendi
kendine kar olan dev ve sorumluluklarn dzenleyen
kurallardr.
b: Objektif (Toplumsal) Ahlak kurallar: nsann dier
insanlara kar olan dev ve sorumluluklarn dzenleyen
kurallardr.
Grg kurallar
Manevi yaptrm
(rf ve adetler)
Hukuk kurallar
o
o
o
o
o

5Tazminat Hukuka aykr davranlaryla

bakalarna zara veren kimselerin vermi olduklar
zararlar demeye mahkm edilmeleridir.
a: Maddi Tazminat: Verilen zararn maddi olmasdr.
rnek: Bakasna ait arabann camn kran kiinin
zararn karlamas sz konusu
b: Manevi Tazminat: Verilen zararn manevi olmasdr.
rnek: Kiiye hakaret edilmesi
6)Ksas gze gz die di gibi Trk hukuk
sisteminde yoktur.

Maddi yaptrm (kanunlar)

Hukuk Kurallar;
Geneldir
Soyuttur
Sreklidir
Birlekendir
Maddidir
3

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
HUKUK SSTEM

Hukuk Blmleri
Kamu
Hukuku
Anayasa
Hukuku
dare
Hukuku

Ceza
Hukuku

zel
Hukuk

Karma
Hukuk

Medeni
Hukuk
Borlar
Hukuku

Hukuku
Fikir ve
Sanat
Eserleri
Hukuku
Hava
Hukuku

Ticaret
Hukuku

Vergi
Hukuku

Devletler
zel
Hukuku

Bankaclk
Hukuku

Devletler
Genel
Hukuku
Yarglama
Hukuku

f) Yarglama hukuku: mahkemelerce yaplacak

yarglamann usul ve yntemlerini konu alan hukuk
daldr. Bamsz mahkemelerin yarglama grevlerini
yerine getirirken uygulamalar gerekenlerin neler
olduunu belirtir.
g) cra iflas hukuku: medeni yarglama hukukuyla
yakn ilgisi olan hukuk daldr.
h) Devletler genel hukuku: Bamsz bir devletin
dier bir devlet veya milletler aras kurulularla olan
ilikilerini dzenler. rnek: antlamalar, itihatlar
(mahkeme kararlar) doktrinler (bilimsel grler)
milletler aras teaml (uygulamalar) , AB, NATO vb.

2)zel Hukuk

Toprak
Hukuku

Kii ile kiiler arasndaki ilikiyi dzenler.

evre
Hukuku

1)Medeni Hukuk: Medeni Hukukta geerli olan temel

esaslar unlardr:

cra flas
Hukuku
Kamu Hukuku Ve zel Hukuk

1)Kamu Hukuku

lkeleri
Drstlk(objektif-iyi niyet): Herkes haklarn
kullanrken ve borlarn yerine getirirken drstlk
kurallarna uymak zorundadr.
yi Niyet: Kanunun iyi niyete hukuki sonu balad
durumlarda iyi niyet varsaylr.

Kii ile devlet arasndaki ilikiyi dzenler.

a)Anayasa hukuku: Devletin ekil ve yapsn,
organlarn, kii hak ve zgrlklerini dzenleyen hukuk
kurallardr.
b)dare Hukuku: Bireylerin idare ile ilgili ilerini dzenler.
c)Ceza Hukuku: Sulara kar uygulanacak cezay
dzenler.
Ceza Hukukuna Hakim Olan lkeler
*Kanunilik lkesi
-Belirlilik: Kii yalnzca kanunda aka su
olarak tanmlanm eylemlerinden dolay
cezalandrabilir.
-Aleyhe karlan yasa gemie yrmez.
-Kyas yaplamaz.
-darenin dzenleyici ilemleri ile su
oluturulamaz ve ceza verilemez.(tzk,
ynetmelik)
-rf ve dete dayanarak su oluturulamaz ve
ceza verilemez.(Kanunda aka yazlmas
gerekir)

Kusursuz Ceza Olmaz lkesi

Cezalarn ahsilii( kiisellii) lkesi
manizm lkesi: Kiinin cezalandrlmasnn
amac yeniden topluma kazandrlmasdr.

Cezalandrlmada Adalet ve Eitlik lkesi

d)Vergi hukuku: Devlet ve kiiler arasndaki vergi hak ve

doan ilikileri dzenler.
4

spat Yn: Kanunda aksine bir hkm olmadka

herkes iddiasn ispatla ykmldr.
Hak Ehliyeti: Herkesin hak ehliyeti vardr.
Blmleri
Kiiler Hukuku: Kiilerin trlerini, ehliyetlerini,
kiisel durumlarn akrabalk ilikilerini, yerleim
yerlerini vb.
Aile Hukuku: Nianlanma, evlilik, boanma,soy
ba,velayet,vesayet vb.(evlenme ya 18 baz
durumlarda erkek 17
kadn 15)
Miras Hukuku: Vasiyet, miras hkmleri vb.
Eya Hukuku: Kiilerin eyalar zerindeki hak ve
tasarruflarn dzenler.
2)Borlar Hukuku: Kiiler arasndaki bor ilikisini
dzenler.
Borlar hukukuna hakim olan ilkeler unlardr:
Nispilik ilkesi(Geicilik):Bor dedendii taktirde
szleme fesh olur.
rade zerklii lkesi
Szleme serbestlii ilkesi
Eitlik
ekil serbestlii: Bir szlemenin varlnn
ispat(yazya dkme)
Drstlk lkesi(objektif-iyi niyet) kii borcunu yerine
getirirken drst davranmak zorunda
Kusurlu Sorumluluk lkesi: Zarara sebep olma
HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
daldr.
nc Kii Aleyhine Bor Kurulamamas
lkesi(Alcan nc kiiden tahsil edemez.): Bor
iki kiiyi balar.

HUKUK TRLER
1)Mevzu Hukuk: Yrrlkte olan hukuk sistemi(var olan
hukuk sistemi) Yazldr.(kanun, khk,tzk gibi)

Szlemelerde Karlk(ivaz) lkesi: Szlemelerde

karlkl feragat edilmesi

2)Pozitif(Mspet-olaan-dogmatik)Hukuk: Belli bir

dnemde bir devletin var olan hukuk sistemidir hem yazl
hem yazszdr.

Borlunun Yerleim Yerinde fa(yerine getirme)

lkesi: Borlanrken adres gstermek zorundadr.
Edim:Bor ilikisinde alacaklnn borludan
isteyebilecei borlunun yerine getirmekle ykml
bulunduu davrantr.
eitli Zamanam Sreleri
a)10yllk sre:Genel zaman am sresidir.Kanunda
aksine bir dzenleme yoksa 10 yl gemekle bor
zaman amna urar.
b) 5 yllk sre:Kira,sermaye faizleri,nafaka,otel,lokanta
giderleri gibi durumlarda 5 yllk zaman am iler.
Zamanam lemeyen Durumlar
a) ouklarn anne ve babalarna kar alacaklarna
velayet devam ettii srece
b) Elerden herbirinin dierinde olan alacaklarna
evliliin devam sresince
c) ilerin ivereninden olan alacaklarna hizmet
akdinin devam sresince gibi durumlar
b)Ticaret Hukuku: kiiler arasndaki ticari ilikileri,
ticari iletmeleri ve irketleri dzenleyen hukuk daldr.
Ticari iletme hukuku
irketler Hukuku
Kymetli evrak hukuku rnek: ek, bono, polie.
Deniz ticareti hukuku:Denizde gemilerde yolcu ve
eya tama ilemi dzenler.
Sigorta hukuku: Hayat. deprem gibi
zel hukukun 3. kolu
c)Devlet zel Hukuku: Bir yabancnn yabanc
devlette su ilemesi durumunda hangi mahkemenin
bakacan gsterir.

3) Karma Hukuk Dallar:

Kendine zg kurallar olan zel ve bamsz nitelik
tar.
a) Hukuku: iler ve iverenler arasnda ki ilikileri
dzenler. rnk: Toplu i szlemesi, grev ve lokavt vb.
b)Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku: Sanat ve fen
alanlarnda bulular ve yaptlar olan kiilerin haklarn
dzenleyen kurallardan oluan hukuktur. Telif hakk
gibi
c) Hava Hukuku: Hava trafii ile ilgili kurallar
kapsayan hukuktur. Hava sahas
d) Bankaclk Hukuku: Bankaclk faaliyetlerinin
gelitirilmesi, sermaye piyasas ve tanrlarla ilgili
hukuktur.
e) Toprak Hukuku: Tarma elverili tanmazlarla ilgili
kurallarn yer ald hukuktur.Toprak ile ilgili alm-satm
kira rehin gibi
f) evre Hukuku: Doal evrenin korunmasna ynelik
hukuksal nlemlerin oluturulduu yeni bir hukuk
5

3)Doal (ideal) hukuk: Hedeflenen, amalanan olmas

gereken hukuku ifade eder.
4) Tabii Hukuk: Yrrlkteki hukuk kurallarnn dnda
mevcut olan ve insanlarn akl yoluyla ulaabilecekleri
hukuk kurallarnn tmne tabii hukuk denir.
5) Tarihi Hukuk: Yrrlkte olmayan, yrrlkten
kalkm olan hukuktur.
6) Hukuk: Bir lke ierisindeki hukuk
sistemidir.
7)D Hukuk: rnein Avrupa insan haklar
mahkemesi.
Vatandalk: Kiileri devlete balayan hukuki baa
denir.
Hukuk Kurallarnn eitleri:
1: Emredici Hukuk Kurallar: Kesinlikle uyulmas
gereken hukuk kurallardr. rnein; Evlenme ya ile
ilgili olarak Medeni Kanunda Ayrt etme gcne sahip
olmayanlar evlenemez hkm yer almaktadr. Bu
hkm emredici bir nitelik tar. rnek: Tarla satnn
mutlaka tapuda yaplmas
2:Tamamlayc Hukuk Kurallar: Taraflarn aksini
kararlatrabildikleri hkmlerdir.rnein; Bir bor
ilikisinde taraflar denecek olan faiz orann yasal faiz
oranndan daha farkl olarak tespit edebilir. Fakat byle
bir tespit yaplmamsa tamlayc hkm devreye girer
ve yasal faiz uygulanr.
II. Tanm: Szlemede taraflarn brakt boluklar
dolduran kurallardr.rnek:Satlan bir maln tama
paras kim verir tersine bir antlama yoksa alc verir.
3:Yorumlayc Hukuk Kurallar: Taraflarn bir hukuki
ilemde kullandklar ve anlamn aklamadklar
hususlar veya bir kimsenin beyann ya da davrann
yorumlamaya yarayan kurallardr. rnein; Taraflar
szlemede ayn ba tarifini kullanm, fakat bununla
neyi kastettiklerini aklamamlarsa, Borlar Kanunu
bu ifadeden 1. gnnn anlalmas gerektiini
belirtmitir.
4:Tanmlayc Hukuk Kurallar: Bir hukuki kavramn,
kurumun ne anlama geldiini belirleyen kurallardr.
rnein; Medeni Kanun Nianlanma y yle
tanmlamtr. Nianlanma evlenme vaadiyle olur.
5:Yetki Verici Hukuk Kurallar: lgilisine yetki veren,
ilgilisini belirli bir davranta bulunmada serbest brakan
kurallardr. rnein; miraslarn miras reddetme
yetkileri vardr.

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
BOLUK TRLER

HAK VE KLK KAVRAMLARI

Hkimin Hukuk Yaratmas(inisiyatif zmleme)

Kanunda ve rf adet hukukunda somut bir olaya
uygulanacak hkmn bulunmamas durumunda Medeni
Kanunun hkimlere verdii yetki ile hakimin kanun
koyucu edasyla hkm oluturmasdr. Yani hkimin
nne gelen bir davaya Bu dava ile ilgili bir hukuk
kural yok diyerek bakmama hakk yoktur.

1) HAK KAVRAMI:
Hak, hukuk tarafndan tannan ve korunan kiiye ait
menfaatlerdir. Tm haklar kurallardan doar ve her
hakkn bir sahibi vardr. Hak sahibi varlklara kii denir.

1: Hukuk Boluu: Herhangi bir konuda, kanunda ve

rf adet ve kanununda somut bir olaya uygulanacak
herhangi bir hukuk kuralnn bulunmamasdr.

A) Kamu Haklar-zel Haklar Ayrm

Kamu Haklar: Kiilerle devlet arasndaki ilikileri
dzenleyen kamu hukukundan doan haklara denir.
Kamu haklar; kiisel haklar, sosyal ve ekonomik
haklar ve siyasi haklar olmak zere 3e ayrlr.

rn:Su var ;ama sula ilgili hibir kanunun olmamas

2: Kanun Boluu: Yasada, yaam olaylarn
dzenlemeye yetecek hkmn eksik olmas veya hi
bulunmamasdr. Kanun boluu eitli ekillerde
olabilir.
a)Kural i Boluk: Kanun koyucu tarafndan istenerek
konulmu boluklardr.
rnein; TMKnn 175. maddesinde boanma
durumunda yoksulluktan bahsedilmi fakat hkmde bu
kavram tanmlanmamtr.(daha ayrntlar) Burada bir
kural ii boluk mevcut olup TMKnn 4. maddesine
gre takdir yetkisini kullanarak doldurur.
b)Kural D Boluk: Kanun koyucu tarafndan
istenmeden, bilinsizce braklm boluklardr. Bunlar
2 ye ayrlr.
_ Ak(Gerek) Boluk: Konuya ilikin uygulanacak bir
kuraln bulunmamasdr.
Szgelimi: Boanmada velayet hakknn elerden
birine braklmas halinde,dier ein ocuklarla iliki
kurma hakk vardr.Bu kiinin lmesi durumunda,len
kiinin ana babasnn torunlaryla kiisel iliki kurmas
eski Medeni Kanunda dzenlenmemitir.
_ rtl Boluk: Konuya uygulanacak bir kuraln
bulunduu fakat konuyu zebilecek yeterlilie sahip
olamad durumdur.
NEML: Hakimin takdir yetkisini kullanabildii boluk
tr Kural i Boluktur.
NEML: Vergi hukukunda yasasz vergi olmaz ilkesi
dorultusunda hakimin hukuk yaratma yetkisinden sz
edilemez.

HAKKIN TRLER

zel Haklar
Kiilerle kiiler arasndaki ilikiyi dzenleyen, zel
hukuktan doan haklardr.

Mahiyetine Gre zel Haklar

Mutlak Haklar: Sahibine maddi ve maddi olmayan
mallar ile kiiler zerinde geni yetkiler veren ve
herkese kar ileri srlebilen haklardr. Mlkiyet
hakk, telif hakk, ayni haklar, intifa hakk, velayet ve
vesayet haklar vb.
Nisbi Haklar: Sadece belirli kiilere kar ileri
srlebilen haklardr. rnein; alacak hakk,
alacaklnn sadece borluya kar ileri srebilecei bir
haktr.

Konularna Gre zel Haklar

Mal Varl Haklar: Kiinin para ile llebilen, Yani
malvarl iinde yer alan haklardr.(kiilerin maddi
menfaatlerini korur.)
Kiilik Haklar: Kiilerin manevi menfaatlerini
koruyan haklardr. Bakalarna devredilemez.
rn:badet,inan

Kullanmlarna Gre zel Haklar

Devredilebilen Haklar: Sahibi tarafndan
bakalarna devredilebilen, miras yoluyla da miraslara
geen haklardr. zel haklarn byk bir blm
devredilebilen haklardan oluur.
Devredilemeyen Haklar: Kural olarak kiiye bal
haklar, zel kiiye sk skya bal haklardr ve bunlar
miras yoluyla da miraslara gemez. Ergin bulunmay
talep hakk, nian bozma hakk, boanma davas
ama hakk, soy bann reddi hakk vb.

Amalarna Gre zel Haklar

Yenilik(inai) Douran Haklar: Sahibine tek tarafl
irade aklamas ile yeni bir hukuki durum ortaya
karma veya var olan hukuki durumu deitirme ya da
sona erdirme yetkisi veren haklardr. 3 e ayrlr.

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
1)Kurucu Yenilik Douran Haklar: Sahibi tarafndan
kullanlmakla yeni bir hukuki ilemin domasna yol
aan haklardr.yaplan szlemeler
2)Deitirici Yenilik Douran Haklar: Var olan bir
hukuki durumun tek tarafl irade aklamas
deitirilmesini salayan haklardr. Satlan
aypl(defolu) maln deitirilmesi bu hakka
rnektir.
3)Bozucu Yenilik Douran Haklar: Sahibinin
kullanmasyla mevcut bir hukuki durumu ortadan
kaldran haklardr. Szlemeyi feshetme hakk.
Alelade(Basit) Haklar: Bu haklarn kullanlmasyla
mevcut hukuki durumda hibir deiiklik olmaz. Velayet
hakk, vesayet hakk vb.(ocuk reit olmad iin anne
baba ocuu ynetir,uyarr.maln ynetir bunlar
yaplrken hibir hukuki sonu dourmaz)
Hakkn Kazanlmas
Hakkn kazanlmas, bir hakkn kiiye balanmas
demektir.
a- Hukuki Olay: Kiinin iradesi ile gerekleip
gereklemediine baklmakszn kendisine hukuki
sonu balanm olaylardr. rnek: Doum ve lm
hukuki olaya rnektir. Doumla birlikte kii bir takm
haklara sahip olur.
b- Hukuki Fiil: Kiinin iradesi ile gerekleen ve hukuki
sonu douran olaylardr.
c- Hukuki lem: Bir kiinin veya ayn amaca ynelik
olarak birden fazla kiinin irade beyannda bulunarak
hukuki bir sonu yaratmasdr rnein: vasiyetname
dzenlenmesi veya iki kiinin arasnda szleme
yaplmas gibi.

CAHT EN
gibi davranmak zorundadr anne babann ocuk
zerindeki velayet hakkndan dolay tedip(terbiye
etmek) ve terbiye amal ocuklarn evden karmama
hakk vardr ancak anne baba ocuu aylarca odada
kapal tutar ve ocua eziyet ederse velayet hakkn
drstlk kurallarna aykr hareket ederek kullanm
olurlar bu yzden hkim karar ile velayet hakkna son
verilir
Hakkn Ktye Kullanlmas: Haklar ya devlet
tarafndan ya da bizzat hakkn sahibi tarafndan
korunur.
Hukuk rejimimiz hakkn devlet tarafndan korunmasn
kural olarak benimsemitir. nk hakkn sahibi
tarafndan kendi eliyle alnmas anlamna gelen ihkak
hak hukuk dzenimiz tarafndan benimsenmemitir.
rnek: Alacaklnn borluyu lmle tehdit etmesi
ihkak hakka rnektir. Hakkn ihlal eden kiiyi hakkna
uymas iin uyarmaldr buna Talep hakk denir. Kii
uyarlmasna ramen hak ihlalinde srar ederse bu
durumda hak sahibi dava aarak dava hakkn
kullanabilir buna dava hakk denir.
stisnai olarak, belli koullar altnda da kiinin
hakkn bizzat kendisinin korumas da mmkndr.
Bunlar;
Meru Mdafaa(Hakl Savunma): Bir kimsenin
kendisine tabanca dorultan birisini daha erken
davranp vurmas
Zaruret Hali(Zorda Kalma): Ormanda yaban bir
hayvandan kaan kiinin tanmad birisine ait bir
kulbenin kapsn krarak kulbeye snmas gibi
Kuvvet Kullanma: Mal sahibi evden ayrlmak zere
olan ve kira bedelini demeyen kiracnn malna el
koyabilir.

Haklarn kazanl biimleri

Bir kiinin herhangi bir hakk bakasndan
devralmasna devren kazanma denir
rnein: ev satn alan bir kii evin mlkiyet hakkn
devren kazanm olur
Bir kiinin herhangi bir hakk kimseden devralmadan
sahip olmasna aslen kazanma denir
rnek: bir avcnn avlanm olduu balk zerindeki
hakk
NOT: bir hakkn kazanlmasnda bu hakkn
kazanlmasna engel bilmemek YNYET olarak
tanmlanr
Haklarn kullanlmas:
Hak sahibinin haklarnn kullanlmas ve borlarn
yerine getirmesinde geerli olan ana ilke drstlk
kurallar( objektif iyi niyet kurallar) dr. Yani drst
namuslu akl banda davrannn sonunu bilen orta
zekal her insann benzer olaylarda izleyecei yolda
hareket etmesidir.
rnein: ocuklar zerinde velayet hakk olan anne
baba bu hakkn kullanrken normal ve makul bir insan
7

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
KLER

Tzel Kiiler
Gerek Kiiler

Devlet
Belediye
niversite
gibi

Kii sa ve tam doumla balar

Ehliyet

Hak Ehliyeti

Fiil Ehliyeti
Medeni haklar kullanma

Medeni
haklardan
yararlanma

Fiil Ehliyeti Koullar

Ayrt etme gc

Erginlik

Kstl olmamak

Fiil ehliyetine sahip olma bakmndan gerek kiilerin snflandrlmas

Tam Ehliyetliler

Snrl Ehliyetliler

Snrl Ehliyetsizler

Tam Ehliyetsizler

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

HAKLAR

Kamu Haklar(Temel Haklar)

zel Haklar(Medeni Haklar)

Kiinin Haklar
Sosyal ve Ekonomik Haklar
Siyasi Haklar

1)Konularna Gre Haklar

Malvarl Haklar
Malvarlna Girmeyen Haklar
2)Kullanlmalarna Gre zel Haklar
Devredebilen Haklar
Devredilmeyen Haklar
3)Amalarna Gre zel Haklar
Yenilik douran haklar
Kurucu yenilik douran haklar
Deitirici yenilik doan haklar
Bozucu yenilik doan haklar
Alelade haklar
4)Niteliklerine Gre zel Haklar
Mutlak haklar
Nisbi haklar

HAKLARIN YENLENMES

Haklarn
Kullanlmas

Haklarn
Kazanlmas

Haklarn
Ktye
Kullanlmas

Haklarn
Korunmas

YAPILARINA GRE KLK

K TOPLULUKLARI

*Dernekler
*irketler
*Devletler
*ller
*Belediyeler
*Kyler
9

Belli bir
ama
iin bir
araya
gelirler

MAL TOPLULUKLARI

*Vakflar
*Kamu
kurulular
*niversiteler

Bir amac
tahsis
etmek iin
bir araya
gelirler

Devlet
eliyle
haklarn
korunmas

Kiinin
kendi haklarn
bizzat
korumas
Meru savunma
Zorunluluk hali
Kuvvet kullanma

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
*K VE KLK KAVRAMI*
GEREK KLKnsanlardr.
GEREK KLK NE ZAMAN BALARSa Ve
Tam Doumlar
GEREK KLN SONA ERMESlm An
GAPLKKiinin Kayp Olmas Halinde Verilen Bir
Belge
(En Az 1-5 Yl Arasnda Gaip Saylr.10-15 Yl
erisinde Miras Datlr.)Gelirse miraslara dava
aabilir.Kaymakam ve nfus mdrlne bildirilir.
LM KARNESBir Olayda Bir Kiinin kmasnn
Mmkn Olmamasdr.(Denize Dmek, Uak Kazas,
Depremlerde Cesedin Bulunmamas)
*EHLYET KAVRAMI*
Hak ehliyeti: Kiinin doumuyla balar lmesiyle biter
Fiil ehliyeti: nsann ayrt etme gc
Tam ehliyeti: 18 yan doldurmu, ayrt etme gcne
sahip olan insanlardr.
Snrl ehliyeti:18 yan doldurmu, ayrt etme gcne
sahip fakat baz kstlamalar var.40 yanda akl banda
ama korunmaya muhta kii
Snrl ehliyetsiz:18 yan doldurmam ayrt etme
gcne sahiptirler.
Tek bana yapabilecei ilemler: Nianlanma
Yasal temsilcinin rzasyla yapabilecekleri ilemler:
Satm szlemesi, senet yapamazlar.
Yasal temsilcisinin rzas olsa dahi yapamayaca
ilemler: Vakf kuramazlar, Byk balarda
bulunamazlar.
Not: Snrl ehliyetsizler kendilerini bor altna sokmayan,
yalnzca menfaat salayan ilemleri yapabilirler.
Tam ehliyetsiz:11 ya ve alt, akl hastalar tamamen
sorumsuzdur.
|Kamu haklar: Herkes yararlanamaz. Seme, seilme,
memur olma, askerlik vb
zel haklar: Herkes yararlanabilir. Mlkiyet miras
brakma gibi.
TZEL KLK: dernekler, vakflar, irketler,
belediyeler, niversiteler
ilerinde serbest d ilerinde devlete bal kurulular.
nfisah(Dalma): Kendi kendine dalmas.
Fesih: kanunlara aykr hareket etmesi durumunda
kapatlmas.
DERNEKLER:
Dernekler 7 gerek ya da tzel kiinin bir araya
gelmesiyle ve nceden izin alnmakszn kurulur.
Dernek ve vakflar medeni kanunda dzenlenmitir.
Yabanc bir dernein Trkiyede ube amas Bakanlar
Kurulu kararyla olur. D yardm alabilirler. Siyasi partiler
alamazlar.
10

nceden izin alnmadan;

Dernek kurma hakk
Siyasi parti kurma hakk
Toplant ve Gsteri yry dzenleme hakk
ANAYASA HUKUKU
DEVLET: Millet, Toprak, G devleti oluturan
unsurlardr.
YAPISINA GRE DEVLET BMLER
1)niter Devlet(Basit Devlet, Tek Devlet):Tek
egemenlik tek anayasa. rnein; Trkiye, ngiltere,
talya, Fransa, Yunanistan gibi
2)Federal Devlet(Toplu, Birleik): ilerinde serbest
d ilerinde bamldr. Birden ok anayasa
vardr(ABD, Kanada, Almanya, Avusturya, svire,
Avustralya, Rusya federasyonu,)
3)Konfederasyon: hem i ilerinde hem d ilerinde
bamszlardr. Ama ortak bir ama iin bir araya gelmi
devletler topluluudur.(Avrupa Birlii) Bu sistemden
istediin anda karsn.
EGEMENLKLERNE GRE DEVLET
BM
1)Monarik Devlet: Yasama, Yrtme ve Yarg tek bir
elde toplanm.
2)Oligarik Devlet: Devlet ynetimi bir gruba aittir.
3)Teokratik Devlet: Din kurallarna gre ynetilen
devlettir.
4)Demokratik Devlet: Egemenliin halka ait olmasdr.
5)Meruti Monari: Devletin banda bulunan kiinin
ksmen de olsa yetkilerinin kstlanmasdr. rnek:
Osmanl Devleti 1876 ncesi Monari 1876 sonras
Meruti monari
Demokratik Devlet Unsurlar
> Devlet adamlar seimle i bana gelmeli
>Meclis de birden ok parti olmal(oulcu)
>Muhalefetin iktidar olma ans olmal
>Seimler serbest olmal
>Seimler dzenli aralklarla olmaldr.
DEMOKRAS ETLER
1)Dorudan Demokrasi: Btn halkn ynetime
katlmasdr.(Ky dernei) Eski yunan siteleri.
2)Temsili Demokrasi: Bu sistemde halkn setii
kiilerin ynetmesidir. rnek. Trkiye cumhuriyeti
3)Yar Dorudan Demokrasi: Egemenliin
kullanlmas halk ile temsilciler arasnda paylalmaldr.
Yar dorudan demokrasinin aralar
1)Halk oylamas(referandum): Kanunlarn
karlmasnda zaman zaman halka bavurulur.
2)Halk vetosu: Meclisten kan kanunlarn reddedilmesi.
HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
3)Halk giriimi: Halk belli bir sayda imza
toplayarak yasa karabilir.
4)Temsilcilerin azli: Bu sistemde i yapmayan
milletvekilleri drlebiliyor.

*ANAYASALAR*
Asli Kurucu ktidar(Darbeler): Mevcut siyasal rejimin
devrim, hkmet darbesi ya da sava gibi sebeplerle
yklp siyasal iktidar ele geirenlerin, yeni bir anayasa
hazrlayarak yeni bir siyasal rejim kurmalardr. Asli
kurucu iktidar anayasay yaparken hibir hukuk kuralyla
bal olmaz. rnek 19611982 anayasalar
Tali(Trev) Kurucu ktidar: Mevcut bir anayasay, yine o
anayasann ngrd kurallara gre deitirme
iktidardr. rnek. Ak parti
Sert anayasa: Anayasann deitirilmeyecek
maddelerinin olmasdr.
1924-1961
1 madde
1982
3 madde
Yumuak anayasa: Anayasann maddelerinin
gnn artlarna gre deitirilmesidir.1921
Kazuistik(dzenleyici):Hem ayrntl hemse serttir.
1982
ereve anayasa: Ksa ve z maddeler ierir.
1787 ABD anayasas
Geleneksel anayasa(yazl olmayan): Uzun sreden
beri devam eden ve balayclna inanlan anayasadr.
ingiltere
***lk yazl anayasa ABD anayasasdr.
***lk demokrasi hareketi Magna Carta1215(ngiliz
kralyla soylular arasnda yaplm bir szlemedir.)
Kral ilk kez kendi gc dndaki bir gc kabul
ediyor.Senedi ittifaka benzer.

>>>HKMET SSTEMLER<<<
1)Monari Hkmet sistemi: Yasama yrtme yargnn
tek kiide toplanmas.(Kral-Padiah)
2)Meclis Hkmet sistemi: Cumhurbakan yok
Babakan yok
Devletin rejimi yok
Hkmet var
Meclis bakan var
Bu sistemde hkmeti oluturacak bakanlar meclisteki
milletvekilleri seer.19211923
Bu sistemde tkanma yaanr. Cumhuriyetin ilan edilmesi
ile bu sistemden vazgeilip kabine sistemine geildi
bylece hkmet bunalm ortadan kalkt.
Kabine Sistemi: Meclis hkmetinin tam tersidir.
Gnmzde uygulanmaktadr.Hkmet yelerini
Babakan seer Cumhurbakan atar.
Aznlk Hkmeti: Mecliste ounluu olmayan bir
partinin dier milletvekillerinin destei ile gvenoyu alarak
kurduu hkmet biimidir.
11

Koalisyon Hkmeti: Birden fazla partinin ibirlii ile

iktidar belirlenmi oranlarda paylamalar sonucunda
oluan hkmettir.
3)Bakanlk Sistemi: Yasama ve Yrtme kesin ve
sert bir ekilde birbirinden ayrdr. Bakan halk seer.
Bakan yasamann iine (meclise) karamaz. Mecliste
bakana karamaz. Birbirlerini fes edemezler. Yrtme
tek baldr. rnek ABD, Brezilya, Arjantin
4)Parlamenter Sistem: yumuak kuvvetler ayrl
hkimdir. Bakan hem yasamada hem yrtmede yer
alabilir. Yrtme 2 baldr. Devlet bakan yasama
organ karsnda sorumsuzdur. Bakanlar kurulu
sorumsuz deildir. Yasama organ hkmeti gvensizlik
oyu ile drebilir. Cumhurbakan veya bakan
yasama organn fes edebilir. Cumhurbakann meclis
seer.
5)Yar Bakanlk Sistemi: Parlamenter sistemden tek
fark vardr. Cumhurbakann halk seer. Fransa,
Rusya

<<<ANAYASAL GELMELER>>>
1)SENED- TTFAK: 1808 tarihinde II. Mahmut ve ayanlar
arasnda yaplan bir szlemedir.
Padiah ilk defa kendi gcnn dnda bir gc
kabul etmitir. Anayasal belgedir.
2)TANZMAT FERMANI(1839):Sultan Abdlmecit
zamannda ilan edilmitir.
Padiah ilk defa kanunun stnln kabul etmitir.
Anayasal geliiminin 2. admdr. Anayasa deil,
anayasal bir belgedir. Can, namus, rz gvenlii
salanacak, mahkemeler herkese ak olacaktr.
Askerlik zorunludur. Avrupa devletinin i ilere
karmasn engellemek. Gayri Mslimler memur
olabilecekler.
3)ISLAHAT FERMANI(1856): Sultan Abdlmecit
zamannda ilan ediliyor. Tanzimat fermannn
tamamlaycsdr. Krm sava sonras Avrupal
devletlerin desteini almak. Avrupa devletlerinin i
ilere karmasn engellemek. Osmanl devletini
kten kurtarmak. Her ynyle Mslim gayrimslim
eitliini yaatmak.
gayrimslimler bedelli askerlik yapabilirler.
yabanclar Osmanl lkesinde irket ve banka
kurabilirler.
yabanclar il meclisinde ye olabilirler.
4)I. MERUTYET(1876):
5)Kanun-i esasi(1876):lan edilii: Avrupada eitim
grm Jn Trkler II. Abdlhamite bask yaparak ilan
ettirdiler.
Trk tarihinin ilk anayasasdr.
Trk tarihinde ilk kez parlamenter sisteme geilmitir.
Osmanl halk kstlda olsa ynetime katlmtr.
Halk ilk kez seme ve seilme hakk elde etmitir.
Her elli bin erkek bir milletvekili semektedir. Bakent
stanbuldur.
Devletin dini islamdr.
HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
Basnda sansr hakim
Meclisi ap kapama yetkisi padiaha aittir.
Padiah sulu grd kii srgne gnderebilirdi.
Kanun teklifi iin padiahn yetkisi gerekirdi.
Resmi dili Trkedir.

Hkmet padiaha kar sorumludur.(Bakanlar

kurulu)(Heyeti vkela)

Sert anayasadr

ki meclisten olumutur.
1)AYAN MECLS
2)MEBUSAN MECLS(MLLET MECLS

1)AYAN MECLS:
yeleri padiah tarafndan seilir.
lnceye kadar ynetimde kalrlar.
Ayan meclisinin yetkileri daha fazladr.

2)MEBUSAN MECLS(MECLS- UMUM)

Osmanl erkekleri arasnda 4 ylda bir
yaplan seimle atanrlar.

CAHT EN
6)II. MERUTYET(1908): ttihat ve terakki cemiyeti
ayaklanarak merutiyeti II. Abdlhamite bask yaparak
merutiyet ynetimine tekrar geildi.
***1909 TARHNDE YAPILAN
DEKLKLER***
Padiahn meclisi fes etmesi zorlatrld.
Padiahn yetkileri daraltld.
Padiahn mutlak veto yetkisi kaldrld, geciktirici,
gletirici vetoya dntrld.
Basna uygulanan sansr kalkt.
Meclisi Mebusann yetkileri arttrld.
Padiahn srgne gnderme yetkisi kaldrld.
Kanun teklifi iin padiah yetkisi kaldrld.
Hkmet meclise kar sorumludur.
Dernek kurma hakk tannd.
Cemiyet(parti) kurma hakk getirilerek, ok partili
hayata gei salanmtr.
1921 ANAYASASI(TEKLAT-ESASYE)
1)24 maddeden oluur.
2)Yumuak anayasa(deitirilebilir.)
3)Meclis hkmet sistemi benimsenmitir.
4)Gler birlii ilkesi benimsenmitir.
5)lk kez milli egemenlik ilkesi benimsenmitir.
6)Meclisin stnl ilkesi kabul edilmitir.
7)Seimler 2 ylda bir yaplmtr.
8)Semen ya 18 dr.
9)ift dereceli seim sistemi
benimsenmitir.(SemenTemsilciMilletvekili)
10) Temel hak ve hrriyetlerden bahsedilmez.
11) Yerinden ynetim ilkesi ilk benimsendi.
12)4 maddeden oluur.
13)Laik deil
14)Yargdan sz edimez.

Daha Sonra Anayasada Yaplan

Deiiklikler 1923
NOT:Islahat Fermanyla Mslim ve
gayrimslim arasnda tam bir
eitsizlik yaand. Gayrimslimlere
daha ok hak tannd. Bu yzden
devlet ke gemitir.
NOT: Tanzimat ve Islahat Ferman
hukuk devlete geiin ilk admlarn
oluturur.

Devletin rejimi cumhuriyettir.

Meclis hkmeti sisteminden kabine sistemine
geildi.
Devletin dini islamdr.
Devletin dili Trkedir.
Devletin bakan cumhurbakandr.
Devletin bakenti Ankara dr.
Cumhurbakanlk sresi 4 yldr.(2 kez st ste
yaplabilir.)

***1924 ANAYASASI***

NOT: II. Abdlhamit 18771878

Osmanl-Rus savan bahane ederek
Mebusan meclisi kapatmtr. 30 yl
sren stibdat(bask) dnemi
balayacaktr.

12

1)Cumhuriyet rejimi, resmi dil, gler birlii, milli

egemenlik, din, meclisin stnl, kabine sistemi,
aynen yer ald.
2)Bu hkmet sistemi, meclis hkmet sistemi ile
parlamenter sistem arasnda karma bir sistemdir.
3)Sert bir anayasadr.
4)Deitirilemeyecek bir maddesi var.
5)Temel haklar ksaca saylm
6)Sosyal haklardan bahsedilmemi.
7)En uzun sre yrrlkte kalan anayasadr.

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS

Daha sonra anayasada yaplan

deiiklikler
1928de Devletin dini slamdr maddesi
karld.(Laikleti)Cumhurbakann ve Milletvekillerinin
yemin ekli deiti.
1929da toprak reformu baarl olmad.(Topra
olmayan kylye toprak verilecekti.)
1930-1934 yllar arasnda kadnlara siyasal haklar
verildi.
1930Belediye seimlerine katlabilme
1933Muhtarlk seimlerine katlabilme
1934Vekillik seme ve seilme
1934 seimler 4 ylda bir. Semen ya 22 ye karld.
1932 de Ormanlar devletletirildi.
1937 Laiklik ve dier ilkeler anayasaya girmitir.
1946 ok partili hayata geildi.
1946 tek dereceli seim sistemine geildi.
1950 Gizli oy ak saym kabul edildi.
ounluku demokrasi benimsendi.
Kolektif sorumluluk ilkesi hkim.(Btn Bakanlarn
sorumlu olmas)
Bakanlar Kurulu kararlarn oy okluuna gre deil
oy birliine gre alr.

***1961 ANAYASASI***
27 Mays 1960 ihtilaliyle birlikte anayasal adan yeni
bir dnem balamtr. Bundan sonra milli birlik komitesi
baa geiyor.
Anayasa, Milli Birlik Komitesinin giriimiyle
Temsilciler Meclisi(Sivil Kanat) ile Milli Birlik
Komitesinin (Askeri Kanat) oluturduu Kurucu meclis
tarafndan hazrlanmtr.
Kurucu Meclis: Anayasay hazrlayp kendini feshetti.
Kurucu Meclis tarafndan yaplan anayasalar;
1921
1961
1982
Sivil kanat halk tarafndan seilmemitir.
ift meclislidir(Millet Meclisi- Cumhuriyet senatosu)
Yasama yetkisi: Millet Meclisi+ Cumhuriyet Senatosu
Yrtme yetkisi: Cumhurbakan+ Bakanlar Kurulu
Yarg yetkisi: Bamsz mahkemeler
lk gler ayrl sistemi oldu. Parlamenter sistem
uyguland. Seimler 4 ylda bir yapld. Semen ya
22dir. Sert anayasadr. Rejim, Atatrk ilke ve inklplar
stnl kabul edilmitir.(Millettir.) Cumhurbakan
sresi 7 yldr, 1 kere seilir. oulcu bir anayasadr.

CAHT EN
Nisbi temsil sistemi kabul edilmitir.
Her parti ald oy oranyla mecliste temsil edilme
hakkna sahip olunmasdr.
Anayasann stnl ilkesi kabul edilip, anayasa
mahkemesi kuruldu.
ilere kamu grevlilerine sendika, grev, dernek
kurma hakk tannmtr.
Temel hak- zgrlkler geniletilmi.
Sosyal devlet ilkesi kabul edilmitir. (ilk kez)
Hukuk devleti ilkesi kabul edilmitir. (ilk kez)
nsan haklarna dayal devlet anlay kabul edilmitir.
zerk kurulular var. (niversite, TRT)
Hkimlerin bamszl iin yksek hkimler kurulu
getirildi. Trk milliyetilii hkim.
Milli Gvenlik Kurulu kuruldu.
Diyanet ileri bakanl ilk kez 1961 Anayasas ile
dzenlendi.
Devlet planlama tekilat kuruldu.(Babakanla bal)

***12 MART MUHTIRASI 19711973

DEKLKLER***
Yrtme glendirildi.(hkmet ve cumhurbakan)
Bakanlar kuruluna kanun hkm ve kararname
karma yetkisi verildi.
niversitelerin zerklii zayflatld. TRTnin kaldrld.
Temel hak ve zgrlkler snrlandrlm.
Memurlarn sendika kurma hakk kaldrlm.
Kk partiler anayasa mahkemesine iptal davas
amalar yasakland.
Yarg denetimine snrlandrmalar getirildi.
Askeri yksek idare mahkemesi ve devlet gvenlii
mahkemesi kuruldu.
MGK etkisi artrld.

NOT:Devlet gvenlik
mahkemesi 2004 de yaplan
deiiklikle kaldrld. Yerini
ar ceza mahkemelerine
brakt.
NOT2:1961 Anayasas
insan haklar bakmndan en
geni anayasadr.

NOT:
oulcu: Meclis iinde birden fazla
parti mevcuttur.
ounluku: En ok oyu alan partinin
i bana gemesi.

13

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

***1982 ANAYASASI***
1980 htilali ile birlikte yaplm bir anayasadr.
Cumhurbakanl seimi anayasa paketiyle beraber halk
oylamasna sunulmutur.
Kurucu Meclis: Askeri kanat(Milli Gvenlik Komitesi)
Sivil Kanat(Danma Meclisi)(Sivil kanat seimle
gelmemitir.)
Kurucu Meclis tarafndan hazrlanan anayasa,
o 177 madde
o Sert ve kazuistik(ayrntl) bir anayasadr.
o lk 3 maddesi deimez.
o Seimler 4 ylda bir, semen ya 18dir.
o Parlamenter sistem
o Gler ayrl
o Laiklik
o Cumhurbakan seimi 5 ylda bir.
o Siyasal karar anlamndaki zorluklar giderici hkmler
getirilmitir.
o Otorite ve hrriyet dengesinde, otoritenin arl
arttrlm.
o Atatrk milliyetilii hkim ounluku bir anayasa.
o Cumhurbakan kararnamesi oluturulmu.(ilk kez)
o Siyasi parti gruplar en az 20 milletvekilinden oluur.
o nsan haklarna saygl devlet anlay getirildi.
o lkkez lokavt hakk getirildi.

1995 ve sonras deiiklikleri

12 Eyll 1980 darbesini ven cmleler anayasadan
karld.
Seme ve partilere ye olma ya 18e indirildi.
Milletvekili says 550 ye kartld.
Sendikalarn siyaset yapma yasa kaldrlmtr.
Kamu allarnn sendika kurmasna izin verildi.

2001 ve sonras deiikikleri

Genel snrlama sebeplerinden vazgeilip zel
snrlamaya geildi.
lllk ilkesi getirildi.
Hakkn zne dokunulmama ilkesi getirildi.
Kanuna aykr olarak elde edilmi bulgular delil olarak
kullanlmaz.
Eler arasndaki eitlik ilkesi getirildi.

2004 ve sonras deiiklikleri

Genel msadere ve lm cezalar kaldrld.
DGMler kaldrlp yerini ar ceza mahkemelerine
brakt.
Kadn ve erkekler eit haklara sahptir.
Uluslar aras antlamalar ile yasa ayn konuda farkl
hkm ieriyor ise uluslar aras hkmleri esas alnr.
ANAYASANIN DEMEYEN LK 3
MADDES
TRKYE DEVLET BR CUHMURYETTR.
1)CUMHURYETN NTELKLER:
a)
b)
c)
d)
e)
f)
14

D
H
A
L

emokratik devlet
ukuk devlet
tatrk milliyetilii
aik devlet
nsan haklarna saygl
osyal devlet

2)DEVLETN BTNL RESM DL, BAYRAI,

MLL MARI VE BAKENT.
3)BU 3 MADDENN DERLMES TEKLF BLE
EDLEMEZ.
Din hrriyeti mutlak, ibadet hrriyeti mutlak deildir.
Devletin resmi dini yoktur, devlet btn dinlere eit
davranr. Din hizmeti kamu hizmeti saylr.(Din dersinin
zorunlu olmas)
Laik devlette herkes vicdan, dini inan ve kanaat
zgrlne sahiptir. Kimse ibadet, dini ayin ve
trenlere katlmaya zorlanamaz. Kimse dini inan ve
kanaatlerinden dolay knanamaz.
1924 anayasasnn 1928 deki deiiklii ile Devletin
resmi dini slamdr ibaresi karlmtr.
Sosyal devlet ibaresi ilk kez 1961 anayasasnda yer
almtr.
Demokratik Devlet Unsurlar
TBMM
Devlet adamlar seimle i bana gelmeli
1982:400 Milletvekili
Meclis de birden ok parti olmal(oulcu)
1987:450 Milletvekili
Muhalefetin iktidar olma ans olmal
1995: 550 Milletvekili
Seimler serbest olmal
Seimler dzenli aralklarla olmaldr
LAK DEVLET UNSURLARI
Din hrriyeti, inan hrriyeti, vicdan hrriyeti, ibadet
hrriyeti olmaldr.
Din hrriyeti mutlaktr. badet hrriyeti mutlak
deildir.
Laik devlette
1)Devletin resmi dini yok.
2)Devletin btn din mensuplarna eit davranmas
3)Devlet ynetiminin din kurallarndan etkilenmemesi
4)Din eitiminin devletin kontrolnde olmas.
5)Din ve Mezhep ayrm yaplmamas
SOSYAL DEVLET
lk kez 1961 anayasas ile anayasamza girmitir.
Sosyal devletin amalar
Vergi adaleti(Herkesin gelirine gre vergi toplanmas)
Sosyal haklar salama-Sosyal adaletin salanmas
Sosyal eitsizlikleri azaltmaya sizlii nlemesialanlar korumas
Toplum iindeki ekonomik bakmdan zayf gruplar
koruma
Eitlik
Frsat eitlii
Kaynaklarn datmnda toplumda sosyal ve
ekonomik adan gl olanlara imtiyaz tannmamas.
Herkesin insan onuruna yakr ekilde yaamas
Gelir adaleti
cretlendirme adaleti
Gszlerin korunmas
HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
HUKUK DEVLET
1961 Anayasasnda yer almtr.
Yarg bamszl
Yasama ve yrtme ilemlerinin yargsal denetimi
darenin yargsal denetimi(Devletin
vatandalara verdii zarar karlamas)
Kanun nnde eitlik
Gler ayrl ilkesi
Temel hak ve zgrlklerin gvence altna alnmas
Cezalarn ahsilii
Yasalarn genel olmas
Devlet faaliyetlerinin belirlilii
Hukukun genel ilkelerine ballk:
Kanunlarn geriye yrtlmezlii
Devlet ve kanunlarna gven
iyi niyet
Vefa
Kazanlm haklara sayg

1982 ANAYASASINA GRE

CEZA SORUMLULUU LKELER
Kimse iledii zaman yrrlkte bulunan kanunun su
saymad bir fiilden dolay cezalandrlamaz. (Kanunsuz
su ve ceza olmaz ilkesi)
Kimseye su iledii zaman yrrlkte bulunan
kanunda o su iin konunmu olan cezadan daha ar
ceza verilemez.
Ceza sorumluluu ahsidir.
Kimse suun ilendii zaman yrrlkte bulunan
kanunun su saymad bir fiilden dolay
yarglanamaz(2004)
Hi kimse yalnzca szlemeden doan hkmszl
yerine getirememesinden dolay zgrlnde olamaz.
Kimseye su iledii zaman kanunda o su iin
konulmu cezadan daha fazla ceza verilemez
Kanuni hkim gvencesi(Doal yarg)(Hi kimse tabi
olduu mahkeme dnda baka mahkeme nne
kamaz)
Genel msadere ve lm cezas verilemez.(genel
msaade: devletin kiinin malna el koymas)
lm cezas ve genel msadere (Mala el koyma)
cezas verilemez.( 2004 deiiklii)
DKKAT: 2004 ylnda ana yasada yaplan deiiklikle
idam cezas kaldrlmtr.
Kanuna aykr olarak elde edilmi bulgular delil olarak
kullanlamaz.(2001 deiiklii)
Sululuu hkmen sabit oluncaya kadar kimse sulu
saylamaz.(masumiyet karinesi)
Ceza ve ceza yerine geen gvenlik tedbirleri ancak
kanunla konulur.
Hi kimse yalnzca szlemeden doan bir
ykmll yerine getirmemesinden dolay
zgrlnden alkonulamaz.(2001 deiiklii)
Uluslar aras ceza divanna taraf olmann getirdii
ykmllkler hari olmak zere vatandalar su sebebi
ile yabanc bir lkeye verilemez. Daha nce
Vatandalarn hibir ekilde yabanc bir lkeye
verilmiyordu.(2004 deiiklii)
Su ve cezalar gemie yrtlemez.
Sululuu mahkeme karar ile ispatlanncaya kadar
kimse sulu saylamaz.
15

Temel Hak Ve Hrriyetlerin Kullanmn

Durduran Haller
. Sava
. Seferberlik
. Sk Ynetim
. Olaansthal durumlarnda hak ve zgrlkler
ksmen veya tamamen durdurulabilir.

Yaam Hakk stisnalar

Sava hukuku
Meru mdafaa
Ayaklanma
syann bastrlmas

Hibir ekilde Dokunulmayacak Temel Hak Ve

Hrriyetler
Sava hukuku hari kiinin yaam hakkna, Maddi
ve manevi btnlne dokunulamaz.
Kimse din, vicdan, dnce ve kanaatlerini
aklamaya zorlanamaz ve bundan dolay sulanamaz.
2001 TARHNDE YAPILAN DEKLKLER
1) Genel snrlama sebeplerinden
vazgeilip, zelsnrlama sebepleri
getirilir.(Cezalarn ahsilii)
2)lllkilkesi(Adi sularda kii 48
ABye
saat iinde Hkim karsna
uyum
karlmas zorunludur. karlmazsa
salamak
serbest braklr.)
iin
(Toplu sularda 4 gn ierisinde
yapld.
Hkim karsna karlr olayn
byklne gre Hkimden ek
sre istenebilir.)
3) Hakkn zne dokunmama(Ne su ilerse ilesin
yaama hakkna dokunulmayacak)
*ihtilal, sava, skynetim dnda snrlama
yaplamaz.(Yaama hakk, maddi-manevi hak
dnce- din hakkna dokunulamaz)

<*>DEMOKRATK DEVLET<*>

Siyasal makamlar seimle i bana gelmelidir.

Seimler serbest yaplmaldr.
Muhalefetin iktidar olma ans olmaldr.
Mecliste birden ok parti olmaldr.(oulcu)

1982 ANAYASASINA GRE SEM

LKELER VE TEMEK ZELLKLER
GENEL OY LKES: Servet, vergi, renim durumu
ve cinsiyet gibi snrlamalar olmakszn btn herkesin
oy kullanabilme hakkna sahip olmasdr.1934 genel oy
ilkesi benimsenmitir.
ET OY LKES: Her semenin 1 tek oya sahip
olmasdr.

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
1950 tarihine kadar ak oy gizli saym sistemi vard

1982 ANAYASASININ DETRLMES

SERBEST SEM LKES: Seimlerin serbest ve

drst yaplmasn salar.(Yksek seim kurulu)
SEMLERN YARGISAL DENETM: Seimler drst
bir ekilde ve hibir bask altnda kalnmadan kullanlmas
iin yarg denetimine tabidir.(Yksek Seim Kurulu)
TEK DERECEL SEM: Semen dorudan
milletvekilini semesidir.1946 ylndan beri
uygulanmaktadr.
FT DERECEL SEM SSTEM:
SEMENTEMSLCMLLETVEKL
1946 ylnda tek dereceli seim sistemine geildi.

Yksek seim kurulu 1950

Seimlerin dzenli ve huzur iinde
yaplmasn.seimlerle ilgili btn ikyetleri,yolsuzluklar
ve itirazlar deerlendirir.
7 asil 4 yedek yesi vardr. yelerinin 6s Yargtay, 5 i
Dantaydan seilir.
Genel kurullarnca kendi yeleri arasndan ye tam
saylarnn salt ounluunun gizli oyu ile seilir.
Bu yeler, salt ounluk ve gizli oyla aralarndan bir
bakan ve bir bakanvekili seerler.
Grev sreleri 6 yldr. Sreleri bitenler tekrar
seilebilir.
Yksek Seim Kurulu Kararlar kesindir. Kararlarna
kar yarg yolu kapaldr.
zel statl bir yap organdr.
TBMM seim tutanaklarn kabul eder.
YSK ilk defa 1950de kurulmutur.
l seim kurulu
l merkezindeki en yksek dereceli 3 hkimden
oluur. il evresinde seimlerin dzenli yaplmasn
salar. En yksek dereceli hkim bakan olur. 4 ye
siyasi partilerden alnr. 2 ye retmenlerden seilir.
Seim ilerinin dzenler.
Sandk kurulu
1 bakan 4 yeden oluur. yelerden 3 siyasi
partilerden, 1i ihtiyar heyetinden oluur.
Semen kt
Muhtarlklarda dzenlenir. 3 aydr bu adreste ikamet
etmen gerekir. Listeler 7 gn asl kalr.
Semen kart
Semen ktne yazl her semene bir semen kart
verilir. Semen kart semenin kimliini ispata yarar.
Seim gn 08.00de balar 17.00de biter.

550 YE
DETRLME TEKLF
184 - 1/3
TBMM
Anayasay deitiren kanunlar, nemlerinden dolay acil
hallerde dahi ivedilikle grlemez.(en az iki kez)

I. HTMAL
(3/5 (330) ile
2/3(367) aras kabul)
CUMHURBAKANI

Onaylayabilir

Veto
edebilir

II. HTMAL
(2/3(367)veya
daha fazla kabul
CUMHURBAKANI

Veto Onaylayabilir
edebilir
halkoyuna
sunulabilir
Onaylamas halinde
(htiyari Referandum+stee bal

Onaylamas halinde
60 gn sonra
Zorunlu olarak halk
referandum olur.
Oyuna sunulur.

.
TBMM
2/3 (367) kabul edilmeli ki
CUMHURBAKANI

Onaylayabilir.

Halkoyuna sunabilir.
Resmi gazeteye
Verildikten 60 gn
Sonra referandum yaplr

NOT: YKSEK SEM KURULUNUN KARARLARI

KESNDR. ALEYHNE YARGI YOLUNA
BAVURULMAZ

16

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
DORUDAN PTAL DAVASI AABLECEKLER*
1)CUMHURBAKANI
2)1/5(110)MLLETVEKL

lk 10 gn ierisinde iptal davas alabilir.

Anayasa mahkemesi 5 ay aratryor.
ekil bakmndan dava alr.(Sadece rakamlara
baklr. Oylamaya ka kii katld,ka oy alnd ve
ret oylarna baklr.
Anayasann deitirilmesi hakknda teklifler Genel
Kurulda iki defa grlr.
Anayasa deiikliine ilikin tekliflerin dier kanunlardan
farkl olarak iki defa grlmesi artnn amac;
anayasa deiikliinin aceleye getirilmemesi, konu
zerinde daha titizlikle durulmasn ve iki grme
arasnda kamuoyunun eitli yollardan ifade bulabilmesini
salamaktr.
Anayasa deiiklikleri ivedilikle grlmez.
Deitirme teklifinin kabul meclis ye tamsaysnn en
az 3/5inin (330) gizli oyuyla mmkndr
Kanunlar halk oyuna sunulmaz
Kanun teklifi iim bir milletvekili yeterlidir.
TEMEL HAK VE DEVLER
1)Siyasi (Katlma) Haklar:

K
a
T
i
P
V
e
D
a

Kamu hizmetine girme (Memur olma)

Trk vatandal
Parti kurma ye olma
Vergi devi Mal bildirimi
Dileke hakk(2001 den itibaren Trkiye de oturan

yabanclar verilmi)
V Vatan hizmeti
a
S Seme ve seilme

2)Kii Hak Ve devleri

(Koruyucu Haklar Negatif stat):
Devletin mdahalesi yok.
Benlik egosu hkim.(Ben merkezli)
. Kiinin dokunulmazl
. Zorla altrlma yasa
. Kii hrriyeti ve gvenlii
. Konut dokunulmazl (evine zorla kimse giremeyecei)
. Haberleme hrriyeti
. Yerleme seyahat hrriyeti
. Dnce ve kanaat hrriyeti
. Din ve vicdan hrriyeti
. Bilim ve sanat hrriyeti
. Basn hrriyeti
. Sreli ve sresiz yayn hakk
. Dzeltme ve cevap hakk
. Dernek kurma hrriyeti
. Toplant ve gsteri yry (nceden izin almakszn)
. Mlkiyet hakk
. spat hakk
. Temel hak ve hrriyetlerin korunmas
. Kanuni hkim gvencesi
17

CAHT EN
3)Sosyal Ve Ekonomik Haklar
(steme Hakk Pozitif stat haklar)
Devletin mdahalesi var.
Birey deil, birden ok kii devrededir.
. Ailenin korunmas(Aile, Trk toplumunun temelidirve
eler arasnda eitlie dayanr. 2004 deiiklii)
. Eitim ve renim hakk ve devi verildii
. alma ve szleme hrriyeti
. crette adaletin salanmas
. Salk evre Hizmetlerinin korunmas.
. Sosyal gvenlik haklar
. Tarih kltr ve tabiat varlklarnn korunmas.
. Sanat ve sanatnn korunmas.

1982 ANAYASASINA GRE

MLLETVEKL SEM ARTLARI
1) Seilme artlar:
- Trk vatanda olmak
- 25 yan doldurmu olmak(2006
deiiklii)
- En az ilkokul bitirmi olmal
- Kstl olmamak( Mahkemelerce kiilerin
baz haklar kullanabilmesi kstlanabilir.)
- Askerlik hizmetini yapm olmal
- Kamu hizmetinden yasakl olmamal
( Mahkemelerce kamu hizmetine girmek
yasaklanabilir.)
- Taksirli sular dnda toplam 1 yl veya
daha fazla hapis cezas olmamal(Taksirli
sulardan ka yl ceza alsa da milletvekili
olmaya engel deildir.)
- Zimmet, htilas, irtikap(Memurun grevini
ktye kullanmas), rvet,
hrszlkyapmamal.Bu durumlarada affa
urasa da milletvekili olamaz.)

TBMM
kurulunun
karar
gereklidir.
(276
milletvekili)

Grevlerinde ekilmedike Milletvekilliine

Aday Olamayanlar
1. Hkimler ve savclar.
2. Yksek yarg organ mensuplar
3. YK yeleri
4. Kamu kurum ve kurulularnn memur statsndeki
grevlileri
5. i nitelii tamayan kamu grevlileri
6. Silahl kuvvetlerin tm mensuplar
7. Belediye bakanlar, Belediye meclis yeleri, il genel
meclis yeleri, siyasi partilerin il ve ilelerin ynetim
kurulu yeleri

Milletvekiliyle badamayan iler

Milletvekili olduktan sonra sendika yesi, mdrlk,

mavirlik, hakemlik, komisyonculuk yapamaz.
Devlet ve dier kamu tzel kiilerinde ve bunlara
bal kurulularda,
Devletin veya dier tzelkiiliklerin katld
ortaklklarda,
Kamu yararna alan derneklerin ve devletin yardm
salayan ve vergi muafiyeti olan vakflarn kamu
kurumu niteliindeki meslek kurulular ile sendikalarn
ve bunlarn st kurulularnn, ynetim ve denetim
HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
kurullarnda, grev alamaz, vekili olamaz ve temsilci
olamazlar.
NOT: Bakanlar kurulunun istei ile meclisin kararyla 6
aylna yurt dna grevlendirilebilir.
Not: Milletvekilleri mazbatalarn l Seim Kurulundan
alrlar.
Milletvekilliinin Dmedii Haller
Babakan olmas
Bakan olmas
TBMM Bakan olmas
Partisinden istifa etmesi
Partisinden ihra edilmesi
Dokunulmazln kaldrlmas
Yasama Sorumsuzluu:
Milletvekillerinin meclis almalarndaki oy ve
konumalardan mecliste ileri srdkleri dncelerden ve
bunlar meclis dnda tekrarlamak ve aa vurmaktan
sorumlu olmamaktr. Bu hak mutlaktr.(Konuma ve Oy
zgrl vardr.)
Yasama Dokunulmazl:
Seimlerden nce veya sonra su ilendii ileri srlen
milletvekilinin meclisin karar olmadka
sorgulanamamas, tutuklanamamas, yarglanamamas.
Yasama dokunulmazl mutlak deildir.
Milletvekilinin dme nedenleri:
1)stifa(ekilme)(Oturuma katlanlarn saltounluu
gerekir.)
2)1 ay iinde toplam 5 birleim gnne katlmamas
3)Milletvekillii ile badamayan bir ii yapmakta srar
etmesi
TBMM genel
4)Kesin hkm giymesi
kurulunun
6)Cumhurbakan seilmesi

karar
olmadan
kendiliinden
der.

NOT: Ar cezay gerektiren sust hali ile

soruturulmasna seimden nce balama kayd ile milli
btnle ve laik ve demokratik cumhuriyete kar ilenen
sular dokunulmazlk kapsamnda deildir. Milletvekili
seilmise dahi mahkemesi devam eder.
NOT: Milletvekili sresince ilenen sula ilgili zamanam
sresi ilemez.
NOT: Dokunulmazl kalkan milletvekilinin milletvekillii
devam eder. Sadece yarglanmasna engelliyen koruma
kalkar.
NOT:Partisinin temelli kapatlmasna beyan veya
eylemleriyle sebeb olma:Anayasa mahkemesinin temelli
kapatmaya ilikin kesin kararnda belirtilen milletvekilinin
milletvekillii,bu kararn Resmi Gazetede gerekeli olarak
yaymland tarihte sona erer.TBMM Bakanl bu
kararn geregeni derhal yerine getirip Genel Kurula bilgi
sunar.(2010 Anayasa deiiklii)
NOT: Partisinden istifa eden veya baka partiye geen
veya bakanlar kurulunda grev alan milletvekilinin
milletvekillilii sona ermez.
NOT: Dokunulmazl kaldrlan ve milletvekillii den
vekilin ilk 7 gn iersinde anayasa mahkemesine
bavurur anayasa mahkemesinde ilk 15 gn ierisinde
kararn verir.
NOT: Milletvekilleri yce divanda yarglanmaz.

18

CAHT EN

Yasama yetkisinin genellii(Snrszl)

Milletvekillerinin anayasann ruhuna aykr olmamak
artyla, anayasayla ilgili her trl dzenleme yapabilme
hakkna sahiptir.(1. 2. ve 3. madde hari) Bu durumun
istisnas Cumhurbakan kararnamesidir.
Yasama yetkisinin asillii
Yasama yetkisi yalnzca milletvekillerine verilmitir.
Yasama organlarnn bir konuyu dorudan doruya
baka bir organ girmeden kendileri dzenleyebiliyorlar.

Yasama yetkisinin devredilmezlii

Bu yetki Milletvekillerine aittir.
Devredilemez.(Bakanlar kurulunun kard kanun
hkmnde kararname istisnadr.)
NOT: Zimmet, irtikp, rvet, hrszlk, dolandrclk
gibi yz kzartc sularla, kaaklk, resmi ihalelere
fesat kartrma, devlet srlarn aa vurma, ideoloji
veya anarik eylemlere katlma ve bu gibi eylemleri
tahrik ve tevik sularndan biriyle hkm giymi
olanlar, affa uram olsalar bile milletvekili
seilemezler.
***SEMLER***
Seimler 4 ylda bir yaplr. Yerel seimler 5 ylda bir
yaplr.
Seimlerin yenilenmesine TBMM ve
Cumhurbakan(artlar olgunlarsa) karar verir.
Cumhurbakan karar verirse 90 gnn ilk pazar
seim yaplr.(meclis bakanna danr.)
45 gn ierisinde hkmet kurulmazsa lke
seimlere gider.
Hkmet 45 gn ierisinde gvenoyu alamazsa
lke seimlere gider.
Babakann yce divana sevk edilmesiyle hkmet
der. 45 gn ierisinde kurulmazsa lke seimlere
gider.
Sava dolaysyla seimler 1 yl
ertelenebilir.(TBMM Bu karar verir. Sava hali devam
ediyor ise tekrar uzatabilir.)
Seimlerle ilgili her trl karar, karar organ
Yksek Seim Kurulu tarafndan alnr.
Yurt dndaki Trk Vatandalar seimlerin
yaplmasna 75 gn kala oy kullanmaya balayabilir.
Trkiyede Nisbi temsil sisteminin dhont modelinin
% 10 baraj uygulanmaktadr.
Skynetim,olaganst hal,seferberlik durumlarnda
seimler ertelenmez.
Seim blgeleri en az 18 milletvekilinden oluur.
Tek isim(Dar blge): Seim evresinden sadece tek
bir milletvekili karlr. rnek: ABD
Liste Usul: Seim evreleri nfuslarna gre deien
sayda birden fazla milletvekili kartr.
NOT: Seim kanunlarnda yaplan deiiklikler 1 yl
iinde yaplacak seimlerde
uygulanmaz.(Cumhurbakan seimi istisnadr.)

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
Kimler oy kullanamaz:
1)Askeri renciler
2)Silhaltnda bulunan er ve erbalar
3)Taksirli sulardan(istenmeden yaplan sular rnek:
Trafik kazas) hkm giyenler hari ceza evinde
bulunan hkmller.
Not: Ceza evinde bulunan tutuklular oy
kullanabilirler. nk cezas kesinlememi.
NOT: Seimlerden nce seimin tarafszln salamak
amac ile Bakanlar kurulu istifa eder.
- ileri Bakan
- Adalet Bakan
- Ulatrma Bakan grevlerinden ekilirler. Yerlerine
bamszlar babakanca atanr.
Ara Seim:
TBMM yeliklerinde boalma olmas durumda boalan
milletvekili yerine yeni milletvekili alnmasdr.
Ara Seim her seim dneminde bir defa yaplr ve
genel seimde 30 ay gemedike ara seime
gidilemez.(%1-%2-%3-%4 durumunda)
Ancak, boalan yeliklerin says, ye tam saysnn
(550nin) %5ini (%28) bulduu hallerde ara seimlerin 3
ay iinde yaplmas zorunludur.( bu durumda ilk kural
ilemez.)
Genel seimlere 1 yl kala ara seim yaplamaz. Bu
kural boalan ye saysnn %5 i bulmas durumunda da
geerlidir.
Eer bir ilin ya da seim evresinin hi milletvekili
kalmamas halinde boalmay takip eden gnden 90 gn
sonraki ilk Pazar gn ara seim yaplmak
zorundadr.(2002 deiiklii) Bu durumda hibir art
aranmaz ara seim yaplr.( Seimlerin yenilenmesine 1
yl kalsa dahi.)
NOT: Seim kanunlarnda yaplan deiiklikler 1 yl
iersinde yaplacak seimlerde uygulanmaz.
NOT: Ara seim erken seim deildir.

>>>SYAS PARTLER<<<

CAHT EN
Kapatlan bir siyasi parti baka bir isim altnda
alamaz.
Partinin kapatlmasna sebep olan kii ve kiiler 5 yl
sre ile siyasi yasakl olurlar. Bir baka partinin
kurucusu yesi olamazlar.
Siyasi partinin gelirleri
1) Hazine yardm(%7 baraj am ise)
2) yelik aidatlar
3) lke iindeki balar
Siyasi partilere kimler ye olamaz:
1)Hkimler ve savclar
2)Saytay dhil yksek yarg organlar
3)Memurlar
4)i nitelii tamayan kamu grevlileri
5)Silahl kuvvetlerin tm mensuplar
Siyasi partinin gelirleri
1)Hazine yardm(%7 baraj am ise)
2)yelik aidatlar
3)lke iindeki balar
Siyasi partilere kimler ye olamaz:
6)Hkimler ve savclar
7)Saytay dhil yksek yarg organlar
8)Memurlar
9)i nitelii tamayan kamu grevlileri
10) Silahl kuvvetlerin tm mensuplar
Not: yksek retim elemanlar ile yksek
retim rencileri siyasi partilere ye
olabilirler. Ancak artlar kanunlarla
dzenlenir.

nceden izin alnmadan kurulanlar

nceden zin alnmadan dzenlenenler
Siyasi partiler Toplant ve gsteri yry
Sendikalar
Dernekler
Basmevi

nceden izin almakszn kurulurlar. Kurulu dilekesini

iileri bakanlna bildirirler.
30 yenin olumasyla kurulur. ye olabilmek iin 18
yanda olmak gerekir.
Demokratik ilkelere aykr olamazlar.
Laiklie aykr olamazlar.
Sosyal,hukuk devleti aykr hareket edemezler
Atatark ilke ve inklapkarna aykr hareket edemezler.
Daha nceden kurulmu Trk devletinin adn,
amblemlerini, iaretlerini kullanamazlar.
Uluslar aras kurululardan ba ve para
alamazlar.(Yurt iinden alabilirler.)
Partilerin mali denetimini anayasa mahkemesi yapar.
Partilerin kapatlmas iin Yargtay cumhuriyet
basavcs dava aar.
Kapatma kararn anayasa mahkemesi verir.
Siyasi partiler 2001 tarihi itibariyle kapatlmak yerine
ksmen veya tamamen devlet yardmndan yoksun
braklacaktr.
Ticari faaliyetlerde bulunamazlar.
Partilerin mali denetimi Anayasa mahkemesi yapar.
19

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
TBMM nin almalar Ve Dzeni

(1)
MECLS
BAKAN

Siyasi parti gruplar meclis

bakan iin aday
gsteremezler.
Oy kullanamazlar.

2 tanesi 276
milletvekili
karan
partiden 2
tanesi partilerin
oy oranna
gre

(4)
BAKAN VEKLLER
(BAKAN
YARDIMCILARI)

Oturumu
ynetiyorsa oy
kullanamaz.

CAHT EN
3)Meclisin tatil zamanlarnda veya toplantda olmad
zamanlarda dorudan veya 1/5 (110) milletvekili istemiyle
meclise arlabilir.
4) Meclis i dzenini salamak ( Meclisin Gvenlik ve
ynetim hizmetlerini ynetme )
5) Cumhurbakanlna veklet etmek ( Yurt dna
kmas, Hastalk, lm, ekilme )
6) Cumhurbakannn seimlerin yenilenmesine karar
verdii durumlarda meclis bakanna gr bildirmek;
ancak balayc deildir.
7) Milletvekili olmak zorunludur.
8) Varsa partisiyle ilikisi devam eder; ancak parti
faaliyetlerine katlamaz.
9) Bakan seildiinde milletvekillii sona ermez.
10) TBMMde oy kullanma hakk yoktur.
11) Meclis bakan yce divanda yarglanr(2010
Anayasa deiiklii)
Siyasi parti gruplar:
En az 20 kiiden oluur.
ye saylar orannda meclis bakanl divanna
katlmak
Siyasi parti grubu alma srasnda gensoru,genel
grme veya meclis aratrmas karar alabilirler.
Kapal oturum isteyebilir.
Grup toplantlarnda milletvekillerini balayc karar
alabilirler.
ktidar ve ana muhalefet partisi meclis gruplar,
Anayasa mahkemesinde iptal davas aabilirler.
Siyasi parti gruplarnn yapamayaca iler

(7)
KTP YELER

(3)
DAR AMRLEROy kullanrlar

1)Yasama dokunulmazl ile ilgili grme

yapamazlar.
2)Meclis soruturmas ile ilgili grme yapamazlar.
3)Meclis bakanlna aday gsteremezler.
TBMM LE LGL HKMLER

Oy kullanrlar.

Bakanlk divan
Seim sreleri 2 yldr.
Meclis bakan seimi
I. TUR2/3=367
II. TUR2/3=367
III.TURSalt ounluk=276
VI TUREn Fazla Oyu Alan Kii Bakan Seilir.
Toplam 5 gn iersinde seimlerin bitmesi gerekir. Meclis
bakan seimi gizli oyla yaplr.
*Bir yasama dneminde 2 kez seim yaplr.
Meclis bakannn grevleri:
1)Toplantlarda bakanlk etmek
2)Meclisi temsil etmek

20

Meclisin toplanmas ve tatile girmesi:

1)Meclis 1 yasama ylnda en fazla 3 ay tatil yapar.
2)Meclis her yl Ekim aynn ilk gn kendiliinden
toplanr.
Yasama dnemi:
4 ylda 1(seim sresi)
Yasama yl 1 Ekimde balar 30 Eyllde sona erer.
Birleim genel kurulunun belli bir gnndeki mesaisi
Oturum: Bir birleimin ara blmleri
NOT: Meclis bir yasama ylnda en ok 3 ay tatil yapar.
Normal tatil srecinin haricinde, 15 gn gememek
zere almalarna ara verebilir.
Meclisin Ara Verme ve Tatil Srasnda;
. Cumhurbakan dorudan,
. Meclis bakan dorudan,
. Bakanlar kurulunun istemi zerine Cumhurbakan,Dolayl
. Milletvekillerinin 1/5inin istemi zerine meclis
bakan, olaanst toplantya arr-Dolayl

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS

Not: btn oturumlar 1/3 184 milletvekili

ile alr, siyasi partilerin programlarnda
tzklerinde laiklie cumhuriyete aykr
hareket edemezler.

NEML NOTLAR:
Btn oturumlar 184
milletvekiliyle alr.
Kanunlarn kabul oyu ve
gvenoyu ilemlerinin
kabul 1/4+1=139 dur.
Milletvekillerinin
drlmesi,
dokunulmazln
kaldrlmas, bakanlarn ve
babakann yce divana
gnderilmesii 276 oyla olur.
Salt ounluk ye tam
saysnn yarsnn 1
fazlasdr.
Nitelikli ounluk 276
stdr.
Anayasann deitirilmesi
aral 3/5=3302/3=367dir.
Genel ve zel af
3/5=330dur.
Cumhurbakannn vatana
ihanetten sulanmas
3/4'dr.
Nitelikli ounluk: Oy oran toplantya katlanlarn salt
ounluundan fazla olan oranlardr.
Basit ounluk: (139)dan az olmamak kaydyla
toplantya katlanlarn salt ounluudur.
Nitelikli ounluu gerektiren haller
Genel ve zel af ilan 3/5(330)
Cumhurbakannn vatana ihanetle sulanmas(Teklif
1/3 karar ise )
Anayasa deiiklii (330)
Anayasa mahkemesinin kararlar (parti kapatmalar)
NOT: Meclis tz, onay iin Cumhurbakanna
gnderilemez; ama Cumhurbakan Anayasa
Mahkemesine tzn iptali iin dava aabilir.

CAHT EN
TBMMnin Grev Ve Yetkileri
Kanun koymak, deitirmek veya kaldrmak
Bakanlar kurulunu denetlemek
Bakanlar kuruluna kanun hkmnde kararname
karma yetkisini vermek
Bte ve kesin hesap tasarlarn grmek ve
kabul etmek
Para baslmasna karar vermek
Sava ilanna karar vermek
Uluslar aras antlamalarn onaylanmasn bir kanunla
uygun bulmak(aykrlk iddias ile anayasa mahkemesine
bavurulamaz.)
Genel ve zel af ilanna karar vermek
Olaanst hal ve skynetim kararlarn onaylamak
Meclis seimlerinin yenilenmesine karar vermek
RTK yelerini semek
Trk silahl kuvvetlerinin yabanc lkelere
gnderilmesine, yabanc silahl kuvvetlerinin Trkiyeye
gelmesine izin vermek
Saytay yelerini ve bakann semek.
NOT: Trkiye Byk Millet Meclisi Genel Kurulundaki
grmeler aktr ve Tutanak Dergisinde yaymlanr.
NOT: Trkiyede her partinin ald oy orannda temsil
edilmesini salayan NSB TEMSLN %10 lke barajl
DHONT SSTEM uygulanmaktadr.
PARLAMENTO KARARLARI
Meclis tarafndan yaplan ama ad kanun olmayan
ilemlere denir.
rnek:
Meclisin kendi itzn yapmas,
Meclis bakann semesi,
Seimlerin yenilenmesine karar vermesi,
Dokunulmazln kaldrlmas ve yeliin dmesi.
Yce Divana sevk karar
Gvenoyu verilmesi
Bakanlar Kurulunu denetleme
Gvenoyu ilemleri
RTK yelerinin atanmas
Cumhurbakannn vatana ihanetten sulanmas
Saytay yelerinin ve Bakannn atanmas
Sava ilan ve silahl kuvvetlerin kullanlmasna ve
yurt dna gnderilmesine izin verilmesi.
Parlamento kararlar Anayasa Mahkemesinin
denetimine tabi deildir.
Bu lemler;
Meclis Tz
Milletvekilliinin drlmesi
Milletvekili dokunulmazlnn kaldrlmas,
Anayasa mahkemesinin yargsal denetimine tabidir.
NOT:Parlemento kararlar cumhurbakan tarafndan
yaymlanmaz TBMM bakan tarafndan resmi
gazetede yamlanr.
NOT: Bu kararlar kanunla deil Parlamento karar ile
alnr.

21

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
NOT: TBMM tatilde veya ara vermede ise lkenin ani
saldrya uramas halinde Trk silahl kuvvetlerinin
kullanlmasna Cumhurbakan karar verir.
zel Nitelikli Kanunlar
Bte Kanunu
Kesin Hesap Kanunu
Para baslmasna karar verme
Milletleraras antlamalarn onaylanmasn uygun bulma

1)
2)
3)
4)
5)

Meclisin denetim yollar:

Soru
Gensoru==>20
Genel grme==>20
Meclis aratrmas==>20
Meclis soruturmas==>55

1)Soru: belli bir konuda bilgi edinmek zere ilgili bakanlar

ya da babakandan yazl ve szl bir ekilde bilgi
istenmesi.Bir sorunun birden fazla bakana sorulduunda
muhattab babakandr.Sorunun cevab 15 gn ierisinde
verilmesi gerekir.
2)Gensoru: (Siyasi sorumluluk) bakanlar kurulu
babakann veya bakanlarn siyasi sorumluluklar
incelenir. Gensoru verilmesiyle birlikte btn yelere
3 gn ierisinde datlr. lgili komisyon 10 gn
ierisinde gr bildirir. Gndeme alma karar ile
birlikte, gensorunun grlme gn de belli edilir;
ancak gensorunun grlmesi, gndeme alma
kararnn verildii tarihten balayarak 2 gn
gemedike yaplamaz ve 7 gn sonraya
braklamaz. Eer bakann ya da babakann
drlmesine karar verilmise meclise sunulur. Salt
ounluk kabul etmise hkmet der. Bakan veya
babakan yce divana sevk edilemez. Bakan ise
bakanl der.Babakan ise hkmet der.
Bakanlar Kurulunun veya bir Bakann
drlmesi, ye tamsaysnn salt ounluu ile
olur; oylamada yalnzca gvensizlik oylar saylr.

CAHT EN
*KANUN TEKLF NASIL YAPILIR*
Kanun TeklifiBakanlar KuruluKanun tasars

MilletvekiliKanun teklifi
1) Teklif edildi(1 kii teklif edebilir.)
2) Teklif bakanlk divanna gider.
3) Bakanlk divan ilgili komisyona gnderir.
Komisyon inceler.
4) Uygun grrse bakanlk divanna bildirir.
5) 1/3 (184 kii) ile oturum alr.
6) Kanunun kabul edilmesi iin oturuma katlan
milletvekillerinin salt ounluu gerekir. Bu salt
ounluk hibir zaman 139 kii altna dmemelidir.
7) Kanun cumhurbakanna sunulur. 15 gn bekletme
sresi vardr. Kabul etmezse veto eder. Meclis hi
deitirmeden tekrar sunarsa kabul etmek zorundadr.
Cumhurbakan ilk 10 gn ierisinde ekil, ilk 60 gn
ierisinde esas bakmndan anayasaya dava aabilir.
8) Kabul edilmeyen kanun teklifi 1 yl boyunca meclis
gndemine gtrlemez.Bu kanun kadk olur.
NOT:Kanun teklifindek,i oylamalar aktr.
NOT:Kanunlar halk oyuna sunulmaz.
Kanunlarn ne zaman yrrle girecei bellidir.
ayet belirtilmemi ise 45 gn sonra otomatik olarak
yrrle girer.

3)Genel grme: en az 20 kii ister. Devleti ve

milleti ilgilendiren konular hakknda yaplan
grmedir. Grme sonras oylama yaplmaz.
4)Meclis aratrmas: en az 20 kii ister. Belli bir
konuda bilgi edinmek iin meclis tarafndan kurulan
komisyon tarafndan yaplan incelemedir. Komisyon
15 kiiliktir.
Devlet srlar ve ticari srlar meclis aratrmas
kapsam dndadr.
5)Meclis soruturmas:( Cezai sorumluluk)Babakan
ya da bakanlarn grevleriyle ilgili iledikleri sularla ilgili
cezai sorumluluklarn aratran bir denetim yoludur.
1/10=55 kii ister. Soruturma sonucunda babakan ya
da ilgili bakann yce divana sevkine karar vermek iin
oylama yaplr. Karar verilmesi sonucunda 276 oy gerekir.
Bakan ise bakanl der. Babakan ise hkmet der.
Meclis soruturmas neticesinde Babakan veya bakan
ceza alabilir.Siyasi parti gruplar meclis soruturmas ile
ilgili grme yapamazlar.karar alamazlar.

22

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
Sre yle zlenir
Bakanlar Kurulu
(Kanun Tasars)

Milletvekili
(Kanun Tasars)

TBMM Bakanl

Bte Tasars
Bakanlar Kurulu tarafndan

TBMMye sunulur

Kanun nerisi le
lgili Komisyon
TBMM Bakanl
TBMM Bte Komisyonu

TBMM Genel Kurulu

(En az 25 yesi iktidar partisinden olmak zere 40 yesi vardr.)

TBMM Bakanl
Cumhurbakan (15 gn)
TBMM Genel Kuruluna Sunar
R.G. de Yaymlanmas

Tekrar grlmek
zere geri gnderme
Mali ylbana kadar kabul edilir
TBMM

TBMM deitirerek
Kabul ederse
CUMHURBAKANI
(15 GN)

TBMM aynen
kabul ederse
CUMHURBAKANI
(15 GN)

R.G de
Tekrar grlmek
yaymlanmas
Yaynlanmas gnderilmesi

R.G.de

Cumhurbakan onaylar
(Geri gnderemez)

Resmi Gazetede yaymlanr

Mali ylbanda yrrle girer

BTE KANUNU
1)Bte kanunu yllktr.
2)Cumhurbakan bu kanunu veto edemez.
3)stisnai bir kanundur.(iptal davas alabilir.)
4)Bakanlar kurulu bte tasarsn mali ylbana 75 gn
kala meclise sunar.
5)TBMM Genel Kurulunda grlr.
6)Bte komisyonu 40 kiiliktir.25 kii iktidar 15 kii
muhalefetten
7)Uygunluk denetimini Saytay yapar.
8)lgili bakanlk maliye bakanldr.
9)Bte onaylanmadnda hkmet der.
10) Saytay uygunluk bildirimini 75 gn ierisinde
meclise sunar.
NOT: Bakanlar Kurulu, Kanun Hkmnde Kararname
ile btede deiiklik yapamaz.
23

Trkiye Cumhuriyeti adna yabanc devletlerle ve

milletler aras kurulularla yaplacak antlamalarn
onaylanmas, TBMMsinin onaylamay bir kanunla
uygun bulmasna baldr.
Ekonomik, ticari ve teknik ilikileri dzenleyen ve
sresi bir yl amayan antlamalar, devlet maliyesi
bakmndan bir yklenme getirmemek, kii hallerine ve
Trklerin yabanc memleketlerdeki mlkiyet haklarna
dokunmamak artyla, yaymlanma ile yrrle
koyabilir. Bu antlamalar yaynlandktan sonra iki ay
iinde TBMM bilgisine sunulur.
Usulne gre yrrle konulmu milletler aras
antlamalar kanun hkmndedir. Bunlar hakknda
HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
anayasaya aykrlk iddiasyla Anayasa Mahkemesine
bavurulamaz.
Usulne gre yrrle konulmu temel hak ve
zgrlklere ilikin milletler aras antlamalarla
kanunlarn ayn konuda farkl hkmlerin iermesi
nedeniyle kabilecek uyumazlklarda milletler aras
antlama hkmleri esas alnr.

Cumhurbakannn Yasama, Yrtme ve Yarg

Grevleri
>>>YARGI<<<
H Hkimler ve savclar yksek kurulu yelerini
seer.
A Askeri yksek idari yelerini seer.
Y Yargtay basavcsn ve vekilini seer.
yelerini HSYK seer.
D Dantay yelerinin 1/4 n seer.3/4 HSYK
seer.
A Anayasa mahkemelerinin yelerini seer.
A Askeri Yargtay yelerini seer.

Bakanlar Kurulu
TBMMnin kabulne sunulur
(uygun bulunursa)
Cumhurbakan onaylar
Resmi Gazetede yaymlanr

>>>YASAMA<<<

CUMHURBAKANI
1)Yrtmenin badr.
2)Halk seer.
3)ki turlu seim yaplr.
4)I. Turda oylarn %51ini alrsa seilir. Alamaz ise 2
hafta sonra en ok oyu alan 2 kii II. Tura katlr. Bu
turda en ok oyu alan kii Cumhurbakan seilir.
5)kinci oylamaya hak kazanan adaylardan birinin
lm veya seilme yeterliliini kaybetmesi halinde,
ikinci oylama, boalan adayln birinci oylamadaki
sraya gre yer deitirmesi suretiyle yaplr.
6)En son yaplan milletvekili genel seimlerinde aldklar
oylar, geerli oylarn %10unu geemeyen partiler,
oylarnn toplam %10u geiyorsa ortak aday
gsterebilirler.
7)5 yllna seilir. 2 kez cumhurbakanl yapabilir.
8)Cumhurbakanlna, TBMM yeleri iinde veya
dndan aday gsterilebilmesi iin 20 milletvekilinin
yazl teklifi gerekir.
9)Cumhurbakan seilen kiinin, partisi ile ilikisi kesilir
ve TBMM yelii sona erer.
10) TSK bakomutandr.
11) TBMM tatilde ya da ara vermi durumdaysa lkenin
ani saldrya uramas durumunda TSK kullanlmasna
karar verebilir.
12) Olaanst durumlarda bakanlar kurulu
cumhurbakannn nezdinde toplanr.(olaan
durumlarda babakan bakanlk yapar)
13) Seim, Cumhurbakannn grev sresinin
dolmasndan nceki 60 gn iinde tamamlanr.
14) Cumhurbakanl makamn herhangi bir sebeple
boalmas halinde seim, boalmay takip eden 60 gn
iinde tamamlanr.
15) Cumhurbakan artlar olgunlatnda seim karar
alabilir.

Seilme artlar

24

40 yan doldurmu olmas gerekir.

Yksekokul mezunu olmas gerekir.
Trk vatanda olmaldr.
Askerliini bitirmi olmaldr.
Milletvekillii seilme yeterliliine sahip olmaldr.

Kanunlar veto etmek

Meclisin al konumasn yapmak
Meclisi toplantya armak
Kanunlar yaymlamak
Anayasa deiikliklerini halkoyuna sunmak
Anayasa mahkemelerine iptal davas amak
Meclis seimlerinin yenilenmesine karar vermek
Kanunlar tekrar grlmesi iin meclise
gndermek
Kanunlarn meclis i tznn anayasa deiikliinin
anayasaya aykr iddiasyla anayasa mahkemelerine iptal
davas amak

>>>YRTME<<<
Babakan ve bakanlar atamak
Bakanlar kuruluna bakanlk etmek
Uluslar aras antlamalar onaylamak
Bakomutanl temsil etmek
Olaanst durumlarda TSK nn kullanlmasna karar
vermek
MGK bakanlk etmek
Genelkurmay bakann atamak
YK yelerini semek, rektrleri semek
Devlet denetleme kurulu yelerini ve bakann semek,
denetlemelerini yapmak
zel af karmak
Kararnameleri imzalamak
Olaanst hal ve skynetim karar karmak.
YRTME ORGANININ DZENLEYC
LEMLER
-

Kanun Hkmnde Kararnameler

Tzkler
Ynetmelikler
Cumhurbakanl kararnamesi
CUMHURBAKANININ SORUMSUZLUU

Cumhurbakan grevinden dolay sorgulanamaz,

tutuklanamaz, ceza alamaz. Sadece bir sutan dolay
ceza alr vatana ihanetten dolay
1/3 teklif (184),3/4 karar(413) verecei karar ile
sulandrlr.
HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
Kar imza kural cumhurbakannn bakanlar
kurulu ile yapt ilerden sorumlu olmamas.
Cumhurbakannn resen imzalad kararlar ve
emirler aleyhine Anayasa mahkemesi dhil hibir yarg
merciine bavurulamaz.
Cumhurbakan Yargtay yelerini semez
Silahl kuvvetlerinin kullanlmasn tek bana karar
vermez.-Meclis ile birlikte karar verir.
Meclis seimlerinin yenilenmesine tek bana karar
vermez.-Meclis Bakanna gr bildirir.
Cumhurbakan seilen bir kii milletvekiliyse
milletvekillii der. Parti yesiyse partiyle ilikisi kesilir.
Cumhurbakan yurt dnda olduunda meclis
bakan vekillik eder.
Cumhurbakannn tek bana yapabilecei
ilemler
Yksek yarg organlarna ye semek.
Anayasa mahkemesinde iptal davas amak.
Babakan atamak ve istifasn kabul etmek
Bakanlar Kurulunu toplantya armak ve
bakanlk etmek
Trk Silahl kuvvetlerinin Bakomutanln temsil
etmek.
Milli Gvenlik Kurulunu toplantya armak ve
bakanlk etmek
Devlet Denetleme Kurulu Bakan ve yelerini semek.
Kanunlar meclise geri gndermek.
Anayasa deiikliklerini halkoyuna sunmak
Rektrleri semek
TBMM toplantya armak.
Cumhurbakanl Genel Sekreterlii
Cumhurbakanl Genel Sekreterliinin kuruluu,
tekilat ve alma esaslar, personel atama ilemleri
Cumhurbakanl Kararnamesi ile dzenlenir.
Cumhurbakanl Kararnamesi ilk kez 1982
Anayasas ile dzenlenmitir.
Cumhurbakanl Kararnamesine kar yarg yolu
kapaldr.
Yarg denetimine tabi deildir.

Cumhurbakann Veto Edemedii lemler

Bte Kanunu
Uluslar aras antlamalar.
ptal davas aabilir.
Meclis itz

2007 Anayasa Deiiklikleri

TBMM toplant yeter says 1/3:184
TBMM seimlerinin yenilenmesi4 ylda bir
Cumhurbakannn grev sresi5 yl
Cumhurbakanl seim takvimi
Cumhurbakannn en fazla iki kere seilebilmesi

25

Devlet Denetleme Kurulu

1982 Anayasas ile kurulan Devlet Denetleme
Kurulu Cumhurbakanlna baldr.
Devlet Denetleme Kurulu yeleri ve bakann kanunda
belirtilen kiiler arasnda cumhurbakan atar.
Kararlar gizlidir.
Devlet Denetleme Kurulunun ileyii, yelerinin grev
sresi ve dier zlk ileri, kanunla dzenlenir.
Devlet Denetleme Kurulu, idarenin hukuka
uygunluunun, dzenli ve verimli ekilde yrtlmesinin
ve gelitirilmesinin salanmas amacyla kurulmutur.
Devlet Denetleme Kurulu Cumhurbakannn
istei zerine;
Tm kamu kurulu ve kurumlarda
Kamu kurumu niteliinde olan meslek
kurulularnda
Her dzeydeki ii ve iveren meslek kurulularnda
Tm kamu kurulu ve kurumlar tarafndan en az
sermayelerinin yarsndan ouna katlmak suretiyle
oluturulan her trl kuruluta
Kamuya yararl derneklerle ve vakflarda her trl
inceleme, aratrma ve denetlemeleri yapar.
NOT: Silahl kuvvetler ve yarg organlar, Devlet
Denetleme Kurulunun denetim alan dndadr.
BAKANLAR KURULU
Olaan durumlarda bakanlar kurulunun bakan
babakandr.
Olaanst durumlarda kurulun bakan
cumhurbakandr.
Babakann muhakkak milletvekili olma art vardr.
Bakann milletvekili olma art yoktur.
Bakanlarn kolektif(hepsi) sorumluluu vardr.+bireysel
sorumluluu vardr.
Bir bakan baka bir bakann yerine 15 gn sre ile
veklet eder.
Bir bakann dmesi durumunda en ge 15 gn
ierisinde yerine bir bakan atanr.
Bakanlar kurulu lkenin i ve d siyasetinden
sorumludur.
Bakanlar babakana kar sorumludur.
Bakanlklarn kurulmas kaldrlmas kanun ile olur.
Kararlarn oy birlii ile alrlar.(Dantay dava
hakkna sahiptir.Babakanlk muhattaptr.)
Tzk ve Kanun Hkmnde Kararname karmak.
Milletleraras antlamalar imzalamak.
Toplantlar gizli yaplr ve kararlar tutanaa geilmez.
Kanun tasarsn hazrlamak.
TBMM almalarna katlmak(Yasama almalar)
Trk Silahl Kuvvetlerini yurt savunmasna hazrlamak.
Genel Kurmay Bakann semek(Bakanlarlunun teklifi
zerine atamasn cumhurbakan yapar)
Bteyi ve kesin hesap tasarlarn hazrlamak.
Seferberlik, Olaanst Hal ve Skynetim ilan
etmek(Cumhurbakannn baaknlnda)
Bakanlar kurulu grevlerinden dolay yce
divanda,grevleri dndaki sularda ise normal
mahkemelerde yarglanrlar.

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
Bakanlar kurulu nasl kurulur_?
1)Seimler yapldktan sonra mecliste babakan
seilir.
2)Cumhurbakan tarafndan atanr.
3)Babakan hkmeti oluturur.
4)Listeyi cumhurbakanna sunar.
5)Cumhurbakan demokrasi gerei kabul eder.
6)Cumhurbakannn imzalamasyla hkmet
kurulur. Buna igder hkmet denir.
7)lk 7 gn ierisinde bakanlar ya da babakan
mecliste hkmet programn anlatr.
8)2 gn sonrada meclisten gvenoyu istenir.
9)Gvenoyu ilemleri oturuma katlmn salt
ounluuyla istenir.
Gvenoyu alndktan sonra hkmet resmen kurulmu
olur.
Not: Hkmet 45 gn ierisinde gven oyu alamazsa
lke seimlere gider.Ancak cumhurbakan hkmet
kurma ilemini baka partiye de verebilir.
Geici bakanlar kurulu:
Trkiye Byk Millet Meclisi genel seimlerden
nce,seimlerin huzur ve refah iin;
Adalet Bakan
ileri Bakan
Ulatrma Bakan grevlerinden ekilirler.
Sein balang tarihinden 3 gn nce; seim dnemi
bitmeden seimin yenilenmesine karar verilmesi halinde
ise; bu karardan balayarak be gn iinde, bu
bakanlklara TBMM iinden veya dardan bamszlar
Babakanca atanr.
Geici Bakanlar Kurulu iin gvenoyuna
bavurulmaz.
Geici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararnn Resmi
Gazetede ilanndan itibaren 5 gn iinde kurulur.
Geici Bakanlar Kurulu seim sresince ve yeni
meclis toplanncaya kadar grev yapar.
Geici bakan saysn TBMM bakan belirler.
Babakan,
Bakanlar Kurulunun uyumlu almasn gzetir.
Babakanlk rgtnn en yksek amiridir.
Cumhurbakan tarafndan atanr.
Milletvekili olmak zorundadr.
Hkmetin genel politikasn takip eder.
Bakanlar seer
Bir bakan azlini Cumhurbakanndan isteyebilir.
TBMMden gven isteminde bulunabilir
MGKya katlr.
Cumhurbakannn katlmad zamanda MGKya
bakanlk eder.
Yksek Askeri uraya bakanlk etmek
Babakann Grevi hangi Hallerde Sona Erer?
Cumhurbakan seilmesi
TBMM seimlerinin yenilenmesi
Milletvekilliinin sona ermesi
stifa
ekilme
lm
Yce Divana sevk karar

26

CAHT EN
NOT: Babakan Bakanlar Kurulunun bakandr. Ancak
hiyerarik amiri deildir. Hiyerarik amiri
cumhurbakandr.
Bakanlar kurulu yelerinden milletvekili
olmayanlar:
Millet meclisi nnde ant ierler.
Milletvekillerinin tabi olduklar kayt ve artlara uyarlar.
Yasama dokunulmazlna ve sorumsuzluuna
sahiptirler.
TBMMde oy kullanamazlar.
TBMM yeleri gibi denek ve yolluk alrlar

Bakanlarn Sorumluluklar

Siyasi Sorumluluk

Kollektif
Sorumluluk
(Bakanlar
Kurulunun
Sorumluluu)

Cezai sorumluluk

Bireysel
Kiisel
Bireysel
Sorumluluk
sular
sular
(Bakann
Dokunulmazln Meclis
banda
kaldrlmas
soruturmas
bulunduu
Bakanllka ilgili
Sorumluluk)
Ceza mah.
Yce Divan!a

Yarglama

sevk

Hukuki
Sorumluluk

Kiisel sorumluluu
Vardr,tamdr.

Greviyle ilgili
sorumluluu vardr,tamdr.

Kanun hkmnde kararname(1961 anayasasnn

1971 deiiklii)
Belli konular dzenlemek amacyla karlan yazl
hukuk kurallardr.
A mac
S sresi
K apsam
lkeleri
.

-zorunlu olmal
-ksa sreli olmal
-nemli olmal
-sosyal ve ekonomik haklarla
ilgili olmss

*Bakanlar kurulu kartr.

*Meclisten yetki alnr.(Olaanst durumlarda
alnmayabilir.)
*karld gn meclise sunulur.
*Cumhurbakannn onay, resmi gazete, anayasa
mahkemesine iptal davas alabilir.(Olaanst
durumlarda iptal davas almaz.)

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
-Temel Haklar
-Kii Haklar
-Siyasi Haklar

CAHT EN
Olaan durumlarda
dzenlenemez.
Olaanst
durumlarda dzenlenir.

Kanun teklifimilletvekilleri
Kanun tasarsbakanlar kurulu

KANUN HKMNDE KARANAME

A)

Vergi kanun
Verginin nasl alnaca tzklerde
Bakanlar kurulu kartr.
Dantay incelemesinden geer
Cumhurbakannn onay
Resmi gazete
45 gn sonra otomatik olarak yrrle girer.(Yrrllk
tarihi belli deilse)
YNETMELK
Kanun ve tzklerin uygulanmasna ilikin ayrntlar
gsteren metinlerdir

Olaan Kanun
Hkmnde kararname
Babakan bakanlnda toplanan
Bakanlar Kurulunca hazrlanr.
TBMM tarafndan verilen yetki
Kanununa ihtiya vardr.
Temel haklar, kii haklar ve devler
zerinde dzenleme yapamaz
Bunlar iin Anayasa ngrlen gvencelere
aykr tedbirdir.
Cumhurbakan tarafndan imzalandktan
Sonra Resmi Gazetede yaymlanr.
Daha sonraki bir tarih belirtilmemise
Yaymland gn yrrle girer.
KHKler Resmi Gazetede yaymland
Gn TBMMnin onayna sunulur.
Yaymlandklar gn TBMMye sunulmayan
Kararnameler bu tarihte, TBMMce reddedilen
Kararnameler ise reddedilme kararnn Resmi
Gazetede yaymland gn yrrlkten kalkar
Yargsal denetimini Anayasa Mahkemesi yapar
B)
Olaanst Kanun
Hkmnde Kararname
-Cumhurbakan bakanlnda toplanan
Bakanlar Kurulunca hazrlanr.
-Yetki kanununa ihtiya yoktur.
-Temel hak ve hrriyetlerin kullanlmas
Ksmen veya tamamen durdurulabilir veya
- Cumhurbakan tarafndan imzalanp
Resmi Gazetede yaymlanr.
-Daha sonraki bir tarih belirtilmemise
Yaymland gn yrrle girer.
-Resmi Gazetede yaymland gn
TBMMnin onayna sunulur.
-Yaymlandklar gn TBMMye sunulmayan
kararnameler bu tarihte, TBMMce reddedilen
kararnameler ise reddedilme kararnn Resmi
Gazetede yaymland gn yrrlkten kalkar.
-Yarg yol kapaldr
TZK
Belli bir kanunun hkmlerine aklk getirmek
ve bu hkmlerin nasl uygulanacan gstermek
amacyla hazrlanr.
27

Anayasa
Kanun
Kanun Hkmnde
Kararname
Ululararas ant.
Tzk
Ynetmelik
Genelge
Talimatlar
-Babakanlk
-Bakanlklar
-Kamu tzel kiileri
-Bakanlar kurulu

IKARIR.

*Bakanlar kurulu anayasada ynetmelik karacana

dair bir kanun yok.
***Eer btn Trkiyeyi ilgilendirirse Dantay
incelemesinden geer.
***Eer btn Trkiyeyi ilgilendirmiyorsa idari
mahkemeden geer.
-Hangi ynetmeliin resmi gazetede verilecei kanunda
belirtilir.
***Eer btn Trkiyeyi ilgilendirirse Cumhurbakannn
onayndan geer.
-Ynetmelikler yaynlandklar gn yrrle girer.
Cumhurbakannn kararnamesi
Cumhurbakan genel sekreterinin kuruluunun tekilat
ve alma esaslarn, cumhurbakannn personel atama
ilerinin dzenler.
1982 anayasasnda ilk kez
yarg denetimine tabi deildir.
Yrtme organnn dzenleyici ilemleri
KHK
Tzk
Ynetmelik
Cumhurbakan kararnamesi
OLAANSTHAL
MGKnn gr
Ekonomik kriz
alnmaz
Tabi afet
Salgn hastalk
Kamu dzeninin Ciddi ekilde bozulmas
iddet olaylar
HER HAKKI SAKLIDIR.

SIKIYNETM SONULARI
1)kolluk grev ve yetkiler askeri makamlara geer.
2)temel hak ve hrriyetler kstlanabilir, hatta
durdurulabilir.
3)baz sular skynetim askeri ceza mahkemelerinde
yarglanr.
-sk ynetim komutanlar genel kurmay bakanlna
bal alrlar.

AA DAYU geldi.-forml
Askeri yksek idare mahkemesi
Askeri Yargtay
Dantay
Anayasa
Yargtay
Uyumazlk

ANAYASA MAHKEMES

2 yeyi

Anayasa Mahkemesi on yedi yeden kurulur

1 yeyi

SIKI YNETM
Sava
MGKnn gr
Seferberlik
alnr.
Ayaklanma
iddet olaylar(Terr)
Cumhurbakan bakanlnda toplanan bakanlar
kurulu kartr.
6 aylna karlr. 4 ay eklinde uzatlr.(TBMM
karar verir.)
Sava halinde 4 aylk sre aranmaz.
Yurdun bir veya birden fazla blgesinde ya da
tmnde karlr.
MGKnn
Resmi gazetede yaymlanr.
gr alnr.
TBMM onay

CAHT EN
YKSEK MAHKEMELER

TBMM genel Kurulu

UZMAN KPSS
Cumhurbakan bakanlnda toplanan bakanlar
kurulu kartr.
Resmi gazeteye verilir. Ayn gn TBMM sunulur.
TBMMye sunulur.(sterse onaylamaz.)
6 aylna karlr. 4 ay eklinde uzatlr.( Uzatma ve
ksaltma ilemleri TBMM karar verir.)

3 yeyi
2 yeyi
1 yeyi
1 yeyi
3 yeyi

CUMHURBAKANI

4 yeyi

28

Baro bakanlarnn serbest avukatlar

arasndan gsterecekleri aday iinden
yapaca gizli oylamayla seer

TBMMde yaplacak seimde,her bo yelik iin ilk

oylamada ye tam saysnn te iki ve ikinci
oylamada ye tam saysnn salt aounluu
aranr.kinci oylamada salt ounluk salanmazsa,bu
oylamada en ok oy alan iki aday iin nc oylama
yaplr;nc oylamada en fazla alan aday ye
seilmi olur.(2010 Anayasa deiiklii)

Yarg Yoluna Kapal Olan ilemler

1)Cumhurbakannn tek bana yapt ilemler
(cumhurbakanl kararnamesi gibi )
2)Yksek Askeri ura (YA) karalarna kar(Askeri
uarann terfi ilemleri ile kadrosuzluk nedeniyle
emekliye ayrma hari her trl iliik kesme
kararlarna kar yarg yolu aktr.(2010 Anayasa
deiiklii)
3) Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu kararlarna
(Kurulun meslekten karma cezasna ilikin olanlar
dndaki kararlarna kar yarg merciilerine
bavurulamaz,yarg yolu kapaldr.)(2010 Anayasa
deiiklii)
4)nklap kanunlar
5)Olaan st hal ve skynetim dnemin de
karlan kanun hkmnde kararnameler
6) Meclis tarafndan kabul edilmi usulne uygun olarak
yrrle girmi milletler aras antlamalar
7)Yksek seim kurulu karalar
8)Askeri disiplin cezalarna kar yarg yolu
kapaldr.(Disiplin karar yarg denetimi dnda
braklamaz hkm getirilmitir.(2010 Anayasa
deiiklii)
YARGI YOLUNA KAPALIDIR.

Saytay genel kurulunun kendi bakan

ve yeleri arasndan,her bo yer iin
gsterecekleri er aday iinden,gizli
oylamayla seer.

Yargtay genel kurullarnca kendi bakan

ve yeleri arasndan her bo yer iin
gsterecekleri er ady iinden seer

Dantay genel kurulunca kendi bakan

ve yeleri arasndanher bo yer iin
gstereceklerier aday iinden seer.

Askeri yargtay genel kurullarnca kendi

bakan ve yeleri arasndan her bo yer
iin gsterecekleri er aday iinden
seer.
Askeri yargtay genel kurullarnca kendi
bakan ve yeleri arasndan her bo yer
iin gsterecekleri er aday iinden
seer.
En az ikisi hukuku olmak zere
Yksekretim Kurulunun kendi yesi
olmayan Yksekretim Kurumlarnn
hukuk,dallarnda grev yapan retim
yeleri arasnda gsterecei er aday
iinden seer.
st
kademe
yneticileri,serbest
avukatlar,birinci snf hakim ve savclar
ile en az be yl raportrlk yapm
Anayasa
Mahkemesi
raportrleri
arasndan
seer.(2010
Aanayasa
deiiklii)

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
1961 anayasas ile kurulmutur.
17 yesi vardr.(2010 Anayasa deiiklii)
yeleri Cumhurbakan ve TBMM tarafndan
seilir(2010 Anayasa deiiklii)
Anayasa mahkemesi yeleri 12 yl iin
seilirler(2010 Anayasa deiiklii)
Anayasa mahkemesi yeleri 65 yan doldurunca
emekiye ayrlrlar.
Yargtay,Askeri Yargtay,Dantay,Askeri Yksek dare
Mahkemesi,Saytaydan gsterecekleri 3er aday
arasndan seilebilirler.
Bakan ve vekilinin grev sresi 4 yldr.(Bakan gizli
oyla kendi aralarndan seilir)
niversite retim yesi ve avukatlarn seilebilmesi
iin 45 yan doldurmu, mesleklerinde 20 yl hizmetleri
olmas gerekir.
Bir kimse iki defa Anayasa Mahkemesi yesi
seilemez(2010 Anayasa deiiklii)
Blmler ve Genel Kurul, karalarnsalt ounlukla
alr.(2010 Anayasa deiiklii)
Siyasi partilere ilikin dava ve bavurulara, iptal ve itiraz
davalar ile Yce Divan sfatyla yrtecek yarglamalra
Genel Kurulca baklr. Bireysel bavurular ise blmlerce
karara balanr.(2010 Anayasa deiiklii)
Milletvekili dokunulmazlklarn kaldrlmasyla ilgili
itirazlara bakar.(Milletvekili ilk 7 gnde itiraz eder.
Anayasa mahkemesi ise ilk 15 gnde karar verir.)
Kanunlarn, kanun hkmnde kararnamelerin ve
anayasa deiikliinin uygunluk denetimini yapar.
Anayasa deiikliinde iptale, siyasi partilerin
kapatlmasna ya da Devlet yardmndan yoksun
braklmasna karar verebilmesi iin toplantya katlan
yelerin te iki oy okluu arttr.(2010 Anayasa
deiiklii)
Bireysel bavurularda duruma yaplmasna karar
verebilir.(2010 Anayasa deiiklii)

CAHT EN
Kanunlarn ekil bakmndan LK 10 GN
Esas bakmndan LK 60 GN
Anayasa deiikliinin sadece ekil bakmndan
LK 10 GN
Kanun hkmnde kararname
LK 60 GN
tzk

GREVLER
TBMM tarafndan milletvekillii drlen kiilerin
bu konudaki itirazlarna bakar.
Milletvekili dokunulmazlklarnn kaldrlmsyla ilgili
itirazlara bakar.
Kanunlarn,KHKlerin ve Anayasa deiikliinin
uygunluk denetimini yapar.
Meclis itz ile ilgili itirazlara bakar.
Siyasi partilerin mali denetimini yapar.
Siyasi partilerin kapatlma davasna bakar.
Uyumazlk Mahkemesinin bakann kendi yeleri
arasndan seer.
Cumhurbakan,Bakanlar Kurulu yelerini,Yksek
Mahkemelerin bakan
veyelerini,basavclarn,Yargtay Cumhuriyet
Basavcs ve vekilini,Hakimler ve Savclar Yksek
Kurulu bakan ve yelerini,Saytay bakan ve yelerini
grevleri ile ilgili sulardan dalayYCE DVAN
sfatyla yarglar.
Yce divan kararlarna kar yeniden inceleme
bavurusu yaplabilir. Genel kurulun yeniden inceleme
sonunda verdii kararlar kesindir.
Yce divanda savclk grevini Cumhuriyet
Basavcs veya Cumhuriyet Basavc vekili yapar.
yeler en az 12 kiiyle toplanr, kararlarn salt
ounlukla alrlar. Parti kapatma durumlarnda
Nitelikli ounluk aranr.(3/2)
Anayasa mahkemesi yeleri arasndan gizli oyla ve
ye tam saysnn salt ounluu ile 4 yl iin bir bakan
ve iki bakan vekili seilir. Sresi bitenler yeniden
seilebilirler(2010 Anayasa deiiklii)

Anayasa Mahkemesinin grevlri arasnda 2010

deiiklii ile aagda belirtilenler ilave edilmitir.

Bireysel bavurular karara balama grevine

Herkes,Anayasada gvence altna alnm temel
hak ve zgrlklerden,Avrupa nsan Haklar
Szlemesi kapsamndaki herhangi birinin kamu
gc tarafndan ihlall edildii iddiasyla Anayasa
Mahkemesine bavurabilir.Bavuruda bulunabilmek
iin olaan kanun yollarnn tketilmi olmas arttr.
Yce Divanda yarglanabilecekler arasnda
TBMM Bakan
Genelkurmay Bakan
Kara Kuvvetleri Komutan
Hava Kuvvetleri Komutan
Deniz Kuvvetleri Komutan
Jandarma Genel Komutan
lave edilmitir.

29

O SOYUT NORM(PTAL DAVASI)

Anayasada belirtilen baz kii yada organlarn bir
kanuna kar anayasa mahkemesine dava
amalaryla gerekletirilen denetim trdr.
o SOMUT NORM(TRAZ YOLU)
Bir mahkemede grlmekte olan bir davann
Karara balanmasnn o davada uygulanacak olan
hukuk kurallarnn anayasaya uygun olup olamamasna
bal olmas halinde yaplan denetimdir.

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

Anayasa
Deiiklikleri

Sre

Kim

ekil
Bakmndan
Denetim

Esas
Bakmdan
Denetim

30

Cumhurbakan
+
TBMM ye tam
saysnn en az
1/5i (110
milletvekili)

Yok

KHK, TBMM Tz

Kanun

Kim

Resmi
Gazetede
Yaymlanmasnda
n itibaren 10 gn

Cumhurbakan
+
TBMM ye tam
saysnn 1/5i
(110
milletvekili)

Yok

Cumhurbakan
+
TBMM ye tam
saysnn en az
1/5i (110
milletvekili)
+
ktidar, ana
muhalefet
partisi meclis
gruplar

Sre

Kim

Sre

Resmi Gazetede
yaymlanmasnda
n itibaren 10 gn

Cumhurbakan
+
TBMM ye tam
saysnn en az
1/5i (110
milletvekili)

Resmi
Gazetede
yaymlan
masndan
itibaren 60
gn

Resmi Gazetede
yaymlanmasnda
n itibaren 60 gn

Cumhurbakan
+
TBMM ye tam
saysnn en az
1/5i (110
milletvekili)
+
ktidar, ana
muhalefet
partisi meclis
gruplar

Resmi
Gazetede
yaymlan
masndan
itibaren 60
gn

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
ANAYASA MAHKEMESNE EKL BAKIMINDAN
DAVA AANLAR
1)CUMHURBAKANI
2)1/5 (110) MLLETVEKL
*Kanunlarn, KHKlerin, Tzn ekil Ve Esas
Bakmdan Denetimi:
1)Cumhurbakan
60 GN
2)1/5 milletvekili
3)Ana muhalefet partisi meclis kurulu
4)ktidar partisi meclis kurulu
Not: Esas bakmdan iptal davas Anayasa deiiklii
hakknda alamaz.
Not: Anayasa Mahkemesinin esasta vermi olduu red
kararlarnn yaynlanmasndan sonra 10 yl gemedike
ayn Kanun hkmnn Anayasaya aykr iddiasyla
tekrar Anayasa Mahkemesine bavurulamaz.
Not: Anayasa Mahkemesinin iptal kararlar geriye
yrmez. ptal kararlar gerekeli olarak aklanmak
zorundadr.

YARGITAY
ADL (GENEL) YARGI

MEDEN HUKUKU

CEZA YARGISI
YARGISI
lk derece
mahke

Sulh hukuk
mahkemesi
Asliye hukuk

Sulh ceza
mahkemesi
Asliye ceza
mahkemesi

Asliye ticaret
mahkemesi(aile,ticaret)

MAHKEMES

CAHT EN
Yargtay adliye mahkemelerince verilen karar ve
hkmlerin son inceleme mercii olup ayrca belli
davalarda ilk ve son derece mahkemesi olarak bakar.
Yargtay yeleri hkimler ve savclar yksek kurulu
yelerince ye tamsaysnn salt ounluu ile birinci
snfa ayrlm adli hkim ve Cumhuriyet savclarndan
gizli oyla seilirler.
Grev sreleri 4 yl, sresi biten yeniden seilebilir.
1. CEZA YARGISI
a)Sulh Ceza Mahkemesi:
Tek hakimlidir.Cumhuriyet savcs yoktur.Kabahat
niteliindeki sulara bakar.
b) Asliye Ceza Mahkemesi:
Her il ve ile merkezinde bulunur.Sulh ve Ar ceza
mahkemelerinin grevleri dnda kalan sulara
bakar.
c)Ar Ceza Mahkemesi:
Bir bakan iki yeden oluur.Mebbet hapis,10 yl
ar hapis gerektiren sulara bakar.
2.MEDEN YARGI
a) Sulh Hukuk Mahkemesi:
Tek hakimli ve ilede bulunur. Vasi tayini,miraslk
belgesi verilmesi,kira tespit davas tahliye
davalarna bakar.
b)Asliye Hukuk Mahkemesi:
Her il ve ile merkezinde
bulunur.Boanma,kamulatrma bedeline itiraz
davalarna bakar.
c)Asliye Ticaret Mahkemesi:
Ankara,stanbul,zmir il merkezlerinde bulunur.Ticari
dava ve ticari ilikilere bakar.
d)Aile Mahkemesi:
2003 ylnda kurulmutur. Hemen hemen tm illerde
bulunur.Aile mahkemelerinin olmad yerlerde Aile
Hukuk Mahkemeleri bu grevi yerine getirir.

DANITAY
Ar ceza
mahkemesi

Dantay idari ve vergi mahkemesi verilen karar ve

hkmlerin son inceleme mercii olup, ayrca belli
davalara ilk ve son derece mahkemesi olarak grev
yapar.
yelerinin 3/4n hkimler ve savclar yksek
kurulu, 1/4 Cumhurbakan tarafndan seilir.

Blge Adliye
Mahkemesi

Yksek(Temyiz)Mahkemesi
Yargtay

31

Dantayn ilk derece mahkemesi olarak bakt

davalar:
Tzkler
Bakanlar kurulu karar ve kararnameleri
Dantay idari kararlar
Tm lke dzeyinde uygulanacak ynetmelikler
Babakanlk ve bakan mstearlarnn atamas iin
yaplan ortak kararnameler.
HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
DAR YARGI

SAYITAY
lk Derece Mahkemesi
Nihai karar

dare Mahkemeleri
Olduunda
Vergi Mahkemeleri Dantaya
bavurulmaz

Blge dare Mahkemesi

Temyiz (Yksek) Mahkemesi
DANITAY
Askeri Yargtay
-Askeri Mahkemelerce verilen karar ve hkmlerin
son merciidir.
-yelerini Cumhurbakan seer.
Askeri Yargs

TBMM adna devletin gelir ve giderlerini inceler ve

denetler.(Kamu kurum ve kurulularn)
Saytayn kararlarna kar idari yarg yollarna
bavurulamaz. Fakat Saytayn kesin hkmleri
hakknda ilgililer yazl bildirim tarihinden itibaren 15 gn
iinde 1 kereye mahsus olarak karar dzeltilmesi
isteminde bulunabilirler.
Saytay 2004 de askeri ierisinde bulunan devlet
mallarn denetleyebilme yetkisine sahip oldu.
2005 de Saytay merkezi ynetim btesi
kapsamndaki kamu idarileri, sosyal gvenlik kurumlar,
mali idareler, mali idarelerin hesap ve ilemlerinin
denetimi ve kesin hkme balanmas Saytay
tarafndan yaplr.
Bakan ve yelerini TBMM seer.
yeleri 6 yllna seilirler.
Saytay KTleri denetleyemez(DMO,MKA gibi)
TRT,TMSF,TOK saytayn denetimi dndadr.
Saytay btenin uygunluu denetimini yapar.

Askeri dari Yaps

HAKMLER VE SAVCILAR YKSEK KURULU

Ceza Yargs(AYM)

Askeri Yksek dari Mahkemesi

lk Derece Mahkemesi
Yksek mahkeme hem ilk
hemde son mahkeme
Askeri Mahkemeler
Disiplin Mahkemeleri
Temyiz Mahkemesi(Askeri Yargtay)

Askeri Yksek dari Mahkemesi*

Askeri kiileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilikin idari
ilemlerden doan uyumazlklarn yarg ve denetimini
yapar.
yelerini cumhurbakan seer.
Askeri hakim snfndan olmayan yelerin grev sresi
en fazla drt yldr.
Askeri Yksek dare Mahkemesinin
kuruluu,ileyii,yarglama usulleri,mensuplarnn disiplin ve
zlk ileri,mahkemelerin bamszl,hakimlik teminat ve
askerlik hizmetlerinin gereklerine gre kanunla dzenlenir.
2010Anayasa deiiklii ile yukardaki hkmden
askerlik hizmetlerinin gereklerineifadesi kartlmtr.
*Uyumazlk Mahkemesi*
Adli, idari ve askeri yarg mercileri arasndaki grev ve
hkm uyumazlklarn kesin olarak zmlemeyle
yetkilidir.
12 asl 12 yedek yesi var.
Bakann ve vekilini Anayasa mahkemesi seer.
yeleri yce divan da yarglanmazlar.
yeleri Yargtay,Dantay,Askeri Yargtay,Askeri
Hksek dare Mahkemesi seer.
32

HSKY 22 asl ve 12 adet yedek yeden

oluur.(2010 Anayasa deiiklii)
Kurul daire eklinde oluur.(2010 Anayasa
deiiklii)
1961 Anayasas ile kurulmutur.
Bakan adalet bakandr. Yardmcs kendi
aralarnda seilir. Adalet bakan mstear kurulun tam
yesidir.
yeler 4 yl iinde seilirler. Grev sresi bitenler bir
daha seilebilir.
Kurul yeleri, Cumhurbakan,Yargtay,Dantay
ve Trkiye Adalet Akademisi Genel Kurul tarafndan
seilir.(2010 Aanayasa deiiklii)
Cumhurbakan tarafndan seilen yelerin grev
sreleri dolmadan kurul yeliinin boalmas
durumunda,boalmay takip eden altm gn iinde
yeni yelerin seimi yaplr.Dier yelerin boalmas
halinde asl yenin yedei tarafndan kalan sre
tamamlanr.(2010 Anayasa deiiklii)
Kurulun ynetimi ve temsil kurul bakanna aittir.Kurul
bakan dairenin almalrna katlamaz.Kurul,kendi
yeleri arasndan daire bakanlarn ve daire
bakanlarndan birini de bakanvekili olarak
seer.Bakan yetkilerinin bir ksmn bavekiline
devredebilir.(2010 Anayasa deiiklii)
Kendileri istemedike 65 yana kadar grevde
kalabilirler.
Hkim ve savclar meslekten atlamaz.(stisnalar
kanunda sakldr.)
Meslekten atlanlar HSYK karar ile olur.

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
GREVLER
Hakim ve savclarn
grevlerini;kanun,tzk,ynetmeliklerle ve genelgelere
uygun olarak yapp yapmadklarn DENETLEMEK.
Hakim ve savclarn grevlerinden dolay veya
grevleri srasnda su ileyip ilemediklerini,hal ve
eylemlerinin sfat ve grevleri icaplarna uyup
uymadn aratrma ve gerektiinde haklarnda
incelemek.
Dier grevleri ise unlardr:
Adli ve idari yarg hakim ve savclarn meslee kabul
etmek.
Adli ve idari yarg hakim ve savclarn meslee kabul
etmek.
Adli ve idari yarg hakim ve ssavclarn atama ve
nakletmek.
Geici yetki vermek.
Ykselme ve birinci snfa ayrma,kadro datmak.
Meslekte kalmalar uygun grlmeyenler hakknda
karar vermek.
Disiplin cezas vermek.
Grevden uzuklatrma ilerini yapmak.
Adalet bakanlnn,bir mahkemenin kaldrlmas veya
yarg evresinin deitirilmesi konusundaki tekliflerini
karara balamak.

UYARI
Yargtay yelerinin tamamn,Dantay yelerinin
ise3/4 n HSYK seer.

Kurulun meslekten karma cezasna ilikin

olanlar dndaki kararlarna kar yarg
merciilerine bavurulamaz(2010 Anayasa
deiiklii)

Kurula bal Genel Sekreterlik kurulur.Genel

Sekreter,birinci snf hakim ve savclardan
kurulan teklif ettii aday arasndan kurul
bakan tarafndan atanr.(2010Anayasa
deiiklii)

DEVLET PLANLAMA TEKLATI u anda

uygulanmakta olan 9 yllk kalknma plandr(20072013)
MGK2 ayda bir toplanr.
Grevi: devleti i ve d iktidara kar nlemler
almaktr. Devleti milleti ilgilendiren konular konuur.

33

CAHT EN
- kurul bakan cumhurbakandr.
1) Cumhurbakan
2) Babakan
3) Babakan yardmclar
4) leri Bakan
5) D leri Bakan
6) Milli Savunma Bakan
7) Adalet Bakan
8) Genel Kurmay Bakan
9) Kara Kuvvetleri Komutan
10) Hava Kuvvetleri Komutan
11) Deniz Kuvvetleri Komutan
12) Jandarma Genel Komutan
13) Milli Gvenlik Genel Sekreteri
(Oy kullanamaz)
Dantay: Mahkeme grevinde deildir. nceleme
yapar. Tzk, atama vb. konulara bakar.
Saytay: TBMM adna alr. Devlet gelir
giderlerini denetler.
Vali: lde hem devletin hemde hkmetin
temsilcisidir. Valilik istisnai bir memurluktur. Vali olmak
iin ortaokul mezunu olmak arttr. Vali yabanc lke
temsilcileri ile grebilir. Askeri birimlerden yardm
isteyebilir. Valinin yetki genilii vardr. darenin
btnl iin ilde, ilede bulunan btn birimleri
denetleme yetkisine sahiptir.
l dare Kurulu: Vali, vali yardmcs, hukuk, hapis,
salk, milli eitim tarm mdrnden oluur.
Valinin atanmas: ileri bakannn neri, bakanlar
kurulunun karar, cumhurbakannn onay ile atanr.
Kaymakam: niversite mezunu olmaldr. stisnai
memurluk deildir. Devlet memurudur. Ortak kararla
atanr.( ileri bakan, babakan, cumhurbakan).
Kaymakam ilde sadece hkmetin temsilcisidir. 29
yan amamak gerekir. Askeri birimlerden yardm
isteyemez. Yabanclarla grme yapamaz. Jandarma
ve polislerden yardm isteyebilir.
Genel Kurmay Bakan: Bakanlar kurulunu karar
cumhurbakannn onay ile atanr.
Bucak Mdr: En az lise mezunu olmas gerekir.
Ky ve kasabadan oluur.
Belediye Bakan: 25 yan doldurmu olmaldr.
20 gn ie gelmezse grevi sona erer. Geici olarak i
ileri, kesin olarak Dantay grevden alr. 6 ay
mahkm olursa grevi der. Meclis toplanp bakas
drebilir.
Muhtar:
-Devlet adna yaptklar:
- Kanunlar duyurmak
- Hkmete bildirilecek ileri yapmak
- Gvenlii ve Sal korumak
- zel durumlarda evlendirme yapmak
-Ky adna yaptklar:
-Ky derneinin ve meclisinin kararlarn uygulamak
-Ky mahkeme nnde temsil etmek
-Kyn paralarn temsil etmek
-Kyn harcamalar konusunda ihtiyar heyetine Hesap
vermek
* Trkiye de 16 tane bykehir belediyesi vardr.(En
son Adapazar oldu.)
Not: l, ile, bakanlklar, niversiteler, il zel idareleri,
kamu kurumu niteliindeki meslek odalarnn kurular
hepsi kanunla kurulurlar.
HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
*DEVLET DENETLEME KURULU*
lk kez 1982 anayasasyla oluturulmutur.
Cumhurbakanna baldr. Bakan ve yelerini
Cumhurbakan atar.
Grevleri: cumhurbakan istei zerine tm kamu
niteliindeki meslek kurulularnda, KT lerde, kamuya
yararl dernek ve vakflarda her trl inceleme, aratrma
ve denetleme yapar.
Not: Trk silahl kuvvetleri ve yarg organlarn
denetleyemez.
*YKSEK DENETLEME TEKLATI*
Babakana baldr. Babakanlk adna devlet kurum ve
kurulularna inceleme ve denetleme yapar.
*KTSAD KAMU KURULULARI*
1) KAMU KTSAD TEEBBSLER(KTLER)
Sermayesi en az %50-1 veya tamam devlete ait olan
kurululardr.
rnein; Devlet malzeme ofisi, teda, ziraat bankas,
halk bankas vb.
2)KAMU KTSAD KURULULARI(KK)
Sermayesinin tamamnn devlete ait olduu
kurululardr. rnein;Demir yollar, posta, telgraf,
devlet hava meydanlar iletmesi vb.
*BAIMSIZ VE ZERK DAR KURULULARI*
1)Bankaclk Dzenleme Denetleme Kurulu(Bddk)
Bakan ve yeleri bakanlar kurulu tarafndan atanr.
Temel grevi: Trkiye de banka kurumasna izin vermek,
yabanc bankann Trkiye de banka amasna izin
vermek, bankalarn fona devredilmesine karar
vermektir.
2)Tasarruf Mevduat Sigorta Fonu(Tmsf)
Bakan ve yeleri bakanlar kurulu tarafndan atanr.
Asl grevi: tasarruf mevduatlarn sigortalamak olan bu
fonun grevi yasalarla geniletilmi ve bankaclk
ilemleri yapma yetkisi kaldrlan bankalarn ynetim ve
denetimini stlenmek, el konulan mal varlklarnn ihale
ile satn yapmak.
Not: bir bankann kapatlmasn TSMF talep eder. BDDK
karar verir.
3)Hazine Mstearl
Babakann bnyesindedir. Ekonomik politikalarn
tespitine yardmc olmak, d borlar idare ve kontrol
etmek, uluslar aras para fonu (MF) ve dnya
markas gibi uluslar aras mali kurulularla ilikilerde
Trkiyeyi hazine mstearl temsil eder

CAHT EN
5)Rekabet Kurumu
likili olduu bakanlk sanayi ve ticaret bakanldr.
yeleri bakanlar kurulu tarafndan atanr.
Temel grevi: serbest rekabeti salamak ve piyasalarda
tekellemeyi nlemektir. TMSF tarafndan yaplan
ihaleler ile zelletirme idaresi tarafndan yaplan satlar
rekabet kurulu tarafndan incelenir, karara balanr.
6)Kamu hale Kurumu
likili olduu bakanlk maliye bakanldr. yeleri
bakanlar kurulu tarafndan atanr.
Temel grevi: kamu kayna kullanan veya kamu
hukukuna tabi olan kamu kurum ve kurulularnn
yapaca ihalelerde uygulanacak esaslar belirler.
Kamu ihalelerinin baz ilkeleri
1)Alaniyet, soydanlk, aklk
2)Serbest rekabet ilkesi
3)isteklide belli bir yeterliliin aranmas ilkesi
4)denei bulunmayan bir i iin ihaleye klmamas
ilkesi.
7)Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu(Epdk)
likili olduu bakanlk enerji ve tabi kaynaklar
bakanldr. yeleri bakanlar kurulu tarafndan atanr.
Temel grevi: elektriin kaliteli, dk maliyetli, yeterli
ekilde tketicilerin kullanmna sunulmasn salamaktr.
8)Rtk
yeleri ve bakann TBMM atar. 1994 tarihine kadar
yayma izin vermiyordu. 1994 de izin verilmeye baland.
zin artlarn ihlal eden yayn ilkelerine aykr yayn
yapan zel radyo ve kurulular uyarr veya ak bir
ekilde zr dilemesini ister yada geici olarak
kapatabilir.
9)Merkez Bankas(1930)
1930da kuruldu. Merkez bankas bir kamu kuruluu
deildir. Devletin ortakl olduu bir anonim irketidir.
nemli grevleri: -Bakanlar kuruluyla birlikte lkede
uygulanacak dviz kurul rejimini belirlemek.
Fiyat istikrarn salamak
Para politikalarn belirlemek
Faiz hatlarn belirlemek ve faize mdahele etmek.
Piyasaya dviz satmak ve ak piyasa ilemleri
yapmak.

*Bakan ve yelerini bakanlar kurulu seer ve atar.

4)Sermaye Piyayas Kurulu(Spk)

yeleri bakanlar kurulu tarafndan atanr.
Temel grevleri: sermaye piyasasnn gven, aklk ve
kararllk iinde almasn, tasarruf sahiplerinin hak ve
yararlarnn bir disiplin ierisinde almasn salmak
amacyla dzenleme yapmak, izin vermek denetleme
yapmaktr.

34

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

YASAMA
1. TBMM ka yeden oluur?
550
2. Milletvekili seilme ya katr?
25
3. Anayasada 2002 ylnda yaplan deiiklikle milletvekili
seilme engeli saylan hangi su seilme engeli olmaktan
karlmtr?
deolojik eylemlerden hkm giymek
4. Hangi kamu grevlileri istifa etmeden milletvekili aday
olabilir?
iler istifa etmeden milletvekili aday olabilir.
5. Hangi kamu grevlileri istifa etmeden milletvekili aday
olamaz?
Hakim ve savclar
Yksek yarg organlar mensuplar
Yksekretim kurumlarndaki retim elemanlar
Yksekretim kurulu yeleri
Kamu kurum ve kurulularnn memur statsndeki
grevlileri
Yaptklar hizmet bakmndan ii nitelii tamayan
dier kamu grevlileri
Silahl kuvvetler mensuplar
6. TBMM seimleri ka ylda bir yaplr?
4 (21 Ekim 2007 referandumuna gre)
7. Meclisin yenilenmesine karar verilirse yetkileri ne zaman
son bulur?
Yeni meclisin seilmesine kadar srer.
8. Sava sebebiyle yeni seimlerin yaplmasna imkan
grlmezse seimler ne zamana kadar geriye braklr?
1 yla kadar geriye braklr.
9. Seimleri geri brakma sebebi ortadan kalkmamsa yeniden
erteleme yaplabilir mi?
Erteleme kararndaki usule gre ilem tekrarlanabilir.
10. Ara seim ne demektir?
TBMM yeliklerinde boalma olmas halinde ara
seime gidilir. Ara seim her seim dneminde 1 defa
yaplr ve genel seimden 30 ay gemedike ara seime
gidilemez. Ancak boalan yeliklerin says ye tam
saysnn %5ini bulduu hallerde ara seimlerin 3 ay
ierisinde yaplmasna karar verilir. Genel seimlere 1
yl kala ara seim yaplamaz.
11. Bir ilin veya seim evresinin TBMMde yesinin
kalmamas durumunda seim nasl yaplr?
Boalmay takip eden 90 gnden sonraki ilk Pazar
gn ara seim yaplr.
12. Genel seimler hangi organn gzetim ve denetimi altnda
yaplr?
Yarg organlarnn gzetim ve denetimi altnda
yaplr.
13. Genel
seimlerin
balamasndan
bitimine
kadar,
seimlerle ilgili tm ilemleri yapmaya ve yaptrmaya hangi
makam yetkilidir?
Yksek Seim Kurulu yetkilidir.
14. Yksek Seim Kurulunun kararlar aleyhine baka bir
merciye bavurulabilir mi?
Bavurulamaz.
15. Yksek Seim Kurulu grev ve yetkilerini neye gre yapar?
Kanuna gre yapar.

35

16. Yksek Seim Kurulu ka yeden oluur?

7 asil ve 4 yedek yeden oluur.

17. Yksek Seim Kurulu yeleri nereden seilir?

6 tanesi Yargtay, 5 tanesi Dantay tarafndan,

genel kurullarnca kendi yeleri arasndan seilir.
18. Yksek retim Kurulu yeleri Yargtay ve Dantay
tarafndan nasl seilir?

ye tam saylarnn salt ounluunun gizli

oyuyla seilir.
19. Anayasa deiikliklerine ilikin
ileminde yetkili organ hangisidir?

Yksek Seim Kuruludur.

halkoyuna

sunulma

20. Milletvekillerinin yapamayaca iler hangileridir?

Devlet ve dier kamu tzel kiilerinde ve bunlara

bal kurulularda,

Devletin veya dier kamu tzel kiilerinin

dorudan doruya ya da dolayl olarak katld
teebbs ve ortaklklarda,

zel gelir kaynaklar ve zel imkanlar kanunla

salanm kamu yararna alan derneklerin ve
devletten yardm salayan ve vergi muafiyeti olan
vakflarn,

Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulular ile

sendikalar
ve bunlarn st
kurulularnn ve
katldklar teebbs veya ortaklklarn ynetim ve
denetim
kurullarnda
grev
alamazlar,
vekil
olamazlar, herhangi bir taahht iini dorudan veya
dolayl olarak kabul edemezler, temsilcilik ve
hakemlik yapamazlar.

Yrtme organnn teklif, inha, atama veya

onamasna bal resmi veya zel herhangi bir ile
grevlendirilemezler.

Milletvekillerinin
yapamayaca
dier
iler
kanunla dzenlenir.
21. Yasama dokunulmazl nedir?

Milletvekillerini
gereksiz
soruturma
ve
kovuturmalardan
korumay
amalayan
ve
milletvekillii sresince devam eden anayasal
dokunulmazlktr.
22. Seimden nce veya sonra bir su iledii
bir milletvekili hakknda soruturma veya
yaplabilir mi?

Hayr
yaplamaz.
Meclis
karar
milletvekili
tutulamaz,
sorguya
tutuklanamaz, yarglanamaz.

ne srlen
kovuturma
olmadka
ekilemez,

23. Ar cezalk bir su veya sust hallerinde milletvekili

yarglanabilir mi?

Evet, yarglanabilir.
24. Anayasann 14. Maddesinde geen Temel Hak ve
Hrriyetlerin Ktye Kullanlmamas ilkesinin ihlali
sebebiyle bir milletvekili hakknda soruturma veya
kovuturma yaplabilir mi?

Evet, yaplabilir.
25. TBMM yesi hakknda, seimden nce veya sonra
verilmi bir ceza hkmnn infaz ne zaman yerine getirilir?

yelik sfatnn sona ermesinden sonra yerine

getirilir.
26. TBMM yesinin ilemi olduu bir su sebebiyle verilen
ceza zaman amna urar m?

Hayr. yelik sresince zaman am ilemez.

27. Tekrar seilen bir milletvekili hakknda soruturma ve
kovuturma nasl yaplr?

Meclisin yeniden dokunulmazl kaldrmasna

bal olarak yaplr.

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
28. TBMMdeki
siyasi
parti
gruplarnca
yasama
dokunulmazl hakknda grme yaplp karar alnabilir
mi?

Hayr. Ne grme yaplr, ne de karar alnabilir.

29. stifa eden milletvekilinin, milletvekilliinin dmesi
TBMMce nasl kararlatrlr?
stifann geerli olduu, TBMM Bakanlk Divannca
tespit edildikten sonra, TBMM Genel Kurulunca
kararlatrlr.
30. Kesin
hkm
giyme
veya
kstlanma
halinde
milletvekilliinin dmesi nasl karara balanr?
Bu husustaki kesin mahkeme kararnn Genel Kurula
bildirilmesiyle karara balanr.
31. Milletvekillii ile badamayan bir grev veya hizmeti
srdrmekte srar eden milletvekilinin milletvekilliinin
dmesi nasl karara balanr?
Yetkili komisyonun bu durumu tespit eden raporu
zerine Genel Kurulca gizli oyla karara balanr.
32. Meclis almalarna zrsz ve izinsiz olarak katlmayan
milletvekiline hangi yaptrm uygulanr?
Bir ay ierisinde toplam 5 birleim gn meclis
almalarna
katlmayan
milletvekilinin
milletvekilliinin dmesine, durumun Meclis Bakanlk
Divannca tespit edilmesi zerine, Genel Kurulca ye
tam saysnn salt ounluu ile karar verilir.
33. Partisinin temelli kapatlmasna beyan ve eylemleriyle
sebep olan milletvekilinin milletvekillii ne zaman der?
Bu kararn Resmi Gazetede gerekeli olarak
yaymland tarihte sona erer.
34. Yasama dokunulmazl kaldrlan milletvekili ka gn
ierisinde nereye itirazda bulunabilir?
7 gn ierisinde Anayasa Mahkemesine itirazda
bulunur.
35. Milletvekilliinin dmesine 84. Maddenin 1. 3. veya 4.
Fkralarna gre karar verilmi olmas halinde milletvekili ka
gn ierisinde, nereye itirazda bulunabilir?
7 gn ierisinde Anayasa Mahkemesine itirazda
bulunabilir.
36. Milletvekillii, TBMMce drlen bir milletvekilinin
yapm olduu itiraz Anayasa Mahkemesi ka gn ierisinde
karara balar?
15 gn ierisinde karara balar.
37. TBMMnin grev ve yetkileri nelerdir?
Kanun koymak, deitirmek, kaldrmak
Bakanlar Kurulunu ve bakanlar denetlemek
Bakanlar Kuruluna belli konularda KHK karma
yetkisi vermek
Bte ve kesin hesap kanun tasarlarn grmek ve
kabul etmek
Para baslmasna ve sava ilanna karar vermek
Milletleraras antlamalarn onaylanmasn uygun
bulmak
TBMM ye tam saysnn bete ounluunun
karar ile genel ve zel af ilanna karar vermek
Anayasann dier maddelerinde ngrlen yetkileri
kullanmak ve grevleri yerine getirmek
38. TBMMnin af kanunu karmas iin gereken oy nisabna
ne denir?
Nitelikli ounluk (3/5) denir.

41. Kanun tasar ve tekliflerinin grlme usul ve esaslar

neye gre belirlenir?
TBMM Tzne gre belirlenir.
42. TBMMce kabul edilen kanunlar kim
onaylanr?
Cumhurbakan tarafndan onaylanr.
43. Cumhurbakan bir kanunu
yaymlar?
15 gn ierisinde yaymlar.

ka

tarafndan

gn

ierisinde

44. Cumhurbakan yaymlanmasn uygun

kanunlar ka gn ierisinde TBMMye gnderir?
15 gn ierisinde geri gnderir.

bulmad

45. Cumhurbakan, Bte Kanununu uygun bulmad

gerekesiyle TBMMye geri gnderebilir mi?
Hayr, gnderemez.
46. TBMMce
aynen
kabul
edilen
bir
kanunu,
Cumhurbakan tekrar geri gnderebilir mi?
Hayr, Cumhurbakannn ikinci kez byle bir
yetkisi yoktur.
47. TBMM geri gnderilen bir kanunda yeni bir deiiklik
yaparsa Cumhurbakan bu deitirilen kanunu geri
gnderebilir mi?
Evet gnderebilir.
48. Bir uluslararas szleme nasl kanunlar?

TBMMnin
onaylamay
bir
kanunla
bulmasna baldr. (Uygun Bulma Kanunu)

uygun

49. Hangi
uluslararas
szlemeler
yaymlanma
ile
yrrle girer?
Ekonomik, ticari ve teknik ilikileri dzenleyen ve
sresi bir yl amayan antlamalar, devlet maliyesi
bakmndan bir yklenme getirmemek, kii hallerine
ve Trklerin yabanc lkelerdeki mlkiyet haklarna
dokunmamak artyla yaymlanma ile yrrle
konabilir.
50. Hangi uluslararas szlemelerin TBMMce uygun
bulunma zorunluluu yoktur?
Milletleraras bir antlamaya dayanan uygulama
antlamalar ile kanunun verdii yetkiye dayanlarak
yaplan
ekonomik,
ticari,
teknik
veya
idari
antlamalar.
51. Ekonomik, ticari veya zel kiilerin haklarn ilgilendiren
antlamalar yaymlanmadan yrrle konulabilir mi?
Hayr, konulamaz.
52. Trk kanunlarna deiiklik getiren antlamalar nasl
yrrle konulur?
TBMMnin onaylamay bir kanunla uygun bulmasna
baldr.
53. Usulne gre yrrle
antlamalar ne hkmndedir?
Kanun hkmndedir.

konulmu

milletleraras

54. Usulne gre yrrle konulmu milletleraras

antlamalar hakknda Anayasa Mahkemesine bavurulabilir
mi?
Bunlar hakknda Anayasaya aykrlk iddias ile
Anayasa Mahkemesine bavurulamaz.

39. Kanun tasarlar kim tarafndan getirilir?

Bakanlar Kurulu (Hkmet)

55. Milletleraras antlama ile kanun atrsa hangisi esas

alnr?
Milletleraras antlama esas alnr.

40. Kanun teklifleri kim tarafndan getirilir?

Milletvekilleri

56. Bakanlar Kuruluna KHK karma yetkisini kim verir?

TBMM verir.

36

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
57. KHK ile dzenlenemeyen ve Anayasada dzenlenmi hak
ve devler hangileridir?
Anayasann
ikinci
ksmnn
birinci
ve
ikinci
blmlerinde yer alan temel haklar, kii haklar ve
devleri ile drdnc blmde yer alan siyasi haklar ve
devler KHK ile dzenlenemez.
58. KHK ile Anayasadaki hak ve devler istisnasz hangi
zamanlarda dzenlenebilir?

Skynetim ve olaanst hallerde dzenlenebilir.

59. KHKnin sebebi hangi kanundur?

Yetki Kanunudur.
60. Yetki Kanunu ne demektir?

karlacak KHKnin amacn, kapsamn, ilkelerini,

kullanma sresini ve sresi iinde birden fazla kararname
karlp karlmayacan gsterir.
61. Bakanlar Kurulunun istifas, drlmesi veya yasama
dneminin bitmesi, KHK iin verilen yetkiyi de drr m?

Hayr, drmez.
62. Olaan KHKyi kim karr?

Babakan bakanlnda toplanan Bakanlar Kurulu

karr.
63. Olaanst KHKyi kim karr?

Cumhurbakan bakanlnda
Kurulu karr.

toplanan

Bakanlar

64. KHK ne zaman yrrle girer?

Resmi Gazetede yaymlandklar gn yrrle girer.

65. Yrrlk tarihi olarak baka bir gn gsterilebilir mi?

Evet, gsterilebilir.

77. TBMM almalarn hangi hkmlere gre yrtr?

Kendi yapt i tzk hkmlerine gre yrtr.
78. TBMMnin toplant yeter says katr?
TBMM, yapaca seimler dahil btn ilerinde ye
tamsaysnn en az te biri (1/3 = 184) ile toplanr.
79. TBMMnin karar yeter says katr?
TBMM, Anayasa'da bakaca bir hkm yoksa
toplantya katlanlarn salt ounluu ile karar verir;
ancak karar yeter says hibir ekilde ye tam
saysnn drtte birinin bir fazlasndan (1/4+1 = 139)
az olamaz.
80. TBMMdeki bir oylamada bir bakan kendi oyu ile birlikte
en fazla ka oy kullanabilir?
Kendi oyu ile birlikte en fazla 2 oy kullanabilir.
81. TBMMnin bilgi edinme ve denetim yollar nelerdir?
TBMMnin bilgi edinme ve denetim yollar;
Soru
Meclis Aratrmas
Genel Grme
Gensoru
Meclis Soruturmas
82. Meclis aratrmas nedir?

Belli bir konuda bilgi

incelemeden ibarettir.

66. Kararnameler ne zaman TBMMye sunulur?

Resmi Gazetede yaymlandklar gn

67. Yetki Kanunlar ve bunlara dayanan KHKler,
komisyonlar ve genel kurulunda nasl grlr?

ncelikle ve ivedilikle

75. Meclis ara verme veya tatil srasnda kim tarafndan

toplantya arlr?

Dorudan doruya veya Bakanlar Kurulunun

istemi zerine Cumhurbakan tarafndan arlr. Ya
da meclis bakan dorudan doruya veya yelerin
bete birinin yazl istemi zerine arr.
76. TBMM Bakann kim seer?
Meclis yeleri seer.

TBMM

68. Resmi Gazetede yaymlandklar gn TBMMye sunulmayan

kararnameler ne zaman yrrlkten kalkar?

Resmi Gazetede yaymlandklar gn yrrlkten

kalkar.
69. TBMMce reddedilen kararnameler ne zaman yrrlkten
kalkar?

Bu kararn Resmi Gazetede yaymland tarihte

yrrlkten kalkar.
70. Trk Silahl Kuvvetlerinin yabanc lkelere gnderilmesinde
kim yetkilidir?

TBMM yetkilidir.
71. Yabanc silahl kuvvetlerin Trkiyede bulunmasnda kim
yetkilidir?
TBMM yetkilidir.
72. TBMM tatilde iken lkenin ani bir silahl saldrya uramas
halinde, silahl kuvvet kullanlmasna kim karar verir?

Cumhurbakan karar verir.

73. TBMM kendiliinden ne zaman toplanr?

Her yl Ekim aynn ilk gn toplanr.

edinilmek

iin yaplan

83. Genel grme nedir?

Toplumu ve devlet faaliyetlerini ilgilendiren belli

bir konunun, TBMM Genel Kurulunda grlmesidir.
84. Gensoru nergesi nasl verilir?

Bir siyasi parti grubu

milletvekilinin imzasyla verilir.

adna

veya

yirmi

85. Gensoru nergesi nasl oylanr?

yelerin veya gruplarn verecekleri gerekeli

gvensizlik nergeleri veya Bakanlar Kurulunun
gven istei, bir tam gn getikten sonra oylanr.
86. Gensoru ile Bakanlar Kurulunun veya bir bakann
drlebilmesi iin ne kadar oy gerekmektedir?

ye tam saysnn salt ounluu gerekir. (276

oy)
87. Meclis soruturmas almas iin ne kadar yenin
imzas gerekmektedir?

ye tam saysnn en az onda birinin imzas

gerekmektedir.
88. Meclis soruturmas kim iin yaplr?

Babakan veya bakanlar iin yaplr.

89.
Meclis
soruturmas
sonucu
sulu
olduu
dnlen babakan veya bakanlar nereye sevk edilir?
Yce
Divan
sfatyla Anayasa
Mahkemesine
yarglanmalar iin sevk edilir.

74. Meclis bir yasama ylnda en ok ne kadar tatil yapabilir?

En ok 3 ay tatil yapabilir.

37

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS

CAHT EN
Yenilenmesine karar verilen meclisin yetkileri yeni
meclis seilmesine kadar srer.

90. Cumhurbakannn yasamaya ilikin grev ve yetkileri

nelerdir?
Gerekli grd takdirde, yasama ylnn ilk gn
TBMMde
al
konumasn
yapmak,
TBMMyi
gerektiinde toplantya armak
Yasalar yaymlamak
Yasalar yeniden grlmek zere TBMMye geri
gndermek
Anayasa deiikliklerine ilikin yasalar gerekli
grd takdirde halkoyuna sunmak
Yasalarn, kanun hkmndeki kararnamelerin, TBMM
tz'nn, tmnn ya da belirli kurallarnn
Anayasa'ya biim ya da esas ynnden aykr olduklar
gerekesi ile Anayasa Mahkemesi'nde iptal davas amak
TBMM seimlerinin yenilenmesine karar vermek

91. TBMM i tzne gre ak oylama hangi hallerde

zorunlu olarak yaplr?
Af nitelii tayan nerge ve iler, seimlerin
yenilenmesi
Greve balarken Bakanlar Kurulu hakknda gven
oylamas
Bte ve kesin hesabn kabul
Vergiyle ilgili tasar ve teklifler
Milletleraras antlamalarn onaylanmasnn uygun
bulunmas
Uzun vadeli kalknma planlarnn kabul

Yerleme hrriyeti ancak su ilenmesini nlemek,

sosyal ve ekonomik gelimeyi salamak, salkl ve
dzenli kentlemeyi gerekletirmek, kamu mallarn
korumak amacyla snrlandrlabilir.

92. TBMM i tzne gre gizli oylama hangi hallerde

yaplr?
Anayasa deiikliklerinin maddelerinin ve tmnn
kabul edilmesi
Meclis bakannn seimi
Meclis soruturmas alp almayacana karar
verilmesi
Yce Divana sevke ilikin oylama

yelikle
badamayan
bir
grevde
srar
etmesinedeniylemilletvekilinin
drlmesioylamas

YASAMA BLG NOTLARI

Cumhurbakannn tek bana yapaca ilemler iin yargya

bavurulamaz.
Cumhurbakannn, Bakanlar Kurulu ile birlikte yapt
ilemlerden dolay babakan ve ilgili bakann sorumlu
olmasna kar imza kural denir.
TBMM dndan babakan atanamaz.
TBMM dndan bakanlar atanabilir.

Anayasa

Anayasada 2004 ylnda yaplan deiiklikle, kadn

erkek eitlii hkm altna alnmtr.

Anayasada 2001 yaplan deiiklikler temel hak ve

hrriyetlere ilikindir.

Anayasaya gre yakalanan veya tutuklanan kii, 48

saat iinde mahkemeye karlr, mahkeme 24 saat
iinde karar verir.

Seyahat hrriyeti ancak su soruturma ve

kovuturmas sebebiyle ve su ilenmesini nlemek
amacyla snrlandrlabilir.

Vatandan yurt dna kma hrriyeti ancak

vatandalk devi ya da ceza soruturmas veya
kovuturmas sebebiyle snrlandrlabilir.

Basmevi kurmak, izin alma ve mali teminat yatrma

artna balanamaz.
Sreli veya sresiz yayn nceden izin alma ve mali
teminat yatrma artna balanamaz.

Basmevi ve eklentileri ile basn aralar, su aleti

olduu gerekesiyle zapt ve msadere edilemez veya
iletilmekten alnamaz.

18 yanda ve fiil ehliyete sahip her vatanda

derneklere ye olabilir.

2001 Anayasa deiiklii ile herkes, meru vasta ve

yollardan faydalanmak suretiyle yarg mercileri nnde
davac veya daval olarak iddia ve savunma ile adil
yarglanma hakkna sahip klnmtr.
2001 Anayasa deiiklii ile kanuna aykr olarak
elde edilmi bulgular delil olarak kabul edilemez.

2001 Anayasa deiiklii ile hi kimse, yalnzca

szlemeden
doan
bir
ykmll
yerine
getirmemesinden dolay zgrlnden alkonulamaz.

2001 Anayasa deiiklii ile lm cezas ve genel

msadere cezas verilemez.

2004 Anayasa deiiklii ile Uluslararas Ceza

Divanna taraf olmann gerektirdii ykmllkler hari
olmak zere vatanda, su sebebiyle yabanc bir
lkeye verilemez.

seilebilir.

Kanunlarn uygulanmasn gstermek ve emrettii ileri

belirlemek amacyla tzk karlr.

Babakanlk, bakanlklar ve kamu kurumu niteliindeki

meslek kurulular kendi grev alanlarn ilgilendiren
kanunlarn ve tzklerin uygulanmasn salamak zere
ynetmelik karrlar.

Seim dnemi dolmadan ancak TBMM seimlerin

yenilenmesine karar verebilir.

Seim dnemi dolmadan cumhurbakan

yenilenmesine karar veremez.

hkmleri,

2005 ylnda 1982 Anayasasnda yaplan deiikliklerle RTK

yelerini TBMMnin semesi, btenin Merkezi Ynetim Btesi
olarak adlandrlmas hkme balanmtr.
Cumhurbakannn siyasi ve hukuki sorumluluu
yoktur. Sadece vatana ihanetten dolay sulanabilir.

TBMM iinden veya dndan cumhurbakan

Para baslmasna ancak TBMM karar verir.

Anayasadaki
balang
metninden saylr.

seimlerin

2001 Anayasa deiiklii ile aile, Trk toplumunun

temelidir ve eler arasnda eitlie dayanr.

2001 Anayasa deiiklii ile asgari cretin tespitinde

alanlarn geim artlar ile lkenin ekonomik
durumu da gz nnde bulundurulur.

2001 Anayasa deiiklii ile Trk babann veya

Trk annenin ocuu Trktr.

1987 Anayasa deiiklii ile 18 yan dolduran her

Trk vatanda seme ve halk oylamasna katlma
hakkna sahiptir.

Seim kanunlarnda yaplan deiiklikler, yrrle

girdii tarihten itibaren 1 yl iinde yaplacak
seimlerde uygulanmaz.

38

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
Parti yesi olabilmek iin 18 yan doldurmak
gerekmektedir.

Yksekretim
olabilirler.

rencileri

siyasi

partilere

ye

Siyasi
partilerin
mali
denetimlerini
Anayasa
Mahkemesi yapar. Anayasa Mahkemesi bu denetimi
yaparken Saytaydan yardm salar.
Siyasi
partilerin
kapatlma
Cumhuriyet Basavcs aar.

2001
Anayasa
zorlatrlmtr.

deiiklii

davasn

ile

parti

YRTME

Bakanlar Kurulunun istifas, drlmesi veya yasama

dneminin bitmesi, belli sre iin verilmi olan yetkinin
sona ermesine sebep olmaz.

5 yl yasa, bir siyasi partinin kapatlmasna sebep

olanlarn siyaset yapamayacaklar sreyi gsterir.

5 yl yasa, Anayasa Mahkemesinin temelli kapatmaya

ilikin kesin kararnn Resmi Gazetede gerekeli olarak
yaymlanmasyla balar.

gereksiz

Yasama dokunulmazlnn istisnas, sust hali, ar

cezalk hal ve Anayasann 14. maddesindeki durumlardr.
stifa eden milletvekilinin dmesi, Genel Kurulun verecei
karara gredir.

Kesin
hkm
giyme
ve
kstlanma
halinde
milletvekilliinin dmesi, mahkeme kararnn Genel
Kurulda okunmasna baldr.

yelikle badamayan bir grev veya hizmeti srdrmekte

srar eden milletvekilinin milletvekilliinin dmesine, yetkili
komisyonun bu durumu tespit eden raporu zerine Genel Kurul
gizli oyla karar verir.
onaylanmasn

uygun

Milletleraras antlamalar onaylamak cumhurbakannn

yetkisindedir.

Skynetim ve olaanst hallerde Bakanlar Kurulu

cumhurbakan bakanlnda toplanr.

Olaan
hallerde
bakanlnda toplanr.

Bakanlar

Kurulu

babakan

TBMM Bakanlk Divan, meclis bakan, bakan

vekilleri, katip yeler ve idare amirlerinden oluur.

Siyasi parti gruplar, meclis bakanl iin aday

gsteremez.

TBMM Bakanlk Divan iin, bir yasama dnemi iin 2

seim yaplr. lk seilenlerin grev sresi 2, ikinci devre
seilenlerin grev sresi 3 yldr.

39

ilgili

kapatma

2001 Anayasa deiiklii ile parti kapatma davalarnda

Anayasa Mahkemesi, temelli kapatma yerine, dava konusu
fiillerin arlna gre ilgili siyasi partinin devlet
yardmndan ksmen veya tamamen yoksun braklmasna
karar verebilir.

Milletleraras
antlamalarn
bulmak TBMMnin yetkisindedir.

ile

Bir bakan kendi oyu ile birlikte en ok 2 oy kullanabilir.

TBMMdeki htisas Komisyonlar u an itibariyle 17dir.

Yasama dokunulmazl, milletvekillerini

soruturma ve kovuturmalardan korur.

Siyasi parti gruplarnda, meclis soruturmas

grme yaplamaz ve karar alnamaz.

Yargtay

2001
Anayasa
deiiklii
ile
cumhurbakan,
yaymlanmasn ksmen veya tamamen uygun bulmad
kanunlar, bir daha grlmek zere bu hususta
gsterdii gereke ile birlikte 15 gn ierisinde TBMMye
gnderir.

CAHT EN
Siyasi parti gruplar 20 yeden meydana gelir.
Meclis soruturmas sonucunda, Yce Divana sevk
karar, ancak ye tam saysnn salt ounluunun gizli
oyuyla alnr.

1. Cumhurbakannn nitelikleri nelerdir?

Cumhurbakan, krk yan doldurmu ve yksek
renim yapm Trkiye Byk Millet Meclisi yeleri
veya bu niteliklere ve milletvekili seilme yeterliine
sahip Trk vatandalar arasndan, halk tarafndan
seilir.
2. Cumhurbakannn grev sresi ka yldr?
Cumhurbakannn grev sresi be yldr.
3. Bir kimse birden fazla cumhurbakan seilebilir mi?
Bir kimse en fazla iki defa cumhurbakan
seilebilir.
4. TBMM

iinden veya dndan cumhurbakan aday

nasl gsterilebilir?
Cumhurbakanlna TBMM yeleri iinden veya
TBMM
dndan
aday
gsterilebilmesi
yirmi
milletvekilinin yazl teklifi ile mmkndr.
Ayrca, en son yaplan milletvekili genel seimlerinde

geerli oylar toplam birlikte hesaplandnda yzde

onu geen siyasi partiler ortak aday gsterebilir.
Cumhurbakan seilenin, varsa partisi ile iliii
kesilir ve Trkiye Byk Millet Meclisi yelii sona
erer. (21 Ekim 2007 referandumuna gre)

5.

Cumhurbakan seimi nasl yaplr?

Cumhurbakan seimi, Cumhurbakannn grev

sresinin dolmasndan nceki altm gn iinde;
makamn herhangi bir sebeple boalmas halinde ise
boalmay takip eden altm gn iinde tamamlanr.
Genel oyla yaplacak seimde, geerli oylarn salt
ounluunu alan aday Cumhurbakan seilmi olur. lk
oylamada bu ounluk salanamazsa, bu oylamay izleyen
ikinci pazar gn ikinci oylama yaplr. Bu oylamaya, ilk
oylamada en ok oy alm bulunan iki aday katlr ve geerli
oylarn ounluunu alan aday Cumhurbakan seilmi olur.
kinci oylamaya katlmaya hak kazanan adaylardan birinin
lm veya seilme yeterliini kaybetmesi halinde; ikinci
oylama, boalan adayln birinci oylamadaki sraya gre ikame
edilmesi suretiyle yaplr. kinci oylamaya tek adayn kalmas
halinde, bu oylama referandum eklinde yaplr. Aday, geerli
oylarn ounluunu ald takdirde Cumhurbakan seilmi
olur.
Cumhurbakan greve balayncaya kadar grev sresi
dolan Cumhurbakannn grevi devam eder.
Cumhurbakanl seimine ilikin usul ve esaslar
kanunla dzenlenir. (21 Ekim 2007 referandumuna
gre)
6. Cumhurbakannn yrtmeye ilikin grev ve yetkileri
nelerdir?
Babakan atamak ve istifasn kabul etmek
Babakann nerisi zerine Bakanlar atamak ve
grevlerine son vermek
Gerekli grdnde Bakanlar Kurulu'na Bakanlk
etmek ya da Bakanlar Kurulu'nu Bakanl altnda
toplantya armak
Yabanc devletlere Trk Devleti'nin temsilcilerini
gndermek
Trkiye Cumhuriyeti'ne gnderilecek yabanc devlet
temsilcilerini kabul etmek

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
Uluslararas antlamalar onaylamak ve yaymlamak
Trkiye Byk Millet Meclisi adna Trk Silahl
Kuvvetleri'nin Bakomutanln temsil etmek
Trk Silahl Kuvvetleri'nin kullanlmasna karar
vermek
Genelkurmay Bakan'n atamak
Milli Gvenlik Kurulu'nu toplantya armak
Milli Gvenlik Kurulu'na Bakanlk etmek
Bakanlnda toplanan Bakanlar Kurulu kararyla
skynetim ya da olaanst hal ilan etmek ve kanun
hkmnde kararname karmak
Kararnameleri imzalamak
Srekli hastalk, sakatlk ve kocama sebebi ile belirli
kiilerin cezalarn hafifletmek ya da kaldrmak
Devlet Denetleme Kurulunun bakann ve yelerini
atamak
Devlet Denetleme Kuruluna inceleme, aratrma ve
denetleme yaptrmak
Yksek retim Kurulu yelerini semek
niversite rektrlerini semek
7. l kararname nedir?
Bakanlar
Kurulunun
belli
baz
kararnamelerini
cumhurbakannn imzalamasna (Cumhurbakan

Babakan Bakanlar) l kararname denir. Bu

kararlardan babakan ve ilgili bakanlar sorumludur.
8. Cumhurbakannn resen (kendiliinden) imzalad kararlar
ve emirler aleyhine kar yarg mercilerine bavurulabilir mi?
Cumhurbakan'nn, Anayasa ve dier yasalarda
Babakan ve ilgili bakann imzalarna gerek olmakszn
tek bana yapabilecei belirtilen ilemleri dndaki
btn kararlar, Babakan ve ilgili bakanlarca imzalanr.
Bu kararlardan Babakan ve ilgili bakan sorumludur.
Cumhurbakan'nn resen imzalad kararlar ve emirler
aleyhine Anayasa Mahkemesi dahil, yarg mercilerine
bavurulamaz.
9. Cumhurbakan vatana ihanetten dolay nasl sulanabilir?
Cumhurbakan, vatana ihanetten dolay, TBMM ye
tamsaysnn en az te birinin nerisi zerine, ye
tamsaysnn en az drtte nn verecei kararla
sulandrlr

10. Cumhurbakanna kim vekillik eder?

Cumhurbakan'nn hastalk ve yurt dna kma gibi
nedenlerle
geici
olarak
grevinden
ayrlmas
durumlarnda, grevine dnmesine kadar; lm, ekilme
ya da baka bir nedenle Cumhurbakanl makamnn
boalmas durumunda da yenisi seilinceye kadar,
Trkiye
Byk
Millet
Meclisi
Bakan
Cumhurbakanl'na vekillik eder ve Cumhurbakan'na
ilikin yetkileri kullanr.
11. Devlet Denetleme Kurulu kime bal olarak grev yapar?
Cumhurbakanna bal olarak grev yapar.
12. Devlet Denetleme Kurulunun denetim grevi nedir?
darenin hukuka uygunluunun, dzenli ve verimli
ekilde yrtlmesinin ve gelitirilmesinin salanmas
amacyla denetim yapar.
13. Devlet Denetleme Kurulunun grevleri nelerdir?
Tm kamu kurum ve kurulularnda sermayesinin
yarsndan fazlasna bu kurum ve kurulularn katld
her kuruluta, kamu kurumu niteliinde olan meslek
kurulularnda; her dzeydeki ii ve iveren meslek
kurulularnda; kamuya yararl derneklerle vakflarda her
trl inceleme, aratrma ve denetleme yapmak Devlet
Denetleme Kurulunun grevleri arasndadr.
14. Bakanlar Kurulu kimlerden oluur?
Babakan ve bakanlardan oluur.

40

15. TBMM dndan babakan atanabilir mi?

Hayr, atanamaz. Babakan ancak TBMM yeleri

arasndan atanr.
16. TBMM dndan bakan atanabilir mi?

Evet, atanabilir.
17. Bir bakan grevinden kim alabilir?
Babakann teklifi zerine cumhurbakan
18. Gvenoyu nedir?
Bakanlar Kurulunun greve balayabilmesi iin,
hkmet
programnn
okunmas
ve
TBMMce
programnn kabul edilmesidir.
19. Gvenoyu usul nasldr?
Bakanlar Kurulunun program, kuruluundan en
ge bir hafta iinde babakan veya bir bakan
tarafndan
TBMMde
okunur
ve
gvenoyuna
bavurulur.
Gvenoyuiingrmeler,programnokunmasndan
iki tam gn getikten sonra balar ve grmelerin
bitiminden bir tam gn getikten sonra oylama
yaplr.
20. Hkmetin genel siyasetinin
sorumludur?
Bakanlar Kurulu sorumludur

yrtlmesinden

kim

21. Bakanlar Kurulu yelerinden milletvekili olmayanlar

hangi haklara sahip olurlar?
Bunlar yasama dokunulmazlna sahip bulunurlar.
TBMM yeleri gibi denek ve yolluk alrlar.
22. Bakanlklarn kurulmas, kaldrlmas, grev ve yetkileri
hangi mevzuat hkmlerine gre dzenlenir?
Kanunla dzenlenir.
23. zinli bir bakana vekalet edilebilir mi? Edilirse kim eder?
zinli bir bakana vekalet edilebilir. Dier bir bakan
geici olarak vekillik eder.
24. Yce Divana verilen bir bakana ne olur?
Bakanlktan der.
25. Babakan Yce Divana verilirse ne olur?
Hkmet dm saylr.
26. Herhangi bir sebepten dolay boalan bakanla ka
gn ierisinde atama yaplr?
15 gn ierisinde atama yaplr.
27. TBMM seimlerinin yenilenmesine karar verilmesi
halinde hangi bakanlklara, meclis iinden veya dndan
babakanca atama yaplr?
Adalet Bakanl
leri Bakanl
Ulatrma Bakanl
28. Seimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde
Bakanlar Kurulunun durumu ne olur?
Bakanlar Kurulu ekilir ve cumhurbakan geici
Bakanlar Kurulunu kurmak zere bir babakan atar.
29. Geici Bakanlar Kurulu nasl oluturulur?
Adalet, i ileri ve ulatrma bakanlar TBMMdeki
veya TBMM dndaki bamszlardan olmak zere
siyasi parti gruplarndan oranlarna gre alnr.
30. Geici Bakanlar Kurulu, yenilenme kararnn Resmi
Gazetede ilanndan itibaren ka gn iinde kurulur?
5 gn iinde kurulur.
31. Geici Bakanlar Kurulu iin gvenoyuna bavurulabilir
mi?
Hayr, bavurulamaz.

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
32. Geici Bakanlar Kurulunun grev sresi ne zamana kadar
srer?

Seim sresince ve yeni meclis toplanncaya kadar

vazife grr.

47. iddet olaylarnn yaygnlamas ve kamu dzeninin

ciddi ekilde bozulmas sebepleriyle olaanst hal ilannda
sre ne kadardr?
6 aydr. Her defasnda 4 ay uzatlabilir. Sava
halinde 4 aylk sre aranmaz.

33. Tzk kim tarafndan ve nasl karlr?

Bakanlar
Kurulu,
kanunun
uygulanmasn
gstermek veya emrettii ileri belirtmek zere
kanunlara
aykr
olmamak
ve
Dantayn
incelemesinden geirilmek artyla tzkler karabilir.

48. Olaanst hal ilannda usul nasldr?

Cumhurbakan bakanlnda toplanan Bakanlar
Kurulu, Milli Gvenlik Kurulunun da grn
aldktan sonra yurdun bir veya birden fazla
blgesinde veya btnnde olaanst hal ilan eder.

34. Tzkler nasl yrrle girer?

Cumhurbakannca imzalanr
yrrle girer.

49. Skynetim, seferberlik ve sava ilanna kim karar

verir?
Cumhurbakan bakanlnda toplanan Bakanlar
Kurulu verir.

ve

kanunlar

gibi

35. TBMM seimleri cumhurbakannca nasl yenilenir?

Bakanlar Kurulunun gvenoyu alamamas veya

gvensizlik oyuyla drlmesi halinde, 45 gn iinde
yeni Bakanlar Kurulu kurulamad veya kurulduu halde
gvenoyu alamad takdirde cumhurbakan, TBMM
bakanna danarak seimlerin yenilenmesine karar
verir.

Babakann gvensizlik oyu ile drlmeden istifa

etmesi zerine 45 gn ierisinde veya yeni seilen
TBMMde Bakanlk Divan seiminden sonra yine 45 gn
ierisinde Bakanlar Kurulunun kurulamamas hallerinde
de cumhurbakan TBMM bakanna danarak seimlerin
yenilenmesine karar verebilir.

Yenilenme karar Resmi Gazetede yaymlanr ve

seime gidilir.
36. Bakomutanlk makamn kim temsil eder?

Cumhurbakan temsil eder.

37. Milli gvenliin salanmasndan ve silahl kuvvetlerin yurt
savunmasna hazrlanmasndan TBMMye kar kim sorumludur?

Bakanlar Kurulu sorumludur.

38. Savata, bakomutanlk
grevlerini
namna kim yerine getirir?

Genelkurmay bakan yerine getirir.

cumhurbakanl

39. Genelkurmay bakann kim atar?

Bakanlar Kurulunun teklifi zerine cumhurbakan

atar.
40. Genelkurmay bakan, grev ve yetkilerinden dolay kime
kar sorumludur?

Babakana kar sorumludur.

41. Milli Gvenlik Kurulu ne zaman toplanr?

Ayda bir toplanr.

42. Milli Gvenlik Kurulunun gndemini kim belirler?

Babakan ve genelkurmay bakannn nerileri

dikkate alnarak cumhurbakannca gndem belirlenir.
43. Cumhurbakan katlmad zamanlarda
Kurulu kimin bakanlnda toplanr?

Babakann bakanlnda toplanr.

Milli

Gvenlik

44. Anayasadaki olaanst ynetim usulleri nelerdir?

Olaanst haller

Skynetim, seferberlik ve sava ilandr.

45. Anayasadaki olaanst haller nelerdir?

Tabii afet ve ar ekonomik bunalm sebebiyle

olaanst hal ilan

iddet olaylarnn yaygnlamas ve kamu dzeninin

ciddi ekilde bozulmas sebepleriyle olaanst hal ilan
46. Tabii afet ve ar ekonomik bunalm sebebiyle olaanst
hal ilannda sre ne kadardr?

6 aydr. Her defasnda 4 ay uzatlabilir.

41

50. Skynetim komutanlar kime bal olarak grev

yapar?
Genelkurmay bakanna bal olarak grev yapar.
51. Kamu tzel kiilii nasl kurulur?
Kanunla veya kanunun aka
dayanlarak kurulur.

verdii

yetkiye

52. Ynetmelii kimler karabilir?

Babakanlk, bakanlklar ve kamu tzel kiileri
karabilir.
53. Ynetmelik niin karlr?
Kanunlarn ve tzklerin uygulanmasn salamak
zere karlr.
54. Yarg yolu neyi ifade eder?
darenin her trl eylem ve ilemlerine kar yarg
yolunun ak olduunu ifade eder.
55. Milletleraras tahkime hangi hallerde gidilir?
Yabanclk unsuru tayan uyumazlklar iin gidilir.
56. dari ilemlere kar alacak davalarda sre ne zaman
balar?
Yazl bildirim tarihinden itibaren balar.
57. Yarg yetkisi hangi hallerde snrldr?
dari eylem ve ilemlerin hukuka uygunluunun
denetimi ile snrldr.
58. Yrtmenin durdurulmas karar hangi hallerde verilir?
dari ilemin uygulanmas halinde telafisi g veya
imkansz zararlarn domas ve idari ilemin aka
hukuka
aykr
olmas
artlarnn
birlikte
gereklemesi
durumunda
gereke
gsterilerek
yrtmenin durdurulmas karar verilebilir.
59. Cumhurbakannn tek bana yapaca ilemler ile
Yksek Askeri ura kararlarna kar yargya bavurulabilir
mi?
Hayr bavurulamaz. Bu ilemler yarg denetimi
dndadr.
60. Devletin asli ve srekli grevleri kimler araclyla
yaplr?
Memurlar ve dier kamu grevlileri araclyla
yaplr.
61. Uyarma ve knama cezalar yarg denetimi dnda
braklabilir mi?
Evet, braklabilir.
62. Vakf niversitesi nasl kurulur?
Kanunla kurulur.
63. Vakf niversitesi kurmak iin gerekli olan ama nedir?
Kanunda gsterilen usul ve esaslara gre, kazan
amacna ynelik olmamak artyla devletin gzetim

HER HAKKI SAKLIDIR.

UZMAN KPSS
ve denetimine
kurulabilir.

tabii

olarak

vakf

niversitesi

1. Cumhurbakannn yargya ilikin grev ve yetkileri

nelerdir?
Anayasa Mahkemesi yelerini,
Dantay yelerinin drtte birini,
Yargtay
Cumhuriyet
Basavcs
ve
Yargtay
Cumhuriyet Basavc Vekilini,
Askeri Yksek dare Mahkemesi yelerini,
Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu yelerini
semek

64. niversite rektrlerini kim seer?

Cumhurbakan seer.
65. Dekanlar kim seer?
Yksekretim Kurulu seer.
66. Yksekretim Kurulu yelerini kim seer?
Cumhurbakan seer.

67. RTK ka yeden oluur?

9 yeden oluur.

2. Grlmekte olan bir dava hakknda yasama meclisine

kar getirilen yasaklar nelerdir?
Yarg
yetkisinin
kullanlmas
ile
ilgili
soru
sorulamaz, grme yaplamaz veya herhangi bir
beyanda bulunulamaz.

68. RTK yelerini kim seer?

TBMM seer
69. RTK yeleri nasl seilir?

yeler, siyasi parti gruplarnn ye says orannda

belirlenecek
ye
saysnn
ikier
kat
olarak
gsterecekleri adaylar arasndan, her siyasi parti grubuna
den ye says esas alnmak suretiyle TBMM Genel
Kurulunca seilir.
70. Kamu kurumu niteliindeki meslek kurulularnn amalar
dnda faaliyet gstermesi durumunda bunlarn faaliyetlerine
kim son verir?

Kanunun belirledii merciinin veya cumhuriyet

savcsnn istemi zerine mahkeme kararyla son verilir
ve yerlerine yenileri seilir.
71. Kanunsuz emir nedir?

Kamu hizmetlerinde herhangi bir sfat ve surette

almakta olan kimse, stnden ald emri, ynetmelik,
tzk, kanun veya anayasa hkmlerine aykr grrse
yerine getirmez ve bu aykrl o emri verene bildirir.
Ancak st emrinde srar eder ve bu emrini yaz ile
yenilerse emir yerine getirilir. Bu halde, emri yerine
getiren sorumlu olmaz.

Konusu su tekil eden emir, hibir surette yerine

getirilmez,
yerine
getiren
kimse
sorumluluktan
kurtulamaz.

YRTME BLG NOTLARI

Cumhurbakanl Genel
kararnamesi ile dzenlenir.

Sekreterlii,

cumhurbakanl

Devlet Denetleme Kurulu, silahl kuvvetler ve yarg

organlarn denetleyemez.
Bir bakan, birden fazlasna vekillik edemez.
Bakomutanlk
ayrlamaz.

TBMMnin

Hangi ynetmeliklerin
kanunla dzenlenir.

Resmi

manevi

varlndan

Gazetede

yaymlanaca

2004
Anayasa
deiiklii
ile
Genel
Kurmay
Bakanlnn Yksekretim Kuruluna ye semesi
kaldrlmtr.
Atatrk Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu Anayasada
dzenlenmitir.
niversitelerin hazrlad bteler; Yksekretim
Kurulunca tetkik edildikten ve onaylandktan sonra
Milli Eitim Bakanlna sunulur ve merkezi ynetim
btesinin bal olduu esaslara uygun olarak ileme
tabii tutularak yrrle konulur ve denetlenir.

42

YARGI

CAHT EN

3. Hakimlik ve savclk teminat nedir?

Hakimler ve savclar azlolunamaz.
Anayasada gsterilen yatan nce emekliye
ayrlamaz.
Bir mahkemenin veya kadronun kaldrlmas
sebebiyle de olsa aylk, denek ve dier zlk
haklarndan yoksun klnamaz.
4. Hakim ve savclar ka yana kadar hizmet grrler?
65 yana kadar hizmet grrler.
5. Hakim ve savclar idari grevleri
baldrlar?
Adalet Bakanlna baldrlar.

ynnden

kime

6. Hakim ve savc olup da adalet hizmetindeki idari

grevlerde alanlarn stats nedir?
Bunlar da hakim ve savclar hakkndaki hkmlere
tabidirler.
7. Mahkemelerde durumalar nasl yaplr?
Herkese ak olarak yaplr.
8. Devlet Gvenlik Mahkemeleri ne zaman kaldrlmtr?
07.05.2004
tarih
ve
5170
sayl
kanunla
kaldrlmtr.
9. Anayasa Mahkemesi ka yeden kurulur?
17 yeden oluur.
10. Anayasa Mahkemesi yelerini kim seer?
Cumhurbakan,TBMM
11.
Anayasa Mahkemesi yeleri nereden seilir?
Yargtay,Dantay,Askeri Yargtay,Askeri Yksek
dare ve Saytay genel kurullar ile Yksekretim
Kurulundan Anayasa Mahkemesi yelerine aday
gstermek iin yaplacak seimlerde,her bo yelik
iin,en fazla oy alan kii aday gsterilmi
saylr.Baro
bakanlarnn
serbest
avukatlar
arasndan gstereceklri aday iin yaplacak
seimlerde en fazla oy alan kii aday gsterilmi
olur.(2010 Anayasa deiiklii)
12.
Anayasa Mahkemesinin grev ve yetkileri nelerdir?
Kanunlarn, KHKlerin ve TBMM i tznn
Anayasaya ekil ve esas bakmlarndan uygunluunu
denetlemek
Siyasi partilerin mali denetimlerini yapmak
Yce Divan grevi (Anayasa Mahkemesi, Bakanlar
Kurulu yelerini, Anayasa Mahkemesi, Yargtay,
Dantay, Askeri Yargtay, Askeri Yksek dare
Mahkemesi bakan ve yelerini, basavclarn,
cumhuriyet basavc vekilini, Hakimler ve Savclar
Yksek Kurulu ve Saytay bakan ve yelerini ,Genel
kurmay bakan,Kara Kuvvetleri komutan,Deniz
Kuvvetleri
komutan,Hava
kuvvetleri
komutan,
Jandarma Genel komutan ve TBMM bakan

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
grevleriyle ilgili sulardan dolay Yce Divan
sfatyla yarglar.)
Yce Divan, cumhurbakann yalnzca vatana
ihanet suundan dolay yarglayabilir.
Milletvekillii drlen veya dokunulmazl kaldrlan
milletvekilinin itirazn grmek
Siyasi parti kapatma davalarn grmek.
13.
Anayasa Mahkemesi karar verme nisab nedir?
Anayasa Mahkemesi, bakan ve 12 ye ile toplanr, salt
ounluk ile karar verir.
14.
Anayasa Mahkemesine iptal davas ama hakk kimlere
aittir?
Cumhurbakan
ktidar ve ana muhalefet partisi meclis gruplar
TBMM ye tam saysnn en az 1/5 tutarndaki yelere
aittir.
15.
ktidarda birden fazla siyasi partinin bulunmas halinde,
iptal davas ama hakk bunlardan hangisine aittir?
En fazla yeye sahip olan partiye aittir.
16.
Anayasa Mahkemesi kanunlar hangi bakmdan denetler
ve bu usul nasldr?
ekil ve esas bakmndan denetler. Kanunlarn ekil
bakmndan denetlenmesi, son oylamann ngrlen
ounlukla yaplp yaplmadna gre denetler.
17.
Anayasa Mahkemesi, anayasa deiikliklerini esas
bakmndan denetleyebilir mi?
Hayr, sadece ekil bakmndan denetleyebilir. Burada
teklif
ve
oylama
ounluuna
ve
ivedilikle
grlemeyecei artna uyulup uyulmad hususlarna
bakar.
18.
Anayasa deiikliklerinin denetimi hangi bakmdan ve kim
tarafndan istenir?
ekil bakmndan istenir. Bunu cumhurbakan, TBMM
yelerinin 1/5i ister.
19.
Kanunun yaymland tarihten itibaren 10 gn gemesi
halinde ekil bozukluuna dayal iptal davas alabilir mi?
Hayr, alamaz.
20.
Kanunlarn, KHKlerin ekil ve esas bakmndan
denetlenmesi ka gn iinde istenir?
Resmi Gazetede yaym tarihinden balayarak 60 gn
iinde istenir.
21.
Anayasa Mahkemesinin iin esasna girerek verdii ret
kararnn Resmi Gazetede yaymlanmasndan sonra ka yl
gemedike ayn kanun hkmnn anayasaya aykrl ileri
srlemez?
10 yl
22.
Anayasa Mahkemesi bir kanun veya KHKnin tamamn
veya bir hkmn iptal ederken yeni bir uygulamaya yol aabilir
mi?
Kanun koyucu gibi hareketle yeni bir uygulamaya yol
aacak biimde hkm tesis edemez.
23.
Anayasa Mahkemesi kanun, KHK veya TBMM i tz ya
da bunlarn hkmlerini iptal ederse bu hkm ne zaman
yrrle girer? Yrrlk sresi uzatlabilir mi?
ptal kararnn Resmi Gazetede yaymland tarihte
yrrle girer. ptal hkmnn yrrl, 1 yl
gemeyecek ekilde uzatlabilir.

Yasama, yrtme ve yarg organlarn,

makamlarn, gerek ve tzel kiileri balar.

idare

26. Yargtayn grevleri nelerdir?

Adliye mahkemelerince verilen ve kanunun baka
bir adli yarg merciine brakmad karar ve
hkmlerin son inceleme merciidir.
Kanunla gsterilen belli davalara da ilk ve son
derece mahkemesi olarak bakar.
27. Yargtay yeleri kimler arasndan seilir?
Birinci snfa ayrlm adli yarg hakim ve
cumhuriyet savclar ile bu meslekten saylanlar
arasndan seilir.
28. Yargtay yelerini kim seer?
Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu seer.
29. Yargtay cumhuriyet basavcs ile cumhuriyet basavc
vekilini kim seer?
Cumhurbakan seer.
30. Yargtay cumhuriyet basavcs ile cumhuriyet basavc
vekili ka yl grev yapar?
4 yl grev yapar.
31. Dantayn grevleri nelerdir?
dari mahkemelerce verilen ve kanunun baka bir
idari yarg merciine brakmad karar ve hkmlerin
son inceleme merciidir.
Kanunla gsterilen belli davalara da ilk ve son
derece mahkemesi olarak bakar.
Babakan ve Bakanlar Kurulunca gnderilen kanun
tasarlar hakknda gr bildirir.
Kamu hizmetleri ile ilgili imtiyaz artlama ve
szlemeleri hakknda 2 ay iinde dncesini
bildirir.
Tzk tasarlarn inceler.
dari uyumazlklar zer.
32. Tzklerin iptaline ilikin davalara kim bakar?
Dantay
33. Dantay yelerini kim seer?
n Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu, n
cumhurbakan seer.
34. Dantay yeleri kimler arasndan seilir?
Birinci snfa ayrlm idari yarg hakim ve savclar
ile bu meslekten saylanlar arasndan,
Nitelikleri kanunda belirtilen grevliler arasndan
seilir.
35. Uyumazlk Mahkemesinin grevi nedir?
Adli, idari ve askeri yarg mercileri arasndaki grev
ve hkm uyumazlklarn kesin olarak zmektir.
36. Hakimler ve Savclar
kimdir?
Adalet bakandr.

Yksek

Kurulunun

bakan

37. Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu yelerini kim seer

ve nasl seilir?
Kurulun bakan adalet bakandr. Adalet Bakanl
mstear Kurulun tabii yesidir.

24. Anayasa Mahkemesi kararlar geriye yrr m?

ptal kararlar geriye yrmez.

25. Anayasa Mahkemesi kararlarnn balaycl nedir?

43

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
1
ASIL

Kurulun bakan Adalet bakandr.

1
ASIL

Adalet bakan mstear Kurulun tabii

yesidir.

4
ASIL

Nitelikleri kanunda belirtilen

Yksekretim kurumlarnn,hukuk
dallarnda grev yapan retim
yeleri,st kademe yaneticileri ile
avukatlar arasndan
Cumhurbakannca seilir.

43. Somut norm denetimi nedir?

Bir davaya bakmakta olan mahkeme, uygulanacak
bir kanun veya KHKnin hkmlerini Anayasaya
aykr grrse veya taraflardan birinin ileri srd
aykrlk iddiasnn ciddi olduu kansna varrsa,
Anayasa Mahkemesinin bu konuda verecei karara
kadar davay geri brakr.
Mahkeme, Anayasaya aykrlk iddiasn ciddi
grmezse bu iddia, temyiz merciince esas hkmle
birlikte karara balanr.
Anayasa Mahkemesi, iin kendisine geliinden
balamak zere 5 ay iinde kararn verir ve aklar.
Bu sre iinde karar verilmezse mahkeme davay
yrrlkteki kanun hkmlerine gre sonulandrr.
Ancak
Anayasa
Mahkemesinin
karar,
esas
hakkndaki karar kesinleinceye kadar gelirse
mahkeme buna uymak zorundadr.

3
ASIL

3
YEDEK

Yargtay yeleri arasndan Yargtay

genel kurulunca seilir.

1
ASIL

1
YEDEK

7
ASIL

4
YEDEK

Trkiye Adalet Akademisi Genel

Kurulunca kendi yeleri arasndan
seilir.
Birinci snf olup,birinci snfa
ayrlmaygerektirennitelikleri
yitirmemi adli yarg hakim
savclarnca,seilir.

44. Hangi yarg organlar yksek mahkeme niteliindedir?

Anayasa Mahkemesi
Yargtay
Dantay
Askeri Yargtay
Askeri Yksek dare Mahkemesi
Uyumazlk Mahkemesi
Saytay

3
ASIL

2
YEDEK

Birinci snf olup,birinci snafa ayrlmay

gerektiren nitelikleri idari yarg hakim
ve savclarnca,drt yl iin seilir.

45. Hangi yarg organ yksek mahkeme

deildir?
Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu

38. Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu kararlarna kar

nereye itiraz edilir?
Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu kararlarna (Kurulun
meslekten karma cezasna ilikin olanlar dndaki
kararlarna kar yarg merciilerine bavurulamaz,yarg
yolu kapaldr.)(2010 Anayasa deiiklii)
39. Saytay
kararlarna
bavurulabilir mi?
Hayr, bavurulamaz.

kar

idari

yarg

yoluna

40. Vergi, benzeri mali ykmllkler ve devler hakknda

Dantay ile Saytay kararlar arasndaki uyumazlklarda
hangisinin karar esas alnr?
Dantayn karar esas alnr.
41. Saytayn grevleri nelerdir?
Merkezi ynetim btesi kapsamndaki kamu
idareleri ile sosyal gvenlik kurumlarnn btn gelir
ve giderleri ile mallarn TBMM adna denetlemek ve
sorumlularn hesap ve ilemlerini kesin hkme
balamak
Kanunlarla verilen inceleme, denetleme ve hkme
balama ilerini yapmak
Mahalli idarelerin hesap ve ilemlerinin denetimi ve
kesin hkme balanmas.
42. 10 yl yasa nedir?
Anayasa Mahkemesinin iin esasna girerek verdii
ret kararnn Resmi Gazetede yaymlanmasndan
sonra 10 yl gemedike ayn kanun hkmnn
Anayasaya aykrl iddiasyla tekrar bavuruda
bulunulamaz.
Anayasa Mahkemesinin kararlar kesindir. ptal
kararlar, gerekesi yazlmadan aklanamaz.
Anayasa Mahkemesi bir kanun veya KHKnin
tamamn veya bir hkmn iptal ederken kanun
koyucu gibi hareketle yeni bir uygulamaya yol aacak
biimde hkm tesis edemez.
ptal kararlar geriye yrmez.
Gereken
hallerde
Anayasa
Mahkemesi
iptal
hkmnn yrrle girecei tarihi 1 yla kadar
erteleyebilir.

44

46. Hangi
dzenleyici
ilemlere
Mahkemesinde iptal davas alabilir?
Kanun, KHK ve TBMM itz

kar

niteliinde

Anayasa

47. Hangi ilemler yarg denetimi dnda tutulmutur?

Yksek Askeri ura kararlar
Cumhurbakannn tek bana yapt ilemler
Skynetim komutannn kararlar
Hakimler ve Savclar Yksek Kurulu kararlar
Memura verilen uyarma ve knama cezalar
48.
Anayasaya aykrln dier mahkemelerde ileri
srlp Anayasa Mahkemesine gelebilmesi iin hangi artlar
ngrlmtr?
Aykrlk iddiasnn bir mahkemede ileri srlmesi
Aykrlk iddiasnn grlmekte olan bir davada ileri
srlmesi
Aykrlk iddiasnn davada uygulanacak dzenleme
hakknda olmas
Aykrlk iddiasnn mahkemece ciddi grlmesi
veya dorudan doruya mahkemenin aykrlk
kansna varmas
49.
Anayasa Mahkemesi, anayasaya aykrlk iddiasnn
dier mahkemelerde ileri srlmesi ile nne gelen ii be
ay iinde zmezse davaya bakan mahkeme kararn neye
gre verir?
1982 Anayasasnn 152/3. maddesine gre davaya
bakan mahkeme dzenlemenin anayasaya aykrl
kansnda olsa da mevcut dzenlemeyi uygular.

YARGI BLG NOTLARI

Hibir organ, makam, merci veya kii, yarg yetkisinin
kullanlmasnda mahkemeler ve hakimlere emir ve talimat
veremez, genelge gnderemez, tavsiye ve telkinde
bulunamaz.
Grlmekte olan bir dava hakknda Yasama
Meclisinde yarg yetkisinin kullanlmas ile ilgili soru
sorulamaz, grme yaplamaz veya herhangi bir
beyanda bulunulamaz.
Hakimler ve savclar kanunda belirtilenlerden baka resmi
ve zel hibir grev alamazlar.

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

YARGI ORGANLARI

Anayasa Mahkemesi, Anayasa deiikliklerini;

ANAYASA MAHKEMES:

Esas bakmndan denetleyemez.

ekil bakmndan denetleyebilir.
Cumhurbakan ve TBMM ye tam saysnn 1/5i kanunun
Resmi Gazetede yaymlanmasndan itibaren 10 gn iinde
iptal davas aabilir.

2 yeyi
1 yeyi

TBMM genel Kurulu

Anayasa Mahkemesi on yedi yeden kurulur

Saytay genel kurulunun kendi bakan

ve yeleri arasndan,her bo yer iin
gsterecekleri er aday iinden,gizli
oylamayla seer.
Baro bakanlarnn serbest avukatlar
arasndan gsterecekleri aday iinden
yapaca gizli oylamayla seer

1 yeyi
1 yeyi
4 yeyi

3 yeyi

CUMHURBAKANI

2 yeyi

3 yeyi

TBMMde yaplacak seimde,her bo yelik iin ilk

oylamada ye tam saysnn te iki ve ikinci
oylamada ye tam saysnn salt aounluu
aranr.kinci oylamada salt ounluk salanmazsa,bu
oylamada en ok oy alan iki aday iin nc oylama
yaplr;nc oylamada en fazla alan aday ye
seilmi olur.(2010 Anayasa deiiklii)
Yargtay genel kurullarnca kendi bakan
ve yeleri arasndan her bo yer iin
gsterecekleri er ady iinden seer

Not:
Anayasa
deiikliklerinin
ekil
bakmndan
denetlenmesi, teklif ve oylama ounluuna ve ivedilikle
grlemeyecei artna uyulup uyulmad hususlar ile
snrldr.
Anayasa Mahkemesi, kanunlar;
Esas ve ekil bakmndan denetleyebilir.
Cumhurbakan, iktidar ve ana muhalefet partisi gruplar,
TBMM ye tam saysnn 1/5i kanunun Resmi Gazetede
yaym tarihinden itibaren 60 gn iinde iptal davas
aabilir.
Not: Kanunlarn ekil bakmndan denetlenmesi, son
oylamann ngrlen ounlukla yaplp yaplmad hususu
ile snrldr.
Anayasa Mahkemesi, KHKleri;
Esas ve ekil bakmndan denetleyebilir.
Cumhurbakan, iktidar ve ana muhalefet partisi gruplar,
TBMM ye tam saysnn 1/5i kanunun Resmi Gazetede
yaym tarihinden itibaren 60 gn iinde iptal davas aabilir.
Anayasa Mahkemesi, TBMM i tzn;

Dantay genel kurulunca kendi bakan

ve yeleri arasndanher bo yer iin
gstereceklerier aday iinden seer.

Esas ve ekil bakmndan denetleyebilir.

Cumhurbakan, iktidar ve ana muhalefet partisi gruplar,
TBMM ye tam saysnn 1/5i kanunun Resmi Gazetede
yaym tarihinden itibaren 60 gn iinde iptal davas
aabilir.

Askeri yargtay genel kurullarnca kendi

bakan ve yeleri arasndan her bo yer
iin gsterecekleri er aday iinden
seer.

NEML NOT: Olaanst hallerde, skynetim ve sava

hallerinde karlan KHKlerin ekil ve esas bakmndan
Anayasaya aykrl iddiasyla Anayasa Mahkemesine iptal
davas alamaz.

Askeri yargtay genel kurullarnca kendi

bakan ve yeleri arasndan her bo yer
iin gsterecekleri er aday iinden
seer.
En az ikisi hukuku olmak zere
Yksekretim Kurulunun kendi yesi
olmayan Yksekretim Kurumlarnn
hukuk,dallarnda grev yapan retim
yeleri arasnda gsterecei er aday
iinden seer.
st
kademe
yneticileri,serbest
avukatlar,birinci snf hakim ve savclar
ile en az be yl raportrlk yapm
Anayasa
Mahkemesi
raportrleri
arasndan
seer.(2010
Aanayasa
deiiklii)

YARGITAY:
Birinci snfa ayrlm adli yarg hakim ve savclar ile bu
meslekten saylanlar arasndan, Hakimler ve Savclar
Yksek Kurulunca ye tam saysnn salt ounluu ile ve
gizli oyla seilir.
Yargtay birinci bakan, birinci bakan vekilleri ve daire
bakanlar kendi yeleri arasndan Yargtay Genel
Kurulunca ye tam saysnn salt ounluu ve gizli oyla 4
yl iin seilir. Sresi bitenler yeniden seilebilir.
Yargtay cumhuriyet basavcs ve cumhuriyet basavc
vekili, Yargtay Genel Kurulunun kendi yeleri arasndan
gizli oyla belirleyecei 5er aday arasndan cumhurbakan
tarafndan 4 yl iin seilirler.

DANITAY:
Dantay yelerinin birinci snf idari yarg hakim ve
savclar ile bu meslekten saylanlar arasndan Hakimler ve
Savclar Yksek Kurulu tarafndan, ise nitelikleri
kanunda belirtilen grevliler arasndan cumhurbakan
tarafndan seilir.
Dantay bakan, basavc, bakan vekilleri ve daire
bakanlar, kendi yeleri arasndan Dantay Genel
Kurulunca ye tam saysnn salt ounluu ve gizli oyla 4
yl iin seilirler. Sresi bitenler yeniden seilebilirler.

45

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

ASKER YARGITAY:
Askeri Yargtay yeleri birinci snf askeri hakimler arasndan
Askeri Yargtay Genel Kurulunun ye tam saysnn salt
ounluu ve gizli oyla her bo yer iin gsterecei 3er aday
iinden cumhurbakannca seilir.
Askeri Yargtay bakan, basavcs, ikinci bakan ve daire
bakanlar, Askeri Yargtay yeleri arasndan rtbe ve kdem
srasna gre atanrlar.

ASKER YKSEK DARE MAHKEMES:

Askeri Yksek dare Mahkemesinin askeri hakim snfndan
olan yeleri, mahkemenin bu snftan olan bakan ve yeleri
tam saysnn salt ounluu ve gizli oy ile birinci snf askeri
hakimler arasndan her bo yer iin gsterilecek 3 aday iinden;
hakim snfndan olmayan yeleri, rtbe ve nitelikleri kanunda
gsterilen subaylar arasndan, Genelkurmay Bakanlnca her
bo yer iin gsterilecek 3 aday iinden cumhurbakannca
seilir.

SAYITAY:
Kurulu kanunu ile seimi yaplr.
Saytay bir hesap mahkemesidir.
2005 Anayasa deiikliine gre; merkezi ynetim
btesi kapsamndaki kamu idareleri ile sosyal gvenlik
kurumlarnn btn gelir ve giderleri ile mallarn TBMM
adna denetlemek ve sorumlularn hesap ve ilemlerini
kesin hkme balamak ve kanunlarla verilen inceleme,
denetleme ve kesin hkme balama ilerini yapmakla
grevlendirilmitir.
2005 Anayasa deiikliine gre; mahalli idarelerin de
hesap ve ilemlerinin denetimi ve kesin hkme balanmas
Saytay tarafndan yaplacaktr.
Saytayn kesin hkmleri hakknda ilgililer yazl
bildirim tarihinden itibaren 15 gn iinde bir kereye mahsus
olmak zere karar dzeltilmesi isteminde bulunabilirler.

Askeri hakim snfndan olmayan yelerin grev sresi en

fazla 4 yldr.
Mahkemenin bakan, basavc ve daire bakanlar, hakim
snfndan olanlar arasndan rtbe ve kdem srasna gre
atanrlar.

UYUMAZLIK MAHKEMES:
Uyumazlk Mahkemesi, Uyumazlk Mahkemesi Kanunu
ile dzenlenmitir. Bakanln Anayasa Mahkemesi
tarafndan grevlendirilen bir ye yapar.

HAKMLER VE SAVCILAR YKSEK

KURULU:
Kurulun bakan adalet bakandr.
Hakim ve savc adaylarn meslee kabul etme grev ve
yetkisi Hakimler ve Savclar Yksek Kurulunundur.
1
ASIL

Kurulun bakan Adalet bakandr.

1
ASIL

Adalet bakan mstear Kurulun tabii

yesidir.

4
ASIL

Nitelikleri kanunda belirtilen

Yksekretim kurumlarnn, hukuk
dallarnda grev yapan retim yeleri,
st kademe yaneticileri ile avukatlar
arasndan Cumhurbakannca seilir.

3
ASIL

3
YEDEK

Yargtay yeleri arasndan Yargtay

genel kurulunca seilir.

1
ASIL

1
YEDEK

7
ASIL

4
YEDEK

3
ASIL

2
YEDEK

Trkiye Adalet Akademisi Genel

Kurulunca kendi yeleri arasndan
seilir.
Birinci snf olup, birinci snfa
ayrlmaygerektirennitelikleri
yitirmemi adli yarg hkim
savclarnca, seilir.
Birinci snf olup, birinci snafa
ayrlmay gerektiren nitelikleri idari
yarg hkim ve savclarnca, drt yl
iin seilir.

46

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

T.C. DEVLET DAR SSTEM(darenin Btnl Esastr)

GENEL (MERKEZ) DARE

YERNDEN YNETM DARELER
BAKENT TEKLATI
Cumhurbakan
Babakan
Bakanlar Kurulu
Bakanlklar

MERKEZ DARENN
TARA TEKLATI
YEREL YNETMLER

l zel daresi
Belediye
Ky

BAKENTE
YARDIMCI
KURULULAR

A.
B.
C.
D.

Dantay
Saytay
Milli Gvenlik Kurulu
Devlet Planlama Tekilat

l Genel
daresi

Vali
l dare
Kurulu
l dare ube
Bakanlar

47

le Genel
daresi

Bucak

HZMET
YERNDEN
YNETMLER

niversite
YK
Atatrk Kltr,Dil
ve Tarih Yksek
Kurumu
TBTAK
TRT
KTler
Sosyal Gvenlik
Kurumu
Kamu Kurumu
Niteliine Sahip
Meslek Kurulular

Blgesel
Kurulular

Kaymakam
le dare Kurulu
le dare ube
Bakanlar

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

BRLEM MLLETLERE BALI KURULULAR

NO

KISALTILMI

FAO

IAEA

BAYRAK

KURULU

GIDA VE TARIM
RGT

MERKEZ

BAKAN

KURULDU
U YIL

Romanya talya

Jacques Diof

1945

ULUSLAR ARASI ATOM

ENERJS KURUMU

Viyana,Avusturya

Mohamed
Elbaradei

1957

ICAO

ULUSLAR ARASI SVL

HAVACILIK RGT

Montreal,Kanada

Raymond
Benjamin

1947

IFAD

ULUSLARARSI
TARIMSAL KALKINMA
FONU

Romanya,talya

Kanayo Nwanze

1977

ILO

ULUSLAR ARASI
ALIMA RGT

Cenevre,svire

Juan Somavia

1946

IMO

ULUSLAR ARASI
DENZCLK RGT

Londra Birleik
Krallk

Efthimios
Mitropoulos

1948

IMF

ULUSLAR ARASI PARA

FONU

Washington,
D.C,ABD

Dominique
Strauss-Kahn

1945

ITU

ULUSLAR ARASI
TELEKOMNKASYON
BRL

Cenevre,svire

Hamadoun Toure

1947

UNESCO

BRLEM MLLETLER
ETM BLM VE
KLTR RGT

Paris,Fransa

Irna Bokova

1946

10

UNIDO

BRLEM MLLETLER
ENDSTRYEL
GELME RGT

Viyana,Avusturya

Kandeh
Yumkella

1967

11

UPU

DNYA POSTA BRL

Berne,svire

Edouard Dayan

1947

12

WB

DNYA BANKASI

Washington,D.C,
ABD

Robert Zoellick

1945

48

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

13

WFP

DNYA GIDA
PROGRAMI

Romanya,talya

Josette Sheeran

1963

14

WHO

DNYA SALIK
RGT

Cenevre,svire

Margaret Chan

1948

15

WIPO

DNYA FKR
MLKYET RGT

Cenevre,svire

Francis Gurry

1974

16

WMO

DNYA METEROLOJ
RGT

Cenevre,svire

Lexander
Bedritsky

1950

17

UNWTO

DNYA TURZM
RGT

Madrid,spanya

Taleb Rifai

1974

18

UNICEF

BRLEM MLLETLER
OCUKLARA YARDIM
FONU

New york
City,ABD

Ann Veneman

1946

49

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

DARE
1. Trkiyede idari tekilat esas olarak kaa ayrlr ve bunlar
nedir?
Trkiyede idari tekilat merkezi idare ve mahalli idare
olmak zere ikiye ayrlr.
2. Btn lkeyi kapsayan idari tekilat hangisidir?
Merkezi (genel) idare
3. Merkezi idare kaa ayrlr ve bunlar nelerdir?
Merkezi idare, merkezi idarenin merkez tekilat ve
merkezi idarenin tara tekilat olmak zere ikiye ayrlr.
4. Trkiye merkezi idare sisteminin banda kim bulunur?
Cumhurbakan
5. Merkezi idarenin merkez tekilat nelerden oluur?
Cumhurbakanl,
Babakanlk,
Bakanlar
Kurulu,
Bakanlklar ile bunlara bal ve yardmc kurulular.
6. Merkezi idarenin tara tekilat nelerden oluur?
Blge, il, ile ve bucak
7. Merkezi idarenin taradan merkeze oluturduu btnle ne
denir?
Hiyerari
8. Merkezi idare kurulularnn yerel idare kurulularna kar
sahip olduu konuma ne ad verilir?
dari vesayet
9. Emniyet Genel Mdrlnn hiyerarik en st makam
neresidir?
leri Bakanl
10. l idaresinin hiyerarik amiri kimdir?
Vali
11. le idaresinin hiyerarik amiri kimdir?
Kaymakam
12. Belediye idaresinin idari vasisi kimdir?
leri Bakan
13. Tabipler Birlii, Trkiye Barolar Birlii gibi kanunla kurulan
ve alanlarnda kamusal yetkiler kullanan kurululara ne ad
verilir?
Kamu Kurumu Vasfnda Meslek Kurulular
14. Bakanlklarn kurulmas, kaldrlmas, vazife ve yetkileri ile
oluumlar hangi dzenleyici ilemle belirlenir?
Kanun
15. Milli Gvenlik Kurulu kimlerden oluur?
Cumhurbakan
Babakan
Genel Kurmay Bakan
Babakan Yardmclar
Adalet Bakan
Milli Savunma Bakan
leri Bakan
D leri Bakan
Kara Kuvvetler Komutan
Hava Kuvvetler Komutan
Deniz Kuvvetler Komutan
Jandarma Genel Komutan
16. Milli Gvenlik Kurulu kararlarnn Bakanlar Kurulu zerindeki
etkisi ne ekildedir?
Balayc deildir, bir tavsiye eklindedir.
17. Milli Gvenlik Kurulunun gndemini kim belirler?
Cumhurbakan

50

18. Devlet Planlama Tekilat kararlarnn hukuki etkisi

nasldr?

Planlar kamu iin emredici, zel sektr iin

zendiricidir.
19. Devlet
Denetleme
denetleyemez?

Silahl
kuvvetler
denetleyemez.

Kurulu
ve

hangi
yarg

kurulular
organlarn

20. Vali ilde kimin temsilcisidir?

Vali, ilde devletin, Bakanlar Kurulunun ve ayr

ayr her bakanln temsilcisidir.
21. Bir il merkezinde, belediye snrlar iinde mahalle
kurulmas nasl olur?

Belediye Meclisi, l dare Kurulu ile valinin oluru

gereklidir.
22. Kaymakam ilede kimi temsil eder?

Kaymakam
sadece
Bakanlar
temsilcisidir.

Kurulunun

23. Bucaklar nasl kurulur?

BucaklarileriBakanlnnkararve
cumhurbakannn olumlu gryle kurulur.
24.

l zel daresinin organlar nedir?

Vali
l Genel Meclisi
l Daimi Encmeni

25. l zel daresinin genel karar organ hangisidir?

l Genel Meclisi
26.

Belediye idaresinin organlar nedir?

Belediye Bakan
Belediye Meclisi
Belediye Encmeni

27. Belediye btesinin kabul nasl gerekleir?

Belediye
Bakannca
hazrlanr,
Belediye
Encmeninin gr alndktan sonra Belediye
Meclisince kabul edilir.
28. Belediyelerin
seimle
gelen
karar
drlmesi nasl gerekleir?

ileri Bakanlnn bildirisi ve

kararyla drlr.

organlarnn
Dantayn

29. dari
davalarn
da
dier
davalar
gibi
genel
mahkemelerde grld, ayr bir idari yarg kolunun
benimsenmedii sisteme ne ad verilir?

Adli idare dzeni

30. dare hukukunun kaynan oluturan hukuk devleti
ilkesinin ne kan unsurlar nelerdir?

Temel hak ve zgrlklerin korunmas

Kanunlarn hukuka uygun olmas

darenin kanuni olmas

Kanuna sayg ilkesi

darenin kurulu ve tekilatlanmasnda asli

yetkinin yasa yapcya ait olmas

dari eylem ve ilemlerin kanuni dayanaa sahip

olmas

Hukuki istikrar, belirlilik ve kesinlik

darenin hukuki denetimi

Mahkemelerin bamszl ve yarglk teminat

darenin mali sorumluluu

31.

Merkezden idare dzeninin yararlar nelerdir?

Gl bir devlet idaresinin salanmas
Byk apl hizmetlerin kolayca yaplabilmesi
Milli birliin olumas

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
32. Merkezi idare hiyerarisine dhil olmakla beraber
merkeze danmadan, merkez adna karar alabilme yetkisine
ne ad verilir?
Yetki genilii denir. Kaymakamlar yetki geniliini
kullanamazlar.
33. dari ilemlerin zellikleri nelerdir?
Tek yanllk ve icrailik
Hukuka uygunluk karinesinden yararlanma
Kazai denetime tabi olma
34. Bir idari ilemi yapm olan idari makamn aksine bir
hkm bulunmadka o idari ilemi deitirmeye ve geri
almaya da yetkili olmasna ne denir?
Yetki koutluu ilkesi
35. Devlet ve dier kamu hukuki kiilerinin, kamu yararna
dayanarak, karln pein olarak demek artyla zel
mlkiyete bal bir gayrimenkuln tamamna veya bir ksmna
el koymasna ne denir?
Kamulatrma
36. dare kamulatrma bedelini
bavurabilir?

Asliye hukuk mahkemesi

belirlemek

iin

nereye

37. darenin olaanst durumlarda kamu gcn kullanarak

menkul mallar elde etme yetkisine ne denir?

stimval
38.

Kamu hizmetlerine hakim olan ilkeler nelerdir?

Sreklilik ve dzenlilik
Deikenlik
Nesnellik ve eitlik
Bedelsizlik, kar amac gdlmemesi

39.

Balca kamu hizmeti grme usulleri nelerdir?

Emanet usul
Mterek emanet usul
ltizam usul
mtiyaz usul
Ruhsat usul
Yap - ilet usul

40. Bakanlklarn hukuki kiiliklerinin durumu nedir?

Bakanlklarn devlet kiiliinden ayr

yoktur.

49. Amirce yazl olarak tekrarlanan bir emrin, su tekil

etmesine ramen memurca yerine getirilmesi durumunda
cezai sorumluluk kimdedir?

Emri verendedir.
50. Vazifesiyle ilgili bir eylemiyle memurun bir kiiye zarar
vermesi durumunda, kii kime kar dava aar?

Memurun bal olduu hukuki kii olan kuruma

51. Stajyer olarak memurlua balam kiinin asaleti ne
kadar sre ierisinde tasdik edilmelidir?

En az 1, en ok 2 yl.
52. ki yl ierisinde asaleti tasdik olunmayan stajyer
memurlar ka yl boyunca memurlua alnmazlar?

3 yl
53.

dari mahkemeler nelerdir?

Dantay
Blge dare Mahkemesi
dare Mahkemesi
Vergi Mahkemesi

54. dari mahkemelerde hangi yarglama usul uygulanr?

Yazl yarglama usul

55. Ka tr idari dava vardr?

ptal davas

Tam yarg davas

56. Aksi gsterilmedii srece Dantayda
mahkemelerinde dava ama sresi ka gndr?

60 gn

ve

idare

57. lgililerin bavurusuna ramen 60 gn iinde bir cevap

verilmezse bavurunun akbeti ne olur?

Talep reddedilmi saylr. (Zmni ret)

kiilikleri

41. Bakanlar ilgili olduklar hizmetlerin grlmesiyle ilgili olarak

kime kar sorumludur?

Babakana kar
42. Adliye mahkemelerinde bakanlklar kim temsil eder?

Maliye Bakanlna bal hazine savunman

43. Saytay, merkezi idare btesi kapsamndaki kamu
idareleri ile sosyal emniyet kurumlarnn gelir ve giderleri ile
mallarn kim adna denetler?

TBMM adna
44. Bir ile snrlar iinde bulunan genel ve zel kolluk
kuvvetlerinin amiri kimdir?

Kaymakam
45. l ierisinde vergi, resim, har ve dier mali yklerin miktar,
nisap ve tarifelerini bekleyen merci neresidir?

l genel meclisi
46. Yeni bir ky kurulmasna kim karar verir?

leri Bakanl
47. Cumhurbakannca atanan niversite rektrnn vazife
sresi ka yldr?

4 yl

51

48. Kanuna aykr bir emri alan memur hangi halde bu emri
yapmak zorunda kalr?

Amir emri yazyla yenilerse

58. Dantay ve idare mahkemelerinde yrtmenin

durdurulmas karar verilebilmesi iin gereken artlar
nelerdir?

dari ilemin uygulanmas halinde telafisi g

veya imkansz zararlarn domas

dari ilemin aka hukuka aykr olmas

59. dari davalarda genel yetkili mahkeme neresidir?

Dava konusu olan idari ilem veya idari

szlemeyi yapan idari makamn bulunduu yerdeki
mahkemedir.
60. Memurlarn atanmas ve nakilleri ile ilgili davalarda
yetkili mahkeme neresidir?

Memurun yeni veya eski vazife yeri idare

mahkemesidir.
61. Tanr mallara ilikin davalarda yetkili mahkeme
neresidir?

Tanr maln bulunduu yer idare mahkemesidir.

62. dare ve vergi mahkemelerinin tek yargl olarak
verdii nihai kararlara kar nereye itiraz edilebilir?

Blge dare Mahkemesi

63. dare mahkemelerinin kararlarna kar temyiz mercii
neresidir?

Dantay
64. Temyiz bavurusunda bulunabilmek iin kabul edilen
sre ne kadardr?

30 gn

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS
65. Dantayla hkmet arasndaki iliki hangi makam
araclyla salanr?
Babakanlk
66. Yarg evresindeki idare ve vergi mahkemeleri arasnda
kan grev ve yetki uyumazlklarn zmleyen mahkeme
hangisidir?

Blge idare mahkemesi

67. zrsz olarak bir ylda toplam 20 gn vazifeye gelmeyen
memura hangi ceza verilebilir?

Memurluktan karma
68. dare hukukunda asker kiileri ilgilendiren ve askeri hizmete
ilikin uygulamalardan kaynaklanan uyumazlklarn nerede
zmlenecei kabul edilmitir?

Askeri Yksek dare Mahkemesi

69. dari hiyerari ve idari vesayet idare hukukundaki hangi
ilkenin yansmasdr?

darenin btnl ilkesi

70. Vali atama ilemi nasl bir idari ilemdir?

Valiler l kararnameyle atanrlar. Bu ilem karma

idari ilemlerdendir.
71. darenin vazifeli olmad bir baka devlet organnn vazife
alanna giren konularda ilem yapmasyla ortaya kan yetki
sakatl haline ne ad verilir?

Fonksiyon gasp
72. dare hukukunda hangi tr idari ilemlere kar dava
alamayaca ictihadlarla kabul edilmitir?

Hazrlk ilemleri
73. Hazrlk ilemi ne anlama gelmektedir?

Bir idari merciden kaynaklanmasna ramen tek

bana sonu dourmaya elverili olmayan, devamndaki
yeni ilemlere hazrlk oluturan ilemlere hazrlk ilemi
denir. Mesela vali atamasnda gereken l kararnamenin
ilk admn oluturan ileri Bakannn ilemi bir hazrlk
ilemidir.
74. dari szlemelerden kaynaklanan uyumazlklarda zm
yeri hangi yarg koludur?

dari yarg
75. darenin zel hukuk szlemelerinden doan uyumazlklar
hangi yarg kolunda grlr?

Adli yarg
76. Yargtay ile Anayasa Mahkemesi arasnda hkm
uyumazl karsa hangisi uygulanr?

Anayasa Mahkemesinin kararnn stn olmas kabul

edilmitir.
77. Belediyenin, mlkiyetindeki dn salonunu bir yllna
zel kiiye devretmek iin zel kiiyle imzalad szleme
idarenin hangi tr szlemelerindendir?

darenin zel hukuk szlemeleri

78. Fertlerin ve topluluklarn idari dzene aykr davranlar
sebebiyle idarece tertip edilen cezalara ne denir?
dari ceza
79. dare, kamu hukukundan doan alacaklarn hangi
kanuna gre, tahsil etmektedir?
6183 sayl Amme Alacaklarnn Tahsil Usul
Hakknda Kanun
80. Kamulatrma ancak hangi oluumlarca yaplabilir?
Devlet ve dier kamu kiileri
81. Devlet ve dier kamu hukuki kiileri 82. Bir kamulatrma
ilemi hakknda iptal davas hangi yarg kolunda alabilir?
dari yarg
82. Milli stihbarat Tekilat hangi makama baldr?

Babakanlk

52

83. Trkiyede siyasi kolluk faaliyetini hangi

yrtmektedir?

Milli stihbarat Tekilat

84. Jandarma Genel Komutanl nereye baldr?

ileri Bakanl

kurum

85. Yap - ilet usulyle ancak hangi tr elektrik santrali

alabilir?

Termik santral
86. Bir kamu hizmetinin kt ilemesi veya ge ilemesi ya
da hi ilememesi hangi kavramla aklanr?

Hizmet kusuru
87. 1982 TC Anayasasna gre meclis dndan bir kiinin
bakan seilebilmesi iin hangi yeterlilik artlar aranr?

Kiinin milletvekili seilebilme yeterliliine sahip

olmas
88. Kurumun emrine verilen paralar harcama yetkisine
sahip olan kiiye ne denir?

ta amiri
89. Devlet Denetleme Kurulu
anayasasyla kabul edilmitir?

1982 TC Anayasas

ilk

olarak

hangi

Trk

90. Devlet Planlama Tekilatnn banda kim bulunur?

DPT mstear
91. Yeni bir ilin kurulmas veya bir ilin isminin deitirilmesi
hangi kurumun kararyla olur?

TBMM
92. Valilerin zlk haklarna ilikin olarak hangi kanuna tabi
olacaklar kabul edilmitir?

Devlet Memurlar Kanunu

93. Memurlara verilen hangi tr cezalara kar yarg yoluna
bavurulamayaca sylenmitir?

Uyarma ve knama cezalar

94. Kaymakamlarn dokunulmazl ne ekildedir?

Kaymakamlarn dokunulmazl yoktur.

95. Yeni bir ile kurulmasna kim karar verir?

TBMM
96. Belediye memurlarnn zlk haklarna ilikin karar
veren organ hangisidir?

Belediye encmeni
97. Ky muhtarn ve ihtiyar meclisini hangi organ seer?

Ky dernei
98. renci Seme ve Yerletirme Merkezi, hangi kuruma
baldr?

Yksek retim Kurumu

99. Devlet memurlarnn vazifeleriyle ilgili ilerden dolay
yarglanmas hangi yarg kolunda olur?

dari yarg
100. llerin idaresi hangi esasa dayanr?

Yetki genilii esasna dayanr.

101. Mahalli idarelerin seimi ka ylda bir yaplr.

5 ylda bir yaplr.

102. Mahalli idarelerin seilmi organlarnn, organlk
sfatn kazanmalarna ilikin itirazlarn zm
kaybetmeleri konusundaki denetim nasl yaplr.

Yarg yolu ile yaplr.

HER HAKKI SAKLIDIR.

ve

CAHT EN

UZMAN KPSS
103. Mahalli idarelerin seimleri nasl yaplr?

Milletvekili genel veya ara seiminden nceki

veya sonraki bir yl iinde yaplmas gereken mahalli
idareler organlarna veya bu organlarn yelerine
ilikin genel veya ara seimler milletvekili genel veya
ara seimleriyle birlikte yaplr. Kanun, byk
yerleim merkezleri iin zel ynetim biimleri
getirebilir.
Mahalli idarelerin seilmi organlarnn, organlk sfatn
kazanmalarna ilikin itirazlarn zm ve kaybetmeleri
konusundaki denetim yarg yolu ile olur. Ancak, grevleri
ile ilgili bir su sebebiyle hakknda soruturma veya
kovuturma alan mahalli idare organlar veya bu
organlarn yelerini, ileri Bakan, geici bir tedbir
olarak kesin hkme kadar uzaklatrabilir.
104. Babakanla bal kurulular hangileridir?
Diyanet leri Bakanl
Hazine Mstearl
D Ticaret Mstearl
Milli stihbarat Tekilat Mstearl
Gmrk Mstearl
Devlet Personel Dairesi Bakanl
Devlet Planlama Tekilat
Vakflar Genel Mdrl
Beden Terbiyesi ve Spor Genel Mdrl
Trkiye statistik Kurumu
Yksek Denetleme Kurulu
Atatrk Kltr Dil ve Tarih Yksek Kurumu
Milli Gvenlik Kurulu Genel Sekreterlii
Anadolu Ajans
TBTAK
Trkiye Halk Bankas
Vakflar Bankas
Ziraat Bankas
Trk Hava Yollar
105. Bir yerde belediye kurulabilmesi iin ka kiinin
gerekmektedir?
5000 kii

116. Mlki idare amiri hukuka aykr grd kararlar

aleyhine ka gn iinde idari yarg mercilerine bavurabilir?
10 gn

119. l Genel Meclisinin bakanln kim yapar?

Kendi yeleri arasndan ve gizli oyla seilen l
Genel Meclisi yesi bakan olarak seilir.
120. l zel daresi Kanununa gre, l Genel Meclisi ne
zaman toplanr?
l Genel Meclisi tarafndan belirlenecek bir aylk
tatil hari, her ayn ilk haftas toplanr.

olmas

108. Kylerin belediye kurabilmesi iin gerekli olan

art
nedir?
Meskun sahalarnn, merkez kabul edilecek yerleim
yerinin meskun sahasna azami 5000 metre mesafede
bulunmas ve nfuslar toplamnn 5000 ve zerinde
olmas gerekir.
mterek

110. Bir il snrlar ierisindeki beldeler veya kyler

arasndaki snr uyumazln kim zer?
Vali
111. Bir beldenin ad nasl deitirilir?

Belediye Meclisi ye tamsaysnn en az

ounluunun karar ve valinin gr zerine ileri
Bakanlnn onay ile deitirilir.
112. Belediyelerdeki denetim hangi kanuna gre
yaplr?

5018 sayl Kamu Mali Ynetimi ve Kontrol Kanununa

gre yaplr.

53

115. Bykehir belediye bakan, meclisin srar ile

kesinleen kararlar aleyhine ka gn iinde mahkemeye
gidebilir?
10 gn

118. lk kademe belediyelerinin snrlar neresidir?

Bykehir belediye snrlardr

107. Nerelerde belediye kurulamaz?

me ve kullanma suyu havzalar ile sit ve dier koruma
alanlarnda ve meskun sahas kurulu bir belediyenin
snrlarna 5000 metreden daha yakn olan yerleim
yerlerinde belediye kurulamaz.

zerine,

114. Bir yerde bykehir belediyesi kurulabilmesi iin

dier
artlar
yannda
nfusun
ne
kadar
olmas
gerekmektedir?
750000

117. Bykehir belediyesinin feshine neden olan eylem ve

ilemlere katlan bykehir, ile ve ilk kademe belediye
bakanlarnn grevlerine
nasl son verilir?
Dantay kararyla

106. Belediye Meclisi ne zaman toplanr?

Kendisi tarafndan belirlenecek bir aylk tatil hari her
ayn ilk haftas toplanr.

109. Belediyeler nasl kurulur?

ileri
Bakanlnn
nerisi
kararname ile kurulur.

113. Belediyelerdeki d denetimin amac nedir?

ve ilemlerin hukuka uygunluk, mali ve performans
denetimini kapsar.

121. Vali, l Genel Meclisinin sraryla kesinleen

kararlar aleyhine vesayet yetkisi kullanabilir mi?
l zel daresi Kanununa gre, valinin bu kararlar
aleyhine idare mahkemesine dava amaktan baka
yapabilecei bir ey yoktur.
122. Grevleriyle ilgili bir su nedeniyle haklarnda
soruturma alan il zel idaresi organlar ve bu organlarn
yeleri hakknda hangi ilem yaplr?
Vali, bu kiiler veya organlar hakknda kesin hkme
kadar geici bir sre iin grevden uzaklatrma
karar alabilir.
123. l zel daresinde i veya d denetim hangi
hkmlerine gre yaplr?
5018 sayl Kamu Mali Ynetimi ve
Kanununa gre yaplr.

kanun
Kontrol

124. l Genel Meclisinin kararlar nasl kesinleir?

Yeniden grlmesi istenilmeyen kararlar ile
yeniden grlmesi istenip de il genel meclisi ye
tam saysnn salt ounluuyla srar edilen kararlar
kesinleir.
125.

lede
grevli
memurlar
ve
dier
kamu
grevlileri hakknda soruturma iznini kim verir?
Kaymakam
126. lde ve merkez ilede grevli memurlar ve dier
kamu grevlileri hakknda soruturma iznin
kim
verir?
Vali
127. Blge dzeyinde tekilatlanan grevli memurlar
ve dier kamu grevlileri hakknda soruturma iznini
kim verir?
Grev yaptklar ilin valisi
128. TBMMde grevli memurlar hakknda soruturma
iznini kim verir?
TBMM genel sekreteri

HER HAKKI SAKLIDIR.

CAHT EN

UZMAN KPSS

143. Anayasada dzenlenen ve kamu tzel kiilii

olan
kurulular hangileridir?
Devlet Tzel Kiilii
l zel daresi
Belediye daresi
Ky daresi
niversiteler+TRT
Kamu
kurumuniteliindekimeslek
kurulular(Barolar, odalar gibi )
Atatrk, Kltr, Dil ve Tarih Yksek Kurumu

129.Cumhurbakanlndakigrevlimemurlarhakknda
soruturma iznini kim verir?
Cumhurbakanl genel sekreteri
130. Bykehir ve ile belediye bakanlar hakknda
soruturma iznini kim verir?
ileri bakan
131. Mterek kararname ile atanan kamu grevlileri
hakknda soruturma iznini kim verir?
lgili bakan veya babakan
132.Bakanlklarnbalkurulularndagrevyapankamu grevlileri
hakknda soruturma iznini kim verir?
O kurumun en st idari amiri
133. Ky veya mahalle muhtarlar hakknda soruturma
kim verir?
lelerde kaymakam, ilde vali
134. Cumhurbakanl genel sekreteri hakknda
soruturmasn kim yapar?
Yargtay Cumhuriyet Basavcs veya vekili

iznini

hazrlk

135. Trkiye Byk Millet Meclisi genel sekreteri

hakknda hazrlk soruturmasn kim yapar?
Yargtay Cumhuriyet Basavcs veya vekili
136. Kaymakamlar hakknda hazrlk soruturmasn kim yapar?
l Cumhuriyet Basavcs veya vekili
137. Hazrlk soruturmas srasnda hakim karar
alnmasn gerektiren hususlarda,
Cumhurbakanl genel
sekreteri hakknda hazrlk soruturmasn kim yapar.
Yargtay lgili Ceza Dairesi
138.
Hazrlk
soruturmas
srasnda
hakim
karar
alnmasn gerektiren hususlarda, valiler
hakknda hazrlk
soruturmasn kim yapar?
Yargtay lgili Ceza Dairesi
139.
Hazrlk
soruturmas
srasnda
hakim
karar
alnmasn gerektiren hususlarda, kaymakamlar
hakknda
hazrlk soruturmasn kim yapar?
l Asliye Ceza Mahkemesi
140. Kamu hale Kanunu kapsamna dahil olan
idareler hangileridir.
Genel bteye dahil idareler (2005 anayasa deiiklii
ile Katma Bteli dareler ifadesi kaldrlmtr)
Kamu ktisadi Teebbsleri
Sosyal gvenlik kurulular
Kamu bankalarnn yapm ihaleleri
141. Kamu hale Kanunu kapsam dnda olan
idareler hangileridir?
TMSF ve sahip olduu bankalar
Enerji, su, ulatrma, telekomnikasyon sektrlerinde
faaliyet gsteren teebbs, iletme ve irketler
Merkez Bankasnn banknot ve kymetli evrak retim
ve basm ile ilgili mal veya hizmet alm ileri

144. Kamu tzel kiilii kanunla kurular kurumlar

hangileridir?
YK
Yksek Teknoloji Enstits
Trkiye Atom Enerjisi Kurumu
TBTAK
TODAE
st Kurullar
Savunma Sanayi Mstearl
TSE
Milli Piyango daresi Genel Mdrl
TBA
Sivil Havaclk Genel Mdrl
145. KY
Muhtarn devlet adna;
Kanunlar duyurmak
Hkmete bildirilecek ileri yapmak
Gvenlii ve sal korumak
zel durumlarda evlendirme yapmak
Muhtarn KY Adna
Ky derneinin ve Meclisinin kararlarn uygulamak
Kyn harcamalar konusunda ihtiyar meclisine hesap
vermek
Mahkeme nnde ky temsil etmek
Kyn paralarn toplamak
146. KANUNLA KURULAN BAZI KURULULAR
Bakanlklar
ller
leler
Bykehir Belediyesi
l zel idareleri
niversiteler
Kamu Kurumu niteliindeki meslek kurulular(Barolar,
Ticaret odalar, Ziraat odalar gibi)
MTEREK KARARNAME le;
Belediye
Belde
Kaymakam
Babakanlk ve Bakanlk mstearlarnn atanmas gibi

BAKANLAR KURULU KARARI LE YAPILAN

BAZI LEMLER

Tzk

KHK

Vali atamalar

Bamsz zerk idari kurumlarn yelerinin atamalar

(SPK,BDDK gibi)

142. Trkiyede st kurullar hangileridir?

Rekabet Kurumu
Radyo ve Televizyon st Kurumu (RTK)
Sermaye Piyasas Kanunu (SPK)
Bankaclk Dzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK)
Enerji Piyasas Dzenleme Kurumu (EPDK)
Telekomnikasyon Kurumu
Kamu hale Kurumu (KK)
Ttn, Ttn Mamulleri ve Alkoll kiler Piyasas
Dzenleme Kurumu

54

HER HAKKI SAKLIDIR.