Yerelyönlideryöneticil

TRKYE
BELEDYELER
BRL
Prof. Dr. Erturul YAMAN
Tunus Caddesi No: 12 Kavakldere / ANKARA

Tel: (0312) 419 21 00 | Faks: (0312) 419 21 30
www.tbb.gov.tr
ISBN: 978-975-6311-88-2
Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik
1962 ylnda Tokatta dodu. 1985te A..

DTCF Trk Dili ve Edebiyat Blmnden
mezun oldu.1986dan itibaren A.. DTCFde
grev yapt. 1990 ylnda yksek lisansn;
1994 ylnda doktorasn tamamlad. 1998
ylnda Gazi niversitesinde Yard. Do. Dr.
kadrosuna atand. 2006 ylnda Do. Dr.
unvann ald. 2011 ylnda profesr oldu. 30
kitab; 100n zerinde yazs yaymland.
zbekistanda 1994 ylnda Uluslararas
Kgarl Mahmud Dil dlne lyk grld.
2002-2003 eitim retim ylnda T.C.
Babakanlk TKA adna Bosna Hersekte
eitli niversitelerde retim yesi olarak
alt. Ankarada Cumhurbakanl, TBMM,
MEB, Salk Bakanl, ileri Bakanl, Maliye
Bakanl, Ankara Bykehir Belediyesi, Gazi
niversitesi, TOBB ni., TAEK, TPE, Saytay,
Diyanet leri Bakanl, Trkiye Belediyeler
Birlii gibi kamu kurum ve kurulularnda
Etkili letiim, Etkili Konuma ve Diksiyon,
Beden Dili, Takm almas, Etkili Sunum
Teknikleri vb. kurs, seminer ve konferanslar
verdi. Hlen Yldrm Beyazt niversitesinde
retim yesi olarak almaktadr. Evli ve
drt ocuk babasdr.
Yerel Ynetimlerde
LDER YNETCLK

ANKARA 2014
Trkiye Belediyeler Birlii
Yerel Ynetimlerde
LDER YNETCLK

(eyaman@ybu.edu.tr)
Mays, 2014
TRKYE BELEDYELER BRL

Tunus Caddesi No: 12, 06680
Kavakldere / ANKARA
Tel: (0 312) 419 21 00
Faks: (0 312) 419 21 30
www.tbb.gov.tr
tbb@tbb.gov.tr
ISBN: 978-975-6311-88-2
Tasarm:
Gizem GZ
Bilal BERBER
Bask:
KORZA YAYINCILIK BASIM SAN. ve TC. LTD. T
Byk Sanayi 1. Cadde No: 95/1
skitler / ANKARA
Tel: (0 312) 342 22 08
Faks: (0 312) 341 14 27
Yerel Ynetimlerde
LDER YNETCLK
Sunu
Devletin temel ilevlerinin bir blmnn, hem kaynaklarn daha verimli ve etkin kullanlmas hem de halkn ynetime katlmnn salanmas amacyla karar organlar seimle ibana gelen ve halka dorudan hizmet sunan yerel ynetimler, demokrasinin gelimesine de
ciddi katk salayan kurumlardr.
Dnyada ynetim anlayndaki gelimeler adem-i merkeziyetilie
doru bir seyir izlemektedir. lkemizde de yerel ynetimlerin gelitii/gelitirildii bir sreci yaamaktayz. 2012 ylnda kabul edilen
6360 sayl Kanunla getirilen dzenleme ve 30 Mart 2014 mahalli
idareler genel seimi sonucu Trkiye nfusunun %93 belediye
snr ierisinde yaamaya balamtr. Ayrca Trkiye nfusunun
%76s, belediye snrlar ierisinde yaayan nfusun ise %81i bykehir belediyesi (bykehir ile belediyesi) snrlar iinde yaamaktadr.
Geldiimiz noktada lkemizde il zel idaresi ve kylerin says ve grev alanlar olduka azalm, buna karn belediyelerin ve zellikle de
bykehir belediyelerinin saylar ve grev alanlar genilemitir.
Btn belediyelerimizi bir at altnda toplayan Trkiye Belediyeler
Birlii, birlikte belediyecilik sloganyla kt yolda, belediyelerimizi
her ynyle daha st basamaklara tamak amacyla rehberlik etme
almalarn yrtmektedir.
Halka en yakn hizmet birimleri olan yerel ynetimlerde iletiim daha
ok nem arz etmektedir. nk bilinmektedir ki yerel yneticilerin
iv
gsterecekleri olumlu davranlar halkn belediyelere olan gveninin

kazanlmasnda nemli rol oynamaktadr. Halkn destek ve katksn
almann yolu sunulan hizmetlerle birlikte salkl iletiim ve halkla
ilikilerden geer.
Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik ismini tayan bu kitapta Lider ynetici nasl olunur ? sorusuna tm ynleriyle yant aranm ve
bireysel geliim, bireysel liderlik, iletiim becerisi, konuma sanat,
beden dili, diksiyon sanat ve sunum teknikleri gibi kymetli konular
da ele alnmtr. Bu ynyle deerlendirildiinde eserin, belediyelerimizin her kademesinde zveriyle hizmet veren deerli ynetici ve
alanlarna hitap ettii dnlmektedir.
Birliimizce dzenlenen eitimlerde hibir zaman bilgi ve birikimini
katlmclardan esirgemeyen deerli hocam Prof. Dr. Erturul YAMANa, bu kymetli eseri bizlere sunmasndan dolay teekkr ediyorum.
Hayrettin GNGR
Trkiye Belediyeler Birlii
Genel Sekreteri
nsz
Ynetim, esasen, toplum adna ve halk yararna hizmet etme iidir.
Yerel ynetimlerde halka hizmet dncesi daha n plandadr ve
birok imkna sahiptir. Bu hizmet alan zel bir gayret ve fedakrlk gerektirir. nk, grev ve sorumluluun temel amac, topluma
hizmet etmek, halk huzur iinde yaatmaktr. Halk adna ynetici olmak ve vekalet stlenmek sanldndan daha zor bir sorumluluktur.
Bu ie gnl verenler, ateten gmlei de giymi olurlar. Grevini
hakkyla yerine getirenler, adaleti gzetenler ve kul hakkna riayet
edenler iin, ynetici olmak, her adan takdire ayan bir grevdir.
Yerel ynetim skntlarn ou, dorudan doruya yerel ynetimlerin birinci dereceden sorumlusu olan belediye bakanlar ilgilidir.
Planlama, rgtleme, denetleme gibi ynetim ilevleri genellikle
hep bakanlar zerinden gerekletirilir. Halkla ilikiler ve halkla ilgili
her trl iletiimde bakan hep en nde gelen sorumlu kiidir.
Bir yneticinin etkililii ve baars ise, ncelikle kendi kiisel beceri
ve donanmlarna baldr. Bakann bireysel stnlkleri dorudan
yerel ynetimi belirler. Ynetim, esasen, astlarnn baarsna baldr. Bu iliki yneticinin astlar ile eksiksiz ve problemsiz bir iletiim
iinde olmasn gerektirir. Bir yneticinin ynetim iin ayrd zamannn byk bir blm iletiim ileri ile geer. Kurum bydke bu
zaman daha da byyecektir. Yneticinin gerek baars; dinleme,
okuma, konuma ve yazma becerisine baldr. nsanlarn neyin peinde olduunu anlamalarnn yan sra dncelerini kar tarafa
aktarma becerisine gerek duyar. Burada sz edilen beceri, ada
yneticilerin en ok gereksinim duyduklar iletiim becerisidir.
vi
Bu balamda ynetenlerin, bireysel ve kurumsal geliim alarndan

yeterli ve yetenekli olmalar gerekir. Kiisel beceri ve baarlar kadar,
beraber olacaklar insanlar doru semeleri de son derece nemlidir. Klavuzlar ve ekip doru seilirse, yol ve are bulmak kolaylaacaktr. Ynetici konumunda olanlarn kendilerine takm olutururken
eitimlileri; bilginleri; btnletiricileri; zgr dncelileri tercih
etmeleri gerekir.
Elinizdeki bu eser; yerel yneticilerde bulunmas gereken temel ynetim bilgileri yannda daha da nemli olarak liderlik zelliini nceleyen bir almadr. Eserin kaleme aln amac, yerel yneticilerde
hem bireysel hem de kurumsal liderlie kap aralamaktr. Herkes iin
yararl olmas en byk temennimizdir.
Gelecein dnyasnda yerel ynetimlerin ok daha etkin olaca
phe gtrmez bir gerektir. Buna paralel olarak yerel yneticilerin
de klasik ynetici formatndan karak lider ynetici basamaklarna
ykselmeleri gerekir.
Eserin ortaya kmasnda fikir ncl yapan ve bu eserle ilgili birikimlerimi uygulama frsat veren Trkiye Belediyeler Birlii Genel
Sekreteri Sayn Hayrettin GNGRe; Genel Sekreter yardmclar
Sayn Cevdet SKMEN ve Sayn Recep AHNe; Sayn Nilfer SVRKAYAya; dier emei geenlere teekkr bor biliyorum.
vii
indekiler
GIRI
Yerel Ynetim Kavram...................................................................................... 12

Yerel Yneticinin Temel Nitelikleri............................................................... 14
1. BLM
Bireysel Geliim.....................................................................................................24
Bireysel Liderlik.....................................................................................................26
letiim Becerisi..................................................................................................... 27
Konuma Sanat....................................................................................................50
Beden Dili.................................................................................................................64
Diksiyon Sanat...................................................................................................... 73
Etkili Sunum Teknikleri......................................................................................74
viii
2. BLM
Ynetim ve Yneticilik.......................................................................................90
ada Ynetimde Ynetiim Anlay.......................................................94
Yneticilik ve Liderlik....................................................................................... 100
Kurumsal Liderlik................................................................................................116
Protokol Kurallar............................................................................................... 126
Halkla likiler...................................................................................................... 138
Takm almas.................................................................................................. 144
Problem zme ve Karar Verme..................................................................157
Zaman Ynetimi.................................................................................................165
Stres Ynetimi ve fke Kontrol.................................................................176
Motivasyon.......................................................................................................... 186
Stratejik Dnme Teknikleri...................................................................... 194
Stratejik Planlama Yntemleri......................................................................197
Biliim Teknolojileri.......................................................................................... 199
Proje Hazrlama Teknikleri............................................................................ 210
Seimler ve Propaganda Teknikleri........................................................... 216
Devir-Teslim Trenleri.................................................................................... 222
Kaynaka.............................................................................................................. 226
ix
GR
Yerel Ynetim Kavram

Yerel Yneticinin Temel Nitelikleri
YEREL YNETIM KAVRAMI

Yerel ynetimler, Dnyada ve Trkiyede her geen gn daha da
nem kazanmaktadr. Yerel ynetim kavram, ynetimi yerinde ve
zamannda yerine getirmek demektir. Yerinden ynetim anlay,
sorunlarn daha yakndan grlmesi ve zmler retilmesi bakmndan bir ynetim ilkesi olarak da daha stn grlmektedir. Nitekim,
merkeziyeti yaplarda sorunlarn alglanmas ve hizmetin iletimi zaman almakta; bu durum da doal olarak zm srelerini uzatmaktadr.
yle anlalyor ki yerel ynetimler ve yerel yneticiler, gndemimizde daha fazla olacaktr. Bu durum ise, doal olarak yerel ynetimlerin niteliini ve yerel yneticilerin kalitesini ykseltecektir. Yerel
ynetimlerin kaliteli hizmet sunmasnda en nemli etken de yerel
yneticiler olacaktr.
Tam bu noktada yerel ynetimlerin glendirilmesi, merkezi ynetimin zayflatlmas veya yok saylmas anlamna da gelmemesi gerektiini de belirtmek zorundayz. Merkezi otoritenin ynetim, organizasyon ve denetim ilevleri devre d kald takdirde, salkl bir
ileyiten sz edilemez. Buradaki en nemli ayrnt, genel ve yerel
ynetimlerin birbirlerine alternatif deil, tam aksine birbirlerini destekleyen ve ynetimi btnleyen unsurlar olarak grebilmektir. Tek
ve keyfi ynetim yerine, ortak aklla ynetiim aa daha uygun bir
anlaytr.
Genel ve yerel ynetimlerin asl grevi, en sekin varlk olan insan ve
topluma hizmet olduuna gre, bu noktada iki tarafn da bu hizmeti kolay ve hzl yerine getirecek ekilde konumlanmalarnda byk
yarar vardr. Yeni ve gncel bir bak asyla taraflarn yetki ve sorumluluk alanlar da aka belirlenmelidir. Genel ve yerel ynetimler, temel bak as olarak insann huzur, mutluluk ve refahn esas
alrlarsa, hizmetin nitelii daha da ykselecektir.
Yerel ynetimlerin geleceine dair en nemli belirleyici, hizmet paradigmalar olacaktr. Daha ak ifade etmek gerekirse, yerel ynetimlerde tek hizmet alan klasik anlay, yerel yneticilikte esas olan
alt yap yatrmlardr. Bizim bu soruyla ilgili yaklammz odur ki insan odak noktasna almayan hizmet alglamas, gelecein dnyasnda
yer edinemeyecektir.
12
Giri
Bu balamda, yerelde grev alacak yneticilerin nce insan algsna sahip olmas gerekmektedir. Dier bir syleyile insan iyi yetitirmeden, onlarn gnln ho etmeden, topluma hizmetin mmkn
olamayacan bilen yerel yneticilere ihtiya vardr. nk, bir beldeye, bir ileye veya bir ile, ancak orada yaayan insanlarn kabul ve
katklaryla hizmet edilebilir. rnein, herhangi bir meknn temizlii,
yalnzca o blgeyi temizleyen insanlarn gayretleriyle mmkn olmaz. Temizliin yolu, kirletmemekten geer. ehirler, temizlenmekle
temiz olmaz; kirletilmezse temiz kalr. Yani, esas olan o meknda yaayanlarn bilin dzeyleridir. Btn bu sebepler dikkate alndnda,
yerel yneticilerin insan ve toplumu nceleyen, onlarla btnleme
konularnda zel bilgi, birikim, beceri ve deneyime sahip olmaldrlar.
13
YEREL YNETICININ TEMEL NITELIKLERI

Yerel ynetimlerin gelecei, yerel yneticilerin nitelikleri ile yakndan ilikilidir. Yerel yneticiler, halka hizmet noktasnda istekli, motivasyonlu ve son derece enerjik olmak zorundadr. Tam da bu noktada yneticinin liderlik zellikleri n plana kar. Ynetici, gl iradeli,
sinerjik bir lider zellii tamaldr. Lider yneticiler ise, ynetimden
ok, ortak ynetim anlay olan ynetiimi benimsemelidir.
Liderlik; bir grup insan, belirli amalar etrafnda toplayabilme ve bu
amalar gerekletirmek iin onlar harekete geirme, etkileyebilme bilgi ve yeteneklerinin toplamdr. Ynetici
ve liderlik birbirine yakn
grlmekle birlikte e anlaml szckler deildir.
Ynetici bakalar adna
alan, nceden belirlenen amalara ulamak
iin aba harcayan, ileri
planlayan, uygulatan ve
sonular denetleyen kiidir. Lider ise, bal bulunduu grubun amalarn belirleyen ve bu
amalar dorultusunda
grup yelerini etkileyen
ve davrana ynelten kiidir. Liderliin temelinde
etkileme vardr.
Gerek liderlik, her eyden nce, kendine hkim olmaktr. Kendisiyle
bark, insan sevgisiyle dolu bireyler, yneticilikten ziyade lider yneticilie yatkn insanlardr. Onlar; tek bana deil birlikte baarmay
nemserler. Nitekim, amzn anlay, despotik liderlik deil, takm
ve ekip ruhudur. Bireysel baarlar insan amacna ulatrabilir; oysa
uyumlu takm almas herkesi uurur. Takm ve ekip gl ve nitelikli olursa bir ekip ba veya bir takm kaptan mutlaka bulunur. Gerek baar; ekibin, takmn, grubun, toplumun ve insanln topyekn
baarsdr.
14
Giri
Yerel Liderin Genel zellikleri

Demokrat ve ilkeli;
Drst, ahlkl, kiilikli ve adil;
Eitimli, bilgili ve geni ufuklu;
Sorumluluk blgesi iin somut plan ve projeleri bulunan;
Yresinin kalknmas iin byk yatrm ve istihdam ngren;
Devlet brokrasisini iyi bilen, kurumlar tanyan;
Blgesiyle balarn koparmam, halkn iinden;
letiime ak, sevecen, gler yzl ve samim olan;
Halk bir btn olarak gren, birletirici zellii olan;
Deneyimli, hogrl ve ynetim becerisine sahip;
Ekip ve takm almasna nem veren kiiler gerek liderlerdir.
Yerel Yneticiler ve Motivasyon
Yerel ynetimler, grnte kalabalk kitleler hlinde yrtlen bir
sre olmakla birlikte znde ynetici/yneticiler merkezlidir. Btn
durumlar ve olaylar, esasen yneticilerin etrafnda dner. O bakmdan yneticinin bireysel motivasyonu ve zellikle yakn evresine
verecei pozitif enerji her eyden nceliklidir. Nitekim, yneticinin
kendisi motivasyonlu olmadan bakalarn harekete geirmesi ok
zordur.
15
Ynetim, bir ynyle i hayatna benzetilebilir. Tpk i hayatnda

olduu gibi yerel ynetimlerde de alanlarn belirli aralklarla motivasyonunu artrmak yneticiler iin nemli bir grevdir. Bu ynde
gayret gsteren ve baarl olan yneticilerin lider nitelii tad
ifade edilir ki bizce de doru bir tespittir.
Yerel ynetimlerde motivasyonu salamak iin, alanlar belirlenen hedeflere ulatrmak zere onlara istedikleri/diledikleri/arzuladklar duygular hatrlatmakla ie balanabilir. nk, hareket duygu
ile vardr ve insanlar harekete geiren hedefler deil duygulardr. Elbette her insan harekete geirecek duygu ayn deildir. Fakat, baar duygusu herkes iin motivasyonu artrcdr. Mutlu olmak, zaman
iyi kullanabilmek, hayattan sklmamak vb. birok balk iin listeler
oluturulabilir.
Gnll almalara katlmak kiiye ie yaradn dndrerek
mutlu olmasn salar. Toplumsal konularda gnlllk iin insanlar
sevmek gerekir. Sevmek, dnyadan memnun olmann ve krn de
bir ifadesidir. Mevlana der ki: Sevgi aclar tatlandrr, bakrlar altn
eder, dertler sevgi ile ifa bulur, sevgi lleri diriltir, padiahlar kul
kle eder. Sevmek insan mutlu eder.
Mutlu olmann kiiyi motive eden temel duygulardan biri olduu
unutulmamaldr. Mutlu olmann yolu insanlar mutlu etmekten
geer. Bir konuyu veya bir dersi anlamann en iyi yolu, bir bakasna anlatmaktr. Motive olmann en iyi yollarndan biri de phesiz
bakalarn motive etmektir. nsann kendine onu harekete geiren,
mutlu eden, iyi dnmesini salayan bir arkada bulmas nemlidir.
Birbirlerine iyiyi, doruyu ve gzeli tavsiye eden yani birbirinin hayrhah olan kiiler manevi olarak gl olacaktr. yi dnmek nemlidir. nk, zihnimizi ne ile doldurursak ayn ekilde geri alrz. Gandi
diyor ki: Dnceleriniz pozitif olsun, nk dnceleriniz szleriniz olur. Szleriniz pozitif olsun nk szleriniz davranlarnz olur.
Davranlarnz pozitif olsun nk davranlarnz alkanlklarnz
olur. Alkanlklarnz pozitif olsun nk alkanlklarnz deerleriniz olur. Bu balamda Hac Bekta- Veliden de bir sz zikredelim:
nsan kendi felaketini kendi hazrlad gibi saadetini de yine kendisi
hazrlar.
16
Giri
Kendimizi, Halk ve Zaman Ynetmek

Bireyler, zaman denilen sonsuz izgide yaarlarken kimi zaman o
akntya nasl kapldklarn kendileri de anlamazlar. Oysa; zaman, ok
canl ve ok kymetli bir varlktr. Dolaysyla bu esiz varln kymetini bilmek gerek. Hayattan lezzet alabilmek ve faydal iler yapabilmek iin, zaman ok iyi ynetmemiz gerekiyor. Eer; biz zaman
ynetemezsek o bizi esir edebilir.
Zamann ynetilmesi, bireyler iin ne kadar nemliyse yneticiler

hele hele de yerel yneticiler iin ok daha byk nem tamaktadr. Nitekim, yerel ynetici neredeyse halkn tamamna zaman
ayrmak zorundadr. Zaman ynetimini beceremeyen bir ynetici,
faydal ve baarl iler yapma konusunda ciddi anlamda zorlanr. O
bakmdan yerel ynetimlerde zamann doru ve verimli kullanlmas
byk nem arz etmektedir. nk, insan iin ok nemli olan zaman
kavram, yerel yneticiler iin neredeyse hayati neme sahiptir.
Zaman iyi kullanabilen bir kii, sanlann tersine kendine ait sreyi
bir konuda younlaarak deil; alma hayat, zel yaam, bireysel
zevkler gibi deiik etkinlikler arasnda paylatrabilen kiidir. Ksacas; zaman etkinlik dilimlerine baarl bir ekilde blebilen kiidir.
Bu beceri, yerel yneticilikte kimi zaman maddi imknlarn da nne
geebilmektedir.
17
nsan yorgunum diyorsa; tembeldir. ok younum, zamanm yok diyorsa zaman ynetimini bilmiyor demektir. Kiinin geleceine yn
verebilmesi, hayatta baarl olabilmesi ve bunun iin gerekli grev
ve sorumluluklar yerine getirebilmesi, sevdiklerine vakit ayrabilmesi, holand etkinlikleri yapabilmesi iin zaman iyi kullanmas
gerekir. Kii zamann verimli ynetebildii takdirde; almalarndan
verimli sonular elde edecek, zaman yarnda dolaysyla da hayat
yarndaki stresi azalacak, bylelikle de daha baarl ve mutlu olabilecektir.
Bireysel zaman ynetimi yanl ileri hzl yapmak deildir, doru ileri ksa zamanda yapmaktr. Yneticilerin veya herhangi bir insann
zamanlarn ynetme konusunda baz ilkelere uymas gerekir. Bu ilkeler kitabmzn zaman ynetimi blmnde ayrntl olarak verilecektir.
Stres Ynetimi ve fke Kontrol
Zorluklar, ynetimin doasnda vardr. Ancak, yerel ynetimlerde
can skc olay, durum ve kiilerle karlama ihtimali ok daha yksektir. te bu olumsuz durumlarla karlalnca, ou zaman, ktmser bir duyguya kaplarak strese davetiye karlmaktadr. Bu
balamda stresin ynetilmesi, bireyler iin ne kadar nemliyse; yerel
yneticiler iin ok daha byk nem tamaktadr. Stres ynetimini
renmemi bir yneticinin kendine ve ynettiklerine faydal olabilmesi ok zordur. Stresle ba edemeyen, onunla bark olmayan bir
18
Giri
kii ve zellikle yerel ynetici fkenin kucana dm demektir.

Stres, bedenimizin d uyaranlara kar verdii isel tepkilerdir. Ve
aslnda normal bir sretir. nk, yeteri kadar stres insann baklk sistemini glendirir ve korur, beynin renmeyle sorumlu blgesi daha iyi alr, gdlenmeyi salar, yeni durumlara younlamay
kolaylatrr. Bunca fayda salayan stres hayatmzn bir parasdr
ve ondan kamak mmkn deildir, nk yaam iin gereklidir. Gerekli olan stresin normal seviyenin altnda olmas kiide sorumsuzluk, ilgisizlik gibi sonulara yol aar. Stresin zararl olan, ynetilemeyecek derecede yani normalin zerinde olmasdr.
Stresin kayna ok eitli olabilir. Ar stres esnasnda kalp atlarnn hzlanmas, ellerin terlemesi, gerginlik, kan ekerinin ykselmesi, ate ykselmesi, az kuruluu, ba ars, ba dnmesi, mide
bulants, sebepsiz kaslmalar, halsizlik, itahszlk, nefes darl gibi
fiziksel deiimlerin yan sra birtakm duygusal durumlar da gzlenir: sinirlilik hali, duygusal yorgunluk, isteksizlik, konuma zorluu ya
da tam tersi fazla konuma, hatal konuma (szckleri kartrma),
unutkanlk, eitli korkularn belirmesi (yaknlarn kaybetme kaygs,
uu korkusu, hastalanma korkusu, lm korkusu vb.), baarszlk
hissi, kendini kk ve yetersiz grme, duygusal dengesizlik... Btn
bunlarn nedeni ve amac vcudun tehlikeyi yok etme isteidir. retici ve verimli bir yaam srdrmek iin ruh ve beden saln korumak gerekmektedir.
fke, her canlda bulunan ve bir tehdit karsnda organizmann gsterdii doal bir tepkidir. fke hepimizin iinde var olan, mutluluk,
znt, heyecan gibi bir duygudur. Bu demektir ki fke duygusunu da esasen dier duygular gibi doal karlamak gerekir. Burada
nemli olan fkelendiimizde, onu anlay ve yorumlay tarzmzdr.
ncelikle unu kabul edelim ki fkelenme duygusu sebepsiz olarak
ortaya kmaz. fke, bizi mutsuz eden, engelleyen, kiiliimizi glgeleyen kii, olay veya durumlara kar isyan etmektir. fke kontrol
ise bu duygunun yol at ruhsal ve bedensel tepkileri azaltmaktr.
Gnlk hayatta yaadmz stresin doal sonucu ise, fkelenmektir.
Bir isyan duygusu olarak ortaya kan fke, kontroll kalmak kaydyla normaldir. Byle bir durumda fke duygusu grevini yapm; iinizdeki isyan da vurarak bizi/sizi deiimin gerektiine dair uyar-
19
mtr. bu noktada bir uyarc ileviyle kalrsa, durum normal kabul

edilebilir. nk; bu duyguyu da vurmakla rahatlarsnz ve kendiniz
zerinde kontrol sahibi olduunuzu hissedersiniz.
Tam bu nokta devreye fke kontrol girer. Gerekte doal bir duygu
olan fke duygusu, kontrol edilemediinde, abartl yaandnda,
seller gibi nne gelen her eyi ykp deviren bir ykc afet bir hline
dnebilir. fkelenme, bir hakszla isyan duygusu olarak kald srece doaldr; oysa, karnzdakine zarar verme, onu yok etme
hakk olarak grme noktasna taarsa, insanca olan bu duygu bizi/
sizi istenmeyen noktalara srkleyebilir.
fkemizi doal snrlar iinde ifade edelim; krc ve ykc olabileceimizi hissettiimiz anda; sakinlemek iin bulunduumuz yerden
uzaklamak, pozisyon deitirmek (oturmak, kalkmak), farkl dnmeye almak, suyla temas etmek gibi farkl yollara bavurulabilir.
fke ve stres kontrol edilebilir iki durumdur. Kii daha salkl, uzun
ve mutlu bir hayat geirmek iin kendini yalandran, yoran ve ypratan olaylar ve durumlardan uzak kalmaldr. Her eyin az karar, ou
zarar sz gereinde duygular da yerinde ve miktarnca kullanlmal
ve kontrol edilmelidir. Bu sayede kendini gelitiren bireyler, zamanla
toplumu da ekillendirecek ve mutlu bir dnya iin alm olacaktr.
Yerel yneticiler, ynettikleri insanlarn birok ihtiyacndan sorumlu grldne gre, stres ynetimi ve fke kontrol onlar iin ok
daha nemlidir.
Sorun zme ve Karar Verme
Bireysel veya toplumsal ortamlarda, kimi zaman elimizde olmadan
d kaynakl sebeplerle problemlerle karlarz. Bylesi durumlarda,
problemin alglan, probleme yaklam ve zm yolu bulma abas
hayati nem tamaktadr. Bu adan problem zme ve karar verme
tekniklerinin btn ynleriyle bilinmesi ve muhtemel problemlere
kar bir hazr bulunmulua sahip olunmas gerekir. Bu durum, yerel
yneticilikte ok daha nem kazanmaktadr.
Bu konuda temel yaklam; ncelikli olarak bireysel ve toplumsal ortamlarda problem karmadan yaamay esas almak olmaldr. nemli
olan problemsiz bir hayat ngrlmelidir. Evet, sorunsuz hayat srmek, pek mmkn olmasa da her karlalan da sorun olarak grmek doru deildir. Aksi takdirde, her olaan durumu dahi problem
20
Giri
olarak alglamak gibi bir yanlla dme riski vardr. Karlatmz

olaylarn bir ksm olaan, bir ksm sradan, bir ksm normal, bir ksm
mesele, bir ksm da gerekten sorun olabilir. En kt ihtimalle sorun
olduu hllerde dahi aslnda sorun olmayabilir.
Problem kiinin ulamak istedii bir amaca ulamn engelleyen
etmenlerden oluan bir sretir. Hakknda aratrma yaplacak, dnlecekve zlecek durumdur. Problemle ilgili karar vericiler,
problemin ne olduunu anlamamza yardmc olur. Sorunun kaynan bulabilmek iin bize yol gsterir. Ama, problemin zmnde
izlenecek yolu belirler. Kstlar, problemi zme aamasnda sorunun
ok fazla bymemesi iin meydana gelen ya da belli ynlere gitmemizi engelleyen faktrlerdir. Problemi zm aamasnda sonuca gidebilmek iin en az iki tane zm gereklidir. Elde bulunan faktrlere
gre bu zm yollarndan birisine ynelmek gereklidir.
Yerel ynetimlerin gelecei, insan odak noktalarna alp almamalarna baldr. En sekin varlk olan insan ve topluma hizmet, her trl
yatrmn nnde olacaktr. Yerel ynetimler, temel bak as olarak
insann huzur, mutluluk ve refahn esas alrlarsa, gelecee damgalarn vurabilirler.
Yerel yneticilerin bilgi ve bilin dzeyleri ile kiisel yeterlikleri gelecekte ok daha nem kazanacaktr. Bu bakmdan yerel yneticilerin
belirlenme srelerinde daha nesnel ltler kullanlmaldr. nce
ehirler kurup sonra da oralara uygun insanlar yetitirmek yerine;
insanlar iin ehirler kurmak, gelecekte yerel ynetim alglamasnda
temel ilke olacaktr. Sonu olarak yerel ynetimlerin gelecei, yerel
yneticilerin niteliklerine baldr.
Bu balamda bireysel ve kurumsal anlamda lider ynetici nasl olmaldr? almada bu sorunun cevaplar zerinde younlalacaktr.
Yerel yneticilerde bulunmas gereken bireysel liderlik zellikleri ve
kurumsal liderlik gereklilikleri blm blm ele alnacaktr.
21
1. BLM
Bireysel Geliim
Bireysel Liderlik
letiim Becerisi
Konuma Sanat
Beden Dili
Diksiyon Sanat
Sunum Teknikleri
BIREYSEL GELIIM
nsann faydal ve kalc iler yapabilmesi, ncelikle be basama

doru gemesine baldr. 5B forml olarak adlandrabileceimiz
bu basamaklar, ayn zamanda insann hayat kutucuklardr. Bu kutucuklardan en bata geleni ve en nemlisi bireyin Yaratc ile ilikilerini ieren ilk basamaktr. kinci basamak birey basama olup bireyin kendi kendisiyle kuraca i dengesidir. nc basamak aile
basama olup aile saadetini ve huzurunu ierir. Drdnc basmak i
basama olup i hayatndaki gayret, denge ve dzeni ierir. Beinci
basamak toplum basama olup insanlar ve hayatla kurulacak salkl
ilikileri ierir.
Bireysel geliim; bir kimsenin duygu, dnce, deer ve davranlar
bakmndan farkl ve stn bir konumda olmas demektir. Bu 4 nemli kavram 4D forml olarak adlandrlabilir. Her insann bu 4Dyi iyi
kavramas icap eder. nsann duygu ve dnce bakmndan iyi bir
konumda olmas nceliklidir. Kalbin gzellii ve temizlii duygular temiz hle getirir. Kalpte tertemiz duygular yaarsa, beyin onlar
gzel dncelere ve deerlere dntrr. Dnce ve deerlerin
da yansmas ise, davranlar oluturur.
Deer, bireylerin herhangi bir kii, varlk, olay, durum vb. karsnda
ortaya koyduu duyarlklardr. Dier bir syleyile deer; insan deerli klan, onu ycelten her trl stn zellik ve niteliktir. Durumlar ve olaylar karsnda taknlan bu tavrlar deer adyla bireysel
bir unsur olarak ortaya kmaktadr. Bireylerin olumlu duygu ve deerlere sahip olabilmesi; ahlaki, kltrel, ruhsal, bireysel, etik deerlerin kazanlmas ile mmkn olabilmektedir. Her deer, bireye yeni
bir deer de katar.
nsani, ahlaki, kltrel, ruhsal, toplumsal ve evrensel boyutlarda oluabilen bu duyarlklar, insann bireysel ve toplumsal hayatna kalite
getiren, yaamaya anlam katan deerlerdir. Sevgi, sayg, adalet, cesaret, doruluk, yardmlama, temizlik, nezaket, hogr vb. genel
kabul grm toplumsal deerlerdir. Saylan bu deerlerin merkezinde hep insan vardr.
Sahip olunan deerler bireyin gelecekte kiiliini, bak asn, davranlarn, hatta hayatn belirleyecek etkenler olduu iin, bireyin
belli bal deerlerin farkna varmas, gerekli deerleri kazanmas,
24
Birinci Blm: Bireysel Geliim
yeni deerler benimsemesi; btn bu deerleri kiiliinin temel talar hline getirerek davrana dntrmesi gerekir.
Bireylerin deerle karlatklar ilk ortam ocukluk dnemlerinin
getii aile kurumudur. Deerlerin kazandrlmas hususunda aile
birincil derecede nemlidir. Bireyin kiilik ve karakter asndan bireysel geliimi aile temelli kurguland iin, deerler eitimine aile
boyutuyla yaklamak ve burada salkl bir zemin oluturmak bir zorunluluktur. Ailenin asl ii, kiilik ve karakteri salam, adil ve drst
ocuklar yetitirmektir. Bunun yolu da ocuklara olumlu deerleri
kazandrmaktr.
Bireysel geliim, deerlerin kazanlmasyla mmkn olabilir. Deerleri zellikle ocuklara ve genlere benimsetmenin ve zmsetmenin
yolu ise, szl uyarlardan daha ok, sz konusu deerleri yaamakla ve rnek olmakla mmkndr. Ebeveynler, eitici ve yneticiler,
bu noktada rnek modeller olabilirlerse, deerler eitimi sreci doal mecrasnda ve daha hzl ilerler.
Bu balamda, deerler eitiminin hedef kitlelerine deer vermek,
serbest ortamlar oluturarak onlar dayatma, bask ve artlandrma duygularnn dnda tutmakta yarar vardr. Bu sre, ok erken
yalarda aile iinde balatlmal; rgn eitim basamaklarnn deiik
srelerinde duygu oluturma ve deer kazandrma etkinlikleriyle
desteklenmelidir.
25
BIREYSEL LIDERLIK
Yneticilik grevi stlenecek bireylerin, dier bireylere oranla daha

stn ve farkl niteliklere sahip olmas gerekir. nk, yneticilik zor
ve zahmetli bir itir. Yneticilie talip olanlarn pozitif anlamda stn
deer ve becerilere sahip olmalar bir zorunluluktur. Bireysel planda
liderlik zellii olmayan bireyler, ynetim alannda baarl olamazalar. Yukarda saylan deerlere sahip olmak yannda, kendisiyle
bark, insancl, hogrl, ufku ak, yeniliki, teknolojiyle ilgili vb.
zelliklere sahip kiiler yneticilie daha yatkndr.
Bireysel liderlik iin baz temel becerilere de sahip olunmas gerekir.
Bunlar;
1. Etkin dnmek
2. Pozitif dnmek
3. Analitik dnmek
4. Zaman ynetimi
5. Stres ynetimi
6. fke kontrol
7. Takm almas
8. Planl yaama
9. Etkili iletiim
10. Sorun zme ve karar verme
11. Okuyup yazma...
Bireysel liderliin temelleri ve toplumsal liderliin btn ayrntlar bu kitabn
temel konusudur. O bakmdan bireysel
liderlik ve toplumsal liderlik, ilerleyen
sayfalarda ilgili blmlerde tek tek ele
alnacaktr.
26
Birinci Blm: letiim Becerisi
LETM BECERS
nsan iin kymetli olan ey yine insandr.

Spinoza
letiim, en genel ifadesiyle bir arada mutlu ve huzurlu yaayabilme sanatdr. letiim, bir ynyle de farkl gr ve dncelere
tahamml etmek demektir. letiim, insanolunun en temel ihtiyalarndan birisidir. Toplumsal bir varlk olarak insan kendi kendisiyle
ve dier varlklarla iletiim kurmak zorundadr. nsann dnen ve
konuan bir canl olmas ile iletiim becerisi arasnda doal bir balant vardr. nsanolu, bu stn zellikleriyle evresine hzla uyum
salam ve dier canllar zerinde egemen olmutur.
Bugn toplumumuz, insan ilikiler ve toplumsal iletiim balamnda
ad konulmam bir travma yaamaktadr. Bireylerin ve toplumun deer yarglar hzla erimekte, toplumsal hayatmz atma, ekime,
karalama, anlamsz mnakaa ve mcadelelerle mahvolmaktadr.
nsan gcmz ve enerjimiz boa harcanmakta, iletiim kanallar
tkanarak bireyler psikolojik adan bunalma, strese ve atmaya
ynlendirilmektedir.
Bu sorunlar zm etkin iletiim becerilerine sahip olmaktr. Hayattaki baarnn srlarndan birisi de dier insanlarla rahat ve etkileyici iletiim kurabilmektir. nsanlarla abuk kaynaabilen bireyler,
27
arzu ettiklerine daha kolay ularlar.

letiimin her trl kymetin zerine
kt gnmzde, bireylerin salam ve etkili bir iletiim becerisine
sahip olmalar, kiisel geliimleri
ve baarlar asndan son derece
nemlidir.
letiim becerisi, insann ruh dengesinin kurulmasnda; huzurlu,
mutlu, salkl ve baarl bir hayat
Gler yz altn anahtardr.
srmesinde en nemli etkenlerden
birisidir. letiimin gerek boyutu
T. B. Macaulay
yzeysel ilikilerde deil derinliklerde gizlidir. Ruhumuzdaki, gnlmzdeki o derinlie inilemedii iin
yalnzca dille kurulmaya allan iletiim, s ve yetersiz kalmaktadr.
Dnmeden konuan, yalnzca sz syleyen ama
yaayp uygulamayan bir anlay iletiimde geerliliini yitirmitir.
Gerek iletiim; duygu, dnce ve davran uyumu ile
salanabilmektedir.
Ruhunda, zihninde yalanclk, dolandrclk, iftiraclk, kskanlk,

alnganlk vb. zellikleri tayan bir insan, asla gzel ve doal hareket edemez. Hep rol yapma ihtiyacnda olduundan kendisin srekli
skntl hisseder. Bylesi insanlardan oluan bir toplumda huzur ve
refah sz konusu olamaz. nk, insan ilikilerinin bozulduu yerde
salk, huzur ve mutluluk kalmaz. Kin, husumet; dargnlk, ksknlk;
hasetlik, fesatlk peyda olur...
deal bir insan, ncelikle i dnyasyla iletiimini salkl kurabilen
bir insandr. deal insan, ncelikle kendisiyle bark yaayan, sonra
da evresindekilerle iletiim uyumunu yakalayabilen kiidir. imizle
ve evremizle kurulacak salam bir iletiim; hayatn en temel gayesi olan sonsuz huzur, mutluluk ve baarya giden yolu nmze gl
bahesi gibi aacaktr.
28
nsan, ruhuyla ve evresiyle doal ve iten bir iletiim
kurabilirse, zirvelerin de zirvesine kabilir. Huzura kavuan bir hayat, amacna ulam bir hayattr.
nsanlar, toplu hlde yaarlar ve birbirleriyle deiik yollarla iletiim

kurarlar. nsanlar aras bu iletiim bir anlamda hayat bir mecburiyettir. letiimin temel basamaklar gnl (duygu) dili, beden dili ve
konuma dili biiminde snflandrlabilir. letiim denildiinde, genellikle, konuma dili ve ksmen de beden dili sz konusu edilmektedir.
Oysaki konuma dili ve beden dilinin temelinde de duygular yatmaktadr.
Herhangi bir konuda sz syleyecek bireyler, bu ih-
tiyalarn ncelikle duygu balamnda hissederler.

Daha sonra bu duygular, bedensel hareketlere dnr ve ancak nc aamada konuma biiminde
kar tarafa yansr.
Konuma eylemini bir piramide benzetecek olursak, piramidin tabannda duygular (duygu dili), ortasnda hareketler (beden dili) ve
tepeye yakn bir noktadan itibaren ise, szler (konuma dili) balar.
Esasen, konuma eyleminin temelinde duygu dilinin yatt rahatlkla anlalr.
letiimin temel basamaklar, bir buzdana benzetilebilir. Bu buzdann grnen yz, konuma ile ilgilidir. Tam bir oranlama konulamasa da konuma dili, iletiim buzdann ancak yzde 10luk bir blmn olutururken; beden dili ve duygu dili olarak adlandrdmz
buzdann grnmeyen taraf yzde 90lar kapsamaktadr.
Etkili bir iletiim iin n yargsz bir bak as, mutlu
ve huzurlu yaama azmi, baarl olma gayreti ilk adm

olabilir.
evremizle iten ve drste iletiim kurmak, olumlu davranmak ve

sonularn zamana brakmak Zaman zaman da tarafsz bir ekilde
kendimizi deerlendirmek, i kontrolmz hep srdrmek Salkl
iletiim iin ie karmzdaki insanlar dzeltmekle deil, kendimize
ekidzen vermekle balamalyz. Sebep ve sonular da bizdedir.
Sebep ve sonular bakalarnda, baka yerlerde aramak, zafiyet almetidir.
29
Her ey bizde gizlidir.
stersek gndzleri gne gibi; geceleri ise, hi snmeden parldayan kutup yldz gibi parldar; hep dolunay parlaklnda kalabiliriz.
Yaplacak i, ncelikle yreimizi kt duygulardan arndrmaktr.
Yreimizdeki kibir, kin, nefret, hasetlik, yalanclk,
sahtekrlk vb. ad duygulardan kurtulmak iin karar

vermek gerekir.
kinci adm olarak yreimizi gzel duygularla beslemek gerekir.

Bunu baarabilen saduyulu ve soukkanllk bidesi insanlar ylesine gzel bir uyum ve denge iinde yaarlar ki bizler onlar deta
kanatsz birer melek gibi grrz. Dier insanlara her zaman pozitif duygular yanstrlar. Bunlar, byk bir huzur ve mutluluk iinde
aramzda yaarlar. Bylesi meleksi insanlarn yrekleri gerekten
de olumsuz duygu ve dncelerden arnmtr. Onlar kt duygu,
dnce ve davranlardan ok uzaklarda yaarlar. Bak alar mkemmel ve genitir. Dnyaya alan ayr ve kocaman bir pencereleri
vardr. Bu pencere ok geni bir bak asna sahiptir ve yreklerinden darya byk bir sevgi seli akar durur.
Gnl ehli olan insanlarn yreklerindeki karlksz
sevgi ve depolanm enerji, hem kendilerini aydnlatr

hem de karlarndaki insanlara gne misali s, k ve
aydnlk saar.
letiimde baarnn gerek srr ok szde deil zdeki
uygulamada yatmaktadr.
Szlerimiz, kalbimizin en derin kvrmlarndan kp geliyorsa, yreimizi ortaya koyarak iletiim kuruyorsak, btn bunlar en bata
yzmz ve gzlerimiz olmak zere bedenimize doru yanstabiliyorsak, ite o zaman etki alanmz kar tarafn kulandan yreine
kadar uzanyor. Bylelikle iletiim gereklemi oluyor.
letiimde en geni ve en kapsaml basamak gnl di-
lidir. Gnlden gnle uzayp giden o incecik, o kvrm

kvrml yollar sayesinde iletiim dalarnn sarp yollar, yaln kayalklar rahatlkla alabilir. nsanlar aras
iletiimin ve insanca yaayabilmenin gerek yolu; ne
cilal szler sylemektir ne de rol yapmaktr! letiimin
30
gerek boyutu, hl diliyle rnek ve model olmakta

gizlidir.
Her insann kalbinde olumlu-olumsuz birok duygu yer alr: Sevgi,
sayg, gven, sadakat, yardmseverlik, iyilik, takdir, teekkr, kanaat Saygszlk, kabalk, kibir, kstahlk, kskanlk, aalama, yalanclk, sahtekrlk vb. nsandaki konuma istei, bu duygulardan birisinin ortaya kp beyne sinyal gndermesiyle balar. Beyin, bu sinyali
alnca hemen ileme geer. lk planda duygular beden hareketlerine
dnebilir (glme, sinirlenme, kzarma, hareket etme, elini uzatma,
bakma vb.).
Duygusal zeminde balayp beden diline dnen bu iletiim tarz,
hl tamamlanmamsa, ancak o takdirde konumaya bavurulur.
Demek oluyor ki iletiimin temeli ve en salam ekli duygusal anlamdaki pozitif uyumda yatmaktadr.
ok ve bo konumak yerine daha fazla dnmek en
aklc yoldur.
Binlerce sz sarf etmek yerine tutum ve davranlarla tutarl bir hayat srmek; rnek bir insan olabilmek gerek ve kalc iletiimin gvencesidir. ok ve bo szler, ierisinde birok riski de tamaktadr.
Susmak, dinlemek, anlamak, dnmek, deer vermek, iten ve doal davranmak; kararnca kvamnca konuabilmek insanca iletiimin
kilometre talardr.
letiimin bizcesi, gnl iletiimidir. Gnlmz amadan, gnllere
girmeden kurulacak iletiim s, yetersiz ve geici bir etki oluturmaktadr. letiimin Trk milletine zg srr da burada gizlidir.
letiimin Trkesi, gnl telinden beslenen hareket-
lerde, gnl dilinden terennm edilen szlerde gizlidir.
Milletimize srarla dayatlan yeni, temelsiz, pozitivist ve materyalist

iletiim anlay, gnlden ve kalpten yoksun olduu iin toplumumuza salkl bir iletiim ortam sunamamaktadr. Bu gerei, insan
psikolojisi zerinde derin almalar yapan Amerikal Prof.Dr.Robert
Frager, yle itiraf etmektedir: Batl eitimciler, akl ar derecede
ne karma ve kalbi grmezden gelme eilimindedir.1
1
Frager, Robert, Kalb, Nefs ve Ruh, Gelenek Yay. 5. Basm, Nisan 2005, stanbul, s.45.
31
Aratrmaclar, iletiimi deiik ekillerde snflandrmlardr. En yaygn ve en ok kabul gren iletiim snflandrmas aadaki gibi yaplmaktadr:
Szl letiim
Szl iletiim, yz yze grmeler, konferanslar, komite, resm konumalar vb. biiminde kurulur.
letiim ekillerinden en hzl ve etkili olan szl ve yz
yze olan iletiimdir.
Szl iletiimde gnderici ile alc birebir iliki ierisinde olduklarndan duygu, dnce ve bilgi aktarm daha salkl ve akc olur. Szl
iletiimde geri besleme hemen gerekleir. Bylece mesajn doru
anlalp anlalmad kontrol edilebilir. Anlalmayan konulara annda aklk getirilebilir.
letiim ekillerinden en hzl ve etkili olan szl ve yz
yze olan iletiimdir.
32
Szl iletiim, konuma dili olarak da adlandrlr. nsanlar aras ilikilerde en ok bavurulan iletiim yntemi szel gelerin kullanld
konumadr. Gnlk yaantdaki ilikilerde szel iletiim becerileri nemli bir yer tutar. letiim kurmann temelinde istek ve arzular
yatar. Skntlar, arzular, istekler, gr ve dnceler genellikle dil
sayesinde szel gelerle da vurulur.
Bu beceri sayesinde hem olumlu insan ilikileri kurulur hem de kardaki insanlar zerinde olumlu izlenimler oluturulur. Konutuu
insanlarda olumlu izlenimler brakan bir kii ile konumak dier insanlara rahatlk ve huzur verir. En nemlisi, gzel konuan bir insan,
kar tarafa gven duygusu kazandrr.
Gzel sz, dinleyen insanlarda scaklk, samimiyet ve
yaknlk duygular oluturur.
Karmzdaki insanlarla etkili iletiim kurmann ilk basama konumay renmektir. Hem birey olarak i dnyamzla hem aile ortamnda hem de i ortamnda konumak ve iletiim kurmak zorundayz.
zellikle i yerlerinde toplant yapmay renemeyen kurum veya
kurulular ilevlerini yerine getiremezler. nk, kurumsal iletiimin
olmad yerde dedikodu balar.
Konumak, yalnzca ses karmak deil; kelimeleri pi-
irerek sunmaktr.
Birok toplant, allm olarak ou zaman baarsz geer. Oysa

toplantlara ayrlan zamann onda biri iletiim ve etkileim mant
zerinde dnlmeye ayrlsa, sorunlar daha hzl zlr.
Resm ve zel toplantlarda belirli amalar gerekletirmek hedeflenmelidir. Toplantlarda bilgi al verii; yani paylam, bilgi aktarmndan daha nemlidir. Bir araya gelmenin amac; sunulan verileri
ortak akln nda deerlendirmek ve ortak bir yn tutturmak olmaldr. Ortak yn, anlalr ve yumuak dille tutturulabilir.
Toplantlarn en temel ilkesi, sayg ve nezakettir.
Szl iletiim srecinde uyulmas gereken beceriler:

Konumann amacnn iyi belirlenmesi
Sistematik ve mantkl konuulmas
33
Konumayla ilgili notlar alnmas

Ses tonunun iyi ayarlanmas
Karnzdaki kiinin dinlenmesi
Konumann mimik ve jestlerle desteklenmesi
Szsz letiim
Bir bak bir baka neler neler anlatr,

Bir bak bir a senelerce alatr
Bir bakn kudreti bin lisanda yoktur
Bir bak bazen ifa bazen zehirli oktur...
(?)
Szsz iletiim, ses ve szler kullanlmadan beden dili yoluyla kurulan iletiimdir. Bu iletiim tr, szel olmayan ve szle gsterilemeyen tm geleri kapsar. Zaman, mekn, vcut hareketleri, yz hareketleri, ses tonu, nesnelerin kullan ekli, kullanlan alan, oturu ve
yry ekli, renkler, giysi ve aksesuarlar gibi geler szsz iletiim
ierisinde yer alr.
34
Ne sylerse sylesin dilin

Yznden bellidir her hlin.
E. Yaman
Szsz letiimin zellikleri
Szsz iletiim hayati bir zorunluluktur. Hayatn ak ierisinde en

fazla kullanlan szsz iletiimde her tutum ve davran bir mesaj
ykldr. Her trden duygu, dnce ve davran ilkin kiilerin bedenlerinden anlalr. Bireylerin ilikileri; birbirlerine bakndan, davranndan rahata anlalabilir veya bu ilikinin nitelii yorumlanabilir. Yaptmz her hareket, oturma biimimiz, kullandmz alan,
renkler ve nesneler ile giysilerimiz birer mesaj niteliindedir.
Szsz iletiim duygular belirtir. nsanlar konuarak duygularndan ok dncelerini anlatrlar. Ancak, szsz iletiimle dnceden ok duygular anlatlr. te tanan
duygular ne denli gizlenmeye allsa da beden dili bunlar
hemen aa karr. Bu bakmdan duygularmz anlatmada
en etkili yol szsz iletiimdir.
Szsz iletiim etkilidir. nsanlar, mesajlarnn byk ksmn szsz iletiim yoluyla iletirler. Bir bak, bir duru ve bir
dokunu konumaktan ok daha etkili olabilir. Bu nedenle
szsz iletiim szl iletiime gre daha etkili olur ve ska
kullanlr.
35
nsanlar aras iletiim szl ya da yazl olsun beden dili ile desteklenmedii srece etkisi fazla olmaz. Taraflar, verdikleri mesajlar etkili klmak iin hareketlerle, mimiklerle desteklemelidirler. Beden dili,
bir durum karsnda bedenin kendi duruunu kodlamasdr. Szsz
mesajlar, insanolunun ilk ve ortak ana anlatm dilidir. Bu ortak dil,
zamanla, insann geliim sreci ierisinde toplumdan topluma baz
deiikliklere uramtr.
Yazl letiim
Yazl iletiim, verilecek mesajlarn szel veya dier sembolik gelerle deil dorudan yaz sembollerine dayal olarak aktarld bir
iletiim trdr. Yazl iletiimin zellii ve stnl, yaz ile tm
ilgililerin ayn mesaj almalardr. Yazl iletiim, mektuplar, memorandumlar, raporlar, zetler, makaleler, tutanaklar, basn bildirileri ile el
yazs, basl notlar, elektronik ortamda gnderilen tm yazl mesajlar ierir.
Yazl iletiim sayesinde bilinenler somutlatrlr bu ayn zamanda
uygarln da nemli gstergelerindendir. Uygar bireyler ve uygar
toplumlar, iletiim tarz olarak yazl iletiimi kullanrlar.
36
Bilgiyi kalc klmann yolu yazl iletiime bavurmaktr.
Yazl iletiim, bir ama iin kurulur. Bu amaca ulamak iin; neyin, niin ve nasl anlatlaca zerinde durmak gerekir. zerinde nceden
dnlen yazlar tutarl olur. Anlatm iin toplanan bilgiler, kiisel
deneyimlerle birletirilerek anlatmn hedef kitlesi ve yazl amac dikkate alnarak dzenlenir. Anlatmn amacna ulaabilmesi iin,
toplanan bilgilerle kiisel deneyimler, bir plan erevesinde ele alnmaldr. Bu planlama yaznn temelini oluturur.
Yazl letiimin Temel Nitelikleri

Yazl iletiim, bir ihtiyatr.
Yazl iletiim, toplumsal bir sorumluluktur.

Yazl iletiim, hayati bir mecburiyettir.
Yazl iletiim, nesnel zelikler tar.
Yazl iletiim, uygarln temelini oluturur.
Yazl iletiimin salam kurallar vardr.
letiimin ncelikleri
letiimde baarl olmak iin, kar taraf ya da taraflar deerlendirmeden nce, bireyin kendisini iletiime hazr duruma getirmesi gerekir. Bunun salanabilmesi ise, aada saylacak kimi nceliklere
sahip olunmasna baldr.
letiimin salkl balamas ve yrmesi iin n yarg-
sz olunmaldr.
nsan karlksz sevmek, hatalar ho grebilmek vb. anlaylar yakalamadan doru iletiim kurmak mmkn deildir. nsanlara, olaylara, durumlara, varlklara yaklarken n yarglarla hareket etmek;
niyet okuyuculuuna kalkmak, iletiimin nemli engelleyicilerindendir. Bu bakmdan; iletiime balamadan nce, bu tr zafiyetlerden arnmak ve duygusal prangalardan kurtulmak arttr.
z gven, iletiimde nemli bir etkendir.
Birey olmak ve benlik duygusuna sahip olmak insani bir ihtiyatr.

Bencillik kt bir duygu ama benlik kt bir duygu deildir. Birey
37
olabilmek, sorgulayabilen, aratrabilen kii olmak, bireye z gven

katar. Okumayan, dnmeyen, sorgulamayan en nemlisi renmeyen bireyler, salkl ve yz yze iletiimden kanr; daha ok dedikodu yolunu kullanarak negatif iletiim kanallarn kullanrlar. Bilgi
sahibi olmadan fikir sahibi olanlar, z gven sahibi olamazlar.
letiimde mutlaka olmas gereken bir baka ncelik
sayg ve nezakettir.
Sayg ve nezaket, bir duygu ve davran modeli olarak salkl iletiimin gvencesidir. Kiiler ve kitleler aras iletiimde gerekli lde
sayg ve nezakete yer verilmezse, iletiim istendii biimde srmeyebilir. O adan bu iki kavram, iletiimin taraflar iin olmazsa olmaz
art olarak alglanmaldr.
letiimin dier bir vazgeilmezi de sevgi dilidir.
Sevgi diliyle iki ayr kavram kastedilmektedir. Birincisi; sen dili yerine
siz dilinin kullanlmas. Kaba szler ve emir tonunda ifadeler yerine
nazik ve zarif szlerle iletiim kurmak, taraflar amacna daha kolay
ve hzl ulatrabilir. kincisi; konumalarda kiinin kendisinden sz
etmesi yerine sz kar tarafa brakmak kastedilmektedir. rnein karmzdakine, nce bizim Naslsnz? diyebilmemiz kardaki
insana deer verildiini hissettireceinden o kii bundan mutlu olacaktr.
letiim srecinde empatik (diergam) ve sempatik ol-
mak ve yle davranmak, nemli bir nceliktir.
Kendimiz kardakinin yerine koymak, kardakileri dnmek, onlar anlamaya almak salkl iletiim iin gerekli nceliklerin belki de
ne nemlisidir. Bencil, hlden anlamaz bir kiiyle iletiim kurmak ok
zordur. Btn bunlar yaparken de doal ve sempatik olmak, iletiim
yolunda nemli bir stnlk salayacaktr.
letiimde baar salamak iin anlayl ve hogr-
l olunmaldr. Kiiler, olaylar ve durumlar karsnda

anlay ve hogr sahibi olmak, salkl iletiim srecinin en vazgeilmez nceliklerinden birisidir. nk,
anlaysz ve hogrsz bireylerle bir arada olmak
dahi insana sknt verir. Btn bu hareketlerimizde ve
szlerimizde tutarl olmak zorundayz.
38
letiimde gerek baarya ulamada deerler ve er-
demler de nemlidir.
Deer yarglarna sahip olmayan bir birey, erdemlere de ulaamaz.

Bunlardan yosun bir insann dier insanlarla salkl zeminlerde iletiim kurmas da bir hayli zordur.
Btn bunlarn temelinde kendimizle bark olmak
yatar. Kendini sevmeyen insan bakalarn sevemez. Kendi
i dnyasnda huzuru yakalayamam, dengeyi kuramam
bir bireyin bakalaryla ilikilerinde doal olarak kimi sorunlar ortaya kacaktr.
Baarl Bir letiim in;
Bakalarna deer vermek iin, nce kendi kendimizin

deerini bilmek gerekir. En bata sevgi, sayg, drstlk,
itenlik, z gven, dostluk, salk, zenginlik, takdir, fedakrlk, hogr, adalet, baar Bu ve benzeri deerlere sahip
olmadan ne kendi deerimizi anlarz ne bakalarna deer
verebiliriz ne de deerimiz anlalr.
Toplum, yitirdii deerler yznden, insani ilikiler ve toplumsal iletiim balamnda ad konulmam sorunlar yaamaktadr.
Bireylerin ve toplumun deer yarglar hzla erimekte, toplumsal hayat atma, ekime, karalama, anlamsz mnakaa ve mcadelelerle mahvolmaktadr.
Gerek iletiim; duygu, dnce ve davran uyumu ile salanabilmektedir. Dnmeden konuan, yalnzca sz syleyen ama yaayp
uygulamayan bir anlay iletiimde geerliliini yitirmitir.
letiimi nemsemek
Psikologlar, insanlarla tanrken ilk saniyelere dikkat edilmesini

neriyorlar.
lk tanma veya grme anndaki gzlem ve izlenim
kalcdr.
Tanan veya gren taraflar; birbirlerine deer verdiklerini, bir

araya gelilerini nemsediklerini gstermelidirler. Tanma veya grme esnasnda gzlerin temas ve karlkl gnderilen duygusal
39
mesajlar, iletiimin gelecei iin zemin oluturmaktadr. Bu anlardaki itenlik ve doallk, doru iletiimin gvencesi olacaktr. simlerin
dikkatle dinlenip hafzaya kaydedilmesi ve iletiim srecinde kullanlmas olumlu bir hava katacaktr.
simleri hatrnda iyi tutabilen insanlar, iletiimde daha
stn konumda olabiliyorlar.
Gz Temas Kurmak
letiim isteinin temelinde duygular yatt iin, ncelikle bu istein

gzlerle kar tarafa iletilmesi gerekir. letiim esnasnda, -kardakini rahatsz etmeden- insanlarn gzlerinin iine bakmakta saysz
yarar var.
Birebir iletiimde de topluluk konumalarnda da gz
temas en nemli iletiim gesidir. nk, gzler birbirinden koparsa, zihin de dalr.
Candan Glmsemek
nsan insan klan, dier canllardan ayran zelliklerden birisi de glmseyebilmektir. nsan, gldnde, beden endorphin denen mut-
40
luluk hormonu salglar. Ayrca glmseme ve glme, biyolojik sreci

etkileyerek kendimizi iyi hissetmemize yol aarak beyne giden kan
ve oksijen miktarn arttrr.
Kendimize ve hayata glebildiiniz zaman, olgunlatmz anlalr.
Bir anlk glmseme, bir hafzada mr boyu yaa-
yabilir. Glmseme yorgunlar dinlendirir. letiimde

karlatmz anlamsz ve gereksiz engelleri ortadan
kaldrmak iin, tebessm bir davran kalb hline
getirmekte byk yarar vardr.
Gnlden Tokalamak
Tokalamak, gnlk hayatmzn doal eylemlerinden birisi olmaktan

te, iletiimin belirleyici davran modellerindendir. Gnlsz iletiim kuranlar, ounlukla elinin ucuyla tokalarlar. Gzlere ve yze
baklmadan yaplan tokalama, iletiime katk salamad gibi engel
de olabilir.
Doru tokalama modeli; iten, candan grsel ve duy-
gusal temasla kurulan tokalama davrandr. Szlerden nce gzlerle tokalamak ve devamnda duygular birletirmek birok iletiim engellerini bertaraf
edebilir.
nsanlar Kabullenmek
letiim ve insan ilikilerindeki en nemli engellerden birisi de insanlar kendi bak amza gre konumlandrmaktr. Bu konumlandrmaya uygun olarak tek taral bencilce ortaya konan tavrlar, iletiim
srecini kmaza sokmaktadr.
Birok insann kendi zel kabulleri vardr ve onlara
sayg duymak gerekir.
Muhataplarla aramzdaki gereksiz iletiim engellerini ortadan kaldrmak iin, insanlar kendi bak amzla deerlendirmek veya onlar
deitirmeye almak yerine kiileri olduu gibi kabullenmek en uygun iletiim tarzdr.
41
Farkllklar Ho Grmek
nsanlarn bak alar, grleri, zevkleri, tarzlar, tercihleri... farkl

olabilir. Bu durum insann yaratlna son derece uygundur. nsan
ftratnda farkllklar vardr ve bunlar doal ve olumludur. ou zaman farkllktan anlalan ayn soruna farkl zmler retmekten
ibarettir. Hi kimseyi kendimize bal kalmak zorunda brakmamakta
yarar var.
Farkllklar ho grebilmek, birok iletiim engelini or-
tadan kaldrabilir.
Ortak Ynleri ne karmak
letiim srecini olumlu yrtebilmek iin en pratik yntemlerden birisi de benzerlikleri n plana karmaktr.
nsan ilikilerinde uzlalamayan konular zerinde ta-
klp kalmaktansa benzer veya ortak noktalar vurgulamak birok iletiim engelini geersiz klabilir.
ltifat Etmek
nsanlarla olumlu ilikiler kurmak yolunda en geerli admlardan birisi; doal ve candan olmak kaydyla gereince iltifat etmektir.
Iltl bir gz, parltl bir yz ve gzel bir sz iletiim engellerini tek tek ortadan kaldrr.
Olumlu sz ve davranlar, bireyleri iletiim iin isteklendirir. Oysa,

insanlar en kk bir hatadan dolay eletirmek ve sulamak araya
almaz engeller koyabilir.
Duygu ve dncelerimizi eletiri formatnda deil; nce iltifat ederek sonrasnda da uyar ve neri tarznda aktarabiliriz.
Grg Kurallarna Uymak
letiimin dier nemli ve gerekli bir unsuru da grg kurallarna uymaktr. Grg kurallarna uyulmadan ortaya konacak sz ve davranlar iletiimi sekteye uratabilir.
Adab bilen, saygy sevgiyi serdedebilen, haddini amayan, tevazu sahibi kiiler, insan ilikilerinde zorluk ve s-
42
knt yaamazlar. nsanlara kar mtevaz olmak, kibirden

vazgemek asla bir zaafiyet deildir. Vakarl davranmak,
grg kurallarna riayet etmek birok iletiim engelinin panzehiridir.
Zihinden Dinlemek
Dinleme, bir kiinin sylediklerini veya okuduklarn doru anlamak,

eletirmek, deerlendirmek, karlatrmalar yapmak iin gsterilen
abalarn btn biiminde tanmlanr. letiim becerisinin temel
art dinleme ileminin salam olmasdr. nk, dinleme olmadan
iletiim tam olarak gerekleemez. letiimin baarya ulamasnda
konuan kadar dinleyenin de pay vardr.
Konuanla dinleyen arasnda duygu, bilgi, anlay, kavray

ve kelimeler balamnda bir ortaklk yakaland takdirde
iletiim gereklemi olur.
Pek ok insan dinlemeyi gerei gibi renemez. nsanlarla salkl bir

iletiim kurabilmek iin, duymak deil iyi dinlemeyi renmemiz gerekiyor. yi dinleme olmadan iyi bir iletiim de salanamaz. Dinleme
alkanln gelitiren kiiler iletiimi ok daha baarl olarak srdrrler.
43
Dinleme eyleminin salkl bir ekilde gerekleebilmesi iin, dinleyenin dikkatli ve kararl, psikolojik ynden dinlemeye, zihnen, fiziken
hazr ve n yargdan uzak olmas gerekir. yi bir dinleyici sabrla ve
dikkatle dinler. Dikkati datan her eyden kanr.
yi bir dinleyici olmak, evreyle iletiim kurmada n arttr.
Etkin dinleme, dinliyormu gibi grnmek de deildir. Ruhumuzu,

zihnimizi ve bedenimizi konuana odaklamaktr. Etkin dinleme becerisini kazanan insanlar, huzur, mutluluk ve salkl iletiim yolunda
emin admla ilerleyen kiilerdir.
Sakin ve Sabrl Olmak
Hzl hayat tarzlarna bal olarak ortaya kan gnmzn nde gelen hastalklarndan birisi de strestir. Stresin doal sonucu ise fkelenmektir.
fke, bizi mutsuz eden, engelleyen, kiiliimizi glge-
leyen kii, olay veya durumlara kar isyan etmektir.
Bu duygu da mutluluk, znt, heyecan gibi doal bir duygudur.

nemli olan fkelenildiinde, onu anlay ve yorumlay tarzdr.
44
Gerekte doal bir duygu olan fke duygusu, kontrol edilemediinde, abartl yaandnda, ykc bir iletiim tarzna dnebilir. fkelenme, bir hakszla isyan duygusu olarak kald srece doaldr;
karnzdakine zarar verme, onu yok etme hakk olarak grme noktasna taarsa zarar verebilir.
Hayatmzn hemen her alan(i ortam, aile hayat, sosyal ortam, trafik, ekonomik ilikiler, insan ilikileri) birok sinir ve stres kaynayla
dolup tamaktadr. Bylesi bir tabloda nemli olan sakin olmak, fkeyi doal snrlarnda kontrol edebilmektir. Hepimizin fke veya daha
ileri boyutta stresle nasl ba edebileceimizi renmeye ihtiyacmz
var. fkesini baarl bir ekilde kontrol edebilen kiiler, fkelendiinde kendini kaybetmeyen bireylerdir. fkelenebiliriz ama nerede durmamz gerektiini bilmek zorundayz. fkemizi doal snrlar iinde
ifade edelim; krabileceimizi hissettiimiz anda; sakinlemek iin
bulunduumuz yerden uzaklamak, pozisyon deitirmek (oturmak,
kalkmak), farkl dnmeye almak, suyla temas etmek gibi farkl
yollara bavurulabilir.
Bu iin kkten zm ise; iki yntemle mmkndr: En temel yaklam kiilere, olaylara ve durumlara pozitif bir bak as sergilemek;
ikincisi ise her ii doal akna brakarak negatif enerjiden olabildiince uzak kalmaktr.
letiim engellerini ortadan kaldrabilmek iin, duy-
gusal adan beynin ve kalbin olumlu beslenmesine

zellikle dikkat etmek gerekir.
Bu balamda; sevgi, sayg, dostluk, gven, ilgi, hogr, empati, saydamlk (aklk), kanaat, adalet, iffet, ecaat, hikmet gibi birok duygu, deer ve erdemlerin bireylere kazandrlmas bir zorunluluktur.
letiim Becerisinin Yararlar
amzda teknoloji ilerledike, insanlarn birbirlerini doru anlama

oranlar gittike dmektedir. nsanlar birbirlerini anlama krl ile
itham etmekteler. Oysa, anlama krlnn temel sebebi iletiimsizliktir.
Anlama krlne tutulanlar genellikle saplant, ta-
knt ve kuruntu gibi olumsuz tutumlarn esiri olmu

bireylerdir.
45
Kendi ilerinde ya bencildirler ya da megalomandrlar. Kendi dorularn hep en doru kabul ederler. kinci bir doruya veya dorulara
tahamml edemezler.
Bencillie, megalomanla ve saplantlara dayal anlama
krl, karakterle ilgili olup bir ruh hastaldr.
Bu tr bir hastaln penesine den bireyler, tedavi edilmezlerse,

yalnzla mahkmdurlar. Bu tip insanlarla iletiim, ibirlii, dostluk
kurmak zordur. Sevecenlik ve hogrden yoksun bu insanlar kendi dnyalarnda, kozasn rp intihar eden ipekbcei gibi yaarlar.
Gzelliklere imrenmek yerine, onu kskanmay tercih ederler. Gzelliklere ulama imkn verecek olan krlk duvarn ykmaya cesaret
edemezler. Paylamay bilmezler; paylamann azalma olduunu sanrlar. nsanlarn mutluluunu bile kskanrlar, bakalarnn mutsuzluu onlarn vitaminidir.
Anlama krlnn dier bir sebebi de anlamak iin srarla szleri
kullanma gayretkeliidir. Kimi zaman kendimizi anlatmak iin kullanmak zorunda kaldmz szcklerin hibir anlam kalmaz. Azmzdan ktklar gibi kar tarafa ulamadan dalp giderler.
Kimi zaman da szlere yklenen anlamlar alc ile verici arasnda ok farkl deer ve armlara sahip olabilir.
Ayn dnyalarda benzer deneyimleri edinmemi insanlarn konumas zordur, anlamas ise imknsza yakndr. nk, hayata sadece
kendi dnyalarndan bakarlar. Gerekte, anlap anlaamayacamz
hayata nasl baktmz belirler.
Bireylerin bata i iletiimi olmak zere, evresiyle ve dier insanlarla iyi ilikiler kurmas, etkili iletiim becerileri kazanmas kendilerine
neler kazandracaktr? Kitabn bandan beri verilen bilgiler nda
kazanlmas ngrlen duygu ve deerler aada tek tek ele alnacaktr.
Huzuru
Kendisiyle bark yaayabilen, en bata aile bireyleri ile uyumu yakalayan, i ve sosyal evresiyle etkili iletiim kurabilen bireyler, hayata anlam katan en nemli kazanm olarak i huzuruna ulaabilirler.
Tatmin edilmesi ok zor olan i huzuru duygusu, her birey iin zo-
46
runlu bir ihtiyatr. nk, birey hayatnda ya huzuru yakalar ya da i

skntsnn penesine der.
z Gven
nsan ilikileri ve etkili iletiimin bireye kazandraca ikinci nemli

duygu ise, z gvendir. Kendisi ve evresiyle uyumlu geinen ve iyi
ilikiler kurabilen bireyler, yine bir ihtiya olan z gven duygusuna
ulam olurlar.
yi ilikiler ve etkili iletiim yoluyla kazanlan z gven, hayattaki birok baarnn da temel gvencesidir.
Psikolojik Rahatlk
letiim ve insan ilikileri balamnda oluan engellerin nemli bir blm, psikolojiktir. Bireyin gemi yaantlar, yetitii sosyokltrel
ortamlar, eitim durumu, aile yaps vb. etkenler temelde bireyin
duygusal yapsn oluturmaktadr.
Kiilerin psikolojik alt yaplar ve ruh hlleri, iletiimin temel
belirleyicilerindendir.
Olumsuz yaantlar sonucu biriktirilen negatif duygularn bilekesi olan kompleks ve kaprisler, insan ilikilerinin salkl yrmesini
engelleyen ba aktrlerdir. Bireylerin, istendik tarzda iletiim kurabilmeleri iin duygularn balayan bu duygusal prangalardan kurtulmalar gerekir.
Kendisi ve evresiyle iyi ilikiler iinde olan bireyler, psikolojik adan rahatlarlar. Hayatlarn atma, ekime, hasetlik, fesatlk, kin
ve nefret zerine kuran bireyler, ncelikle hayatlarn karartan bu
duygu ve davranlar terk edip etkili iletiim tekniklerine ynelmeleri gerekir. Kazandklar iletiim becerileri sayesinde dier insanlarla
daha iten ve daha yakn ilikiler kurarak ncelikle kendi psikolojilerini olumluya evirebilirler.
Etkili iletiim teknikleri, bireyi hem rahatlatr hem de
evresindekilere yeni iletiim kaplar aar.
47
Hogr
nsanlarla ve kitlelerle salkl ve baarl bir iletiim kurmann nemli

kazanmlarndan birisi de bireylere, duygu ve dncelere, bak as ve grlere kar sylem ve eylem balamnda hogrl olabilmektir.
Hogrden yoksun, baskc ve zorba sz ve davran-
lar iletiim kanallarn tkamaktadr.
Gerekte, bir yandan hogrl olmak iletiim baarsn ykseltirken; dier yandan da iletiim baars ykseldike hogr alan da
genilemektedir.
Sz edilen iki meziyet, bireyi daha sevecen bir insan hline getiriyor, tutarllk kazandryor ve erdemli bir insana dntryor. Ayrca, bu meziyetler, bireyi saygn bir kiilie kavuturuyor, kiinin toplumsal statsn ykseltiyor.
letiim baars glenen bireyleri, dier insanlar top-
lum nderi olarak grmeye balyor.
Buna bal olarak mevki ve makam balamnda da kazanmlar elde

edilebiliyor. Birey, bu yolla geni bir evre kazanyor. Btn bunlarn sonucunda hayatn temel amac olan huzur, mutluluk ve baarya
doal yoldan ulama kaplar alm oluyor.
slp ve Hitabet Rahatl
Birey veya kitlelerle iletiim kurarken nasl bir slp kullanacamz,

nasl hitap edeceimiz nem arz etmektedir. Deneyim sonucu elde
edilen bu melekenin kazanlmas da yine iletiim becerisi ile ilgilidir.
Bu durum; yneticiler, eitimciler, politikaclar, brokratlar ve toplum nderleri iin ok daha ncelikli bir ihtiyatr. Birey veya topluluklar karsnda ok bilgili olmak, dinleyenlere gereince bilgi aktarmak anlamna gelmiyor. nk, dibi delik kovay doldurmak mmkn
deildir.
Dikkatleri toplamak, kulaklara deil yreklere seslen-
mek insani iletiimin en nemli srlarndandr.
Bunun baarlabilmesi ise, slp ve hitabet noktasndaki kazanmlara baldr.
48
Birey veya kitlelerle iletiim kurarken ne sylendiinden ok nasl sylendii nemlidir. Bireyin beden dili, syleyiindeki tonlama
szlerin hepsinden nemlidir. Sesler bazen kulaa buz gibi gelebilir.
Bazen de dostane, scack, gven verici duygular uyandrr. letiim
becerileri sayesinde bireyler, iten, duru, akc, zgn, ak, cokulu,
duygusal, nazik bir slp da kazanm olmaktadrlar. Bu rahatlktaki
bir birey her ortamda rahatlkla hitap etme becerisine ulam olacaktr.
Etkili ve salkl iletiim becerileri kazanm olan bir birey, daha birok
adan yeni kazanmlar elde etmi olacaktr. Bu kazanmlar, bireye
ruhsal ve bedensel salk asndan byk bir destek salayacaktr.
Bunlarn tesinde her adan baary yakalamasna hizmet edecektir.
49
KONUMA SANATI
Birok kiinin en byk hayali topluluklar nnde sklmadan, taklmadan etkili bir konuma yapabilmektir. Bu hayali gerekletirmek
sanld kadar zor ve imknsz deildir. Ancak, bu baarya ulaabilmek iin srarla ve planl olarak bu beceri zerinde younlamak
gerekir.
Topluluklar nnde etkili bir konumac olunmak is-
teniyorsa; ncelikle syleyecek, anlatacak yeni ve zgn bilgilere sahip olduumuzdan emin olmak gerekir.
Konumalar, konumu olmak iin yaplmamaldr: Eer; karnzdakileri bilgilendirmeye, etkilemeye hazr hissediyorsanz, topluluklar
nne kabilirsiniz. Bu balamda konuma yapmadan nce uygulamanz gereken baz somut nerilerimiz olacaktr:
50
Kendinizi yapacanz konumaya ruhen, fiziken ve zihnen ok iyi hazrlaynz. Konuma ann ve sonunda yaayacanz mutluluu hayal ediniz.
Muhtemel sorulara ve durumlara kar hazrlk yapnz.

Arkadalarnzdan size soru sormalarn isteyiniz. Kendi
kendinize muhtemel sorular sorup cevaplar veriniz.
Konuma saatinizden en az iki saat nce hafif bir yemek

yiyiniz. Kahve, gazl merubat ve alkol imeyiniz.
Konuma yapacanz yere olabildiince erken geliniz,

hazrlklarnz tamamlaynz ve ortam gzden geirip
almaya gayret ediniz.
Kendinizi topluluk nnde daha iyi hissetmeniz iin,

mide kaslarnz sklatrnz ve kez derin nefes alp
nefesinizi dzene koyunuz.
Hedef kitlenizi ve dinleyicilerinizi doru tanmaya alnz. Konumanzn onlar ilgilendirdiinden; istek ve
beklentilerini karladndan emin olunuz. Konu, hedeftekileri ilgilendirirse, sizi deerli bulurlar ve syleyeceklerinizi merakla dinlerler.
Konumann banda al cmlenizi iyi kurabilmeniz
Birinci Blm: Konuma Sanat
iin n denemeler yapnz.

*
Krsye veya sahneye davet edildiinizde sizi alklayanlara kulak verin ve o ann mutluluunu yaaynz.
Topluluun huzuruna ktnzda btn salona tatl bir
tebessmle baknz. Sonra, bir yudum su alp konumaya balaynz.
Mmknse, daha konumaya balarken dinleyicilerinizden bazlar ile duygusal balant ve szel iletiim kanallar amaya alnz.
Sesinizin titrek ve uygunsuz kmamas iin konumaya dk bir ses tonuyla balamakta yarar vardr. nce
uygun bir selamlama ve arkasndan konuyu tantmaya
geiniz.
Konuma esnasnda kendinden emin, gler yzl, hogrl, yerine gre espirili, gereki, candan ve doal bir
tarzda gerilmeden etkili bir beden dili yardmyla kendinizi ortaya koyunuz.
Konuma srerken balangta size tandk gelen insanlarn yzne baknz. Daha sonralar baklarnz herkes
zerinde adilce gezdiriniz. nsanlarn karsnda dzgn
bir duru sergileyiniz. Elinizde kalem, kt vb. bir nesnenin bulunmas sizi rahatlatacaktr.
Konumanz sresince topluluktan ve konudan kopmamaya gayret ediniz.
Konumanz planlanan srede tamamlayp ksa bir zet

ve uygun teekkr cmleleriyle szlerinizi tamamlaynz.
Konuma tamamlandnda, soru sormak isteyenlere

frsat tanynz.
51
Sz ola kese sava

Sz ola bitire ba
Sz ola aulu a
Bal ile ya ede bir sz
Yunus Emre
Etkili Konumada slp
Nasl ki her yaznn slp asndan bir zellii varsa, her konumann
da kendine zg bir slbu vardr. Konumann karakterini biraz da
seilen slp belirler.
Konu ile seilen slp arasnda bir uygunluk salana-
mazsa, konuma baarsz olur.
Bu adan slpla ilgili temel bilgilere sahip olmak, slbun inceliklerine dikkat etmek ve slbu belirlerken zerinde dnmek gerekir.
Bir konumacnn sylemek istediini kolaylkla anlayabilmek, dinleyenler asndan nemlidir. Konumasnda ok sayda yabanc kelime
kullanan, bir yn terimi arka arkaya sralayan, biraz dinledikten sonra usan veren bir konumacy kimse dinlemek istemez.
52
Bir konumada aranmas gereken slp zelliklerini aadaki balklarla ortaya koyabiliriz:
tenlik
Bir konumacda bulunmas gereken en nemli zellik itenliktir.
Gnlden kmayan bir sze, inanmadan sylediiniz
bir dnceye, kendiniz kabul etmediiniz iin, bakalarn inandrmanz ok zordur. Bu durumda rol yapmanz ve yapmack olmanz gerekir. Bunlar ise, doru,
gzel ve etkili konumann dmanlardr.
Konumann iten olmas da anlatmn bata gelen zelliklerindendir. Anlatmn itenlik tamas demek; ancak ve ancak doru bildiklerimizi, gerekten inandmz dnceleri, iimize doduu gibi
konumak demektir. Hatr gnl gzeterek bilgi, dnce ve hatta
hassasiyetlere ters den konumalar yapmak, kiilii ortadan kaldrd gibi, anlatm da samimiyetsiz yapar.
Doruluuna inanmad bir dnce ya da ruhunda
domayan bir duygu zerinde konuan bir kii, kendini zorlar.
Bu yzden anlatm da iten ve doal olmaz. Bu durum ise, konumann etkili olmasn engeller.
Duruluk
yi bir konumacnn mutlaka bir amac olmaldr. Hi kimse bou bouna konumaz istemez. O hlde, amacn gereklemesi iin, konumann anlalmas ilk arttr. Bunun gerekleebilmesi ise, szlerin
ak ve duru olmasna baldr. Konumacnn azndan kan szlerin
kulaa przsz bir biimde ulamas da duruluun zelliklerindendir.
Hi kimse konumacy dinlerken bulmaca zmek zo-
runda kalmak istemez.
Duru bir anlatm, szdeki anlamn kolay kavranmasn salar.

Sz sanatlaryla yklenmemi, sssz ve tumturaksz anlatma duruluk ad verilir. Dnld gibi konumak, gereksiz mecazlara ve
53
sanatlara kamamak, konumann anlamca dolgun olmasn ve rahat

anlalmasn salar.
Akclk
Bir konumann rahat ve kolay anlalmas, kelimelerin dile dolanmamas, dinleyicilerin rahatsz olmadan anlayabilmeleri durumuna
akclk denir. Konumann akc olabilmesi iin zaman zaman dinleyicilerin dikkatleri toplanmaldr. Bu amala, konunun niteliine gre,
fkra, nkte, atasz, deyim vb. gelere bavurulabilir.
Her trl konumada sylenmesi zor olan kelimeleri kullanmaktan
kanlmaldr.
Akclk, kelimelerin seiminden ve sz dizimindeki
uygunluktan gelebilecei gibi, hayal ve dncelerin

dzenindeki dengeden de doabilir.
ok uzun ve giriik szler de duygu ve dncelerin kavranmasn

gletirir, konumann akcln keser.
inde birok bilimsel terim bulunan konumalar da skc olur. Eer
ok sayda terim kullanmak zorunluluu varsa, bunlar elden geldiince arka arkaya getirmemek gerekir.
zgnlk
Duygudan ve dnceden baka, anlatmda zgn olmaya; yani,

bakalarna benzememeye almak gerekir. Anlatmn zgnl
herkesten farkl bir gr, duyu ve dn tarzna sahip olunmas
ve bunlarn deiik bir tarzda ifade edilmesi demektir. Konumalarnda belirli bir kiilii olanlar ancak ileride nl hatipler arasna girebilirler.
Herkesin bildii, en azndan pek ok kaynakta var olan bilgileri dinleyicilere aktarmak konuma sanat asndan pek ho bir durum deildir.
Her eyden nce, ortaya konulan duygu, dnce ve
bilgilerin zgn olmas gerekir. Bunlara ortaya koyutaki slp da zgn olmaldr.
54
Btn bu temel niteliklerin dnda bir konumada aklk, cokunluk,

duygusallk, incelik vb. zelliklerin de bulunmas konumay daha
canl ve alml duruma getirir.
Konumacnn Nitelikleri
JJ yi bir konumacnn her eyden nce ana dili konusunda yeterli bilgi birikimine ve konumayla ilgili temel bilgilere sahip olmas gerekir.
JJ yi bir konumacnn setii konuda geni bir bilgi birikimine sahip olmas ve bunu iyi kullanabilmesi gerekir.
JJ yi bir konumac; hayat, insanlar ve olaylar zerinde

gzlem yapabilme gcn gelitirmi olmaldr.
JJ yi bir konumac, amacna uygun olarak mantkl ve pratik dnebilme yeteneini gelitirmi olmaldr.
JJ yi bir konumac, kendi yeteneklerinin farknda olan,

bunu deerlendirebilen ve gerektiinde bu yeteneklerini snrlandrabilmeyi beceren kiidir.
JJ yi bir konumac, karsndaki topluluu iyi gzlemleyen, toplulua gre tavr ve slp belirleyebilen kiidir.
JJ yi bir konumac, iletiimde kiiliin nemini gz nnde bulunduran kiidir.
JJ yi bir konumac, herkesten nce kendini titiz bir ekilde

eletirebilmelidir.
JJ yi bir konumac, beden dilini en verimli ekliyle kullanabilmelidir.
JJ yi bir konumacnn ayn zamanda etkin bir dinleyici olmas gerekir.
JJ yi bir konumac, sylediklerine herkesten nce kendisi

inanm olmaldr.
JJ yi bir konumac, olumlu bir havada konuur ve yznden glmsemeyi eksik etmez.
55
JJ yi bir konumac, kararnda ve kvamnda konuur.
nemli olan uzun uzun konumak deildir. nk, sizin

anlattklarnzdan ziyade sizi dinleyenlerin ne oranda
duyduu, dinledii ve kabullendii nemlidir.
JJ yi bir konumac, ak ve anlalr cmleler kurar.

JJ yi bir konumac, az ve z konuur.
JJ yi bir konumac, istenmedii mddete t vermeye
kalkmaz, dnceleri sorulmadan onlar kimseye aktarmaz.
JJ yi bir konumac, bakalarnn arkasndan konumaz.

JJ yi bir konumac, kendinden sz etmez, alakgnll
davranr.
JJ yi bir konumac, her trl gr ve dnceyi hogryle karlamaldr.
JJ yi bir konumac, sesini gereinden fazla ykseltmez,

fkelenmekten uzak durur.
JJ yi bir konumac, karsndaki insanlara sayg duyandr.
nsanlardan sz ediliyorsa vg ve yergide haddi amamak gerekir.
JJ yi bir konumac, yeri geldike nezaket kelimelerini kullanmaldr.
JJ yi bir konumac, salam ve etkili bir diksiyona sahip olmal; her bir kelimeyi kolaylkla syleyebilmelidir.
JJ yi bir konumac, her hece ve kelimenin hakkn vererek

vurgu, tonlama ve duraklara zen gstermelidir.
JJ Kullanlan kelimeler zenle seilmeli; her sz ve cmle

yerli yerinde kullanlmaldr.
JJ Ses tonu monoton olmayan, canl bir nitelik tamaldr.

JJ Dinleyici, konuan kiinin sesini kolaylkla duyabilmelidir.
JJ Konumac, ne zaman, ne syleyeceini iyi bilmelidir.

56
JJ Topluluk karsnda korku ve heyecan duygusu yaanyorsa, ncelikle bu tedirginlik giderilmelidir.
JJ Konuma konusu, karmzdaki kiiyi ilgilendirmelidir.

JJ Konuurken yeri geldike delil ve aklamalara yer verilmelidir.
JJ Bakalarnn zel hayatyla ilgili konular konuulmamaldr.
JJ Dinleyicilere, kendilerine deer verildii hissettirilmelidir.
JJ
JJ
JJ
JJ
JJ
JJ
Krc, hakaret edici szlerden kanlmaldr.

Genellemelerden kanlmaldr.
Argo ifadeler kullanlmamaldr.
Sylemek istenenler nceden belirlenmelidir.
Konuma, bir plana gre yaplmaldr.
Kardaki kiilerin sosyal konumlar ve psikolojik durumlar gz nnde bulundurularak konumaya yn verilmelidir.
JJ Sylenecek szler ve yaplacak hareketler dnce imbiinden szldkten sonra kar tarafa yanstlmaldr.
JJ Konuurken kardakilerin tepkilerine dikkat edilmelidir.

JJ Cesur ve kararl olunmaldr.
JJ Ykc deil, yapc konuulmaldr...
Baarsz Konumacnn zellikleri
LL Kelime hazinesinin yetersizlii,
LL Syleyi (telaffuz )hatalar,
LL Yresel azlarla konumak,
LL Yabanc kelime kullanma alkanl,
LL Konumada dzenin (insicamn) bozulmas,
57
LL Dil hususunda bilgi ve ilgi eksiklii,

LL Trke olduu hlde, yerlememi kelimelerle konumak,
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
58
Konumaya yardmc unsurlar kullanmamak,

zgven eksiklii,
Gereksiz ses ve kelimelerin kullanlmas,
Kendisini beenmi bir tarzda konumak,
Kendisini yetersiz bulmak,
Konuurken bencil davranmak,
ok ve gereksiz konumak,
Boboazlk ve gevezelik etmek,
Acele ederek konumak,
Gereksiz klar ve eletiriler yapmak,
Konuurken krc davranmak,
Konuya ilgisizlik ve sz kesmek,
Yapmacklk,
Kendini verek konumak,
Konuurken dedikodu yapmak,
Tehdit eder gibi konumak,
Tartmadan kesin konumak,
Kelimeleri ve sesleri uzatmak,
Kelimeleri tekrarlamak,
Kaba, argo szler sylemek,
Sz gevelemek,
Konumada grg kurallarna uymamak,
Konuma trlerini bilmemek,
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
LL
Planl konumay bilmemek,

Sesleri deitirme, atlama ve pelteklik,
Baz kelimelerin atlanmas,
Vurgu ve tonlama bozukluklar,
Baz seslerin yutulmas,
ok hzl veya yava konumak,
Tekdze konumak,
Yanl ve yersiz duraklar yapmak,
Nefesin iyi ayarlanamamas,
Sesi titretmek,
Jest ve mimikle ok abartl konumak,
Az iinden konumak (dudak, dil, di tembellii),
Dinlemeyi bilmemek...
59
Etkili ve Gzel Konuabilmek in;
Dilini tut ve bil ki dil yaras bak

yarasndan daha vahimdir.
ok konuma, yerinde ve zl konu.
Kymet ve tesir ok szle deil,
yerinde ve zl szdedir.
Prof. Dr. Ali Fuat Bagil
* Doru, gzel ve etkili konuabilmenin ilk art ok oku-
mak ve geni bir kltre sahip olmaktr.
* Konumacnn son derece geni bir kelime hazinesine
sahip olmas gerekir.
* Topluluk karsnda yaplacak konumalarda konuya
nceden, ne kadar hkim olunursa olsun, mutlaka

yeni bir hazrlk yaplmaldr.
60
* En zeki ve bilgili insanlar dahi, hazrlksz baarl bir
konuma yapamazlar. Baarnn temelinde hazrlk

yatar.
* Balangta sz ve konuma vard. Konuma gnlk
hayatmzn en vazgeilmez gelerinden biridir. Ayn

zamanda konuma, insann ayrcalk ve stnlk belgesidir.
* Konumacnn her eyden nce kendisine uygun bir
konu belirlemesi ve bunu snrlandrmas gerekir.
* Belirlenen konuyla ilgili olarak salam bir aratrma
yaplmal ve nemli ksmlar not alnmaldr.
* Belge ve bilgiler toplandktan sonra konu ve amaca
uygun bir plan yaplmaldr.
* Yaplan planda dnceler belli bir dzene gre sra-
lanmal ve dnceler arasndaki bantlara dikkat

edilmelidir.
* Topluluk karsndaki konumalardan nce ayna kar-
snda ya da kayt cihazlaryla denemeler yaplmas

yararl olacaktr.
* unu asla unutmayalm ki konumacnn d grn-
, klk kyafeti ve davranlar en az syleyecekleri

kadar etkilidir.
* D grnmzle, bak ve duruumuzla karmz-
dakilere gven vermeliyiz. Duruumuz olabildiince

rahat olmal; eer ayakta isek dik durmalyz.
* Konumacnn kendine gvenmesi ve bunu byklen-
meye (yani kibirlenmeye) kamadan dinleyicilere hissettirmesi gerekir.
* Herhangi bir topluluu etkilemenin en emin yollarn-
dan birisi de gzleri kullanmaktr. nk, gzler yalan

sylemez. Mmkn mertebe btn gzleri yakalamak
gerekir.
61
* Sesin vurgu, ton, gibi zelliklerine zel bir nem veril-
meli ve dinleyicilerde birtakm heyecanlar uyandrmaya gayret edilmelidir.
* Konunun niteliine gre, arla kamadan jest ve
mimiklerin yerinde kullanlmas konumay daha da

etkili klar. Ar jest ve mimikler antipatik olur ve dikkati datr.
* Konumaya uygun bir selamlama srasyla ve sayg
cmleleriyle balamak gerekir. Dinleyicilere kendilerine deer verdiinizi hissettirmek size byk bir kolaylk salayacaktr. zel ya da topluluk konumalarnda
sizi saatlerce dinleyebilirler; yeter ki onlara biraz iltifat
edin ve kendilerinden bahsedin.
* Konuma esnasnda nceden hazrlanan plana ba-
l kalnmal; ancak, elinizdeki notlar okumak gibi bir

yanlla dlmemelidir.
* Hitap edilen topluluun seviyesi iyi bilinmeli; konu-
ma ona gre ayarlanmaldr. Yani, hedef kitlenin doru tespit edilmesi gerekir.
* Kullanlan dil, sade ve anlalr olmal olabildiince ksa
cmleler kurulmaldr. Zaman zaman soru ve nlem

cmleleriyle konuma tekdzelikten kurtarlmaldr.
Bu tr cmleler, ayn zamanda konumacya dnme frsat da salar.
* Konumaya atasz, deyim, zdeyi, fkra ve nkte
gibi yardmc gelerin katlmas dinleyicilerin dikkatini

canl tutacaktr.
* Yumuak bir ses tonu, sevecen ve tatl kelimeler ve ni-
hayet yumuak bir slp, konumacy amacna daha

kolay ulatracaktr. Ses, ne ok yksek ne de alak olmaldr.
* Telaffuz hatalar yapmamaya ve zellikle blge az-
larn kullanmamaya gayret edilmelidir.
62
* Konuma sresi ne uzun ne de ksa olmaldr. En gzel
konuma sresinde tamamlanan konumadr.
* Konuma esnasnda savunulan dnceler, salam
delillerle desteklenmeli, zaman zaman rnekler verilerek konu somutlatrlmaldr.
* Konuma srasnda dilin zengin imknlarndan, anlam
olaylarndan ve edeb sanatlardan yararlanmak gerekir.
* Konuma esnasnda, genel dil yanllklarndan ve an-
latm bozukluklarndan srarla kanmak gerekir.
* Unutulmamaldr ki en gzel plan, istediimiz sonucu
dinleyicilere en inandrc biimde kabul ettirebilen

plandr.
* Konumann bitimine yakn bir yerde, herhangi bir
yolla dikkatler toplanarak konunun ksa bir zeti yaplmal ve nihayet asl dncemiz verilmelidir.
* Konuma bittiinde dinleyenlere teekkr edilmeli;
sayg ve sevgiler sunulmaldr.
63
BEDEN DL
Konuma veya daha geni biimiyle iletiim dendiinde aklmza

genellikle sese ve sze dayal konuma biimleri gelir. Konumann
temelinde gerekte sesler olmakla birlikte, konumay btnyle bir
iletiim biimi olarak ele alrsak, beden olarak yaptmz hareketlerin de son derece etkili olduunu grrz.
Psikologlarn aratrmalarna gre karlkl iletiimde
beden dilinin pay % 60lara kadar kabilmektedir.
Konuan ve dinleyenler arasndaki diyalogda daha ses unsuruna

bavurmadan nce, klk kyafetin, tavr ve davranlarn, jest ve mimiklerin etkisi hissedilmeye balanr.
Konuma boyunca syledikleriniz bir yana, tavr ve
davranlarnzla, ksacas beden dilinizle durmakszn

mesaj al veriinde bulunulur.
64
Birinci Blm: Beden Dili
Kimi zaman gerek d beyanlarda bulunulabilir ama beden dili, her

zaman gerei syler. Duygu ve dncelerin kelimelerle gizlenmesi
mmkndr; ancak, bedenin diline engel olmak ok zordur.
letiim, ou zaman ses ve szle salanmakla birlik-
te, taraflar arasnda gzle grlmeyen bir duygu iletiimini asla gz ard etmemek gerekir.
Klk Kyafet ve D Grn
nsanlar d grnleriyle karlanr, kiilikleriyle
uurlanrlar.
Klk kyafet ve d grnn, iletiimde ok nemli bir yeri vardr.

Hi tanmadmz bir insanla ilk karlamamz ok nemlidir.
Genellikle ilk 30 saniye iinde zihnimizde o kiiyle ilgili
bir izlenim oluur.
Klk kyafetimiz ve d grnmz kiiliimizi, i dnyamz yanstt iin, hem bizim amzdan hem de kardakiler asndan son
derece nemlidir. Kendimize verdiimiz deer, bir anlamda bakalarnn bize verecei deer iin bir ldr.
letiim alannda aratrmalar yapan uzmanlarn aratrmalarna gre, konumacnn etkisinin % 55lik bir ksm gze hitap eden
gelerle ilgilidir. Nasl grnd, yz ifadesi, jest ve mimikler ile
btnyle beden hareketleri gzle ilgili geleri oluturmaktadr. Konumacnn etkisinin % 38i ise sese dayanmaktadr. Sesin kulaa
yansyan gvenilirlik, deerlilik gibi zellikleri nem arz etmektedir.
Herhangi bir iletiimde siz daha aznz bile amadan, dinleyiciler
sizin hakknzda birtakm tahminler yapm olacaklardr. Bu tahminlerin bir ksm nesnel, bir ksm ise, znel olabilecektir. Ancak, bu tr
tahminlere kaynak olan, konumacnn tavr ve davranlardr.
Duru ekilleri
Etkili bir iletiimde tavr ve davranlarmzn rol byktr.

Duruumuz, hl ve hareketlerimiz, psikolojik adan
konumacy etkilemektedir.
65
Etkili bir iletiim iin vcudumuzun rahat olmas nemlidir. Her eyden nce rahat nefes alp verebileceimiz bir pozisyonda olmalyz.
Bunun iin en gzel duru biimi, dik durmaktr. Bu duru, konumacya gven ve emniyet duygusu verir. Oturarak konuuluyorsa, oturduumuz nesnelere
tmyle yaylmal ve
rahat hareket edilebilmelidir.
Karlkl sohbetlerde
muhatabmzla aramzda mutlaka belli
bir mesafe kalmaldr. Mmkn olabildiince, muhatabmzn tam karsna
oturmamak gerekir.
Jest ve Mimikler
Konumann etkili olmasnda, el, kol ve vcut (jest) ile
yz (mimik) hareketlerinin nemli bir yeri vardr.
Bunlar, konumay tamamlayan unsurlardr. Ancak, gereksiz ve ar

el, kol ve vcut (jest) ile yz (mimik) hareketleri, dinleyicilerin dikkatlerini datr. Ayrca, konumac, kyafetinden krsde duru veya
oturuuna, hareketlerinden tavrna kadar her davranna dikkat etmelidir.
Dinleyici, kendisine hkim olan ve sayg gsteren ko-
numaclar sever.
Yaptnz hareketler ve szler yapmack ise derhl fark edilir. Btn

mesele, sz ve hareketlerde samimi, sde ve sakin olabilmekte ve
bunu szle henkli bir ekilde yourabilmektedir.
Konumann fiziksel dokusunu; jestler, mimikler, ses
tonu, vurgulama ve tonlama gibi etkenler oluturur.
Ar el kol hareketleri, anlamsz mimikler, iyi ayarlanmayan ses tonu

ve bilinsizce yaplan vurgulamalar konumay bozar.
66
Konuma bir yemee benzetilecek olursa, jest ve mimikler, yemein baharat kabul edilebilir. Bir yemekte baharat tr tat vericiler
olmazsa, yemek lezzetsiz olur. Eer baharat fazla katlrsa, yemein
tad bozulur. Kvamnda katlacak olursa, lezzeti yakalanm olur. te,
bir konumada da jest ve mimiklerin kararnda kullanlmas gerekir.
Btn bunlar dikkate alnarak konumaclarn kendilerine yakan ve
kendilerini rahat hissettikleri kyafetleri tercih etmeleri gerekir. Ar,
abartl ve kark renkli giysiler hem konumacnn hem de dinleyenlerin dikkatini databilir.
Konumacnn topluluk karsndaki tavrlarnn da
olabildiince doal ve kendinden emin olmas gerekir.
Jest ve mimiklerin en makul olan, arya kamadan dairesel bir tarzda minik minik el kol hareketleri ve yumuak yz hareketleridir. Jest
ve mimiklerin kullanmndaki dier bir l ise, hareketlerin ses, sz
ve anlamann nne gememesidir.
Gzleri ve baklarn gcnden habersiz olan kiiler, karsndakinin
ilgisini ekebilmek iin ellerini gereinden fazla kullanarak konuur.
Bu da zaman zaman kontrolsz kullanmdan doan baz anlamazlklara sebep olabilir.
67
Ar el kol hareketleri, ciddiyetsizlik ve gvensizlik be-
lirtisi olarak alglanr.
Bir deyim olarak da kullanlan omuz silkmek, karmzdaki insan

nemsemediimizi, onu dikkate almadmz, kmsediimizi gsteren sosyal bir mimiktir.
Burun kamak, yutkunmak i dnyamz yanstan davran dilinin
en nemlilerindendir. stemsiz mimikler grubuna giren bu refleksler;
korku, heyecan ya da yalan syleme gibi durumlarda kendini gsterir. Konuma zorlar, normalden daha sk yutkunma hissi doar,
dudaklar kurur.
Szn z udur ki ne gzler ne de vcudumuz asln-
da asla yalan sylemezler.
El Hareketleri
Beden dili, bir durum karsnda bedenin kendi duruunu kodlamasdr. Szsz mesajlar, insanolunun ilk ve ortak ana anlatm dilidir. Bu
ortak dil, zamanla, insann geliim sreci ierisinde baz deiikliklere
uramtr.
Beden dilinin en nemli gesi yz hatlardr.
68
Yz kaslarnn anlatm amal kullanm mimikleri oluturur. Zihnimizden gnlmzden silinmeyen, zengin anlamlaryla iimizde derinleen pek ok yz vardr.
Bir bak, bir gl, bir duru, bir ifade bazen hafza-
larda unutulmaz izler brakr.
zellikle yz ifadeleri zihinlerde silinmez izler brakr. nk, beden

dilimizin en belirgin ve en keskin anlamlar yzmzde gizlidir. Yz
ifadelerine en derin anlam gz evresinde bulunan kas gruplar vermektedir. Gren gzler iin, bir yzde, yzlerce anlam gizlidir.
Ba, el, kol, bacak, ayak ve bedenin anlatm amal kullanmn da
jestleri oluturur. Ba hareketleri; ban yukar, aa ve yanlara olan
hareketleridir. Ba hareketleri aln ortasndan gelip burundan geerek eneye gelen bir dikey izgi ile, kulaklarndan gelerek gz altndan geen bir yatay izgi ekseninde deerlendirilir.
Jestlerin en nemli merkezi ise, bamzdr. nsan kendisine yakn
bulduu kii veya grlere bayla hafife yaknlar, uzak bulduu kii veya grlerden de bayla hafife uzaklar. Bu son derece
kk hareket, insann gerek duygularn ortaya koymak asndan
byk nem tar.
Eller ve parmaklar, iletiimde ve kendimizi ifade etmede en duyarl
ve etkili organlardr. nsann elinin becerisinin gelimesi, beynin biyolojik geliimine paraleldir. aret parma ve baparman evrimi,
bilim ve tekniin bugne kadar gelitiremedii olaanst duyarllkta hareketli bir organizmann ortaya kmasna yol amtr. Bir ocuun parmann ucunda 1cmde 6000 sinir hcresi sonlanmaktadr. Bu kapasite ile insan, parmaklar arasndaki bir sa kln veya bir
toz zerresini dahi alglayabilir.
nsan beyninde baparmak ve iaret parman kontrol eden hcrelerin kaplad alan ba ve btn duyu organlarnn kaplad alana
eit, ayan kaplad alandan da on kat fazladr.
Bir eyann veya durumun ellerle anlatlmas, kaynan ok eski dnemlerden alr. nsanlarn kendilerini kelime ve izgiyle ifade edemedikleri dnemde tek iletiim arac el iaretiydi. Gemite el iaretleriyle cisimler, izlenimler, duygular ve dnceler anlatlmtr.
69
nsann dil becerisinin ok ok ilerledii gnmzde dahi, el iaretleri, hl ifadeyi tamamlayc ve anlam pekitirici etkilere sahiptir.
Ellerin konuma srasnda temel grevi konumann bizce nem olan
noktalarn vurgulamaktr. Topluluk karsnda konuurken el hareketleri zel bir nem kazanr. letiim kurarken ve konuurken eller
bazen gayriihtiyar hareket ettirilir; ancak, ok kere el hareketlerinin
tam olarak farkna varlamayabilir.
Ak duran el; akl ve drstl ifade ederek karsndaki kiiye
iini gsterir. Byle bir el karsndakine gizlisi ve sakls olmakszn
gven ve dostluk sunar.
Avu iinin yere bakmas; esasen kapall, kiinin hassas tarafn
d dnyaya kapattn ifade eder. Bir konumada srekli elinin tersini konutuu kiiye kar tutan biri, ya duygularndaki gvensizlii
rtmeye alyordur ya da karsndakinden saklad bir ey vardr.
Havaya hassas bir ekilde kavrama; birey, eer havay baparma
ve iaret parma ile kavryorsa anlatt konuya hassasiyet kazandrmaya alyordur. Eer havay elinin tmyle kavryorsa konutuu konuyla ilgili olarak gcn gstermeye alyordur. Bu durum,
bir hkimiyet gstergesidir.
70
Havay gl bir ekilde kavrama; bir konudaki kararllmz ve gerekirse en sert mcadeleye bile hazr olduumuzu gsterir.
Havaya vurmak; olduka saldrgan bir ton tayan bir jesttir. Bu kiinin savunduu fikrindeki kararll gerekirse kavgaya kadar gidebileceinin iaretidir.
ki elin makas gibi kiiden yana doru almas; iddetli bir reddedi
ifadesidir. Konumac bu karsndakilerle arasna dmanca bir set
ektiini gstermi olur.
aret parman havaya kaldrmas; konumaya otoriter bir hava
verir ve savunduu gr konusunda srarn belirtir. ou kere insanlar karsndaki kiiyi sularken de iaret parman o kiiye dndrerek bu jesti kullanrlar. zellikle anne babalar, retmenler, polisler, hkimler, yneticiler tarafndan ska kullanlr. Bu tr jestler,
emir ve uyar ierir. Bu yaklam dinleyenlerde diren ve rahatszlk
yaratr. Bu rahatszlk insanlarda kar koymak, sylenenin tersini
yapmak isteini dourur.
Avu iinin yukar bakmas; samimiyet ve scaklk duygularyla birlikte, konumac son derece yumuak ekilde dinleyiciden kendi fikrine
katlmasn istiyor demektir.
Benzer ekilde bir tartma srasnda, dncelerini ellerini aarak
ifade eden kii kendi grne kar olan fikirlere de ak uzlamaya
hazr bir tutum sergiler. Grlerini bu ekilde ifade edenler, byk
ounlukla fikirlerini kabul ettirme de daha az direnle karlarlar.
ki elin avu ilerinin karya bakmas; savunma igdsn ortaya
koyan bu hareket kiinin kardan gelen hayali bir tehdidi durdurmak
istemesi ve kendisine yneltilen eletiriye kar kmasdr.
nsanlar aras ilikilerde, kiilerin, birbirlerine kar ok deiik duygularnn temelinde, szlerle ifade etmekte yetersiz kaldklar olumlu ve olumsuz duygularnn arkasnda bu tr kk beden dili iaretleri ve szsz mesajlar yatmaktadr.
Bedenimiz evremizdekilere ok ey anlatmaktadr.
Beden hareketlerinde ly karmamak gerekir. lszlk, dikkatleri datr ve glmelere yol aar. Bu hareket ve tavrlar, yerinde
71
ve kararnda yapld zaman anlatlmak istenenler, daha kolay ve

daha gl kavranr.
Konumann etkili olmasnda, el, kol ve vcut (jest) ile yz (mimik)
hareketlerinin nemli bir yeri vardr. Bunlar, konumay tamamlayan
unsurlardr. Ancak, gereksiz ve ar el, kol ve vcut (jest) ile yz (mimik) hareketleri, dinleyicilerin dikkatlerini datr. Ayrca, konumac,
kyafetinden krsde duru veya oturuuna, hareketlerinden tavrna kadar her davranna dikkat etmelidir. Dinleyici, kendisine hkim
olan ve sayg gsteren konumaclar sever. Yaplan hareketler ve
edilen szler yapmack ise derhl fark edilir. Btn mesele, sz ve
hareketlerde iten, sde ve sakin olabilmekte ve bunu szle henkli
bir ekilde yourabilmektedir.
Jest ve mimikler, dier insanlarla iletiim kurmamz salayan, beden
araclyla gnderdiimiz sinyallerdir. Karmzdaki kii tarafndan
alglanr ve duygularmz ve isteklerimizi o kiiye iletir. Yz kaslarnn
anlatm amal kullanm mimikleri; ba, el, kol, bacak, ayak ve bedenin kullanm ise jestleri kolaylatrr.
Dnce ve duygularmz somutlatran jest ve mimikler esas ve
ikincil olarak ikiye ayrlr. Esas jest ve mimikler, dnce ve duygularmz ifade eden, bir mesaj ierii olan hareketlerdir. Sohbet
srasnda ba sallama, sylenenlere mimiklerle karlk verme, gz
krpma gibi iaret ve hareketler bu gruba girer. Ba ya da elle selam
vermek, el sallamak, tokalamak gibi hareketler de esas jestler snfndadr. Bu jestler kiiyle ilgili duygularn bir aktarmdr.
Haprma ve esneme gibi, istemsiz olarak gerekleen ve planlanmadan ortaya kan tepkiler de jesttir; ancak, bunlar bir mesaj iermedikleri iin, daha dorusu refleks olduklar iin, ikincil derece jest
ve mimikler kapsamna girer.
72
Birinci Blm: Diksiyon Sanat
DKSYON SANATI
Bir ynetici iin kulland szlerin doru sylenii de byk nem

arz etmektedir. nk, yneticiler, grevleri gerei srekli olarak
halkla ve dier kamu grevlileriyle iletiim kurmak zorundadrlar.
Bir yneticinin yapsal ve estetik adan Trkeyi do-
ru, ak ve gzel kullanmas gerekir.
Sylenenlerin doruluu yannda; cmlelerin sylenii, mzikalitesi

ve estetii de nemlidir. Dier yandan yneticiler iin ok nemli bir
zgven kayna olan diksiyon eitiminin alnmas kendilerine byk bir g katacaktr.
En ksa biimiyle, seslerin, szlerin, ses ve sze yardmc olan gelerin yerli yerinde kullanlmas sanatna diksiyon ad verilir. Daha geni bir tanmla, gzel ve etkili konumak zere kullanlacak dil malzemesinin doru seilmesi ve bunlarn konumaya yardmc dier
unsurlarla (sesin uyumu, vurgu, ton, tonlama, durak, slp, jest ve
mimikler, tavr vb.) uyumlu bir biimde kullanabilmesi sanatna diksiyon denir.
Diksiyon, anlaml ve alml sz syleme sanatdr.
Herhangi bir dili konumak, yalnzca o dil hakknda temel bilgilere sahip olmak; dilin kelime kadrosunu renmek ve iletiim kurmaktan
ibaret deildir. Dilin doru ve gzel kullanlmas da nemlidir.
Dilin seslerini doru telffuz edebilmek, kelimeleri
doru seip yerli yerinde kullanabilmek de ayr bir sanattr.
73
ETKL SUNUM TEKNKLER
nsanln gelimesine paralel olarak ortaya kan bilgilerle yeni teknolojik bulular yaplmtr. Ortaya kan yeni teknolojik bulular sayesinde ise, iletiim daha da hzlanm ve kolaylamtr. Bir anlamda
iletiim ve teknoloji birbirini gelitirmitir. letiim ile teknolojik gelime arasnda srekli ve kalc bir ilgi ortaya kmtr.
Bu balamda bilgisayar, yans, yanstc vb. teknolojik bulular hem
iletiimi hzlandrm hem de bilginin kazanlmasn ve bakalarna
aktarlmasn kolaylatrmtr.
letiimde alcya iletilmesi gerekli bir bilgi vardr. Bu bilgi ok deiik
yollarla alcya iletilebilir.
Klasik olarak bilinen konuma-dinleme ilemi dnda
ok sayda teknolojik yntem ve aralar da eldeki bilgiler alcya ulatrlabilir.
Bilgisayar, CD, disket, data-show, slayt, projektr, mikrofon, krs

vb. ara ve yntemler, iletinin gndericiden alcya ulatrlmasnda
son derece nemli grevler stlenmektedir. Bunlar sayesinde, ksa
zamanda ok kapsaml bilgiler aktarlmakta ve ileti, kalc hle getirilmektedir.
74
Birinci Blm: Etkili Sunum Teknikleri
Sunumlar sayesinde, bilgi; teknik aralar kullanarak
szl, yazl ve grsel gelerle alcya iletilir.
Sunumlar, eitimin her basamanda ve meslek hayatta ok nemlidir. Sunum; okuma, yazma, dinleme, konuma ve aratrma becerilerinin tmn kapsayan belirli bir amaca ynelik, szel ve grsel
bir etkileim trdr. amzda, izleyicileri bilgilendirmek, ynlendirmek veya etkilemek amacyla -szl ve yazl ifade, beden dili ve
teknolojik grsel - iitsel aralarla- yaplan etkili sunumlar, byk
nem kazanmtr.
Sunumlardan yararlanlarak eski bilgiler yenilenir, kimi bilgiler hatrlanr, bilinenler ise pekitirilir. Teknolojik imknlarla alma sonular, laboratuvar aratrmalar, anketler, olay ve olgular, ilgili kiilere
kolaylkla ulatrlr.
Sunumlarn asl amac, yeni bilgilerin kazanlmas,
aratrma ve anket sonularnn deerlendirilmesidir.
Bu deerlendirmeler ise, bilimin ilerlemesine en byk katky salayacak yollardr.

Herhangi bir konuda, belirli bir dzenle hazrlanm slaytlar arka arkaya ve z bilgilerle verildiinde, alglama ve renme ok daha kolaylaacaktr. Konumada yans son derece nemlidir. Yansnn says gereince olmaldr. ok saydaki yans bktrc olabilir.
Bilgi ve gzlemlerin kar tarafa aktarlmasnda en etkili yntemlerden birisi de sunum yapmaktr. Sunumda, teknik imknlar kullanlarak dinleyicilerin ilgileri, anlatma veya okumaya gre daha baarl bir
ekilde toplanabilir. nk, sunumlarda okuma, dinleme, konuma
ve not alma gibi becerilerinin tm etkin durumdadr. Etkili sunumlar sayesinde, szl / yazl ifadeler yannda, beden dili ve teknolojik
grsel - iitsel aralarn destei ile iletiler, izleyicilere daha ksa srede youn bir biimde ulatrlmaktadr. Sunumlarda, esasen, aadaki amalar gz nnde bulundurulur:
Bilgilendirme
Sunumlardan yararlanlarak eski bilgiler yenilenir, kimi bilgiler hatrlanr, bilinenler ise pekitirilir. Teknolojik imknlarla alma sonu-
75
lar, laboratuvar aratrmalar, anketler, olay ve olgular ilgili kiilere

kolaylkla ulatrlr.
nandrma
Sunumlar sayesinde, bilgi; teknik aralar kullanarak szl, yazl ve

grsel gelerle alcya iletilir. Konuya uygun beden dili ve teknolojik
grsel / iitsel aralarn destei ile szl ve yazl olarak ortaya konan
bir sunum, izleyicileri bilgilendirir, ikna eder ve ynlendirir.
Elendirme
Herhangi bir konuda, belirli bir dzenle hazrlanm yanslar arka

arkaya ve z bilgilerle verildiinde, alglama ve renme ok daha
kolaylaacaktr. Sunumlar, deiik grsel ve iitsel gelerle (iaret,
resim, ses, mzik) desteklendii; ksa ve z bilgiyi sunduu iin ayn
zamanda izleyenlere elenceli bir ortam da oluturur.
Kendimizi Gsterme
Szl sunu yapma yetenei, bireylere yeni imknlar salayacak

olan nemli bir stnlktr. Daha fazla sorumluluk ve uzmanlk ge-
76
rektiren konumlara geldike, insanlarla daha fazla konuma imkn

bulunur.
Baarmak, sonu almak, ynetmek, dnceleri kabul
ettirmek veya makam ve mevki asndan ykselmek

dnlyorsa, insanlar karsnda konuma yapma,
en temel ihtiyalardan birisi olacaktr.
Sunumlar sayesinde, kendisini gsteren bireyler de doal olarak

liderlik yetenei de geliir. Bu tr konumalar sayesinde z gven
duygular pekiir ve karar verme yetenei gelime imkn bulur.
Sosyal Fobi, Sahne Korkusu Ve Heyecan Yenme
Birok insan, tanmad insanlar arasnda ve zellikle topluluklar

karsnda konumak ve sunum yapmaktan ekinmekte hatta korkmaktadr. Bu ekingenliin ve korkunun farkl sebepleri olabilir:
Aile basks
Yetime ortam
Gemi yaantlarn zayfl
Sevgisizlik
Bilgisizlik
Deneyimsizlik
z gven eksiklii
Sebep ne olursa olsun, bu tr korkular, pek ok insanda ak veya gizli

bir biimde bulunur. Kimileri, bu tr duygularn kontrol edebilir veya
bask altnda tutabilirken kimileri de duygularnn esiri olmaktadr. Bu
tr endie ve korkularn genel belirtileri unlar olabilir:
Suskunluk
Syleneceklerin unutulmas
Hzl konuma
Sert veya titrek kaslar
Nefes darl
77
Ar terleme
Ar beden hareketleri
Bozuk para ve anahtarla oynama
Gerekte bu tr endie, kayg ve korkular, ok da abartlacak zellikler deildir. Bunlar yenmek iin ncelikle aadaki uygulamalar
nerilir:
Korkunun farkna varn,
Sahne korkusunu normal kabul edin,
Bu duygular, kendi iinizde bytmeyin,
Bu duyguyu kabullenin,
Etkisiz hle getirmeye aln,
Sk sk uygulama yapn,
Baarszln dnyann sonu olmadn dnn
78
Sunum Plan
Sunum hazrlanrken ncelikle bir plan oluturulmal-
dr.
Sunumun ana ekseni, hi phesiz salam bir planlamadr. yi bir

aratrma sonucunda yaplan hazrlklar, salam ve uygun bir plan
zerine yerletirilirse, iin nemli bir blm baarlm olur. yi bir
planlama iin;
Amac belirleyin,
Beklentileri renin,
Hedef kitleyi tanyn,
Grubun zelliklerini renin,
Tipik bir dinleyiciyi tanmlayn,
Gruptakilerin saysn tahmin edin,
Sunuun zaman dilimini belirleyin,
Bilgi ve belge toplayn,
lk dnceleriniz yazn,
nemli konular zetleyin,
statistik kullann,
rnekler oluturun,
Alntlar hazrlayn,
Sahneyi hazrlayn,
Sz dolandrmayn,
Dinleyicinin dikkatini toplayn,
Soru sorun,
Bir gerei anlatn,
Fkra anlatn,
Etkileyici ifadeler kullann,
79
Olumsuzluktan kann
Sunum hazrlanrken yanslarn ierii zerinde titizlikle durulmaldr.

Sunumlarn hazrlannda sorulmas gereken ana sorular unlardr:
Ne tr bilgi?
Neden?
Kimlere?
Nerede?
Ne zaman?
Hangi destek aralarla?
Nasl?
Sunumlarn dikkatli planlanmas, katlmclara sunulmak istenen bilgiyi sunmay; onlarla anlaml ve etkin paylam ve iletinin doru alglanmasn salayacaktr. yi planlama ayn zamanda sunum srasnda
z gveni de artracaktr.
ncelikle konunun ad ve snrlar belirlenmelidir. kinci aamada
amacn bildirilmesi ve ikna edici biimde kavram ve terimlerin tanm yaplmaldr. Size verilen, nerilen veya sizin setiiniz konu zerinde iyice dndkten sonra tezinizi oluturun. Tezinizin en etkin
sunumu iin aratrma yapp bilgi toplayn. Sunumlarda bilginin doru, z ve kolay anlalr, takip edilir biimde paylalma zellii ok
nemlidir.
Sunu hazrlanrken aadaki hususlar gz nnde bulundurulur:
Planlama
Sunumlar aamal bir almadr:
- Birinci aamada katlmclara Ho Geldiniz mesajyla balayp kendinizi tantn; konunuzu, amacnz, sunumunuzun ana hatlarn belirtin ve sorgulayacanz konularla ilgili ipular verin.
- kinci aamada rneklerle konuyu ve tezinizi glendirin.
- Son aamada sunumun ana hatlarn / balklarn belirtip katlmclarn dikkatle izleyip etkin katlmlar iin teekkrlerinizi sunup sorular cevaplayn.
80
Sunum eriini Dzenleme

Bilgiler
Sunum yanslar (slaytlar) hazrlanrken aadaki uyar ve nerilere

dikkat etmek yararl olabilir:
- Yazm iin en uygun biimi sein: Arial / Times New Roman
- Gerek olmadka eik (italik) kullanmndan kann.
- Font bykln belirleyin. En uygun: Balklar: 36 - 44 Metin: 20
-32
- Byk veya kk harf seimini belirleyin. En uygun: Kk harf Title Case
- Anahtar kelimeler kullann.
- Uzun cmlelerden kanp takm kelimeler ve maddeler kullann.
- Yanslar (slaytlar) yazyla doldurmayn. En uygun: Her yansda 610satr. 14 satr amayn.
Veriler
ncelikle aadaki sorulara cevaplar aranmaldr:

- Hitap edeceiniz hedef kitleniz kimlerdir ve zellikleri nelerdir?(Ya
/ cinsiyet dalm; katlmc says, eitim durumlar...)
- Katlmclarn bilmesi gerekenler neler? Bildikleri neler?
- erik ve yntem hakknda katlmc beklentileri neler?
- Katlmclar konuya ne kadar hkim - Konuyu kavrama iin hazr olu
durumlar ne dzeyde?
- Katlmclarn ilgi alanlar, uzmanlk konular, tercihleri neler?
Grsel geler, Renk ve Mzik Tasarm
Sunum ortamnda klar, hareket alan, oturma plan, ara gere,

teknoloji, akustik dzeni ses ayarlar vb bakmlardan uygun durumda olmas gerekir.
81
Kapsaml bilgiyi tablo ve amalarla, balklar altnda, z hline ekranda aklamak etkin bir anlatmdr. Power Point yans kullanm bu
ama iin renk, hareket ve sesi yans erevesinde bir araya getirici
zelliinden ok uygun olsa da, ancak anlatmla paralel gitmesi ve
ok fazla cmlelerle yazl bilgi iermemesi artyla etkilidir. Ses veya
mzik seiminin de grlt niteliinden uzak; ancak, konuyla balants hlinde kullanm gerekir. Renkleri anlaml bir ierik iin kod
olarak kullanp uyumlu 4 renkten fazla seim yapmayn.
Sunum Gn Hazrlklar
Motivasyon
Sunum yapacak kimsenin kendini sunuma hazr hissetmesi iin;

- Beden dilini oluturan mimikler ile el ve kol hareketlerinizi izleyebilmek amacyla ayna nnde deneme yaplmaldr.
82
- Grn ve giysiye zen gstermenin izleyicilere saygnn gstergesi olduu unutulmamaldr.

- Sunum kartlar, sunum srasnda akcl salamak asndan numaralandrlmaldr.
- Sunum bilgilerinizi her ihtimale kar, panik havasna girmemek iin,
(CD, disket, tanr bellek, mail kutusu gibi) birka kaynakta toparlayn.
- Sunumda kesintisiz ak salamak iin, yazl plan masa zerine yaptrlmaldr.
Sunu sabah kendinizden emin olun (iyi uyunmu,
dinlenmi, gzel giyimli ve motivasyonlu).
Konumanzn ncesi erken gelin (beklerken geve-
yin, takdim ediliinizi dikkatle dinleyin ve frlayn, dinleyicileri karlayn, dinleyicilerin dikkatini toplamasn
bekleyin, durun, gz temas kurun ve balayn.
Olumlu bir balang yapn.

Konuklar candan selamlayn.
Dinleyicilerle iletiimi kesmeyin
Szl iletiim yntemlerini kullann
Sohbet eder gibi konuun
Cokulu bir tempo kullann
Ses tonunuz canl olsun
Szsz iletiimden oka yararlann
Gz temas kurun
Glmseyin
Sahne ve salon iinde dolan
El hareketlerini kullann
Dinleyicileri denetleyin
Dinleyicilerle konuun
83
Konuyu uzatmayn
Dikkatleri toplayn
Empati kurun
Okumayn! Konuun!
Genel Sunum Kurallar
Sunum annda ciddi, arbal bir grnt izilmeli-
dir. Sunumun banda heyecanl olabilirsiniz. Birka

dakika ok hzl konumamaya dikkat edin. Yumuak,
kararl bir ses tonuyla, katlmclarla iyi etkileimde ilk
izlenimin ok nemli olduunun bilincinde, gven veren bir al yapn.
Tavan, yer ve sunum kartlarnza gz gezdirmenizden
nemli olan, katlmclarn sunumunuzdan ne kadar

etkilendiklerini ve ierii takip ettiklerini anlamak iin
onlara samimiyetle baknzdr.
Gz temas doru, adil ve gereince kurulmaldr.

Ses tonu ve vurgulamaya zellikle dikkat edilmeli; iz-
leyiciler uyutulmamaldr.
Doallk sunumun en nemli zelliklerinden birisi ol-
duu iin, asla yapayla kalmamaldr.
Doru yerde durmak da sunumun etkileyicilii ve kal-
cl bakmndan son derece nemlidir.
Sunumun kolay anlalmas bakmndan iaret ubuu
kullanmak iimizi kolaylatrr.
Konu ve ortam uygun ise, mizah ve nkte geleri su-
numu daha ilgin klabilir.
Kiiliimiz byk oranda konumamzda gizlidir. Duy-
gu dnyamz, beden dilimiz, setiimiz szler, ses tonumuz kiiliimizi deifre eder. Kiilikli bir insann konumas, dinleyenler zerinde, her zaman olumlu bir
etki brakacaktr.
84
Sunumda kullanlacak kelimeler zenle seilmeli ve
uygun srayla kullanlmaldr.
Sunum, sze ve konumaya dayal bir tr olduu iin,
en ufack bir syleyi hatas hemen dikkatleri eker.

Bu bakmdan telaffuza zellikle dikkat edilmelidir.
Dinleyicilerin sizi sunumunuz sresince ak ekilde
duyabilmeleri gerekir. Sesiniz, cmleler sonunda alalmamaldr.
Vurgulama, inili kl bir tonlama ve hz ayarlarnn
iyi yaplmas durumunda katlmclara ierik daha etkin biimde verilebilir.
Sunumlarda duru, dzgn, yaln bir dil kullanlmaldr.
Abartl ve yapay bir dil kullanmak etkiyi azaltabilir.

Edilgen yklemler yerine etkenler seilmelidir.
Sunumunuzda bir konuyu / blm bitirip dierine
geerken katlmclarn sunum akn takiplerini kolaylatracak belirgin sinyaller verilmelidir.
Sunum sresince kendinden emin bir ekilde ayakta
durulmal, dinleyiciyi rahatsz edebilecek, ho gelmeyecek el hareketleri ve tavrlar kontrol edilmelidir.
Tm katlmclara eit uzaklkta, rahat hareket ede-
bileceiniz bir konumda durup sakince, yanlara veya

ekrana ynelebilir, katlmclara belli bir mesafeyi koruyarak yaklaabilirsiniz.
Grsel malzemelerinizi gvenli bir ekilde kullana-
rak dinleyicilerinize tablolarda, slaytlarda veya saydamlardaki bilgileri kavramalar iin zaman tanyn.
Sunumunuzda gerekli olduunu dnerek iitsel
malzeme ya da video kasetlerden yararlandnzda
kullanm srasnda zaman kaybetmemeye dikkat edin.
Sunumda e gdm ve ibirlii ok nemlidir. Sunucu
olarak cokunuz ve konunuza olan ilginiz, katlmclarn da konuya ilgi duymalarn salayacaktr.
85
Sunumun bir paylam olduunu hissettirmeli, dina-
mik bir tonla sorulan zetleyici sorular, e / grup almalaryla izleyicileri aktif katlmclar olarak canl
tutulmaldr.
Sunum yaparken teknolojik ara-gereleri kullanmak
zere bakalarndan yardm alnabilir.
Sunum sonunda katlmclar da sorular sormas sunu-
mun etkisi bakmnda son derece nemlidir. Katlmclar soru veya grlerini ortaya koyarken sunumcu,
mimik ve davranlarna dikkat etmelidir.
Sorulan sorular sempatiyle karlamal, konu ile ilgili
olanlara ak ve tatmin edici cevaplar vermelidir.
Zor sorular sorulduunda, nce teekkr edin, drst
olun, stesinden gelemeyecekseniz bunu uygun bir

dille ifade edin.
Size kar olan dinleyiciyi idare etmeyi renin (kar
olma nedenlerini dnn, benzerlikleri ne karn,

itirazlar dikkate aln, gerekirse mizah kullann, hata
yapmsak da hatanz kabullenin).
Bilmedii sorular sorulduunda, ilgili ve yetkili kiilere
ynlendirilmelidir.
Sunum sonunda konuyla ilgili nemli kaynaklar veril-
mesi, katlmclarda gveni pekitirir.
Sunumun sonunda konu, ana hatlar ve nemli ba-
lklaryla zetlenmelidir. Sunum sonunda ksa ana

balklar vurgulayan zet vermeniz sunumun aklda
kalcln salar.
Sunumun sonuna katlmclara, dikkatle izleyip etkin
katlmlar iin teekkr edilmelidir.
Sunum bittikten sonra, kendi kendinize z denetim
yapn ve kendinizi tanyn
Sunumlar, yalnzca sunumcularn aktif olduu bir iletiim etkinlii

deildir. Sunum, bir paylamdr. Katlmclar sunumlarda yalnzca iz-
86
leyen veya dinleyen konumunda olmamaldr. Katlmclar, sunumu

deiik alardan deerlendirebilirler. rnek olarak katlmclar, izledikleri sunumda anlatm kusuru bulunup bulunmadn belirleyebilirler. Katlmclar, sunumlar anlatm kurslar ve dilin kullanm ilevleri
bakmndan deerlendirebilmelidir. Katlmclarn gr ve deerlendirmelerini alabileceiniz yazl sorular ynlendirmeniz, geri besleme
teknii olarak yararldr.
87
2. BLM
Ynetim ve Yneticilik
ada Ynetimde Ynetiim Anlay
Yneticilik ve Liderlik
Kurumsal Liderlik
Protokol Kurallar
Halkla likiler
Takm almas
Problem zme ve Karar Verme
Zaman Ynetimi
Stres Ynetimi ve fke Kontrol
Motivasyon
Stratejik Dnme Teknikleri
Stratejik Planlama Yntemleri
Biliim Teknolojileri
Proje Hazrlama Teknikleri
Seimler vePropaganda Teknikleri
Devir-Teslim Trenleri
YNETM VE YNETCLK
Ynetim, kurum ve kurulularn nceden belirlenmi amalar gerekletirmek zere gerekli olan aralar ile ilgili bir etkinlik veya bir
sretir. Kamu kurum ve kurulularnn, zel iletmelerin amalar
birbirlerinden farkl olsa da bu kurulularn amalarn gerekletirmek zere kullandklar yntemler, birbirlerine benzer. Bunlarn her
birinde g ve kabiliyet, kurumlam ve amaca ynlendirilmitir.
Yneticilik, kurum veya kurulularn bireysel ve kurumsal grevlerinin verimli ilikilere dntrlmesi iin oluturulan bir organizasyondur. Ynetim ise, liderlerin belirledii amalar gerekletirmek
zere karar verme ve alanlar ynlendirme ile ilgilidir.
Kurumsal anlamda ynetim, alanlar belli bir hedefe doru ynelten bir dizi etkileimden oluan bir sretir. Bu etkileimler, ynetim
biliminde genellikle planlama, tekilatlandrma, liderlik ve denetim
olarak saylmaktadr. Bu etkileimler birbirleri ile karlkl iliki ierisindedirler ve her biri ynetim srecinin birer alt srecidir. Her trl
kurumda en stten en alta kadar her dzeyde yer alan yneticiler
iin bu etkileimlerin hayati olduu kabul edilmektedir.
Bu balamda yerel ynetimlerde lider ynetici olmak iin kurumsal
liderliin gereklerini bilmek ve uygulamak gerekiyor. Yerel yneti-
90
kinci Blm: Ynetim ve Yneticilik
cilikte kurumsal liderliin gerekleebilmesi iin ilk adm planlama

becerisine sahip olmaktr. Planlama sreci, amalarn tanmlanmas
ve aklanmas, hedeflerin belirlenmesi, programlarn dzenlenmesi,
kullanlacak aralarn ve yntemlerin belirlenmesi gibi konularda verilecek eitli kararlar kapsar. Hazrlanan planlarn uygulanabilmesi
iin gerekli faaliyetleri yerine getirebilmek iin gerekli yapy kurmak
ve bu birimlerdeki yneticiler ile alanlarn arasndaki ilikileri belirlemek kurumsal etkileimi oluturur.
Kurum alanlarnn iyi bir nderlik ve iletiim kalb ierisinde kurum
amalar dorultusunda motive edilmeleri ve zendirilmeleri gerekir.
Ynetimin dorudan alanlar ile ilgili bu ilevi, yneltme ve ynlendirme ilevi olarak da adlandrlabilir. Bu ilevin tam anlamyla gerekleebilmesi iin kurumsal yneticilie ihtiya vardr.
Kurumsal ynetici, kurumun amalarn gerekletirebilmek iin bir
dizi baar kriterleri belirler. Kurumun beklenen kriterlere ne lde
ulatn belirleyebilmek iin bu kriterler ile yaplan ilerin bir karlatrmasn ynetici takip eder. Yneticinin yrtt ynetim etkinliinin sonu verebilmesi, teki fonksiyonun gerekleebilmesine baldr.
rnein; planlamann baarl olabilmesi iin tekilatlanma ve ynlendirme etkinliklerinin iyi yrtlmesi gerekir. Bunlarn uygulanabilmesi veya gerekiyorsa baz deiikliklerin ve dzeltmelerin yaplabilmesi iin uygun bir biimde denetim gerekecektir.
Her fonksiyon, i ve d kaynaklardan srekli olarak bilgi ile desteklenmelidir. D evre ile yakn bir iletiim, kurumun imknlarnn ve
denetim fonksiyonlarnn ne lde etkili olduunun bilinmesi, planlarn yaplmasn kolaylatracaktr.
Ynetici, esasen, halk/kurum/kurulu veya iletme adna hizmet
vermek zere sorumluluu zerine alan kimsedir. Temel olarak yneticiler ynettikleri halk/kurum/kurulu veya iletmenin amacn
belirler, daha sonra sz konusu yaplar bu amaca doru yneltir,
amaca kolay, en iyi gidilebilecek yollar bulur, kararlar verir, hizmet
vermeyle ilgili dzenlenmeleri yapar, bu yoldaki faaliyetlerin en etkin biimde rgtlenmesini salar, ekibini nesnel biimde kurar, nezaret eder, alanlara ilerini benimsetir.
91
deal yneticiler, srekli olarak abuk ve isabetli kararlar alarak deiken ekonomik, toplumsal ve siyasal ortamn gereklerine ayak uydurmak durumundadrlar. Ancak byle davranabilirlerse, grevlerini
baarl bir biimde srdrebilirler. Kurumlarda; ortam ve artlardan
kaynaklanan deiiklikler yava veya hzl olabilir; fakat, deimeyen
bir ortamda yaayan bir kurumdan sz edilemez. Bu durumda kurumlar asndan nemli olan nokta, yneticilerin evrede olan trl
deiiklikleri zamannda grp hemen gerekli hazrlklar yaparak kurumun amalarna uygun ve doru karar alabilmeleridir.
Yneticileri ynetici olmayan personelden ayran en nemli lt
yetkidir. Bu yetki; insanlar, mevcut kaynaklar ve deiim sreci zerinde kendini gsterir. Kurum yneticileri, ellerinde bulunan yetkinin
miktarna gre btn kurumlarda eitli dzeylerde i grrler. Bu
kavram araclyla kurumlar eitli hiyerarik kademelerden oluan
piramit biimi bir dzenlemeye giderler.
Yneticilerin temel rolleri, esas olarak bilgi salamaya ilikin roller
ve karar almaya ilikin roller olarak ifade edilmektedir. Ynetici, bilgi
toplama ve datma ilevini birbirinden farkl rol araclyla yerine
getirir. Birincisi; rehberlik veya yol gstericilik olarak ifade edilen monitrlk rol; ikincisi, toplanan bilginin ilgili merkezlere datlmas ve
ncs ise, kurum personelini gerekli bilgilerle donatmaktr. Yneticinin karar almaya ilikin rolleri drt grupta toplanabilir. Birincisi,
giriimci rol ile ynetici; ikincisi, uyumazlklar zmleyici rolnde
ynetici; ncs, kaynak datcs olarak ynetici ve drdncs
ise, mzakerecilik roldr.
Kurumsal liderlerin bulunduu ortama, i koluna ve ilere gre farkl
niteliklere ve yeteneklere sahip olmalar gerekmektedir. Bu zellikler, yle sralanabilir:
nsani duygular gl olmak,
nsanlar sevmek ve onlara deer vermek,
Hizmet odakl olmak,
Objektif olmak,
Kendine gvenmek,
Yerinde kararlar alabilmek,
92
kinci Blm: Ynetim ve Yneticilik
nisiyatif sahibi olmak,

Sorumluluk duygusuna sahip olmak,
radesi kuvvetli olmak
letiim konusunda beceri sahibi olmak
Ortalamann zerinde zek seviyesine sahip olmak,
Sorunlara metodik ve mantksal yaklaabilmek,
Kuruma gnlden bal ve onu benimsemi olmak,
Drst olmak,
Teknik bilgi ve yetenek sahibi olmak,
Dinamik bir insan olmak,
Uyumlatrma bilgi ve becerisine sahip olmak,
Geni adan dnebilme yeteneine sahip olmak,
Cesur olmak,
...
Ynetim ve yneticinin temel zellikleri ve formatlar nerede ise her
gruba, devlete veya yapya gre farkllklar gsterse de birok fonksiyonu aa yukar imdiye kadar szn ettiklerimizin temel erevesi dna kmayacaktr.
zellikle son yllardaki ba dndrc gelimelere uygun teoriler gelitirilmi, ynetim tarzlar ve sistemleri ierisine stratejik ynetim,
yeniden yaplanma, SWOT analizleri yaplmas gerei, sinerjik ynetim gibi birok yaklam ve zmler girerek ynetim bilimi yeniden
ekillenmitir.
Bugn artk kamu yneticileri kalite ynetim sistemi ile alanlarn
ynetime katlmasn benimsemekte, renen organizasyonlar ierisinde kiisel ve toplumsal geliim konularna nem vermektedirler.
Dolaysyla lider ynetici eksenli yeni bir anlayla ortak ynetime
doru yol alnmaktadr.
93
ADA YNETMDE YNETM ANLAYII
Modern Dnyada ynetim ve yneticilik konusunun nem kazand

bir srete, ynetimde hizmet alglamasnda yeni deiim ve atlmlara ihtiya vardr. Bu balamda, altyap yatrmlar kadar dorudan
insann bireysel huzuruna ve toplumun refahna katk salayacak
toplumsal projelere de zaman, kaynak ve imkn ayrmak durumundayz.
Bu balamda; yerel yneticilerde bulunmas gereken ve ynetimlerce topluma kazandrlacak kimi deer yarglarn tekrar toplumun
gndemine almak ve baz uygulamalara nclk etmek iyi bir balang olabilir. Bu konuyla ilgili olarak yneticiler bata olmak zere,
insana ve topluma kazandrlacak temel deer yarglar aadaki
balklar altnda toplanabilir.
94
kinci Blm: ada Ynetimde Ynetiim Anlay
nsana Deer Vermek
Yaratlmlarn en sekini ve en deerlisi insandr. Toplumlar var

eden, ayakta tutan ve gelitiren temel unsur insandr. nsann en
iyi ekilde eitilmesi ve yetitirilmesi her trl yatrmn stndedir.
Ancak, insann bireysel huzuru ve toplumsal mutluluu yakalamas,
olduka zor ve uzun bir sretir. Dnya toplumlar, ba dndrc
teknolojik gelimelere ramen, bir trl huzur ve refah yakalayamyorlar. Bunun geleneksel ve kolay yolu, insana deer vermektir.
nsan Eitmek ve Yetitirmek
Bireysel ve toplumsal huzur iin, insann en iyi ekilde eitilmesi ve

yetitirilmesi dier nemli bir admdr. Her bir bireyin duygusal ynden iyi beslenmesi, kt duygulardan arndrlmas, hem o birey iin
hem de toplum iin en esasl eitim yoludur.
Eitimin balang noktas ve en nemli basama aile olduu iin,
bireyi ve toplumu huzura kavuturacak sosyal projeler ncelikle aileler zerinde uygulanmaldr. Mutlu ve huzurlu bir birey, ailenin de
toplumun da gvencesidir. Huzurlu, mutlu ve baarl bireyler, oluturacaklar salam ailelerle toplumun huzur ve refahn da salayacaklardr.
Sal nemsemek
nsan olarak bizlere balanan en nemli nimet akl, ruh ve beden

saldr. Bunlar olmadan, dnya nimetlerinden hibirisinin anlam
ve nemi yoktur. O hlde, snrl mrmz gzel ve nitelikli geirmek, hayattan zevk almak, yararl ve kalc gzel iler yapmak istiyorsak, ncelikle salmz korumak zorundayz. Salksz bir insann
kendine de bakalarna da bir faydas olmaz.
nsan yaratl gerei, iyi ve kt duygularla donatlr ve evresinden aldklaryla duygusal ynden beslenmeye devam eder. Duygusal beslenme ve donanm, en az biyolojik beslenme kadar nemlidir.
Biyolojik gdalar bedenimizin gelimesi ve ilevlerini yerine getirmesi
bakmndan fevkalade nemli olmakla birlikte, insann huzurunun ve
mutluluunun gerek zemini duygusal beslenme tarzyla ok yakndan ilgilidir.
95
Bilinen bir gerektir ki olumsuz duygu ve davranlarn esaretine den bir ruhu, hibir beden tayamaz. Hastalkl duygularn esiri olmu
bir ruh, iinde bulunduu bedeni de en ksa srede kertir. Nasl ki
her kp iindekini darya szdrrsa, her insann iindeki duygular
da yzne, gzne, bedenine yansr ve bu durum dier insanlar da
rahatsz eder. Dolaysyla, bedenen ve ruhen salkl olmann, salkl kalmann, salkl davranmann yolu, bedenimiz kadar ruhumuza;
maddi ihtiyalarmz kadar manevi duygulara da nem vermekten
gemektedir.
Aileye nem Vermek
Yaratlmlar iinde hamuru sevgiyle yorulan, ok zel ve nemli bir

konuma sahip olan insan, harikulade bir dzen iindeki evrenin en
nemli unsurudur. Evrenin dzeni, en bata insan olmak zere btn canllarn uyumlu, mutlu ve huzurlu yaamasna balanmtr.
Bu bak asyla, insann bireysel ve toplumsal huzur, mutluluk ve
refah her trl yaklamn nnde gelmektedir. Bireyler salklysa, toplum da salkl olur. Toplumun temeli kabul edilen aileyi arzu
edilen bir biimde oluturmak istiyorsak, ncelikle bireyleri sosyal ve
ekonomik ynden salam yetitirmeliyiz.
letiimi Glendirmek
Bireysel huzurun ve toplumsal barn gvencesi, iten ve effaf bir

iletiim ortam oluturmaktr. letiimin olmazsa olmaz art itenliktir. Yneticiler, salkl ve nitelikli bir hizmet sunmak istiyorlarsa;
hem kendi kurumlar iinde hem de toplumun tamamnda iletiim
an en verimli biimiyle oluturmak zorundadrlar. Buna ilave olarak
salkl ve nitelikli iletiim kurmak iin alakgnll olmak zorunluluu vardr. Kibirli, tepeden bakan, megaloman bir insann halkla iyi
ilikiler kurmas dnlemez.
letiim kurmak iin bir baka n art n yargszlktr. n yarglar
toplumu u anda, deta ayrk otu gibi sard. ok cidd n yarglarmz
var. Birisiyle konuurken hemen savunmaya ve hatta saldrya geiliyor. Muhataplarmz bastrmakla hibir yere varlamaz. Bir insann
dncelerini bastrmak veya susturmak mmkndr ama dncelerini deitirmek neredeyse imknszdr. Dnceyi deitirmenin
tek yolu gnlleri fethetmektir..
96
letiimde mutlaka olmas gereken bir baka ncelik sayg ve nezakettir. Sayg ve nezaket olmadan bir santim yrmemiz mmkn
deil. Konuurken illa konuma ihtiyac duyarsak, sevgi dilini kullanmakta yarar var. likilerde sevecen olmak nemli bir stnlk salar. Empatik davranmak; anlayl ve hogrl olmak zorundayz.
Btn bu hareketlerimizde ve szlerimizde tutarl olmak zorundayz.
Son olarak da kendimizle bark olmalyz. Kendini sevmeyen insan
bakalarn sevemez. Hi kendimizi kandrmayalm. Hatalarmz da
sevelim. nk, onlar bizim hatalarmz ve onlardan kurtulmaya alalm.
Sorumluluk Duygusu Kazan(dr)mak
Sorumluluk, her insanda bulunmas gereken stn duygulardan birisidir. nsan olarak yaratlmak bir ynyle en byk erefe mazhariyet iken dier ynyle de ar bir mesuliyettir. Sorumluluk duygusu,
yce ve yksek bir bilin gerektirir. Bu duygunun gereini yerine getirmek, hem bizi hem de evremizdekileri rahatlatr. Grev ve sorumluluk bilincine sahip olmakla kii, kendi iinde ve bakalar nezdinde
kendini rahat hisseder. Mutlu olmann yollarndan birisi de grev ve
sorumluluklarmz zamannda ve en gzel ekilde tamamlamaktr.
Bilhassa ynetici konumda olanlar, rnek tutum ve davranlaryla
sorumluluklar hususunda son derece titiz olmaldrlar. Anne ve babalar, eler, arkadalar bu konuda son derece hassas olmak zorundadrlar.
Sorumsuzluk, fena bir duygu ve davrantr. Bu duygu ve davrann
sahibi, hem bakalar nnde zelil ve zayf drr hem de zgvenine byk zarar verir. Sorumsuzluk, ilerimizi aksatr, zamanmz
israf eder. Bizi, sk sk iletiim kazalarna srkler. nsanlarla aramza
gereksiz mesafeler koyar. Verilen sz yerine getirmemek, alnan
sorumluluu tamamlamamak kiinin hem inan noktasnda hem de
kiilik ve karakter asndan zaafiyetine delalet eder.
Sorumluluk; bir zincir gibi birbirini takip eden birtakm halkalardan
olumaktadr. En bata kendimiz olmak zere, ailemize, evremize,
iimize, milletimize ve btn insanla kar sorumluluklarmz tam
ve hakkyla yap(a)mazsak, aksayan iler yznden biz veya evremizdekiler zarar grecektir. Evrendeki kusursuz ileyiin devam iin
sorumluluk zincirin doru srdrlmesi ve sorumluluklarn devredil-
97
memesi gerekir. Aksi hlde sorumluluk paylamndaki dengesizlik;

ruhumuzun, bedenimizin ve evremizin dengesini de bozabilir.
Hem hayatta hem de iletiim ve insan ilikilerinde huzurlu, mutlu ve
baarl olmak istiyorsak, ie bu duygu ve davranmz en st noktaya kartarak balayabiliriz. stlendiimiz grev ve sorumluluklarmz, zamannda ve baaryla yapmay alkanlk hline getirmek, ok
nemli bir balang olabilir. Kendimize, ailemize, evremize, iimize
ve zamana kar sorumlu olduumuzu, bu sorumluluklarn zincirleme
birbirine bal olduunu asla unutmayalm!
lkeli Olmak
Her insann ilkeleri olmaldr. Bu ilkeler, inancmza, kiiliimize, makam ve mevkimize, yamza uygun olmak zorundadr. Bu ilkeler
birok balkta toplanabilir; bizce en nemli ilke, her insann gzel
ahlkl olmas en nemli ilkesi olsa gerektir. nsanlar aras ilikilerde
gvenilirlik, sznde durma, tutarllk, karlksz sevgi, sonsuz sayg, fedakrlk, vefakrlk, samimiyet, kt arzulardan uzak durma ve
merhametli olma vb. stn zellikleri iermelidir.
lkesizlik insan babo, hedefsiz, rotasz klar. Bu durum ise, kiilik
ve karakter zaafiyetine yol aar. Her trl kar uruna, sk sk karar ve davran deitirenler kendi ilerinde de toplum nazarnda da
tutarsz ve itibarsz duruma derler. lkesiz yaayan bir kimse, hep
bakalarnn ilkelerine uymaya, bakalarnn glgesinde yaamaya
mecbur kalr. Unutmamak gerekir ki glgede kalann da glgesi olmaz!
Erdemli Olmak
nsann bu dnyada ulaabilecei en stn zelliklerden birisi de

erdemli insan noktasdr. yi insan, erdemli bir kii, sorumluluklarn
yerine getiren kiidir. Sorumluluklar stlenmek ve yerine getirmek,
her eyden nce insan olmakla dorudan balantldr.
inde yaadmz dnyay ve hayat yaanlr hle getirmek, huzur
ve bar tesis etmek, gelecee daha umutla ve inanla bakabilmek
iin sorumluluklarmzn bilincinde olmamz gerekir. Sorumluluklarmz sadece kendimizle veya ailemizle snrl deildir. evremize,
komularmza, milletimize ve btn insanla kar birtakm sorum-
98
luluklarmz vardr. Dnya, sorumluluklarn yerine getiren insanlar

eliyle daha hogrl, daha huzurlu ve daha emin olur. Sorumluluklarn yerine getiren toplumlar, ahlk ilkeleri ve sevgiyi her eyden
stn tutar.
nsan ilikilerinde baar olmann yolu, bireyin i iletiiminde, aile ii
iletiimde, kurumsal ve toplumsal iletiimde birtakm duygu ve deer yarglarna sahip olmas; bireylerin duyarlklarna ve toplumsal
kurallara uymasndan gemektedir. Hayatn her alann kapsayan
bu tr davran modellerinin kaynaklarndan renilmesi gerekir.
Geleneksel ynetim ve yneticilik anlaymzda, genellikle, sorumluluklar byk oranda paylalrken yetki paylamnda ciddi kstlamalar sz konusudur. Bir veya birka yneticinin ngr ve inisiyatifine
dayal anlayla ve yukardan aaya doru uzanan talimat zinciriyle
yrtlen ynetim anlay artk eskimi ve geerliini yitirmitir.
Yukardan beri sz edilen duygu ve deer yarglaryla donatlm
olan ynetici adaylar, ilgili kurum veya kuruluu tek bana ynetmek yerine ynetime alglamasna gemelidirler. Zira, kurumsal
planda problem zme ve karar verme srelerinde alanlarn da
ynetime katlmalar kurum almalarn ok aha verimli hle getirecektir. te sorumluluk kadar yetkilerin de paylalabildii, takm
almasnn esas alnd bu anlaya ynetiim ad verilmektedir.
Ynetiim, ynetenlerle alanlar arasnda iletiim ve gveni de
arttrc bir ileve sahiptir. Nitekim, kurumla ilgili problemlerin zmnde ve karar verme srelerinde alanlarn da ynetime katklar
sunmas, onlara deer verildii anlamna gelecektir. Bu duygu, alanlarda kuruma sahiplenme duygusunu artracak ve onlar motive
edecektir. Bu ise, verimlilii artracaktr.
99
YNETCLK VE LDERLK
Liderlik Kavram
Liderlik kelimesi dnya literatrne 14. yzylda girmi olmasna ramen son iki yzylda sklkla kullanlmaktadr. Aratrmaclar, liderliin
tanmn daha ok kiisel perspektiflerine ve nem verdikleri olgulara
gre yapmlardr.
Genel olarak liderlik; bir grup insan, belirli amalar etrafnda toplayabilme ve bu amalar gerekletirmek iin onlar harekete geirme,
etkileyebilme bilgi ve yeteneklerinin toplamdr.
Ynetici ve liderlik birbirine yakn grlmekle birlikte e anlaml szckler deildir. Ynetici bakalar adna alan, nceden belirlenen
amalara ulamak iin aba harcayan, ileri planlayan, uygulatan
ve sonular denetleyen kiidir. Lider ise, bal bulunduu grubun
amalarn belirleyen ve bu amalar dorultusunda grup yelerini
etkileyen ve davrana ynelten kiidir. Liderliin temelinde etkileme vardr.
100
kinci Blm: Yneticilik ve Liderlik
Lider, grup yeleri tarafndan hissedilen ancak aa kavumam

olan ortak dnce ve arzular, benimsenir bir ama biiminde ortaya koyan ve grup yelerinin potansiyel glerini bu ama etrafnda
faaliyete geiren kimsedir. Ynetici ve lider arasndaki temel farkta
bundan kaynaklanr. Ynetici bakalarnn belirledii amalara hizmet eder. Oysa lider, amalar kendi belirler. Ynetici ou kez bakalar tarafndan greve getirilir. Oysa lider, iinde bulunduu gruptan
doar ve ayn grubu davrana yneltir. Bir nemli farkllk da gten
kaynaklanr. Ynetici gcn yasa, ynetmelik, tzk gibi biimsel
yapdan alr. Lider ise, bakalarna i yaptrma gcn yasal yetkilerden deil, kiisel zelliklerinden ve iinde bulunduu koullardan alr.
Lider kavram tek bana ve gerek anlam ile kullanld zaman ortada yasal bir yetki yoktur. Lider gc ve yetenei ile ortaya kar.
Ynetici ise yetki sahibidir. Gnmz ada iletmecilik ve ynetim
anlay her yneticinin astlarn amalara ynlendirmek iin, yasal
hakknn yan sra yeteneinin de olmasn gerektirir. Bu durumda
yneticilik zellikleri ile liderlik zellikleri ayn kiide toplanmaldr.
Gnmzde lider imaj yava yava ynetici imajn zayflatmakta,
artk ynetici deil lider tipi davranlar tercih edilmektedir. Ynetici-lider kavram, liderin yasal bir pozisyona gelerek ynetme hakkn
elde etmesini ifade etmektedir.
Her geen gn nemi artan yerel yneticilikte kurumsal liderliin
uygulanabilmesi iin temel liderlik basamaklarn bilmek ve bu alanlarda yeterlik kazanmak gerekiyor.
zde Liderlik
Liderlik kavram, daha ok baka insanlar zerindeki etkile penceresinden ele alnmaktadr. Oysa, liderliin balangc ve esas, insann
kendi iinde gizlidir. zde liderlik, nce kendini kefetmek ve kendine hkim olmaktr. Her bireyin yapmas gereken ilk i, kendini tanmak, dncelerini dzene sokmak, nefsine gem vurmak ve elikten
bir iradeye sahip olmaya gayret etmektir.
nsann kendine hkim olmasnn temel basama ise, salam bir kiilik ve gl bir karakter kazanmaktr. Bunun en ksa ifadesi ise, insann kendini bilmesidir. Bu evrensel gerei; Aristo Kendini tan,
101
Mevln Kendine gel! diye ifade derken Trkmen Bilgesi Yunus

Emre, daha sade bir dille kendini bil diye zetlemitir.
Kendini bilen bir insan, hayat da bakalarn da bilir. te bu noktadan itibaren liderlik balar. ki kiinin bulunduu bir ortamda dahi bir
kiinin nclk etmesi gerekir. Kendi iimizde, ailede, i yerinde, toplumsal ortamlarda, siyasette, dinde, ticarette... hemen her alanda insanlar ynlendiren, onlara nclk eden birileri vardr. Her insann
iinde var olan gizli liderlik duygusu, srekli tetikte bekler ve frsatn
bulunca kendini gsterir. Bu duygu, gerekte doaldr. Ancak, bu doal duygu ve ihtiyacn yine doal yollarla karlanmas gerekir.
Liderlik zellii, acaba doutan m gelir? Yoksa sonradan m kazanlr? ok tartlan bu konu henz tam anlamyla akla kavumamtr. Bu konudaki genel kanaat, liderliin genetik bir karakter tamakla birlikte daha ok sonradan eitim, aba ve zel gayretlerle
gelitirilebilecei ynndedir. Bu yazda tartmal bu konunun temeli saylabilecek tek bir ynne dikkat ekilecektir. nsan, topluluklar ynlendirmek ve etkilemek istiyorsa, nce kendine ekidzen
vermelidir.
Toplumsal Liderliin Temelleri ve zellikleri
En nemli liderlik zde liderliktir. zde liderliin kazanlmas ise, asil

bir karaktere baldr. nsann karakteri, dncelerinin gstergesidir. nsann her hareketi, dnce tohumundan yeerir. nsan, yaratl itibariyle mkemmel bir varlktr. nsan insan yapan en nemli
zelliklerden birisi de karakteridir. Asil bir karakter; doru dncenin, byk bir abann ve esasl bir mcadelenin sonucudur.
Dnce, karakterin en ba gesidir. nsan, dnceleriyle kendisini tahrip veya ina edebilir. nsan ya olumlu dncelerle kuvvet
ve huzur saraylar ina eder veya dnce zindanlarnda imal ettii
silahlarla kendini vurur. nsan, iyi dncelerle olgunluun zirvesine
trmanabilecei gibi, kt dncelerle de canavarlaabilir.
En gl liderlik nefsimize gem vurmak, kendimize hkim olmaktr.
nsan, dncelerine hkim olur; nefsini kontrol edebilirse, salam
bir karakter kazanabilir. Kudret, sevgi ve akl sahibi olan insan, dncelerine hkim olmakla sonsuz bir g kaynan da avularna
alm olur.
102
Dncelerine hkim olan bir insan, en zayf zamanlarnda dahi hkimiyetini kaybetmez. Mutlak Varlkn idrakine mazhar olan ve yaratln srrn zen bir insan, hkimiyetini ve enerjisini doru kullanr,
dncesini olumlu yne evirir. Bu uurdaki bir insan ise, varlnn
kanunlarn ve kendini kefetmekle sonsuz huzur ve mutluluun yolunu tutmu olur.
Gerek lider, i dnyasn dzene sokan, kendisiyle bark yaayan
insandr. nsann huzur ve saadeti; salk ve mutluluu kendi iindedir. Dmzdaki artlar, esasen, i dnyamzn artlarna baldr.
nsan, akln tpk bir baheyi dzenler gibi dzenlerse, orada gzel
ve faydal bitkiler yetiir. Akln dzene sokan insan, ruhunun da bahvan olduunu kefeder. O hlde insann d artlar dzeltebilmesi
iin nce i artlarn dzeltmesi gerekir. artlarn dzeltebilmi
bir adam, d artlarla mcadelede baarl olabilir. Beynimiz efendi,
bedenimiz ise hizmetidir. Kt dnceler, bedende hastalklara
sebep olur. Gzel dnceler bedene salk verir. Korkulu ve evhaml
dnceler bedeni kurun gibi vurup ykabilir.
Liderin en temel zelliklerinden birisi de byk ve nemli hedeflere sahip olmasdr. Dnceler doru ve yararl dahi olsa, bir hedefe
balanmadka byk bir baar imkn olmaz. Hedefi olmayan birey;
korku, sknt ve strap iinde yaar. Dnce, ancak hedef sahibi bir
adamda geliebilir. Hedefi olan insan, arada bir, bir engele arpsa da
telalanmaz. nk, o hedefine yrrken karakterini salamlatrmtr. Byk baarlar, belirli hedeflere yneltilmi doru idare edilen dncelerin rndr.
zde lider olmak isteyen insan ayn zamanda salam ve elikten bir
iradeye sahip olmaldr. Bir ii baarmann yolu, gten daha nce
salam bir iradeye baldr. phe ve tereddt, baarnn en byk
dmandr. nsan, ancak dncelerini yceltmekle ykselir ve elikten bir iradeye sahip olur. Kendilerine zg dnceleri olmayanlar ya kle veya zalim olurlar. Nefse hkimiyet, azim, drstlk ve iyi
idare edilen dnce insan ykseltir. Ahlk dklk, nefse uymak,
fikirlerdeki bulanklk ve aknlk insan alaltr.
Drstlk zde liderliin en temel ilkelerindendir. nsan kendi i dnyasnda, kendisiyle ba baa iken dahi drst olmaldr. Her dnce,
103
drst bir emekle baarya ulaabilir. Drst dnce ile elde edilen
baar da yine drst dnce ile muhafaza edilebilir.
dealizm yoksa liderlik de yoktur. Gerek lider, idealist insandr. Lider,
byk insandr ve onun hesaplar da byk olmaldr. Bir ideal sahibi olanlar, o ideale doru yrrken engel gibi grnen artlar, onun
asla yldrmaz; yalnzca mcadele azmini artrr.
zde liderliin en gl teminat emek ve abadr. Hibir baar tesadfen elde edilmez. Edilmi gibi grnse dahi, kalc olmaz. nsan hayatnda yalnz emek ve emein neticeleri vardr. ansa deil; emek
ve abaya gvenmek gerek. Her kuvvet, bir emein rndr. Edison der ki: Dehann % 1i esinlenme; % 99u terlemedir.
nsan, kendisini idrak ettii oranda huzura kavuabilir. nk, ancak
kendisini anlayan birisi bakalarn da anlayabilir; zebilir. Bylece
bir insan, insanlarn birbirleri ile ve madd hayatla srdrdkleri btn mnasebetlerin srlarn kolayca kefeder hibir ey karsnda
telalanmaz, rahatsz olmaz. Kendini idrak etmi olmann huzuru ve
arl iindeki sakin adam, bakalarn da kolayca hkimiyeti altna
alr. nsan, kendine hkim olduu derecede bakalarn da etkisi altna alabilir ve gnlleri fethedebilir.
Kendine vkf ve hkim olmann kuvvetini yanstan bir adam daima
sevilir ve sayg grr. Byle bir birey, frtnadan gemileri koruyan liman gibi, size emniyet ve huzur alar. Huzur ve sknet, karakterin
dengesini kvamn bulduu noktadr.
deal bir insan, ncelikle i dnyasyla iletiimini salkl kurabilen bir
insandr. Kendisiyle bark olmayan bir insann bakalarna verecei bir ey yoktur. Gerek lider, ncelikle i iletiimini salam kuran,
sonra da evresindekilerle iletiim sorunu yaamayan kiidir. imizle
ve evremizle kurulacak salam bir iletiim; hayatn en temel gayesi olan sonsuz huzur, mutluluk ve baarya giden yolu nmze gl
bahesi gibi aacaktr. nsan, Yaratcyla, ruhuyla ve evresiyle doal
ve iten bir iletiim kurarsa zirvelerin de zirvesine kabilir. Hayatn
temel gayesi; huzur, mutluluk ve baary yakalamaktr. Huzura kavuan bir hayat, amacna ulam bir hayattr. Byle bir hayat, gerein denizinde, hibir dalgann, frtnann yerinden oynatamayaca
bir kaya gibi salam durur.
104
Bilinen klasik anlaylarda tasvir edildii gibi lider; Firavun, despot,

vahi ve zalim bir insan deildir. Liderlik, mspet bir mahiyet arz
eder. Gerek lider; nefsine ve kendine hkim olan, kendini kefeden, basiretli (ngrs yksek), iradeli, liyakatli, adil, merhametli,
gayretli, sabrl, ilkeli, kararl, idealist, drst, alkan, meverete
nem verenksacas erdemli insandr. Tarihte, saylan bu zellikleri
tayan ok sayda lider yaamtr. Ancak, bu zelliklerin birouna
sahip insan says azdr. Son yllarda Avrupada ve Amerikada yaplan
objektif aratrmalar, Hz. Muhammedi, gelmi gemi btn zamanlar iin en byk yeniliki, en byk nder ve tm insanlk tarihinde
en bata gelen lider olarak gstermektedir. Nitekim, Goethe ve Bismark gibi Batl byk dnr ve sanatlarn bu ynde gzel tespit
ve szleri de vardr.
Sonu olarak; unu zellikle belirtelim ki bu ba dndrc iletiim
anda artk birok insann kle olduu ve bu klelere hkmeden
zalimlerin bulunduu dnem kapanmtr. nsanlar, sr adam
mantndan kurtulup uysal koyun olmaktan vazgeerlerse, uyanklar da oban olamayacaktr.
Gerek liderlik, kendilerini zel ve nemli olarak alglayan kimi bedbahtlarn vehmettii gibi, sadece kendilerine balanm bir Tanrsal ltuf deildir. Liderlii kendilerine zel olarak verilmi bir Tanrsal ltuf olarak alglayanlar-zellikle siyasette- kendilerini halktan
farkl ve stn grdkleri iin, halktan kopu srecine girmekte ve
kendilerine kaytsz artsz bir itaat istemektedirler. Kulun kula kulluu alar ncesinde zaman tesi bir ngryle yasaklanmtr. Herkes nce kendi iinde liderlii yakalamaldr. amzn anlay, artk
despotik lider a deil, takm ve ekip ruhu oluturmaktr. Bireysel
baarlar insan amacna ulatrabilir; oysa uyumlu takm almas
herkesi uurur. Takm ve ekip gl ve nitelikli olursa bir ekip ba
veya bir takm kaptan mutlaka bulunur. Gerek baar; ekibin, takmn, grubun, toplumun ve insanln topyekn baarsdr.
Toplumsal Liderin Genel zellikleri

Drst, ahlkl, kiilikli ve adil;
Sabrl ve ketum;
Eitimli, bilgili ve geni ufuklu;
105
Demokrat ve ilkeli;
Sorumluluk blgesi iin somut plan ve projeleri bulu-
nan;
Yresinin kalknmas iin byk yatrm ve istihdam
ngren;
Yerel Ynetimleri birletirip sinerji oluturabilen;

Blgesiyle balarn koparmam, halkn iinden;
Toplumsal lider olmaktan nce zde lider olan;
letiime ak, sevecen, gler yzl ve samim olan;
Halk bir btn olarak gren, birletirici zellii olan;
Devlet brokrasisini iyi bilen, kurumlar tanyan;
Deneyimli, hogrl ve ynetim becerisine sahip;
Kimsenin deer yarglarn siyasete alet etmeyen;
Ekip ve takm almasna nem veren;
Kiisel karlar iin Devletin veya Kurumun gcn
kullanmayan;
Konuma sanatn bilen kii;

her dndn sylemez,
her sylediini dnerek syler
Aristo
106
Szde Liderlik
nsan; evrenin en sekin varl olarak dnme, renme, anlama,

sorgulama ve uygulama gibi zellikleriyle dier canllardan daha ayr
ve stn bir konuma sahiptir. Konuabilme zellii ise, insanoluna
apayr bir stnlk bahetmektedir. Liderliin temellerinden birisi
de sze hakimiyette yatmaktadr.
nsann bireysel ve toplumsal hayat uyum salayabilmesi iin; biyolojik ve psikolojik bir ihtiya olarak iletiim kurmaya ve konumaya
ihtiyac vardr. Duygu, dnce, hayal, znt ve sevinlerimizi en
ksa ve en uygun da vurma yolumuz konumadr. Kazanlan bilgi ve
deneyimlerin gemiten bugne tanabilmesi iin de konumaya
ihtiya vardr.
Bir birey olarak toplum iinde yaayabilmek, dier insanlarla iletiim kurabilmek; toplumsal hayata katlmak, birlikte yaama bilincini
salamak iin de konumaya ve en nemlisi anlamaya ihtiyacmz
vardr. evremizdekilerle doru iletiim kurabilmenin, aramzdaki
balar glendirmenin en kestirme yolu konumadr. nsanl, uygarl ve btn evreni gelecee tayan duygu, dnce ve hayaller
gerekte en kestirme, en verimli ve en anlalr biimde konumayla
ortaya konabilmektedir.
nsan, dnen bir varlk olduu iin, dnce ve duygularn konuarak ifade eder. Bu anlatm eklinin tek arac ise dildir. Ana dilini iyi
bilmek, iyi kullanmak, iyi konumann da temelini oluturur. Beynimizde ne kadar kavram ve bu kavramlara ilikin bilgi varsa, syleyeceklerimiz de o kadar ok olacak demektir. Bildiklerini ve dndklerini etkili bir ekilde ifade edebilmek, insana saysz yararlar salar.
Bilgi ve birikimlerinizi karnzdakilere iletmekte zorlanyorsanz, bilgilerinizi kullanamyorsunuz demektir. Kullanlmayan bilgi ise, doaldr ki bir ie yaramaz.
Konumak, hayat bir ihtiya olduu kadar, o yetenei gzel ve kararnca kullanabilmek de nem arz etmektedir. Eski kaynaklar, insan
konuan bir varlktr diyerek insann dier canllardan ayrlan ve onu
stn klan bir ynne iaret etmilerdir. Konuma kabiliyeti, bir ynyle insanoluna mthi bir stnlk salarken dier bir ynyle
de ar bir sorumluluk yklemitir. Dile sahip olmak, konumay kontrol altna alabilmek pek de kolay bir meziyet deildir.
107
Sz, bilenler iin cevherdir. Onun kymetini bilmek, olur olmaz yerde
harcamamak gerekir. Huzurun ve mutluluun srr en bata dile sahip olmaktan gemektedir. nsan olarak elbette konumak zorundayz. Ancak, kararnca, kvamnca ve gereince, en az szle en ok meram anlatacak tarzda konumay renmemiz gerekiyor. Kez sz
var, insan yola getirir; sz var, insan yoldan kartr. Szl iletiim
ustalk iidir; her nne gelen sz hoyrata sarf etmemelidir. Szmzden nce, gzmz, yzmz, gnlmz, hl ve hareketlerimiz
en nemlisi de iimiz ve eserimiz konumalyz.
Herhangi bir topluluu etkilemenin, bir dnceye altrmann veya
kitleleri ynlendirmenin ya da harekete geirmenin en etkin yolu,
yaplan planl konumalara dayanan hitabet sanatndan geer. Hitabet, zel yetenek isteyen szl trlerden birisidir. Hatip ile dinleyenler kar karya bulunduu iin, hitabet tr, dier trlere gre
ok daha zordur. Hitap edecek kimsenin geni bir bilgi birikimi ve
salam bir genel kltre sahip olmas, bunlar yannda rahat ve akc
bir konuma yeteneine sahip bulunmas gerekir.
Dnya ve Trk tarihine baklrsa, byk liderlerin hemen tamamnn
ayn zamanda bir sz ustas
olduklar grlecektir. Sz
ustas olmann en emin
yolu ise, ok okumak ve
geni bir kltre sahip olmaktr. Kutsal kitaplarca
nemli bir emir ve tavsiye
olarak insanla bildirilen
okuma ii, her uygar insann
yapmas gereken hayat ve bir
o kadar da zevkli uralardan
birisidir. Hayatdir; nk, insan
srekli olarak yeni bilgilere ihtiya duyar ve kimi bilgiler hayat
kurtarr. Okumak zevkli bir uratr; nk, okumakla elde edilen
bilgi, deneyim ve geni ufuklar
108
insann mutluluuna mutluluk katar. Okuma ii yetkin liderliin olmazsa olmaz artdr.
Gerekte hemen herkes, kitap okumann nemini bilir ve kabul eder.
Ancak, kitap okumann nemini bilmekle kitap okumak arasnda olduka byk uurumlar vardr. Birok insan, kitap okumann yararn
bilip sylemekle birlikte kitap okuma alkanln kazanamamtr.
Okumak, her dem taze kalmaktr. Hem bilgi balamnda yenilenmek
hem de ruhen, kalben din ve dingin kalabilmektir. Zihnen ve bedenen ebed genliin yollarndan birisi de okumaktr. Bunlar ise, liderlik sanatnn besin kaynaklardr.
abuk ve doru alglamann, kvrak bir zeknn, derin dnmenin,
geni bir ufkun, gl bir hafzann, empati yapabilmenin, etkili bir
iletiim kurabilmenin ve gzel konumann yolu da kesinlikle ok
okumaktan gemektedir.
Aratrmalar,
demokratikleme,
dnme ve retme ile kitap okuma arasnda bir balantnn olduunu da gstermitir.
Kitaba para harcama konusunda olduka cimri olan bizler, kitap okumaya ayrdmz zamann bir Norveli 300 katn, bir Amerikal 210
katn, bir ngiliz 87 katn ayryor. Dnya ortalamas bile bizim ayrdmz zamandan kat daha fazladr. Okumann bizlere neler kazandracan bile bile bunu yapmamamz aslnda ilgin bir konudur.
Dnyada meydana gelen bu hzl deime ve gelimelere ulamann
ve bu yarta lkemizin geri kalmamasnn en nemli sebebi az okumak; hatta hi okumamaktr. ada uygarlk dzeyini yakalamak ve
gemek istiyorsak, ne yapp yapp ncelikle ocuklarmza ve genlerimize okumay sevdirmemiz gerekir. Eer bu alkanl kazandramazsak, gelecek nesiller, tpk bugnk baz bykleri gibi, bilgi
sahibi olmadan fikir sahibi olan sabit fikirli insanlar olacaklardr. Bu
durum ise, en dehetli gericilik ve hatta ilkelliktir.
Okumaynca kendimizi anlatabilecek zenginlikte szck hazinesine
sahip olamayz. Bir eyden daha mahrum kalrz. Okumadmz iin
bakalarnn hayatlar hakknda bilgi sahibi olamayz. Bu durumda
doal olarak kendi dnyamzn, kendi yaantmzn dnda baka
dnyalarn da olduu gereini kabule yanamayz. Kabul etsek bile
bu dnyalar, bu kez de anlamaya yanamayz.
109
Asla unutmayalm ki gnmz de geleceimiz de kitaplarn satr aralarnda gizlidir. Unutulmas muhtemel bilgiler, hatrlarda deil; ancak
ve ancak satrlarda korunabilir! Dolmadan boalmak, okumadan da
gerek bilgiyle konuabilmek mmkn deildir. Yetkin liderlik, ancak
ve ancak srekli okumakla, her daim taze kalmakla mmkn olabilir!
Gzde Liderlik
Lider olabilmenin srr, nce nitelikli insan olmaktan geer. Kendini

bilmek, en stn niteliktir. Kendini bilen, Yaratcy idrak eder, evrenin srrna mazhar olur. Bu srra erene her hakikat izhar olur. Bilene
bu Dnya seyran olur, bilmeyene bu Dnya viran olur.
nsan odur ki ncelikle Dnyaya gnl gzyle bakar ve hakikati grr. Srlara vakf olur, makamlara nasip olur. Her dem Yaratanla rabta
iinde kalr. Bir an dahi Dnyann faniliini unutmaz. Unutmazsa, bekaya gider. Unutursa gafil olur, fenaya der. yleyse gzn kadar
kalbini de amak gerek. Her iki cihann srrna ermek gerek.
Gnmzde liderlik sanat ad altnda, insanlarn ve zellikle genlerin beyinlerine ii bo sanal szlerle anlamsz hedefler yklenmek-
110
tedir. maj veya karizma adyla takdim edilen bu cilal szler ve telkinler, kiiye fayda salamad gibi, kendinden koparmakta, komik
durumlara drmektedir. nsann zndeki gc ve gzellii ortaya
karmak yerine, d unsurlar boyalayp cilalamay ngren bu yaklamlar, -belki geici olarak- bireylere hava katsa da uzun vadede
hibir anlam ifade etmemektedir. Balon gibi sahte havayla iirilen
bu yapay szde liderlerin mr, karlaaca ilk ineye kadardr.
Sonras malum!..
Bizim burada szn edeceimiz liderlik, ii bo, kendisi ho bir liderlik deildir. Liderlik, kiiden menkul deil, halktan nakil olmaldr.
Olmayan zellikleri ayyuka karmakla deil, var olan, sahip olunan
gzellikleri halkn hizmetine sunmakla mmkndr. Kendi gznden
nce Yaratcnn, ailesinin ve halkn nazarnda stn olandr.
Gzde liderliin ilk adm ve ilk anlam, kiinin Allah nezdindeki deeri
ve konumudur. Yce Yaratcy bilmeyen ve tanmayan, idrak etmeyen hayat nasl izah edebilir ki! Sahibini bilmeyen ve Ona sayg duymayan bir canl nasl olur da bakalarna faydal olabilir!! yleyse ilkin
Yaratcnn gznde ve huzurunda lider olmak gerek
Gzde liderliin ikinci adm ve anlam, kiinin kendisiyle olan barkl, tutarll ve erdemliliinde gizlidir. dnyasyla iyi bir iletiim
kuramayan, i atmalarn iinde boulan ve nevrotik dengesini kuramayan bir kiinin gerek ve kalc bir lider olmas dnlemez. Bu
tr insanlardan olsa olsa yeni zalimler trer. Kendine hkim olamayan, bakalarna hkmedemez!
Gzde liderliin nc adm ve anlam, kiinin aile iinde edindii
yer ve konumunda aramak gerekir. Bu Dnyada insana en yakn olan
anne-baba, e ve ocuklaryla iyi ilikiler kuramayan yani; ailesinin
gznde lider olamayan birisi, halka ve topluma nasl hizmet edebilir
ki
Gzde liderliin drdnc adm ve anlam, toplumdaki izlenim ve itibarda gizlidir. Halk ve toplum sizi, hangi gzle grmektedir? Temiz
bir niyet ve ehil bir vasfla halka hizmet ilkesi yoksa; hasbi deil hesabi iseniz, er ge ayanz taa taklacaktr. Yolunuzda ta yoksa bile
burnunuz topraa kaklacaktr. Ksacas gerek liderlik satn alnamaz
bir deerdir. Bunun kararn ancak, halk, toplum ve tarih verir.
111
Gzde liderliin srlarn kendi tarihimizde ve kltrel deerlerimizde

aramakta fayda vardr. Bu deerleri u ekilde sralamak mmkndr.
Toplumun inan ve deerlerini stn tutan, adil, hakk
gzeten, zulme rza gstermeyen,
lmiyle amil, insanla hizmeti gaye edinen, gnl ehli,

Emanete ihanet etmeyen, asla yalan sylemeyen,
doruluktan amayan,
Blgesel, etnik ve ayrlk dnmeyen, ayrlk nokta-
larn deil mterek deerleri esas alan,
Yaayyla rnek, toplumu temsil yetenei olan, s-
tn ahlkl, demokrat ve ilkeli,
Eitim, ekonomi, siyaset, kltr ve medeniyet hakkn-
da bilgili, kendi deerlerini nceleyen,
Devletin kaynaklarn milletin yararna kullanan, duy-
gu ve deerleri suiistimal etmeyen,
Devletin ynetim kademelerine getirilecek kiilerde
ehliyet, liyakat ve marifet llerine bal kalan,
Toplumu olumlu ynlendirecek kiilik, ufuk ve ideal
sahibi,
Yeni nesli ecdadna yarar bir nesil olarak yetitirme
azminde olan, aileyi muhafaza eden, gayrimeruluu

reddeden, gelecek seimleri deil, gelecek nesilleri
dnen,
Toplum iin somut plan ve projeleri bulunan, blge ve
lke iin yatrm ve istihdam ngren,
Halkn iinden, iletiime ak, sevecen, samimi, gler
yzl, kiilik ve karakter sahibi, birletirici zelliklere

sahip
in asl, szn z; gzde lider, dz bakan, doru grendir. Yreinde saffet tayan, hayat gzel yaayandr. Diliyle deil, iiyle ykse-
112
lendir. Ykseldike eilen, eildike ycelendir. Kibir, kin, nefret ve

ehvetten uzak kalandr
Yzde Liderlik
nsan, varlklarn en gzelidir. nsan gzel klan, yalnzca bedensel

zellikleri deildir. Onun gerek gzellii, iinde gizlidir. Gzellii yalnzca et ve kemikte aramak, gerei tek bir pencereden grmeye almaktr. Nitekim, insan farkl klan duygu, dnce ve deerleridir.
nsanolunun ruhunda tad temiz ve nezih duygu, dnce ve
hayaller, onun hakiki gzelliidir. Bu hakiki gzelliin mekan, Yaratcnn nurunu koyduu kalptir. Kalbin, aynas gz; gzn halesi de
yzdr. te insann gerek gzellii, kalbin harman olan bu nasiyedir. Kalpte ne varsa gze ve yze yansr.
nsanlar aras iletiimin balang noktas gzler ve yzdr. nsann yzndeki enerjiyi aldnz anda gnln fethedebilirsiniz.
Herhangi bir toplulua girildiinde veya bir toplulua hitap ederken nce gzler ve yzlerdeki pozitif enerji aranr. nk, efkat ve
merhamet gzde gizlidir. Gz ve yz kalbin aynasdr ve asla yalan
sylemez. nsann yzne bakarak konumak, ona dnk olmak, ona
deer vermek onlarca cmleden ok daha kymetlidir.
nsann kalbi bir gne gibi; yz ise dolunayvari prl prl olmaldr.
Nasl ki gne ay aydnlatyorsa, kalbimiz, gnlmz, yreimiz de
yzmz aydnlatmaldr. Bir insann yz parlyorsa, gzlerinde
lt, yznde parlt varsa; o insanla iletiim kurmak kolaydr. O cesareti bize gzler ve yzler.
Yzde gzellii yakalamak iin yaplacak i, ncelikle yreimizdeki kt duygulardan arndrmaktr. Yreimizdeki kibir, kin, nefret,
hasetlik, yalanclk, sahtekrlk vb. ad duygulardan kurtulmak iin
karar vermek gerekir. nsann gzlerindeki lt ve yzndeki parltnn szlerden ok daha nemli olduunu bir kez daha vurgulamamz
gerekir. Yrekteki karlksz sevgi ve depolanm pozitif enerji, hem
kendimizi aydnlatr hem de kardaki insanlara gne misali s, k
ve aydnlk salar.
Szlerimiz, kalbimizin en derin kvrmlarndan kp geliyorsa, yreimizi ortaya koyarak iletiim kuruyorsak, btn bunlar en bata
113
yzmz ve gzlerimiz olmak zere bedenimize doru yanstabiliyorsak, ite o zaman etki alanmz kar tarafn kulandan yreine
kadar uzanyor. Bylelikle iletiim gereklemi oluyor.
Sz, bir anahtarsa, o anahtarla alan ktan dnyann ad gnldr.
Her szn kymeti onun gnl ile irtibat lsndedir. Gerekte dil
ve dudakla ifade edilen szler sadece gnl beyannn bir glgesinden ibarettir.
nsanlarla iyi geinmenin, mutlu ve huzurlu yaamann gvencesi,
gnl diliyle iletiim kurmaktr. Gnlden gnle uzayp giden o
incecik, o kvrm kvrml yollar sayesinde iletiim dalarnn sarp yollar, yaln kayalklar rahatlkla alabilir. Gnl dilinin yol gstericisi
gzlerdir. nsanlar aras iletiimin ve insanca yaayabilmenin gerek yolu; ne cilal szler sylemektir ne de rol yapmaktr! letiimin
gerek boyutu, gnlleri fethetmek, gnllere girmektir.
Bilinen bir gerektir ki olumsuz duygu ve davranlarn esaretine den bir ruhu hibir beden tayamaz. Hastalkl duygularn esiri olmu
bir ruh, iinde bulunduu bedeni de en ksa srede kertir. Nasl ki
her kp iindekini darya szdrrsa, her insann iindeki duygular
da yzne, gzne, bedenine ve dier insanlara yansr. Dolaysyla,
bedenen ve ruhen salkl olmann, salkl kalmann, salkl davranmann yolu, bedenimiz kadar ruhumuza; maddi ihtiyalarmz kadar
manevi duygulara da nem vermekten gemektedir.
Gereki olmamz gerekirse, insan olarak kimin sevgiye, saygya,
hogrye, takdir edilmeye, alklanmaya, iltifat edilmeye ... ihtiyac yoktur!? nsanm diyen herkes; ekmek, su, hava, gne kadar bu
duygulara ihtiya duyar. Gerek anlamda salkl beslenme mideden
nce, yrek ve zihinden geer. Kalbi gzel insann yz de gz de
hayat da gzel olur.
Yreini; kin, nefret, hasetlik, fesatlk, yalanclk gibi duygulara mesken klan bir insann huzur ve mutlulukla tanma ihtimali yoktur. Bu
tr insanlarn ruhlarndaki alkantlar, kendi bedenlerini kerttii
gibi, aile bireylerine ve topluma byk bir ykm olarak yansyacaktr. Huzursuz, doyumsuz ve kt duygularn esiri olmu bir ruh, ne
zaman patlayaca bilinmeyen bir saatli bomba gibidir. Bir toplumu
en byk felaketi bu tr saatli bombalarn sayca artmas ve beklenmeyen anlarda patlamasdr.
114
Sal korumann tbb nlemleri yannda, en az onlar kadar nemli

olan baka tedbirler de vardr. Salkl, uzun ve rahat bir mr srmek
iin yaplacak en nemli eylem hem kendimize hem de evremize srekli iyilik yapma felsefesine sahip olmaktr.
Gerek liderler yzde de liderdirler. Onlarn gzne ve yzne baktnzda, kalplerindeki yksek enerjiyi hemen fark edersiniz. ster
istemez de onlarn ekim alanlarna girmi olursunuz. O yce insanlarn yzlerindeki muhteem ifadeler, kardaki insanlar adeta byler. Zira, yzdeki liderlik zdeki liderliin yansmasdr.
Yzde liderlik ifadesini u ekilde anlamak da mmkndr: Yzde
yz liderlik! Dnyada kusursuz insan olmad gibi, kusursuz lider de
olmaz. Bunu bilmek de yzde yz liderliin bir gstergesi olabilir. Liderlerin dier insanlardan farkl olarak birok stn zellikleri olabilir
ve olmaldr da zaten. Ancak, lider zellikli birisinin kendisini mkemmel ve kusursuz grmesi, onun en byk eksiklii olabilir.
Gerek lider, stnlk ve yetenekleri kadar, eksik ve zaaflarna da
grebilen kimsedir. nsanlar arasnda, toplumun huzurunda daha
ok itibar grmek ve etki braklmak isteniyorsa, hep stn olmak,
hep hakl kmak, hep nde olmak yerine herkesle hemhal olmak gerek liderliin gereidir. te o zaman insanlar sizi, zde de szde de
gzde de ve yzde de lider kabul ederler...
115
KURUMSAL LDERLK
Kurumlar, kurulu amalarna uygun olarak baarl sonulara ulamak isterler. Bu konuda kurumun sahip olduu birok maddi ve manevi deer rol oynar. Ancak, asli rol ve grev kurumun liderine aittir.
Kurumlarn baarnn da tesine geebilmesi ve kalc olabilmesi iin
etkin liderlik bir zorunluluktur. Kurum liderinin bu noktada bilgili,
bilinli ve becerili olmaya ihtiyac vardr. zellikle, yerel ynetimlerde kurumsal liderlik ok daha nemlidir. Aadaki bilgiler kurumsal
liderlie yneliktir.
Kurumlarn gerek potansiyeli insan kaynadr. Kurum alanlar ve
yneticileri arasndaki iletiim dzeyi kurumun baar ltlerinden
birisidir. Bir yneticinin etkililii ve baars astlarnn baarsna baldr. Bu iliki yneticinin astlar ile eksiksiz ve problemsiz bir iletiim
iinde olmasn gerektirir. Tam da bu noktada kurumsal etkin liderlik
devreye girmelidir.
Bir yneticinin ynetim iin ayrd zamannn byk bir blm iletiim ileri ile geer. Kurum bydke bu zaman daha da byyecektir. Yneticinin etkinlii; dinleme, konuma ve yazma becerisine
baldr. nsanlarn neyin peinde olduunu anlamalarnn yan sra
dncelerini kar tarafa aktarma becerisine gerek duyar. Burada
sz edilen kavram, ada yneticilerin en ok gereksinim duyduklar iletiim becerisidir.
letiim, alanlar iin de nemlidir. alanlar, kendilerine den
grevleri etkili yapabilmek iin gerekenleri bilmek zorundadrlar. alanlar, kendilerine gerekli bilgi beceri ve tutumlar iletiim yoluyla
renirler.
116
kinci Blm: Kurumsal Liderlik
Kurumsal baar iin, ncelikli art kurum ii iletiim alarnn salkl

ve ilek olmasdr. Kurumsal iletiim, olmas gereken tarzda effaf,
hzl ve her alan kapsayc biimde ilerse, o kurumda baar kanlmazdr. Aksi takdirde, kurum ve yneticilerle ilgili olarak bilgi
kirlilii yaanabilecei gibi dedikodu gerek bilginin yerine geebilir.
Bu durum ise, kurum iinde huzursuzlua ve dolaysyla baarszla
kap aralar.
Kurumsal iletiim; kurumda bir mesajn kiiler arasnda, dorudan
szl, szsz, yazl kanallardan veya dolayl olarak teknoloji; telefon, belge(faks), bilgisayar vb. yollarla iletilme ve alnma srecidir.
Kurum; kendi ierisinde, ve evresiyle iyi bir haberleme ana sahip
deilse, baarsz olmann daha tesinde yok bile olabilir.
Kurumsal iletiimin kapsamnda; yneticiler aras iletiim, i grenler
aras iletiim, i grenlerle yneticiler aras iletiim, kurumun blmleri arasnda iletiim, kurum ile hizmet verdikleri arasndaki iletiim,
kurum ile devlet iletiimi, kurum ile dier kurumlarn iletiimi, kurum
ile vakflar, dernekler, eitim kurumlarnn iletiimi vb. pek ok iliki
ve etkileim yer almaktadr.
Kurumsal iletiim, kurumun srekli deien toplumsal ve teknolojik
evresiyle arasnda gerekli ilikilerin kurulmasna ve bilgi al veriini
salayarak gerekli deiikliklere zamannda uyabilmesine ve bylece varln srdrebilmesine imkn salayan bir sistemdir. Kurumsal
iletiim sayesinde, hem kurumun amalar gerekleir hem de kurum
yelerinin istekli ve evkli bir biimde almalar temin edilmi olur.
letiim, kurumu bir arada tutan ve kurum iin hayati neme sahip bir
sretir. Kurumsal iletiimin nemi ve salkl ilediinde salad
faydalar u ekilde sralanabilir:
Ynetime karar almada ihtiya duyulan bilgiyi elde
etme imkn sunar,
Yneticilerin ald kararlarn alanlar tarafndan
alglanmas ve uygulamaya dntrlmesini salar,
alanlarn kuruma balln artrarak hizmetlerin
iyilemesini salar,
117
tatmini, motivasyon, kurumsal ballk gibi alan-
larn davranlar zerinde olumlu etkiler yaratarak

kurumsal performans arttrr,
alanlarn paylam duygusunu arttrr,

ortamndaki srtme ve basklar azaltr,
Kurumsal faaliyetlerin istikrar ve i birlii iinde ger-
eklemesine katkda bulunur,
Kurumsal deiime kar gven oluturur ve deiim
srecini hzlandrr,
Daha az hata yaplmasna ve sonuta giderlerin azal-
masna imkn tanr,
Baar ve etkinlii artrr,

Stratejik planlarn etkin bir ekilde uygulanabilmesine
hizmet eder.
Bir kurum iletiim sistemi olmadan yaayamaz. Gnmzde iletiimin nemi, kurumlarn bymelerine ve ynetimin gittike karmak bir grnm kazanmasna, uzmanlamann artmasna, yerinden
118
ynetim ilkesinin uygulanmasna, teknolojik gelimelere, kurumlarn

toplumsal sorunlara eilmelerine ve kurumlarda uyumazlklarn insancl ilikiler yntemleriyle zmlenmesine son zamanlarda verilen neme paralel olarak artmtr.
letiim, kurumun etkin ve verimli biimde almas asndan en
nemli srelerden biridir. letiim; koordinasyon, kontrol ve motivasyonu salamada nemli aratr. Yukardan aaya ve aadan
yukarya doru gerekleen iletiim araclyla kontrol gerekletirilir. Astlar kendilerine verilen emir ve talimatlar dorultusunda gerekletirdikleri faaliyetlere ilikin raporlar yukarya doru iletirler.
letiimin etkin biimde gerekletirildii bir kurumda bilgi serbeste
dolaacak, astlar neyin yaplmas gerektiini aka kavrayacak ve
performanslar hakknda geribildirime sahip olacaklardr. Bu da onlarn motivasyonunu arttracaktr. letiimin karar verme faaliyetini de
kolaylatrd belirtilmelidir.
Bireyler ve gruplar karar verme srasnda ihtiya duyacaklar bilgileri
edinme ve beraberce deerlendirme srasnda iletiim konusu nem
kazanr. Koordinasyonun salanmasnda da iletiim ok nemli bir
ara nitelii tar. zellikle geri-besleme mekanizmas araclyla birim, blm ve bireylerin birbiriyle uyumlu biimde almas gerekleir.
Yneticilerin astlarna emir ve talimatlar zamannda ve gerektii
gibi iletebilmeleri, onlardan gelecek neri ve ikyetleri yine zamannda ve tam olarak deerlendirebilmeleri iin etkin bir haberleme
dzeninin varl zorunludur. Aksi hlde alanlar kendilerinden
beklenenleri gerekletirmede yetersiz kalacak, bu ise onlarn motivasyonunu olumsuz ynde etkileyecektir.
Kurumsal iletiimin etkin ileyememesinin birok sebebi vardr. Bunlar; iletiimde taraflarn insan olmas ve insanlar arasndaki farkllklar, iletiim srecinin etkinliini azaltan en nemli faktrlerin banda gelmektedir. Dier engeller fiziksel ve teknolojik niteliklidir.
Ynetici bakalar vastasyla amalara ulamaya alan ve bu bakalarn da emir ve talimatlarla ynlendiren kii olduuna gre, kendisiyle astlar arasndaki haber aknn ne denli nemli olduu ve
iletiimin onun etkinliinde byk rol oynad gerei kendiliinden
ortaya kar. Kurumsal iletiimi salkl yrtebilmek iin;
119
letiim kanallar kurum yeleri tarafndan iyi bilinme-
lidir,
Kurum yeleri iin formal iletiim kanallar belli olma-
ldr,
letiim kanallar mmkn olduu kadar ksa ve direkt
olmaldr,
letiimin formal hatlar, tam ve etkin kullanmda ol-
maldr,
letiim merkezlerindeki insanlar bu konuda yeterli ol-
maldr,
letiim hatlar kesintilere frsat vermemelidir,

Her iletiim dorulayc olmaldr.
Etkili bir iletiim iin gven veren bir kurum ortam yaratlmal ve kurum alanlar ve ynetim kademeleri iin dzenli ileyen bir bilgi
iletim a kurulmaldr. Etkin sonu ve denetim iin aadaki nlemler alnabilir:
Mesajn tekrar; iletilen mesajn alc tarafndan doru
anlalp anlalmadn anlamann en etkili yolu alcdan mesajn tekrarn istemektir.
Sonucu izleme; geribildirim mekanizmasn kullanarak
mesajn ilgili olduu ile, alcdan bilgi istemek eklinde gerekleen iletiim eyleminin sonucunu izleme ve
ona gre gerekli ilave nlemleri alma iletiim srecinin etkinliini artrlabilir.
Haber ve bilgi aknn ynetimi; kurum yneticileri
gnn yirmi drt saatinde kurum iinden ve dndan

gelen eitli konulara ilikin nemli nemsiz haber ve
bilgi ak iindedirler. Haber aknn ynetiminde karar mevkiindeki yneticiye sadece standarttan sapan
bilgi ve haberler gnderilmeli, geri kalan haberler alt
kademelerce deerlendirmeye tabi tutulmaldr.
Empati; iletiimde etkinliin artrlabilmesi iin empa-
tinin kurulmas, yani kiinin karsndakinin duygu ve
120
dncelerini doru olarak alglamas byk nem

tamaktadr.
letiimde kullanlan dilin sadeletirilmesi; mesajn
kodlanmasnda kullanlan dilin, taraflarn anlayabilecei ekilde yaln, sade ve anlalr olmas gerekmektedir.
letiim kanallarnn artrlmas; yazl ve szl iletiim
kanallarnn artrlmas haberlemede apraz kontrol

olanan ykseltecek ve bu da iletiimin iyilemesiyle
sonulanacaktr.
neri-ikyet sisteminin kurulmas; yneticilerin ast-
larndan gelebilecek kurumla ilgili nerilere ak olmas, hem yaratc ve zmleyici fikirlerin ortaya karlabilmesi hem de personelin motivasyonu asndan
son derece nemlidir. Ayrca alanlarn kurumla ilgili
sorun ve ikyetleri olabilir; gerek neri, gerekse ikyet iletimi konusunda ynetim ve alanlar arasnda
uygun iletiim mekanizmasnn oluturulmas yararl
olacaktr.
121
letiimde bilgisayar kullanlmasnn zendirilmesi;
gnmz bilgi ve iletiim teknolojilerinden yararlanarak kurum ii ve kurum d iletiim daha hzl ve etkin
ekilde salanabilmektedir. Bu nedenle internet, intranet gibi teknolojilerin kullanmnn artrlmas etkin
kurumsal haberlemeyi salamak asndan nemli
avantajlar yaratmaktadr.
Kurumsal faaliyetlerin salkl yrtlmesi iin iletiim aralarnn

kullanm, gnmzde gerekliliin tesinde zorunlu hale gelmitir.
Mesajlar; yazl, szl ve grsel-iitsel iletiim aralar yardmyla iletilirler. Seilen iletiim aralar mesajlar tam ve anlalr olarak, biimini ve zn deitirmeden iletecek, hedef grubun ilgisini ekecek
nitelikte olmaldr. alanlarn yaknlamalarna ve birbirleriyle daha
iyi anlamalarna katkda bulunmaldr. letiim kanallarnn mesaj
iletme hzna katkda bulunmaldr.
Kurumsal baarda kurumsal iletiimin salkl ve nitelikli dzenlenmesi byk nem arz etmektedir. yleyse, kurumlarda etkin liderlik ncelikle etkin iletiim kanallarnn almasyla salanabilir.
Kurumsal Liderliin lkeleri
Yerel ynetimlerin gelecei yneten/ynetilen insan kalitesiyle

dorudan ilgilidir. Bu bakmdan en bata yerel yneticiler olmak zere btn ynetilen kitlelerin eitim ve kltr dzeylerini ykseltmek
ve bilinlendirmek gerekir.
Yerel yneticiler, mutlak surette tercihen niversite mezunu, asgari
art olarak en az lise ve dengi okul mezunu olanlar arasndan seilmelidir.
Yerel yneticilerin; liyakatli, ehliyetli ve marifetli olmalar temel kriter olmaldr. Buna bal olarak zellikle iletiim becerisi yksek, kiilik ve karakter sahibi, lider zellii olan, zaman ynetimini bilen,
sorun zebilen, karar alabilen... ksacas halkla ilikileri salkl olan
bireylerden seilmelidir.
Yerel yneticiler; kentleme, evre duyarl, hijyen, brokrasi ve
protokol kurallar, mevzuat, maliye, yatrm, inaat vb. konularnda
122
uzmanlam olmaldr. Yerel mekn ve imknlar ok iyi bilmeli ve

deerlendirebilmelidir.
Yerel ynetimler bundan sonraki srete kelimenin tam anlamyla
uygarlama ve ehirlileme amacna yneltilmelidir. nsanca yaanas meknlar oluturmak gelecein yerel ynetimlerinin en asli grevi
olacaktr. Bu balamda belediye diye adlandrlan birimlerin en az
5.000 nfusa sahip olmas temel ltlerden birisi olmaldr. Nfusu
5.000den az olan belediyelerin nfuslar bu sayya tamamlatlmas
iin yakn belde, ky ve mezralarla birlemeleri iin tevik edilmelidir.
Yeni/Yeniden belediye hakk kazanmak isteyenler iin 5.000 nfusu
tamamlamak kaydyla merkezi belediye uygulamas getirilmelidir.
Bir yolla bir araya gelen farkl idari birimlerin (belde, ky, mezra, mahalle) ile olma yollar da tevik unsuru olarak ak tutulmaldr.
Yerel ynetimler gelecekte daha fazla nem kazanmak ve ilev stlenmek istiyorlarsa, dorudan insana ve topluma hizmet anlamna
gelen eitim ve kltr hizmetlerine yatrm yapmal, sosyal politikalara katk sunmaldrlar.
Gelecein belediyeciliinde sorumlu olunan blgenin eitim, salk
vb. yatrm ve ynetimi de yerel yneticilerin sorumluluunda olaca iin ufuklar o yne kaydrlmaldr.
Yerel ynetimlerin gelecei, yerel ynetimlerin evre duyarl ve
doaseverlikleriyle yakndan ilgili olacandan bu alanlarda zel projeler retilmelidir.
Merkezi ynetimin varl ve gc srecek olmakla birlikte, gelecek
yerel ynetimlerin olacaktr. Bunun iin hazrlkl olunmaldr.
Yerel ynetimlerin gelecei, insan odak noktalarna alp almamalarna baldr. En sekin varlk olan insan ve topluma hizmet, her trl
yatrmn nnde olacaktr. Yerel ynetimler, temel bak as olarak
insann huzur, mutluluk ve refahn esas alrlarsa, gelecee damgalarn vurabilirler.
Yerel yneticilerin bilgi ve bilin dzeyleri ile kiisel yeterlikleri gelecekte ok daha nem kazanacaktr. Bu bakmdan yerel yneticilerin
belirlenme srelerinde daha nesnel ltler kullanlmaldr. nce
ehirler kurup sonra da oralara uygun insanlar yetitirmek yerine;
123
insanlar iin ehirler kurmak, gelecekte yerel ynetim alglamasnda

temel ilke olacaktr.
Yerel ynetimlerin gelecei, yerel yneticilerin niteliklerine baldr.
Bu bakmdan yerel yneticilerin kurumsal lider zelliine sahip olabilmesi kurum iindeki uygulamalarnda aadaki drt nemli noktaya zellikle uyulmaldr.
Katlmclk
Gnmzn ada ynetim anlay bireysel ynetimden ok, katlmc bir ynetim anlayn ngrmektedir. Nitekim, kurumsal liderlik
de bunu gerektirmektedir. nk, ynetim tek bana yaplamayacak kadar nemli bir itir. Ortak akl, ynetimi daha kolay ve huzurlu
duruma getirir. Yerel ynetimlerde bu durum ok daha nem arz etmektedir.
Katlmcln temelinde alanlar karar verme srelerine katmak
yatmaktadr. Karar alma srecinde gr ve dnceleri alnan alanlar, kuruma ve ilere ok daha sahip kacaktr. Sorumluluk duygusuyla yaplan iler, hem daha motivasyonlu hem de daha verimli
yaplacaktr.
Yerel ynetimlerde, doas gerei, halkn da ynetime katlmas gerekir. Bu balamda halkn dilek, istek ve ikayetleri yannda ynetimle ilgili gr ve nerilerine ska bavurmak da halkn ynetime
katlmn salayabilir.
Kontrol
Kurumsal lider, kurumun esenlii ve gvenlii iin kurum ii kontrol

sistemini de aktif olarak iletmek zorundadr. Kontrol d hareketler kurumun gvenliini ve geleceini tehdit eder. Bu adan bata
kurum lideri olmak zere btn alanlarn i disipliniyle hareket etmesi gerekir. Hizmet alan ok geni olan yerel ynetimlerde i kontrol yalnzca bir gereklik deil; ayn zamanda bir zorunluluktur.
kontrol kurumsal strateji asndan da nemlidir. Yaplan stratejik
planlamalarn hayata gemesi, her eyden nce kurum ii ileyiin
salkl ve kontroll yrtlmesiyle yakndan ilgilidir. Hiyerarik yap
124
iinde i kontroln salanmas, hem kurumsal liderin baars hem de

kurumun geleceini gvence altna alacaktr.
effaflk
Kurumsal ileyiin salkl yryebilmesi, kurum iindeki effaflkla
dorudan ilgilidir. Alnan kararlarn yaplan ilerin aklkla yrtlmesi, alan arasnda huzur ve motivasyonu artracaktr. Bu
adan, kurumsal lider, effaflk konusunda rnek ve nc olmaldr.
effaf bir ynetim anlaynn ncelikle kurumsal lidere faydas
vardr. nk, ak ynetimlerde hem lider ynetici hem de alanlar birbirlerine gven duyarlar. Kald ki yerel ynetimlerde effaflk,
ynetimin olmazsa olmaz artlarndan birisidir.
Bir kurumda ya ak bir ynetim anlay vardr ya da dedikodu yaplmaya uygun bir ortam vardr. Bir kurumda dedikoduya uygun bir
ortam olumusa bu durum kurum iin de ynetici ii de en olumsuz
durumdur. O bakmdan akll lider yneticiler effaf bir ynetim uygulayarak bir yandan dedikoduyu nlerken dier yandan da baarsn katlam olur.
Hesap Verebilirlik
Halk arasnda mehur bir ata sz vardr: Ak yaraya kurt dmez.

Kurum iindeki effaf ynetimin en ak gstergesi kurum yneticilerinin hesap verebilir olmasdr. Alnan kararlar, yaplan iler aklkla
yrtlrken gerektii zaman da hesap verebilmelidir. Kurumsal lider, gerektiinde, hi ekinmeden hem kamuoyuna hem de denetim
mekanizmalarna hesap vermekten kanmamaldr.
Hesap verebilir olmak, kurumsal lideri ok daha gvenilir klacaktr.
zellikle yerel ynetimlerde bu durum daha da nem arz etmektedir. nk, halkla dorudan balantl olan yerel ynetimler, kul hakk
konusunda suistimale daha aktr. Bu bakmdan yerel ynetimlerde
lider yneticiler, her bakmdan hesap verebilir olma ilkesini esas almaldrlar.
125
PROTOKOL KURALLARI
Toplum hayatnda veya i hayatnda zaman zaman protokol kurallar

karmza kar. Bu kurallar, ayn zamanda etkin liderlik iin bir zorunluluktur. Kurumsal liderlerin bu noktada bilgili, bilinli ve becerili
olmalar gerekir. Aadaki bilgiler bu amaca yneliktir.
Protokol kelimesi dar anlamda kamu belgelerinin asl, milletleraras
konferanslarn, anlamalarn tutanaklar demektir. Protokoln genel
olarak kabul gren tanm ise udur: Protokol, trenlerde ve resmi
ilikilerde terifat ve ncelikler konusunda uygulanacak kaideler btndr. Bir dier tanmlamaya gre protokol, milletleraras ilikilerde veya kamu ilikilerine hkim olan adab- muaeret, devletlerin
geleneklerinde ulusal veya uluslararas ilikilerde uygulanan nezaket kurallardr.
Protokol kurallar, resmi grg kurallardr. hayat, zellikle st dzey yneticilerin i hayatlar arlkl olarak protokol kurallar erevesinde yrr. Resmi toplantlar, seminerler, konferanslar, kokteyller, ziyafet ve ikramlar, protokol kurallarnn uygulanmas gereken
etkinlikleridir. Resmi protokol kurallar sadece trenlerde deil, szl
yazl ve yz yze iletiimin her trnde uygulanr.
126
kinci Blm: Protokol Kurallar
Kamusal alanda ve yaamda protokol kurallarnn tam olarak uyguland be yer vardr. Bu nemli yerler unlardr:
Yneticilerin makam odalar,
Makam otomobilleri ve resmi otomobiller,
Resm toplantlar,
Resm trenler,
Resm davet ve ziyafetler (Resepsiyon, kokteyl, resmi
yemekler).
Protokol lkeleri
Protokolde temel ilkeler; sayg ve nezaket, nde gelme (ncelik-sonralk sra dzeni) ve nce gelme (kdem)dir. Protokolde nde gelme,
sralama dzeninde hiyerarik olarak nde (stte) yer alma hakkdr.
Bu yzden, nde gelme hakk hiyerarik yapdan, hukuksal ve ynetsel statden doar. rnein, st unvan ve rtbe tayan kii hiyerarik sralamada daima nde gelir.
nde gelme sralamasnda gz nnde bulundurulan temel ltler
ise; anayasal ve yasal sralama, makam unvan, kurulu tarihi, st unvan / rtbedir.
Protokolde nce gelme, e dzeyde olan, ayn unvan veya rtbeyi
tayan kiiler arasnda kdemli olmak demektir. Bu yzden, nce gelme (kdem), eitler arasnda uygulanan protokoller bir lttr.
Kurumlarda nce gelme uygulamasnda kullanlan ltler unlardr: Greve balama tarihi, okuldan mezuniyet tarihi ve mezuniyet
derecesi, giri snav puan, ya, alfabetik sralamadr.
Makam Protokol
Kamu kurum ve kurulularnda kurum veya kurulular temsil eden

yneticilerin oturduklar odaya ve igal ettikleri mevkiye Makam
denir. Makamda uyulmas gereken davran kurallar vardr. Bu protokol kurallarn yle tasnif edebiliriz:
Kurulularda, makam sahibi yneticiye veklet eden
kii, (ynetici kadrosu dolu iken) yneticinin maka-
127
mnda oturmamal, kendi odasnda oturmaldr. Ancak, resm toplant ve merasimlerde, kurumsal teslim
gereince vekil olan kii veklet ettii makamda oturmaldr. Ynetici kadrosunun bo olduu durumda ise
veklet eden kii veklet ettii makamda oturmaldr.
Devlet protokol ya da il protokol listesinde makam
sahibi yneticiden nce gelenler, yneticinin st

ve eiti olanlar, onur konuklar ve nemli ahsiyetler
ynetici ya da zel kalem mdr tarafndan onur
kapsndan makama alnrlar. Yneticinin astlar ve ziyaretileri ise makam odasna zel kalem (sekreterlik)
kapsndan alnrlar.
st ve eit dzey ziyaretiler ve davet edilen konuklar,
makamda konuk kesine buyur edilmelidir. Ast ziyaretiler, kurum personeli ve mteriler ise makam masas nndeki koltua buyur edilerek kabul edilmelidir.
Makamda yneticinin gsterdii koltua oturulur. Y-
netici yer gstermediinde ancak izin alnarak soldaki

koltua oturulur. Birden fazla ast ya da ziyareti makama girdiklerinde, makamda unvan ya da kdem sralarna gre otururlar.
Bir yneticinin makamna, konuk olarak stleri, denk-
leri veya nemli ahsiyetler geldii zaman, ynetici bu

kiileri oturmalar iin kendi makam koltuuna davet
etmemeli, bu konuklar makam masas nndeki koltuklara oturtmamal, onlar ast konumuna sokmamaldr. Ynetici, konuklarn makam odasndaki Konuk
Kesinde kabul etmelidir. Eer makam odasnda
konuk kesi yoksa makam masas nndeki koltuklara karlkl oturmak en uygun olandr. Ama iki trl
oturma biiminde de konuun srt duvara, yz nden veya yandan kapya dnk olmaldr.
Makamda oturan yneticinin odasna kendi st, ei-
ti, konuk bir ast veya konuk bir hanm geldii zaman,
ynetici mutlaka ayaa kalkmaldr. Fakat kendi ast-
128
larndan biri, yardmcs, hanm bir ast geldii zaman

ynetici ayaa kalkmaz.
Makamda hibir ziyaretinin ayakta tutulmamas ge-
rekir. Ancak makama giren ve ynetici ile yakn alan

bir ast grevlinin makamda oturup oturmama hakk
ncelikle kendisine aittir. Ast olarak makamda oturmak gerektiinde ast, nce yneticiden (zninizle
diyerek) izin almaldr.
Ynetici, makamnda stleri ya da konuklar olduun-
da ieriye ziyareti ya da personel kabul etmemeli,

acil olmadka telefonda konumamal ve evrak imzalamamaldr. Bu tr zorunlu durumlarda ise izin almal
ya da zr dilemelidir.
Ynetsel yaamda astlarn, yneticinin makamna gi-
rince duracaklar yer hiyerarik kademe ile orantldr.

Yani ast ile ynetici arasndaki hiyerarik kademe ne
kadar ise makamdaki mesafede o kadar olur. rnein
bir memur ile genel mdr arasnda hiyerarik drt
kademe olduu iin memur, genel mdrn odasna
girince kap nnde durur. Genel mdr yardmcs ise
gelir, Gnaydn der ve makam masasnn nndeki
koltua oturur. nk protokol, iki ast ve iki st arasnda veya nc kiilerin yannda balar.
Ynetici, astlarna emirlerini daima makamnda ver-
melidir.
zel ve sosyal hayatta ynetici ile astlar ne kadar ya-
kn olurlarsa olsunlar makamda resmiyet ve mesafe

nemli bir l olarak korunmaldr.
Makam sahibi ynetici, konuklarna ikramda bulun-
maldr. Ev sahibi ynetici, st konuuna ikramda bulunurken ay, kahve ne emredersiniz, e konumunda
olan konuuna ise ay, kahve ne iersiniz ya da ay,
kahve ne arzu edersiniz diye sormaldr. st konuklara ikram servisini ynetici sekreteri, e ve ast konuklara ve ziyaretilere makam hizmetlisi yapmaldr. Servis
129
nce konua yaplmaldr. ay ya da fincan ka tabakta ve sada, eker de kak iinde olmaldr. Servis,
konuklar ktktan sonra odadan alnmaldr.
Konuma Protokol
Konuma, kamusal ve toplumsal yaamda etkili bir iletiim sanatdr.

Ancak, kamusal ve toplumsal yaamda, zellikle toplant ve trenlerde resmi konuma yapmann, doru, gzel ve etkili konumann
kurallar vardr.
Kamusal yaamda dzenlenen kongre ve konferanslarda, toplant
ve trenlerde takdim, hitap ve selamlamada uyulmas gereken birok protokol kural vardr.
130
Konumada Sayg ve Nezaket Kurallar
Kamusal ve toplumsal yaamda konuma konusunda uyulmas gereken sayg ve nezaket kurallar unlardr:
Hanmlara, yaa byklere, stlere, resmi kiilere ve
yeni tanlan kiilere adyla hitap edilmemelidir. Ad

ve unvan bilinmeyen kiilere Hanmefendi/Beyefendi denmelidir.
Hi kimseye Anladn m? / Anladnz m? diye sorul-
mamal, Anlatabildim mi? diye sorulmamaldr.
Astlara, grevli ve hizmetlilere emir verirken, Yap,
Getir denmemeli, soru biiminde Yapar msnz?

Getirebilir misiniz? denmelidir.
Bakalarnn yannda sk sk zel yaamdan, aile ve i
sorunlarndan sz edilmemeli, ikyet edilmemelidir.
Konuma srasnda hitap edilen topluluun anlayaca-
bir dil kullanlmal ve konuma konusu hitap edilen

topluluun ilgi alan olmaldr.
Konumalarda tenkit, itiraz ve atma yaratan konu-
lardan kanlmal, kart grler sayg ve hogryle

karlanmaldr.
Konuann sz kesilmemeli, konuan iki kiinin aras-
na izinsiz olarak girilmemelidir.
Konuma srasnda incitici, zc, olumsuz szler,
argo szckler ve hayvan adlar kullanldnda Affedersiniz veya zr dilerim denmelidir.
stlerle ve yaa byklerle sorulmadan konuulma-
maldr. zin alarak sayg ve nezaket kurallar iinde konuulmasna zen gsterilmelidir.
Ynetsel yaamda stlere Hayr demenin ortam,
zaman, koullar ve kurallar vardr. Hayr demek, karar ncesinde, grme srasnda mmkndr. Uygulama srasnda itiraz edilemez. Yneticiye sk sk
Hayr denilmez, bakasnn yannda itiraz edilmez.
131
Yneticiye itiraz onun izniyle, uygun bir dille, sayg ve

nezaket kurallar iinde yaplmaldr.
Nezaketsizliin muhtemelen iki nedeni vardr: De-
neyimsizlik ve gurur / kibir. Sohbetlerde tartma

ve polemik tuzana dmemenin yolu nezakettir.
Baz kurulularda, zel ve sosyal ortamlarda ve birebir ilikilerde

stlere geleneksel olarak uygulanan kurumsal ve mesleksel hitap
tarzlar vardr. rnein, stlere Milli Savunma Bakanlnda Komutanm, Dileri ve ileri Bakanlklarnda Beyefendi, Maliye Bakanlnda stadm, teknik personelin alt Bayndrlk ve skn,
Sanayi ve Ticaret, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlklarnda Abi, Milli Eitim ve Kltr Bakanlklarnda, niversitelerde ve Diyanet leri
Bakanlnda Hocam, Emniyet Genel Mdrlnde Mdrm,
Karayollar ve Orman Genel Mdrlklerinde efim gibi kurumsal
hitaplar kullanlmaktadr.
Ancak bu tr zel, sosyal ve kurumsal hitaplarn resm ortamlarda,
resmi ilikilerde ve nc kiilerin yannda kullanlmas kurumlarn
saygnln azaltmaktadr.
Ast, stne hitap ederken stnn unvann birinci
tekil ahs olarak zelletirmelidir. Sayn bakanm,

mdrm gibi. st, dengi veya astna hitap ederken
onlarn unvann nc tekil ahs olarak genelletirmelidir. Sayn bakan gibi.
Yneticinin makamna girince ve makamndan kn-
ca ynetici, toka etmek iin el uzatmadka, hanm da

olsa, ast ste el uzatmamaldr. nk ynetsel yaamda el uzatma hakk stlere ve makam sahiplerine
aittir.
Yneticinin makamna girildiinde ynetici Buyurun
demedike oturmak doru deildir. Buyurun dendiinde oturulacak koltuk gsterilen koltuktur. Yer gsterilmemise stn masas nndeki (ste gre) sol
koltukta oturulur. mza, izin gibi ksa srede halledilecek ilemler iin oturmak gerekmez. Fakat bir konuyu
132
grmek gerektiinde ynetici Peki dedii durumda Msaadenizle denilip oturmak gerekir. st astna
ay / kahve ikram edince, ast bunu kabul edip itikten
sonra teekkr etmelidir.
st astna Naslsnz diye hatr sorduunda ast Te-
ekkr ederim, sa olun efendim demeli, ste Siz

naslsnz diye sormamaldr. Ast, stne ancak ev
sahibi olarak zel ve sosyal ortamda hl hatr sorabilir.
st, astna teekkr edince, ast Grevim efendim ya
da Sa olun efendim demeli, kesinlikle Rica ederim

dememelidir. Kurumsal yaamda Rica ederim deme
hakk yalnzca stlere aittir.
st ile konuurken daima saygl ve nazik ifadeler kul-
lanlmal, st dinlenirken onun yzne ve gz blgesine baklmal, bala hafif onay verilerek kendisinin
dinlenildii ifade edilmelidir.
Ast, bir yneticinin makamnda otururken, ieriye
amiri ya da bir st geldiinde, makam sahibi ynetici ayaa kalkmadan ast ayaa kalkmamaldr. Makam
sahibi ayaa kalknca, ast ayaa kalkmaldr.
st, telefonda konuurken ast onu dinlememeli, ba-
ka yere bakmal veya baka bir eyle megul olmaldr. st nemli, gizli ya da zel bir telefon konumas
yaparken ieride bulunanlara Bir dakika msaade
eder misiniz? ya da Bir dakika yalnz kalabilir miyim?
demesi uygundur. Eer st byle bir ey demezse ast
zninizle efendim diyerek hemen darya kmaldr.
Yneticinin makamnda bulunan bir ast ya da ziyaret-
i, ynetici evrak imzalarken yazlan okumaya almamaldr. Ayrca bir yneticinin acil ve zorunlu olmadka ziyaretilerin yannda evrak imzalamas doru
deildir.
Yneticinin grme srasnda konumasnn yava-
lamas, yeni bir konu amamas, baka bir ile megul

olmas, ayaa kalkmas veya asta ya da ziyaretiye
133
Teekkr ederim demesi, itii ay bitirmesi grmenin bittiini gsterir. Bu durumda ast ya da ziyareti izin isteyerek ayrlmaldr.
Makamdan kan bir astn arka arkaya yryerek kap-
dan kmas doru deildir. Ancak ast, makam odasndan karken kapda yzn yneticiye dnmeli, onu
bayla selamlamal ve kapy hafife rterek kmaldr. Kapdan karken yneticiye srtn dnmek makama saygszlktr. nk ynetici, ast kapdan karken
kendisine son defa bakar. Astn ynetici zerinde brakt son izlenim nemlidir.
Ynetici, astlarna direk telefon etmemeli, daima sek-
reteri aracl ile telefon etmelidir.
Ynetici, kendi yardmcsn veya astn atlayarak alt
kademede alanlara dorudan emir vermemelidir.

Ast, yneticiden dorudan bir emir aldnda bu durumu nce kendi amirine iletmelidir. Astn, kendi amirine
bilgi vermeden stlerine bilgi vermesi veya stlerin
emri zerine verdii bilgiyi amirine bildirmemesi doru deildir. Kurumsal yaamda astlara emir vermede
ve stlere bilgi vermede hiyerariye uyulmaldr.
Kurumsal yaamda stlerin, astlar odasna armas
ve artmas normaldir. Buna karn, bir astn amirini

sekreter araclyla ya da dorudan odasna artmas byk bir saygszlktr.
Ast, stlerine alma arkadalar ve amirleri hakkn-
da zel ve gizli bilgi vermemelidir. st bu konuda soru

sorduu zaman, zr dilerim, bu konuda bilgim yok
demelidir. st gerekli bilgiyi ilgiliden veya yetkiliden
almaldr.
Kamusal yaamda hanm-erkek olarak ast-st ilikile-
rinde resmi kurallar, sosyal alandaki kurallardan farkldr. rnein hanm astlar, resmi ortamlarda st olan
erkeklere saygl olmaldr. Sosyal ilikilerde ise erkek
stler, hanm astlarna saygl olmaldr. Zira kamusal
134
yaamda stlere sayg, sosyal yaamda hanmlara

sayg esastr.
Amirle ve stlerle grmek iin randevu alnmal ve
haberli gidilmelidir. Zorunlu ve acil durumlar haricinde

ynetici, sabah ie gelince ve darya knca, makamnda nemli konuklar veya toplants varken rahatsz edilmemelidir.
stlerle ilikilerde uyulmas gereken nemli bir pro-
tokol kural da st ile beraber iken durma ve oturma

yeridir. Resmi ortamda st ile birlikte ayakta dururken
veya yrrken ast daima stnn solunda olmaldr.
Hatta bir ast, yksek dereceli bir st ile yrrken onu
bir adm sol geriden takip etmelidir. Protokolde stn
nne veya sana gemek onu kltmek demektir.
stn astnn arkasnda veya solunda durmas uygun
deildir.
Birden ok ast, st ile beraber olduunda oturma veya
ayakta durma dzeninde protokol olarak st daima

orta merkezde yer alr. Bu durumda stten asta protokol sralamasnda st orta merkezde, en kdemli ast
stn sanda, ikinci ast stn solunda, nc ast
sanda, drdnc ast solunda olmak zere yer alrlar.
Bir st, astnn odasna girince ast hemen ayaa
kalkmal ve kendisine yaklaarak onu karlamaldr.

Bir st, astlarn brosuna girince yalnzca bro amiri
ayaa kalkp onu karlamaldr. Bu durumda brodaki
dier personel ayaa kalkmazlar. alma saatlerinde
yneticinin birka defa personel brosuna uramas
durumunda sadece ynetici broya sabah ilk geliinde ve akam ayrlnda ayaa kalklr.
Makamda veya toplantda kurum amiri ynetici ieri-
ye girince, hanmlar dhil, astlarn ayaa kalkmalar

sayg gereidir. Ancak zel ve sosyal ortamlarda ynetici gelince ayaa kalklmaz, sadece ba eilerek
selamlanr.
135
Bir ast, yneticinin makamna ya da bulunduu yere
gelince, yneticinin ayaa kalkmas doru deildir.

Ancak, zel ve sosyal ortamlarda yal ya da hanm bir
ast geldiinde yneticinin ayaa kalkmas byk bir
nezakettir.
Bir yneticinin astnn odasna gitmesi ast iin byk
bir prestijdir. Bu yzden, odaya ya da eve gelen bir

ste eref verdiniz denir.
Bir amir ya da st, bir asta ziyarete gittiinde, astn
kendi makam koltuunda oturup, stn makam

masas nndeki koltua oturtmas, ziyarete gelen
stn kendi ast yerine koymas demektir. Bir astn
kendi koltuunu ziyaretisi olan stne sunmas da
yanltr. Bu nedenle ziyarete gelen st konuk kesinde arlanmal, konuk kesi yoksa alma masas nndeki koltuklarda karlkl oturulmaldr. stn
srt duvara, yz kapya dnk olmaldr.
st konuklara ve st yneticilere ikramda bulunurken
Ne emredersiniz? diye sorulmaldr.
Ast, kendisine haber vererek gelen stn ayn bina
iinde ise asansr kapsnda ya da kat merdiveni banda karlamal ve uurlamaldr. st ynetici dardan geliyorsa, ast konuunu mutlaka d kapda karlamal ve uurlamaldr.
Bir kurumda ya da bir il veya ilede bir ynetici atan-
d yeni yerde nce kendi amirini ziyaret etmeli sonra

ilk hafta iinde protokol bakmndan stnde olanlar
ziyaret etmelidir.
stler, grevden ayrlrken astlarnn dairesine gide-
rek veda etmelidir.
Bir amir, kendi birimine atanan astn, kendi stne ve
birimdeki alma arkadalarna tantmal ve almalar konusunda onu aydnlatmaldr.
136
Ast ile st arasnda yaknlk ve samimiyet olmadka,
bir astn amirini veya stn yemee davet etmesi

doru deildir.
alma yaamnda ast ve st olarak kanlmas gere-
ken davran, ast veya st ile duygusal ilikiye girmek

ya da st olarak ast taciz etmektir. Bu durum kurumun ve kiilerin saygnln azaltr.
137
HALKLA LKLER
Halkla ilikiler, her trden yaplar iin ok nemli ve nceliklidir. Bu

balamda kurumsal liderlikte halkla ilikiler olmazsa olmaz n artlardan birisi kabul edilmelidir. zellikle sosyal alanlarda ve politikada
halka dayanmayan bir liderlik, kalc olamaz.
Halkla ilikiler znde iletiimin bulunduu bir olgudur. Halkla ilikiler; kurum ile ilgili olduu kamular arasnda karlkl anlay, uyum ve
iyi niyeti gerekletirme, kurum amalar ile toplumun gereksinim,
tutum ve davranlarn kamu yarar etrafnda btnletirme, bylece toplumda uzlamann salanmasdr. Bu balamda halkla ilikiler;
bilgi verme, tutum ve davranlarn deitirilmesi iin kamuya ynelik ikna ve kurumla kamunun karlkl olarak btnletirilmesi abalarn iermektedir.
Halkla ilikiler kamuoyunu etkileme ve ondan etkilenme srecidir.
Halkla ilikiler, belirtilmi hedef kitleleri etkilemek iin hazrlanm,
planl, inandrc haberleme abasdr.
Halkla ilikiler, bir kuruluu
alanlarna
ve balantl olduu
kiilere sevdirme, saydrma sanatdr. Halkla
ilikiler, zel ya da tzel kiilerin belirtilmi
kitlelerle drst ve
salam balar kurup
gelitirerek
onlarn
olumlu inan ve eylemlere yneltilmesi,
tepkileri deerlendirerek tutuma yn vermesi, bylece karlkl yarar salayan ilikiler srdrme yolundaki planl abalar kapsayan bir
yneticilik sanatdr.
Halkla ilikiler, kurum ile ilgili olduu kamular arasnda karlkl anlay, uyum ve iyi niyeti gerekletirme, rgt amalar ile toplumun
gereksinim, tutum ve davranlarn kamu yarar etrafnda btnletirme, bylece toplumda onay, yani uzlamann salanmas srecidir. Bu balamda halkla ilikiler; bilgi verme, tutum ve davranlarn
138
kinci Blm: Halkla likiler
deitirilmesi iin kamuya ynelik ikna ve kurumla kamunun karlkl

olarak btnletirilmesi abalarn iermektedir.
Halkla ilikiler, bir bireyin ya da bir kuruluun politikalarn, hizmetlerini ve eylemlerini, bu bireyin ya da kuruluun gvenine ve iyi niyetine ihtiya duyduu bireylerin ve gruplarn karlarna uydurmak ve
bunun iin giriilen srekli bir sre olarak da ifade edilebilir.
Halkla ilikiler, organizasyon ile ilgili evreleri (hedef kitleleri) arasnda karlkl iletiimi, anlamay, kabul ve ibirliini salayp srdrmeye yardmc bir ynetim fonksiyonudur. Bu fonksiyon, kamuoyu
hakknda ynetimin bilgilendirilmesi, ynetimin kamuya kar sorumluluklarnn neler olduunun belirlenmesi ve evrede meydana
gelen deimeler konusunda ynetimin uyarlmas grevlerini de
kapsar ve bu grevler aratrma ve iletiim teknikleri kullanlarak yerine getirilir.
Halkla likilerin Amalar
Halkla ilikilerin temelde amacn tanma ve tantma olarak ksaca belirtebiliriz. Etkin bir halkla ilikilerin gerekletirilebilmesi iin, ilk nce
hedef kitlenin doru tespit edilmesi gerekir. Hedef kitle bir kii veya
bir gruptan oluabilecei gibi birden fazla kii, grup ya da kurumdan
meydana gelebilir. Bunun iin hedef kitleyi oluturan kamularn ok
iyi tespit edilerek sosyo-demografik yaps, eitim dzeyi, dnce
biimleri, tutumlar hakknda da n bilgi edinilmelidir.
Halkla ilikilerde ift ynl iletiim vardr. Kamunun tannmas ynnde bir eyleme girildiinde, kurumu ve onun izledii politikalar,
faaliyetleri de kamuya tantma sz konusudur. Halkla ilikilerde bilgi
vermek, kurum lehinde veya aleyhinde oluan tepkiyi yakalayp deerlendirmek amalanmaktadr.
Kurum ve kurulularn toplumla veya hedef kitlesiyle olumlu ilikiler kurmasn salamak, etkin ve verimli bir iletiim/etkileim ortam
yaratmaktr. Bylece kurum ve kurulular evrenin kabul, destek ve
gvenini kazanarak kendilerini kolaylkla anlatabilme ve tantabilme,
kamuoyunu etkileme ve inandrabilme frsatn elde etmektedir.
139
Halkla ilikilerin amalarn u eklide zetleyebiliriz:

Halkla yksek kalitede iletiim kurmak ve srdrmek,
Halk ile kurum arasndaki iletiim ve dier problemleri
analiz ederek zm yntemlerini bulmak,
Halkla ibirlii salayarak hizmetlerin daha abuk ve
kolay grlmesini salamak,
Halkn dilek, istek ve ikyetlerini dinlemek, aksaklk-
larn giderilmesi iin almalar yapmak.
Halkn ynetime bakn olumlu ynde gelitirmek

Halk aydnlatmak ve onlarn desteini almak
Halkla ynetim arasndaki ilikileri gelitirmek ve ko-
laylatrmak
Sosyal sorumluluk duygusu oluturmak

Yaplan almalar benimsetmek
Halkla ilikiler, kurumu ve onun izledii politikalar,
faaliyetleri tantarak halk aydnlatmak ve bu yolla
140
halkta kuruma dolaysyla da ynetime kar olumlu

davranlar oluturmak.
Kurumun yaps ve ilevleriyle ilgili ynetimce alnacak
kararlarn isabet derecesini artrmak iin halktan bilgi

almak, kurumun hizmet politikalarnn halkn beklentilerine cevap verecek bir biimde gelitirilerek kurum
iin destek ve gven salamaya ynelik olumlu grnt oluturmak.
Kurum ve kurum ynetimiyle olan ilikilerinde kamu-
nun iinin kolaylatrlarak, ilerin hem kurum, hem de

kamu asndan daha iyi ve daha salkl yrtlebilmesi iin gerekli tedbirlerin alnmasn salamak.
Halkla likilerin Temel zellikleri

Bir ynetim ilevidir
Kamu yarar esastr
Planlama vardr
Srekli deerlendirme yaplr
Kamunun destei gerekir
Toplumsal bir konudur
Halkla likilerin Temel lkeleri

ki ynl iliki kurmak
Doru bilgi vermek
nandrc ve sabrl olmak
Drstlk ve sorumluluk
Planllk ve sreklilik
Tanmak ve tantmak
Kurum kltr ve imaj
Bte ve personel
141
Halkla likilerde letiimin Yeri ve nemi
Halkla ilikiler, esas itibariyle bir iletiim ve etkileim srecidir. Bu sreci salkl ve verimli ynetebilmek iin aadaki maddelere dikkat
etmekte yarar vardr:
letiim srecindeki ilk karlama, bu srecin nemli
bir belirleyicisidir. Bu etkiyi karmzdaki kiinin beden

dili, kulland szckler, giyim kuam, tavr ve davranlar belirler.
Duygu ve dncelerimizin bir bilgi olarak aktarl-
masndaki eylemler ve bu eylemlerin biimi iletiimin

zn oluturur. Bilgilenmek ve renmek anlamak
deildir. letiimin ana amac anlamaktr.
letiim en iki kii arasnda karlkl yaanan bir sre-
tir. letiim bireylerden birinin aktif olmas, dierinin

ise pasif olmasyla kurulamaz.
Halkla ilikiler almasnn etkili ve baarl olabilmesi
iin hedef olarak belirlenen birey, kurum ve gruplara

daha nceden hazrlanan mesajn iletilebilmesi iin
uygun aralarn belirlenmesi gerekir. Bu da yeterli deildir. Baarl bir halkla ilikiler iin uygun bir zamann
seilmesine, uygun bir ortamn oluturulmasna dikkat edilmelidir. Btn bu almalardan sonra belirlenen hedeflere istenilen biimde ulalp ulalamadnn gzden geirilmesi lazmdr.
letiim bir btndr. letiim srecindeki tm zellik-
ler ayn anda ve beraber deerlendirilmelidir.
Birok insan iletiim srecindeki engelleyicileri gremedii iin iletiimde baarszlk yaamaktadr: Oysa, iletiim srecinde insan
ilikileri nemlidir. zellikle yz yze ilikilerde baz kurallara dikkat
edilmesi gerekir. letiim engelleri u ekilde sralanabilir:
Uygunsuz zaman
Uygunsuz mekn
Uygunsuz lisan
142
Yanl oturma
Negatif bak
Eletiri ve dedikodu
atma tutumu
Bask ve iddet tavr
Genelleme yapmak
Akl ve t vermek
Gemii hatrlatmak
i yokua srmek
Mant silah olarak kullanmak
Kendini hep hakl grmek
Gereksiz soru sormak
Seim hakk tanmamak
Etkin dinlememek
Gereksiz el kol hareketleri
Ses tonunu ykseltmek
Sonu olarak unu aka belirtmemiz gerekir ki halkla ilikilerde kurumsal liderlik bir zorunluluktur. Halk ve toplumu ilgilendiren faaliyet alanlarnda liderin bu noktadaki becerisi ok nemlidir. Liderin
halkla ilikiler bahsinde bilgili, bilinli
ve becerili olmas
kanlmazdr. Kimi
zaman da halkla
ilikilerdeki
zel
baar, yneticilere
kurumsal liderlik
yolunu aabilir.
143
TAKIM ALIMASI
Bir elin nesi var,

iki elin sesi var.
Atalar sz
Kurumsa liderlik becerisinin en somut gstergelerinden birisi de

kurum, kurulu veya iletmelerde takm almasnn baaryla uygulanabilmesidir. zel hayatta veya i hayatnda takm almasn
nemseyen ve uygulayan kiiler, hayatta salk, huzur, mutluluk ve
baarya daha kolay ulaabiliyorlar. Bu bakmdan zellikle yerel ynetimlerde kurumsal liderlik amac bulunanlarn takm almas
konusunda bilgili, bilinli ve becerili olmaya ihtiyalar vardr. nk,
yerel ynetim doas gerei tam bir takm almasn gerektirir.
Takm nedir?
Temel anlam ve kullanm erevesinde takm kavram eitli biimlerle tanmlanabilir:

Takm, kiisel ve kurumsal hedeflere ulamada birbirleriyle ilikili ve
baml olarak almas gereken ekip ruhuna sahip kiilerden oluan
bir grup, ortak amalar, deerler erevesinde belirlenmi sreler
iin bir hedefe ulamak zere bir araya gelmi ya da getirilmi insan
topluluudur.
144
kinci Blm: Takm almas
Takm; bir grup insan demek deildir. Takm olabilmek iin bundan
daha fazlas gerekir. Takm, bir hedefe ulamak iin birbirlerine olduka baml kiilerden oluur. Takm iindeki her ye farkl becerilerin olumasna katk salarlar ve bu beceriler takmn yararna ve
takmn hedeflerine ulamasna yardmc olur.
Takm, zel bir amacn baarlmasnda almalarnda birbirine bal ve egdml alan iki veya daha fazla insann oluturduu bir
birim; greceli olarak ksa mesafeli bir dizi ama ve hedefin yerine
getirilmesi iin oluturula ortak karlar ve tarih etrafnda biimlenen
grece kk insan grubudur.
Takm Oluturma
Takm oluturma, bilinli bir amac gerekletirmeye kendilerini adam bir grubu oluturma srecidir. Pek ok durum iin takm oluturmak nemlidir. Bununla birlikte; fonksiyonel (ilevsel) uzmanlarn ve
destek gruplarnn uyumlu olmas gereken disiplinler aras karmak
ilemlerin olduu alma ortamlarnda takm oluturmak daha da
nemlidir. Projeleri ynetmek iin proje yneticileri ve grev liderleri, kurumsal engelleri amak ve zerlerinde, otoriteleri ok az ya da
hi olmayan insanlarla uramak durumlarnda kalabilirler. Byle bir
dinamik ortamda proje yneticilerinin etkin bir ekip kurabilmek iin
tm kurumsal ve davransal deikenlerin etkileimlerini ok iyi bilmeleri ve farkl eilim ve uzmanlklar olan insanlarn verimli alabilecekleri bir ortam yaratmay becermeleri gerekir. te byle bir ekip
oluturulabilir ve etkin bir ekilde ynetilebilirse almalar ok daha
baarl, ortaya kan rn ya da hizmet ve bilgiler piyasada mevcut
olann en iyisi olur.
Oluturulan bir takmn kymeti, ekip yelerinin tek tek deerlerinin toplamndan daha yksek olduu takdirde gerek bir takmdan sz etmek mmkn olur. Bu amaca ulamak iin atlacak ilk adm, takm ruhunu salamak iin en
uygun elemanlar semektir. Bu seim akllca yapld takdirde takm olma sreci hzlanr, kolaylar ve verim hzla ykselir.
Takmlarda farkl mesleklerden kiilerin bulunmas tablonun bir btn olarak grlmesine katkda bulunur. Teknik-fonksiyonel bilgiye,
problem zme ve karar verme deneyimine ve insanlar aras iliki
kurma becerisine sahip elemanlar seerek ekibi dengeli bir ekilde
145
kurmak gerekir. Takm yelerini seerken, sra d dncelere sahip

ve herkesin gremediini grebilen kiileri tercih etmek yararl olur.
Bu kiilerin bulunduu ekiplerin ynetimi biraz zordur ama en baarl sonular da bu tr ekipler tarafndan alnr.
Takm almalar son otuz ylda gelimi lkelerde yaygn bir ekilde
kullanlyor. Ancak, ekiplerin oluturulmas ve almas srasnda bu
lkelerdeki ilke ve kurallarn deitirilmeden uygulanmaya allmas zararl sonular verebilir. Bireyciliin egemen olduu lkelerdeki ekip almas ilkeleri ile Trkiye gibi topluluk arlkl, bireysel
olmayan bir kltre sahip lkelerdeki ilkeler, muhakkak farkl olmak
zorundadr.
Takmlar gven duygusuna dayal olarak kurulurlar. Takmdaki btn
yeler becerilerini, deneyimlerini, duygularn, ilgilerini paylarlar ve
takmn amacna ulamasnda birbirleriyle olan uyumlarn srekli incelerler. Aklk ve drstlk etkili bir takmn yap talardr. Geliim
iyi bir takmn tipik zelliklerinden biridir. Kendilerini deerlendirmeleri, yeniliklere ak olmalar ve gelimeleri iin zaman ayrmaya
istekli olmalar ne kadar iyi bir takm olacaklarn belirler.
Bylece takm, iki konu zerinde younlar: Takmn neyi alt
(ierik), ve nasl alt (sre). Sre takmn probleminin zmne veya bir sonuca ulamak iin ierii ele almada uygulanan metotlardr.
146
Takm Hedeflerinin ve Grevlerinin Belirlenmesi
Gerekten baarl bir takmda almak pek ok kimse iin deerli

bir frsattr. Bir takm kavramn, zelliklerini, ieriklerini, yararlarn,
ilemlerini rendikten sonra takmlar iin esas oluturan hedef ve
grev belirlemeleri yaplmaldr. Bu ilemin baars doru liderin ve
takm elemanlarnn seimine ve uygulamalarna baldr.
Takm kurulurken bir taraftan da zaman, bte, kaynaklar, politika,
vb. alardan takmn snflandrlmas yaplmaldr. Daha balangta
bu etkenlere uygun hedeflerin saptanmas gerekir. Hedef belirleme
ilemi iin ak bir ekilde baarlmak istenen iin snrlar saptanmaldr. yi hedefler ustaca seilmi hedeflerdir. yi hedeflerin baz zellikleri unlardr:
zgn olmaldr.
llebilir olmaldr. Gidiin gzlenmesine yardmda
bulunmaldr.
Eriilebilir olmaldr. yimser ancak gereki hedefler
meydan okumay salar.
dllendirilebilir olmaldr. nk insanlar dllendiri-
lecek olan eyleri yapmak ister.
Zamana ayarl olmaldr, zaman iyi kullanmaldr.
Takm Ruhunun Oluturulmas
Takmn grevi, hedefleri belirlendikten sonra, takm lideri, takmn

verimini en st dzeye karacak ve takmdaki her bireyin yenilikilik
potansiyelini tevik edecek bir ortam oluturmaldr. Uygun bir ortam takm ruhunun gelimesini salar. Gerek bir takm ortam, ak
iletiimi, kapsaml ve katlml bir ynetim felsefesini gerektirir.
Takmlar, deiik zellikte insanlardan oluur. Her birinin ayr bir kiilii, farkl iletiim tarz ve farkl karar verme yaklam bulunur. Genel
olarak takm elemanlar ya yapc ya da ykc roller stlenirler. Deiik zamanlarda insanlar bu rollerden birden fazlasn oynayabilirler.
Genel olarak insanlarn ou iyi bir takm oyuncusu olmak ister ve
takmn abalarna katkda bulunur. Bununla beraber takm ynetici
ve liderlerinin ykc rol stlenenlere dikkat etmeleri gerekir. rnein
147
eytann avukat olarak her eye muhalefet eden ve tartan kimseler vardr. Bunlarn bazen yeni fikirlerin domasna ve sorunlarn
zmnde yenilikilie yol aabilecei dikkate alnmaldr. Ancak;
bu arya kaarsa takm oluumunu ve abalarn engeller. Etkin
takm ynetici ve liderleri, takm elemanlarn iyi tanmal, karlkl
sayg, zdeleme, g birlii, birbirlerinin baars iin alma gibi
durumlarn da baarl takm oluturma ve iyi takm ortamnn temel
malzemeleri olduklarn unutmamaldrlar.
Murat Toktamolu, Kot Pantolonlu Ynetici adl kitabnda krek
takmlarna ilikin ilgin bir tanmlama yapmaktadr: Krek takmlarnda iki fonksiyon vardr, kreki ve dmenci. Krekiler gidecekleri
yne srtlar dnk otururlar. Sporcular birbirleri ile iletiim kurmazlar, hzl ekilde yz kendilerine dnk olan birine bakarak krek
ekerler. Krekiler hedefi grmez, fakat bilirler. Herkes en fazla abay gsterir, uyum ve denge iinde ayn tempoyu ortaya koyarak
performans elde eder ve sonuca doru yol alrlar. Ters yne doru,
konumadan, birbirlerini tamamlayarak ve sinerji oluturarak ortak
hedefe yol alabilen takmn mthi bir kararll vardr. te bu takm
ruhudur. Takmn ynlendiricisi arkada oturan dmencidir. Dmenci
krek ekmez, fakat takmn yolculuunda liderdir. Lider in grevi
gidilen yolu, ritmi korumak ve standardize etmektir. Lider de takmn
bir yesidir, hem de nemli bir yesi. Yanl ve uyumsuz bir hareket
her eyi bozar ve hedeften sapma olur. Hedef onlarn yreklerindedir ve baka bir ey dnmezler. Dmencinin ynlendirmesi ve tempo vermesiyle hedefe doru yol alrlar. Organizasyonlarda da liderler
alanlar hedefe doru, uyum ve denge iinde ynlendirebilmeli ve
krek takmndaki ruhu ve dengeyi, uyumu yakalayabilmelidir.
Duygular ve ballk ruhu olmadan bir arada bulunan insanlar olsa
olsa alma grubu olarak faaliyet gsterebilirler. Duygusal yaknlk,
anlay, iletiim, ballk yoksa iyeri mesaisinin bitmesini bekleyen
ask yzl, sorun karmaya hazr, tepkisel sorumluluktan kaan, kaliteyi umursamayan vasat insanlarla dolup taacaktr. Bu vasat ortam ancak sahiplenme ve ballk duygusu ve takm ruhu ortadan
kaldrr. Sonuta takm almas ve ruhu kurumsal baar yklerinin
kaynadr. Her organizasyon bir takm olmaldr; her birimin, her blmn takmlarnn oluturduu byk bir takm.
148
Takm ruhunun yakalanamamas sonucunda, bireyler ancak grup ya

da topluluk eklinde faaliyet gsterebilirler. Takm ruhu farkl olarak
inanc ve yrekleri de ortaya koymay, harekete geirmeyi gerektirir.
Takm almas
Takm almas, kiiler arasnda bamszl ve iletiimi gelitirerek

gven ortam oluturup bu ortamn kalcln salayan bir alma
sistemi ve yardmlama ile dayanma iinde olarak tek tek fertlerin
gcn aan meselelerin stesinden gelmek iin yaplan ortak ve
amaca ynelik hareketler toplamdr.
Baz yneticiler ekip kurarken, kendi alanlarnda baarl olmu kiileri bir araya getirir ve bu kiilerden ok ksa srede byk baarlar
bekler. Ancak takm olma sreci tamamlanmadan, belirli bir ama
iin bir araya gelmi kiilerin baarl olmalar ok zordur, hatta imkn
dhilinde bile deildir. Bu nedenle belirli bir ama iin bir araya gelen her topluluu ekip veya takm olarak adlandrmak doru deildir.
Ekip yelerinin arasndaki grnmez ba ve manevi balar ne kadar
glyse ekipleme de o kadar mkemmel olur. Yukardaki tanmlar
149
tek bana bir takm almasnn yaplamayacan ortaya koyar. Bununla birlikte takm yelerinin zelliklerini de bilmek gerekir.
Takm almasn yapabilmek iin;
Ortak akl kullanma,
Ortak bir dil kullanma,
Yardmlama ve dayanma,
Kendi kendini ynetme iradesine sahip olmak,
Doruya ulamak iin snrsz bilgi ve gr paylam
yapmak,
Tekniklerin kurallarn etkin bir ekilde iletmek,

zgn dnme,
Uzlama,
Etkili iletiim kurmak,
Yrtc ve yelerin zelliklerini bilen iyi bir lider ta-
rafndan ynetilmek,
Takm ii informal iletiimi gelitirmek gereklidir.
Yukardaki ilkeler nda hazrlanan bir takm almasnn baarya

ulamamas iin hibir sebep yoktur. Takm almasnn hem takm
yelerine hem kurumlara hem de organizasyonun geleceine eitli
yararlar vardr. Takm almas her eyden nce takm yelerini, sorumluluun paylam nedeniyle kendisini tam anlamyla bir sosyal
gruba bal olarak hissetmesini salayacaktr. Bylece hata yapma
ihtimali azalacak yapsa bile telafi edileceine olan inanc dier takm
yelerinin varl sebebiyle artacaktr. Takm yelerinin bir arada ve
baarl almalar doal olarak yelerin bal olduu kuruma kazan
olarak geri dnecektir. Son olarak ise takm yelerinin iinde bulunduklar organizasyonda daha zevkli ve verimli almalarn salayacaktr. Bylece hem alanlarn hem de bal olunan organizasyonun kalitesi ayn oranda artm olacaktr.
Bunun yannda takm almasnn ok daha fazla getirileri olacaktr.
Bu getirileri ksaca u ekilde maddeleyebiliriz:
150
Kurumsal verimlilii artrr,

Problem tehisini ve doru zm salar,
alanlar ynetime katar,
Bilgi paylam ve iletiimi artrr.
Ksaca sylemek gerekirse baar elimizden tutar.
Takmda Liderlik, Liderin Grevleri ve Liderliin

nemi
Btn takm almalarnn baarl bir ekilde srdrlebilmesi iin

gerekli olan unsurlardan biri de takmn kimyasn oluturacak, grup
yelerini seip grev dalm yapabilecek ve karlalabilecek sorunlara kar etkin zmler retebilecek bir liderin bulunma zorunluluudur.
Takm bir araya getiren ve grev dalm yapan takm liderinin eitli zelliklere sahip olmas gerekir. Liderin sahip olmas gereken vasflar u ekilde sralayabiliriz:
Lider birletirir,
Harekete geirir,
Deiimi canl tutar,
z brakr,
nisiyatif kullanr,
Eylemi balatr,
Sonulandrr ya da sonucu deitirir,
yimserdir, dier takm yelerine karlalan glkler
karsnda moral ve motivasyon salar,
Yapcdr, olumlu yaklamlar sergiler.
Takmda yelik ve yelerin Grevleri
Oluturulan bir takmn kymeti, ekip yelerinin tek tek deerlerinin

toplamndan daha yksek olduu takdirde gerek bir takmdan sz
etmenin mmkn olduuna yukarda deinmitik. Takm oluturan
151
her bir yenin zelliklerinin takm lideri tarafndan ok iyi bilenmesi

gerektiini, aksi takdirde zamanla takm iinde meydana gelebilecek
anlamazlk ve aksaklklarnn kontrol altnda tutulamayacann da
altn izmitik. Buna gre takmda yer alan yelerin bireysel ve ortak almalarn salam bir zeminde gerekletirebilmeleri iin baz
zelliklere sahip olmas gerekir:
Tartma balatabilme,
Amalara eriebilmek iin neri getirebilme,
Konular zetleyerek tutarl deerlendirmeler yapa-
bilme,
e ve ekibe sahiplenme, sahiplik duygusuyla hareket
edebilme,
Birlik anlay iinde olma,

Farkl zmler getirmede yeniliki olma ve uzlama,4
Standartlar konusunda grupla beraber hareket etme,
Verilere dayal konuma,
Eletiriye tahamml etme,
nsan ilikileri konusunda bilgili olma ve her trl ili-
kide samimi olma,
Hogrl olma.
Takm almasnn Sonular ve Getirileri
Amac sorun zmek olan takm almasnda, sorun zldnde

bir gelime salanabilir. Takmn temel grevleri neri retmektir.
Karar vermek ynetimin iidir. Ynetim nne gelen nerileri deerlendirir ve karar verir.
Takm almas, bizlere tek tek bireylerin beyin ve yrek katklarndan daha fazlasn sunar. Liderler glerini kendilerine inananlardan
alrlar. Liderliin sreklilii iin de liderin gcn evresindekilerden
aldnn bilincinde olmas gerekir. Lider, hem nc, hem kolaylatrc, hem de takip edendir. Lao-Tzu, nsanlara liderlik etmek istiyorsanz onlarn arkasndan gidin diyor. Bir lider, heyecan, tutku, inan
152
alayarak, yn gstererek nc rol oynarken, dinleme, danma ve

paylama ile izleyen rol de oynayabilir. Birlikte retme ve yol almann gc, keyfi, heyecan hibir eyde yoktur. Ne kadar yetenekli
olursanz olun, baz sanat dallar dnda tek banza retmenizin
imkn neredeyse yoktur. yaam iin takm, ou noktada bir
zorunluluktur. Bununla beraber takm almas bir grubun, bir departmann, bir organizasyonun performansnn arttrlmasnn tek
ve vazgeilmez yolu da deildir. Takm almas, beraber almann
sonular, getirisi bireysel almadan daha byk olacaksa ie yarar.
nsanlar Niin Takm Olmakta Zorlanyor?
Yukarda altn izdiimiz takm olma, birlik olma amac kimi zaman
beklendii gibi neticelenmeyebilir. Bu olumsuz sonularn temel olarak takm yelerinin sorunlarndan kaynakland tespit edilmitir.
Bahsettiimiz takm yelerinin sergiledikleri olumsuz tutumlar u
ekilde ortaya konabilir:
Kendisine ok gvenme g gsterisinde bulunma,
Toplantlarda laf kapmak iin frsat kollama karsn-
dakini dinlememe,
Mutlaka dndklerini sylemeyi amalama,

Takmda ye olarak almak istememe,
Temel gr kendi grlerinin oluturmasn iste-
me,
Ne pahasna olursa olsun hakl kmay amalama,

Sinirli ve saldrgan davranlar sonucu hakl olduu
konuda bile zaman zaman eksi puan alarak balama,
Takm iinde erimeme.
Bu durumun tam aksi olarak takm iinde yelik bilincine sahip ve sorumluluk duygusuyla iine drt elle sarlan bir yede ise u zellikler
fark edilir:
zgn dncelerle ortaya kar,

Ne i verilirse yapar,
153
ye ol dersen itiraz etmez, lider ol dersen takm baarya tar,
Kendinden akll kiilerle almaktan rahatsz olmaz,
O konumaya balad zaman herkes susar,
Laf kapmak, illaki grlerini sylemi olmak gibi bir

derdi olmaz,
Hakl kmak deil, doruyu bulmak iin gayret gsterir,
slubu doru olur, grlerini ifade ederken karsn-
dakini rahatsz etmez,
Herkes kendisine sayg duyar,
Hedefi bytc ynde alr.
birliinde baarl olan insanlar karlkl sayg iindedirler. Birbirlerinin konumlarna, mlklerine, dncelerine ve hislerine hrmet
ederler. birlii; yardmlama, ekip almas, grup etkisi, manevi ve
kolektif uur dourur. birlii yapan insanlar birbirinin gl noktalarndan yararlanrlar, motivasyonu krc tenkitlerden kanrlar.
Aralarnda salkl ve verimli bir iletiim oluur. ki taraf da daha ok
vermeye, daha az almaya alr. birlii gelitike ve samimiyet arttka taraflar bildiklerini saklamazlar. Rekabette ise bilgileri saklama
ve paylamama duygusu hkimdir. birliinde baarl olan taraflar,
drstlkten taviz vermezler, zira neticede kendilerinin zararl kacann farkndadrlar. birlii bir emniyet dourur. Birbirini maniple
etme veya karlarna alet etme dncesine sevk etmez. birlii
yaptka birbirimize daha ok yaknlar ve benzeriz. Rekabet ettike
birbirimizden daha ok uzaklar ve farkllarz.Kskan ve bencildir.
Takm almas Yntemleri
Takm almasnn ortaya karlmas amacyla eitli yntemlerin

kullanld grlmektedir. Bu yntemler fikir alveriinde bulunarak
ortak hareket etme esasna dayandndan almann ilerlemesi ve
nemli neticelerle sonulanabilmesi adna ok byk nem arz ederler. Takm almalarnn daha verimli hale getirilmesi amacyla kullanlan yntemleri u ekilde ele alabiliriz:
154
Beyin Frtnas Teknii: Bir problemin nasl zlecei konusunda

hep birlikte fikirler ortaya atmak zere bir grup insann toplanmasna
beyin frtnas teknii ad verilir.
Beyin frtnas tekniinin ilev kazanabilmesi iin baz kurallara uymak gerekir: Her ye srasyla dncesini belirtir. Fikirler tkeninceye kadar bu ie devam edilir. Her ye sras geldiinde bir tek fikir
nermelidir. Daha yararl olmak iin ok sayda fikir retilmelidir. Sras gelen kii PAS diyebilir. Dnceler eletirilemez, kmsenemez. lk defa katlanlara cesaret verilmeli, tevik edilmelidir. Bunun
yannda beyin frtnas oturumlar devam ettike lider uzun bir dnceyi, yenin onay ile ksaltabilir ve nerilen dnceler iin yorum yapmamaldr. Fikirler ne srldke, bir ye bunlar yazmaldr.
Dnceler bitince oturum tamamlanr.
Beyin frtnas srasnda toplant ncesi gndemin belirli olmas katlmclarn hazrlkl gelmesini salayacaktr. Beyin frtnasnda byk
ktlar, panolar, asetatlar kullanarak tartma ortam yaratn. Byk
dnn hayal kurun, tm fikirlerinizi ortaya koyun. Parann engel
tekil etmediini dnn. Kendinizi bakalarnn yerine koyun. Beyin frtnas sonularn dier alanlara duyurun, bunlara yeni dnceler eklenecektir. yeler kendilerine 5N 1Kya dayanan sorular
sormaldrlar. Ziyaretiler beyin frtnas oturumuna katlabilirler. Beyin frtnasn toplant tutana ile kaydedin.
Beyin frtnasnda belirlenen fikirlerin sayca azaltlmas iin oylama
yaplr. Oylama srasnda; yeler doru olduuna inandklar her dnceye oy verirler. En ok oy alan dnceler iaretlenir. kinci turda yelerin bir oy hakk vardr. Oylama srasnda lehte ya da aleyhte
tartma alabilir.
5 N 1 K Teknii: Bu teknik, ok soru sormaya ynelik bir yntem
olup ierik itibariyle yle bir yaps vardr:
NE: Ne yaplyor, ne yaplmal?
NEREDE: Nerede yaplyor, nerede yaplmal?
NE ZAMAN: Ne zaman yaplyor, ne zaman yaplmal?
NN: Niin yaplyor, niin yaplmal?
NASIL: Nasl yaplyor, nasl yaplmal?
155
KM: Kim yapyor, kim yapmal?

Takm almas, kurumsal liderlik yeteneinin temelidir. Nitekim tek
bana alanlar, toplama ilemi yapm saylrlar; oysa takm almas yapanlar arpma ilemi yapm kadar kazanl olurlar.
156
kinci Blm: Problem zme ve Karar Verme
PROBLEM ZME VE KARAR VERME
Kurumsal Lider, karar veren ve problem zen kimsedir. Karar vermede tereddtl davranan ve problem zme noktasnda becerisiz
olan bireyler, braknz liderlii kendilerini dahi ynetmekte aciz kalabilirler. Bu bakmdan kurumsal liderlik becerisinin n artlarndan
birisi de problem zme ve karar verme konularnda bilgili, bilinli ve
becerili olmaktr.
Bireysel, toplumsal veya kurumsal ortamlarda, kimi zaman elimizde
olmadan d kaynakl sebeplerle problemlerle karlarz. Bylesi
durumlarda, problemin alglan, probleme yaklam ve zm yolu
bulma abas hayati nem tamaktadr. Bu adan problem zme
ve karar verme tekniklerinin btn ynleriyle bilinmesi ve muhtemel
problemlere kar bir hazr bulunmulua sahip olunmas gerekir.
Bu konuda temel yaklam; ncelikli olarak bireysel, toplumsal ve
kurumsal ortamlarda problem karmamay esas almak olmaldr.
Bireylerin, alanlarn temel yaklam problemsiz i yapmak eklinde ngrlmelidir. Aksi takdirde, her olaan durumu dahi problem
olarak alglamak gibi bir yanlla dme riski vardr. Karlatmz
olaylarn bir ksm olaan, bir ksm sradan, bir ksm normal, bir ksm
mesele, bir ksm da gerekten sorun olabilir. En kt ihtimalle sorun
olduu hallerde dahi aslnda sorun olmayabilir. nk; her problemin en az birka doal zm de vardr.
Problem Nedir?
Problem kiinin ulamak istedii bir amaca ulamn engelleyen

etmenlerden oluan bir sretir. Hakknda aratrma yaplacak, dnlecekve zlecek durumdur. Kurum asndan problem ise;
kurumun amalarna ulamasn engelleyen etmenlerden oluan
kalite uygunsuzluu olarak tanmlanabilir. Dier bir deyile problem,
nemli bir hizmet, retim veya i srecindeki veya rndeki grnr
performans zayfldr.
Bir problemin yapsnda;

Karar verici(ler)
Ama
157
Kstlar
En az iki alternatif zm vardr. Karar vericiler, prob-
lemin ne olduunu anlamamza yardmc olur. Sorunun kaynan bulabilmek iin bize yol gsterir. Ama,
problemin zmnde izlenecek yolu belirler. Kstlar, problemi zme aamasnda sorunun ok fazla
bymemesi iin meydana gelen ya da belli ynlere
gitmemizi engelleyen faktrlerdir. Problemi zm
aamasnda sonuca gidebilmek iin en az iki tane zm gereklidir. Elde bulunan faktrlere gre bu zm
yollarndan birisine ynelmek gereklidir.
Problem zmede Kritik Faktrler
Problem ayn zamanda zm de demektir. Proble-
min ne olduunu bilmek ilk zm aamasdr. Sonuca

ulaabilmek iin sorunun kaynan iyi tespit etmek
gerekir. yi bir sorun tespiti beraberinde iyi bir zm
getirir.
Problem konusunda alanlar desteklenmelidir. So-
runu zmek amacyla kurulan ekip ya da problemin

zmnde yer alan kiiler motivasyon bakmndan
desteklenmelidir. Her ite olduu gibi, problem zmnde de motivasyon en nemli faktrdr.
Problem yaayan personel grev almaldr. Sorunun
zm aamasnda daha nce bu konuda tecrbeleri olan personel veya ahslardan yararlanmak, zme ulama yolunda zaman ve tecrbe salar. Ayn
sorunla daha nce yz yze gelmi olan kiilerin tecrbeleri sayesinde sorunun zmne daha ksa srede ulalabilir.
Problem zme sreci konusunda tm i grenler ei-
tilmelidir. Sorunun salkl ve abuk bir ekilde zme

kavuturulabilmesi iin, zm aamasnda yer alacak olan i grenler eitilmelidir.
158
zlen problemler aklda tutulmaldr. zme kavu-
an problemlerden daha sonra tekrar faydalanabilmek amacyla daha nce karlalan problem, sebepleri ve zm yntemleri unutulmamaldr.
Btn alanlarla paylalmaldr. zme ulaabil-
mek iin, sorun ekipte yer alan tm i grenler ile paylalmaldr.
Kurumun geliimi izlenmelidir.

Problemin zmnde; problem ile ilgili olabilecek a-
lanlara yer verilmelidir. zm aamasnda motivasyonu salayabilmek iin problemle ilgilenen i grenlerin ilerini severek yapmalar nemlidir.
zlen problemler ve teknikleri alanlarla paylal-
mal, tartlmaldr.
Problem zme Aamalar

Problemin tanmlanmas: Problemin zme kavutu-
rulmas iin ncelikle problemin ne olduu tespit edilmelidir.
Problem ve zmne ilikin bilgilerin toplanmas:
Problemin tespitinden sonra zm yoluna ulamak

iin verilerin salkl bir ekilde elde edilmesi gereklidir.
En uygun zm yolunun
uygulamaya konulmas:
Toplanan veriler deerlendirildikten sonra eitli zm yollar elde edilmelidir.
Ve sonucun deerlendirilmesidir. Tm bu aamalar
salkl bir ekilde yaplmal, her bir basamak ayrntl

bir ekilde ele alnmaldr.
Problem zme Basamaklar

Problemi tespit etme: Sorunun ne olduunu belirle-
mektir.
Hedeflerin konmas: Sorunu zmek iin alnan karar-
lardr.
159
Problemi inceleme: Tespit edilen sorunu ayrntl bir
ekilde ele almaktr.
Sebepleri belirleme: Soruna sebep olan kaynaklar in-
celemektir.
Bilgi toplama: Sorunun kaynan bulduktan sonra,
verileri elde etmektir.
Bilgiyi analiz etme: Elde edilen verilerin deerlendiril-
mesidir.
zm retme: Problemi zmek iin eitli zm
nerileri oluturmaktr.
En iyi zm belirleme: Belirlenen zmler arasn-
dan, zme en ksa yoldan ulatracak olan semektir.
160
Plan hazrlama: Tespit edilen zm yolu nda bir
taslak hazrlamaktr.
Uygulama: Yaplan plann faaliyete geirilmesidir.

Sonucu deerlendirme: Tm bu basamaklar yardmy-
la elde edilen sonucun verimliliini, zme olan katksn deerlendirme aamasdr.
Genel Yaklam
Kiiyi belirli bir biimde davranmaya ynelten zihinsel
eilimdir.
Problemin ne olarak grld

Kendine gven
161
Ynetici krl
Statkoculuk
Kararszlk
Problem zme Aamalar

Tanmlama
Problemin tespit edilmesi, srece etkisinin ortaya konulmas aamasdr. Problemi tespit edebilmek zme bir adm daha yaklamak demektir. Problemin ne olduunun anlalmas, zm yollarn
bulmay kararlatrr. Sorunun neden kaynakland, hangi artlarda
meydana geldii, soruna kimin sebep olduu gibi noktalar bu aamada ele alnmaldr. (Problem, Ne? Nasl? Niin? Nerede? Neden? Kim? )
Problemin Tanmlanmas
Bu aama sorunun tanmlanmas ve biimi ile ilgilidir

Tm bilgileri toplama
Kendini ve davranlar deerlendirme
evresini deerlendirme
Beklentilerin farknda olma
Problemi Tanmlamada Yaplmamas Gerekenler

Problemin sebepleri ile ilgili pein yarglara yer veril-
memelidir. Sorunun kaynan bulabilmek iin problem ok ynl deerlendirilmelidir. Kaynak tam olarak
tespit edildikten sonra sebepler belirlenmelidir. Problemin tanm esnasnda da bu sebepler yarglayc bir
dille ele alnmamaldr.
Belirli bir zme atf yapmaktan kanlmaldr. Soru-
nun kayna ve sebeplerinin tespitinden sonra elde

edilen zm yollarndan tek bir tanesine ynelmek
doru deildir. zm, iin en doru ve en hzl yntem
ele alnmaldr. Ancak, tm zm yntemleri bir arada
162
deerlendirilmelidir. Problemin tanm esnasnda tek

bir zm ele alnmamaldr.
Problemin ortaya kmas ile ilgili kusur ve sorumlu-
luklardan bahsedilmemelidir. Problem tanmlanrken,

problemin ortaya kmasna sebep olan faktrlerden
bahsetmek ve buna sebep olan kiileri anmak doru
deildir.
Problem zc Olmak in;

Sorunu tanmlama
zm odakl olma
lgili ve bilgili kiileri bir araya getirme
Takm almas yapma
Ortak akl kullanma
Tekniklerin kurallarn etkin iletme
Etkili iletiim kurma
Takm ii informal iletiimi gelitirme gereklidir.
Alt apkal Dnme Teknii
Edward De Bono tarafndan retilen bu teknik, dnce ve nerilerin belirli bir dzen iinde sunulmas ve sistematikletirilmesi iin
kullanlan bir yntemdir. apkalar dncelerin ayrtrlmas iin
kullanlan bir semboldr. apkalarn rengi deitike rengin simgelendii dncelerin belirli bir dzen iinde aktarlr.
Beyaz apka (NET BLGLER Tarafsz apka): Beyaz tarafsz ve
objektiftir. Bu apka objektif olgular ve rakamlarla ilgilidir. Grlen konu ile ilgili net bilgiler, saylar, aratrmalar, kantlanm veriler
ortaya koyar.
Krmz apka (DUYGULAR Duygusal apka): Krmz; fke, tutku
ve duyguyu artrr. Duygusal bir bak as verir. Konu ile ilgili
olarak, kiilere hibir dayana olmadan hislerini syleme ans verir.
163
Siyah apka (TEHLKELER Ktmser apka): Siyah karamsar ve

olumsuzdur, ktmserdir. Bir eyin niin yaplmayacan grr. Konunun riskleri, gelecekte douraca problemler, eletiriler ortaya
kar.
Sar apka (AVANTAJLAR yimser apka): Sar gne gibi aydnlk ve olumludur. yimser umutlu ve olumlu dnme ile ilgilidir. in
avantajlar ortaya konulur. Getirileri gz nne alnr.
Yeil apka (YARATICILIK Yeniliki apka): Yeil verimli byme
demektir. Yaratclk ve yeni fikirlerle ilgilidir. Konuyla ilgili alternatifler aratrlr. Yaratclk n planda tutulur ve orijinal, yeni, retken
fikirler ne srlmelidir.
Mavi apka (Serinkanl apka): Mavi serinkanll temsil eder ve her
eyin stndeki gn rengidir. Dnme srecinin dzenlenmesi
ve kontrol ile urar. Dnce sistematize edilir, durum analizi yaplr ve zetlenir.
Sonu olarak u gerei bilmemiz ve kabul etmemiz gerekiyor ki hayat sorunsuz dz bir yol deildir. Zaman zaman iniler ve yokularla
karlamak mmkndr. nemli olan bu tr sorunlarla karlanca,
ne yapacamz, nasl bir yntem izleyeceimizi bilmektir. Gerisi,
karar vermek ve uygulamaya kalmaktadr. Kurumsal lider; sorunu
grr, ne yapacan dnr, karar verir ve sorunu zmek iin harekete geer.
Kald ki yerel yneticilikte ortaya kan sorunlar anlktr ve ertelenemezdir. Hemen bir zm yolu bulunmas ve zlmesi icap eder.
Halkn ihtiyalar bekleyemez. Nitekim halk; zm bekler, mazeret
deil. O bakmdan lider ynetici anlk zmler konusunda marifetli
olmak zorundadr.
164
kinci Blm: Zaman Ynetimi
ZAMAN YNETM
Zaman ldrmek,
frsatlar ve hayat ldrmektir.
D. Thoreau
Kurumsal liderlik her eyden nce kiinin kendisini bilmesi ve kendisini kontrol etmesiyle ifadesini bulur. Bu bakmdan zel hayatta
veya i hayatnda zaman ynetimi becerisine sahip bireyler, baarl
olmaya adaydrlar. Bu bakmdan kurumsal liderlik amac bulunanlarn zaman ynetimi konusunda bilgili, bilinli ve becerili olmalar kanlmazdr. Kurumsal lider, zamana da hkmedebilendir.
Bireyler, zaman denilen sonsuz izgide yaarlarken, kimi zaman o
akntya nasl kapldklarn kendileri de anlamazlar. Oysa; zaman, ok
canl ve ok kymetli bir varlktr. Dolaysyla bu esiz varln kymetini bilmek gerek. Hayattan lezzet alabilmek ve faydal iler yapabilmek iin, zaman ok iyi ynetmemiz gerekiyor. Eer; biz zaman
ynetemezsek o bizi esir edebilir.
Zamann ynetilmesi, bireyler iin olduu kadar yneticiler iin de
byk nem tamaktadr. Zaman ynetimini beceremeyen bir ynetici, faydal ve baarl iler yapma konusunda ciddi anlamda zorlanr. O bakmdan kamu ynetiminde zamann doru ve verimli kullanlmas nem arz etmektedir.
165
Zaman olaylarn gemiten bugne gelip getii kontrol d kesintisiz bir sretir. Demokratik bir ekilde paylalan bir kaynaktr zaman
ve herkesin gnde 24 saati haftada 7 gn vardr. Zaman evrendeki
en benzersiz deerdir. kna edilemeyen, depolanamayan, alnp satlamayan, geri getirilemeyen, yeniden yaanamayan, durdurulamayan, dn alnamayan bir kaynaktr. nsana akldan sonra verilen en
deerli nimet zamandr. Yaplacak her i iin zaman gereklidir. Her
iin yaplmas bir zaman diliminde gerekleir. Bunun iinde zamann
iyi ynetilmesi gerekir.
Zaman ynetimi, bir yaam tarznn, bir hayat felsefesinin gerei,
hayata bir btn olarak bakmann, hayat blmlendirmemenin gerei bir kltrel durumu ve anlay ifade eder. Herkes iin ayn olan
belli zaman dilimlerinde, kiinin veya kurumun kendini zaman ierisinde ynetmesidir. Yani; zaman daha iyi deerlendirerek belli bir
zaman dilimine daha fazla i ve etkinlik sdrmaktr.
Bireysel Zaman Ynetimi
Zaman iyi kullanabilen bir kii, sanlann tersine kendine ait sreyi
bir konuda younlaarak deil; alma hayat, zel yaam, bireysel
zevkler gibi deiik etkinlikler arasnda paylatrabilen kiidir. Ksacas; zaman etkinlik dilimlerine baarl bir ekilde blebilen kiidir.
nsan yorgunum diyorsa; tembeldir. ok younum, zamanm yok diyorsa zaman ynetimini bilmiyor demektir. Kiinin geleceine yn
verebilmesi, hayatta baarl olabilmesi ve bunun iin gerekli grev
ve sorumluluklar yerine getirebilmesi, sevdiklerine vakit ayrabilmesi, holand etkinlikleri yapabilmesi iin zaman iyi kullanmas
gerekir. Kii zamann verimli ynetebildii takdirde; almalarndan
verimli sonular elde edecek, zaman yarnda dolaysyla da hayat
yarndaki stresi azalacak, bylelikle de daha baarl ve mutlu olabilecektir.
Zaman, hayata verdiklerimizle ve yaptklarmzla anlam kazanr. Zaman etkili kullanmak iin nceliklerin iyi belirlenmesi gerekir. Konuya ve kiiye gre deien ncelikler iyi belirlendii takdirde, zaman
etkin kullanmak mmkndr.
Bireysel zaman ynetimi demek; yanl ileri hzl yapmak deildir,
doru ileri ksa zamanda yapmaktr. Yneticilerin veya herhangi bir
166
insann zamanlarn ynetme konusunda baz ilkelere uymas gerekir. Bu ilkeler unlardr:
Zamann aknn farknda olun.
Ertelemekten kann.
Kendi kendinize sz verin.
Analiz yapn.
Etkin ve ok dnn.
Planlama yapn.
Etkin ve hzl okuma teknikleri gelitirin.
Enerji periyotlarna uyun.
Aceleci olmayn.
Mkemmelci olmayn.
Byk ileri uygun dilimlere bln.
Zaman izelgesi kullann.
Yaplacak iler listesi karn.
Hayrda hayr olduunu bilin.
nsanlar zamanlarn genelde drt ekilde harcarlar.

1. Baz iler vardr acil ve nemlidir. Bu ileri grmek zo-
runludur. Bir arkadamzn fena ekilde hastalanmas ve hastaneye gtrlmesi bir rnektir. Bu i hem
nemli hem de acildir.
2. Baz iler vardr nemlidir fakat acil deildir. Bu ileri
acil olmadklar iin ertelemek mmkndr. Hemen

davranmak zorunda deiliz fakat bu iler de nemlidir.
Mesela spor yapmak, ders almak, bir msabaka iin
idman yapmak acil olmayp da nemli olan ilerdendir. Bizim bu ilerde pro-aktif olmamz gerekir. Bu iler
acillemeden karar vermeli ve harekete gemeliyiz.
Gnn birinde bimek iin nceden ekmeliyiz...
167
3. Baz iler vardr acildir fakat nemli deildir. Bu tr
ilere dikkat etmeliyiz. Aciliyet, nem ile kartrlmamaldr. Yoksa btn gn alp, programdaki her ii
grp akam saatlerinde hi bir i halletmemi gibi
hissettiimiz gnlerden biri olur. Btn gn acil iler
ile megul olmuuzdur ama belki de hakikaten nemli olan ileri unutmuuzdur. Acil olan ile nemli olan
ileri kartrmamal, karar anlarnda kiisel btnlmz korumalyz. Pusulamz saatin nnde tutmalyz.
4. Baz iler vardr, ne acil ne de nemlidir. Anlamsz bir
ekilde televizyon kanallarn kartrmak, dedikodu

yapmak, zaman ldrmek vb. Zamanmz bu ekilde
tketmekten kanmalyz. Daha nce de sylediimiz
gibi, hibirimizin israf edecek kadar ok vakti yoktur.
Kurumsal Zaman Ynetimi
Kurumlarda zaman ynetimi hem projeler iin maliyet azalmasna ve

hem de iletmeler iin deerli bir kaynak olan insann daha verimli bir
ekilde istihdamna imkn vermektedir. Zaman ynetiminin amac,
bireylerin ve zellikle de yneticilerin zamanlarn verimli ve etkin bir
ekilde kullanmalarn salamaktr.
Zaman ynetimi iin gerekli olan i ortam deil, bireyin zihinsel olarak bu konuda kendisinin hazr hissetmesidir. Bireyin baarma istei,
mcadele gc, gerekli bilgi, takm uyumu gibi zelliklere sahip olmas da nemlidir.
Zaman ynetimi bir sre olarak dnldnde bu srecin sekiz
aamadan meydana geldiini sylemek mmkndr:
Zaman cetveli oluturma
Zamann neye ve nasl harcandnn belirlenmesidir. Bunun en iyi

yolu bir iki hafta boyunca her gn belirli sre aralklaryla yaplan tm
ileri ve niteliklerini, srelerini bir forma aktarmaktr.
168
Zaman problemlerini tanma
Formdan elde edilen bilgilere gre zaman kaybna neden olan problemler belirlenir.
Kendini tanmlama
Bireyin kendini tanmas, yetenek ve becerilerini deerlendirip zaman kaybna neden olan davranlardan uzaklamas ve zaman
kontrol edebilmesi iin gereklidir.
Ama ve ncelikleri belirleme
Hedefler ve ncelikler tespit edilerek zamann verimli kullanlmas

salanmaktadr.
Hedefleri uygulama planlarna aktarma
Hedef ve ncelikler belirlendikten sonra bunlarn gerekletirilmesi

iin bir plana ihtiya vardr. Ancak iyi bir plan sayesinde verimli bir
alma ile hedeflere ulalm olur.
Gnlk programlar ve rehberler hazrlama
Gnlk programlar, planlarn ksa sreye aktarlm, ayrntlanm ve

aamalandrlm hlidir.
Zaman ynetimi teknikleri gelitirme
Zamann yanl kullanlmasna neden olan etkenleri ortadan kaldrmak iin, bu yanllar yapanlarn eitilmesi gerekir. Bunun iin de zaman ynetimi teknikleri kullanlr. Telefonun doru kullanm, etkin
toplant ynetimi, doru iletiim kurma vb. teknikler gelitirilir.
Srecin izlenmesi ve analiz edilmesi
Zaman ynetimi kesintisiz devam eden bir sretir. Zaman ynetimi

programnn uygulanmas sonucunda sre kontrol edilir ve iyiletirme almalar ayn hzla devam eder.
169
Yneticilerin Zaman Kullanm
Yneticilerin etkin olabilmesi nemli lde zamanlarn rgtn

almalarna yapc katklar salayan etkinliklere ayrabilmelerine
baldr. Her yneticinin zamann etkileyen faktrler birbirinden
farkldr.
Kiilik yaplar ve alma alkanlklar
Ynetim dzeyi
Yneticinin yetenekleri
Bilgi sistemleri
Bireylerin kiilik yaplar ve alma alkanlklar onlarn zaman kullanma biimlerinin nemli lde etkilemektedir. Bireylerin gndelik yaam ve alma alkanlklar incelendiinde iki farkl davran
170
eilimi belirlenmitir. Buna gre A tipi kiiler yetki devretmeye yanamaz, sabrsz, hrsl, sosyal ilikileri i arkadalaryla snrl, baar odakl kiilerdir. B tipi kiiler ise sakin, telasz, yarmaktan holanmayan, ar i yklenmekten kanan, planlamaya nem veren,
sosyal yaamlar geni, sabrl kiilerdir. Yaplan aratrmalarda A tipi
yneticilerin ok olduu fakat buna ramen st dzey yneticilerin
daha ok B tipi kiilerden olduu belirlenmitir.
Yneticinin almalarna ayrdklar zaman miktar, kurum hiyerarisindeki durumlarna baldr. st, orta ve alt dzey yneticilerin zaman ynetimi birbirinden farkldr. st dzey yneticileri zamanlarnn yaklak %80ini etkin ve verimli bir ekilde kurumsal amalara
ulamak iin ayrdklar belirlenmitir.
Farkl ynetim dzeylerinde alan yneticilerin sahip olmas gereken yetenekler birbirinden farkldr. st dzeyde bulunan yneticilerin karar verme yetenei daha fazla iken, alt dzey yneticilerin
iletiim becerilerinde daha yetenekli olmas gerekir.
Bilgi sistemleri kurumsal bilgi ve iletiim gereksinimini karlamak
iin kullanlan bilgisayar tabanl sistemlerdir. Yneticiler kesintisiz,
doru ve gncel bilgilerle oluturduklar politikalar nitelikli hle getirir, gncellerler. Bilgi ak olmadan ynetim fonksiyonlarn tam
olarak yerine getirebilmek mmkn deildir.
Zaman Tuza ve Kavram
Sosyal ilikilerden, kiisel ve kltrel zelliklerden kaynaklanan ve

zaman kayplarna yol aan veya zaman kt kullanmamza sebep
olan faktrlere zaman tuzaklar denir. Planlarmz gerekletirmek
iin yeterince zamanmzn olmas gerekir. Zaman arttrabilmek iin
zaman tuzaklarna dmemek gerekir. Zaman tuzaklar 4e ayrlr:
1. Kiiden kaynaklanan zaman tuzaklar
2. lerden kaynaklanan zaman tuzaklar
3. Ynetim anlayndan kaynaklanan zaman tuzaklar
4. Kurumsal yap ve politikalardan kaynaklanan zaman
tuzaklar
171
Kiiden Kaynaklanan Zaman Tuzaklar
Kiiden kaynaklanan zaman tuzaklar, kiinin kendi inan, tutum ve

davranlarnn sonucunda ortaya kar. Kiinin kendi oto kontroln
gelitirmesi ve davranlarn kabul snrlar iinde bulundurmas, kiiden kaynaklanan zaman tuzaklarn ortadan kaldrr. Kiiden kaynaklanan zaman tuzaklar eitli nedenlerden kaynaklanr. Bu nedenler:
z Disiplin Yoksunluu
z disiplin, dardan bir otoriterin kontrol ve korkusu olmakszn,

kiinin iinden gelerek ve nedenlerini kavrayarak, doru davranlar
seme yeteneidir.
z disipline sahip olmayanlar, dier insanlara sadece birka dakika
ayrarak zamandan tasarruf edeceklerini dnrler; oysa insanlara
birka dakika harcamak israf deildir. Kiisel zaman ynetiminde z
disiplinini gelimi olan insanlar daha baarldr; nk, onlar dardan kimsenin kontrolnde olmadklar gibi, zamann kontrolnde
de deillerdir. Kendilerini srekli zaman basks altnda hissetmezler.
nceliklerini belirlerler ve zamann ynetimine girmezler. Doru zamanda doru iler yaparak, kendileri zaman ynetirler.
Bireysel Hedeflerin Belirsizlii
Hedef belirlememe, mevcut durumun dnda kma sebebidir; dolaysyla var olan durumla planl bir atmay gsterir. Eski rahat kalplar terk etmek hayattaki en zor eylerden biridir. Aslnda bu kadar
ok insann hedef belirlememesinin en byk nedeni bu olsa gerek.
Oysa her gelime byk bir deiim hareketliliinin sonucunda ortaya kar.
Hedefleri gerekletirmek iin belli bir zaman boyutu gerektiinden hedefler bizim zaman ynetme becerimize bir lt kazandrr.
Amalarmz ve hedeflerimizi belli bir zaman diliminde gerekletirmek zorunda oluumuz, zaman algmz gelitirir Doru hedef belirlemek olduka nemlidir. Hedefin yanl belirlenmesi, byk bir zaman kaybna neden olur. Hedef doru deilse sonularn kontrol
mmkn deildir.
172
Erteleme
Erteleme, belli bir zaman diliminde yaplmas gerekli olan ileri kendi zamanlarnda yapmamak baka zamanlara aktarmaktr. leri ertelemek, hayat ertelemektir. Erteleme, zaman planlama ve baar
karndaki en byk engellerdendir. Erteleme kendimizi aldatmann bir sonucudur. Ancak yaplmas gereken ve ncelik tayan ileri
ertelemek, elimizdeki ilerin normalde alacaklar zaman ikiye katlayabilir. Zamann ikiye katlanmas, elimizdeki zamann da gitmesi demektir. Bu davrantan kurtulmak iin;
Byk ve zor ileri kk paralara blmek,
Sevimsiz ileri ilk olarak yapmak,
Ertelemeye yol aan korkularmz yenmek gibi yollara
bavurabiliriz.
Kendine Ar Gven ve Gvensizlik
Kendine gvenmek iyi ve yararl bir zelliktir; ancak fazla gven ilere ve insanlara kar bir kaytszla ve bo vermilie neden olur.
Kendine ar gven gibi gvensizlikte zaman kaybdr. Baarmzdan,
performansmzdan ve geleneklerimizden emin olmamak, bu zelliklerimize kar ar gvensizlik bizim i yapma yeteneimizi ortadan
kaldrarak zaman kaybna neden olur.
Hayr Diyememe ve Ar Sosyallik
Zaman ynetimi bazen hayr diyebilmeyi gerektirir. evremizdeki

insanlara hayr diyemiyorsak birok iimiz bu yzden aksyor demektir. Bu durumda hayr demenin bizim iin ne anlama geldiini ve hayr
demediimiz zaman bunun ne gibi sonulara yol aacan dnmek gerekir. Bu davran yenmek iin,
Hedef ve planlar belirlemek
letiim becerilerini kullanmak gerekir.
Hafife Alma ve n Yarglar
nsanlarn yaamn gereklerini hafife almalar, yaam nemsememelerinden, hafife aldklar faktrlere ulaamamalarndan ya da
173
kendilerine olan ar zgvenden kaynaklanr. Ar zgvene sahip

olanlar belli bir zaman diliminde yaplmas gereken ileri, her durumda yapabilecekleri dnerek ertelerler. Bu ilerden dolay zaman
kayb kanlmazdr.
n yargl olan insanlar zaman ynetimini balangtan reddederler.
Zaman ynetimine duyduumuz tepkiler zaman ynetimini zorlatrr.
Kararszlk
Genelde, yaplmakta olunan i veya zlmeye allan sorun hakknda yeterli bilgiye sahip olamamaktan kaynaklanr. Gerektii zaman, verilen kararlar yararda getirebilir zararda. Yine de yanl karar
da kararszlktan iyidir.
Karkln bir sebebi de kararszlktr ve bu da zaman kaybna neden
olur. Eer iinizde hedeflerinizi ak bir ekilde belirtirseniz ve de sizden neler beklendiini de tam olarak bilirseniz kararszlnz byk
lde yenirsiniz. Kararszlk nedeniyle zaman tuzana dmemek
iin iimizle ilgili btn kararlar tek bamza almaya kalkmak bazen altndan kalkamayacamz bir ykle uramamza ve zaman
kaybetmemize neden olur. Bu yzden kararlarmz iyi deerlendirmeli ve gereken nemi vermeliyiz.
G Olandan Kanmak
Sadece ne yaptnz ve nasl yaptnz deil bir ii ne kadar srede

yaptnz da nemlidir. Byk iler, g sayesinde deil sabrla baarlr.
Nasl olsa nemli bir ii yapmadmz bildiimize gre; zaman harcayp bir eyleri yapma, kolay bir eye balayp bunu bitirme, yaplacaklar listesinden daha ok maddeyi silme gibi davranlarla bir anlamda
kendimizi kandrm oluruz. nemli i hala oradadr. Zor ilerin sonraya braklmas sonraki yaplacak ilerin daha da zorlamasna yol aar.
Zor ilerin ilk nce halledilmesi de zaman kaybn nleyecektir.
TEN KAYNAKLANAN ZAMAN TUZAKLARI
Sk ve uzun telefon grmeleri
Beklenmeyen ziyaretler
174
Yetersiz sekreterya hizmetleri

Gereksiz toplantlar
Kurumsal belirsizlik ve kriz durumlar
YNETM ANLAYIINDAN KAYNAKLANAN ZAMAN TUZAKLARI

Yetki devrinden kanma
Yetersiz iletiim
Ynetsel hedeflerin belirsizlii
Koordinasyon eksiklii
Ar veya yetersiz ynetim
Ak kap politikas
KURUMSAL YAPI VE POLTKALARDAN KAYNAKLANAN ZAMAN

TUZAKLARI
Salkl alma ortam
Brokrasi ve bro patolojisi
Merkez ve hiyerarik kurum yaps
Bunlar gibi zaman tuzaklar elimizdeki zaman en iyi ekilde deerlendirmemize engel olmaktadr. En iyi yapmamz gereken bu zaman
tuzaklarnn farknda olarak onlara kar nlem almaktr; nk kardaki dman bilmeden onu yenmek mmkn deildir. Unutmayalm ki gl bir iradeyle baarlamayacak hibir ey yoktur. Yeter ki
biz istemesini bilelim ve bunu gerekletirmek iin elimizden geleni yapalm. Hayatta zamandan daha deerli bir eyimiz yoktur. Zaman elimizden kt an bir daha dn olmayan bir deerdir. Tpk
genlik, salk, ocukluk gibi Byle bir deeri kaybetmek demek,
hayat kaybetmek demektir. Ertelerseniz kendinizi bir i baarmann
keyfinden ve gururundan mahrum brakrsnz. Oysa harekete getiinizde ve ie baladnzda niin bu kadar bekledim, bunca gnn
boa gemesine niin izin verdim dersiniz. Szn z, etkin lider, zamana mahkum olmayandr.
175
STRES YNETM VE FKE KONTROL
Kurumsal lider kendine hkim olabilen insandr her eyden nce.

Gne olmadan gndz ve geceyi aydnlatmak mmkn deildir.
nsan, en akll varlktr. Dier bir syleyile varlklarn en aklls insandr. Stres ise, akln zayflamas durumudur. fke baa geldiinde ise,
akl seyahate karm. zel hayatta veya i hayatnda stresle ba
etmek ve fkeyi kontrol edebilmek iin, bu konularda bilgili, bilinli ve
becerili olmak bir zarurettir.
Stres Ynetimi
Zaman denilen sonsuz izgide yaarken, bazen can skc olay, durum ve kiilerle karlalabilir. Hayat; her zaman gl baheleri kadar
renginlik, ufuklar kadar enginlik, Karun kadar da zenginlik bahetmeyebilir. Hayatn inii kadar yokuu, iyilikler kadar ktlkleri, iyiler
kadar ktleri de mevcut. te bu olumsuz durumlarla karlalnca,
ou zaman, ktmser bir duyguya kaplarak strese davetiye karlmaktadr. Oysa; hayat, ok kymetlidir.
Bu balamda stresin ynetilmesi, bireyler iin ne kadar nemliyse;
yneticiler iin ok daha byk nem tamaktadr. Stres ynetimini
renmemi bir yneticinin kurumuna ve alanlarna faydal olabil-
176
kinci Blm: Stres Ynetimi ve fke Kontrol
mesi ok zordur. Stresle ba edemeyen, onunla bark olmayan bir

kii ve zellikle ynetici, fkenin kucana der.
Stres, bedenimizin d uyaranlara kar verdii isel tepkilerdir. Ve
aslnda normal bir sretir. nk yeteri kadar stres insann baklk sistemini glendirir ve korur, beynin renmeyle sorumlu blgesi daha iyi alr, gdlenmeyi salar, yeni durumlara younlamay
kolaylatrr. Bunca fayda salayan stres hayatmzn bir parasdr
ve ondan kamak mmkn deildir, nk yaam iin gereklidir. Gerekli olan stresin normal seviyenin altnda olmas kiide sorumsuzluk, ilgisizlik gibi sonulara yol aar. Stresin zararl olan, ynetilemeyecek derecede yani normalin zerinde olmasdr.
Stres, duygusal ve fiziksel btnlmze ynelmi bir saldrdr. Bu
saldrnn geli kayna ok eitli olabilir. En ok rastlanan sebepler
u ekilde sralanabilir:
Ekonomik geim zorluu
Aile ii anlamazlklar ve iddet
Boanma
yerinde yaanan huzursuzluklar
Cinsel taciz
Cinsel engellenme
Ar eitim
Ar aile ii sorumluluklar
Belirli bir korkuya sebep olan durumun ortaya kmas
lm
Aniden ortaya kan fiziksel hastalklarn yaratt korku
Ar stres esasnda kalp atlarnn hzlanmas, ellerin terlemesi,

gerginlik, kan ekerinin ykselmesi, ate ykselmesi, az kuruluu,
ba ars, ba dnmesi, mide bulants, sebepsiz kaslmalar, halsizlik,
itahszlk, nefes darl gibi fiziksel deiimlerin yan sra birtakm
duygusal durumlar da gzlenir: sinirlilik hali, duygusal yorgunluk, isteksizlik, konuma zorluu ya da tam tersi fazla konuma, hatal konuma (szckleri kartrma), unutkanlk, eitli korkularn belirme-
177
si (yaknlarn kaybetme kaygs, uu korkusu, hastalanma korkusu,

lm korkusu vb.), baarszlk hissi, kendini kk ve yetersiz grme, duygusal dengesizlik... Btn bunlarn nedeni ve amac vcudun
tehlikeyi yok etme isteidir. retici ve verimli bir yaam srdrmek
iin ruh ve beden saln korumak gerekmektedir.
Stres altndaki kii bir korku yaar. Bu korku onun normal yaamn srdrmesine engel olur. Zira; stres altndaki kii, kendini hibir
yk tayamayacak derecede yorgun hisseder. Bir eyleri yapmaya ynelik istek dzeyinde ciddi bir d sz konusudur. Bir eyleri
yapmaya yeltense de baarsz olacana inanr.
Stresin uzun srmesi ya da saldrnn bedence savuturulamamas
durumunda bedenin kimya dengesi bozulmaya balar. Stresle baa
kmak, onu kontrol etmek mmkndr. Stresi yenmek ve mutlu olmak iin fiziksel ve ruhsal olarak baz tedbirler almak yerinde olacaktr:
Kahvalt etmek ve doru beslenmek,
Yeterli ve dzenli bir uyku alkanl edinmek,
Bolca su imek,
Dzenli egzersiz yapmak,
Doru nefes alp vermek,
Glmeye zaman ayrmak,
Bak asn deitirip olumlu dnmek,
Para biriktirmek,
Yeni hedefler belirlemek,
Zaman iyi ynetmek,
Kendimizi gelitirmek,
Kendimize zaman ayrmak.
yi bir kahvalt vcut direncini artrr ve savunma mekanizmasnn almasn salar. Doru beslenmek kilo almn ve eitli hastalklarn
ortaya kmasn engellemesi bakmndan nemlidir. Doaldan uzak
178
beslenmek, zararl gdalar tketmek savunma mekanizmasnn almasn bozar.

Dinlendirici bir uyku herkes iin arttr. nk, vcudumuzda biriken
stres ancak dinlendirici bir uyku ile atlr. Uyku ile enerjimiz yenilenir,
performansmz artar, direncimiz ykselir. Su, hayatmzn en nemli
parasdr, yaamn kendisidir. Dnyann 4te 3 su olduu gibi insan vcudunun da %70i sudur. Bol su imek, gn iinde kaybettiimiz suyu yerine koyar, organlarn almasn kolaylatrr, gerginlik
hissini giderir, konsantrasyonu salar ve cildi gzelletirir.
Dzenli egzersiz yapmak ve doru nefes alp vermek oksijen almn
artrr, kaslar altrr, kilo kontroln salar, duruu dzeltir ve insan mutlu ederek savunma gcn artrr.
Glmek ve olumlu dnmek ise sindirimi kolaylatrr, tansiyonu
dengeler, diyabetten korur, oksijen almn artrr, mutluluk hormonunu salglanmasna yardmc olur ve bunlar gibi birok iyi etki oluturarak kiiyi stresten uzak tutar.
Para birikimi yapmak, stres kaynaklarndan biri olan ekonomik skntlar nlemesi asndan nemlidir. Gnmzde ou eyin maddiyata bal olduu dnlrse yeteri miktarda para sahibi olmak kiinin kendine gvenmesini salamaktadr. Nitekim ailevi sorunlarn
nemli bir ksmnn temelinde ekonomik yetersizliin olduu bilinmektedir.
Yeni hedefler belirlemek, motivasyonu salad iin kiiyi her zaman din tutmaktadr. Din bir beyin strese kar en iyi nlemdir.
Yeni hedefler ayn zamanda yeni umutlar demektir. mitsiz bir kii
iin dnya yaanlas bir yer deil ve botur. mitsizlik ve hedefsizlik
yani boluk duygusu kiiyi strese itmektedir.
Zaman ynetme becerisine sahip olmak kiinin planl olmasn gerektirir. Planl bir yaam olan kii yaplacak ileri normal zamannda
yaparak skmayacak ve psikolojik olarak rahat hissedecektir. Her
nefes alp vermede bir para daha kaybettiimiz zaman nemli bir
hazinedir ve ne zaman bitecei bilinmemektedir. yi bir plan ile ilerini halledebilen, kendine ve sevdiklerine zaman ayrabilen, dolaysyla fiziksel olduu kadar psikolojik olarak da salkl bireylere toplum
olarak ihtiya vardr.
179
Kendimizi gelitirmek, yeni eyler renmek, becerilerimizi oaltmak, bolca kitap okumak zgveni ve zsaygy artrr. yaam ve
zel yaamda kendimizi daha iyi hissetmemizi salar. Kendimizi
sevmek, yeni yerler grmek, gezmek, yeni insanlarla tanmak, farkl beceriler gelitirmek, uralar bulmak, eitli kltrel etkinliklere
katlmak, sevdikleri ile vakit geirmek, paylamlarda bulunmak, dua
etmek, gevemek, insanlar olduklar gibi kabul etmek vb. kiinin i
dnyasn ve hayat grn gelitirerek mutlu olmasn salar.
Mutluluk stresin, stres mutluluun ba dmandr. Hayat ise seimlerden ibarettir. Ya mutlu olacaz ya da mutsuz. zc durumlarla
karlaldnda da bata zm istei ve etkin zm yollaryla sorunun stesinden gelerek mutluluu tesis etmek mmkndr. Semek insann elindedir.
Stres; modern alarn en nde gelen hastalklarndan birisi olup hzl yaama tarznn dourduu bir sonutur. Her gn onlarca bazen
yzlerce- i veya kiiyle megul oluyoruz. lerimizin birisi bitmeden
dieri balyor. Aslnda bir ii tam olarak bitiremeden dierine gemek zorunda kalyoruz. Bylelikle hem iler yarm yamalak kalyor
hem de strese giriyoruz.
fke Kontrol
fke, her canlda bulunan ve bir tehdit karsnda organizmann gsterdii doal bir tepkidir. fke hepimizin iinde var olan, mutluluk,
znt, heyecan gibi bir duygudur. Bu demektir ki fke duygusunu da esasen dier duygular gibi doal karlamak gerekir. Burada
nemli olan fkelendiimizde, onu anlay ve yorumlay tarzmzdr.
ncelikle unu kabul edelim ki fkelenme duygusu sebepsiz olarak
ortaya kmaz. fke, bizi mutsuz eden, engelleyen, kiiliimizi glgeleyen kii, olay veya durumlara kar isyan etmektir. fke kontrol
ise bu duygunun yol at ruhsal ve bedensel tepkileri azaltmaktr.
Gnlk hayatta yaadmz stresin doal sonucu ise, fkelenmektir.
Bir isyan duygusu olarak ortaya kan fke, kontroll kalmak kaydyla normaldir. Byle bir durumda fke duygusu grevini yapm; iinizdeki isyan da vurarak bizi/sizi deiimin gerektiine dair uyarmtr. bu noktada bir uyarc ileviyle kalrsa, durum normal kabul
180
edilebilir. nk; bu duyguyu da vurmakla rahatlarsnz ve kendiniz

zerinde kontrol sahibi olduunuzu hissedersiniz.
Tam bu nokta devreye fke kontrol girer. Gerekte doal bir duygu
olan fke duygusu, kontrol edilemediinde, abartl yaandnda,
seller gibi nne gelen her eyi ykp deviren bir ykc afet bir hline
dnebilir. fkelenme, bir hakszla isyan duygusu olarak kald srece doaldr; oysa, karnzdakine zarar verme, onu yok etme
hakk olarak grme noktasna taarsa, insanca olan bu duygu bizi/
sizi hayvanca derecelere srkleyebilir.
Hayatmzn her alan, istemediimiz kadar sinir ve stres kaynaklaryla dolup tamaktadr: ortamnda, aile hayatnda, sosyal alanlarda,
trafikte, ekonomik ilikilerde, insan ilikilerinde... Aslna bakarsanz,
huzurla stres, gzellikle irkinlik, doru ile yanl hep bir arada yaamaktadrlar. Biz hangisini grmek istersek gzmze o arpmaktadr.
Bylesi bir tabloda nemli olan sakin olmak, fkeyi doal snrlarnda
kontrol edebilmektir. Hepimizin fke veya daha ileri boyutta stresle
nasl ba edebileceimizi renmeye ihtiyacmz var. fkesini baarl bir ekilde kontrol edebilen kiiler, fkelendiinde kendini kaybetmeyen bireylerdir. fkelenebiliriz ama nerede durmamz gerektiini bilmek zorundayz.
fkemizi doal snrlar iinde ifade edelim; krc ve ykc olabileceimizi hissettiimiz anda; sakinlemek iin bulunduumuz yerden
uzaklamak, pozisyon deitirmek (oturmak, kalkmak), farkl dnmeye almak, suyla temas etmek gibi farkl yollara bavurulabilir.
fke annda, gerekte ou zaman hakl sebeplerle ortaya konan
barp arma, krp dkme ve deiik biimlerde iddet uygulamann hibir sorunu z(e)medii aktr. Bu tr davranlar, beklenenin
tam aksine sorunlar derinletirdii, ilikileri bozduu, kiileri haklyken haksz durumuna drd ortadadr.
Sonu itibariyle fkelenmek ok doal bir davrantr; doru ekilde
ifade edilirse, bizim iin yararl da olabilir. Aslolan fkeyi doal snrlarnda brakmaktr. Bu iin kkten zm ise; iki yntemle mmkndr: En temel yaklam kiilere, olaylara ve durumlara pozitif bir
181
bak as sergilemek; ikincisi ise her ite bir hayr arayarak negatif
enerjiden olabildiince uzak kalmaktr.
Bir baka boyutuyla kii fkeye sebep olan durumlar, olaylar, kiileri ortadan kaldramayaca gibi onlardan kaamaz da. Fakat fkenin
sonular deitirebilir. fke duygusuyla baa kmak iin bilinsiz
olarak baz yollara bavururuz:
fade etme,
Sakinleme,
Bastrma.
Bu yollardan en salkls ifade etmektir. Kii isteklerinin ne olduunu bilip bunlar muhatabna doru bir ekilde aktarabilir, bylece fkesini kontrol etmi ve bir ekilde dindirmi olur.
kinci yol, fke annda nefes alp verii ve kalp atn kontrol ederek
fiziksel olarak normale dnmeye almaktr. Bu sayede kiinin fke
duygusu hafiflemektedir.
Bastrma ise kzgnl ite tutmak ve fkeye sebep olan durumu dnmemeye almaktr. Dikkati olumlu eyler ynlendirmek fkeyi
bastrmaktr. Fakat srekli olarak bu yolu kullanmak pek salkl deildir. nk, kzgnln sebebi ifade edilmezse bir zaman sonra bu
duygu kiiye olumsuz etkileriyle dnerek yksek tansiyon, depresyon, mide hastalklar, alerji gibi eitli rahatszlklara sebep olabilir.
fke duygusunu kontrol edebilmek ii nce kiinin kendini fkelendiren sebepler zerinde kafa yormas gerekir. Bu sayede bu durumlarla baa kmak iin nceden bir hazrlkl olmak mmkn hle gelir.
fke annda kiinin kendisini kaybetmemesi iin bavuraca basit
yntemler bulunmaktadr:
Doru nefes alp vermek
Doru nefes karndan yani diyaframdan alnan nefestir. Gsn st

blgesinden alnan nefes kiiyi rahatlatmaz. Gnlk yaamda nefes
egzersizleri bireyin vcuduna oksijen almn artrp onu rahatlatr.
fke annda diyaframdan derin alnan nefesler ve bunun yan sra
182
kiinin kendini rahatla, sakin ol gibi kelimelerle telkin etmesi fke

kontroln salamada nemlidir.
Rahatlatacak bir yer hayal etmek
Bu hayal kiiyi eskiden mutlu olduu bir yere gtrerek oda deitirecektir. Normal yaantsnda bunu yapan kii fke annda da tekrarlayarak rahatlayacaktr.
Soruna deil
zme younlamak
fke duygusu kiinin

kendini hakl grmesine yol amaktadr.
Bunun
sonucunda
salkl yarglara varamayan birey problemi daha da iinden
klmaz bir hle getirmektedir. Olumsuz bir
durum karsnda her
ey mahvoldu, bittim
gibi olumsuz dncelere girip fkeyle soruna younlamak yerine nasl zlebilir sorusunun peinde olmak
bu duyguyu nemli miktarda azaltacaktr.
Yaamn ini klar olduunu hatrlamak
Yalnzca fke annda deil her zaman hayatn inileri ve klar olduunu hatrlamak gerekir. Olumsuz bir durum karsnda zaten hep
byle oluyor, hayat bana hep kazk atyor eklinde farkl dncelere girmek insanlara ve kiinin kendisine olan gven duygusuna zarar
vererek mutsuzlua yol amaktadr. fke annda da iinde bulunulan
durumun olabilirliini dnmek faydal bir yntemdir.
183
Bencillik duygusu ile ba etmek
Bencillik kiinin her eyi talep etmesine, istemesine, beklentisini

hep yksek tutmasna yol aar. steklerine ve arzularna kavuamayan bencil insanlarn yaadklar en youn duygu ise hayal krkl
sonucu oluan fkedir. Bunu engellemek iin kiinin kendini tanyp
taleplerini gzden geirmesi ve bencillikten syrlmas gerekir. Bu sayede hayal krkl yaamayacak ve daha az fkelenecektir. nsanlar olduu gibi kabul etmemek, deitirmeye almak da her ey
benim istediim gibi olmal dncesinin bir sonucudur ve fkeye
yol amaktadr. Kald ki yalnzca kendini mutlu etmeye alan kiilerin her eye sahip olsalar bile mutlulua bir trl ulaamadklar da
gerektir. Mutluluun bakalarn mutlu etmekten getii unutulmamaldr.
Problem zme becerisini gelitirmek
Hayatmzda var olan problemler zlemedii zaman fkeye sebep

olurlar. Bu sebeple var olan problemlerin aama aama zlmesi,
byk problemlerde bakalarndan yardm istenmesi gerekir. Bu sayede problem zme becerisi gelien kimseler kendilerini fkelendiren sorunlar karsnda hemen zme ynelecek ve fkeyi kontrol
edeceklerdir.
letiim becerisini gelitirmek
Problemlerin ou kiiler arasndaki anlamazlktan kaynaklanmaktadr. Karmzdakini dinlemeden, anlamaya almadan, nyargl
hareket etmek ve hkmler vermek bir iletiim sorunudur ve anlamazlk fkeye yol amaktadr. Muhatabmz iyi dinlemeli, akla gelen
her eyi hemen sylememeli, etraflca dnmeli ve krc olmayan
bir slupla karmzdakine aktarma yoluna gitmeliyiz.
Mizah duygusunu gelitirmek
Mizah, sorunlar glerek geitirmek deil onlarla yzlemektir. Sz

gelimi, her eyin istedii gibi olmasn arzulayan birinin olumsuz bir
durum karsnda fkelendiini dnelim. Tam da bu anda, fke
hlinde kii kendini o yerin (i yerinin, evin, ehrin, dnyann) sahibi
veya yaratcs olduunu hayal etsin. Herkesin onun iin altn,
elini eteini ptn, her isteinin annda yerine getirildiini vs.
184
Kii ayrntl dnmeye devam ettike isteklerinin ne kadar abartl

olduunu ve bunlara hakknn olmadn fark edecek ve yznde bir
glmseme belirecektir. fkesi bir anda azald gibi bencillii ile yz
yze gelmi olacaktr.
Dinlenmek / ara vermek
Youn anlarda, stresli zamanlarda, fke annda ara vermek, durup

hibir ey dnmemek ve yapmamak bazen olduka ie yaramaktadr. Byle yapld zaman gereksiz yere kimse krlmam, yanl kararlar alnmam olunur ve fke duygusu kontroll bir ekilde atlatlr.
fke ve stres kontrol edilebilir iki durumdur. Kii daha salkl, uzun
ve mutlu bir hayat geirmek iin kendini yalandran, yoran ve ypratan olaylar ve durumlardan uzak kalmaldr. Her eyin az karar, ou
zarar sz gereinde duygular da yerinde ve miktarnca kullanlmal
ve kontrol edilmelidir. Bu sayede kendini gelitiren bireyler, zamanla
toplumu da ekillendirecek ve mutlu bir dnya iin alm olacaktr.
Trafikte bile gereksiz yere barp aran, fkelenen ve birbirlerini
kk menfaatler uruna kran, zen insanlarn ounlukta olduu
gnmz dnyasnda kendini kontrol edebilmek byk bir erdem
olsa gerektir. Unutulmamaldr ki her ey kk bir admla balar ve
her insan nce kendisinden sorumludur. Gerek lider, fke annda
belli olur!
185
MOTVASYON
Kurumsal liderlik gl bir kiilik ve karakter gerektirir. Bunun yolu

ise, iteki cevherin darya karlmasdr. Etkin liderlik iin, gl ve
tkenmez bir kaynaa ihtiya vardr. Bu g ve kaynak, insann ruhunda gizlidir. Yaratcya inanp gvenen bireyler, kendilerinde gizli
olarak yaayan glerini de kefederler ve da yanstrlar. zel hayatta veya i hayatnda salk, huzur, mutluluk ve baar ite bu isel
hazine de sakldr.
Motivasyon Nedir?
Gncel hayatta ve i yaamnda ska kullanlan ifadelerden birisi de

motivasyondur. ncelikle eitim aamalarnda sonra da zellikle i
dnyasnda motivasyonumuzu nasl koruyabileceimizin cevabn
ararz. nk; bir eyler yapabilmek iin harekete gemek gereklidir
ve bazen bu enerjiyi kendimizde bulamayabiliriz.
hayatnda alanlarn belirli aralklarla motivasyonunu artrmak
yneticiler iin nemli bir vazifedir. Bu ynde faaliyet gsteren y-
186
kinci Blm: Motivasyon
neticilerin lider nitelii tad ifade edilir ki bizce de doru bir tespittir.
Bir kurumun etkin ve verimli biimde almas asndan en nemli srelerden biri de iletiimdir. letiim; koordinasyon, kontrol ve
motivasyonu salamada nemli bir aratr. letiimin etkin biimde
gerekletirildii bir kurumda bilgi serbeste dolaacak, astlar neyin
yaplmas gerektiini aka kavrayacak ve performanslar hakknda
geribildirime sahip olacaklardr. Bu da onlarn motivasyonunu arttracaktr. Kurumlarda eitli biimlerde gerekleen iletiimin nemli
bir blm, insanlarn dnce, tutum ve davranlarn deitirmeyi
amalar. Kurum yelerinin, kurumun amalar ynnde etkin ve verimli bir ekilde alabilmesi, byk lde kurumun hedeflerini benimsemelerine, kurumla zdelemelerine baldr.
Mutlu olmann kiiyi motive eden temel duygulardan biri olduu unutulmamaldr. Mutlu olmann yolu insanlar mutlu etmekten geer.
Bir konuyu veya bir dersi anlamann en iyi yolu, bir bakasna anlatmaktr. Motive olmann en iyi yollarndan biri de phesiz bakalarn
motive etmektir. Hz. Muhammedin (sav) Kii sevdii ile beraberdir
sz ve Bana arkadan syle sana kim olduunu syleyeyim atasznden hareketle kii arkada gibidir. nsann kendine onu harekete geiren, mutlu eden, iyi dnmesini salayan bir arkada
bulmas nemlidir. Birbirlerine iyiyi, doruyu ve gzeli tavsiye eden
yani birbirinin hayrhah olan kiiler manevi olarak gl olacaktr. yi
dnmek nemlidir. nk, zihnimizi ne ile doldurursak ayn ekilde geri alrz. Pozitif Dnce adl kitabn yazar Dr.Freitag diyor ki:
Srekli sorun kacan dnmek, bir eit onlar davet etmektir.
Uzun sreli phe iinde olmak, ya yle bir ey olursa gibi dnmek psikolojik olarak kiiyi yorar ve savunma gcn krar, yalanma
srecini hzlandrr. Ayrca olumlu bir bak asna sahip olmann, insan sal zerinde dk tansiyon ve kolesterolden de daha etkili
olduu sylenmektedir.
Gandi diyor ki: Dnceleriniz pozitif olsun, nk dnceleriniz
szleriniz olur. Szleriniz pozitif olsun nk szleriniz davranlarnz olur. Davranlarnz pozitif olsun nk davranlarnz alkanlklarnz olur. Alkanlklarnz pozitif olsun nk alkanlklarnz
deerleriniz olur. Son olarak Hac Bekta Veliden bir sz zikredelim:
187
nsan kendi felaketini kendi hazrlad gibi saadetini de yine kendi

hazrlar.
Srekli harekette olmak, almak, mutlu olmak vs. bazen yorucu
ve hatta skc bile olabilir. Byle zamanlarda ise serbest vakitlere
ynelmek en iyi yoldur. Mzik dinlemek, dinlenmek, gezmek, yeni
insanlarla tanmak, yeni yerler grmek ve aklnza ne gelirse her
insann boalmaya ihtiyac vardr. Ara vermek olaylara ve durumlara
farkl alardan bakma ve etraflca dnme frsat sunar. Bu konuda
aadaki hikye yol gsterici olacaktr.
Kurumsal iletiim, kurum ynetiminin en nemli aracdr. eitli
fonksiyonlarn ileyiinde, kurum alanlar arasnda egdm salanmasnda ve motivasyonda etkin bir rol oynar.
alanlar belirlenen hedeflere ulatrmak iin onlara istedikleri/diledikleri/arzuladklar duygular hatrlatmakla ie balanabilir. nk
hareket duygu ile vardr ve insanlar harekete geiren hedefler deil
duygulardr. Yemek yerken ama karnmz doyurmak deil, lezzete
veya toklua ulamaktr. Elbette her insan harekete geirecek duygu ayn deildir. Fakat baar duygusu herkes iin motivasyonu artrcdr.
Kiisel geliimle ilgilenen hemen herkesin karlat/karlaaca
baz kurallar vardr. Mutlu olmak, zaman iyi kullanabilmek, hayattan
sklmamak vb. birok balk iin listeler oluturulmutur. te bir motivasyon ve baar reetesi:
Gemiinizi ve geleceiniz ierecek ekilde kendi hik-
yenizi yazn
Byk dnn ve hedefler belirleyin

Kendinizi eitin
Salkl yaayn
Dzenli olun ve plan yapn
Yaam alanlarnzda hatrlatclara yer verin
Gnll almalara katln
Bakalarn motive edin
188
Birinin hayrhah olun

Kendinize bir model bulun
Serbest zaman geirin
Baar hikyeleri okuyun
yimser olmak iin aba harcayn
Gemiin ve gelecein bir arada olduu bir hikye ki-
inin nereden gelip nereye gitmek istediini gsteren

nemli bir materyaldir. Hedeflenen planlarn ne aamada olduu, gemite ne gibi hatalar yapld, ne
kadar yol kat edildiini gsterir ve bunlardan yola karak gelecee yn verir. Hatalardan ders alnmasn
salar. Hayalleri somutlatrr ve kiinin motivasyonunu canl tutar.
Byk dnmek kk yanllara taklp kalmamak
ve daima ileriye bakmak adna nemlidir. Belirlenen

hedefler aama aama gerekletirilirken dikkatin
189
byk bir ksm asl hedefte olacaktr. Srekli yeni eyler renmek ve gelimek kiinin yorulup yolda kalmasn nleyecektir.
Dzenli beslenmek ve spor yapmak vcuda yeterli
oksijenin alnmasn salad gibi, meditasyonla veya

ibadetle ilgilenmek de kiiyi manevi olarak zinde tutacaktr. Glmek, glmsemek beyne giden oksijen
ve kan miktarn artrr. Glmek ve sevmek endorphin
hormonunun (mutluluk hormonu) salglanmasna
yardmc olur.
Dzenli bir yaam ve planl hareket etmek hedeflere
ulamada nemlidir. Ara sra hedefler veya yaplacaklar unutulabilir. Bunun iin evde, ofiste ve alma
alanlarnda hatrlatc eitli nesnelere yer verilmelidir. Bu sayede zihin acaba ne yapacaktm/neyi unuttum diyerek bir abann iine dmeyecek ve zaman
iyi kullanlarak olas engeller kolaylkla alacaktr.
nsann kendine bir model belirlemesi ve eitli baar hikyelerini okumas da benzer sonular ortaya
karacaktr. Hedefini kaybettiinde, yorulduunda,
engellere taklp kalndnda modele bakmak veya
baar hikyelerine ynelmek zihinde canlanma oluturacak ve motivasyonu artracaktr.
Gnll almalara katlmak kiiye ie yaradn d-
ndrerek mutlu olmasn salar. Toplumsal konularda gnlllk iin insanlar sevmek gerekir. Sevmek,
dnyadan memnun olmann ve krn de bir ifadesidir. Mevlana der ki: Sevgi aclar tatlandrr, bakrlar
altn eder, dertler sevgi ile ifa bulur, sevgi lleri diriltir, padiahlar kul kle eder. Sevmek insan mutlu
eder.
Hayat seimlerden ibarettir. Her durum, duygu, olay vb. karsnda

iki seenekle yz yze geliriz. Motivasyon, doru seimlerle glendirilebilir. Ite bunu anlatan gzel bir hikye:
Jerry, evresindekilerin ok sevdii insanlardan biriydi. Keyfi her zaman yerindeydi. Her zaman syleyecek olumlu bir ey bulurdu. Hat-
190
ta bazen etrafndakileri ldrtrd bile bu adam bu hlde bile nasl

iyimser olabiliyor diye.
Birisi nasl olduunu sorsa Bomba gibiyim diye yant verirdi hep
Bomba gibi. Jerry, bir doal motivasyondu. Yannda alanlardan
biri o gn, kt bir gnndeyse, Jerry yanna koar, duruma nasl
olumlu baklacan anlatrd.
Bu tarz fena halde dndryordu beni. Birgn Jerrye gittim,
- Anlamyorum, dedim. Nasl oluyor da, her zaman, her koulda bu
kadar olumlu olabiliyorsun Nasl baaryorsun bunu?
- Her sabah kalktmda kendi kendime Jerry bugn iki seimim var.
Havan ya iyi olacak ya kt Havamn iyi olmasn seerim. Kt bir
191
ey olduunda yine iki seimim var. Kurban olmak ya da ders almak.

Ben bama gelen kt eylerden ders almay seerim. Birisi bana bir
eyden ikyete geldiinde yine iki seimi var, ikyeti kabul etmek
ya da ona hayatn olumlu yanlarn gstermek. Ben hayatn olumlu
yanlarn seerim.
- Yok yahu! diye protesto ettim. Bu kadar kolay yani
- Evet bu kadar kolay, dedi Jerry Hayat seimlerden ibarettir, her
durumda bir seim vardr. Sen her durumda nasl davranacan seersin, sen insanlarn tavrndan nasl etkileneceklerini seersin. Sen
havann, tavrnn iyi ya da kt olmasn seersin Yani sen, hayatn
nasl yaayacan seersin!
Jerrynin szleri beni olduka etkiledi. Onu uzun yllar grmedim. Ama
hayatmdaki talihsiz olaylara dvnmek yerine seim yapmay tercih
ettiimde hep onu hatrladm.
Yllar sonra, Jerrynin bana ok tatsz bir ey geldi. Soygun iin gelen
hrszlar panie kaplp Jerryyi delik deik etmiler, ameliyat 18 saat
srm, haftalarca youn bakmda kalm. Taburcu edildiinde kurunlarn bazlar hl vcudundaym.
Ben onu, olaydan 6 ay sonra grdm. Naslsn diye sorduumda,
Bomba gibiyim dedi. Bomba gibi
- Olaylar srasnda neler hissettin Jerry? dedim.
- Yerde yatarken iki seimim var diye dndm Ya yaamay seecektim ya lm Ben yaamay setim.
- Korkmadn m? uurunu kaybetmedin mi?!
- Ambulansla gelen salk grevlileri harika insanlard. Bana hep iyileeceksin merak etme dediler. Ama acil servisin koridorlarnda sedyemi hzla srerlerken doktorlarn ve hemirelerin yzndeki ifadeyi
grnce ilk defa korktum. Bu gzler bana bu adam lm diyordu
Bir eyler yapmazsam, biraz sonra l bir adam olacaktm gerekten.
- Ne yaptn, diye merakla sordum.
- Kocaman bir hemire yanma yaklat ve bararak her hangi bir
eye alerjim olup olmadn sordu. Evet diye yant verdim var.
Doktorlar ve hemireler, merakla sustular. Derin bir nefes alarak ken-
192
dimi topladm ve bardm: Benim kurunlara alerjim var! Doktorlar

ve hemireler glmeye baladlar Tekrar bardm: Ben yaamay
setim. Beni bir canl gibi ameliyat edin, otopsi yapar gibi deil
Jerry, sadece doktorlarn byk ustalklar sayesinde deil, kendi
olumlu tavrnn byk katks ile yaad. Yaamas bana yeni bir ders
oldu.
Her gn, hayatmz dolu dolu yaamay seme ansmz olduunu
ondan rendim Ve her eyin kendi seimimize bal olduunu
Evet, asla unutmayalm en nemli ve gl liderlik, insann kendisi
zerindeki liderliidir. Bunun kayna ise, isel motivasyondur. Motivasyonun en nemli kayna ise, tertemiz bir kalp, gzel bir hayattr...
193
STRATEJK DNME TEKNKLER

nsan dier canllardan ayran en belirgin zelliklerinden birisi de
dnebilmesidir. Dnmek, bir anlamda insann i dnyasna seyahat etmesidir. Aristo, dnmek insann kendi kendisiyle konumasdr derken bu i yolculua iaret etmektedir. Gelien teknoloji
ve kreselleen dnyada dnme teknikleri de deimi ve sistematize edilmitir.
Yeni dnme tekniklerinden birisi de stratejik dnmedir. Latince
strategia kelimesinden gelen szck generallerin ordularn ynetme sanat ve izlem anlamlarna gelmektedir. Franszca Strategie szc ise nceden belirlenmi bir amaca ulamak iin izlenen
yol eklinde tanmlanmtr.
Strateji, bir kii ve kurumun belirlenmi hedeflere ulaabilmesi amac
ile setii uzun vadeli yoldur. Gnmz dnyasnda bu kavram daha
ok iletmeler iin kullanlmaktadr. Bu balamda strateji, iletmenin
varln srdrmesini, rakiplerinin nne gemesini, kaynaklarn
etkin ve verimli kullanmasn salamak iin alnan gelecee dair uzun
vadeli kararlardr.
194
kinci Blm: Stratejik Dnme Teknikleri
Strateji kavram, 20. Yzyln ekonomi politik gelimelerinde etkin

olarak kullanlm, yaps gerei uluslararas ilikiler literatrnde
byk oranda gvenlik eksenli bir olgu olarak yer almtr. Bu olgu
ierisinde yer alan deiik kavramlar ile olan ilikisi, stratejinin tanm noktasnda farkl yaklamlar beraberinde getirmektedir. Buna ek
olarak, ou zaman strateji ve taktik birbirinin yerine kullanlmaktadr. zetle, eldekilerle istenenleri uyuturma sanat olan strateji,
bilinli yrtlen bir srecin habercisi konumundadr. nk, sre
ierisinde gelecekte varlmak istenen noktay srekli kontrol altnda
tutmak ve eitli dinamiklerle test etmek gerekmektedir.
Stratejik dnce ise; gelecei bu gnden grp gerekli admlar imdiden atmak, gelecekte ulamak istediklerinizi hayal ederek vizyon
oluturmak demektir. Stratejik dnce uzun vadeli bak asna sahip olabilmenin yan sra kresel bakabilmek, grlmeyeni ve bilinmeyeni tasarlamaktr, hayal kurup srekli renip kimi zaman hata
yapmak ve kimi zamansa yadrganmaktr. Stratejik dnce sistemli
dnebilmenin yan sra kaybetmeyi gze alabilmektir. Stratejik
dnce paralar yerine btne, olaylar yerine yap ve sistemlere,
sonular kadar sebeplere bakabilmek ve en nemlisi tek boyutlu dnceden ok boyutlu dnceye sahip olup eylem ve faaliyetleri bu
dnce dzeyine gre ekillendirmektir. Stratejinin ilk adm hedef
belirlemektir. Eer hedef belirli deilse bir stratejiden sz edilemez.
Stratejik dncede, misyon, vizyon ve deerler nemli kavramlardr. Deerler ise stratejik dncenin imentosudur.
nsanlarn birou stratejik dnmeyi bilmeden hep renme eilimindedir. Yani; retmeden tketme, yeniyi merak etmeden eskiyi
kabullenme eilimindedir. Hayat; renmeyi ve bilgi edinmeyi zorunlu klmakla birlikte, edinilen bilgilerin kararlar vermek ve bu kararlarn bize fayda salamas noktasnda bir amaca hizmet etmesi
gerekmektedir.
Stratejik dnmek, gerekte bir alkanlktr. Gelecee dnk olarak alternatifler retmek, yeni yollar bularak bunlar planlayabilmek
stratejik dnmenin temelidir. Belirsiz dnyada gvenli ve belirli bir
yol bulabilmek iin stratejik dnmeye ihtiya vardr. Yneticilikte
stratejik bir ynetim sergilemek isteniyorsa, bunun yolu stratejik
dnceden geer.
195
Stratejik dnme, dncenin dar snrlarn ve basmakalpl amay, renmeyi tevik etmeyi, merakl olmay, hayal gcn, mantkl dnme ile btnletirmeyi, tutarllk ve devamll gerektirir.
Stratejik dnme bir liderin en nemli silahdr. Stratejik dnme, bir kez bavurulan bir dnme biimi deil, sistemli olarak yrtlmesi gereken, srekli bir dnme biimidir!
Eer zihin yapmz bilinli ynlendirmez, alternatif dnmeye altrmaz ve kendi haline brakrsak onun verecei kararlarda alkanlklarmz belirleyici olacaktr. Halbuki beynimizi alternatifleri bulmaya
altrrsak bu zelliimiz bize en sktmz zamanlarda bile zmn mutlaka deiik ekillerde zlebileceini gsterecektir.
Stratejik dnebilmek gerekleecek eylemin doru gereklemesini planlamaktr. Trk toplumu olarak g yolda dzlr anlayndan kurtularak ya da bamza gelen her eyi kabullenmekten vazgeerek nce eletirmeyi daha sonra stratejik dnmeyi renmemiz
gerekmektedir. Planlara bal olarak dnmek ve ileriyi ngrerek
hareket etmek, sebatla abalamak doru hareket etmenin temellerini oluturmaktadr. Bu durum yerel ynetimlerde grev yapan lider
yneticiler iin hayati derecede nemlidir.
196
kinci Blm: Stratejik Planlama Yntemleri
STRATEJK PLANLAMA YNTEMLER
Stratejik dnmek devamnda stratejik planlamay da gerektirir.

Stratejik planlamann en nemli zellii de gelien teknoloji ve hayat artlarnda kendi iinde bir dngye sahip olmas ve gncellenmesidir. Bu deiim ve gncellenme zelliinden dolay da stratejik
planlama bir sonu deil sre zellii tar.
Stratejik plann temel amac, hangi artlarn salanabilecei hangi
artlarn gerekletirilemeyeceinin belirlenmesidir. Tm bu veriler
bir ekip tarafndan belirlenmeli ve uygulanmaldr. Stratejik planda
ekip almas ve i blm olduka nemlidir. Yerel ynetimlerde bu
almay lider ynetici olarak belediye bakan stlenmelidir.
Stratejik plan ierisinde yer alan i plan ve i modeli olduka nemlidir. lk yaplmas gereken adm yaplacak i plannn belirlenmesi,
daha sonra ise bu plana uygun bir i modelinin belirlenmesi olmaldr.
Stratejik plan ierisinde gelecee ilikin misyon ve vizyonlar oluturmak, stratejik amalar ve llebilir hedefler saptamak, performanslarn nceden belirlenmi olan gstergeler dorultusunda
lmek ve bu srecin izleme ve deerlendirmesini yapmak amacyla
katlmc yntemlerle hazrlamak yer alr (Gngr, 2013: 223-224).
Stratejik plann birok tanm yaplabilir. Stratejik planlama; kuruluun bulunduu nokta ile ulamay arz ettii durum arasndaki yolu
tarif eder. Bir baka tanma gre de, bir kurumda grev alan her
kademedeki kiinin katlmn ve kurum yneticisinin tam desteini
ieren sonu almaya ynelik abalarn btnn oluturur ve bu anlamda paydalarn ihtiya ve beklentileri, paydalar ve politika yap-
197
clarn kurumun misyonu, hedefleri ve

performans lmnn belirlenmesinde
aktif rol oynamasn
ifade eder. Stratejik
plan; neredeyiz, nereye ulamak istiyoruz,
ulamak istediimiz
yere nasl ulaacaz
ve hedefimize ulatmz nasl izleyeceiz ve leceiz sorularn cevaplamak iin
izlenen sretir (Gngr, 2013: 224).
Stratejik plan her eyden nce milli olmaldr. Milli strateji, milli
karlarn salanmas iin hazrlanmas gereken milli plan ve programlardr. Bir milletin
stratejisinin temelinde mutlaka dil yer almaldr. nk, bir milletin
varlnn temel yap ta dil unsurlardr. Dil, insann varlk macerasnn ilk admdr, insann yaratt ve onunla var olduu dnyasdr
(Erenolu, 2008: 65).
Stratejik plan, bireyler ve kurumlar iin son derece nemlidir. zellikle yerel ynetimlerde lider yneticilerin stratejik planlamaya ileri
derecede ihtiyalar vardr. Aksi takdirde plansz, programsz ve hedefsiz kalarak baarszla urayabilirler. Kurumsal liderin baars,
stratejik planlama ve uygulamadan geer. Kurumsal liderin; aka
tanmlanm ksa, orta ve uzun vadeli hedefler izelgesi olmak zorundadr.
198
kinci Blm: Biliim Teknolojileri
BLM TEKNOLOJLER
Yneticiler ve zel anlamda yerel yneticiler iin biliim teknolojileri en nemli ynetim unsurlarndandr. zellikle, bilgisayarsz bir ynetim dnlemez. Gnmzn vazgeilmez teknolojik aralarndan olan bilgisayar; verilen bilgileri alr, iler ve
bunlardan sonu retir. Ayn zamanda bu bilgileri istendii kadar
saklayabilir. Bilgisayar, aritmetik ve mantk ilemlerini son derece hzl yapar. ok miktarda bilgileri hi unutmadan saklayabilir.
nsan hayatnda gemiten gnmze kadar yaplagelen ileri kolaylatrarak ok hzl, gvenli ve hatasz yapabilir.
Yerel ynetimlerde hakkyla yneticilik yapmak ve kurumsal liderlii
baarabilmek iin zellikle bilgisayarla ilgili temel kavram ve terimleri
bilmekte yarar vardr.
Veri(Data)
Bilgisayara girilen ilenmemi ham bilgilere veri denir. Bilgisayarn

alabildii ileyebildii, sonu retebildii ve saklayabildii her ey
veridir.
199
Bilgisayar bir sistem olarak ele alacak olursak bu sistem iki blmden oluur. Bunlar; Donanm(Hardware) ve yazlm(Software)dir.
Donanm
Fiziksel olarak bir bilgisayar oluturan

elektronik ve elektromanyetik tm birimlerdir. Donanm somut bir kavramdr. bu yzden donanm bilgisayarn
elle tutulur gzle grlr tm paralar olarak da tanmlayabiliriz. Bilgisayarn klavyesi, ekran, kasas bellei,
disk srcleri, mikroilemcisi, temel
donanm birimleridir.
Yazlm
Yazlm, program ve programlardan

olumutur. Program bir bilgisayarn
ilem yaplmas iin gereken komutlar dizisidir. Yazlm donanmn aksine
soyut bir kavramdr. Yazlmn grevi
hareketsiz gibi duran ve son derece
karmak bir yapya sahip olan donanma ilerlik kazandrmaktr. Donanm
bir insan bedenine benzeyecek olursa
yazlmda o bedene hayat veren ruhtur.
Bilgisayarn Verileri leyi ekilleri
Bilgisayarda bilgiler 0 ve 1 kmelerinden oluur. Bunun sebebi bilgilerin elektronik devreler zerinde ifade edilmesini salamaktr. Bilgisayar birleik devrelerden olumutur. Bilgileri oluturan 0 ve 1ler
bu devreler zerinde farkl voltaj seviyeleriyle temsil edilirler.
Bit
Bilgisayarn ileyebilecei en kk bilgi parasdr ve ikili say sistemindeki 0 ve 1 deerine sahip olabilir. Bit ngilizce de ikili rakam anlamna gelen Binary digit kelimelerinden tretilmitir.
200
Byte:
8 bitin bir araya gelmesi ile oluur ve

anlaml en kk bilgidir.
1 Byte 8 Bit
1 Kilobyte 1024 Byte
1 Mega byte 1024 Kilobyte
1 Gigabyte 1024 .Megabyte
1 Terabyte 1024 Gigabyte
Bilgisayarn Genel zellikleri

1.ok hzl ilem yapabilirler.
2.Birok bilgiyi, birimlerinde saklayabilirler.

3.Saklanlan bilgilere ok hzl bir biimde ulamay salarlar.
4.Telefon ve a alt yaps zerinden iletiim kurmay salarlar.
5.Ses, resim, hareketli grnt gibi veriler zerinde almaya olanak salarlar.
Anakart (Mainboard)
Anakart baz donanm birimleri zerinde bulundurur ve bir ounun da

kendisine monte edilmesine ve CPU
tarafndan kullanlabilmesine imkan
salar.
Anakart zerinde; birtakm ilemleri
dzenleyici ve hzlandrc chipler, dier donanm birimlerinin taklabilecei genileme yuvalar, CPUnun dier
donanm birimlerine eriebilmesi ve
verilerin iletilebilmesi iin yollar vardr.
201
Mikroilemci (Microprocessor)
Merkezi
ilem
birimi
(CPU-Central
Processing
Unit)
Bir bilgisayar oluturan tm birimler arasnda en nemli mikroilemcidir. Mikroilemci ile merkezi ilem birimi ayn eyi ifade eder.
Birincisi donanm ikincisi ise yapt i asndan yaplan adlandrmadr. Merkezi ilem birimini bilgisayarn beyni olarak tanmlamak
mmkndr. Her ey bu birim tarafndan ynetilir ve veriler bu birim
tarafnda ilenir.
Fiziksel olarak mikroilemci yz binlerce, hatta bazlar milyonlarca
transistor bulunduran bir birleik devre (integraded circuits) devredir. Bu devrenin en nemli zellii son derece hzl olmalardr. Bilgisayarn hangi performans grubuna bal olduunu belirleyen birim
mikroilemcidir.
Deiik marka ve mimaride mikroilemciler vardr. Mikroilemcilerin
hangi mimari snfna dhil olduklarn belirleyen komutlar ileme snflardr.
CPU bir bilgisayar oluturan dier tm birimlere emirler verir ve onlarn ilemesini salar.
202
CPU ileyecei verileri ana bellekten alr ve iledikten sonra tekrar ana bellee yollar. Veriler, veri yolu zerinden iletilir.
lenecek veriler, giri birimlerinden alr ve nce ana bellekte saklanr. Bu veriler CPUda ilenir ve sonular, yine ana bellee konur
istendiinde sonular k birimine gnderilebilir. Sonularn kalc
olarak saklanabilmesi iin ikinci bellek denilen disket ve sabit disk
gibi birimler kullanlr. Klavye ile fare giri birimi, ekran ve yazc ise
k birimidir.
Bellek=Programlarn altrld ,verilerin geici olarak tutulduu
birimdir. RAM ve ROM olmak zere 2 tr bellek birimi vardr.
RAM(Random Access Memory) Bellek (Ana Bellek)= Programlar bu
birim zerinde alr. Kullanclarn girdikleri veriler bu birim zerinde geici olarak tutulur. Eriim hznn ok hzl olduu bu belleklerin
en nemli zellii elektrik kesildiinde iindeki bilgilerin silinmesidir.
Bu yzden sabit disk(hard disk) gibi kalc hafza ortamlar kullanlmaktadr.
Rom(Read Only Memory) Bellek = retici firmalarca programlanan
belleklerdir. Elektrik kesintisinden etkilenmez. Bilgisayarn al srasnda yaplmas gereken ilemleri ieren komutlar, donanmlarn
almasn denetleyen komutlar gibi bilgileri ierir.
Veri Yollar = Donanmlar arasnda veri aktarmn salayan balantlara veri yolu denir.
Giri ve k Birimleri = Bilgisayara veri aktarmay salayan donanm
birimlerine giri birimi denir. alan programn rettii bilgileri saklamay, grntlemeyi veya yazdrmay salayan donanm birimlerine k birimi denir.
Giri Birimleri = Klavye, fare, sabit disk (hard disc), Disket,
Cd-Rom,
Optik
Okuyucu,
Tarayc
(Scanner)
k Birimleri = Ekran, Yazc, Sabit disk (hard disc), Disket, CD-ROM
ve izici (Plotter) Klavye (Keyboard) bilgisayarn en nemli giri parasdr.
Bilgisayara veri ve komut girii klavye sayesinde olur. Klavyede bir
devre vardr ve bu sayede baslan tuun kodu CPUya iletilir. Klavye
zerindeki tular, her program kendi amac dorultusunda kullanr.
203
Yani bir tu bir programda farkl bir ama iin kullanlrken baka bir
programda farkl bir ama iin kullanlabilir.
Ekran ve Ekran Kart
Ekran en nemli k birimidir. Ekrann

tek grevi vardr o da bilgisayardan gelen mesajlar kullancya yanstmaktr.
Bu bakmdan nemi byktr. nk
kullanclar ekranda grdkleri mesajlara ilemlerini yaparlar ve bilgisayara
yeni komutlar verirler. Ekran kart, ana
kartn genileme yuvalarndan birine
taklr. Bu kartn grevi; ekranda grntlenecek olan bilgiyi CPUdan almak ve monitre elektronik sinyaller
eklinde gndermektir. Bu sayede ekranda grnt oluur. Ekran kart zerinde de bir bellek vardr. Video RAM
denilen bu bellein grevi CPUdan
gelen ve yanstlmas istenen grntnn tutulmasdr.
Disket ve Disket Src
Bir disket srcnn temel grevi disketten veri okumak ve diskete

veri yazmaktr. Disketler, bilgilerin kalc olarak saklanabildii birimlerdir. Disketlerin bilgisayarda kullanlabilmesi disket srcler araclyla gerekleir.
Gnmz bilgisayarlarnda en ok kullanlan disketler 3.5 inlik HD
disketlerdir.
Disketler yumuak ve manyetik ortamlar olduundan, mknatstan
ve dier manyetik ortamlardan abuk etkilenerek bozulurlar. Bu nedenle disketleri manyetik ortamlardan uzak tutmak gerekir.
1. Disket kullanmda iken (disket srcye takl ve disket src
yanmaktayken) karlmamaldr.
2. Disketler ok scak ve souk ortamlarda saklanmamaldr.
204
3. Diskette nelerin bulunduunu bildiren etiketler, nce yazlmal

daha sonra disketin zerine yaptrlmaldr.
4. disketleri disket srcde braklmamal ve kullanlmad zamanlar tozdan korumak iin kapal bir kutuya konulmaldr.
5. Disketlerin manyetik yzeylerine dokunmamak, onlar sktrmamak, eip bkmemek gerekir. Ayrca disketin manyetik ksmn koruyan plastik klf sklmemelidir.
6. Disketteki bilgilerin bozulma ihtimaline kar bir yedei bulundurulmaldr.
Disketleri
Formatlamak
Disketin,
bilgisayar
tarafndan kullanlabilmesi iin hazrlanmasna formatlama denir.
zerinde veri bulunan bir disket tekrar formatlandnda veriler silinir.
Sabit Disk (Hard Disk)
Bir sabit diskin temel grevitpk disketlerde olduu gibi- veri saklamaktr.
unu da belirtmek gerekir ki, sabit disk
olmadan da bir bilgisayar alabilir.
Ancak, gnmz bilgisayarlarnn ok
fazla veri ile ilem yapmas ve programlarn bir disketin alabileceinden
daha fazla olmas, sabit disklerin bir
bilgisayar iin zorunlu hale getirmitir. Bilgisayardan ve programlardan iyi
ekilde yararlanabilmek iin sabit disk
arttr.
Sabit disk denmesinin nedeni, bilgisayarn kasasna ierden monte edilmi
olmasdr. Ancak, tanabilen sabit
diskler de retilmitir. Sabit disklere
genellikle hard disk (kat disk) denilmektedir. Bunun sebebi verilerin sakland blmn disketlerdeki gibi yumuak olmamasdr.
205
Fare (Mouse)
Bir fare olmadan da bilgisayar alr. Farenin iki nemli bileeni vardr.
.Bunlar; hareket ettirildiinde dnerek
ekranda grnen fare imlecinin yerini
deitiren ii metal d plastik bir top
dieri de iki veya adet dme.
Fare hareket ettirildiinde topun bu
hareketini alglayc farenin yerine ait
bilgiyi seri porta gnderir. Fare srcs denilen altrldktan sonra bellekte kalc bir program bu bilgiyi alr
ve o anda almakta olan programlara
gnderir.
CD-ROM Src:
Bu srcy anlatmadan nce CD ve

CD-ROMlarn renilmesi gerekmektedir. Bir mzik Cdsini hepiniz grmnzdr. Son yllarda olduka yaygnlaan bu Cdlerle istediiniz paray
ayn anda almanz mmkndr. Ancak, bir mzik cd sine kasetlerde olduu gibi sonradan kayt yapma imkn
yoktur.
Bilgisayar CD-ROMlar da bu mzik
CDlerine benzemektedir. Ancak bir
fark vardr. O da CD-ROMa mzik deil
veri kaydedilmesidir.
Bir CD-ROM ok fazla miktarda veri
saklayabilir. Mesela normal bir CDROMa 600-650 MB civarnda veri
kaydedebilirsiniz bu da 450 tane
3.5lik disketin kapasitesine eittir.
CD-ROMlara veri kaydetme ileminin
cd
yzeyinin
yaklma-
206
s sonucu tmsekler ve ukurlar meydana getirilmesiyle oluur.

Yanma sonucu oluan ukurlar bir daha doldurulamamakta bu
nedenle Cdler Rom (Sadece okunabilen bellek) olmaktadrlar.
CD-ROM srcler 5.25 nchlik disket src byklndedirler.
CD-ROMlardaki veriler lazer n yardmyla src tarafndan okunur ve CPUya gnderilir.
CD-ROM srclerinde deiik tip hz ve modelde olanlar vardr.
CD-ROM srclerinin bazlar bilgisayara bir disket src gibi taklabilmekteyken bazlar da dardan balanabilmektedir. CD-ROM
srclerin hz bilgiye erimek ve onu kullanabilmek asndan ok
nemlidir. lk kan CD-ROM srcler tek hzlyd. Bu srcler ok
yavatr. Ve baz animasyon ve filmleri ok iyi gsteremezler. Gnmzde 74 hzl CD-ROMlarda kullanlmaktadr.
Ayrca, artk tekrar yazlabilen CDler ve bunlara yazm yapabilen CD
yazclar mevcuttur. Bunlar da iki eittir.
1) CD-W=Sadece CD zerine bir kez yazma ilemi yapabilmektedir.
2) CD-RW=Bu tekrar tekrar yazma ilemi yapan CDler tarafndan
kullanlan src eididir.
Modem
Bir modemin en temel grevi bir bilgisayarn telefon hattn kullanarak

dier bir bilgisayarlarla aralarnda veri
iletimi salamaktr.
Bilgisayarda yaplan btn ilemler
digital olarak yaplr. Telefon hatlar
ise analog sinyallerle alrlar. Yani,
telefon hatlarnda haberleme ses
sinyallerinin gnderilmesi ve alnmas
ile oluur.
ki bilgisayar bir kablo araclyla saysal olanakta haberleebilirler. Bu kablolu iletiim bir bina iinde yaplacaksa
uygundur.
207
ki tip modem vardr. Bilgisayara seri port yardmyla balanan harici(external) modemler ve ana kart zerindeki genileme yuvalarndan birine taklarak kullanlan dahili (nternal) modemler.
Yazc
Ekrandan sonra en yaygn k birimidir. Bilgisayar kaydettiimiz bilgileri yaplan almalar ksaca kada dklebilecek her eyi yazc
araclyla elde ederiz.
Temel olarak yazclar grupta toplayabiliriz.
a. Nokta vurulu yazclar. (Dot Matrix Printers) Karakterleri noktadan
olumu bir matris eklinde ele alarak yazma ilemini gerekletirilir.
Bu yazclarda yazma ilemi matris eklinde dizilmi inelerden oluan bir yazma kafas tarafndan gerekletirilir. Yazma kafas zerindeki bu ineler yazma ilemi srasnda kada yakn olarak bulunan
mrekkepli erit zerine dokundurulurlar. Bu nedenle kat zerine
baslan harfler ve ekiller noktalardan oluur.
b. Mrekkep pskrtmeli yazclar. (ncjet printers) leyi ve hz bakmndan ok azda olsa nokta vurulu yazclara benzemektedirler.
nk bu yazclar dada bir yazma kafas vardr. Ve bask ilemi bu
kafann hareket ettirilmesi sonucu yaptrlmaktadr.
Yazma kafasnn arka tarafnda mrekkebin depo edildii kk bir
kutu bulunmaktadr. Ancak bu mrekkep bilinen mrekkeplerden
farkl olup manyetize edilebilmektedir. Bilgisayardan gelen karaktere gre kutuda bulunan mrekkebin belli blgeleri manyetize edilmekte ve sv haldeki mrekkep kabarcklar deliklerden stlarak kada pskrtlmektedir bylece bask ilemi gerekletirilir.
c. Lazer yazclar(Laser Printers). En kaliteli bask yapabilen yazclardr. Bir ok zellikleri ile fotokopi makinelerine benzeyen bu aletlerle
208
ok kaliteli bask yapmak mmkndr. Son derece sessiz alrlar ve

bir anda bir sayfa basarlar. Ancak fotokopi makinalarndan bir ok
farkl yanlar vardr. Bunlar beli byklkte belleklerinin olmas ve bilgisayarla haberlemesini salayan bir dilin bulunmasdr. ( Postscript
ve PCLgibi).
Ses Kart
Son yllarda olduka yaygnlaan ses kartlar sayesinde normal bir

mzik parasn veya herhangi bir sesi bilgisayarn veri kaydetme
ortamlarndan birine kaydetmek, sonrada bunlar zerinde deiiklik
yapp dinlemek mmkndr.
Bir ses kartnn yapt i ses sinyallerini digital sinyallere dntrerek bilgisayar tarafnda kullanlabilir hale getirmek ve daha sonrada
digital veri olarak saklamak bu ses kaydn yeniden ses sinyallerine
dntrp kendine balana bir d hoparlre vermektir.
Yerel yneticilerin kurumsal liderliini gstermesi ve pekitirmeleri
bakmndan biliim teknolojileri ile tank ve ilgili olmas bir ihtiyatan te bir zorunluluktur. Nitekim, kurumsal lider teknolojiyi, a ve
gelecei doru okuyan insan demektir.
209
PROJE HAZIRLAMA TEKNKLER
Yerel yneticilik, halka sosyal stat ve rahatlk salamak zere hizmet etmek demektir. Halk; dnyada ve lkemizdeki gelimelerle ilgili olarak bilgiler aktarmak, yeni teknolojilerle tantrmak da yerel liderlerin grevleri arasndadr. Bunu yapabilmek iin finans, donanm
veya insan kaynaklar eksikliklerinden szlanmak, bunlar birer aresizlik olarak grmek bir bahane olmamaldr. Kurumlarnzda sorun
olarak belirlediiniz durumlar; proje ad altnda disipline etmek ve
bu projeleri sorunlarn stesinden gelmede etkili bir yntem olarak
kullanmak iyi bir yol olabilir.
Proje fonlarnn srelerine katlmak ve lkemizin bu konudaki faaliyetlerine destek vermek her tzel kiilii kapsad ve etkiledii gibi,
belediyeleri de kapsamakta ve etkilemektedir. Bunun yannda, konu
olan proje programlarndan zellikle Avrupa Birlii (AB) kapsamnda
olanlarnn belirli karlksz hibe eklinde btelerinin bulunmaktadr. Bu btelerin bavuru sahipleri tarafndan dorudan kullanm
iin salanyor olmas ve tm lkeler gibi lkemizin de bu programlara katlm pay dedii gerekleri de gz nnde tutulduunda,
210
kinci Blm: Proje Hazrlama Teknikleri
belediyeler olarak hazrlkl olunmal ve bu alanda proje retme ve

yrtme kapasitesi kurumlarnzda artrlmaldr.
Belediyelere ynelik tasarlanan hibeler, lkemizin eitli blgelerindeki atl potansiyeli projelerle harekete geirme imkn vermektedir.
zellikle az gelimi blgelerimizde finansman, donanm ve nitelikli insan gcn; projeler ile bu blgelere kanalize etmemizi salar.
Hibe kaynaklar ile salanabilecek projeler doalar gerei;
Fikirlere teknik ve mali destek;
Tzel kiiliklerin proje retme kapasitesi;
Kamu kurumlarn, yerel idareleri, sivil toplumu, i
dnyasn bir araya getirecek platformlar;
Yereldeki sorunlar zmekle lkemizin kalknmasna
hizmet etmemizi salar.
Hibe programlar konusundaki AB ve ulusal yaklam iyi anlamamz,

iyi okumamz gerekiyor. Kamu merkez tekilatlar (rn.: Kalknma Bakanl), bu merkez tekilatlara bal yerel kamu kurumlar (Kalknma
Ajanslar), Avrupa Birlii ve bu Birlie bal kurumlar ve hatta baz sivil toplum kurulular (STK) hibe verme modelini seerek, projeler ile
tm bu sreleri disipline etmeyi uygun gryorlar. nk, biliyorlar
ki merkezde oturup yerelde sorunlar nelerdir, zmleri neler olmal
demek; ne sorunlar tespit ettiriyor ne de zebiliyor.
Kalknmann ve bymenin doal bir sonucu olarak lkemizin eitim,
ekonomi ve sosyal kalknma alanlarndaki ihtiyalar da yerelde ok
farkl ekillerde ortaya kyor. Yerel ne tr sorunlarla karlatn
kendi algsyla belirliyor, kresel sorunu temele indiriyor, zm yollarn tasarlayp sorunlar projeler araclyla dardan gelen fonla
yine kendisi zyor.
Hibe kaynaklarna proje sunmadan nce baz temel hususlara dikkat
etmeliyiz:
Yereldeki sorunu gerekten belediye olarak biz ze-
bilir miyiz?
Hibe programnn hedefindeki kitleyi (sosyal yaplar)
iyi tanyor ve iyi tanmlayabiliyor muyuz?
211
Biz, bir hibeye veya proje kaynana potansiyel ba-
vuru sahibi olarak, doma ihtimali dk de olsa baz

riskleri almaya hazrlkl myz?
Sorunumuzu ve bu sorunu zecek proje nerimizin
en temelde; genel hedef, ama, sonu ve faaliyetlerini iyi tasarlayp bunlar proje bavurumuzda iyi anlatabiliyor muyuz?
Bal olduumuz tzel kiiliin baz temel sorunlar-
n (rn.: fiziksel altyap sorunu, materyal ihtiyac vb.)

zmede snrl olan insan kaynana yatrm yapmak
istiyor muyuz?
Belediyelerin eitli alanlardaki ihtiyalarn karlamak iin ulusal

ve uluslararas kurulular araclyla verilen mali destekler artarak
devam etmekte olup bu desteklerin byk bir ksm karlksz hibe
fonlar ile ilgili kurumlara salanmaktadr.
Farkl ulusal ve uluslararas hibe kaynaklarnn balcalar unlardr:
AB Katlm ncesi Mali Yardm Arac (IPA) fonlar,
Kurumsal Kapasitenin Gelitirilmesi ve Siyasi Kri-
terlere Uyum (IPA-1)
Blgesel Rekabet Edebilirlik Operasyonel Progra-
m (IPA3)
nsan Kaynaklarnn Gelitirilmesi Operasyonel
Program (IPA-4)
Kalknma Ajanslar fonlar,

Ulusal Ajans fonlar,
Valilik fonlar (SODES, SRAP, vb.),
TBTAK (7. ereve Program Hibeleri),
Dier Kamu kurulularna (ABB, MFB, MEB, SGB vb.)
ait fonlar,
Uluslararas kurulular ve STK fonlar.
212
Belediyelerin ulusal ve uluslararas fonlardan btelendirilen projelerin baar ile uygulanmas ve sonulandrlmas, proje uygulayan
kurumlara mali destein yannda byk itibar da kazandrmaktadr.
lkemize verilen, zellikle AB hibe fonlarndan yararlanlmas, belediye adna, verimli projelerin hazrlanmas ve uygulanmas amacyla
merkezi bir yaplanmaya ve koordinasyon birimlerine ihtiya vardr.
Mali kaynaklardan azami derecede istifade edebilmesi, hem insan
kaynaklarnn hem de projelerle salanabilecek fonlarn etkin ve verimli kullanabilmesi amacyla, belediyenin tekilat yaplanmas bnyesinde Projeler Koordinasyon Birimi oluturulmas ihtiya vardr.
Belediye bnyesinde oluturulacak bu birim;

Proje izleme ve deerlendirme,
Proje hazrlama,
Proje uygulama
gibi temel proje srelerini koordine edecektir.

Bu amala;
213
1. Belediye bnyesinde; Projeler Koordinasyon Birimi oluturulmas gerekli bir ilk adm olacaktr.
2. Bu birimde grevlendirilecek personelin:
Etkili iletiim becerisine sahip ve takm almasna
yatkn olmas,
Mmknse proje hazrlama ve yrtme tecrbesine
sahip olmas,
yi seviyede bilgisayar ve ofis programlarn kullana-
bilmesi aranabilecek temel zelikler olabilir.
3. Bu birimin alma usul ve esaslar aadakiler gibi olabilir:

Birimde en az bir personelin ileri seviyede ngilizce ya-
banc dil bilgisine sahip olmas,
Birimde, en az 4 personelin bulunmas; nfusa gre
bykehir veya ilelerde saynn ihtiyaca gre belirlenmesi,
Birim almalarnn salkl yrtlebilmesi iin Birim
alanlarna mekn, donanm ve donatm desteinin

salanmas,
eitli kurumlar tarafndan dzenlenen proje eitim-
leri ve toplantlarna birim personelinin katlmnn

salanarak bilgi, grg ve tecrbe artrlmasna katk
salanmas,
Birimde grevlendirilen personelin uzmanlamas ve
tecrbelerinden azami derecede yararlanabilmesi

iin zorunlu haller dnda deitirilmemesi.
4. Projeler Koordinasyon Biriminin i tanm aadakiler gibi olabilir:

Belediyenin ihtiyalarn uygun projeler hazrlamak ve
uygulamak,
Hazrlanan ve yrtlen projelerin etkin bir ekilde
uygulanmas amacyla Projeler Koordinasyon Birimi

ats altnda faaliyetler gerekletirmek,
214
Birimin Yllk alma Plann her yln aralk aynda
hazrlayarak Belediye Bakannn onayna sunmak ve

onaylanan plan uygulamak.
Belediyenin dier Birimleri ile koordineli ekilde al-
mak,
Duyurusu yaplmas veya eitimler verilmesi gerekli
grlen proje faaliyetlerine ilikin olarak belediyenin

kapsad blgedeki dier kurum alanlarna bu kapsamda eitimler vermek ve rehberlik etmek,
Belediyenin bavuru sahibi veya payda (ortak, iti-
raki, vb.) olduu projelerin izleme ve deerlendirmesini yapmak ve bunlar raporlatrarak her yln aralk
aynda Belediye Bakanna Projeler Koordinasyon
Birimi Yl Sonu Raporu adyla sunmak.
Belediyenin ncelikli ve nemli ihtiyalar dorultusunda yerel dzeyde proje retme, fon salama ve proje uygulama kapasitelerinin glendirilmesi nem arz eder. Bu bakmdan yukarda belirtilen
hususlarn titizlikle yerine getirilmesi, belediye almalarna byk
katklar salayacaktr. Yerel ynetimlerin lider yneticileri, proje konusunda da liderlik yapmaldrlar.
215
SEMLER VE PROPAGANDA TEKNKLER
Demokratik bir sisteme sahip olan lkemizde seimler, bir hayli nem
arz etmektedir. Seimler; hem bireysel grlerin temsil makamlarna yansmas hem de kamu dzeninin salanmas asndan nemlidir. Yaklaan seimler ncesinde, her seim dneminde olduu
gibi lkemizin gndemi hareketlenmeye balad. Yakn bir gelecekte
demokratik haklarmz kullanarak bizi ynetecek kadrolar belirleyeceiz. Sz yerindeyse birok aday arasndan seim yapacaz. Peki
ama bunu nesnel olarak nasl yapacaz?
Bu yaz, her trl seime aday olacaklar iin rehberlik etmeyi ngrmektedir. Eserin kaleme aln amac, hem bireysel olarak insanlara
salk, huzur ve mutluluk yollarn amak hem de adaylarla semenler arasnda gnl kprleri kurmaktr. Esas olan, yalnzca seimi
kazanmak deil; ayn zamanda semeni de kazanmaktr. Seimi kazanrken kendimizi ve semenin gnln kaybetmemek gerekir! Bu
konularla ilgili kiisel bilgi, grg ve gzlemlerimiz yaznn esasn
oluturacaktr.
in aslna bakarsanz, bireysel planda da hayat seimlerden ibaret
deil midir? Hayatmz, seimlerimiz ve tercihlerimiz zerine kurulu
deil midir? ok deerli ve ok gzel olan hayatmz nasl srdreceimiz her eyden nemlidir. lgin olan yan u ki insanlar, hayatn banda nasl yaayacaklarn bilemezler. Nasl yaayacaklarn rendiklerinde ise, genellikle hayatn sonuna yaklalm olurlar. Hayat,
ok deerli ama deeri ok ge anlalyor. Hayatmz, yaptmz
seimlerin belirledii de ok ge anlalyor.
Hayat, aslnda seimlerden ibarettir.
Doarsnz, byrsnz ve yaarsnz.
Karnza hep tercihler ve seenekler kar. Kendinizle
ilgili
seimleriniz
hayat standardnz
216
kinci Blm: Seimler ve Propaganda Teknikleri
belirler; bakalaryla ilgili seimleriniz ise, toplumun huzurunu. Dolaysyla doru tercih ve doru seimler, hem size hem de topluma
yarar salar. Peki ama dorular semek nasl mmkn olabilir? Dier
bir ynyle seilirseniz baarnz nasl daha kalc hle getirebilirsiniz?
Dnyada her ey zddyla kaimdir. Beyaz anlayabilmek iin siyaha;
iyiyi anlayabilmek iin ktye; doruyu bulabilmek iin yanla ihtiya var. Byle olmasayd ztlklar niin yaratlsnd ki?! rnein herkes gzel olsayd, irkin olmad iin gzelliin kymeti olur muydu?
Balklar sudan kmadka suyun kymetini nereden bilebilirlerdi ki?..
Ksacas, evrende her eyin iyisi de kts de, dorusu da yanl da,
faydals da zararls da var. Hangisini seeceimiz bize braklm.
Doruyu, iyiyi, faydaly seersek hayatmz gzel geiyor; yanl,
kty, zararly seersek skntlarn kucana dyoruz. Demek ki
neyi ve kimi setiimiz ok ama ok nemli!
Seme becerimizin ne kt alanlardan birisi de yneticilerin seilmesiyle ilgili olarak ortaya kan seme hakkmzdr. Ynetim, toplum
adna ve halk yararna hizmet etme iidir. Bu hizmet alan zel bir
gayret ve fedakrlk gerektirir. nk, grev ve sorumluluun temel
amac, topluma hizmet etmek, halk huzur iinde yaatmaktr. Halk
adna ynetici olmak ve vekalet stlenmek sanldndan daha zor
bir sorumluluktur. Bu ie gnl verenler, ateten gmlei de giymi
olurlar. Grevini hakkyla yerine getirenler, adaleti gzetenler, hakka
ve emee dikkat edenler iin, ynetici olmak, her adan stn bir
payedir. Bu anlamda bizim admza gece gndz zihinlerini ve bedenlerini yoranlara ne kadar minnet duysak azdr.
Bu balamda, demokratik bir hak olarak seimlerdeki tavr, tutum ve
tercihlerimiz bizlere nemli bir grev ve sorumluluk yklemektedir.
Seim, yalnzca sanda bir kt atmaktan ibaret deildir. Nitekim
verdiimiz oy ayn zamanda dncemiz de demektir. nk, oy
szcnn anlam Eski Trkede dnce demektir. Yani, biz sanda dncelerimizi atacamz iin ok ynl ve ayrntl dnmemiz gerekiyor. Bizleri ynetecek kiileri belirlerken ok iyi dnmek,
onlar hakknda aratrmalar yapmak ve belirli ltlerle karar vermek
bizlerin en nemli demokratik sorumluluu ve vicdani ykmllmzdr.
217
Seimler ve Adaylar
Seimlerde iin bir baka boyutu ise, seimlerde aday olanlarla ilgilidir. in znde aday olmak, hizmete talip olmak bir seimdir. Onlar,
ncelikle topluma hizmet etmeyi, sorumluluk ve ykmllk almay
semi oluyorlar. Seimlerde hizmete talip olanlarn bu kararlar gerekten kutlanacak bir davrantr. O insanlar; kendilerinden, ailelerinden, belki de salklarndan fedakrlklar yapacaklardr. Onlar, bu
ynyle ne kadar takdir edilseler azdr!
Adaylarn hayatlarndaki tercihleri ve insan ilikilerindeki setikleri
yollar, onlarn baarlarn da belirler. Adaylarn gerek baars byk
oranda; dinleme, anlama, konuma, beden dili, diksiyon, motivasyon
gibi iletiim becerilerine baldr. Adaylarn kendilerini doru ifade
etmeleri, semenle salkl ve kalc iletiimler kurma becerileriyle
doru orantldr. Marifet; insanlarn ve kitlelerin gnlne giden doru, meru ve kestirme yolu bulmaktr. Seimden nce, insanlarn gnllerini kazanmaktr.
Bu balamda bireylerin aday olduklarnda beraber olacaklar insanlar doru semeleri de son derece nemlidir. Klavuzlar ve ekip doru
seilirse, ynetim sorunlarnda yol ve are bulmak kolaylar. Adaylarn, takm olutururken eitimlileri; marifetlileri; btnletiricileri;
zgr dncelileri tercih etmeleri gerekir. Eer, adaylarda gerek
anlamda samimiyet, kararllk, azim, sosyal plan ve projeler varsa,
hem seimi hem de semeni kazanmak mmkn olabilir...
Tam da bu noktada seimi ve semenin gnln kazanmak zere neler yaplabilecei ile ilgili olarak gr, dnce ve nerilerimizi paylamak isteriz. Adaylarn nitelikleri, seimlerdeki tantm yntemleri,
kuracaklar ekipler ve seim sonras ynetim anlay ve uygulamalar
zerinde durmak dncesindeyiz.
Ynetime talip olanlarn doal olarak baz stn ve farkl nitelikleri
tamalar gerekir. Bu niteliklerin banda liyakat, ehliyet ve marifet
temel kriterler olmaldr. te yandan adaylarn; bilgili, erdemli, adil,
ufku ak, iletiim becerisi salam, kiilik ve karakter sahibi, lider zellikli, zaman ynetimini bilen, sorun zebilen, karar verme becerisi
gibi niteliklere sahip olmalar, tercih sebebi kabul edilmelidir. Bunlar
yannda ynetici adaylarnn kentleme, evre duyarl, hijyen, brokrasi ve protokol kurallar, mevzuat, maliye, yatrm, inaat vb. ko-
218
nularndan haberdar olmalar gerekir. Bir insann btn bu niteliklere

sahip olmalarn beklemek doru deildir. Ancak; toplumsal ynetim
ok zor ve nemli bir konu olduu iin, adaylarn bu konulardan hi
olmazsa birkanda uzmanlam olmas, dier nitelikler konusunda
ise eksiklerini giderme gayreti iine girmeleri beklenir.
Yukarda saylan niteliklere sahip adaylarn kendilerini tantmalar da
konumuzun ayr bir yndr. Seim srelerinde klasik olarak uygulanagelen yntemler herkese bilinmektedir. Bu yntemlerin ou
szl, yazl ve grsel propaganday iermektedir. Adaylar, halkla ilikilerde deiik iletiim aralarn ve propaganda yntemlerini tercih
etmektedirler. Bu srete zellikle medya ile kurulacak pozitif ilikiler arlkl yer tutmaktadr. Kamuoyunu bilgilendirme balamnda
basn toplantlar, basn blteni, kitap ve bror yaynlama, basn
kokteylleri, basn gezileri, kpr derleme, brorler, afiler, radyo ve
televizyon programlar, filmler, web sayfas, sosyal medya vb. imknlardan yararlanlabilir.
Seimlerdeki en etkili yntem, hi phesiz, yz yze grmelerdir. Nitekim gz temas ve tokalama insanlar zerinde kalc ve pozitif izler brakmaktadr. Adaylarn kamuoyu liderleri ile grmeleri,
temsili gruplarla grmeleri, sivil toplum ve ev ziyaretleri bir hayli
219
etkili olmaktadr. O bakmdan birebir grme ve konumalar, genel

tantma yntemlerinden ok daha etkili olmaktadr.
Seim srelerinde yukarda saylan yntemlerden hangisinin kullanlacan belirlemek zere bilimsel ve gereki aratrmalar yaplabilir. Bu balamda anket, gzlem ve n yoklama gibi yollarla kamuoyunun nabz tutulabilir. Btn bu reklam ve propaganda yntemlerinin
salkl yrtlebilmesi iin uzman firmalardan danmanlk hizmetleri almak daha profesyonel bir yntem olabilir. Geleneksel yntemler yannda, yeni ve modern propaganda tekniklerinin kullanlmas
da yararl olabilir.
Yukarda saylan reklam ve propaganda yntemlerin kullanlmas,
adaylar iin phesiz ok yararldr. Ancak, kimi zaman bu reklam ve
propaganda yntemleri yetersiz de kalabilmektedir. Bu noktada bizim nerimiz biraz farkl ve allmn dnda olacaktr.
Bir insan iin hayattaki en nemli hedef, erefli ve haysiyetli bir
mr srmek ve
gzel bir iz brakmaktr. Ne kadar
yaarsak yaayalm, ne kazanrsanz kazanalm,
esas olan insanca
bir hayat srmektir. Bu balamda
adaylarn reklam
ve propaganda
ilerine girmeden
nce, u ideal gerei kavramalar
gerekir: nemli
olan; ne pahasna
olursa olsun seimi kazanmak deil, insanlmz
kaybetmemektir.
Ne olursa olsun
yeter ki seimle-
220
ri kazanaym dncesinde olmak en tehlikeli durumdur. Seimleri

ister kazanalm, isterse kaybedelim ama asla eref ve haysiyetimizi
kaybetmeyelim!
Onurlu ve haysiyetli her aday iin en nemli reklam ve propaganda
kayna, bizzat adayn kendi kiilik ve karakteridir. Adayn en nemli
gc ise, yaad rnek ve gzel hayatdr. Adaylarn zel hayatlar,
aile yaplar ve yakn evreleri, yukarda saylan reklam ve propaganda yntemlerinden ok daha gz nndedir.
Seimlere hazrlanrken bugnden ok yarn dnmekte fayda
vardr. Sonu ne olursa olsun, sonuca peinen raz olmak, semenin
iradesine sayg duymak gerekir. Hesaplarn ksa vadeli menfaate dayal deil, uzun vadeli hizmete dnk yaplmas gerekir. Asla unutmayalm ki seimler gelip geer ama akrabalklar, dostluklar kalcdr.
O bakmdan seim srelerini, yanl yol ve yntemlere sapmadan,
asla doruluktan ayrlmadan geirmekte yarar vardr.
Kimseyi krmadan, yalan yanl bilgilere itibar etmeden yola kmak,
sonu ne olursa olsun, en doru yaklamdr. Seimleri kazanmak iin
her yolu mbah grmek, hatalarn en bydr. Makyavelist bir anlayla her trl insani ve gayriinsani yolu tutmak, grnte seim
kazandrsa bile mr boyu silinmeyecek negatifler izler de brakabilir! Deiik yol ve yntemlerle belki- seimler alnabilir ama kim bilir
neler kaybedilir. Bu noktada hesab salam yapmak gerekir. Nitekim
seimler ama deil; insanlara ve topluma hizmet iin sadece bir
aratr!
Bakalarnn felaketi zerine saadet bina edilemez! Seimlerde reklam ve propaganday baka adaylar ktlemek ve onlarn aklarn
ifa etmek zerine kurmak, bu ynteme bavuran adayn zayflna
iarettir. Bu tr szde uyanka ve akllca grnen yntemler(!), er
ge yapann ayana dolaacaktr. O bakmdan rakipleri ktlemek,
karalamak yerine kendi yapacaklarmz meru yntemlerle kamuoyuna aklamakta fayda vardr.
Sonu olarak adalet, hikmet, iffet, ecaat gibi temel erdemlere sahip olmak bir aday iin en gl reklam ve propaganda kaynadr.
Adayn Yaratc, kendisi, ailesi ve toplumla kurmu olduu gzel ilikiler, seimi ve semeni kazanmann ve kalc, yararl iler yapabilmenin en gl teminatdr.
221
DEVR-TESLM TRENLER
Bilindii zere, seimler demokratik yarlardr. Kazanan her trl

yetki ve gc elde etmedii gibi kaybeden iin de dnyann sonu deildir. Demokrasinin gerei olarak seimle gelen, seimle gider. Bir
sonraki seimlerde gelen gidebilir; giden de geri gerebilir veya yepyeni birisi seilebilir. Dolaysyla her trl sonucu olgunlukla karlamak gerekir.
Belediye bakan seilen bir kiinin gerek asaleti, seimleri kazand belli olduktan sonra balar. Seimleri kazanan bir kiinin ve evresindekilerin sevinmesi ve kutlama yapmalar doaldr. Ancak; bunlar
yaplrken rakipler ve dier insanlar rahatsz edilmemelidir. zellikle
bakann kazanmann verdii hrs ve ihtirasa kaplmadan saduyu ile
hareket etmesi gerekir.
Bu balamda ilk uygulama devir-teslim ilemidir. Yerel seimler sonucu bakanlarn nasl
bir devir ve teslim yapaca konusunda resm
bir kural bulunmamaktadr. Seim srelerini anlamsz bir ekilde
dmanca geiren bakan adaylar, birbirleri
ile karlamamak iin
her yola bavurmaktadrlar. Elbette bu tr
davranlar, kabul edilebilir, makul ve deer
yarglarmza
uygun
davranlar deildir.
Devir-teslimin nasl yaplaca konusunda TBB Genel Sekreteri Hayrettin GNGR, unlar nermektedir:
Belediye bakannn grev sresi yeni seilen beledi-
ye bakannn mazbatay almasna kadar devam etse

de grevi devredecek olan belediye bakannn son
222
kinci Blm: Devir-Teslim Trenleri
gnlerde zorunlu olmadka rutin belediye ileri dnda esasl kararlar almamas yerinde olacaktr.
Mahalli idareler genel seimi sonucu belediye bakan-
l grevini devredecek olan belediye bakan, seim

sonucunu rendii andan itibaren yeni seilen belediye bakann bizzat yanna giderek veya telefonla
aramak suretiyle tebrik etmeli ve kutlamaldr. Grevi
devredecek olan bakan ayrca yeni seilen bakann
mazbatasn ald gn ve belediyeye intikal edecei
saati de takip etmeli, istemesi halinde ara gnderip
belediyeye intikalini salamal ve belediyeye geliinde birim amirleri ve bir ksm personel ile birlikte belediye binasnn uygun bir yerinde karlamaldr. Bu karlamada bir de iek verilmesi byk bir jest olacaktr.
Karlamay mteakip odaya geilmeli, grevi devre-
decek olan belediye bakan, yeni seilen belediye

bakann makamna davet etmeli, ancak yeni belediye bakan davet edilse bile hemen makamna geip
oturmamaldr. Birlikte kaldklar sre iinde eski ve
yeni belediye bakan makamn nnde karlkl olarak oturmaldr.
Ba baa kaldklar sre iinde eski belediye bakan
yeni bakana ksaca belediye hakknda bilgi vermeli,

yeni bakan ise bilgi almak istedii konular varsa onlar sormal ve teslim edilmesi gereken evrak veya demirbalar devredilerek vedalap ayrlnmaldr.
Yeni bakan, eski bakann davranndan memnu-
niyetini dile getirmeli, ancak yukardaki ekilde bir

davran gstermeyen eski bakana karda bir husumet beslememelidir. nk, yaptmz her olumlu ve
olumsuz davran kendimize saygmz ve kiiliimizi
gstermektedir.
Mahalli idareler genel seimi sonucu, belediye ba-
kanl seimini kazanan bakanlar, mazbatalarn

alrken ve belediyelerine gelirken kale igal etmi
muzaffer bir komutan edasyla hareket etmemelidir.
223
Makul bir kalabalkla, taknlk ve slogandan uzak bir

devir ve teslim yaplmaldr.
Devir ve teslim ile vedalamadan sonra yeni seilen
ve greve balayan belediye bakan, eski bakan

karlad noktaya kadar uurlamal ve kabul etmesi
halinde ara tahsisi yaparak gidecei yere kadar braktrmaldr. Uurlamay mteakip makamna oturmal ve belediye birim amirleriyle bir tanma toplants yapmal ve belediye hakknda ksa bilgiler almaldr.
Belediye alanlarna ve belde halkna olumlu mesajlar vermelidir.
Belediye bakan olan kii, bir yandan kendi plan ve projelerini uygularken nceki tecrbelere de itibar etmelidir. Bu amala daha nce
belediye bakanl ve meclis yelii yapm kiileri ayl ya da yemekli toplantlara davet ederek hl ve hatrlarn sormal, tecrbelerini renmelidir. Bu durum, bir gelenek ve kural hline dntrlmelidir.
Belediye bakanln uygun yntemlerle kazanan kii, hem seim
srelerindeki olumlu ve lml tavryla, hem de eski bakan ve yneticilerle kurduu pozitif ilikilerle, aslnda, en byk iyilii kendisine
yapm olur. nk, bu uygulamalarla bir yandan seimi kazanm
te yandan da semenin gnln kazanm olacaktr. Bu sonu ise,
hem bakanl sresince halkla btnleerek daha byk hizmetler
yapmasn salar hem de gelecek dnemlerde tekrar kazanma ansn ykseltir. Bilelim ve asla unutmayalm ki insanlarn gnln kazanmak seim kazanmaktan ok daha deerlidir!
224
kinci Blm: Devir-Teslim Trenleri
225
KAYNAKA
Balta, Zhal; Balta Acar, Bedenin Dili, Remzi Kitabevi, 22. Basm,
stanbul, 1999.
ankrl, Ali, Grg ve Nezaket Kurallar, Tima Yay. stanbul, 1996.
Erenolu, Dilek, Mehmet Kaplann Dil le lgili Grleri, Atatrk niversitesi Trkiyat Aratrmalar Enstits Dergisi, Say 36, Erzurum
2008.
Ertekin, Ycel, Halkla likiler, TODAE Yay. 2.Bask, Ankara, 1986.
Gngr, Hayrettin, Meclis, Encmen, Bakan, Mahalli dareler Kontrolrler Dernei Yay. Ankara, 2013.
Kadbegil, Salim, Halkla likilerde Temel lkeler, zmir , 1986.
Komisyon, letme Becerileri Grup almas (Editrler:Yrd.Do. Dr.
lhami Ycel, Kenan Mehmet Ekici), Sava Yaynevi Ankara,2009.
Kkkurt, Mehmet, Halkla likilerde Aratrma Yntemleri ve Deerlendirme, Halkla likiler Sempozyumu-87, A.. BYYO-TODAE,
Ankara, 1988.
Nelson,B.Robert,Wallik,Jennifer,Sunu Yapma(Prezantasyon), ev.
E.Sabri YARMALI, Hayat Yay. stanbul, 2002.
enbay, Nzhet, Sz ve Diksiyon Sanat, Yap Kredi Yay., stanbul,
1995.
imek, erif, elik, Adnan(Editrler), Zaman Ynetimi ve Ynetsel
Zamanda Etkinlik, Gazi Kitabevi, Ankara, 2003.
T.C. Babakanlk, Devlet Personel Bakanl, Grevde Ykselme Eitimi Ders Notlar, Nisan 2006, Ankara.
Yalnda, Seluk, Kamu Ynetiminde Halkla likiler, Halkla likiler
Sempozyumu-87, A.. BYYO TODAE, Ankara, 1988.
Yaman, Erturul, Etkin letiim Yetkin Liderlik, Yarg Yay. Ankara,
2013.
Yaman, Erturul, nsan ve letiim, 4. Bask, Aka Yay. Ankara, 2012.
Yaman, Erturul, Konuma Sanat, 6. Bask, Aka Yay. Ankara, 2012.
226
Yaman, Erturul, Seimi ve Semeni Kazanmak, Yarg Yay. Ankara,

2013.
www.baskent.edu.tr/~kvaroglu/stratejik_yonetim-isle471.pp
http://www.ozkentvetaysever.com/uzmanlik-alanlarimiz/kurumsal-egitim/stratejik-dusunme-ve-yonetim/
http://blog.milliyet.com.tr/stratejik-dusunme-nedir---nicin-onemli--/Blog/?BlogNo=357475
http://www.argeda.com.tr/bulten/arsiv/arsiv/32/if/yaz/aa/orta.
htm
https://www.google.com.tr/#q=stratejik+d%C3%BC%
http://birteksayfa.files.wordpress.com/2012/08/stratejikdusunme.pdf
http://blog.tkaraca.com/wp-content/uploads/2013/08/strateji2.
jpg
227
TRKYE
BELEDYELER
BRL
Tunus Caddesi No: 12 Kavakldere / ANKARA

Tel: (0312) 419 21 00 | Faks: (0312) 419 21 30
www.tbb.gov.tr
ISBN: 978-975-6311-88-2
1962 ylnda Tokatta dodu. 1985te A..

DTCF Trk Dili ve Edebiyat Blmnden
mezun oldu.1986dan itibaren A.. DTCFde
grev yapt. 1990 ylnda yksek lisansn;
1994 ylnda doktorasn tamamlad. 1998
ylnda Gazi niversitesinde Yard. Do. Dr.
kadrosuna atand. 2006 ylnda Do. Dr.
unvann ald. 2011 ylnda profesr oldu. 30
kitab; 100n zerinde yazs yaymland.
zbekistanda 1994 ylnda Uluslararas
Kgarl Mahmud Dil dlne lyk grld.
2002-2003 eitim retim ylnda T.C.
Babakanlk TKA adna Bosna Hersekte
eitli niversitelerde retim yesi olarak
alt. Ankarada Cumhurbakanl, TBMM,
MEB, Salk Bakanl, ileri Bakanl, Maliye
Bakanl, Ankara Bykehir Belediyesi, Gazi
niversitesi, TOBB ni., TAEK, TPE, Saytay,
Diyanet leri Bakanl, Trkiye Belediyeler
Birlii gibi kamu kurum ve kurulularnda
Etkili letiim, Etkili Konuma ve Diksiyon,
Beden Dili, Takm almas, Etkili Sunum
Teknikleri vb. kurs, seminer ve konferanslar
verdi. Hlen Yldrm Beyazt niversitesinde
retim yesi olarak almaktadr. Evli ve
drt ocuk babasdr.
Yerel Ynetimlerde
LDER YNETCLK

ANKARA 2014

Yerelyönlideryöneticil

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yerelyönlideryöneticil

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

TRKYE

Prof. Dr. Erturul YAMAN

Tunus Caddesi No: 12 Kavakldere / ANKARA

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

1962 ylnda Tokatta dodu. 1985te A..

Prof. Dr. Erturul YAMAN

Trkiye Belediyeler Birlii

Prof. Dr. Erturul YAMAN

TRKYE BELEDYELER BRL

gsterecekleri olumlu davranlar halkn belediyelere olan gveninin

Bu balamda ynetenlerin, bireysel ve kurumsal geliim alarndan

Prof. Dr. Erturul YAMAN

Yerel Ynetim Kavram...................................................................................... 12

Yerel Ynetim Kavram

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

YEREL YNETIM KAVRAMI

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

YEREL YNETICININ TEMEL NITELIKLERI

Yerel Liderin Genel zellikleri

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

Ynetim, bir ynyle i hayatna benzetilebilir. Tpk i hayatnda

Kendimizi, Halk ve Zaman Ynetmek

Zamann ynetilmesi, bireyler iin ne kadar nemliyse yneticiler

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

kii ve zellikle yerel ynetici fkenin kucana dm demektir.

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

mtr. bu noktada bir uyarc ileviyle kalrsa, durum normal kabul

olarak alglamak gibi bir yanlla dme riski vardr. Karlatmz

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

nsann faydal ve kalc iler yapabilmesi, ncelikle be basama

Birinci Blm: Bireysel Geliim

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

Yneticilik grevi stlenecek bireylerin, dier bireylere oranla daha

Birinci Blm: letiim Becerisi

nsan iin kymetli olan ey yine insandr.

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

arzu ettiklerine daha kolay ularlar.

yaayp uygulamayan bir anlay iletiimde geerliliini yitirmitir.

Gerek iletiim; duygu, dnce ve davran uyumu ile

Ruhunda, zihninde yalanclk, dolandrclk, iftiraclk, kskanlk,

Birinci Blm: letiim Becerisi

nsan, ruhuyla ve evresiyle doal ve iten bir iletiim

nsanlar, toplu hlde yaarlar ve birbirleriyle deiik yollarla iletiim

tiyalarn ncelikle duygu balamnda hissederler.

ve huzurlu yaama azmi, baarl olma gayreti ilk adm

evremizle iten ve drste iletiim kurmak, olumlu davranmak ve

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

Her ey bizde gizlidir.

sahtekrlk vb. ad duygulardan kurtulmak iin karar

kinci adm olarak yreimizi gzel duygularla beslemek gerekir.

sevgi ve depolanm enerji, hem kendilerini aydnlatr

letiimde baarnn gerek srr ok szde deil zdeki

lidir. Gnlden gnle uzayp giden o incecik, o kvrm

Birinci Blm: letiim Becerisi

gerek boyutu, hl diliyle rnek ve model olmakta

lerde, gnl dilinden terennm edilen szlerde gizlidir.

Milletimize srarla dayatlan yeni, temelsiz, pozitivist ve materyalist

Yerel Ynetimlerde Lider Yneticilik

yze olan iletiimdir.

letiim ekillerinden en hzl ve etkili olan szl ve yz

yze olan iletiimdir.

Birinci Blm: letiim Becerisi

yaknlk duygular oluturur.