You are on page 1of 186

. ..

..


:
-

-
, (
) ,
38.03.05 -


2014

519.876.5
32.81-65
-70

2013 2014 .
1.2.

1.2.1. -
- (project based learning)

-70
..

: - .
: , 2014. 186 .
: .-. , ..


-.
.
,
,
.
-
- ,
, .
:
-
. ..,
( ) . ..
519.876.5
32.81-65
.. , 2014

. .. , 2014

.............................................................................................. 5
......................................................................... 5
......................................................... 5

............................................................... 5

.......................................................................................... 6
...................................................................... 7
- .
,
....................................................... 8
-
.................................. 8
-
............................................................... 9

................................................................. 10
............................................................................. 10
.............................................................................. 12
......................................................................................... 14
............................................................................................ 15
() ........................................................ 16
....................... 16
... 18
1. ...................................................... 18
1. ............................................ 21
1. Excel. 1
................................................................................................................................. 24
2. . ....................................... 27
2. ........................................ 30
2. Excel. 2
................................................................................................................................. 37
3. ................................................ 39
3

3. ( ) ..................................................................................................................... 44
3. - Excel ........ 50
4. ................................................................. 58
4. .. 68
4. : ...... 77
5. ........................... 92
5. .. 99
5. : 102
6. .................................. 109
6. (
) ....................................................................................... 115
6. (
) ....................................................................................... 119
7. - ................................ 123
7. - ...... 130
7. - ........ 137
8. () ......................... 140
8. ............................... 143
8. () . 143
.................................................................................................. 150
1. MS Excel ...................................................... 153
2. iThink .............................................................. 159
3. Simulink ........................................................... 172






;
-
;
.

3
( ), 3 6 .

: , ,
, ,
, ,
, ,
,
- , .

,
Excel MatLab,
,
.
, ,
,
-
- ,

080500 -.



:
5

, , ,
, (-1);
-
, ,
(-4);

; ,
, , (-12);

,
(-13);

(-19);

,
(-20);
:
:


,


:




:




2,5 , 90
(. 1).

1.

Excel

.
-

1
2
3
4
5

,


( )

2
2

2
3

4
2
2

10

16

2
16

16

21
42

(
)

(
)

,
,


,
, , .

-
. ,


, ,
.
, ,
,
.
,
.
( ,
).
-

) :
1. ..
. . - . :
, 2011.
2. .. ..,
:
.
:

, 2007.
3. .. : .
. 3 . . 1. . - : . ,
2009.

1.
2.

3.
4.
5.

) :
.. :
. - : - . , 2007.
.. :
, AnyLogic7. - :
, 2014.
. .
AnyLogic 5. - . : -, 2005.
.. AnyLogic:
- . - : -, 2009.
.. .., ..
ITHINK. - : - , 2005.
8

6. . .. Microsoft Excel,
6- : . . - . : "", 2004.
7. .. :
- . - . : . , 2008.
8. .. : . . - . :
"", 2005.
9. .. . - . : ,
2005.
10. .. . : 2013.
11. .. MATLAB Simulink.
. - . : -, 2014.
12. .. iThink_STELLA. ,
, , . - . : " -", 2009.
13. .. Simulink: . - . :
-, 2003.

1.
2.
3.
4.

) :
AnyLogic
iThink
Simulink

1.
2.
3.
4.
5.

) -:
http://blog.iseesystems.com/systems-thinking/modeling-the-economic-crisis/
http://matlab.ru/products/simulink
http://sysdyn.mit.edu
http://www.anylogic.ru/video-tour
http://www.exponenta.ru
-

,
,
AnyLogic, Ithink (Stella), Simulink
.



,
.
,
,

,
.
, ,

.
.
,
, , ,
,
, - ( .., 2007).


. -
, .

:
- -.
-
, , ,
, .
-
, .
-
, .

,
. . 2
.

10

2. -
-


.
,

.

.

.


.

,
,
.

(),
,
, ,

.

,

.
,

,
.

.

.
,


.

, -
.
. -
,
.

11


, (Olsen P.B., 2004)
.
,
, :
1. . ,
,
.

,
.
2. ,
.
3. ,
,
.
,
.
,
,
, .
1-5
.
, .

,
, .
.1.

.1. , ,

12

,
.
- , ,
.
.

, .
, ,
,
:
1.
()
2. .

,
.
3. .
4.
.
5. ,
.
6. .
7. .
8. ()
.

.
:
?
?
?
?
?
,
?
,
,
, ,
, ,
.

,
,
13

. ,
.

, . ,
,
.

, ,
,
. ,
. ,
(
, ), ,
.
,
, , ,
, ,
. 2.



,
..


,
, ,


,
,

,
,

. 2.

14

2 .

, ,
.

.
. ,
,

,
.
, ,
, ,
.
, , ,
,

.
2 5 .

, .
.
, ,
, .
.
.
,
.
, ,
, ,
.
. ,
.
,
,
.

15

()
. ,
, , .
,
.
,
.
(
,
,
), (..
, ,
,
).

(Olsen P.B., 2004),
,

.

-
,
, ,
,
. , ,
. 3.
,
, ,
,
.
, ,
,
,
.
,
,
, ,
- ,
.
16

3.








,


.

17



1.

.
,
.

, ,
, , .
,
. , ,
,
.
.
4-6 ,
. 15-20 .
,
. .
( ., 2004):
First Star Computer ,
.
APC Manufacturing,
. , First Star
APC 200$ 2000 .
, APC
40$ , .
First Star
, Main Electronics, 120$
, 100000$
.
,
.
First Star
.
450$, 1,5 . $. First
Star 1000$.
5 . .
18

, . (
) 5
. ,
,
Main Electronics
.
, -,

Main Electronics APC.

. .
:
1. ?
2. ?
3. ?
? ?
, ?
4. : ?

.
. , ,
(), - ,

, (Simon H.A., 1986).
,
(bounded rationality) ,

(Simon H.A., 1982). ,
, .
, ,
, 1970- .
. .
(Brehmer B., 1992),
:
1.
,
.
2. :

.
3. ,
.
19

4. (..
).
,
, ,
, ..
,
,

( ( .., 2011)).
,

() ,
.
, .

(Sterman J., 1998).


( .., 2011):
1. ;


. ,
,
(boom and bust cycle).
2. ;

,
,
(Simon H.A., 1956).
3. ;

,

(),

(Gonzalez C., 2004)


4. .
, ,

, ,
(Kahneman D., 1982)

,
. ,
,
.
20

,
,
.
1.
,
(. 3).
, .

. 3.

. ,
,
(Ljung L., 1994). ,
.

.
,
3?

.
.
.
21

?

, ,
() .
.
,
(3-5 ).
?
,
,
( ., 2005). .. ,
,
(Ljung L., 1994).
. , , ,
.
, , .
,
.
. ,

.
.
, .
, , ( ., 2014):
, ,
: , , .
:
? :
? :
? .
: ?
,
.
, .
. ,
, , .
-, .
, . ,
22

, ,
.
,
?
,
, .
.
, ( ., 2014):
10 : , , ,
, , , , , ,
. 10 ,
. ,
, .
, , ,
, , .
. . : ?
,
, ?
. ,
. ,
.
.
. ,
.
.
,
. ,
,
.
, .
, ,
-
(, , ..), ,
.
.

. .
, ,
,
(),
23

. ,
, . ,
,
.
.
(, simulation).
. , ,
.
:
?
1. Excel.
1
,

.
, Microsoft Word,
Microsoft Excel.
1
1 ,
1 First Star Computer APC
Manufacturing Main Electronics.
( ., 2004):
1. ,
First Star
Computer . ,
5000 , APC
Manufacturing 1000 ,
Main Electronics.
2. 5000 ,
APC Manufacturing, Main Electronics,
? ( ,
).
3. APC Manufacturing ,
First Star Computer 20% ( 1000
) APC Manufacturing. ,
First Star Computer ,
100 000$. ,
First Star Computer
24

(
Main Electronics) , 5000
? ,
APC Manufacturing. /
?
.
4. ,
. 1000$ 5000 ,
() 100$
() 1000 .
, First Star Computer
(a) (b)
, APC Manufacturing, ,
.
. 4
Microsoft Excel 2007,
.
1.

. 4. First Star Computer

2 ( ., 2004)
,
180 . ,
, ,
25

480 000 . .
320 . , 2000 .
Excel , (
):
1. ?
2. , 15 000 ?
3.
: 100
. 120 . ?
4. ,
0,
250 ?
5. 15 000
?
?
6. 15 000 ,
,
, ,
180 . ?
. 5 Excel
6 2.

1.

. 5.

26

2. .
5-6 .
: ? 5 .

.
. : , ,
, .
, .
, 3
.
.
. 6.

:
;
;
.

:
;
;
.

:
;
;
.



. 6.


. .

, .
27


. ,
, -,
( , ), , -,
, .
,
.

, .
, , . ,

. (,
, ..)
:
.
.
.
, . ,

.
?
,
.
, ,
.
.
, ,
.
,
.
,
. , ,
.
,
.
,
?
, ,

28

(. 7-9).
:

,
.

= +

min
=1

(),
=1

= 1
= 1

, 1,
=1

0, 1,
. 7.

:
, ,


, .

= 1 + 2 + = 0

=
=

. 8.

: ,
,

.
, ,
,
.

29

= ,
=+

= ,
= +
= 1 1 + 1
= 1 + 1
. 9.

?
2.

. .

.
?
,
.
, . ,
,
.
, , ,
.
.
?
, ;
, , .
,
.
( ., 2014):
10 50 .
3 4.
.
:
;
30


.
:
.
:
1. .
2.
.
3.
.
4. ,
, .
, ,
3 .
, .
(
),
, ,
.
,
, ,
,
, - . ,
,
.
,
,

.
, .
:
.
?

? ?
?
?
,
, ?
,
,
?
31

,
, ,
, .

?

, .
2-4 .
. , ,
, .
( ., 2004), ( .., 2005):
1.
.
, .
,
(. 4). . ,
.
, ,
, .
,
.
4.

, . , .
, .
3
1
4
4
150

4
2
5
5
200

5
5
4
0
300

,
.
25
20
50
30

2.
, ,
.
,
: 10 , 7 5 .
,
32

( ) 1000 . 5.
,
. ,
, .
5.

1
2
3

25
10
5

10
5
10

5
10
5

, .
10
8
7

3.
Solar Car ,
(), ().
,
. 6.
100 , 200 300 , .
,
, ..
.
6.

, $
6 000
8 000
11 000

, $
12
15
24

, $
2 000 000
3 000 000
7 000 000

4.
7 . 6 .
, 5
, 2 .
100$;.
. 7. , , ,
.
7.


150
200
400
300
700
33


800
300

5.
,
.
100 , 250, 150.
1 50 , 2 275 3 175.
. 8. ,
,
.
8.

1
2
3

1
5
8
4


2
7
9
3

3
6
10
11

6.
Aurora ,
, : , .
2 . 15 ,
30 000 .
2 ,
17 .
20 000 .
. 2 , 2,% 2
. ,
. 9.
.
50 , 60 .
. , (
) .
9.

, /
, /
, /
, /
,

1,5
5
2
3
10 000
34

2
7
2
5
7 000


2
4
5
3
15 000

7.
North Lake Electronics DVD
: , .
,
. ,
DVD .
. 10.
75 , 125 ,
195 . ,
, . 11.
North Lake Electronics.
10. ( )

1
2
3

, .
20 000
30 000
10 000
60 000

, .
100 000
100 000
70 000
270 000

11. ( )

, . 1

3
4
8

, . 1

8
11
16

8.
Enviromental Energy Associates (EEA)

. :
, ,
. ,
, .
,
7200 .
,
EEA 50$ .
25$ .
120$ .
. 12
.
?
35

12.

10 /.
7 /.
40 /. .

100 .
200 .

9.
KeeWee A B
, . 13.
, 90 , .
,
.
13.

A1
A2
A3
A4


A
B
6:00
8:30
8:15
10:45
13:30
16:00
15:00
17:30


B1
B2
B3
B4


B
A
7:30
9:30
9:15
11:15
16:30
18:30
20:00
22:00

10.
25, 40 30
/. , .
30, 35 25
/. /.
. 14. 20%
.
1000$ 1 /. ,
.
.
14.

1
2
3

600
320
500

700
300
480

36

400
350
450

2. Excel.
2
,
,
.
, Microsoft Word, Microsoft Excel.

1.
1 ( ., 2004)

Wood
Products

. 6
: Captain, Mate, American High, American Low, Spanish King
Spanish Queen. ,
: ,
, .
, ,
.
.
.
(, )
.
, .
,
. 15.
1.
Wood Products. (
).
2. Wood Products
.
3. ,
?
4. ,
?
5.
Spanish King Spanish Queen 15 ?

?
6. Captain Mate,
.
.
37

7.
? ,
, ?
15. Wood Products


Capt

Mate

Amer

Span

Captain

Mate


American
High

American
Low

Spanish
King

Spanish
Queen

12

1280

12

12

1900

4
1

4
0

4
0

4
0

4
1

4
1

1090
190

170

1000

1000

110

72

93

85

36

40

45

38

35

25

. 10
1 . . 11
,
( , , ).
2
,
2
. , 1,
.
38

. 10. 1

. 11.

3.
:
? ,
.
,
?


( ., 1975).

,

39

.
,
, , ,
.
1970-1980-

-
.
1970- .
, , GPSS ,

.

. 80-
.
20
(GASP-IV, SIMYLA-67, SLAM-II, GPSS-V ..). 90-
,

.
,
,
. Powersim, iThink,
AnyLogic, Vensim, Stella, Simulink, Pilgrim .. ( .., 2007).
,
, . ?


,

( ., 2005).

.

The AnyLogic Company (http://www.anylogic.ru/videotour), isee systems (http://blog.iseesystems.com/systems-thinking/modeling-theeconomic-crisis/) MathWorks (http://matlab.ru/products/simulink).
?
modeling simulation.
?
40

()
simulation,
.

,
Excel -
.
.
modeling
, ,
.
.
,
.
?
, ,
,
. ,
,
.

.
,
, .
,
( .., 2005):
1.
.
2. ,
, .
3.

.
4.
-
.
5.
.
6. ,

.
41

7. ,
.

.
8.
,
,
.
, ,
, ,
,
, .
() ,
,
(Neelamkavil F., 1987).
,
, .
, ,
.
, .
( .., 2005):
;
,
( );
,
.
?
,
,
( .., 2004):

,
;

;

,
;

( ,
42

, ..)
.
?
,
.
, ?


,
.


, . ,
,
,
.
.
,
;
; ,
.
; ,
.
.
, ,
( ., 2005):
1.
;
2.
- ;
3.
;
4.
.

,
.
.
- , ,
,
, ,
.
43

,
.
-

, ..

,
, ..
,
,
, , ,
.
-
. ,

.
.

.
2-3 , :
?

.
.
3. (
-)

, ,
, , , .
!,
.
, , . ! ( ., 2014):
.
,
. :
, !. !,
.
. . . ,
!. ,
.
44

. ,
.
-
-
. -
,
.
1940- .,
-
.
,
- -.
,
( .., 2004).
-
, ,
(
).

, .
, .
-
, ,
,
.
-
.
,
.
-
. ,
,
( .., 2004).
-
.

,
, , .
, - ( ..,
2009)
, ,
N
( N ).
45

X ()
Y. , ,
j- (-
) . , N
X, -

Yl , l 1, N . Yl ,

Y Y1, Y2 ,...,Yl ,...,YN S y2


{X } .
N Y.
,
=1-
N, Y .
Y
:
1. Yi , (N30).
t-:
Y ; S S 2 ,
t N 1
(3.1)
y
ij
Sy
Sij2
Y; Y
.
t-

(N-1)

:
t S y
Y d Y
,
(3.2)
N 1
t t-,

=N-1, d
:
2

t S y
1.
N
(3.3)
d

2. Yi ;
, (N30).
Z /2
46

.

Sy
Y d Y Z / 2
,
(3.4)
N
Z / 2 .
:
2

S y Z / 2
,
N
(3.5)
d

Z / 2

1 ; d
2

.
3. Y
,
2 (N30).
:
1

P Y K
.
(3.6)
N K2

Y d Y Y
,
(3.7)
N
N 1

N
.
(3.8)
2
d (1 )
d

, =0,05. N320.
4
2 S y2
(1-)
P (1 d ) 2 S y2 (1 d ) 2 1 .

(3.9)

N.
2 :

( N 1) S 2

(N-1) .

(3.10)

N ,
.
:
47

(3.11)
N 1 2 / 2 ,
d
Z / 2
/2; d ( d 4 ; 2
).
,
-,
l- F(X,).

. ,
, .
F,
i
( ).
, .
-
A. .
A G
g mes(G) (. 12). ,
C:
g A,
gFA ( )
(3.12)
0 A.
FA ( ) A;
, G. p P A
A.
M [ ] gp 0(1 p) gp C;
(3.13)
D[ ] g 2 p(1 p) C ( g C ) .

A
G

. 12. -

48

N 1, 2 ,..., N .
1,2 ,..., N (3.12)
C:
1 N
h'
~ 1 N
C l g FA l g ,
(3.14)
N l 1
n l 1
N

h' l , l 1, N , A, h' N
, ..
p.

, M [ ] C ,
D[ ] . ,
:
D[ ] ;

( .
( .., 2009)).
A,
G ( . 13) -
.

. .
: -?

2
A
G

. 13. -

49

-
,
,
-
,
.
3. - Excel
,

.
, Microsoft Word,
Microsoft Excel.

( .., 1998).

(. 16).
.

(. 17).
(net present value, NPV).
16.

Q
P
V

150
40
35

300
55
25

200
50
30

17.

F
A
T
r
n
I0


500
100
60%
10%
5
2000

-
Excel
50


.
1.
Excel
,

.
() ().
. 18.
18. Excel

RAND

()


,
0 1.




.



a b,

:
()*(b-a)+a
RANDBETWEEN
(_; ,
_)

.



.

51


, ,

.
F9.
,
, ,
.

.
3. ,
.
. 14.

. 14. 3.
,
: , (. 15).
,
.
$A$11:$A$510, $B$11:$B$510 $C$11:$C$510
3:5
(_;
_). $D$11:$D$510 $E$11:$E$510

. , D11 =(B11*(C11-A11)_-)*(1-)+, E11
=(;;-D11)-_.
(;;;;) (
) . ()
,
.
52

, , ,

,
, 0 1, .
.

. 15. 3.


,
(Q, V, P) (NCF, NPV)
. . 19.
:
(1, [2],...) (
) .
(1; 2; ...)
., ,
.
(1;2; ...)
.
(1;2; ...)
.
(, )
,

.
53

(,
,
[_])
,
, . ,
, ,
,
.
19. 3.

(V)


(Q)


(P)

(NCF)

(NPV)

=(
_)
=
(_
)
=H12/H11

=(
)
=
(
)
=I12/I11

=(
)
=
()

=(
)
=
(
)
=K12/K11

=(
)
=
()

=(_
)
=(
_)

=(
)
=(
)

=()

=(
)
=(
)

=()

=J12/J11

=()

NPV<0

=L12/L11

=()
=(
;"<0")
=
(;"<0")
=
(;">0")


Q, V, P.
NPV .

- .
.
,

,
( .., 1998).

0: M ( E ) 0 .
,
, 1.
54

E
Z
E M (E)
Z
:
.
(E)
, Z .
Z
.
Excel
() ():
(x;;_)

x ,
.
(z)

z.
, , ,
.
.
K21 L21. L21
,
X. , . ,
8%.
NPV (
L17)
.
NPV ( L18)
.
,
.
2.


,
. ,
, .

(. 1).
. ,
.
3. , 3. ,
$A$11:$A$510, $B$11:$B$510 $C$11:$C$510,
. 16 .
55

. 16. 3.

. 16
(. . 14).
,
. 20 (,
),
(. 21).
20. 3.

P(E<=0)
P(E<=min
(E))
P(M(E)+s
<=E<=ma
x)

P(M(E)s<=E<=M
(E))

(V)

(Q)


(P)

(NCF)

(NPV)

=
(0;I11;I12;1)
=
(I14;I11;I12;1)
=
(I15;I11;I12;1)(I
11+I12;I11;I12;
1)
=
(I11;I11;I12;1)(I
11I12;I11;I12;1)

=(
0;J11;J12;1)
=(
J14;J11;J12;1)
=(
J15;J11;J12;1)(J
11+J12;J11;J12
;1)
=(
J11;J11;J12;1)(J
11J12;J11;J12;1)

=(0
;K11;K12;1)
=(K
14;K11;K12;1)
=(K
15;K11;K12;1)(K1
1+K12;K11;K12;
1)
=(K
11;K11;K12;1)(K1
1K12;K11;K12;1)

=(0
;L11;L12;1)
=(
L14;L11;L12;1)
=(
L15;L11;L12;1)(L
11+L12;L11;L12
;1)
=(
L11;L11;L12;1)(L
11L12;L11;L12;1)

=(0;
M11;M12;1)
=(M
14;M11;M12;1)
=(M
15;M11;M12;1)(M1
1+M12;M11;M12
;1)
=(M
11;M11;M12;1)(M1
1M12;M11;M12;1)

,
-, ,

(
CTRL+SHIFT+).
56

21. 3.

{=(((B3:D3 Q
=(B3:D3;$B$6:$D$6) E3)^2;$B$6:$D$6))}
{=(((B4:D4 P
=(B4:D4;$B$6:$D$6) E4)^2;$B$6:$D$6))}

{=(((B5:D5V
=(B5:D5;$B$6:$D$6) E5)^2;$B$6:$D$6))}

(x;;_;)
x
. , .
,
;
, .
: 0,5 0,25
.
:

.
, . 17
.
.
.

. 17.


,
57

.
! , 1,

, .
(. 16)
(. 14).
(NPV) 3555,35
2679,49. (0,75) ,
, 1, ,
.
, NPV
9%. NPV
34 500. , 91%
, 0.
, NPV (NPV)+ ,
16% ( M22). NPV [(NPV); (NPV)] 34%.
4.
, . 18?

. 18.


. ,

(, , ..),
.

, .
,
50- . .
- ,
58


( .., 2011).
,
?
,
, -
. -
(Thygesen H.H., 2004).
,
?
,
: . ,


.
,
, .


( .., 2011).
,
(Thygesen H.H., 2004):

,
, ,
.
?
,
,
. ,
( )
.

(, , , ) ( .., 1999).
59

( . sysntema
, ; ) ,
,
, .
, , , , ,
. ,
. ,
(. 19),
(
),
,
( , 1968). 60-70
, ,
, , , .

. 19.

-
(Jay W. Forrester, . 20). 14 1918
, . . ,
,
,
( .., 2007).
,
,
. 1947

.
60

Whirlwind I (-1). ,
,
, 99,8% .

. 20


(feedback
control systems). ,
, , ,
, ,
. ,
, ,

, ()
( .., 2011).
1956
MIT Sloan School of Management, -
.
General Electric
. General Electric
,
- .
,
,
,

. ,
61

,
, ( .., 2011).

. , 1959
(Phyllis Fox) (Alexander Pugh)
DYNAMO (DYNAmic MOdels),
. 1961
(Industrial
Dynamics), . 1968 .
,
,
, .
70- . Urban Dynamics (
) ( ., 1974). -
, ,
- .
,
. 1970
(the Club of Rome) .

,
.
,
WORLD2. (World
Dynamics) ( ., 1978). ,
: ,
,
, .

(Dennis Meadows, . 21). ,
, WORLD3
(The Limits to Growth)
[11]. WORLD3 ,
, , ,
. ,
,
. ,

.

62

. 21.

80-

,
.
(the National Model Project, http://sysdyn.mit.edu), ,
,
. ,
40-60-
( ),
1930- , ,

. , ,
,
, .


(-12) [30]. 1980- ,
(Gordon Brown), MIT,
, (Tucson). 1980-

.
, ,
.

( - ),
-
63

,
. ,

, .

( ),
.
1988 . (. 22) (Saeed K.,
1994) - ,
, ,
- . ,
-

.


(, , , , , ).
, -- ,

.

STELLA (iThink), DYNAMO, VENSIM, POWERSIM.

,

--
.

. 22.

64


, , -
.
,
.
STRATEGEM-1,
. - ,


.
. ,
.
( .., 2006).


, .. , . ,
.. , .. , . c, (. 23),
. , . , .. -, .. , .. ,
. , .. , .. , .. , .. ,
.. , . , .. , . , .. , . ,
.. , . , .. , B.C. , .. ,
.. , .. , .. , .. , .. ,
..

.. ,
. ,
.. ,
.. (
- ,
1967 . 3000 ) ( ..,
1998).

. 23.

65


, (),
(),
(), (),
(), (), (),
(), () .
() ,
.
:
.
,
.

.
MIT (http://sysdyn.mit.edu)
(www.sysdyn.org).
?

(Thygesen H.H., 2004):
,
. ,
.
(,
),
,
.
,
(Thygesen H.H., 2004):

(
),
,

.
,
, , ,
.
1988 ,
,

, ,
(Thygesen H.H., 2004).
66

, ,
.
,
. ,
,

.
.
,
.
, -
?
,


,

. , ,

, ,
,
.

, ( .., 2011):

:
.
,
-

;

:

( ,
, ..) ,
.
,
;

:
,
(
),
..;
67


:
(WORLD2, WORLD3),
,
,
, ..;

( ):

,
, ,
,
..;

:

(
..), ,
, ,
,
.
,

.
. 18?
, ,


. ,
, ..
,
.
,
,
.
,
( )?
4.

- ,
68

. (, )
, .
, ,
, , ,
,
(Thygesen H.H., 2004). ,

,

, .
(Sterman J.D., 2000) -
:


.
,

. ,
()
, ,
.

, .
,
, ,
- .
()
( .., 1999).
(
,
() .

(,
, reinforcing loops), (,
, balancing loops) ,
.
,
(
)
(. 24). .. :
,
- ;
.
69

, -
, (+ -).
. 22.

. 24.
22.
( .., 2011)


. - ,
, ,
.

. -
,
. ,
, , ;
, , , ,
70


- .

( ., 2014):
6-12 ,
.
: ,
; 912
, + ()
- () ;
1 ; .
,
+ -.
. -
,

.
:
1.
6-12 ,
, .
, . .
, +.
+
.
,
.
.
, .
. .
, ,
. .
,
. +,
(
) , ,
. -,
, ,
, .
, :
, 5 ,
, ,
5 . , ,
71

, ,
5 ,
.
, , .

.
:
,
.
. 10
, (. 25):

. 25. (5 )

,
5 .
. ,
, 5 ,
5 . ,
5 .
.
,
(. 26).
,
10 . ,
, .
,
.

, -.
,
, 10 . ,
, , ,
72

-
. ,
. . 27.

. 26. (5 )

. 27. (10 , -)

,
.
,

.

, -.

, , 5 .
, ,
-, , -
, ,
. ,
-.
73

2.

.
+ .
.
( ) .
,
.
.
, 5 ,
,
+.
.
5 . ,
.

,
.

,
5 .. ,
- .

, .
?
,
. ,
, ,
.
5
. .
, -
.
.
, .
3.
,
-.
,
, , - -
, ,
.
74

10 .
,
. ,
.
. ,
-
,
.

, ,
.

, :

?

?
?
,

?
,
?
, ,
.
, .
.

.
, ,
,
.
.
:
- . 10
. .

: .
.
, -, +,
+ -.
75

- .
- ( ),
.
-, +.
( )
, .
-, +.

, . ,
5 ,
10 .
- ,
( ).
2
.

, .
.
:
?
(
) . .
,
: ?
,
+ -? (,
, )
,
:
?

?
?
76

4. :
-
.
,
, . ,
- .
: iThink,
,
, ,
,
, . iThink
2.


.
().
()
()
( .., 1998). . 28
, . 29 . 30 Y(0)=1 Y(0)=-1.

. 28.

77

. 29. y(0)=1

. 30. Y(0)=-1



(. 31) ,
(. 32).
(
) (. 33, 34).
,
,

.( .., 1998)
78

. 31.

. 32. () 1 (1
Y1(0)=-2; 2 Y1(0)=-1; 3 Y1(0)=0; 4 Y1(0)=1; 5 Y1(0)=2)
2 (Y2(0)=1)

79

. 33. Y1(0)=1, Y2(0)=-1

. 34. , Y1(0)=1,
Y2(0)=-0.99


(. 35)
( .., 1998).

, (. 36).
,

(. 37).

80

. 35.

. 36. Y1(0)=1, Y2(0)=-1,


Y3(0)=0

81

. 37. ,
, Y1(0)=1, Y2(0)=-1, Y3(0)=0.001


(. 38)
(. 39). ,

(. 40) ( ..,
1998).

. 38.

82

. 39. Y1(0)=1, Y2(0)=-1, Y3(0)=0, Y4(0)=0

. 40. , , Y1(0)=1,
Y2(0)=-1, Y3(0)=0.001, Y4(0)=0



(. 41).

(. 42)
() ( .., 1998).

83

. 41.

. 42. Y1(0)=1


(. 43),

( .., 1998).

(. 44, 45)
(. 46), .
. 46, , , ,
,
,
( .., 1998).
, ?

84

. 43.

. 44. Y1 Y2 Y1(0)=1, Y2(0)=-1

. 45. Y1 Y2 Y1(0)=1, Y2(0)=0.9

85

. 46. Y1(0)=Y2(0)=1


,
( ..,
1998). (. 47)

(. 48), , . 49.

.

. 47.

86

. 48. Y1(0)=2, Y2(0)=2, Y3(0)=2

. 49. Y1(0)=1, Y2(0)=-1,


Y3(0)=0


(. 50)
:

(. 51), ,
(. 52).
(. 53) ,
, ( .., 1998).

, (. 54).
87

. 50.

. 51. Y1(0)=0, Y2(0)=1, Y3(0)=2, Y4(0)=3

88

. 52. , ,
Y1(0)=1, Y2(0)=1, Y3(0)=0.001, Y4(0)=0

. 53. Y1(0)=1, Y2(0)=1, Y3(0)=0, Y4(0)=0

89

. 54. Y1(0)=2, Y2(0)=2, Y3(0)=2,


Y4(0)=2



(. 55). S (. 56).

,
,
( .., 1998).

. 55.

S-
(. 57).

90

. 56. S- Y1(0)=2

. 57.


( .., 1998)
(. 58)
,
. 59.

91

. 58.

. 59. Y1(0)=1, Y2(0)=1

:
?
5.
4
iThink?
,
,
-
. ,
92

(Thygesen H.H., 2004)


,
.
,
,
.
:
, , ?
- , ,

, .
, . (Thygesen H.H., 2004) ,
,
, ,
, ,
, , . ,
, -
, ,
,
. ,
- ,
, ,
(
, ,
).
, (Thygesen H.H., 2004),

- ,
.
.
, -

, -
( ).
.
,
( .., 1999):

-
, .. ;
93


,

- .

?

. , ,
, , .
( ), (
) .
,
.
-

, .
.
-
,
.
( ., 2011).
,
.
, ,
, .
,
.
.
. ,
. . 60
,
?
,
. , ,
, . . ,
, ,
.
94

, ,
(. 61).

. 60.

. 61.

?

, ,
.
, ,
, ,
. ,
,
95

, ( .,
2011).
?
, .
.
.
, .

, (
).
,
. .
,
.
, , ,
.
,
, , ,
, , .
. 62 , ,
, , .
. ,
,
, .

.

. 62.

96


.

( ., 2011).
-
? - ?
, ,
.

-
,
. (Saeed K., 1994), .63.

, ,

. 63.

, ?
,
, .
, , ( ., 2011):
1. ?
2. , ?
97

3. ?
?
?
, ,
, .
, ,
.

,

,
.
.

. ,
, ,
.
.

,
, status quo.
,
, ,
.

( .., 2007).

- ?

.
, ,
,
.

( .., 2007).
, ;
, .

98

5.
.
.
-
. ,
, , ,
.

.
,
. , ,

,

.
( ., 2014):
3-4 .

.
, , .
- .
.
(2-3 ).

- , ,
(
).
1. ,
,
, .
, ,
,
, .
2.
, , .
, , .
-, :
, ,
- .
.
99

, (
). ,
.
3. - .
, :
,
, .
- , :
, .
: ,
. ,
.
4.
.
,
, , -
, .
.
5. ,
.
, :
, ,
6.
.
:
, ,
, ,
7. .
.
,
.

, .
- :
() , () .
()
100

().
() .

()

.
,
.
8. , ,
.
.

,
. , .
,
, . , .
7

. :
() , () ,
() ,
(), () ,
() .
9. ,

. ,
-
.
,
.
:
, ( ) ,
, ,
.
10.
,
.

101

5. :
2-3 .
.
- . ,
,

iThink.

.
,
..

( .., 2011):
.

.
. ,
. ,
.
N,
.
(
) (, ).
,
, .

( ).
,
: -
, ,

, ..,
. .
: 1000 ;
- 1 ; ,
999 ; ( ,
) - 10 ;
(,
, .. ) - 0,05.
-
, ..
.
102

. 65.

. 64.

. 64. - ( )

. 65. ( )

Contact rate.
, ,
, . ,
,
, : Potential
clients (Clients/Population) Contact rate.
.

, .. Adoption fraction.
, (Adoption rate)
:
Adoption rate = Potential clients (Clients/Population) Contact rate
Adoption fraction
,
?
103

, (Adoption fraction) 5
2%, .. 100 2
.
?
, ,
, 5 10%, ..
?

. 66
67, .

. 66.

. 67.

104

:

.
,
, .
,
, .

, , , ,
, .. , (Adoption
Rate) (Adoption
From Advertising) (Adoption From Wordof-Mouth).
. (Adoption From
Advertising) (Advertising
Effectiveness) :
Adoption From Advertising = Advertising Effectiveness Potential clients
, .
: 20 000 ;
0 ; 20 000
; 12 ; 2%

; 5%
.

( . 68). ,
.

. . 69-71
.

. 68.

105

. 69.

. 70.

:

? -
,
. ?
, ,
,
.
: ,
; .
106

. 71.

, ,
,
.
. 72.

. 72.


:
Second purchase rate = Clients /Average Product Usage Time
(Average Product Usage Time)
12 .
107

?
. 73-74.
, .
, .

.

. 73.

. 74.

: , :
2 10 2
;
1 5% 1%;
108

2 10% 2%;
1 12
3 ?
6.
?

. ,

, . . .

, , ,
, . . ,
.
,
,
, . ,

.
, -
: (U(t)) (Y(t)).

,
( .., 2007):
1. t 0
u (t )
t 0 , t , t t 0 , y(t ) ,
. ,
t 0 , t ,
x(t 0 ) t t 0 ,
, t 0 .
u (t ) t t 0 .
y (t ) , t t 0 , ..
.
2. ,
- (
). x(t 0 )
u (t ) , t t 0 , t ,
y ( ) , t 0 t ,
109

, x( ) , t 0 t .
,
, ,
.
3.

.
4.
:
4.1.
.
4.2. x 0 x
z
,
z x.
4.3. , ..

.

.
() ,
,
( .., 2007).
( ).
?
?
?

.
,
,
.
( .., 2007).

,
u1 (t ), u 2 (t ),...,u m (t ) ,
y1 (t ), y 2 (t ),..., y m (t ) . yi (t ) F{ui (t )}, i 1, m , F{...}
.
,
: ,
110


;
.
:
m
m
m
F ci u i (t ) ci F u i (t ) ci yi (t )
i 1
i 1
i 1
ci , F .
,
x(t )
y (t )
x(t ) u (t ) , ..
x (t ) A(t ) x(t ) B(t )u (t )

y (t ) C (t ) x(t ) D(t )u (t )
A(t), B(t), C(t), D(t) .

x(t )
y (t )
x(t ) u (t ) , ..
.
:
? ?
,
, .
( ,
..)
. ,

, .


. ,
. ,

:
F u(t t 0 ) y(t t 0 )

. ,
.
111

, A,
B, C, D t.
,
.
.
, ,
, .
,
.


, .
() ,
.
,

.
.

.
.
, , ,
,
. .


.


.
SISO (single-input-single-output) .
() ,
() - , ..
() .
MIMO (multiinput-multi-output) .
.
112

(
,
), (
, ).
, , (

),

).


. ,
, , , ..,

.

,
.
.
,
,
.
, . .
( )
( .., 2007).
,
.
- ,
, , .
:
1.
;
2.

.
( .., 2007).

, :
y(t ) u1 (t ) u 2 (t ) ... u n (t ) .

. 75.

:
y(t ) u1 (t ) u 2 (t ) ... u n (t ) .
113

. 75.

-
y(t ) ku(t ) ,
k ,
( , ).
, . 75.

. 75. : ) ; ) ; )

, -
:
y(t ) u(t ) , t t 0 ,
const 0 . :
t t-.
. 76.
, :
t

y (t ) y (t 0 ) u ( w)dw , t t 0 .
t0

. 76 , 1/p
.

. 76. : ) ; )

?
114

6.
( )

.
.
( .., 2005):

. , , .
, , .
,
, .
. , .

.
.
:
:
pt - t ( pt 0 );
s t - ( ) t (
, st 0 );
d t - t ( , d t 0 ).
:
pt
p 0 .
st 1 pt
, pt , st 1 :
st 1 apt b ,
a b ,
. ,

, ,
st 1 .
d t 1 pt 1
, pt 1 , d t 1:
d t 1 g cpt 1 ,
115

c g ,
. ,
,
: pt 1 0 .
pt 1
d t 1 st 1 .
p1 , p 2 , p3 ,... p 0
.
.
:
p0 ,
p1 , p2 , p3 ,..., :
(*)
st 1 apt b ,
(**)
d t 1 g cpt 1 ,
(***)
st 1 d t 1 ,
a, b, c g , b/a
g/c , (
st 1 0 d t 1 0 ), g
( pt 1 0 ).
.
.
:
. 77 .
d(p) s(p)
. . (***)
P ,
.
(*) (**) ,
p.

p0 , p1 , p 2 ,..., .
(*) (**) (***), ,
apt b g cpt 1 .
,
(4*)
pt 1 Apt B ,
A a / c 0 , B (b g ) / c 0 .
116

. 77.

(4*) ,
p1 , p2 , p3 ,....
(4*) :
(5*)
pt 1 Apt B .
(6*)
(5*):
(6*)
pt 1 Apt 0 .
, p0 C . p1 C ( A) ,

p 2 C ( A) 2 , p3 C ( A) 3 , pt C ( A) t .

, (5*): pt D t.
(5*) D AD B D B /( A 1) .
, (5*) :
pt C ( A) t B /( A 1) .
(6*)
n=0 , p0 B /( A 1) . (6*)
:
B
pt p0 ( A) t
1 ( A) t .
(7*)
( A 1)

.
?

(7*)
A:
1. 0 A 1. ( A) t t ,
pt B /( A 1) . ,
st 1 d t 1 pt (. 78)
117

. 78. 0 A 1

. p 0 .
s(p), p0 , s1 .
, d1 , ..
d1 s1. , d1 , p1 .
s 2 . d 2 s 2 ,
d 2 .
B /( A 1) , s(p)
d(p).
2. A=1. (7*) :
B
pt p0 (1) t 1 (1) t .
2
, pt p0 B , t , pt p0 , t .
. 79.

. 79. A=1() A>1 ()

118

3. A>1. (7*) , t
pt . . 79.

, .. ,
. ,
.
, .


?
s(p) d(p) ( )

(0<A<1), (A=1)
(A>1).
A (7*)
a c, ..
. (0<A<1)
, ..
, .
,
,
.
6.
( )
,
. ( ),
.
,
(, , ..). , ,
.
:
, , .
:
d t 1 g cpt 1 ,
d t (Dmd) - t; g ; c
; pt - t.

119

:
st 1 apt b ,
st (Spl) - ( ) t; a
; b ; pt -
t.
Simulink ( .., 2014)
( .., 2008) - . 80.
3.
(Dmd)
Fcn. ,
.
: g=100; c=10; u=p.
.

(Spl).
, .
: a=7; b=10; u=p.
(Transport Delay)
. Spl,
.
(Fcn)
.
, .
, , ,
Spl .
, ,
. Scope
, . ,
, ,

.

.
,
.

. 81-82.

120

. 80. -

()

()

. 81. , () Scope; () Scope1

121

()

()

. 82. ,
() Scope; () Scope1


MatLab.
. .
>> %
>> path (path,'D:\work_at_MATLAB')
>> % - Simulink
>> open_system('lab_rab_6')
>> % . .
>> sim('lab_rab_6')
>> % ,
.
>> for i=2:55
line([ScopeData(i-1,2) ScopeData(i,2)],[ScopeData(i,4) ScopeData(i,4)])
line([ScopeData(i,2) ScopeData(i,2)],[ScopeData(i,4) ScopeData(i+1,4)])
end
>> %
>> hold on
>> %
>> grid on
>> % . .
>> sim('lab_rab_6')
>> %
>> plot(ScopeData(:,2),ScopeData(:,3:4))
. 83 .

122

. 83.

:
1.
.
2.
.
3.
.
7. -
1
:
- , ,
, , , ,
, , , ,
.

.
5
, .

( .., 2006).

123


.
-
,
: , ,
, ..

() ,
(),
().

. 1907
. 1909 ( )

.

.. ( .., 2006).

.
,
.
,
,
. ,
,
.
( .., 2005).
(, )
.
,
.
,
, .

.

, () .
,
, ( .., 2006)
, ,
, t 0

124

( t t 0 )
t t 0 , ( t t 0 ).

, ,
.

.
,
S1, S 2 , S3 ,... (),
, .
,
,
, , ..
.
,
( .., 2005).

,
- .

().
,
.
,
. ,
.
,
1 2 ,
, ,
.
,
, . ,
.
(
), :
, .
t
:

f (t ) e t ( t 0 ).
T,

( T T / mT ), ,
125


, T mT 1 / .
, ( T 0 ),
( T 0 ). ,
,
0 1,
.
.
: N t
:

PN k

t k t
.

k!
( 0 t 1)
1 ( e t 1 ).

p N 1 pt t . pt .
,
.


, ()
( .., 2005).
i- pi (t ) ,
t S i .
,
, :
N

pk (t ) 1 ,

k 1

N .
S : S1, S 2 , S3 , S 4 . . 84
. i
j ij .
, p1 (t ) -
, t S1 . t
t p1 (t t ) - , t+t
S1 . :
t ,
t S 2 t S1 .
126

.
S1 . S 2 S 3 .
.
: (12 13 )t . ,
S1 , 1 (12 13 )t .
S1 t p1 (t )
,
,
p1 (t )1 (12 13 )t .

S1

12
21

32

S2

24

13
S3

43

S4

. 84.

, p2 (t )21t .
,
t+t S1 :
p1 (t t ) p1 (t )1 (12 13 )t p2 (t )21t ,
p (t t ) p1 (t )
21 p2 (t ) (12 13 ) p1 (t ) . t
1
t
, p1 (t ) :
dp1
21 p2 (12 13 ) p1
dt
.

p1, p2 , p3 , p4 :

127

dp1
dt 21 p 2 (12 13 ) p1
dp
2 12 p1 32 p3 (24 21 ) p 2
dt
dp
3 13 p1 43 p 4 32 p3
dt
dp 4
dt 24 p 2 43 p 4
,
.
,

, .
( .., 2005),
,
(
t , ).
,
.
.
, ,
.

.

(),

,
.
,
( ) .
:
.
( .., 2006):
1. ;
2. ;
3. ;
4. ( ).

.

. (
) ( ).
( .., 2006):
128

1. ( )
, .
2. ( )

.
3. ( )
,
.
( ),
( )
( ) .


.
( .., 2006):
1. :
a. ,
;
b.

, ;
c. ;
d. ,
.
2. :
a. ;
b. ;
c. ;
d. ;
e.
;
f. ;
g. , .
3.
( , ,
).

.
,
. ,
,
.
129

7. -
( .., 2006):
1.

,
1 / Ts ( Ts - ).
n.
( ,
).
n+1 : S 0 ( ) S n ( ).
, , ,
. . 85.

S1

S0

Sk

Sk+1
(k+1)

(k+2)

Sn-1

Sn
n

(n-1)

. 85.


S k ( k 1, n 1) S k 1,
.
-
. S k ,
k , S k 1 ,
,
k.
:
p 0 p1 0
.......................

p k 1 ( k ) p k (k 1) p k 1 0, k 2, n 1
........................

p n1 np n 0
130


: p0 p1 ... pn 1.
:
p0

1
n

, p k p0

k
k!

, k 1, n

i 0 i!

/ - (
, ), .
.
n .
,
S n . ,
p n :

P p n p 0

.
n!

,
( ) :

Q 1 P 1 p n 1 p0

.
n!
(
) :
A Q (1 p n ) .

K -
;
,
N sys :

K N sys

(1 p n ) (1 p n ) .


, :
N sys
Tsys
.

2.
, ,
, ,
, .
m 1 . ,
131

, m ,
.
: ,
. :
S 0 ( ) S n ( )
; S n1 ( ) S nm (
m ) .
. 86.
S k S k 1 ( k 0,1,...,n m 1 )
.
S k S k 1
.
(), ,
, n. ,
k (), ,
k ,
k.
:
p 0 p1 0
........................

p k 1 ( k ) p k (k 1) p k 1 0, k 2, n 1

.........................

p n1 ( n ) p n np n1 0
..........................

p n k 1 ( n ) p n k np n k 1 0, k 1, m 1
..........................

p n m1 np n m 0
:
n m

pk 1.

k 0

/ n /(n ) - .

p 0 :

132

n k
n 1
m 1
n

(
1

)
n
n

k

, 1

k 0 k!
n
!
1

,
p 0
1
k
n

n n
n

m , 1

n!
k 0 k!

n k
k p 0 , k 1, n

k!
p k
n
n k p , k n 1, n m
0
n!

S0

S1

Sk

k
(k+1)

Sn

Sn+m

Sn+1

. 86.

,
S n m :

P p n m p 0

n m n

.
n!

,
p sys :

p sys Q 1 P 1 p 0

n m n

.
n!

:
n

n m n
A Q 1 p 0
.
n
!

133


, , (
) :
n

A
n m n
K N s Q 1 p 0
.

n
!

, :
n n n1 1 n (m 1 m )
p0 , 1

2
n!
(1 )
.
N line
n
n m(m 1)
p0 , 1
n!
2
, ,
, :
N sys N line N s .
,

:
N
N
N N line N sys
Ts s , Tline line , Tsys Ts Tline s

3.

, , , ,
,
. . -

, .
: S k ( k 0, n ) k
S nm ( m 1,2,...) n
m .
(. 86),
, ,
.
, n
, .. <n <1.
,
( ).

m . :

134

n k
k p 0 , k 1, n

1
n n k k n n n1
k!

p0

, 1 , p k
.
n
k 0 k!

n
!
1

k
n! p 0 , k n 1,

. , ,
, .
.
: Q 1 .

: A .
:
A
K Ns .

, :
n n n1
N line
p 0 , 1.
n! (1 ) 2

.

3-5 ,
,
. .
( .., 2006), ( .., 2005):
1. () 5
. 2
. 1 .
.
2. 3 .
12 .
15 . ,
.
, , .
3. ,
2,5 .
5 ,
. ,
, . 2 .
.
?
135

4. , ,
. 0,5
. 3 .
.
5. : .
0,45
. ,
, .
2 .
. ,
?
6. ,
21 .
, .
3 .
5%.
7. ,
0,3 .
3
. ,
5 ? 10 .
8. .
. - .

. .
9. . ,
,
. ,
, 24, ,
, 5 . ,
,
,
0,95.
10. -
.
30 ./. -
3 . .
11. .
6 .

, .
,
4 .
12 . ,
136

,
0,97.
7. -
1 ( .., 2013)
- Simulink
SimEvents.
,
.
Simulink
. .
c
186.
164. ,
: .
8 .
:
;
, ;
.
(. 87) ,
:
1. ;
2. , ;
3. ;
4. ;
5. .
Time-Based Entity Generator
, .
Uniform (),
: Minimum 12, Maximum 24.
FIFO Queue (),
. (inf).
Single Server .
,
.
t (Service time from Signal port t) Event Based Random
Number,
Uniform (), : Minimum 12,
Maximum - 20.
(entity connection line)
( /
137

) , :
/ .
, OUT
IN .
.
, ,
Replicate.
Entity Sink , .

. 87.

.
,
(
).
. ,
(signal output port) #n FIFO Queue
(signal input port) in (Signal Scope).
- ,
,
. Simulation>Configuration parameters->Solver. Solver options Type
138

Variable-step Solver Discrete. Max step size


( ) inf ().
480 (8 ).
. 88-89.
3.

()
()
. 88. () ()

()
()
. 89. () ()

2
,
.
: (),
, ;
8,7 10,3 . , 9,5 0,8
; 2,3 0,7
. ;
, , 10
1,4 .
:
; ; ,
;
.

139

3
Simulink ,
.
8. ()
4-6 .

, , ,
. ,
(
, ).
. .

( .., 2011),
,
. ,
,
,
.

, ,
,
.
.

, , ,
: ,
.
, ,
, ,
. (emergent
behavior) .
,

. , ,
(, , ..),
, .. ( ..,
2011).

. ( .,
2005) , ,
140

, ,
,
, .
(Macal C., 2010)
(. 90):
, ..

, .

.
,

(
).
(
,
), .

.

:
;
;
;

;

.

. 90.


- .
-,

.
,

141

, ,
..
, .
(Helbing D., 2000)
. ,
( 1,2 /)
.
( 1,5
/), :
,
. ( 5 /)
, ,
.
,
:
.

,
, (
http://angel.elte.hu/panic/).
( .., 2011)
:
1. : / ,
;
2. / :
/
;
3. ;
4. .
,
;
,
; ;
.


. ,

Anylogic XJ Technologies,
-
, .

142


.
.

: -
? (10-15 ).
8.

, .
2.
8. ()

, 5.

AnyLogic 7
( .., 2009).
( .., 2014).

.
. ,
;
. .
Main.
, .
(. 91),
, (
), 1000 ,
(. 92) .
,
people, Person age
sex.
Main.
,
AdEffectiveness, 0.011, double.
PotentialAdopters Adopters,
Main. int,
0.
143

. 91.

. 92.

(Person)
().
(. 93)
.
. 94-96.
144

. 93.

. 94. PotentialAdopter

. 95. Adopter

145

. 96.

(. 97) Model
, Simulation
(. 98).

. 97.

. 98.

.
, . 99.
146

. 99.

,
.

.
.
,
.
; -
.
,
.
Main :
1. ContactRate .
100. int. ,
100 ;
2. AdoptionFraction ,
,
. 0.015. double.
:
1) Person;
2) Adopter (. 100).
,
Adopter;

147

. 100.

3) (. 101) ,
, get_Main().ContactRate * get_Main().AdoptionFraction.

. ,
,
, ;

. 101.

4) : deliver( "Buy!", RANDOM );


. deliver()
. ,
, , .
-
(. ). -
. ,
;
5) PotentialAdopter
Adopter (. 100). ,
Adopter;
148

6) (. 102).
.
,
"Buy!" (!) .

. 102. .

.
.
S- .

149


14. .. :
. - : - . , 2007.
15. .. :
, AnyLogic7. - : ,
2014.
16. . . .
. . - . : . , 2014.
17. .. .. :
. 1. - : - , 2006.
18. .. .., ..,
. - . : , 2004.
19. . .
AnyLogic 5. - . : -, 2005.
20. ..
. . - . :
, 2011.
21. .. AnyLogic:
- . - : -, 2009.
22. .. ..
: . - : , 2006.
23. ..
-

: . - . :
, , 2006.
24. .. ..,

:
. - :
, 2007.
25. ..
..,
-

- // .
. / . ... - :
- , 2007. - . 37-48.
26. .. .., ..
ITHINK. - : - , 2005.
27. .. . , ,
. - . : , , 1998.
28. .. : .
. 3 . . 1. . - : . ,
2009.
29. . . - . : .
, 2011.
150

30. . .. Microsoft Excel, 6 : . . - . : "", 2004.


31. . .
. . . - . : "", 1975.
32. .. . - . : , 1998.
33. .. -
// -
. - 1999. - . 33-44.
34. .. :
- . - . : . , 2008.
35. .. : . . - . :
"", 2005.
36. .. . - . : , 2005.
37. .. . : 2013.
38. . . - . : , 1974.
39. . . - . : , 1978.
40. ..
MATLAB
Simulink.

. - . : -, 2014.
41. .. iThink_STELLA. ,
, , . - . : " -", 2009.
42. .. Simulink: . - . :
-, 2003.
43.Brehmer B. Dynamics decision making: human control of complex systems //
Acta Psychologica. - 1992. - . 81(3). - . 211-241.
44.Gonzalez C. Learning to make decisions in dynamic environments: Effects of
time // Human Factors. - 2004. - 46(3). - . 449-460.
45.Helbing D. Viscek ., Farkas I. Simulating dynamical features of escape panic //
Nature. - 2000. - . 407. - . 487-490.
46.Kahneman D. Slovic P., Tversky A. Judgment under Uncertainty: Heuristics and
Biases. - New York : Cambridge University Press, 1982.
47.Ljung L. Glad T. Modeling of dynamic systems. - Englewood Cliffs, New
Jersey : PTR Prentice Hall, 1994.
48.Macal C. North M., Tutorial on agent-based modeling and simulation // Journal
of Simulation. - 2010. - . 4. - . 151-162.
49.Neelamkavil F. Computer simulation and modelling. - UK : JohnWiley & Sons
Ltd., 1987.
50.Olsen P.B. Pedersen K. Problem-Oriented Project Work. A workbook. Roskilde : Roskilde Universistescenters Trykkeri, 2004.
51.Saeed K. Development Planning and Policy Design: System Dynamics
Approach. - Aldershot, England : Ashgate Publishing Company, 1994.
52.Simon H.A. Rational Choice and the structure of the environment // Psychological
Review. - 1956. - 63. - . 129-138.
151

53.Simon H.A. Rationality in Psychology and Economics // The Journal of


Business. - 1986. - . 59. - . 209-224.
54.Simon H.A. Models of bounded rationality. - Cambridge, MA : The MIT Press,
1982.
55.Sterman J. Kampmann C. Feedback complexity, bounded rationality & market
dynamics. - Cambridge, MA : MIT Sloan School of Management, 1998.
56.Sterman J.D. Business Dynamics. Systems Thinking and Modeling for a
Complex World. - Boston : The McGraw-Hill Companies, Inc., 2000.
57.Thygesen H.H. System Dynamics in Action. - Copenhagen : Copenhagen
Business School, 2004.

152

1. MS Excel2

, ,
,
.
,
.

,
:
,
,

.
,
.
,
,

.


( ),
( ). ,
, .
1.

, .
.
2.
:
a. (
), ,

.

.
b. (
), ,
2

Microsoft Excel 2007.

153

.
3. ,
.
4.
-,
.
5. :
a. ,

.
b. ,

.

, ,
.
1. :
a. ,
,
.
b. ,
,
.
2. ,
.
3.
-,
.
4. :
a. ,

.
b. ,

.

154



.
.
1. ,
.
2.
.
3.
.
4. , ,
, ,
.
5.
-,
.
6.
.
7.
.
8. .

1. , ,
, , .
2.
, .

,
. ,
, .
1. .
2.
,
.

155


,
, , ,
,
.
1.
2. , .
,
.
3.
-,
.
4.
, ,
.
5. .
6. ,
.
7. .

.
, ,
" "
Microsoft Excel

Microsoft Office, Excel.
,
Excel. .
.

.

,
-.
, ,
. ,
.
156

,
, .
, , ,
,
.
1.

2.
. .
3.
:
a.
,

.
b.
,

.
c. ,

.
4.
.
. 200 .
5. ,
, .
6.
, ,
, ,
.
a.
.
,

( <=, =, >=, .
.),
. ,
, .
b. :
,
.

, .
c.

157

.
100
(
).
d.
, .

.
7.
:
a. ,

.
b. ,
.
c. , ,
,
. .
,
.

158

2. iThink
iThink -
.
,

, , , .
.

.
, .
.
. ,
.
,
,
( .., 2005) ( .., 2009).
()
-,
, (2 , 5
, 200 ..). iThink

,
.
.
, 3 : , .
,
. ,
.
,

,
. 2.1.
,
. .
, ,
, Ctrl ,
, .

159

. 2.1.

( Model
)
(?),
(. 2.2).

. 2.2.

Non-negative ,
. Array
.
Allowable Inputs
.
160

.
, .

, ,
, ( , ,
..). iThink
, ,
. ,
,
, ,
, . , ,
, .
,
, ,
.
2.3 .

. 2.3.


.
.

2.4.
. Required Inputs ,
.
, .
Builtins ,
. Become Graphical Function
.

161

. 2.4.

iThink ,
.
(. 2.5).

. 2.5.


,
.

, .
162


units , ,
.
2.6.

. 2.6.


. Become Graphical Function,
.

( Required Inputs Builtins) .
(, TIME,
) ,
.
Become Graphical Function.
( 2.7).

163

. 2.7.

, ,
.
:
1. , ,
.
2. Y Edit Output.
,
, Edit Output
.
Delete Graph ,
To Equation
. Data Points ,
Y. 13,
. 1500 .
, Alt.

.
: (
) ( ).
, ,
.

164

, .
.
,
.
,
:
1. ,
, , 2.8.
iThink,
.
2. ,
, (. 2.8):

. 2.8.

iThink ,
.
. , ,
, , ,
.
. : , , ,
, ,
.

,

, .
(. 2.9)

. 2.9.

165

, ,
. ,
.
2.10.

. 2.10.

, ,
. ,
, .
,
.
.
.
, X, .
.
, .
. ,
. .
,
. ,
(. 2.11).

166

. 2.11

Graph Type
:
1. Time Series , .
,
.
2. Scatter ,
.
, .
Connect Dots,
, ,
.
3. Bar graphs ,
. - ,
.
4. Sketchable ,

.

Benchmark,

167


.
Comparative
. , , ,
? , ,
,
.
Allowable Selected
, .
>> Allowable
Selected; << Selected Allowable,
<-> .
:
1. Show Number On Plots .
2. Show Grid .
3. Make 5 Grid Segments 5 .
, 4 .
4. Thick lines ,
.
Title . Display
. , ,
, .
Page
.


. , ,
.
(. 2.12)

. 2.12.

, .
,
. 2.13.
,
. ,
.
168

,
, ,
.

. 2.13.


( Run, Sensi Specs)
, 2.14.

, .
:
1. (), (),
( ,
). >>,
() .
,
.
2. , ( 1000)
. ,
Import Data.
3. .
4. ,
, Windows
Run#/Value .
5. .
,
.
Run#/Value.
169

6. ,
.

2
3

6
4

. 2.14.

,
, ,
. :
Incremental, Distribution, Ad Hoc; Import Data.
(. 2.15):
1. , .
Set.
.
2. , Ad Hoc Value
Enter.
3.

, ,
. set.
.
Seed
. random seed
seed , ,
170

,
.
seed,

.
5. .
Import Data, Import
Run# / Value.
.
.

. 2.15.

171

3. Simulink
Simulink MATLAB.
Simulink
, ,

( .., 2014), ( .., 2003).
Simulink :
Continuous
Discontinuities -
Discrete
Logic and Bit Operations
Lookup Tables -
Math Operations
Model Verification
Model-Wide Utilities
Port & Subsistems
Signal Attributes
Signal Routing
Sinks -
Sources
User-Defined Functions
Continuous
1.
(. 3.1).

Integrator

. 3.1. Integrator

(. 3.2):
External reset . ,
.
:
none ( ),
rising - ( ),
falling - ( ),
either ,
172

level ( ,
).
, - ( none),
,
.
.

. 3.2. Integrator

Initial condition source


. :
internal
external .
, x0,

.
Initial condition .
. ,
.
Limit output () .
Upper saturation limit
. ,
inf, + .

173

Lower saturation limit


. ,
inf, - .
Show saturation port ,
, .
:
, .
+1,
.
-1,
.
Show state port () / .
,
.
,
.

.
Absolute tolerance .
2. Transport Delay
.

. 3.3. Transport Delay

(. 3.4):
Time Delay ( ).
Initial output .
Initial buffer size ,
. , 8 (
1024).
Use fixed buffer size ()
.
Direct feedthrough of input during linearization ()
.
Pade order (for linearization) ,
. .

Transport Delay.
,
174

. ,
,
Transport Delay .
,
, Simulink
.
MATLAB .

. 3.4. Transport Delay

Math Operations
Gain (. 3.5)
.

. 3.5. Gain

(. 3.6):
Gain .
Multiplication .
( ):
175

Element-wise K*u .
Matrix K*u .
.
Matrix u*K .
.
Sample time (-1 for inherited) () ,
( ) -1.

. 3.6. Gain

Sources
Constant
(. 3.7).

. 3.7. Constant

(. 3.8):
Constant value - .
Interpret vector parameters as 1-D ()
.
Sampling mode
Sampling time .

, , .
176

. 3.8. Constant

Sinks
Scope (. 3.9) c
.
.

. 3.9. Scope

Signal Routing
1. () Mux
(. 3.10).

. 3.10. Mux

(. 3.11):
Number of Inputs - .
Display option - . :
177

bar - .
signals -
.
none -
.
() .
,
( ).

. 3.11. Mux

2. Manual Switch
(. 3.12).

. 3.12. Manual Switch


. ,
, .
,
.
User-Defined Functions
Fcn (. 3.13).

178

. 3.13. Fcn

:
Expression ,
.
, .
.
u,
. ,
. , u(1) u(3)
.
.
(+ * /).
(= = != > < >= <=).
(&& | | !).
.
: abs, acos, asin, atan, atan2, ceil, cos, cosh,
exp, fabs, floor, hypot, ln, log, log10, pow, power, rem, sgn, sin, sinh,
sqrt, tan, tanh.
.
,
. , A(1,1) -
A.

(FALSE) (TRUE).
.
.
SimEvents
SimEvents
simeventslib ( .., 2013).
, simevents
(. 3.14).
,
: ( Time-Based Entity Generator),
( FIFO Queue), (
Single Server), ( Entity Sink)
( Signal Scope).
179

. 3.14. SimEvents

1. Time-Based Entity Generator ( Generators/Entity Generator)


,
(. 3.15).

. 3.15.

Generate
entities upon: Intergeneration time from dialog

(. 3.16).

180

. 3.16.

Distribution.
:
Constant ()
Period.
Uniform ()
Minimum Maximum.
Exponential

Mean ().
Uniform
Exponential Initial seed,
.

. ,
(, ) .
Intergeneration time from port t
t,
.
(event-based). ,
t.

Statistics .
, ,
181

. , #d
; w c
.
2. FIFO Queue (. 3.17) N ,
N Capacity ().
OUT, OUT ,
. ,

(first in first out (FIFO)). N ,
IN .

. 3.17.


Statistics (. 3.18).
,
, :
#d OUT
;
#n ;
w ,
;
len ,
#n.

. 3.18.

182

3. Single Server (. 3.19)



OUT. OUT ,
.

. 3.19.

(Service Time) ,
Service Time From.
.
.
Service Time From:
Dialog
Service Time;
Attribute ,
Attribute name;
Signal port t
t. (event-based).
,
t.

Statistics .
, ,
(. 3.20):
#d OUT
;
#n , 0 1;
w ,
;
util , ,
.
0 1 .

183

. 3.20.

4. Entity Sink
(. 3.21).

. 3.21.

(. 3.22):
Input port available for entity arrivals ,
,
, .
Report number of entities arrived, #a
#a,
.

0.
5.
Signal Scope SimEvents Sinks (. 3.23).
, . ,
, ,
in.
184

. 3.22.

. 3.23.

(. 3.24):
Plot type : Stair ; Continuous .
,
.
X value from:
Event time in ;
Index in , ..
1, 2 ..

. 3.24. .

185


:
-



. .. .
603950, , . ,23
. .20 . 6084 1/16.
. . .
. . . . .-.. .

. 100 .

. ..
603600,. , . , 37

You might also like