as nosas cousas

4as nosas cousas

editorial
A imprenta est en marcha!
A revista AS NOSAS COUSAS a publicacin anual deste Centro Educativo que recolle algunhas das
actividades mis relevantes que se van desenvolvendo da a da. Esta revista non a nica canle de
informacin da actividade do Centro, pois tendes cumprida conta de todas as novidades e
acontecementos a travs da publicacin, case mensual, do Boletn Informativo da Biblioteca
Pereirios, as como a travs da pxina web www.edu.xunta.es/centros/ceipfoxo e do Blog da
Biblioteca http://fuxu-fuxu.blogspot.com.es/.
Cando chega esta poca aparecen varios indicadores de que nos atopamos preto do fin de curso:
os das son mis grandes, vai mis calor, chegan as festas, facemos mis poesa e aparece a revista
AS NOSAS COUSAS e con ela un texto que trate de explicar e valorar esta publicacin: O Editorial.
A estratexia metodolxica que usamos con moita frecuencia neste Centro o traballo en equipo.
Pensamos que unha forma de traballo interesante xa que regula a aprendizaxe, axuda a asumir
responsabilidades, favorece as habilidades comunicativas orais, a axuda mutua, o respecto, a
empata... O traballo cooperativo , ademais, unha das mellores estratexias para abordar a
diversidade da aula e camiar cara unha escola verdadeiramente inclusiva.
Cooperar complicado. Non se produce sen mis por colocrmonos fisicamente en grupos de
tres, catro ou mis. Hai que plantexar a actividade para que promova e case obrigue a contar con
demais para realizar a tarefa e combinar de maneira equilibrada o traballo individual. E niso
estamos profesores, alumnos e tamn a ANPA a quen queremos felicitar pola sa implicacin na
vida do Centro e pola sa iniciativa.
Vela unha mostra deste traballo. Iniciamos este curso varios proxectos cooperativos: Flash Mob,
Ano internacional da Ciencia, Web Quest Pequecientficos, experimentos, nubes de Tag, colectivos
poticos, xogos tradicionais, Fo(xo)to Voz, Proxecto Reforestemos, Revista Escolar.
Tamn tratamos de introducirnos mis no mundo das novas tecnoloxas. Por iso temos unha pxina
web, un blog da Biblioteca, dous Blogues de Educacin Infantil: os nove do Foxo e
pequexeniosdofoxo , vdeos, presentacins....
Gaamos varios premios: Concurso de fotografa Auga e vida , III Certame de Cine Ouff Escola co
vdeo Ser mis libre, Concurso de Debuxo da Asociacin Micolxica da Estrada, Concurso de
Carteis para a Festa do Salmn, premio Paz e Cooperacin.
Ben, pensamos que durante este curso TODOS cumprimos amplamente co noso traballo.
Parabns!
E xa para rematar, desexarvos a todos que pasedes unhas boas vacacins e que o prximo curso
sexamos capaces de conseguir o mesmo ou mis.
Equipo de Normalizacin Lingstica

as nosas cousas

O MERCADILLO DO 3 CURSO

3 CURSO

6as nosas cousas

Begoa Salgueiro Garca

Carla Noya Rodrguez
M del Mar Brey Maceira

as nosas cousas

ELABORAMOS XABN

4 CURSO
Os alumnos e alumnas de 4 Curso elaboramos xabn.

Para a elaboracin

precisamos os seguintes ingredientes e materiais:

INGREDIENTES: aceite usado, auga, sosa, sal, azucre e azulete
MATERIAIS: Os cacharros que nos fixeron falta foron: 3 coadores, un medidor, moldes,
bolsas de plstico, unha batedora, un pau, luvas, gafas de buceo, dous caldeiros e algodn.

O PROCESO DE ELABORACIN FOI AS:

Medimos tres litros de auga e botmola nun caldeiro. A auga queceu. Remexemos Logo
collemos os tres medidores e puxmoslle algodn. Despois coamos 3 litros de aceite
usado noutro caldeiro. Botamos a sosa no caldeiro de auga e remexemos.
Mesturamos a auga co aceite e remexemos cun pau. Engadmoslle o sal e o azucre e
remexemos coa batedora. Deixamos que callara. Botmola nos moldes.
Dous das despois desmoldamos os xabns.
Por ltimo empaquetamos os xabns. A profesora Mercedes axudounos a facer os
envoltorios. Foi un xito. Quedounos moi ben.

8as nosas cousas

O ENTROIDO
Mara Brey Bujn
ngel Nodar Rey
Marcos Duarte Montaa
scar Porto Moimenta

3 CURSO

as nosas cousas

ALGNS TRABALLOS DE 2

2 CURSO

10as nosas cousas

Erica Vidal Godoy

Christian Silva Rebolo
Lorena Prado Amboage

Martn Villar Fins

Sal Neira Iglesias
Nerea Rodrguez Camino

as nosas cousas

11

Alex Rodrguez Prieto

Xiana Regenjo Garca
Damin Andin Cabaleiro

12as nosas cousas

as nosas cousas

13

AS ESCULTURAS

4 CURSO

Adrin Ramos Diguez

14as nosas cousas

as nosas cousas

15

175 ANIVERSARIO DE ROSALA

3 CURSO

Raquel Cimadevila Amboage

Aroa Fuentes Martnez
Noelia Ruibal Garca

16as nosas cousas

as nosas cousas

17

18as nosas cousas

DESCUBRINDO A ANDY WARHOL

OS ALUMN@S DE 5 ANOS DESCUBREN O POP ART
CO ARTISTA ANDY WARHOL

INFANTIL-5

as nosas cousas

19

20as nosas cousas

REBECA

4 CURSO
Uns das despois de volver das vacacins de Nadal veu unha alumna
da Universidade para facer prcticas de profesora. Chambase Rebeca.
Estivo todo o mes
de febreiro
connosco.
Un da, antes de
marchar, deunos
unha clase de
plstica que nos
gustou moito; sobre
todo facer os
bonecos con papel
de aluminio e
adiviar que figura
fixemos cada un.
Rebeca era boa e
simptica e
tratounos a todos
moi ben.
Fisicamente era
guapa, un pouco
alta e co pelo algo
longo.
Ns pensamos que
vai ser moi boa
profesora.

as nosas cousas

21

MULLERES CIENTFICAS

3 CICLO

MARA DEL CARMEN PORTO

VZQUEZ
Naceu en Santiago de Compostela no ano
1938 e obtivo a licenciatura en Medicina
na Universidade de Santiago de
Compostela, doutorndose con
sobresante Cum Laude.
No ano 1964, mediante oposicin, foi
nomeada mdica interna, e no mes de
outubro dese mesmo ano foi nomeada
mdica radioterapeuta. a primeira muller
que forma parte do claustro da Facultade
de Medicina.
En novembro de 1972 nomeada xefa do
servizo de Radioterapia do Hospital Clnico

M del Carmen Porto Vzquez

Universitario de Santiago de Compostela.

Forma parte de diferentes sociedades

honra da Sociedade Espaola de

entre as que cabe sinalar a Sociedade

Oncoloxa Radioterpica pola sa

Espaola de Oncoloxa Radioterpica;

contribucin ao desenvolvemento da

Sociedade Espaola de Investigacin sobre

radioterapia. Foi, asemade, a primeira

o Cancro; Asociacin Espaola de

Muller ao fronte do SERGAS e a primeira

Profesores de Radioloxa; Sociedade

profesora da Facultade de Medicina que

Galega de Radioloxa; Sociedade Galega de

entrou no seu claustro.

sobradamente coecida pola sa

Oncoloxa e a Academia Galega de

Cirurxa.
En outubro de 2007 recibiu a medalla de

22as nosas cousas

tenacidade e entusiasmo na loita contra o

cancro, e moi especialmente polo seu

trato e dedicacin aos doentes.

Ten a Medalla Castelao da Xunta de Galicia
(xuo 2011).
O 25 de outubro de 2011 recibiu a
Medalla de honra da Academia Mdico
Cirrxica de Santiago de Compostela
(tamn foi a primeira muller en recibila).
Adrin Puente Pena
Isabel Moure Rivas
Miguel ngel Brea Vellarino
Paula Maha Taboada

MARA TARSY CARBALLAS

FERNNDEZ
Naceu o 2 de xuo de 1834 en Taboada
(Lugo)
No 1958 licenciouse en Farmacia e
Ciencias Qumicas pola Universidade de
Santiago de Compostela. Conseguiu unha
beca do Consello Superior de
Investigacins Cientficas (CSIC) para facer
a tese doutoral.
Para non depender economicamente dos
seus pais, traballaba na tese, nun
laboratorio e d clases.
Formou parte do equipo que fixo o 1
mapa de Galicia coas 4 provincias.
Escribiu 12 libros e fixo traducins.
Foi profesora de Bioqumica,
Termodinmica e Mecnica Artstica na
Universidade de Santiago no perodo
1959-1966.
Colaborou en proxectos de recuperacin

Mara Tarsy Carballas Fernndez

de solos degradados por incendios

forestais.
Presidiu a Sociedade Espaola de Ciencia
do Solo e foi Vicepresidenta Primeira da
International Society of Scuit Science.
PREMIOS E CONDECORACINS
1963-Premio Extraordinario de Licenciatura
1972-Premio Frei Bernardo Sahagn
1977-Diploma do Ministerio de Asuntos
Exteriores de Francia
2009-Medalla Castelao. Premio Acadmico
Numerario da Academia de Farmacia de
Galicia
PROXECTOS
Mapa de solos de Espaa
Mapa de solos da zona norte de Espaa
Prospeccin de cobre e nquel na provincia
da Corua e nas Illas Canarias por mtodos
xeoqumicos e xeofsicos.
Colaborou con D.Francisco Guitin Ojea

as nosas cousas

23

para escribir o Manual de Edafologa en

Universidade de Yale.
Traballou nas Universidades de Toronto,

Atlas ecolgico de los suelos del mundo.

Estudos Interdisciplinares bsicos sobre o

Bfalo e Indiana.

medio natural galego.

Aproveitamento de materiais orgnicos

No ano1983, por razns familiares, regresa

residuais como fertilizantes na agricultura

a Espaa, deixando publicados mis de

galega.
Mineralizacin da materia orgnica en

vinte artigos e dirixidas oito teses

solos de Galicia
Estudo sobre o compost de lixo urbano.
Influencia dos incendios sobre a evolucin

doutorais.
Era recoecida internacionalmente, pero
nunca en Espaa, ata que nos anos 90,
despois dun congreso, ao que non foi

da materia orgnica, mobilizacin do

invitada, os matemticos non podan crer

nitrxeno en solos forestais: manexo do

que ela non estivese al sendo a sa terra.

solo para a sa rexeneracin.

A partires dese momento, empezaron os

Jorge Brey Carams

Manuel Martnez Rodrguez
Adrin Hermida Baloira
Adrin Fernndez Vinseiro

recoecementos pblicos. En crculos

ntimos era apodada A Sabia

MARA JOSEFA WONENBURGER

PLANELLS
Naceu en Montrove-Oleiros, A Corua no
ano 1927, nunha familia culta e cunha boa
situacin econmica.
Desde ben pequena recibiu o apoio da
sa familia para levar a cabo todo o que se
propoa. Estudou matemticas en
Madrid. Forma parte da primeira xeracin
de becarios Fullbright. Estas becas estaban
convocadas polo Instituto de Educacin
Internacional dos EEUU. No 1953 foille
concedida esta beca para realizar o
doutorado en matemticas na

24as nosas cousas

M Josefa Wonenburger Planells

PROXECTOS
Traballou varios anos no estudo dos
automorfismos de grupos de semellanza.
experta en lxebras de Clifford. Outro
tema importante nas sas investigacins
a Teora de lxebras de Lie.
Est considerada como a nai da Teora de
Kac-Moody.
PREMIOS E CONDECORACINS
membro de honra da Real Sociedade
Matemtica de Espaa.
No ano 2007 a Unidade Muller e Ciencia
da Xunta de Galicia creou o Premio Mara
Wonenburger para recoecer s mulleres
galegas con traxectorias notables no
Margarita Ledo Andin

mbito da Ciencia e da Tecnoloxa.

No ano 2010 foi nomeada Doutora
Honoris Causa pola Universidade da
Corua.
No ano 2011 colocaron un monolito no
Paseo das Ciencias do Parque de Santa

Compostela pero non chega a finalizalos.

No 1973 obtn o ttulo de xornalista na
Escola Oficial de Xornalismo de Barcelona.
Entre os anos 1974 e 1976 tivo que

Margarita da Corua.
En novembro de 2010 o Concello decidiu

marchar de Espaa por razns polticas,

poerlle o seu nome a unha ra.

Facultade de Letras de Porto - Portugal.

No 1991 trasldase Universidade de

Rodrigo Rey Penn

Nuria e Jorge Salgueiro Garca
Cristina Trigo Gnzalez

durante este perodo traballa de lectora na

Santiago, onde nomeada profesora da

Facultade de Ciencias de Informacin.
Desde 1992 exerce como decana da
mesma. Actualmente catedrtica de

MARGARITA LEDO ANDIN

Nace o 5 de febreiro de 1951 en Castro de

Comunicacin Audiovisual.
Desde maio de 2008 membro da Real
Academia Galega. Neste mesmo ano recibe

Rei (Lugo). Comezou os seus estudos de

o Premio Nacional de Cine e Audiovisual.

Realizou numerosas investigacins sobre a

filosofa na Universidade de Santiago de

prensa galega.

as nosas cousas

25

Na capital conseguiu traballar tras

OBRA:
Poesa
Parolas cun eu, cun intre, cun insecto (1970)
O corvo rguese cedo (1973)
Linguas mortas: serial radiofnico (1989)
Narrativa:
Mam-f (1983)
Trasalba ou Violeta e o militar morto (1985)
Ensaio:
Prensa e galeguismo (1981)
Documentalismo fotogrfico
contemporneo (1994)
Cine de fotgrafos (2005
Documentais:
Santa Liberdade
Fala a terra desta mia terra
Lavacolla, 1939
scar Brais Couto Bouzn
Borja Couto Bahamonde
Samuel Fernndez Rey
Nicols Gmez Rey

presentar o seu curriculum con Margarita

Salas. O seu primeiro destino ao sar ao
estranxeiro foi Cold Spring de Nueva York.
Colaborou co Memorial Sloan Ketering
Center, centro de referencia mundial na
loita contra o cancro. Nesta cidade foi
onde atopou con outro prestixioso
onclogo espaol, Carlos Cerdn que a
axudou a traballar co melanoma. Al
segue, na Universidade de Michigan,
onde montou o seu laboratorio con s 33
anos e dende o 2008 no CNIO.
FRASES:
Na mia familia s eu fixen carreira
Eu desde pequena quera ser cientfica
Non vou dicir que me gustara curar o
melanoma porque curar un cancro moi
difcil, pero si avanzar no coecemento dos
mecanismos moleculares destes tumores
para desenvolver frmacos mis efectivos e

MARISOL SOENGAS GONZLEZ

con menos efectos secundarios

Un aprende que un bo cientfico ten que
saber respostar con contundencia a das

Nena tmida, a chapona clsica, cun

expediente inmaculado ao longo da sa
formacin acadmica. Dunha familia
modesta, foi a nica que estudou carreira.
Presume que un produto da Escola
Pblica dende EXB ata a Universidade.
Dous profesores marcaron dalgn xeito a
sa traxectoria acadmica. Un deles
Esperanza Ferdn- impulsou a sa carreira
e animouna a marchar para Madrid. Fixo os
seus estudos a base de becas.

26as nosas cousas

Marisol Soengas Gonzlez

preguntas: Para que?, e Por que?

Non existe ningunha garanta de que o
noso modelo vaia funcionar, pero un
cientfico ten que estar preparado para o
fracaso e para volver intentalo de novo

Universidade de Pars Sur (1986-87) e

traballou como investigadora visitante na
Universidade de Angers e no Instituto
Tecnolxico de Massachussets (1991-92).
Dirixiu 30 proxectos.
A sa atencin en investigacin est
dirixida para abordar problemas de sade

PREMIOS
Recibiu o galardn da III Edicin do

nos pases en vas de desenvolvemento, a

Premio Mara Josefa Wonenburger polo

travs do uso das nanotecnoloxas. Este

seu traballo de investigadora do cancro de

traballo levouna a ser considerada unha

pel.

das cientficas mis influntes de Espaa.

autora de 131 publicacins cientficas en

FUNDACIN MARISOL SOENGAS

Ten como obxectivo a investigacin clnica,

revistas internacionais de alto impacto na

apoiar aos doentes e s familias, xa que a

rea da liberacin de frmacos e de 21

esperanza de vida doa afectados con

captulos de libros.
Combina o seu labor investigador cunha

melanoma de seis a dous meses. Por iso

intensa actividade docente na Universidade

co melanoma precsanse desenvolver

ensaios clnicos para buscar novos

de Santiago de Compostela.
membro do comit editorial das 8

compostos anticancerxenos.

revistas internacionais mis prestixiosas no

campo da Tecnoloxa Farmacutica e dos

Carlota Fontenla Rozados

Sabela Pjaro Ferro
Adrin Requeijo Ferro
Ignacio Prieto Rodrguez
David Trigo Gonzlez

Sistemas de Liberacin de Frmacos.

Neste momento Vicerrectora de
Investigacin e Innovacin da Universidade
de Santiago de Compostela.
En 2011 recibiu o premio Jaume I de Novas
Tecnoloxas, concedido pola Generalitat

M JOS ALONSO FERNNDEZ

Mara Jos Alonso (Carrizo de la Ribera,
Len, 1958) catedrtica do
Departamento de Farmacia e Tecnoloxa
Farmacutica desde o ano 1998. Empezou
a sa actividade no campo das
nanopartculas como sistemas de
frmacos no ano 1987.
Iniciou a sa formacin nese campo na

Valenciana e a Fundacin Valenciana de

Estudos Avanzados.
Daniel Rodrguez Tato
Roco Costa Castro
Paula Barreira Rivadulla
Alba Gonzlez Silva

as nosas cousas

27

INVESTIGAMOS A MOREIRA

3 CURSO

Nome galego: Moreira

Nome casteln:Morera
Nome cientfico: Morus

A moreira unha rbore que procede de

Asia Central. Na China e na India cultvase
hai moitos sculos.
Ten o tronco retorcido e curvado. As plas
macizas, retorcidas e con ns. A sa codia
(cortiza) pardoescura, spera e irregular.
Os brotes bastante gordos de cor verde
clara. As xemas grosas, ovaladas e de cor
prpura brillante.
unha rbore de folla caduca. As follas
son ovaladas e acorazonadas con punta
curta, con dentes polo bordo e mis
escuras pola parte do dereito.
Os seus froitos son carnosos, de cor
vermella escura ou negruzca. Son
comestibles e saben ben.
Hai das especies de moreiras: Moreira
branca (morus alba) e Moreira negra
(morus nigra).
As sas follas serven de alimento para os
vermes de seda.
No Xardn da Poesa do noso colexio hai
unha moreira negra. Esta arboria est
enferma, ten poucas follas e non se lle
poden arrincar.
Esta primavera estamos criando vermes de
seda. Ao principio eran moi pequenos,
pero agora medraron e estn enormes.

28as nosas cousas

Algns xa empezaron a facer a casula e

ns imos observando todo o proceso
dende que os vermes saron dos ovos.
Comen moitsimo! E moi rpido! Temos
que traer moitas follas das moreiras que
hai noutros xardns!
Cando abran as casulas sairn as
bolboretas, poern os ovos e morrern
pouco a pouco. Eses ovos gardarmolos
ata a prxima primavera, que ser cando
volvan nacer.
Gstanos moito observar os vermes de
seda! Cremos que nos vai impresionar
cando saian as bolboretas!
Cada da un de ns leva os vermes para a
sa casa porque nos fai ilusin ensinalos e
coidalos. Os coidados que precisan son:
darlle de comer a diario (as follas de
moreira) e limparlle a caixa de vez en
cando. Non beben! Pero son moi cagns!
Vimos como un o faca.
Agora imos investigar se fan pis!

O XARDN DE 3 ANOS

INFANTIL-3

as nosas cousas

29

Educacin Infantil- 3 anos

30as nosas cousas

OS DE 3 SOMOS AS...

3 CURSO

as nosas cousas

31

32as nosas cousas

as nosas cousas

33

34as nosas cousas

as nosas cousas

35

36as nosas cousas

as nosas cousas

37

LENDAS

5 CURSO

A TORRE DE HRCULES

A LENDA DE MEDORRA DE

Recollida na Crnica Xeral de Afonso X O

BARRELA

Sabio no sculo XIII, conta a lenda que

Un seor chamado O Eirexe Vello pasou

exista nestas terras un xigante chamado

unha tarde a cabalo polo camio que vai

Xerin, que tia aterrorizados aos seus

arredor dun castro e aparecuselle unha

habitantes.
A lenda conta que Hrcules chegou en

muller coa que trabou un curto dilogo.

A muller era unha moura e deulle uns

barco s costas de Galicia, e enfrontouse

cravos para as ferraduras dos cabalos,

ao xigante durante tres das. Tras unha

encargndolle que gardase os agasallos

dura loita, Hrcules venceu a Xerin e

ata chegar casa; mis movido pola

cortoulle a cabeza.
Sobre o lugar no que enterrou a cabeza

curiosidade, quixo coecer o que lle

ergueu unha torre e mandou poboar a

cidade. Crunna foi a primeira muller que
se presentou, e dela tomou o nome a vila.
Dende o ano 1448, no escudo de A Corua
aparecen representadas a torre de Hrcules
e a caveira de Xerin.

quedaron nos pregues do bolso uns

anacos de carbn que ao chegar casa
transformronse en ouro.
O seor Eixe volveu ao sitio onde os tirara,
pero xa non atopou nada e deuse conta
de que perdera unha colosal riqueza.

Paula Barreira Rivadulla

Alba Gonzlez Silva

38as nosas cousas

regalaran e, ao velo, tirou todo, pero

Sabela Pjaro Ferro

O PICO SACRO

comedor... e cando miraron na cocia

No Pico Sacro hai unha cova que, segundo

viron, dentro dun bote, os cartos.

En canto tiveron os cartos nas sas mans

conta a lenda, chega ata a fonte de

Gundin.
No fondo desa cova din que est

marcharon correndo e non volveron, pero

o bisto e a bista levaron un bo susto.

escondido un tesouro desde os tempos

dos mouros.
Por esas covas levaban os mouros aos

Jorge Brey Carams

cabalos a beber ao ro.

Outra das cousas que se contan que
nunha das covas est enterrada a raa
dona Urraca.
Samuel Fernndez Rey

O CRUCEIRO DO MONTE MOLIDE

O monte Molide est entre as parroquias
de Berres e Ancorados. No seu cume
librouse unha batalla contra os mouros
que, unha vez derrotados, foron soterrados
al; por iso non nacen herbas nin rbores.
Neste monte, nunha encrucillada, houbo

UN CONTO DO FOUCELLAS...
Mia avoa, que ten 73 anos, cntame que

en tempos un cruceiro que era un sinal de

o seu bisto unha vez fora feira a vender

tesouro.
Unha noite chegou a unha casa de Riob

unha vaca; e ese mesmo da, pola noite,

un home ourensn pedindo pousada. Este

chegou sa casa o Foucellas e a sa

home preguntou polo monte Molide , e se

cuadrilla.
Ao bisto levrono horta, e bista tana

al haba un cruceiro, e como lle dixeron

na casa preguntndolle onde gardaban os

que si, anunciou que ao da seguinte a

cartos que recadaran da vaca. Ela dxolle

subir ao monte por un asunto importante.

A muller da casa deulle unha abondosa cea

que xa os gastara, pero os cmplices de

acompaada de vio e logo preguntoulle

Foucellas empezaron a mirar debaixo das

polo asunto importante que o levaba ao

camas, dentro dos caixns, no bao, no

monte Molide, e, entre vaso e vaso de vio,

as nosas cousas

39

sacoulle toda a informacin que buscaba:

Minia, a ver se ve ao seu home que

resulta que ao cabo do cruceiro haba un

morreu afogado no ro.

tesouro.
Pois ditese, que pola ma xa o

Daniel Rodrguez Tato

acompaaremos al -dxolle a muller.

Mais en canto adormeceu, a xente da casa
colleu as ferramentas e foise cavar ao
monte.
Cando amenceu espertaron ao forasteiro e
a dona da casa ofreceuse a acompaalo,
pero ao chegar xunto o cruceiro, atoparon
todo sachado e remexido.
Ao ver tal cousa, o forasteiro arrincaba os
pelos da cabeza mentres a dona da casa
simulaba compadecelo.
O tesouro, polo visto, xa estaba ben
gardado...

MOUROS ENCANTADOS
Os mouros viven anda debaixo dos
castros. O castro obra de mouros, que

M Isabel Moure Rivas

anda non hai moito tempo saan ao

exterior, pero ao veren xente agachbanse
rapidamente debaixo da terra.
Ao traballar as terras co arado, a xente non
pode afondar moito porque as casas dos
mouros estn debaixo e tropezan as
ferramentas nos tellados
Carlota Fontela Rozados

A MOURA DO ULLA
Contan que no ro Ulla hai unha moura
nun pozo que est no fondo do ro. Seica
ten os cabelos dourados e peitease cun
peite de ouro.
Tamn din que a moura sae pola Santa

40as nosas cousas

O PERSOEIRO DE PRIMEIRO

1 CURSO

ANTN
LOSADA
DIGUEZ

as nosas cousas

41

42as nosas cousas

9
as nosas cousas

43

TRABALLAMOS NA NOSA AULA

INFANTIL-4

XOGAMOS COAS NOSAS CARAS...

(TRABALLAMOS AS EMOCINS)

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

EU ESTOU ............

44as nosas cousas

EU ESTOU ............

...E FALAMOS DE NS

as nosas cousas

45

O SAMAN

Durante o mes de novembro,

numerosas localidades galegas desfrutan
coa celebracin do Saman, esa festa de
orixe celta que simbolizaba o comezo dun
novo ano e coa que se trataba de
escorrentar aos espritos.
Recuperado o ritual en moitas localidades
galegas -sobre todo na bisbarra de Ferrol,
A Maria e Arousa- celbranse dende hai
anos comitivas aterradoras nas que nenos
e maiores deambulan polas ras ataviados
con sabas, velas e cabazas.
O 1 de novembro os antigos celtas
tranquilizaban aos poderes do outro
mundo e propiciaban a abundancia das
colleitas coa celebracin da festa do
Saman. O mundo dos espritos
entreabrase e saan os personaxes de
pesadelo.
En Galicia, o lume acendase cun tizn
trado da cacharela da Vixa Pascual ou do
lume acendido da noite de Nadal.
Segundo conta o viaxeiro ingls Swinbume
do sculo XVIII, a xente de Galicia coma
castaas a vspera dos Fieis Defuntos coa
fe de que cada unha libraba unha alma do
purgatorio.
No colexio do Foxo tamn celebramos o
Saman. Vela unhas fotos da abondosa
recolleita de cabazas deste ano...

46as nosas cousas

XOGO FOXO 2012

xogoFoxo
tradicionais
Os xogos tradicionais son os de
sempre; son os xogos aos que xogaban os
nosos avs e os nosos pais. No patio de
recreo xogamos Ns.

A CHAVE DE SANTIAGO
En Santiago, a distancia entre a base da
chave e a lia de lanzamento ser de 14,20
metros, debndose situar quen lanza os
pellos por detrs da lia.
A chave ser unha peza de ferro en forma
de punta de lanza rstica ou lingua, que
remata estreitndose na sa base.
Os pellos sern redondos e planos,
alisados polas das caras, debendo ter de
500 a 550 gramos de peso.
En cada partida han participar
obrigatoriamente catro persoas,
emparelladas das e das. Cada unha

lanzar dous pellos por tirada. Os pellos

que non atinen na chave hanse contabilizar
por tantos (cada pello un tanto) por
proximidade coa chave.
A puntuacin oficial de cada partida de
100 tantos. Cada pello que golpee na
chave ter gaado un valor de 8 tantos,
tendo que ser o lanzamento directo, sen
rebotes nin ter petado antes no chan ou no
cepo. Non preciso derrubar a chave para
contabilizar unha diana; abonda con rozala.
s se contabilizar cando o pello golpee
directamente sobre a chave e esta sexa
derrubada cara atrs.
O sistema de anotacin consiste en
descontar os tantos conseguidos dos
acadados polo equipo contrario. No caso
de empate tirarn novamente, comezando
a parella que tivese mis tantos.

as nosas cousas

47

Observarase unha conduta correcta de

deportividade e respecto cara s persoas
do equipo contrario, nomeadamente no
momento de lanzar os pellos, debndose
separar como mnimo 2 metros e
mantndose fra da lia de lanzamento en
silencio.
Do mesmo xeito, que estea colocando aa
chave gardar unha distancia semellante e
non far xestos nin movementos que
poidan distraer ou molestar persoa que
lanza.

A CORDA
Dentro do extenso abano de variantes que
ten este xogo, podemos realizar:
O reloxo que da a hora. As persoas
que dan, van dicindo Unha vez, unha
hora (todo o mundo ter que saltar unha
vez e sar). Das veces, das horas (todo
o mundo ter que saltar das veces e sar.
As seguirn ata saltaren seis veces
seguidas.
A barca. Para saltar barca precsanse
das persoas que dean corda e, como
mnimo outra que salte. O adival que se
precisa debe ser algo longo e as persoas
que dan estarn afastadas polo menos tres

48as nosas cousas

metros entre elas. A barca dse cun

movemento pendular do brazo,
esquerda e dereita, trasmitndolle
corda esta oscilacin. A corda desprzase
lentamente cun vaivn, sen chegar a
describir tan sequera medio crculo. A
persoa que chouta colcase mirando cara
a unha das que dan; evitar que a corda lle
toque nos ps ou nas pernas, dando saltos
laterais esquerda e dereita,
alternativamente.

BRIL
Xogo moi coecido, no que podemos
empezar tendo unha persoa brilada por
equipo para axilizar o desenvolvemento
do xogo; unha vez que brilan a algun
do equipo das persoas briladas, estas
pasan a ocupar a zona de xogo que lles
correspondera nun principio.
Como variantes deste xogo podemos
vivenciar:
o Xogar con dous balns.
o As persoas que son briladas pasan a
xogar co outro equipo.

LETRAS GALEGAS 2012

VALENTN
PAZ ANDRADE

Valentn Paz-Andrade nace o 23 de

abril de 1898 en Lrez (Pontevedra) e
morre en Vigo, o 19 de maio de 1989.
Home de profundas conviccins
galeguistas espallou o seu pensamento
nos mbitos da avogaca, da empresa, do
xornalismo, da poltica e da literatura.
Licenciouse en Dereito en Santiago de
Compostela en 1921. Da man do seu to,
o poeta Xon Bautista Andrade, coece a

Castelao e participa no 1919 na II

Asemblea Nacionalista. Posteriormente, foi
secretario do Partido Galeguista, candidato
s Cortes Constituntes de 1931 e
colaborador na redaccin do Estatuto de
Autonoma. Xa nos anos setenta, podemos
velo vinculado a diversas organizacins
como a Xunta Democrtica.
En 1977 foi elixido senador por Pontevedra
pola Candidatura Democrtica Gallega nas

as nosas cousas

49

o xornal Galicia e tamn publicou artigos

de carcter poltico e econmico en El
Pas, La Vanguardia ou Industrias
Conserveras.
Traballador incansable, sempre tivo como
norte o desenvolvemento econmico de
Galicia e formou parte de diferentes
iniciativas emprendedoras. Cmpre
destacar o seu labor como promotor e
vicepresidente do grupo industrial
Pescanova, as como o seu destacado
papel como tcnico da FAO.

Cortes Constituntes.
Dentro da literatura inciase no eido da
narrativa cunha obra que non chegou a
publicar datada de 1921, Soldado da morte.
Formou parte da Xeracin potica de 1925
e deixounos ttulos como Pranto Matricial
(1954), Sementeira do Vento (1968) ou Cen
chaves de Sombra (1979). Tamn escribiu
ensaio literario, histrico e econmico, as
como obras relacionadas co mundo
empresarial pesqueiro: Principios de
economa pesquera (1954), Galicia como
tarea (1959) ou La marginacin de Galicia
(1970), son algns exemplos.
O xornalismo formou parte dende moi
cedo das sas inquedanzas. Colaborou en
diferentes revistas literarias como O Ensino,
Grial e Outeiro. Dirixiu, entre 1922 e 1926,

50as nosas cousas

Valentn Paz-Andrade, o poeta, o ensasta,

o poltico, o empresario un exemplo de
home polifactico que fixo da sa vida
unha entrega tarefa que el sempre
considerou primordial: a modernizacin e
o desenvolvemento de Galicia.

A ORLA DE INFANTIL-5

as nosas cousas

51

O NOSO PASO POLO COLEXIO

PROMOCIN
2003/2012
...O primeiro da do colexio foi para min algo estrao porque nunca tal vira. Cando a mia
nai me levou eu choraba porque era algo descoecido para min. Pero o que mis me
impactou foron os meus compaeiros: Adrin, Manuel, Borja, Daniel e, sobre todo, Cristina,
cos seus ollos tan bonitos, o seu pelo castao e a sa maneira de vestir (Nacho)
...Cando entrei no colexio sorprendeume que os meus compaeiros me acolleran e se
portaran tan ben comigo. Recordo que en 1 curso chegou nosa clase unha rapaza nova
chamada Yolanda. Ao principio non lle faciamos moito caso porque, como falaba francs,
non lle entendiamos, pero enseguida nos fixemos amigos O que mis me gustou a partir
do primeiro curso foron as excursins (Roi)
...Recordo que cando cheguei ao colexio do Foxo estaba contento, pero por outra parte tia
medo dos profesores e dos rapaces maiores. Co tempo todos nos levabamos ben. Haba
veces que petirramos, pero de al a un pouco xa estabamos xogando (Miguel)
...Acrdome que, cando empecei no cole, eu era a nica rapaza da clase. Cando pasamos
para 4 anos veu unha nova compaeira, Nuria. En 1 curso chegou Yoli e, en 5 curso,
Andrea. As catro somos inseparables. Somos moi amigas (Cristina)
...Eu fixen Preescolar na Casa ata os catro anos; a esa idade fun para o colexio do Foxo. Ao
principio non quera ir porque en preescolar fixera moitos amigos e ademais tia medo de ir
no autobs. Cando empecei no Foxo deseguida me fixen amiga de Cristina No colexio do
Foxo sntome moi segura e a gusto porque fun al desde pequenia e confo nos profes
(Nuria)
...Cando cheguei ao Foxo eu via de Suza. Cando cheguei foi horrible o que me pasou: os
compaeiros non me facan caso porque falaba outro idioma, o francs. Pero pronto me
fixen amiga de Cristina e Nuria, e deseguida xa nos levabamos todos ben (Yolanda)
...Cando empecei ao cole todo se me faca estrao. Todos os das choraba. Non haba da
que non chorara. Co tempo foime pasando e funme relacionando cos demais e facendo mis
amigos. Recordo que en 4 veu un neno novo chamado Jos Mara, pero na metade do curso
foise, e a todos nos deu pena (Adrin Puente)

52as nosas cousas

as nosas cousas

53

54as nosas cousas