Vi ti, y thc s l quy tc kh. Ti lun mun c ln ting, c ht tht to.

Ti sinh ra v ln ln trong mt gia nh c truyn thng nh th, ht h l mt

cch sng v l cch duy nht ngi khc lng nghe bn, thu ht s quan
tm ca mi ngi v ni ln kin ca mnh. K quc ? ng th. No lon
? ng th. C ch ? C th khng.
Mt trong nhng cu con trai ca ti tha hng c gen ht h t b v cu
cu t ra kh gii trong vic y. May sao, quy tc ny ca chng ta li ni rng: hy
l ngi cui cng ln ting, nh vy l ti c li ri. Nu cu cu la ht trc th
ti s la ht li. Nhng thc t ti lun c gng khng lm iu . Vi ti, d
vi bt c kiu g, th la ht vn c l iu ti t, du hiu chng t ti mt bnh
tnh v mt kh nng tranh lun. C mt cu b con mt ng gim mc, mt ln
bt gp bi ging o ca cha mnh, cu ta ly bt bi thm mt cu bn l: La
ht, tranh lun ch l yu mm. Ti ngh cu chuyn c th tng kt nhng iu
trn.
Nhng cng c nhiu khi ti la ht v sau mi ln nh th lc no ti cng hi hn.
C mt ln khi chng ti i n ti ngoi tim, ti ht tng ln trn ng nh
th. Lc , ti suy ngh theo cch ring ca mnh, nhng thc t l chuyn ch
hay ho g v su trong lng ti cng cm thy xu h v mnh.
La ht , tranh lun ch l yu mm
Vy bn s lm g nu cng b di truyn gen thch la ht nh ti? Ti ngh ti s tm
cch chun khi trnh trng hp bin s bt ng thnh la ht trong cc
cuc tranh lun ny la. S rt kh, nht l khi bn cho rng mnh ng. C nhiu
th khin chng ta mun ht ln, v nhiu khi chng ta cm thy la ht nh th l
cch duy nht gip chng ta bnh tm tr li. Nhng chng ta ang chung sng vi
nhng con ngi thc, nhng ngi cng c cm ngh nh chng ta v la ht vo
mt ngi khc l iu khng th bin minh - ngay c khi h l ngi bt u.
Thng thng c hai trng hp chng ta hay la ht - trng hp c l do chnh
ng v trng hp b li cun theo. Trng hp th nht l khi bn chn xe ln
chn ai v khng mun xin li hoc gi bn khng nhn thc rng mnh lm
iu g sai. Trong trng hp ny, nn nhn ca bn c quyn la ht bn. Trng
hp th hai l khi ai c tnh la ht - mt kiu hm da. Bn c th pht l h
hoc kim sot tnh hnh bng thi quyt on. Bn khng c php la ht li
h.
Ti bit, ti bit, c hng ng trng hp m dng nh la ht l cch hp l nht
- ch cn ca bn ang n vng ba n ngy ch nht, bn tr khng chu dn dp
phng c, my tnh ca bn li trc trc v nhn vin sa cha khng th sa kp

cho bn, bn tr h li v y ln tng nh bn, bn gi i gi li nhiu ln v

cui cng vn khng gi c s tng i sau khi ch my sut 20 pht, h t
bin ng ca ngay khi bn mi t ng ln quy thu ngn, ai t ra r l
ngc nghch hoc gi c tnh v nh khng hiu bn ni g.
V c th mi. Nhng nu bn lm nhm quy tc ny - Khng la ht, khng la
ht, mi chuyn s cc k n gin. Mi ngi s bit n bn nh ngi lun gi
bnh tnh bt k xy ra chuyn g. Nhng ngi gi c bnh tnh lun c tin cy.
Nhng ngi gi c bnh tnh lun l ch da cho ngi khc. Nhng ngi gi
c bnh tnh lun c knh n v giao nhiu trng trch. Nhng ngi gi c
bnh tnh lun sng lu hn.

B quyt l g?
10% cuc i l nhng g xy n i vi bn.
90% cuc i l do nhng phn ng ca bn i vi nhng chuyn xy n .
Th ngha l sao? Gi hy th xt mt v d :
Bn ang dng im tm cng vi gia nh. Con gi bn lm c ph ln o bn.
Chuyn xy ra bt cht, bn khng kim sot c. iu xy ra tip sau l
phn ng thuc quyn quyt nh ca bn. Bn mng chu. Chu pht khc. Bn
trch c v mnh t tch c ph qu gn ra bn. Hai ngi bt u ci nhau
mt hi. Bn ng ng bc ln lu thay o. Khi bn tr xung con bn vn cn
khc, cha n xong i hc. Chu b l chuyn xe a rc. V bn phi hi h i
lm. Bn i nhanh ra, a con gi n trng. S tr, bn chy xe vt tc cho
php. Sau khi chu pht nng, bn a con ti trng tr ht 15 pht. Con bn
chy nhanh vo lp khng kp cho bn. Bn n vn phng tr 20 pht, li thy
mnh b qun chic cp nh. Ngy ca bn bt u mt cch tht khng
khip. Chuyn cng lc cng t hi tip tc xy ra.
Bui chiu bn bun chn tr v nh thy v con khng vui v n mng mnh
nh ngy hm trc.
Ti sao bn c mt ngy bun chn nh th?
A. Ti tch c ph chng?
B. Ti con gi bn chng?
C. Ti ngi cnh st ?
D. Do bn gy ra y ch?

Cu tr li ng l D. Bn khng lm ch ci 90% thuc quyn phn ng ca

mnh. Cch phn ng ch trong nm giy ca bn to nn mt ngy bt hnh.
Bn cng c th phn ng mt cch khc. Khi tch c ph , chu b mun
khc, bn c th ni: Khng sao u con, ln sau con nn cn thn hn mt
cht. Bn nh nhng ln lu thay o v mang theo chic cp. Bn xung nh va
kp vy tay cho li chu b ln xe a rc. V chng bn hn nhau ri cng i
lm. Bn n vn phng sm nm pht v vui v cho cc ng nghip bui sng.
C l sp cng khen bn v mt ngy lm vic c hiu qu.
Hy nh rng phn ng ca bn rt quan trng. Chuyn bt ng xy ra ch chim
10%, quyt nh phn ng ca bn chim ti nhng 90%. Hy nh v p dng b
quyt 90/10 cho mi vic xy ra trong ngy, bn s thy cuc i bn tt hn tht
nhiu. Chc bn thnh cng!

Nhng quy tc trong cuc sng - Quy tc 22

- Hm nay rt quan trng. Hm nay l ngy duy nht bn c vi nhng iu c
thc. Ti sao bn li khng coi n l mt ngy quan trng? N thc s rt quan
trng. Vy hy n mc nh th n l mt ngy rt quan trng.
ti khng mun ni ti vic n mc theo cch m m ti vn ni vi ti, Hy nh
phi mc qun o lt sch s y nh, con khng bao gi bit c khi no con s
b chic xe but chy ln u. Ti rt thch iu ny khi ti cn l mt a tr.
Ti khng th nhn thy c nhng b lt sch s tht s quan trng n
th no nu b tai nn trn ng. V ti cng th tng tng xem s th no,
nu h a bn n bnh vin kp thi v ci chic qun rch dnh y mu ra, h
s nhn xung v h hc ming v gh rn, ng nhn! a b ny ang mc chic
qun lt t ngy hm qua - a n ra khi y.
C rt nhiu quytc ni v s la chn tnh to, nhngquyt nh tnh to, nhng
s nhn bit tnh to. Ti bit c rng nhng ngi dng nh hon ton lm
ch c mt th gi l cucsng, h l nhng ngi ht sc tnh to. H lun hiu
r v c thc v mi chuyn. H bit h ang lm g v ang i u. Nu bn
cng mun cucsng ca mnh khng phi ch c nhng s kin ngu nhin xy ra
vi bn, thay vo lm cho n tr thnh mt cucsng vi hng lot nhng th
thch th v v nhng kinh nghim b ch, phong ph, th bn cng cn phi lun
tnh to.
V bn lm iu ny bng cch n cho mi ngy nh th ngy hm rt quan
trng. Bn thc dy v bn i tm ra/co ru/trang im/chi u/nh rng v.v

v v c bn th bn lm tt c nhng vic lm cho bn trng xinh xn hn,

cm thy thoi mi v c mi tht d chu. V sau , bn mc nhng b qun o
trng tht bnh bao, sch s, gn gng, kiu cch nh th bn ang chun b i
phng vn xin vic, n mt bui tic sinh nht hay chun b i chi. Nu mi ngy
bn u n mc nh th y ha hn, quan trng v tht gn gng th ngy hm
ca bn cng s din ra nh vy.
Mi ngi s phn ng theo mt cch khc vi bn nu bn n mc nh th hm
l mt ngy rt rt quan trng - v bn s phn ng theo mt cch khc i vi
nhng phn ng khc bit . l ng xoy c hng ln trn. Ti cn phi
nhn mnh rng y chng ta s khng ni mt cch trang trng, bn khng cn
phi d dt v cm thy khng thoi mi. Ch l hy n mc nh th ngy hm
rt quan trng.
Ti nghe thy cu hi rng cn ngy ngh cui tun th sao, chc chn l chng ta
c th ngh ngi ch? Tt nhin, nhng iu khng c ngha l bn nn bung
th mnh. Vo dp cui tun, bn s i thm bn b v/hoc gia nh (tr khi bn
dnh nhng ngy cui tun nh mt mnh) v h cng xng ng c nhn
thy bn trng tht tuyt vi v nh th h rt quan trng i vi bn. Ngay c bn
b bn cng khng mun nhn thy bn nhch nhc, lum thum, li thi, khng
c chm cht. Nhng iu ny l ni v bn. Nu bn cho n mi ngy nh
th n rt quan trng, n s mang iu k diu n cho lng t trng v s t tin
ca bn.
Mi ngi s phn ng theo mt cch khc i vi bn nu bn n mc nh th
hm l mt ngy rt quan trng
Nhng ti khng mun bn tin tng vo bt k iu g. Hy th v ch xem iu
g s xy ra. Nu trong vng na thng m bn vn khng vui v v cm thy mnh
hon ton khc bit th bn hy quay tr li lm theo cch c ca bn v mc k
quytc ny. Nhng ti c th m bo rng bn s cm thy rt tuyt vi v s n
cho mi ngy mt cch hot bt hn, nng n hn v hnh phc hn.
Nu bn la chn phng php t tin sng, bn s nhn thy rng n rt kh c
th thay i cch n mc ca mnh.

Nhng quy tc trong cuc sng

Quy tc 36
i khi bn cn phi bit t b. Tt c chng ta u ght s tht bi, ght phi
nhng b v u hng. Chng ta thch ng u vi nhng th thch trong cuc
sng v c th cho n tn khi chng ta ch ng, vt qua v nh bi c ht

thy nhng g chng ta c gng chin thng.

Nhng i khi c nhng th thch m ta khng th vt qua cho nn chng ta cn
phi hc cch nhn bit nhng thi im nh th, hc cch nhn vai t b vi
cch khn ngoan m vn trn y kiu hnh v mt s t tn cao .
C nhng lc bn rt mun lm mt iu g nhng n li khng tr thnh hin
thc. Thay v t dn vt bn thn, hy rn luyn cho mnh ngh thut t b, khi
bn s cm thy nh nhm hn nhiu.
Nu mt mi quan h ang c nguy c tan v, thay v kit sc vi nhng tr chi c
kt cc dai dng v phc tp vi nhiu au kh tim n, hy hc cch t b. Nu
mi quan h tan v, hy mc k cho n qua i. Quy tc ny khng nm trong
phn cc quy tc trong cc mi quan h - n nm trong phn ny l bi v n cn
cho bn, bo v bn v gip bn. Nu mt mi quan h cht, ng c c
gng c nm pht li o bi n ln vi hy vng s cu vn c n. Mi quan h
kt thc, hy mc k n.
Nu mi quan h cht, ng c c gng c nm pht li o bi n ln vi hy
vng s cu vn c n. Mi quan h kt thc, hy mc k
C lc bn li mun tr th - ng tc ti, hy t b. iu ny s tt hn rt nhiu
vic i tr th bi n chng t rng bn vt qua c nhng g ang khin bn
pht in. V c l s khng c cch tr th no tt hn l vic bn l n i v cui
cng n s b chm trong qun lng.
Bn t b c ngha l bn ang thc hin kh nng t kim sot v a ra nhng
quyt nh ng n - hy t a ra s la chn ca mnh ch ng hon cnh
chi phi bn.
Ti khng mun mnh tr nn th l nhng nhng rc ri ca bn - hay cng l ca
chnh ti - thm ch s khng cn du tch g trong qu kh na. Hy t b n ngay
by gi v ti cc rng mi nm sau khi nhn li bn s khng cn nh bt k
iu g v n na. Khng phi thi gian l phng thuc tt nht nhng hy t
thi gian v khong trng vo gia bn v nhng rc ri ca bn, chng s em
n cho bn mt ci nhn khong t hn v mt vin cnh tt p hn v chnh
nhng rc ri . Phng thc thc hin c iu chnh l t b v to ra
khong trng. Vo thi im thch hp, chc chn, thi gian s t lm cng vic ca
n.

cho ti u cng c tip n nim n

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.

iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

Thit tnh bn cng chng cn c sch ny mi bit cch c nhn tm. Bn ch

cn p dng nhng phng php thu phc cm tnh ca mt con vt m c hon
cu khng ai khng thng mn.
Lt na ra ng bn s gp n. Khi cn xa bn chng mi bc, n bt u
ve vy ui ri. Nu bn ngng li m vut ve n th n chm ln v t ra trm v
yu ng v bn c th bit chc chn rng trong s nng nn khng c mt
my may v li v n chng cn bn mua gip mt vi mn hng , m cng chng
ham g c kt duyn cng bn.
C bao gi bn ngng li mt pht m suy ngh rng trn v tr ny, ch c con
ch l khng cn lm vic m cng sng mt cch ung dung khng? Ta nui g, l
v g cho ta trng: ta nui b, l v b cho ta sa; m ta nui con hong yn cng
v ting ht ca n. Nhng ta nui ch ch v ci l c nht l n cho ta ci m
m ca tnh thng.
Trong nhng k nim m m nht ca tui th, ti cn nh n con Cn ca ti,
mt con ch nh, lng vng, ui ct m cha ti mua cho ti c nm cc. Cn cha
h c mt trang sch tm l no ht. N khng cn c. Gio s William James,
gio s Harry A.Overstreet, khng ngi no dy c cho n mt cht ngh thut
lm p lng ngi. Nhng n c phng php hon ton lm mi ngi yu
n: l chnh n, n yu mi ngi. Lng yu t nhin v chn thnh ti ni ti
khng th khng mn n c.
Cc bn mun gy thin cm khng? Hy lm nh con Cn: Qun mnh v thng
ngi.
Con Cn hiu rng nu st sng qua tm ti ngi, th ch trong hai thng s c
nhiu bn thn hn l hai nm kim cch lm cho ngi ta phi quan tm ti
mnh. Ti phi nhc li cu :
Nu cc bn st sng thnh tht quan tm ti ngi khc th ch trong hai thng s
c nhiu bn thn hn l hai nm gng cng bt ngi khc quan tm ti cc bn.
Vy m bit bao ngi mt i lm ln khng cha, khng bit nh lut . H
nht nh mun ngi khc phi ch ti h. Cng d trng... Thin h khng ngh
ti bn u. H ngh ti h, sng, chiu, v ti.
Cng ty in thoi Nu c mi iu tra xem trong khi m thoi ting no c
dng nhiu nht. Cc bn chc on c... l ting "Ti". Trong 500 cu
chuyn th ngi ta dng n ti 3.900 ln. "Ti", "Ti", "Ti"...
Khi bn coi tm hnh trong c bn chp chung vi nhng ngi khc, th ngi
th nht m bn ng l ai?

Nu bn tin rng mi ngi u ch ti bn, th xin bn tr li ti cu ny: "Nu

bn chng may chiu nay t trn th s c bao nhiu ngi i tin bn ti huyt?".
Ti sao ngi khc quan tm ti bn trong khi bn khng quan tm ti ngi ta
trc? Xin bn cm cy vit ch v tr li cu hi trong hng b trng di ny.
Nu chng ta ch gng sc kch ng ngi khc cho h ch ti ta th khng
bao gi c bn chn thnh ht. khng phi l cch gy c tnh tri k.
Alfred Adler, trit gia tr danh, vit mt cun sch rt hay l "Chn ngha ca
cuc i", trong ng ni: ! "K no khng quan tm ti ngi khc, chng
nhng s gp nhiu s kh khn nht trong i, m cn l ngi c hi nht cho
x hi. Ht thy nhng k tht bi u thuc hng ngi ". Cc bn c th c
hng t nhng sch v tm l m khng kim c mt li va ng va nhiu
ngha nh cu . Ti rt ght ni i ni li. Nhng li tuyn b ca ng Adler quan
trng ti ni ti phi chp n li ln na:
"K no khng quan tm ti ngi khc, chng nhng s gp nhiu s kh khn
nht trong i, m cn l ngi c hi nht cho x hi. Ht thy nhng k tht bi
u thuc hng ngi ".
i sng ca Hong N Ph Lun, chng minh li ni . Khi ly d Hong hu
Josphine, v c b ny khng th cho ng ngi k t, ng than th cng b trc
khi chia tay: "S ph qu vinh hoa ca ti, trn gian cha tng thy. Vy m cho
n gi ny y, b l ngi c nht trn i, ti c th tin cy c".
N Ph Lun th tin nh vy. Nhng ai tng c s u bun m nhn thy rng
lng tin qu ng.
ng Gim c t bo Collier S ni: "Mun cho c gi thch nhng truyn ngn ca
bn th bn phi yu c gi , phi ch ti h". Chn l ng khi bn vit
tiu thuyt cho c gi coi. N cn ba ln ng hn na, khi bn trc tip ni
chuyn vi ngi khc.
Howard Thurston, ng vua o thut, trong 40 nm tri, em ti bt mt thin h
lm cho c th gii ngc nhin v thn phc; kim c gn hai triu ng; mt
hm th vi ti rng hi ng nh, phi xa cha m i lang thang, n xin nh ny
ti nh khc, v nh ng nhng qung co hai bn ng xe la m bit c. V
ngh o thut, thiu g ngi bit nhiu hn ng, nhng ng c hai c tnh m
ngi khc khng c:
Th nht: thu r tm l loi ngi v khi ln sn khu, ng c sc quyn r v
gy hng. Mi c ch ca ng, mi ln ng chuyn ging ni, mi nt cau my l c
mt cng trnh luyn tp. M ht thy cng trnh ch c mc ch lm cho khn
gi say m v th gi chng qua.
Th nh: ng thnh tht ch ti khn gi. Nhng nh o thut khc trn sn
khu ng xung trng trng, nh c v ni: "Ti ny ton mt tht. Ta s bp

chng d nh chi". Phng php ca Thurston khc hn. Mi ln sp ra sn khu,

ng t ni: "Ta mang n nhng ngi ti y coi ta din tr. Nh h, ta sng c
phong lu. Vy ta phi ht sc tr ti cho h va lng". Ri ng va nh: "Ti yu
khn gi ca ti. Ti yu khn gi ca ti", va tin ra ngoi sn khu. Bn cho l
"l bch", l v l ? Ci l quyn ca bn. Nhng chnh l nguyn nhn s
thnh cng ca mt trong nhng nh o thut danh ting nht t xa ti nay.
Tng thng Thodore Roosevelt thu c nhn tm mt cch l lng cng nh b
quyt . Cho n ngi ca ng cng sng bi ng na. Ngi da en lm bi
phng cho ng, vit mt cun sch ni v i t ng, trong c cu chuyn l
th ny:
"Mt hm, nh ti hi Tng thng v loi chim a a m n cha tng thy bao
gi. Ngi t t m loi chim cho n nghe. t lu sau, c ngi ku in thoi nh
ti chy li tr li. Th ra ngi Tng thng ku n, cho n hay rng hin c mt con
chim a a u trong sn c, v nu n mun coi th ng ra s thy. Ch nhng
vic nh mn nh vy cng t tnh tnh ca Ngi v nhng vic , Ngi rt
thng lm.
Mi khi Ngi i do gn ti nh ring ca chng ti, d chng ti c ng khut th
cng ku chng ti v cho ln ting".
Mt ng ch nh vy, th ngi lm cng no m khng yu knh? Bt c ai m
khng yu knh?
Mt ba, ng ti Bch Cung, phi khi Tng thng Taft v Phu nhn i vng, ng
ku ln tng ngi y t c v nng nn hi thm h, c n nhng ch ph bp
cng c hn hnh . Khi gp ch ph bp Alice, ng hi ch cn lm bnh m
bng bt bp khng. Ch ta p cn lm, nhng ch c y t n, cn trn bn ch
khng ai dng ti.
ng ci ln: "Ti cc ngi khng snh n. Khi no gp Ngi Tng thng, ti s ch
Ngi ch ".
Ch dng ng mt ming bnh m bt bp. ng va i v phng giy va n,
gp ngi lm vn no, ngi phu no, ng cng ku tn m cho nh hi ng
cn lm Tng thng. Mt ngi lm cng gi rng rng nc mt ni rng, ngy
hm l ngy sung sng nht ca ng t hai nm nay. V i ngy ly tm
giy mt trm, y cng khng i.

Mt b quyt quan trng trong php x th

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.
iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

Mun dn d ai lm mt vic g theo ta, ch c cch l lm cho ngi y pht

khi ci mun lm vic .

Xin cc bn nh k iu y.
Xin cc bn nh rng khng c mt cch th hai no na.
nh, bn c th cha sng su vo bng mt ngi qua ng m bt ngi
phi ci ng h ra a cho bn. Bn cng c th bt mt ngi lm cng phi
chm ch lm vic cho ti khi bn quay lng i, bng cch da tng c hn ra ca.
Cm chic roi my, bn c th bt con nt vng li c. Nhng nhng cch tn
bo c nhng phn ng tai hi lm. Mun cm ng ai v dn d ngi ti
hnh ng, ch c mt cch l ngi ta mun g, cho ngi ta ci .
M chng ta mun nhng g? t lm, nhng khi chng ta mun th chng ta
nng nc i cho k c. Nhng ci chng ta mun l:
12345678-

Sc khe v sanh mng

n
Ng
Tin ca
ting li i sau
Tha nhc dc
Con ci chng ta c mi s y
c ngi khc coi ta l quan trng.

Freud, nh bc hc c tr danh v bnh thn kinh ni rng hai th dc cn bn

ca nhn loi l tnh dc v th dc huyn ng.
Trit gia John Dewey ni: th hiu mnh nht ca nhn loi l th dc huyn ng.
Xin cc bn nh k cu: "Th dc huyn ng". Ngha n v cng v bn s thng
gp n trong cun sch ny.
By th dc khc u d tha mn, duy c th dc t khi c tha lm, tuy n
cng khn cp nh n v ng.
Abraham Lincoln ni: "Ai cng mun c ngi ta khen mnh". Chng ta u kht
nhng li khen chn thnh m than i! t khi ngi ta cho ta ci .
Nhng k no hc c ci b quyt lm tha mn lng i kht li khen , n
tuy kn o m giy v ngi ta, m r trong lng ngi ta, th k y "nm c
mi ngi trong tay mnh" v c mi ngi tn trng, sng bi, nghe li, "khi
cht i, k o huyt chn ngi cng phi khc ngi na".
Loi vt khng c dc vng y. Nghim qun ca ti kho nui heo v b, k u
xo canh nng no ng cng c gii thng. nh, ng ghim ht thy nhng
bng cp ln trn mt tm la trng, khch kha li, ng m ra khoe. Nhng
con heo thn nhin i vi nhng gii thng cho ng ci cm tng rng ng

rt quan trng.
Nu cc bc tin nhn khng c th dc tr nn quan trng , th vn minh khng
c v chng ta cng ch nh loi vt thi.
Nh nhu cu m mt thy k qun, trong mt tim tp ha, hc lc d dang,
mua nhng sch lut rch nt, v mi mit hc ri tr nn mt v nhn: Lincoln.
Cc vn ho, thi ho vit c nhng cun sch bt h, cc ng "vua du la, xe
hi... tr nn triu ph u nh th dc c.
Gia nh t ngi m ct ngi nh cc rng ln, mua chic xe hi kiu mi nht,
sm b cho hp thi trang, khoe s hc hnh tn ti ca con mnh; cng u do
th dc ht. Cng ch v mun tha lng ao c tr nn mt danh nhn, m bit
bao thiu nin M thnh nhng tng cp li hi, nhng tay st nhn khng
gm mu, cho n ni khi chng b bt ri th i cho c c ngay nhng t bo
tin trong ngi ta t chng nh nhng v anh hng. c coi hnh chng
trn mt bo, bn cnh hnh nhng danh nhn trn th gii, chng qun ci gh
in n i chng.
Mun bit tnh hnh, t cch mt ngi ra sao, ta ch cn xt ngi dng nhng
phng tin no tha mn th dc huyn ng.
Rockefeller tha mn n bng cch ct Bc Kinh (Trung Hoa) mt nh thng ti
tn sn sc hng triu ngi ngho, m ng cha tng v s chng bao gi
thy mt. Dillinger tha mn n bng cch git ngi, n cp cc ngn hng. B
lnh cng an sn bt, n trn vo mt tri rung m t xng vi ngi trong tri:
"Dillinger l ta y!". N t c c ci danh l "k th" s mt ca qun chng".
Nhiu v nhn trong th gii cng mc ci tt t khoe mnh l quan trng. George
Washington bt mi ngi phi xng tng ng l: "Hu K Tng thng i nhn".
Kha Lun B i cho c ci danh l: " c i Ty Dng v Ph vng n
". Catherine, Hong hu nc Nga, khng chu c nhng th m ngoi khng
: "Hong ng lm". B Tng thng Lincoln, mt hm, d nh cp ci, quay li
mng b Grant gi dinh Bch c: "Sao? Ti cha mi m b dm c gan i ta vi
ti sao?".
Cc nh triu ph ca ta s d b tin ra cho c Byrd thm him Nam Cc v
c ha s ly tn ca h t tn cho nhng ngn ni quanh nm tuyt ph
min y. Thi ho Victor Hugo ch cu sao cho ngi ta ly tn ng t tn cho kinh
nc Php. V thi ho Anh Shakespeare tuy c c nc Anh tn sng m
cn mua tc v thm danh gi cho gia nh ng. C k lm b au, bt ngi
sn sc mnh, chiu chung mnh c thy mnh l quan trng. Nh mt c n,
ht hy vng kim chng c, ng khe mnh, ha ra tt nguyn, nm hoi
ging, bt m gi sn sc trong mi nm, ln thang xung thang hu h cm
nc. B m kit sc, cht. Trong vi tun l, c r, bng mt hm ng pht
ngay dy, trang im, ri... i li nh hi trc.
em gii phu b c, th c mt na s ngi in cng bnh thng nh c chng
ta. Mt v bc hc tr danh nhn thy rng phn nhiu nhng ngi ch mun

tm, trong tng tng, s tha mn ca lng t ph m ha in. Trong i thc

t, h tm thng bao nhiu, t thy mnh hn h bao nhiu, th trong th gii
tng tng ca h, h cng t thy oai quyn v danh vng ca h ln lao by
nhiu. Nhng k sng hn chng ta nhiu lm. H kim c, trong th
gii thn tin ca h, cch tha mn lng kht khao danh vng ca h. H k mt
tm chi phiu mt triu ng, hoc vit mt bc th tin dn ta vi Hong Ba
T ri vinh hnh a cho ta.
c nhng ngi v kht khao danh vng m ha in nh vy, th s bit khen
ti nng ca nhng ngi chung quanh ta tt phi l mt php mu nhim v
cng.

hut x th ca ngi xa - CHNG TH SU

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.
iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

BIT SNG
KHN, cht
DI, cht
BIT sng
Trang T
NGI CHNG TA thng ni: Khn sng, mng cht. Mi nghe, khng th nghi
ng g na c. Nhng, nu ngh cho su, xt cho rng ta s thy, cha t: khn
l sng m di l cht
Khn, m khn nh Hn Tn, Dng Tu th lm sao m sng c. Cn di, m
di nh Phm Li, T Phng th lm sao m cht c Cho nn bn n Khn,
Di cha bit ly g lm chun ch.
*
Trang T cng t i chi trn ni.
Thy mt cy to, cnh l rm r. Mt tn th rng ng bn n m khng n.
Hi ti sao, n ni: Khng dng ng n ch no ht. Trang T ni: Cy ny v
bt ti m ng sng lu.
Ra khi ni, Trang T gh vo nh ngi quen. Ch nh mng r hi tr lm tht
chim mng nu n. Thng nh tha: C mt con bit gy, mt con khng bit
gy, git con no? Ch nh ni: Git con khng bit gy.

Ba sau, t hi Trang T: Hm qua ci cy trong ni v bt ti m sng, cn

chim mng, v bt ti m cht. Gi nh Thy phi x tr nh th no?
Trang T ci ni: Ti v bt ti, cng nh nhau, u l quy c, nn khng th
trnh khi ly thn Ch c k no bit l sng m thi[xxxvii]
KHN, cht
DI, cht
BIT, sng
*
Bitlc khn, bit lc di ngha l bit thi bit th. Chung quy chng qua bit r
mt ch thi
Lo T ni: Thng minh du tr, th chi d ngu; dng lc chn th, th chi d
khip Mnh l bc thng minh, tr thc su sc nht, hy bit lm nh k ngu
kh Mnh l bc dng lc kinh ngi, hy bit lm nh k nht nht
No u c bo mnh phi l a ngu! S tht l mnh phi tht thng minh v ch
c k tht thng minh mi bit lc no nn lm nh k ngu c m thi.
L Khn ni: Thng minh, ngi ta ght; thng minh m bit lm nh ngu, mi
tht l khn kn.
*
Nhng, bit c ch Thi, u phi d g. Thi qu l d, m bt cp cng khng
hay. Ngi tr i qu mc Trung; k ngu theo khng kp mc Trung (Tr gi qu
chi, ngu gi bt cp chi).
Phn ng, ch bit tin, m khng bit thi; ch bit gi cho cn, m khng bit
lm cho mt; ch bit ly cho c m khng bit b i nn, h hnh ng th
chc chn khng khi c iu hi hn.[xxxviii]
Trong sch Lit T c cu chuyn ny, cng tm c th miu t thi v kh, v
bt kh ca mt ngi hc ng ch Bit y
T H hi Khng T: Nhan Hi l ngi th no?.
Khng T ni: Ci nhn ca Hi hn ta.
T H li hi:

- T Cng l ngi th no?

- Ci mau mn ca T hn ta.
- T L l ngi th no?
- Ci dng ca Do hn ta.
- T Trng l ngi th no?
- Ci v trang-nghim ca S, hn ta.
T H ly lm l, ng dy tha: Vy th ti sao bn ngi y li cn theo Thy
m hc?
Khng T ni: y ta bo cho: Hi ch bit nhn m khng bit lc bt nhn; T ch bit mau mn m khng bit lc chm chp; - Do ch bit hng dng m
khng bit lc nn nht nht; - S ch bit trang nghim m khng bit lc ung
dung ha ng vi mi ngi. Nay gm tt c nhng ci hay ca bn ngi y
c m i vi ci ta c, ta khng i. Bi vy, h phi th ta lm Thy m khng c
hai lng.[xxxix]
Bity, l bit ty lc m bin thng cho hp thi trng tit Nu ch bit kh kh
mt mc du hay n u cng hng vic. Mnh T bo: S chp nht gi, v
k tc o. C nht, nh ph bch. Ci ng ght trong s chp nht l v n lm
hi o: lm c mt vic m h c trm vic.
Trng h nht trong o x th, l bit bin, v c bin mi c thng, c thng
mi lu bn c.[xl]
Ci ngha ca ch ty thi, ln vy thay![xli]. Cho nn: K bit ci o tin,
thoi, tn, vong m khng bao gi sai ci ch chnh trung ca n, c l ch c bc
thnh nhn m thi ?[xlii]
i! Ch c bc thnh nhn m thi ! Vy m bc thnh nh Khng T li cn phi
than:
Vi nhn nan
Vi nhn nan[xliii]
Th mi hay: i khng c cnh ng no d x
*

Ci Bit nh th, - ci iu c th cm c m khng th ni ra c, c th hiu

c m khng th ch ra c y, - mun t c n, phi lm th no?
Th bt tn ngn, Ngn bt tn [xliv]
Vy th, ta phi bit tinh ngha nhp thn[xlv] mi mong s dng c n cng
ci o x th ca c nhn
Pht cn phi bo vi cc t: Ka l mt trng! Cc con c theo ngn tay ta ch
m nhn th thy. Nhng, nn nh rng ngn tay ta khng phi l mt trng cng
nh nhng li ta ging v o. Cc con c th theo ta ging m tm thy o.
Nhng nn nh rng: Li ging ca ta khng phi l o
TM S CA KHUT NGUYN
BC QUN T thi xa, ng i khi c th chia ra lm hai hng ngi c hai
li nhn sinh, hai ng x th khc nhau rt r rt.
Hai hng ngi , mi hng u m p mt tm s Mun tm hiu tm s ca
mi ngi, mt quyn sch c ngn trang cng khng sao ni c ht . Th m
nu c th tm li, ngi ta cng c th tm li trong mt cu chuyn ht sc gn
gng y trong mt trang sch nh: Cu chuyn Khut Nguyn v lo nh c.
y cng l ch s trng ca ngi ng vy.
*
Khut Nguyn lm quan cho vua Hoi Vng nc S, b sm bng m b phng
kh. Mt mi tiu ty, hnh dung kh ho, Khut Nguyn va i va ht bn b
m.
C ng lo nh c trng thy hi:
- ng c phi l Tam l i phu khng? Sao m n ni khn kh nh vy?
Khut Nguyn ni:
- C i c, mt mnh ta trong; c i say mt mnh ta tnh, bi vy ta mi b
phng kh.
ng lo nh c ni:
- Thnh nhn khng cu n vic g, li hay ty thi. C phi i c c, sao ng
khng khuy thm bn, v thm sng cho c theo mt th? Loi ngi say c,
sao ng khng bit n c men, hp c b cho say theo mt th? Vic g m phi
phng xa ngh su cho n ni phi b phng kh?

Khut Nguyn ni:

- Ti nghe: mi gi u tt phi chi m; mi tm tt phi thay o; c u li chu
em ci thn trong sch m cho vt d bn dnh vo mnh c? Th nhy
xung sng Tng, vi xc vo bng c, ch sao ang trng lm lp, li chu
vy phi bi d.
ng lo nh c nghe ni tm tm ci, quay cho bi i, ht:
Sng Tng nc chy trong veo,
Th ta em git ci lo m ta;
Sng Tng nc c chy ra,
Th ta li xung m ra chn
Ht xong, i thng, khng ni g na.
*
Tm s ca Khut Nguyn u phi ring g ca Khut Nguyn, m n l tm s
chung ca phn ng nhn loi t xa n nay vy.
C i c, mt mnh ta trong,
C i say, mt mnh ta tnh
Lng t i ca ta xui ta bao gi cng tin tng nh th. iu ta ngh lun lun
ng; vic ta lm lun lun phi. Khng ng, khng phi, lm sao ta dm ngh,
dm lm Thng bt nhn bt ngha nht trong i c bao gi tin mnh l bt nhn
bt ngha u. To Tho, mt tn gian hng nht xa kia, cng vn tin mnh
th thin hnh o, m mt tri bom nguyn t trn Hiroshima, git mt lot su
trm ngn ngi cng ch l mt vic lm ht sc nhn o: st nht miu cu
vn th
Du l mt k ngu cng vn tin vic mnh l phi. Ngi xa ni: Ta c th ot
n soi gia chn ba qun, nhng khng th ot c d dng ci ch ca mt k
tht phu. Cu ni ny tht l mt cu ni khm ph c c tm s loi ngi.
*
Ti c l!y l mt tin tng m cng l mt qu quyt.
Ti c l!y cng l mt c hi nng cao ci bn ng ca mnh ln, k no

dm ng nhin xm phm l chm n sinh mng thing ling ca mnh vy.

Mnh khng th tha th c nhng ai dm bo mnh lm.
Tin rng ch c mt mnh mnh c l, v ch tn sung nh th thi, th c g l l,
m cng c g l hi cho ai u. Bt qu l ai c kin ny. Nguy him l, trong
khi ta tin ta c l, ta li tin rng k no khng theo v cng mt kin vi ta l si
quy, l lc lm Ngha l, trong khi ta tin mnh c l, ta cng va ln n k khc
khng ng mt kin vi ta l si quy, l lc lm:
C i c, mt mnh ta trong,
C i say, mt mnh ta tnh
Bi vy, i m khng c ta can thip n i s m lon n bc no.
t cho l ngi gic ng, th cng va l t ban cho ci s mng cu i Bng
thng i tha thit ca ta khin ta kh ni dng dng vi th s Lng nhit
thnh hng hi v vic cu i ca ta khng cho php ta c th thn nhin c
vi bn ngi dm ngang nhin cng kch k hoch cu th ca ta. Chng li vi
ta, l bn ngi lc hu; nghch li vi ta, l bn ngi phn tin ha. Vy, phn s
ca ta, phn s ca con ngi gic ng l phi lo k khc, bt c bng phng
php no
Trong khi
i c c, mt mnh ta trong,
i say c, mt mnh ta tnh
th hi sc no chiu theo ca mi ngi Bt lun l phng php no, n l, d
man cng khng sao c, min ta cu c ngi ra khi vng tm ti l c.
Phn s ca ta chng nhng lo cu i m cn phi lo trng pht nhng k no
chn ng con ng tin ha ca nhn loi, nu cn
Nhng khu hiu th thin hnh o, t th nhn s d mc ln nh nm cng
ch v ci bng yu i v lo i y ca ta lo cho i u theo v cng mt ci
khun t tng nh mnh.
Nhng m, than i, tm s ca ta, n cng li l tm s ca mi ngi Ri y,
c l thin h khng cn ai c th dung tng ai c na. Ai ai cng tin:
C i c, mt mnh ta trong,
C i say, mt mnh ta tnh
th lm g nhn loi trnh khi tao lon lm than m t c ch kim, khng thi no

trnh khi. Ci bnh ham lm thy i, ci bnh th lm u con g hn lm t

con tru ca ta, n l ci tm bnh ca loi ngi Bi vy, ta mong c, ta tin
tng ch c mt mnh ta trong, ch c mt mnh ta tnh, ta c c hi ln mt
thy i hiu hiu t c: tr hn ngi ngu, khn hn k di Ri m ngy no, ci
bn ngi ngu si m mui kia m tiu mt ht i ri, th ci bn thy i ca chng
ta y da vo u m tn ti! Th m ta li mun cho bn ngu m trong thin
h u phi khn ngoan sng sut nh ta c, ta no c d ta li lm mt iu mu
thun, ta ang ph hoi ci ngai vng ca ta vy
*
Ci cht ca Khut Nguyn l ci cht d nhin ci cht t s bt lc ca mnh
khng uy th bt buc k khc phi nghe theo mnh, v ai ai vn tin nh
mnh:
C i c, mt mnh ta trong,
C i say, mt mnh ta tnh
v, bi c quyn bt buc k khc phi nghe theo, nn l d nhin h phi sa
thi mnh, nu mnh khng ng kin vi h l l d nhin n phi vy: k
no mnh, th thng
Khut Nguyn, vi mt tm s dng y, ch cn c mt cch l t st: ngi ta
m khng st pht c k khc khi h chm n lng t i ca mnh thng hay
st pht li mnh mi h d Nhng a tr mun nh cho k c bn n khi
ut c m phi b mt l g tr ngi lng st pht y tr st pht li bn thn: n
m ngc n, n cn tay n cho n chy mu mi va lng Khut Nguyn vi
tm trng ny, trnh sao khi s hy mnh vo bng c
*
Cn lo nh c?
Tm s lo thc mc khng bit chng no Lo l ngi hiu tnh i su sc
lm Lo hiu ngi nh Khut Nguyn du c c tm bn ci vi h cng v hiu
qu
*
i! Trch ngi m, sao khng bit trch mnh khng bit cch lm cho ngi ta
tnh? Dy ngi m dy khng ng, bit u chng phi v ta khng bit cch
dy C sao li bit chc l v ngi ta ngu? Ngi tr, mi khi lm hng mt iu

g, u tm hiu nguyn nhn trch mnh trc nht.

*
Lo s d khng mun bn ci vi Khut Nguyn thm na, no phi lo ui l,
cng u phi lo l mt k yu hn, khng dm ng nhin chng u vi d
lun, khng cng quyt h ho c v hay bt buc k khc ng theo Lo
s d b ra i l v lo bit r tm hn ca Khut Nguyn b tnh dc giy v: ci
tnh dc t tn t i. Th hi trong i c ci tnh dc no m nhiu hi ngi
mt cch thng thit bng khng; m cng c ci tnh dc no lm cho ngi m
m ngu ngui bng khng! Khi m ngi ta cho ci tnh dc y thng tr con
tm ca mnh ri th trong i, khng cn c mt l l no c th em mnh tr v
con ng sng sut im tnh c na. Dng l l ni chuyn vi h l mt
vic lm v ch. Tnh dc ca mnh n c nhng l phi, m chnh l phi khng
sao hiu ni
Hn na, lo hiu r ci l tng quan ca s vt, nht l ci lut bt bnh ng
t nhin ca nhn loi, cho nn lo khng tin c mt kin no l tuyt i, ngha
l phi, chung cho tt c mi ngi. Ci phi i vi ngi ny cha t cng l ci
phi i vi ngi kia; ci quy i vi ngi kia, cha t cng vn l ci quy i
vi ngi n. Cng nh, ch thch ca k ngu, ngi tr ly lm bc mnh, th ci
thch ca ngi tr, k ngu cng ly lm bc mnh vy. Trnh , tm tnh khc
nhau th s a ght cng phi khc nhau.
Bi vy, lo khng tin i c ai dy c ai. Nu dy c th xa nay, thnh
nhn dy c ngi i ri, cha dy c con, thy dy c tr, anh
dy c em, chng dy c v m hin thi nhn loi sng c trong
cnh thi bnh v thin ng ri vy. C dy c chng l nhng k cng ng
mt tm hn, mt ch hng nh mnh, h ng vi ta cho ta l phi, khng ng
vi ta cho ta l quy. Ci phi, quy ca ngi ta bt qu ch c by nhiu thi.
Ngh th, lo khng chu cam thip, bt p ngi ta phi theo cng mt kin vi
mnh v iu phi l quy No phi lo s g thin h bt bnh m bi lo khng
chu nhng bc thc gi trong i ci lo l m mui
*
Trong thin h ngy nay, hng ngi nh Khut-Nguyn li chim ht chn mi
chn phn trm nhn loi, h tin quyt rng:
i c c, mt mnh ta trong,
i say c, mt mnh ta tnh
th m mnh cng vn bng khung tha thit lo cho h nhn nhn ci m ca h,

lng t i ui m ca h c cho php h nhn nhn ci m ca h khng? Khng

kho, ri mnh li cn m hn h na m khng hay! Vy, mnh th chu di cn
hn.
*
Bit l vic khng th lm, m cng c lm cho k c ngi i cho l hng
ngi i ch; theo lo, lo cho hng ngi y l hng lm liu Ngi tr, phi
chng l k bit phn bit rch ri nhng g c th lm c v nhng g khng th
lm c. Cu may m c, k ngu ly lm thch, m ngi tr ly lm lo Ch
no phi lo l mt k rt r ch k, mt vt g g m c th dng dng vi th
s, lnh nht vi tnh i.
*
Bc thnh nhn sao li cu n m khng bit ty thi Nu qu tht i c c,
th sao ta khng bit khuy thm bn, v thm sng cho mnh cng c mt th?
Nu qu tht i say c, th sao ta khng bit n c men hp c b cho cng say
theo mt th?. Con c m mun lm khc loi c, b nc nhy ln b, th cht;
con h m mun lm khc loi h, b ni ra ng bng th cht. Ngi ta u ngu
c m mnh mun t ci khn ca mnh ra khc bit vi h, bit u li khng
vi ha n cho mnh? Khn m bit lm nh ngu, mi tht l khn kn. Hc c
ci ngu ny ca lo, u phi d dng g
*
Trc c ch ngo ngh ca Khut Nguyn tin rng:
i c c, mt mnh ta trong,
i say c, mt mnh ta tnh
nht quyt khng chu em ci thn trong sch (!) ca mnh cho vt d bn (!)
dnh vo mnh th bc thc gi nh lo nh c y, ch cn c mt nc l tm
tm ci quay cho bi i ni khc khng ni mt li m theo mnh mt tm s
lnh lng:
Sng Tng nc chy trong veo,
Th ta em git ci lo m ta;
Sng Tng nc c chy ra,

Th ta leo xung m ra chn

*
Ngi ta s bo: c ch bt can thip ca lo s khng li g cho i, li cn tai hi
cho i l khc Ngi ta s khng cn ai lo i na, ai ai cng u b gi ngi
khng vic thin h ri s ra nh th no?
*
Vic y lm g c c Lm g c th cm con ch sa, con g gy, cng nh lm
g cho ci hng ngi nh Khut-Nguyn ny m ng can thip n vic i
Thy c ci nhu trong ci cng, cng nh thy c ci cng trong ci nhu
ngha l c nhn thc c ci mu thun ngm cha trong mi s vt trong i,
th mi mong hiu c ni lng ca hng ngi nh lo nh c ny. Nhng u
c ch bit suy ngh c mt chiu nh Khut-Nguyn, ch bit c mt ci phi hay
mt ci quy no; ch bit tnh l tnh, m ng l ng, ch khng th hiu c
trong tnh c ng, trong ng c tnh th lm g hiu ni hnh ng ca lo nh
c: hng ngi ny, h lm, m nh khng lm g c, h khng lm g c, m
khng g l khng lm S d lo mm ci, b ra i, khng ni mt li l do ta c
th hiu c.
*
Nhng ni cho cng m nghe, nu vic y m c c, nu v ch ngha bt can
thip ca lo m thin h ai ai cng ch bit lo cho ny, v vic i ri s khng
cn ai lo cho ai na c th c l s l iu may mn nht cho nhn loi bit chng
no! Nu mi ngi m c nh lo, ai ai cng bit lo cho mnh, lo cho mnh mt
cch sng sut, lo cho mnh ti ch tht bit tht hiu, cho mt thn th khng
au, mt tinh thn khng lon th c cn ai g phi can thip n vic ai, m
ngi ngi u hnh phc c. i mnh m cn phi c ngi lo, u phi l mt
ci i t do v hnh phc. V, bi ai ai cng ch bit lo cho i, hng hi ch c
mt vic lo i m chng bit lo mnh trc, ai ai cng tin:
i c c, mt mnh ta trong,
i say c, mt mnh ta tnh
mi c cnh hn n lm than ngy nay vy.
*
C t gic mi gic tha, c cu c mnh mi cu c ngi. Mnh m cn tham

lam thn tr, n l dc vng mnh, n l thnh kin mnh, n l tn ngng mnh,
cn cht trong mt ci l phi no th tt hn ng bn tm n vic i lm chi
cho i mt ci nn.
*
Ri, gia tri nc bao la ngh n ci kip nh nhen hu hn ca con ngi
trc ci khong mnh mng v tn ca V tr lng lo khng th khng thc
mc
! Cuc i ri cng chng qua l mt gic mng. Nhng cuc doanh h tiu
trng, thnh bi, c tht i no u phi ch s cu ca con ngi m c
chng qua l ci lut thng trm, nh ngy m tip tc mi m khng thi
vy. H, vt cc tc phn, vt cng tc bin, y l mt ci lut lnh lng ca to
ha, khng ai c th cng cu. Ly sc ngi m thay vo ci gung my to tt
ca V tr, liu c nn tr trng g khng? Hay ch ri:
Quyn ha phc tri tranh tt c,
Cht tin nghi chng tr phn ai;
Ci quay bng sn trn tri,
M m nhn nh nh ngi i m
Vy ch nhng lu i rc r ca nhng vn minh t ngn xa li trn qu a
cu ny khng chn vi lng l di ng tro tn
*
Hai li nhn sinh, hai ng x th m cng l hai bu tm s, hai khi tm
hn khng th sng chung nhau m vn cng thi gian bt tuyt phi sng mi
cnh bn nhau, phi chng cng l mt ni kh tm cho c hai ng vy?

Thut x th ca ngi xa - CHNG TH NM

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.
iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

O CNG NHU
Nhu
nhc

thng
thng

cang
cng

Lo

I TRANG CNG, nc T c mt chng m nm chim bao thy mt ngi to

ln, mc o vi qun gai eo gm t dng i vo tn nh, mng chi, ri li nh
vo
mt
m
i.
Anh ta git mnh tnh dy ngi sut m, bc dc khng ng c.
Sng

hm

sau,

anh

ni

chuyn

vi

mt

ngi

bn:

- T thu nh n gi, ti vn l ngi hiu dng, n nay su mi tui ri

cha h b phi mt a no lm nhc. Th m m hm qua b phi mt a no
lm nhc ti. Ti nh tm cho k c a y bo th. Nu tm thy n th hay,
khng
tm
thy,
chc
l
ti
phi
cht
Ri t hm y, c sng no anh ta cng cng bn ra ng ngoi ng ci
rnh. Rnh ba ngy vn khng thy Anh ta v nh ut c ngi ln m cht.
[xx]
*
Cu chuyn tht l ng ngn nhng n t r c ci tm s ca ngi b nhc
khng bit chng no. Ngi ta i c th chu c tt c s au kh v vt
cht ln tinh thn, nhng ci au kh ca s b nhc tht l mt th au kh thit
tha hn tt c s au kh trong i. Nn mi c cu: Ninh th t, bt ninh cho
nhc.
Th
cht,
ch
chng
th
chu
nhc.
Du l mt k tm thng n u cng bit xem thng mng sng mnh khi gp
nhc. Xem nh nhng cuc phc th ra hn, git hi ln nhau hng ngy cng
r. B nhc l iu kh nhn nht m nhn c, p phi l k c tit kh hn
ngi u phi l khip nhc nh bn tht phu hiu
T Thc ni: K m gi c l ho kit, t phi c tit kh hn ngi. Nhn tnh
c ch khng th nhn c, bi vy, k tht phu gp nhc th tut gm ng dy,
vn mnh xc nh Ci cha gi l dng. Nhng bc i dng trong thin
h, tri li, thnh lnh gp nhng vic phi thng cng khng kinh, v c b nhng
iu ngang tri cng khng gin. l nh ch hoi bo ca h rt ln v ch lp
ch
ca
h
rt
xa.
Cu ni y tht l hiu c tm s ca nhng bc i ho kit trong i vy.
Nhn c ci iu ngi ta khng th nhn c, dung c ci iu ngi ta
khng th dung c Phi l ngi lng hn ngi, kin thc hn ngi,
im tnh hn ngi, mi lm ni
*

Vic Cu Tin nh Ng b thua to. Ng Vng bt Cu Tin giam Ci K ba nm,

bt chu khng bit bao nhiu iu s nhc ca mt ngi tht trn.
Nu Cu Tin khng dn ni ci nhc y m t st th nc Vit khng mong g
khi phc v t phi n dit vong cng khng chng. S d m dn ni, nhn v
Cu Tin hoi bo rt to, lp ch rt vng Tht l mt s kin tm nhn ch phi
thng
T mt nc chin bi m lm cho n tr nn cng thnh n dit c nc Ng
v ln lm b ch thin h, nu khng phi Cu Tin khng sao lm ni.
Ngi c mt tm hn dng mnh nh vy, th m lm lc chu ng ht mun
ni, t liu cht Phm Li khuyn can: Ngy xa, vua Tr giam Vn Vng
D L, git con Vn Vng l B p Kho ri lm mm m em vo cho Vn
Vng. Th m Vn Vng cng chu nhc n tht con. Ta mun thnh i s th
cn g nhng iu nh mn y
*
Thy Cu Tin phc ly, khm nm, rt r Ng Vng khinh thng, cho l khip
nhc
v
c

mun
tha.
Ng
t
T
bn
can:
Sao i Vng ngh lm nh vy! Con h m thu hnh li th tt l chc v y!
Con ly rt c li, tt l nh nh cp y! Vua Vit vo lm ti Vua Ng, dn
trong lng on gin, i vng lm g c th bit c. By gi ci xung m nm
ng phn ca i vng, chc u sau ny khng c mt ngy kia ngng u ln
m
n
b
lng
ca
i
vng.
Bc

ho

kit

trong

i,

hiu

tm

nhau

rt

r.

Phm trong th yu m nui ch bo th li khng c m lc chu c

nhng iu s nhc, t khng bao gi lm nn i s.
*
Nc Hn c Trng Lng, tn ch l T Phng. T tin Trng Lng nm i
lm tng nc Hn. T khi Tn Thu Hong dit nc Hn, Trng Lng m
ngy cm hn, mt lng v nc bo th. T mnh xut ra ngn nn vng kt
np
cc
trng
s
trong
nc,
nh
git
Tn
Thy
Hong.
Sau gp ng mt trng s sc vc cng kh, cm ni ci di nng trm cn, nn
lu trong nh Ngy kia, c tin Thy Hong i qua con ng huyn V
Dng, Lng bn sai trng s np trn mt ci g cao, rnh nh Thy

Hong Nhng trng s li p lm xe, b Thy Hong em ra git.

Lng chy trn sang H B vo h Hng B. B l bn thn ca Lng nn giu
Lng trong nh.
*
mt t lu, mt Trng Lng i chi ra ngoi thnh, n u D Kiu ngm
xem phong cnh. By gi bng chiu x, cht thy mt ng c gi i qua. ng
gi nhn Trng Lng lc u: Tht ng tic!. Ri b i. n gia cu l nh
ri
chic
dp
xung
bn,
lin
vy
tay
gi
Lng
bo:
Ny,

con

xung

lm

chic

dp

gim

ng.

Trng Lng thy ng c gi ct cch khc thng lin vng li, li xung bn,
lm chic dp, qu xung a cho ng gi. ng c x dp m i, li nh ri ln
na Cng bo Lng xung lm. Lng vng li, lm ln nh trc C nh
th n ba ln m gng mt ca Lng khng thy t v g bc dc c ng
lo thy vy gt u khen: Thng b ny dy c y!.
Ni xong ch vo gc c th gn m bo Trng Lng: Nm ngy na, con
n y, ng s cho mt vt qu. Con phi y c, ng sai hn.
Nm hm sau, Trng Lng dy sm, y bc n ch gc cy th thy ng c
gi
ngi

y
ri.
ng c thy Trng Lng th mng: hn vi ngi gi m sao li n chm?
Thi,
ta
hn
cho
nm
ngy
na,
phi
i
cho
sm.
Nm hm sau, u canh nm, Trng Lng vi vng dy ra i, d u n ni li
thy
ng
c
ngi

y
ri.
ng

li

mng,

ri

hn

nm

ngy

na.

Ln ny, Trng Lng khng i ng, i ngy t chp ti, n gc cy ngi y

ch. Khng bao lu thy ng c ph phi t ng xa i li. Trng Lng sp ly
n. ng c trao cho ba quyn sch bo v c ngy sau c th dng an
bang
t
th
Trng Lng v sau qu tr nn mt bc thy ca vng, gy dng c nghip
nh Hn.
*
Ngi sau c k cho l vic T Phng c sch ca ng lo trn cu l mt vic

thn k qui n Nhng bit u i Tn li khng c nhng bc n qun t by

ra nhng chuyn nh th d xt s t nh trong tm hn ca con ngi! Bit
u y khng phi l thm ca cc bc thnh hin h mun dy bo nhau! Bi
ngi ta khng xt cho k, nn mi cho l qui n thn k, tht l khng hiu
c ch dng su xa ca nhng bc n s i xa vy.
ng lc Hn suy vong, Tn hng thnh, Tn li dng cc hnh, ao, ca, cho,
vc m thao tng k s trong thin h. Thm ch nhng k nhn c v s cng
b
tru
dit
khng
th
k
cho
ht
c.
Du trong thin h, ngi ngi u on hn, nhng v nh cm quyn qu gt
gao dm ng nn khng ch thi hnh. Tuy vy, lng phn ut y cng khng
T Phng, cng nh mun ngi khc, lm sao ni ci lng phn ut ca
mnh. Bi vy, mi c s dng n ci dng ca tht phu, thu trng s rnh m
hnh thch Thy Hong. Tht by gi ci cht ca T Phng ch cch mt ln tc,
ngh
cng
tht
l
nguyn
him.
a con qu khng th cho n cht v tay k cp. Ti sao vy? V ci thn ca
n rt qu, u c th cho n cht v k cp. T Phng ti nng ci th, ti sao
khng chu mu s nh Don hay Thi Cng, li i hnh s nh Kinh Nha, Nhip
Chnh May m khi cht cng l mt s bt ng Nn ng lo trn cu mi than:
Tht
l
ng
tic.
ng s d ra dng kiu ngo, l v ng bit ti nng ca T Phng c d, nhng cn
s lng ca T Phng cha nn mi y a cho tiu mt ci kiu kh ca
thiu nin, ng cho bit nhn vic nh thnh vic ln Nu khng vy, sao
xa nay cha bit nhau, ch mi gp nhau ni tho d, li sai lm vic nh k ti
i Nhng m T Phng lm rt t nhin, khng ly g lm l c. Nn ng mi
ni:
Tr
ny
dy
c!.
Nh S Trang Vng pht Trnh, Trnh B trn mnh dt d ra nghinh tip. Trang
Vng ni: Cha n dm h mnh, th no cng ng lng dn tn dng. Bn
khng
nh
Trnh
m
rt
qun
v.
Cu Tin b y Ci k, lm a vua Ng ba nm, m khng nn Nn v sau
dit
c
Ng,
tr
c
ci
th
ngy
trc.
, phm c ch bo th m khng bit h mnh c, y l ci dng ca k tht
phu
vy.
Coi nh Hn Cao T s d thng Hng V m Hng V b Hn Bi Cng git l nh
bit nhn hay khng bit nhn m ra. Hng V khng th nhn nn trm trn trm
thng ri khinh dng ci sc ca mnh. Cao T bit nhn nn dng sc mnh
ch Hng Vng suy , u l nh T Phng ch bo cho vy[xxi]
Lc Hn Tn thng T mun xng Vng. Cao T gin ra mt Coi thy
ngi nh Cao T rt snh ci o nhu nhc thng cng cng th m chng

y kh cng cng khng th nhn cng vn cn Nu khng phi T Phng

bm chn, r tai dy bo cho th cn ai lm ni s ny. Cho nn ngi sau bo:
Hn m lm nn nghip c cng nh T Phng dy cho ch Nhn.
*
Xt ngi ho kit anh hng c th mu i s, ngi xa thng cn c vo
ch bit nhn hay khng bit nhn y m lun, tht cng l khm ph.
Nh Hn Tn lc tht thi, nghu ngao ngoi ch, gp tn t im nhc Nu
lng ca Hn Tn cn non, chu khng ni ci nhc v c y t v sau khng
bao gi lm nn i nghip. Ngi m khng bit ng khinh trng, v nh b
ln, gp nhc th tay tut gm, vn mnh xc n ngi nh th m em
binh quyn trong thin h giao cho th nguy him khng bit chng no
Trng

Lng

ngh

nh

th

ny.

Dit ci v dng ca Hn Vng, trong thin h khng ai hn Hn Tn. Vic lun

trn ca anh m phn ng thin h hiu lm l khip nhc l mt vic i dng
trong i. Vi c ch y, anh ta t ra l ngi bit tiu nhn thnh c i
mu. Nhng k v phu tiu kh, cng nh mi ngi, t em ci tht phu chi
dng tha mn ci huyt kh chi n ca nht thi ri Nhng k nh th m
em tnh mng mun qun giao cho th i s t phi hng. Nu ta mun tm
nhng k tay sai di trng m sc mnh ch ni mun ngi th k dng s
trong thin h ta s ch v cho cha cng my xe cng c. Nhc bng mun tm
mt ngi dit S ph T, vng nh b cho Hn Vng th phi ngi khng
cn
ai
na
Ngh

th

tht

sut

l.

Hn Tn khi dit c Hng V, ln lm S Vng lin cho ngi i tm tn t

lm nhc mnh khi trc m phong chc cho. Tn ni vi k t hu: Hn l mt k
trng s . Khi hn lm nhc ta, gi tr git hn i cho h lng, th ly u c c
ngy nay. Ch v ta bit nhn, lp ch cao, hoi bo ln m ngy nay mi c nh
th ny Phong cho hn, h phi l khng c ngha ?.
y l cch tr th ca Hn Tn Nhn su vo tm s ca Hn, ta thy Hn cha
sc qun cc mi nhc nh y Bi vy, va c phong vng l nh n
ci nhc ngy xa, cho ngi i tm kim. Phong chc cho l t ci lng qung
i hn ngi v nhc cho tn thiu nin c nghit n ci vic lm ngu di ca n
cho n hng ngy hng tng nh n ci khoan hng ca ngi trng phu
cao hn n. Tn ngh: tr th l t ra mnh ngang hng vi ngi th. Tha th l
ng trn h. Phong tc li cng ng trn na. Than i! i vi mt k tht phu,
Hn Tn cn khng th qun c ci nhc tho no i vi Hn Vng ng
khng i so o tng vic mt. Bi ci lng y cha tht rng, nn sut i ng

mi t chuc khng bit bao nhiu tai ha.

*
Nhng k cm quyn thin h li cn phi im tnh hn bc tm thng, bit gc
ci lng t i ring mnh mt bn, nu gp phi nhng trng hp c s tranh chp
gia quyn li cng v t Lm khi v thiu im m, ri dng n ci dng ca
tht phu th hng lun c i s. Bi vy, ta thy nhng bc v nhn lm nn vic
ln
u
l
nhng
ngi
trm
tnh
ung
dung
Du l k ti hoa hc vn cao n u, m thiu im tnh, nht nh khng nn
giao cho h nhng vic ln ca thin h. Th l, vt chc, nng ny l mt vn
thuc v tnh kh, khng n chu g n vn thng minh tr thc c.
*
Vua Triu phong Ln Tng Nh lm tng quc. Lim Pha cy mnh c nhiu cng
hn m li ng di nn tc gin, hm h gp mt Tng Nh th git i.
Tng Nh nghe ni c lnh mt mi Mt hm Tng Nh ra ngoi, gp ton lnh
tin o ca Lim Pha, vi bo tn nh xe i trnh vo trong ng, i Lim Pha i
qua
ri
mi
i
ra.
Bn xa nhn thy th tc gin, bn hp nhau hi Tng Nh: Chng ti b nh
ca, xa thn thch n y hu Ngi tc coi Ngi l bc trng phu nn mn m i
theo. Nay Ngi cng Lim tng qun cng hng m hng th li trn, Lim
tng qun ni da Ngi khng bo li, trnh triu, li trnh ngoi
ng. Sao Ngi li s qu th vy? Chng ti tht ly lm xu h, vy xin i,
khng

na.
Tng Nh ni: Cc ngi xem Lim tng qun c hn c vua Tn khng?.
Bn xa nhn tha: Khng!. Tng Nh ni: Ly nh ci oai ca vua Tn, thin
h khng ai dm chng Tng Nh ny mt mnh dm mng gia triu nh, li
lm nhc c qun thn na. Tng Nh du hn, h li s mt Lim tng qun ?
Nhng ta ngh Tn s d khng dm nh Triu l v ngi c ta v Lim tng qun.
Nay hai con h tranh nhau, th khng cng sng. Tn m nghe tin, rt tha c
nh Triu. Ta s d chu nhc trnh Lim tng qun l coi vic nc l trng m
th
ring
l
khinh
vy
thi.
Bn xa nhn qu mp m rng: Tiu nhn chng ti tr hp lm sao ni i ch
ca
tng
cng.
Lim Pha khi hay c vic y, c thn than rng: Ta tht cn km xa Tng Nh
bit my. Bn trn vai o n trc ca Tng Nh t ti: Ti tnh th bo, i
n
tng
quc
bao
dung,
ngh
ly
lm
h
thn
qu!.

Tng Nh dy, nm tay cng khc v kt lm bn sng cht vi nhau.

*
Cho hay ci m thin h cho l rt mm li thng thng c ci rt cng ca
thin h[xxii]. Ngha l nhu nhc thng cng cng l nh th y.
C nhn c ni: Nut ng ci cay ng trong ci cay ng mi lm c hng
ngi trn loi ngi. V Kh tng nh chim phng hong ling trn my xanh
th nhng li hi cn con khng ng c tm na[xxiii].
*
Phn ng ngi ngy nay quen dng cng lc nn cho nhng t tng, nhng
c
ch
nh
trn
l
mt
s
yu
hn
khip
nhc.
Ngi xa, tri li cho s im m l triu chng ca s mnh m hng dng
nht ca tm hn. H cho nhu trung hu cang m cang trung hu nhc[xxiv].
Trit hc kinh Dch, nn tng ca tt c trit hc -ng c, cho rng trong tri t
khng s g vt g, m khng hm cha mu thun ni trong. Ci o Cng nhu,
Thnh nhn thng v vi ci o la nc. La l cng o. Nc l nhu o.
o x th ngi xa c bn v l trong hai qu ny vy: qu Ly v qu
Khm.

Qu Ly, hai ho dng bao ngoi, cn ho chnh trung l ho m, ngha l ngoi

thc nhi trung h[xxv], th n l m m dng n l dng[xxvi], cn ci tng
n
l
la.
Qu Khm, hai ho m bao ngoi, cn ho chnh trung l ho dng, ngha l
ngoi h nhi trung thc[xxvii], th n l dng m dng n l m, cn ci
tng
n
l
nc.
Tm l hc ng thi gi l trng thi lng cc (ambivalence) v cng nhn
nhn ci l mu thun ni trn trong kinh Dch. H nhn rng h bn ngoi m
th bo cng cng bao nhiu l biu hin ca s hn yu bc nhc ca bn
trong by nhiu. C ng nh vy: bo ng l con ca ci s, ngha l ca mt
tm hn yu ui, khng lm ch c mnh. Tri li, nhng k ng trc nhng
khiu khch thm t m vn thn nhin, trm tnh ung dung nh khng c vic g,
ngi y bn trong c mt sc mnh hng dng phi thng Bi vy, ngi xa
cho rng s dng bo lc tut gm ng dy, vn mnh xc nh l ci dng
ca k tht phu, cn thnh lnh gp nhng vic phi thng cng khng kinh, v c
gp nhng iu ngang tri cng khng gin, ung dung bnh tnh l ci dng

ca thnh nhn.
*
in Quang, v thi t an, la cho mt ngi dng s i hnh thch Tn Thy
Hong Thi t an ni: Nghe tin sinh l ngi tr dng kim ton, c nhiu k
k c th cu sng nc Yn khng?. in Quang t chi v gi yu khng lm
g c na. an ni: Trong ch bn thn vi tin sinh, hin c ngi no tr dng
nh tin sinh lc cn nh khng?. Quang ni: Kh lm! Thi t th xem nhng
khch trong nh c my ngi c th dng c, bo ra y cho ti xem. Thi
t an lin cho gi bn H Ph, Tng , Tn V Dng n cho in Quang.
in Quang xem qua mt lt, hi r h tn, ri bo ring vi Thi t: Ti xem
nhng ngi khch ca thi t khng ngi no dng c c. H Ph l ngi
mu hng, gin th mt . Tng l ngi kh hng, gin th mt xanh. Tn V
Dng l ngi ct hng, gin th mt trng. Tc gin m hnh l ra mt cho
ngi ta bit, th lm sao nn c vic ln. Ti c bit mt ngi gi l Kinh Kha,
tht l mt ngi thn dng. Mng gin khng hin ra mt, im m phi thng
Ti tin rng ngi y hn nhng ngi ny xa
*
Li xem ngi ca in Quang tht l tinh lm. l nhn thy c ti ch
trung thc nhi ngoi h m ngoi thc nhi trung h vy.
Ngi ta i thng li khng thng l y, cho nn ci g bo ng, hng hch,
kiu ngo, khiu khch l biu hin ca s mnh m bn trong. Tht l mt s
hiu
bit
nng
ni
khng
bit
chng
no.
Ta h khng thy nhng bc i hin bn trong y thng t cch khim
cung nh nhn mt cch t nhin, tri li, nhng k thp km bn trong, hc lc
tm thng th b ngoi thch khoe khoang, chng dn! Xu hay lm tt, dt hay
ni ch.
*
Ngi xa, rt thm hiu l y nn mi c cu chuyn ng ngn sau:
K

Tnh

lnh

phn

tp

cho

vua.

c mi ngy, hi thm, K Tnh T ni: Cha! G cn kiu kh!

Mi ngy na, hi thm. Tnh T ni: Cha! G cn gy p vi g khc. Thy
g
khc,
cn
bit
cm
ng.

Mi ngy sau na, hi thm, Tnh T cng ni: N cn thanh kh, hng hi
lm.
Mi ngy na, li hi thm, th Tnh T ni: c ri! Nghe ting v thy mt
ng loi ca n, n khng cn bit cm ng na. N nay nh khc g ri. Khng
cn g no i u vi n ni na.[xxviii]
*
Ta thy r: cn dng bo lc l v bn trong cn khip m. Ngi m thng c
ci tinh thn khip m bn trong thi mi gi c v ung dung trm tnh bn
ngoi. Tn trm kia s d gy nn ti git ngi no n mun nh vy, m v ht
hong nn t nhin mi dng n th on st nhn. Bo ng l con ca ci
s. N l sc mnh ca nhng tm hn yu ui. Ngi ta m cha gii thot c
ci
s
th
ch
mong
bn
n
s
im
tnh
lm
g.
Th gi lch s ra xem s thy: trong cc cuc cch mng, s d c nhng tn bo
gh
hn
u
do
ci
s
m
ra
c.
Nhng k b ci s m nh thng rt d tr nn nhng ngi tn bo, nh cc
nh c ti xa nay vy. V tn st khng l m lch s cch mng Php thng
gi l Massacre de Septembre nm 1792, rng rn bo c n bc no, nguyn do
v u, nu khng phi v s ht hong ca dn chng Php trc ci ha ngoi
xm m gy ra khng?
*
Tm li, ngi im tnh khng phi ngi nhu nhc, theo ci ngha ngi ta
thng hiu l bc nhc u S tht, chnh l ngi dng mnh nht i V
bi h l ngi bn trong cng cng nht, nn bn ngoi bao gi cng thch
dng s du mm nht nh trc y bn n qu Khm.
Dng php nhu nhc thng cng cng cn phi c tinh thn im tnh
nht mi s dng ni. Bi vy ngi xa mi bo: Trong thin h khng chi mm
yu hn nc, th m nh s cng rn khng chi hn c Mm thng
cng, yu thng mnh, thin h u bit, nhng khng sc lm ni.[xxix]
Ngi ta ai cng c lng t trng, khng ai mun ai chm n lng t i ca mnh.
Cho nn dng bo ng th tn bo t sanh ra. Ly on m bo on th on on
chp chng, l d nhin n phi vy. Dng nhu thut, tc l trnh s ng chm
n
lng
t
i
ca
ngi.
Gandhi gii thch n nh th ny: Phi c hai ngi mi c th tranh u vi nhau
c. Hai bn cng phi bng lng vi nhau mi c th chin u vi nhau: S

khng c ca ngi b hip l iu kin cn thit cho k hip ngi kia c ch

hip c. Chnh h tn cng vo sc khng c y. Bi vy, bt k l ai trong hai
chin s, c th, lc no cng ng, lm ngng cuc chin u. H ch t chi
khng khng c th bn i phng khng ch vn vo m chin u c na
Nu ti nh anh mt bt tai bn m mt, m anh nh ti li mt bt tai th
th tranh u bt u k kt vi nhau ri: chng ta mt mt mt cn vi nhau. Tri
li, nu anh a m bn tri cho ti v ni: y, cho php anh nh lun mt bt
tai na ti chu s nhc nh au n y t cho anh thy s lm li ca anh
y, th chc chn cnh tay ti khng cn c ng na s gin d tiu tan
nhng ch cho s khng khip v ht khng khip n suy ngh[xxx]
Chnh Napolon cn phi ni: iu m ti thn phc nht trong i l s bt lc
ca sc mnh t chc. Trong i ch c hai sc mnh thi: Li gm v tinh
thn. Lu dn, li gm cng b tinh thn nh bi.[xxxi]
*
Dng nhu thng cang tc l nhng nhn lnh mnh lm cho ci tn
cng ca i phng phi sa vo ch khng khng nh gp phi chic thuyn
khng ca Trang-T.[xxxii]
*
Php u v ca Nht, thng gi l Nhu-o (Judo), chnh dng nguyn tc ny
lm cn bn: ly h thng thc, ly nhu thng cang Php u v
ny ta phi nhn nhn l b chin b thng. Tht vy, sc mnh ca mt qu m
cn c ni u m c? Chc chn nu khng c mt vt no hng chu n th
khng ly u m bit c n l sc mnh. Bi vy, nguyn tc ca Nhu-o l:
Khng chng li vi ci tn cng bn ch cho sc mnh y khng ch chu
ng m phi mt trn v mt lun c s thng bng. By gi, mnh ch dng
mt cht sc mn thi cng lm cho bn ch tht bi nh tr bn tay. Phm
u v vi tay snh Nhu-o m cng dng sc mnh chng no li cng nguy
him cho tnh mng mnh chng ny.
*
Tuy nhin, dng nhu cng khng phi l mt vn tuyt i[xxxiii]. Ln Tng
Nh i vi Lim Pha th dng Nhu-o, nhng i vi vua Tn th li dng n
cng o mt cch trit Chp kinh cng phi bit tng quyn.
Nh ti ni trc y, dng n o nhu ch c nhng ai hon ton lm ch
ly mnh ri, nhng k t n ci tinh thn i dng[xxxiv] mi c th lm ni
m khng phi tht bi. Cha phi l bc i dng m bt chc lm theo theo

ci lm ca ngi i dng c khi ch l mt vic tr h: Thn d m lt cp,

thy ch si th run m thy c th thch.
*
Li

cng

khi

nguy

na

khc.

T Sn, lc bnh trng, cn dn con l Thi Thc: Chng ta cht ri, chc l ngi
s cm quyn chnh tr. Ch c bc i c mi c th dng c khoan chnh m
phc dn. Cn k d, hay hn phi dng nghim chnh. La nng, dn s nn b
cht thiu t; nc mt, dn ln nn phi cht chm nhiu. Dng khoan chnh m
tr
dn
tht
kh
cho
ngi.
T Sn cht, Thi Thc ln cm quyn, dng khoan chnh, khng n dng nghim
chnh. Trong nc trm cp ni ln, chn bt hnh khch li m Hon b.
Thi Thc n nn ni: Nu ti sm nghe theo T Sn th ha hi khng n ni
ny. Bn em binh tn st bn cp Hon b. Trong nc dt o tc.
*
Khng T ni: Hay lm! Dng khoan chnh th dn d ngi; dn d ngi phi
dng nghim chnh m tr n. Dng nghim chnh th dn kh s; dn kh s,
phi dng khoan m cu n. Khoan dng ch nghim, nghim dng ch khoan, th
Chnh tr mi c iu ha.[xxxv]
*
By nhiu cho ta thy, dng cng hay nhu trong vic tr quc, bnh thin h
u
phi
l
vic
d
v
khng
phi
ai
cng
lm
c.
ng lm nh ngi n b rt xu x kia cng mt xm vi nng Ty Thi Ty
Thi, ngi nc Vit, ni ting l p nht mt thi. Nng c chng au bng, m
khi au, nng m bng nhn mt th v p li cng thm mn m khng th t.
Ch n b xu x thy vy, mun bt chc, v nh cng m bng v nhn mt;
ngi lng trng thy, tng thy ma qu hin hnh Nh giu th ng cht ca
li, khng dm ra; nh ngho th bng b v con m chy trn.[xxxvi]
*
Cng ng lm nh ngi th kia C mt ngi th ngc qua hng th , vo
xem cc th , thy mt tng trong c ngc. Ngc y trng mut v c gn
, qu gi v chng. Ngi th ngc nh m giu c.

Anh th thy th, ly lm thch ch cng mun bt chc. Anh ta ngh bng:
no trong cng c ngc. Ri nh c bao nhiu th , em c ra p tm
ngc. Khng nhng khng thy ngc m cc v tan chng dng c vic g
na. Anh ta va mt ca va l vn, cng qun kh s, chng bao lu ri cht.
*
Trong o x th, bit mnh l bc u tin cn thit nht. Trong binh th Tn T
c cu: Tri k, tri b, bch chin bch thng. Bit mnh, bit ngi th trm trn,
trm thng. M bit mnh l iu kin u tin trong o tranh u v chin thng
vy.
Thi Thc khng bit mnh, mun dng khoan chnh nh T Sn nn b trm cp
ni
ln
Mnh cha phi c ci sc p tuyt trn nh nng Ty Thi, th ng bt chc
nhn
mt
nh
Ty
Thi
m
lm
tr
h
cho
thin
h
Mnh cha c con mt nhn c ngc trong nh anh th ngc chuyn mn kia,
th ng c bt chc lm anh th ngc chuyn mn m phi cng qun kh s
Ton l v khng bit mnh m ra nng ni y
*
Ti sao khng bit lm nh ngi nc L kia: Nc L c ngi mt mnh mt
nh. Bn lng ging c ngi n b ga cng mt mnh mt nh.
Mt m, ma to gi ln, nh ngi n b , bn sang xin ng nh Ngi lng
ging ng ca khng cho vo. Ngi n b ng trc ca s, ni: Ngi sao
bt
nhn
th?
Khng
cho
ta
vo!.
Ngi lng ging p: Ta nghe n ng n b su mi tui tr ln mi chung
c. Nay ngi cn tr m ta cng cn tr, cho nn ta khng th cho ngi vo
ng
tr
c.
Ngi n b ni: Ngi sao khng lm nh Liu H Hu, ngi con gi ngi
vo
lng
m
khng
tai
ting
g.
Ngi lng ging ni: ng Liu H Hu th th c, ch ta y cha th c. V
ta cho ngi vo m ta khng c nh ng Liu H Hu th th rng ta khng cho
ngi vo m ta cng gi khng tai ting g nh ng Liu H Hu. Th l ta khng
lm nh Liu H Hu m cng c nh Liu H Hu vy.

Khng T nghe cu chuyn y ni: Phi lm! K mun hc ng Liu H Hu, cha
ai ging c ngi nc L ny. Mong lm iu rt phi, khng bt chc cch
lm,
ri
m
lm
c,
th
mi
tht
l
ngi
khn.
Sc cha ca lng ngi phi bit cho n c hn. C ngi rt lim khit, nhng
sc cha ca lng lim khit ch chu ng ni n nm ngn ng l cng. Di s
, khng lm sao cm d h c, nhng hn s , h b sa ng ngay. Bi vy
c ngi cho lm chc hng c th khng thm lm m cho lm cai tng th lm.
Him k vi s bc nm by mun ng th vn thn nhin nh khng: h vn l
mt ngi bn trung thnh v lun lun lim s. Nhng gp phi s bc tm chn
mun ng th li thnh gian hng phn bi. Bi th mi c k ngy nay l mt
bc trung ngha m ngy mai l mt tn phn tc. To Tho khi cn lm mt tn
tiu tng l mt trang trung ngha m khi trong tay cm c quyn hnh thin h
li
tr
thnh
mt
k
i
gian
i
c
K o c, qun t m phi sa ng, bun dn bn nc no u phi v h gi
di m l v h khng lng trc ci sc cha ca lng o c h l bao
nhiu
*
Bc u ca s khn ngoan l bit mnh. Cha phi l ngi i dng m c bt
chc lm ci lm ca ngi i dng th no cng hng vic li cn nguy him
cho mnh v cho ngi l khc na.
(HT PHN 5)

Thut x th ca ngi xa - CHNG TH T

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.
iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

N V ON
n
th

cng
on

cng

thm
su

V TUNG Cuc du lch ca anh Perrichon[xii], on cht lm cho ti ht sc

ngao
ngn
v
bng
khung.
Anh Perrichon cng v v con gi i du lch Thy S. Trong khi i li c hai chng
trai tr cng theo l Armand v Daniel, c hai u gm gh tiu th Perrichon.

Armand c ci hn hnh l cu Perrichon ba ln: ln u ti Montauvert, khi

Perrichon b t nga, xut sa vo h su thm thm. Ln th nh Armand dn
xp cho mt cuc Perrichon b tha v ti ph bng c n tho. Ln th ba,
chng li cu Perrichon khi phi nh gm vi mt v quan. Armand giu c, li
a
lm
n
Cn chng Daniel, thay v thch ra n li thch chu n. Chng khn kho lm b
t h Perrichon c dp ra n cu chng Bi vy, Perrichon thch chng m li
ght Armand. Nn khi Armand gim hi ci con gi anh, th anh li nht nh g
con
gi
cho
Daniel.
Ti sao vy? V anh, con gi anh, m c thin h chung quanh u inh ninh rng
r ca anh chc chn l ngi n nhn ca anh, ci ngi cu t hon sanh anh
kia m! T ra, tri ngc li, anh mun g con cho ci chng chu n ca anh, ci
anh chng hng gi hng bui nhc nh n n hu cu t ca anh
Tht ra l mt tn kch ct lm cho ngi ta ci ci ra nc mt. Tm s ca
Perrichon l tm s ca mi ngi. E. Labiche l ngi rt am hiu thm tm con
ngi

vy.
Daniel
trch
Armand
rt
ng:
- Anh tng rng, s anh cu ng l mt k nim m m cho ng lm sao?
Khng. Khng! Tri li, n ch nhc nh cho ng nh lun rng: th nht, ng
khng bit ci nga; th nh, ng sai lm, m mang nh thc nga, mc du
b v cn khng cho mang; th ba, s t nga vng v ca ng mt tr
ci cho thin h Li na, trong khi anh lm cch ngn nga khng cho xy ra
cuc u kim ca ng, anh u c lm n g cho ng, m tri li, anh chng minh
cho ng thy, nh hai vi hai l bn, rng anh khng coi vo u ci can m anh
hng
ca
ng
Thay v lm n cho Perrichon nh chng Armand, Daniel lm b t h, cho
Perrchon c c hi thi n, c c hi hnh din vi ngi chung quanh ci gan
rut anh hng ca mnh Lm n cho Perrichon, Armand v tnh chm n lng t
i ca Perrichon; cn th n Perrichon, Daniel c lm tng ci lng t c ca
Perrichon. Bi vy ngi ta bao gi cng yu ngi mnh ban n hn l ngi mnh
th
n.
Th n ngi tc l chu c ngi trn mnh, cn ban n ngi tc l c trn
ngi. Ch n l ch trn ch tm. M ch nguyn t l hnh v mt ngi
ng gia bn vch tng, ng vi ch t. Ngi xa by ra ch n, tht l khm
ph
c
tm
s
ca
ngi
vy.
Trch

no

nhn

Thi

Th

khng

thng
mc
mc

bo

ta:
nim
vong

Thi n l lm nhc lng t i ca ngi; thng thng k lm n hay c khuynh

hng t ho v ngo ngh V lm n cho ngi tc l n p c ngi, lm
ch ngi ta Bi vy, c nhn mun ch li, bo: Thi n mc nim
Th n l b nhc n lng t i, thng hay tm cch thot khi ci nhc y
bng s bi n Bi n bng phng th. Vy ch tm cch tr n, khng phi
l tm cch thot khi mt ci n, hn na, mt ci nhc l b ngi ban n
hay
sao?
Mt nh t tng c ni: Vi vng tr n, l t ra vi vng phn bc. Ngi ta
khng mun mang n mnh lu ngy V vy, c bi phn ch l c cao ngo, t ra
mt tm hn t do[xiii], th thi. N l tm trng ht sc t nhin ca loi ngi.
Bi th, c nhn mi lo lng cn dn: Th n mc vong
Chng Daniel rt am hiu tm l ca Perrichon, nn thay v lo dn xp mt cch
cng khai dn gi nh Armand, anh ta ln vit th cho Cnh st hay can thip
khng cho cuc u kim xy ra. Mi khi chng mun lm mt ci n g cho
Perichon, th chng lm mt cch np ln, che y bao gi anh cng trnh cho
Perrichon ng mt mt. Anh ni: Khi m ti phi bc chn vo cnh kh ca
ngi ng loi ca ti, th ti bao gi cng i bng dp rm, v khng dm mang
theo mt cht nh n no c, php phng cng nh ti i vo ci l thuc n
vy. Tht anh dng ch rt ng: ci cnh khn kh ca ngi ta qu tht l mt
ci l thuc n. Khng kho, mt cht la cho n n bng ra d tn
Cn g r rng hn na: Chnh Perrichon cng phi bc dc la ln ln rng:
Khng, khng, ng , ngi ta khng th n p ti c na u!... Thi i,
nhng
gip
,
nhng
n
hu
ca
ngi
ta!
Cu chuyn tuy tr tru, nhng m miu t c mt cch su sc tm s ca loi
ngi
lng
t
i
khin
ta
lm
nhng
iu
qui
g.
Cng nh cu chuyn v ci cht ca Hn Tn sau y l mt.
*
Thu nh, mi khi c n ci cht ca Hn Tn th trong lng thy nh c iu bt
mn Sau khi nm quyn sch i, lng khng khi ngm ngi thng tic
Thng tic ri li trch Bi Cng phi n bi ngha iu
Nhng v sau, c c cht t tui v kinh nghim s i th li trng thy Hn
Tn s d b tru dit, khng ring g li Bi Cng, m chnh ni cch x th vng
v
ca
Hn
Tn.
Ta th tm hiu hai tm hn y.

*
Hn Tn xut thn ngho kh. Lc cha gp thi, cu c di thnh. C Phiu
mu
thy
Tn
i,
cho
Tn
n
cm.
Tn
mng
bo:
-

Ti

tt

Phiu

lc

mu

gin,

b!
ni:

- K i trng phu khng nui ni thn, ti thng cu m cho cm n, h li

mong
n
n
!
Trong hng tht Hoi m, c chng tr tui tru Tn, gia m ng, nhic Tn:
- Tn c dm m cht c tao khng? Khng m c, hy lun trn tao y!
Tn ngh mnh cha lm g nn i nghip, m nay phi li thi, c khi n mng
thng mng vi mt tn v loi ny, th cng ti tht, nn dn lng nhn nhc,
chui qua hng chng kia Ngi c ch u ci Tn, cho l hn nht.
n khi Hng Lng qua sng Hoi, Tn chng gm theo hu Hng Lng thua,
li theo v ti Hng V. V cho lm lang trung chp kch. Nhiu ln by mu cho
Hng
V,
nhng
V
khng
dng.
Hn Vng khi vo Thc, Tn trn S v vi Hn. Li ch c phong lm chc Lin
Ngao, coi kho la. Tiu H v ng Cng bit l ngi i ti, khng bit bao
ln tin c Hn Vng m Hn Vng vn khng trng dng, nn Hn Tn b Hn
m
trn
i
nu
Tiu
H
khng
chy
theo
bt
kp.
Tr ln, ta thy Hn Tn mt on i tri qua khng bit bao nhiu ti nhc.
Bi vy, trong tm hn bao gi cng b ci tm cm t ty lng t i b chm
nng v dn p lu ngy khin nn trong i chng khng bit bao ln ngoan
ngnh
v
khiu
khch
i
vi
Hn
Vng.
Tiu H rt am hiu tm s y ca Hn Tn nn khi Hn Vng thy gic th ca
Trng Lng, mun phong Tn lm i Tng mt cch sung, bn ni:
Tiu

B
Th

mun
vi

phong
y

cho

m
lc

Hn

Tn

phong
u,

cch

no?

ch

sao?
ni:

- Khng c. B h vn kiu ngo khng th l vi Hn Tn lu nay ri, gi li

phong mt chc i Tng m hnh nh gi mt a tr con. B h th cho th
l trng, m theo ngu thn e rng Hn Tn ri s cng i mt.

Hn
-

Vng
Vy

th

phi

ni:
phong

cch

no?

- Nu b h mun phong Hn Tn, nn chn ngy chay gii, lp n t co thin

a nh Hong phong cho Phong Hu, V Vng phong cho L Vng vy tc l
l
bi
tng.
Hn Vng bng lng. y l Hn Tn ng h lng m Hn Vng b chm,
mt cch v tnh, lng t i ri Lng Hn Vng b mt t vt, ht ging
khi u m thm bt mng
*
Lc Hn Tn tng binh i phi Tam Tn v ly Hm Dng ri, th Hn Vng bn
vi Hn Tn tnh vic ng chinh. Tn khng bng lng, c ht sc gii by nhng
vic li hi, th m Hn Vng vn khng nghe. Mc du Trng Lng ht sc cn
ngn, Hn Vng cng nng nng quyt mt, ly n soi ca Hn Tn li m ban
cho Ngy Bo. Trn y Hn Vng lm mt vic liu lnh phi thng, nn b Hng
V nh mt trn khng cn manh gip, xut b thn trong trn a.
Ngi nh Hn Vng khn ngoan su sc, thi thng bao gi cng nghe T
Phng, cung knh nh bc thy Th sao, ngy nay bng dng hn m, khng
chu nghe Hn Tn li chng k T Phng? Trc s thnh cng rc r ca Hn Tn
trm trn trm thng trong thm tm Hn Vng khng my vui lng C hi
n, Hn Vng mun t rng mnh cng c ti chinh pht nh ai Bi vy, mi c
ci c ch s sng l cp n nguyn nhung m trao cho Ngy Bo, lm mt vic
di dt cn r m mt ngi thng minh nh Hn Vng lm khi t hi vi lng
khng
hiu
lm
sao
m
ct
ngha.
Cch x l vng v v v tm y ca Hn Vng li chm n lng t i ca Hn
Tn
thm
mt
phen
na.
Bi vy, khi Hn Tn tr n nguyn nhung v c th Lc Dng, Hn Vng cho
triu cng khng v. Tiu H bng khung ni vi T Phng:
- Hn Tn t khi Lc Dng v, thng phn nn rng: Hn Vng khng nghe li
ni phi, li cp tng n m cho Ngy Bo, khng nh n cng ph Tam Tn,
ly Hm Dng. Khi nghe i Vng (Hn Vng) b thua rt nng Truy Thy, th
Tn li ng ca khng tip khch, ti n my ln cng khng c tip, xem
nh
mun
cho
Vng
t
thn
n
mi
mi
c
vy
Cu ni y ca Tiu H tht l t r c tm s ca Hn. c lm phn ca Hn,
bt u manh nha trong tim thc. Nu Trng T Phng khng dng k khch
ng ta th Hn Tn cha chc chu nghe li triu ca Hn Vng m v Hunh

Dng

mu

ph

S.

Hn Vng v li cho i nghip ca mnh, nn bm bng b qua ci ti khng tun

mng ca Hn nhng trong thm tm lng t i b chm nhiu ri.
Trong tm ph ca hai ngi, s gng nhau cng ngy cng tng thm Ni Hn
Tn th lp tm phn nghch, ni Lu Bang th sanh d bi n.
Bi vy, sau khi Hn Tn bnh nh nc T ri, Hn Vng sai s n mi v cng
hp sc ph S. Hn Tn tha dp, bt b Hn Vng, vit biu v tu xin phong n
T Vng ri sau s ph S. y l cch tr a s cp n nguyn nhung thu
n.
Hn

Vng

xem

biu

phong

Vng

ca

Tn

lin

ni

gin:

- Thng nhi ny li dm gi ging nh th ? Ta b khn y lu mong n v

gip ta, chng ng n li chc xng b xng vng nh vy!
Trng

Lng,

Trn

Bnh

vi

bm

chn

Hn

Vng

tai

ni:

- i Vng tuy c my chc qun ln ca S. Nhng hin nay qun S ng

di ni Qung V nh ta, qun ta hin ang bt li, vy ta c sc u cm
ni Hn Tn khng cho t lp lm Vng. Chi bng hy c phong cho hn, khin
hn vui lng th ri hn s gip i Vng c vic. Nu khng m hn t bin
th
s
li
sinh
mt
mi
lo
to.
Th l Hn Vng mt ln na phi bm bng m phong vng cho Hn Tn. vo
a v Hn Vng, mnh l cha, m by ti kiu ngo ti, ln p v khu sch
mnh dng y lng t i b thng tn khng bit l chng no. Nhn c, nu
khng phi l Bi Cng cha t c ngi lm ni. Ni th c hi qu, ch ci nhc
ca Hn Vng ngy nay cn nhc hn l ci nhc ca Hn Tn lun trn thu n.
Ci n T Vng ca Hn Tn tht kh lng m bn vng c. Ngi m c ci ch
vng nh b, khuy nc chc tri nh Bi Cng c th no chu ni ci nhc
y khng? Chu ni n, ch c Bi Cng v cng nh th m Bi Cng lm nn
nghip . Nhng ci vt thng lng khng lm sao m hn gn c. Ci tc T
Vng ca Hn Tn, tuy xng ng tht, nhng ngy no n cn n l ci ting
chi trn u Hn Vng, l ci gai nhn trong con mt ca Hn Vng n hng
nhc nh cho Hn Vng s st km nhc nh ca mnh. Cho nn thin h va
nh c, th ci lo ngh trc nht ca Hn Vng l cp li n Nguyn Nhung
ca Hn Tn. S r rng ht sc.
*
Vic

ai

khng

r,

th

ch

Tn

khng

chu

hiu.

Hn Tn tuy h lng tr c ci nhc cp n nguyn nhung, ln ngi trn in T

Vng chu l cho mng ca trm quan thuc h, nhng u c d chnh ngy
y l ngy t rc ci v cung V ng sau ny vy.
Khoi

Trit

khuyn

Hn

Tn:

- Thin h lc mi lon, cc anh hng ho kit cng go, cng tht. Ngi trong
thin h u nh sng n, my hp, la bc, gi tun c m mt la Trong
lc y ch lo c mt iu l lm sao cho mt nh Tn m thi.
By gi Hn S tranh nhau, khin cho nhng k v ti di gm tri, c gan ly
t, cha con phi sng gia rung ng, khng sao k xit
S ct qun t Bng thnh, va nh va ui n mi Hunh Dng oai danh
lng ly thin h. Th m qun li b khn Kinh Sch, bc bch Ty Sn. ba
nm
ri
khng
sao
tin
c
na.
Cn vua Hn th em vi mi vn qun, gi Cung, Lc, nh ci th him ca ni
sng. Nhng mt ngy nh my trn, khng c ly tc cng. Thua chy khng
ai cu, bi Hunh Dng, b thng Thnh Cao bn chy sang min Uyn Kh.
Tht

khe

cng

khn,

khn

cng

khn.

Trm h kh s ku ca, nhong nhng khng ni nng ta. C nh ti tnh tr phi

hng Hin Thnh trong i, khng sao dp yn ni tai v trong i
Hin nay tnh mng hai vua, treo c tay Ngi. Ngi gip Hn th Hn c, m
sang S th S c! Ti xin m lng d, phi gan mt, by k ngu, ch s Ngi
khng bit dng. Nu Ngi thc bit nghe k ca ti, th khng g bng gip c i
bn m h cn c! Chia ba thin h ra nh ba chn vc, th khng ai dm ng
binh trc. Ngi gi t cng T, gm t Yn t Triu chng dng nn c
nghip
ln
?
Ti nghe Tri cho m khng ly s c ha hi, thi n m khng lm s phi tai
ng.
Vy
ngi
ngh
cho
k.
Hn

Tn

ni:

Vua Hn i ti rt hu, t em xe cho ti i. T ci o cho ti mc. T s cm

cho ti n. Ti nghe: i xe ngi ta th mang lo cho ngi ta. Mc o ngi ta th
bn ngh v ngi ta. n cm ngi ta, th cht v vic ngi ta. Ti h tham li m
qun
ngha
!.
Khoi

Trit

ni:

Ngi t cho l thn vi vua Hn, mun dng c nghip mun i! Ti trm ngh,
khng
g
lm
hn
na

Xa, khi Thng Sn Vng cng Thnh An Qun lc cn o vi, cng nhau kt
lm bn sng cht vi nhau. V sau, ci nhau v chuyn Trng p, Trn Thch m
hai ngi tr li th nhau. Thng Sn Vng phn Hng Vng em u Hng
Anh m trn sang vi Hn Vng, li nh Hn Vng xung min ng git Thnh
An Qun pha Nam sng K, u mt ni, chn mt no. Rt li, lm tr ci cho
thin h. Hai ngi y l hai ngi chi thn vi nhau nht trong i, vy m rt
cuc n git ln nhau l v sao? Hi sinh ra bi mun nhiu, m lng ngi kh
lng
c!
Nay Ngi mun gi trung tn cu thn vi vua Hn, tt cng khng sao bn hn
tnh b bn ca loi ngi kia. Cn vic th nhiu vic cn ln hn l chuyn Trn
Thch, Trng p na ka. Vy, vic Ngi tin vua Hn quyt khng hi Ngi, ti cho
l mt vic lm to tt vy. i Phu Vn Chng v Phm Li lm cho nc Vit mt
m li cn, gip cho Cu Tin c nn nghip b th m ri k th cht, ngi
trn. Mung ni ht, th ch sn cng git i m n tht. Ni v tnh bn, th
Ngi v Hn Vng khng c bng Thng Sn Vng v Thnh An Qun m ni
v trung tn, th chng qua Ngi nh Vn Chng v Phm Li i vi Cu Tin l
cng. C xem hai ngi l . Xin Ngi ngh cho su iu .
V li ti nghe dng lc m t c ch th khn thn; cng ln m trm c u th
mt thng. Nay ti xin k nhng cng lc ca i Vng: Ngi sang qua Ty
H, tm vua Ngy, bt H Thuyt: dn qun xung Vnh Hnh, git Thnh An Qun,
tun t Triu, hip t Yn, nh t T; sang Nam nh tan qun S hai mi
vn; qua ng git Long Th, quay v Ty tr li K ra th cng y trong thin
h khng hai, m lc y khng my i c. Nay Ngi em ci oai t c ch,
cm ci cng ht li thng m v S, th ngi S khng tin, v Hn, th ngi
Hn hong s Ngi nh mang ci v u? Th a v k lm ti m ci oai t
c ch, danh cao nht thin h Ti trm ngh ly lm nguy cho Ngi.
Hn Tn

cm n nhng dng dng. Khoi Trit thy th bo thm:

- Quyt on cn cho ngi khn, ng vc lm hi cng vic. n o vic nh

thng b st vic ln. Tr ta bit r m gan ta khng dm lm trm s tai v gy
ra u v th c. Bi vy mi c cu: Hm thin ln la khng bng ong c t
liu! K k xo ro khng bng nga hn sn bc! Tuy khn bng Thun, V, ngm
ming khng ni, khng bng k cm ic ly tay ch vy
Li ni y ca ti, bit lm mi qu. Cng l ci kh nn, m d hng. Thi l th
kh c, m d mt. Thi ru! Thi ru! Qua m khng tr li. Xin Ngi xt r
cho!.
Hn Tn nn n khng n ph Hn. Li t cho l nhiu cng, d sao Hn u c n
cp nc T ca mnh, bn t t Khoi Trit.
*

 y ta thy Hn Tn khng thng tm l ngi i. Ci cht ca Hn Tn sau ny

cng
ni
ch
ngu
.
Cn g r rng hn c na li can ngn cui cng ca Khoi Trit. Khi nghe Hn
Tn sp khi binh ko n Thnh Cao gip Hn Vng nh S, Khoi Trit vi v
vo
thm.
Hn
Tn
hi:
- Tin sinh lu nay i khng tr v bi ti ngy trc khng bit nghe theo li dy.
Nay
n
y
thm
ti,
chc
hn
l
c
cao

g?
- Ti chu
-

Ci

tri ng
v

ca

Ngi

ty

khng
nh

lm vo
nh

ci v

ty nh.

th

no?

- Ngi ng qun y, Hn Vng b S vy khn C Lng, my ln cho vi m

Ngi khng c khng chu v cu. L no Ngi khng cn nh vic y! V khng
cn c cch g sai khin cho ni, bt c d Hn Vng mi sai Trng Lng em
hch vn n phong cho ngi lm Tam T Vng. Chia t phong cho, l ly li
m m ming Ngi em qun v gip. u phi v Ngi cng to m c h
thng mt cch tuyt vi nh th, thc ra ch v mun cho Ngi ph S
thin
h
cho
ngi
ta.
Ti chc rng sau khi bnh nh, h s khng bao gi cho Ngi ngt ngng
ngi trn ngi Vng m hng ci phc thi bnh u. By gi h s nh li ci
th m Ngi chng mng bt b lc by gi, v li lo rng Ngi c ch vng, h
s quyt k hi Ngi di tr ci bnh tm phc, v mu ci nghip vng bn cho
con chu. Vy ngay by gi, chi bng tha lc hai vua u mt mi c, Ngi chim
ly t T, chia ba thin h m ng thnh chn vc mi c th gi c v s.
Ch nu li khng nghe li ti m i ph S, sau khi S v, Ngi s khng sao
trnh
khi
ci
v
ty
nh.
Ngi
rt
nn
ngh
k.
Tn ni: Li ni ca tin sinh tht l sut l, nhng lng Tn ny thc khng n bi
Hn.
Trit ni: By gi khng nghe li ti, ngy khc khi b hi, sao cho khi hi!.
*
Tht li Khoi Trit nh li tin tri C g l, n l ci l d nhin phi nh th. Hn
Tn u phi l khng thng minh, th m chuyn ngi th sng m chuyn mnh
th qung ch v em tnh cm chen ngn vo l tr khng phi ch. Hn Tn a
cm, ch thy ln c Hn Vng l tha lng, thy c ngi ta chiu mnh l
c
ch
Trm
ln
khn,
mt
ln
ngu
cng

cht.
V sau, vic m Khoi Trit tin tri, Tn thy thc hin r rng khng sai mt.

Th m khng cn bit thn, cao bay xa chy li cn ngng nghnh t c

chm thm vo lng t i ca Hn Vng na
*
By gi Hn Vng bnh nh b ci, nht thng san h ri, Hn Tn khng c
trng dng ngy thng n khng ngi ri cng b giam lng tri triu. Th m
khi Hn Vng cho vi hi chuyn th li d ging lm khn
Hn
-

Vng

Nh

trm

y,

khanh

liu

hi:

th

cm

ni

bao

nhiu

Tn
-

ni:
B

bt

qu

Hn

cm

mi

Vng

Cn

nh

vn

qun

li
tng

qun

th

no?
ni:

Nh

thn

th

Hn
-

cng.
hi:

Tn
-

qun?

cng

nhiu

Vng
Cng

nhiu

cng

bao

nhiu,

ci,
tt,

sao

Tn

cng

tt

by

hi
li

cn

nhiu.
na:

trm

bt?
ni:

- B h khng gii cm qun, nhng gii cm tng, v th m thn b bt. V li,

b
h
c
tri
va
gip,
nn
sc
ngi
sao
th
theo
kp.
Hn Vng tuy ci ni, nhng lng khng vui, li cng thm nghi k nn cho v
nh ring dng bnh, ch khng tnh n vic ct dng.
*
Tht cch x th ca Hn Tn vng khng bit chng no. Khi m tm a ca Hn
Vng hin r nh ban ngy, vy m cn khoe ti cy khn th lm sao m
khng
b
hi
cho
c.
i n lc b tri em chm lu chung cung V ng, mi tnh ng:

- Ta bi khng nghe li Khoi Trit ngy trc, n i b bn n b con nt n la

di
*
Hn Tn cht Hn Vng xem biu mng lm, nhng ri nh li cng lao to ln
ca Hn Tn bng nhng ngm ngi thng xt, nc mt dm d
Ngi ta bo, ci khc ca Hn Vng l gi di Khng. N l biu hin ca mt
s tranh chp mnh lit ni lng ca Hn Vng: ci, l h c lng t i, m ri
nc mt dm d l ngh n ci n bi bc ca mnh n cng ang giy x tm
can
n

cng

thm

th

on

cng

su

th.

Tm s Hn Vng l tm s chng Perrichon; tm s Hn Tn l tm s chng

Armand vy?
*

trng

hp

ca

Tn,

phi

nh

th

no?

Nu khng dng cng o nh li Khai Trit khuyn, th sao khng bit theo
nhu
o
m
lm
nh
Trng
Lng
tch
cc[xiv]
Trng Lng khng bao gi chm n lng t i ca Bi Cng. ng d hiu: cng
cao th b ghen, ngi tt th b ng, nn thng thc bnh ngi ri nh, sut ngy
tch cc. H ai n chi th li ni: Ngi ta sinh ra trong tri t, chng khc nh
bng cu qua khe ca, trm nm nh ci chp mt m thi. Ti mun lui vo trong
ch ni rng, tm tin hc o lm ci k trng sinh, ch ht thy cng danh
chng qua nh nhng m ph vn c g l th. Ch v nay i n Hong quyn
luyn nn cha n b i y thi. Thc ra lng ti vn khng ham thch ci vinh
hoa ph qu i; hung chi tm thn a bnh, kh huyt suy ln, nu khng sm
tm cch tu dng ly mnh, e mt mai tnh kh h hoa i ri th du c mun tu
cng
l
v
ch....
y

li

ng

gin

tip

nhn

vi

Hn

Vng.

Qu tht vy, Vua nghe c cu chuyn y, mc d thy ng thc bnh khng

nng
vo
b
kin,
cng
khng
ng
vc
na.
Tuy

vy,

mt

hm

vua

li

hi

d:

- Trm t c tin sinh tng lm nn nhiu cng trn. Trm nh s ly nc ln

phong
cho

n
n
tin
sinh
trong
mun
mt.

Nu l Hn Tn t t lng mng r bit n ri Trng Lng khn ngoan tr

li:
- Thn t khi theo b h vo t Quan Trung, phc ch tm linh, nhiu khi tnh c
tnh ton m ng vic. cng bi lng tri mun gip b h ch u phi l ti
nng ca thn. Nay b h phong thn l Lu hu, mt k o vi m c nh
th i vi thn qu lm ri. Sau khi i n dy ca b h, thn mun xa
lnh trn gian theo Xch Tng T m i chi, nghin cu ci php tch cc, tm k
trng sinh. n nh ngc vng chi mt, m o y nh, nhng ci m ngi ta
thm mun khng c, tm thn a bnh, yu t ny khng sao kham ni. Tht,
thn
khng
dm
mong
mi
thnh
n
hn
na.
Vua thy Lng t chi, t khn thit cho php v nh dng bnh, mi thng
phi
mt
ln
vo
chu.
Lng t ng ca, khng bc chn ra ngoi, ngi nh m tu tm dng tnh.
Mi thng ch theo cc quan vo chu mt ln, khi lui chu tuyt khng ngh n
iu g c.
*
y l ci o cng thnh thn thi, minh trit bo thn tc l ci o ngoi k
thn nhi thn tn[xv] v bt tranh nhi tin thng[xvi] ca c nhn vy.
Hin gi Epictte ni: Hai con ch con ng gin vi nhau. Nu ta ling cho
chng mt ming xng, chng s cn nhau tri cht. Tuy l li ni tm thng
m bao hm mt th trit hc su xa khng bit chng no
em loi ch m ch loi ngi th cng hi ng cay au n tht, nhng s
tht
nh
th,
bit
sao
by
gi!
Ming xng c th l mt ming t hay mt ta nh, mt ngi khanh hay mt
vng v... H cng cho c mt gi tr nh nhau mi c cng nhau tranh u Tri
li th khng. Ngi ta c i tranh vi ch ming xng vn hay khng? K m ch
gc ngoi th s, xem vinh hoa nh b ph vn th cn i chi vi ngi ti
ci ngi khanh tng lm g c. Hn Tn v Hn Vng tranh nhau bi hai ngi
ny cho ci ph qu vinh hoa l sanh mng. Ch vi T Phng th Hn Vng c
mun tranh, cng khng thy c ch no cng tranh cho c. Ph duy bt tranh,
c thin h mc nng d chi tranh. Ch v khng tranh nn thin h khng sao
cng
tranh
c
l
th.
Trong sch Trang T c cu chuyn ng nghnh ny: Hu T lm tng quc nc
Lng.
Trang
T
tnh
qua
thm
ng
chi.
Nhng c k ni ring vi Hu T: Trang T qua y l cng ng tranh ngi tng

quc
Hu
Trang

.
T

s,

cho
T

canh
bit

gc

bin

gii,

chuyn

Trang

y,

qua

khng

th

bt.
i.

Sau ri li n, gp Hu T, Trang T ni: Phng Nam c con chim gi l Uyn

S, ng c bit khng? Uyn S t bin Nam bay qua bin Bc, nu khng gp cy
ng ng th khng u; nu khng gp ht luyn th khng n; nu khng gp
sui trong th khng ung. C chim t ang ra lng chut ch gia ng, thy
Uyn S bt ng bay qua, s ginh ming n ca n, nn ku r ln da Uyn
S ng p xung. Nay ng, v s ti ginh nc Lng ca ng m ku to ln
da ti sao?.[xvii]
*
Bo chim t v Uyn S cng tranh nhau ginh ci xc chut ch l mt iu
khng th tng tng c c. Vi k c mt quan nim v nhn sinh nh Trang
T, xem vinh hoa ph qu ca cuc i nh git sng bui sng, nh hoa trong
gng, trng di nc th khng th cn ni n chuyn tranh ginh nhng li
hi ci i ny vi h c na.
*
Chnh y cng l mt php x th, ci php lm chic thuyn khng ca Trang
T.
C chic thuyn to vt qua sng C chic thuyn khng tri dt ng vo
thuyn. D ngi hp bng n u cng khng gin. Nu trong thuyn y c
ngi, th tt trn chic thuyn to kia c ngi ro gi Gi mt ln m khng
nghe, th tt gi n hai ln Gi hai ln m khng nghe th tt gi n ba ln ri
th sinh gin d mng chi iu Trc khng gin m hay gin, l ti sao? V
trc
th
khng
c
ngi,
m
nay
th
c
vy.[xviii]
Nu i m Hn Tn bit lm chic thuyn khng th Hn Vng lm g hi
c
Nhng Trng Lng y mi tht l ngi i tr: thng minh du tr th d
ngu[xix]. Lm chic thuyn khng l lm nh k v tm, nh k ngu kh di dt
Hc c ci ngu ny u phi d g! V ch c T Phng mi hc c.
Thng c c thin h lm g nu t mnh khng thng c ci lng ham m
danh li, ci tnh hiu hiu t ph ca mnh! Ton sinh cho thin h, m gi cho thn
mnh khng c ton sinh th cng cha th gi l ngi tr Bi th, bnh nht

Hn Tn vn xem T Phng lun lun nh bc thy

*
Tm li, ta hy xt k mt cch thnh tht tm lng mnh: trong cc bn m mnh
thng nht c nht l nhng ngi thng minh nht, gn h bao gi mnh cng
thy thp km hn, hay nhng ngi tht th nht, gn h bao gi mnh cng thy
cao
trng
hn?
Ci ght nht ca ngi n b p, l c ngi p hn mnh Ci ght nht ca
ngi thng minh, l c ngi thng minh hn mnh. Ngi ta chu thch hc vn
hay m khng thch gn ngi vit vn hay.... Ci mnh cng c th hiu c.
V hiu c by nhiu l hiu c rt nhiu ci o x th.
(HT PHN 4)

Thut x th ca ngi xa - CHNG TH BA

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.
iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

C TI M CY CHI TI
Khn,
mi

lm
l

nh

ngu,
kn.

khn

Khn

NG KHNG T nc L vo kinh nh Chu hi L ng Lo T

Khi a Khng T ra v, Lo T c ni: Ti nghe ngi giu sang tin ngi th
dng ca ci, ngi nhn hu tin ngi th dng li ni. Ti tuy khng c giu
sang nhng mang ting l ngi nhn hu, vy xin tin Ngi mt li ni vy: Ny,
phm k s i nay, nhng ngi thng minh su sc, xt nt m c khi n phi
thit mng, u l v hay ch bai bim nh, ngh lun tm s ngi ta c; nhng
k bin bc rng ri xa xi m c khi phi kh n thn, u l k hay bi mc
phi
by
ci
xu
ci
d
ngi
ta
ra.
Khng

ci

tha:

Vng.

Ti

xin

nghe

li

dy

bo

y.

Lo T ni tip: Ti nghe rng: Nh bun gii, kho cha ca qu th lm nh

ngi khng c g. Ngi qun t thanh c, dung mo nh ngi ngu. Ngi nn
b ci kiu kh v a dc, ci sc thi v dm ch ca Ngi i. N khng li g cho

ci thn ngi c.[vi]

*
Tht y l mt bi hc x th thm trm, su sc khng bit chng no.
C ca qu m khoe l vi hi n cho thn mnh. C ti gii m khoe l vi ha
n cho thn mnh Ca qu, ti hay, sc p l nhng iu m ai ai cng mun.
Mun m khng ng th ganh. Ganh th tm cch m lm hi cho lng k

l
l
d
nhin
n
phi
vy.
"C
Ch

Ti
Ti

m
vi

lin

cy
ch

chi
mt

Tai

ti,
vn...".

To Tho c lp mt s hoa vin. Lp ri, n xem khng ch m cng khng

khen, ch vit mt ch hot ri ra i, khng ai r g c.
Dng Tu ni: Trong ca m vit ch hot thnh ra ch khot c ngha l rng.
Tha tng ch ca ny rng. Th bn sa nh li mt t. To Tho n xem, c
mng hi: Ai m bit ra hay vy?. K t hu tha: y l Dng Tu.
Tho

nghe

ni,

khen,

nhng

trong

lng

khng

thch

Li c mt khi ngoi i Bc em dng mt th cm ru, Tho bn ni np th:

Nht
hip
t.
Ri

trn
gh.
Dng Tu vo thy ba ch y, lin d ra, ly mung mc m chia cho mi ngi
mt mung. n ri, Tho ra hi: V g vy?. Tu tha: Trn th y, Tha tng
r rng: Nht hip t, ngha l "Nht nhn nht khu t, mi ngi mt
ming
cm
ru,
cho
nn
ti
vng
li
Tha
tng.
Tho

khen,

nhng

trong

lng

ght

Tho thng hay s thch khch, nn dn k hu h: Khi ta ng, by ng li gn,

v
ta
chim
bao
hay
git
ngi.
Mt ngy kia Tho ng ng ngy, rt mn. C mt tn hu cn lt t ly mn
m p li. Tho ngi dy rt gm chm quch ri lin ln nm ng li, giy lu
mi thc dy, gi gi tht kinh ni: Vy ch ai git k hu cn ca ta?. My ngi
kia c thit m tr li. Tho khc rng, khin chn ct t t, ai ai cng u tin To
Tho thit chim bao git ngi. Dng Tu bit To Tho, cho nn khi chn tn
hu cn y, bn ch ci hm ni: Khng phi tha tng chim bao, m chnh mi
chim
bao
y?.
Tho

hay

ng

th

li

cng

ght

lm.

Tho ng binh ni T cc lu ngy, mun tn binh th b M Siu ngn n,

ti khng ni, mun thi binh li e ngi bn Thc ch ci Trong lng ng d
d, xy ngi nu n bng ln dng mt t canh tht g. Tho thy c gn g, cm
ln n. ang ngm ngh th H hu n bc vo xin cho ting khu hiu trong
m nay. Tho nghe ni lin ra khu hiu: Gn g, gn g.
H hu n vng lnh ra truyn cho cc quan m nay khu hiu: gn g.
Hnh qun ch b l Dng Tu khi nghe truyn hai ting khu hiu gn g th
khin qun ca mnh sm sa hnh trang ng c tr v.
C ngi vo bo cho H hu n. n c kinh cho mi Dng Tu n tri m hi:
Sao ng li khin sm sa hnh trang vy?. Tu ni: Ly theo li khu hiu
m nay ca Ngy Vng, th Ngy Vng s lui binh ni ngy mai. Gn g l n
n khng c tht, m b th tic n c mi. Nay tn binh th thng khng ni, cn
thi i th e ting thin h ci. Song y hoi cng v ch, th bng v pht i.
Ni ngy mai t l Ngy Vng rt binh ch chng khng. Vy ti khin sm sa
ln,

ngy
mai
khi
chn
rn.
n khen: ng tht l thng minh, bit trong tim en ca Ngy Vng. Bn
khin qun mnh cng sm sa hnh trang na. Cc tng thy vy u bt
chc
sm
sa
lo
v.
m y, To Tho lo lng nm ng khng yn, bn xch ba i tun cc tri. Thy
tri H hu n u sm sa lo v. Tho ly lm l, vi vng tr v, khin i H
hu n li hi: V c g, binh lnh sm sa hnh trang lo v, cha c lnh ca
ta?. Hu n tha: Hnh qun ch b Dng Tu bit trc trong lng ca i
Vng, To Tho cho i Dng Tu n hi: Sao mi dm by iu m lm lon
lng qun?. Bn ku ao ph th khin dn ra chm, ly th cp bu ln lm hiu
lnh ngoi ca ng mn.
*
Bo rng: Sao dm by iu lm lon lng qun, ch l c ci c em Dng Tu
ra chm. S tht ci chm Dng Tu ngm ngm trong lng Tho lu ri.
Ngay bui ban u, lc sa ca hoa vin, ci thng minh ca Dng T lm
kh chu Tho ri Chnh ngy y Dng Tu t ln bn n chm u mnh
Chng phi ring g Tho, ci lng k y n trong thm tm ca tt c mi
ngi; khng ai m a c ngi thng minh hn mnh, nht l li hay khoe ci
khn
y.
Thng minh nh Dng Tu, th m khng bit gi mnh c ton thn, tht khng
bng mt k ngu Ngi bun gii kho gi ca qu, th lm nh ngi khng c
g Ngi qun t c thanh c, dung mo nh ngi bn.
Lu Huyn c lc chung vi To Tho ti triu thng lo phng To Tho hi.

Thng ngy ng ra sau vn m trng rau, t tay bn phn ti cy

Quan v Trng ni: Sao anh khng lu tm v vic thin h i s, li hc lm
nhng
vic
ca
tiu
nhn.

g
vy?.
Huyn

ni:

Hai

ngi

chng

phi

khng

ch

hai

em

dm

bit

ng.

hi

na.

Ngy kia, Huyn c ang ti rau sau vn th c lnh To Tho n mi

Huyn

s,

hi:

Vic

chi

gp

vy?.

Cc tng tr li khng bit. ng bn theo vo ph ra mt To Tho.

To Tho gp Lu Huyn c, ci bo: ng nh lm nn vic ln d a!.
Huyn c tht sc, Tho cm tay Huyn c dt thng ra sau vn Huyn c
hc lm vn c khi nc lm!. Huyn c nghe ni mi an lng, lin p: Khng
chuyn
chi,
nn
phi
lm
cho
gii
khuy

thi!.
Khi

ra

sau

tiu

nh

th

thy

sn

by

chn.

Tho ni: Ti thy nhnh mai m bng th thi th nh n lc i nh Trng

T, dc ng ht nc, tng s u kht. Ti mi by ra mt chc vng mai
ch kht ly roi ch ti m rng: Trc mt c rng mai kia ka!. Qun s nghe
ni, ai ny u nc ming m ht kht nc. Nay thy cy mai ny, chng l
m khng thng cho vui, vy mi t ru ngon, mi s qun n vui vy mt
tic.
Hai ngi cng ngi ngang nhau m n ung vui vy. Ru va na chng, bng
u my en ko ti, dng gi o o. Qun s ch rng: Rng ly nc kia ka!.
To
-

Tho
S

Huyn

Huyn

qun

bit

ra

rng

tha:

xem.

Tho

bin

ha

Cha

mi
th
bit

hi

Huyn

c.

no

chng?.

lm.

To Tho ni: Tnh rng hay ln hay nh, hay thng hay n; khi ln th lm my
ma sa m, khi nh th n bng giu hnh. Thng th bay tung ni v tr, n ln th
np di ba o. Nay lc ma xun, rng nng theo thi m bin ha cng nh
ngi c ch tung honh trong bn b vy. Rng l mt vt snh ng vi bc anh
hng trn i. Huyn c tri khp bn phng lu, c l bit ng anh hng
trong
i
ny.
Xin
ch
ra
th
xem.
Huyn

ni:

ti,

con

mt

tht,

bit

ng

anh

hng.

To

Tho

ni:

Ch

khim

nhng

chi

cho

thi

qu!.

Huyn c ni: Ti nh Ngi gip sc nn mi ng lm quan ti tro, cn anh

hng
trong
thin
h,
tht
cha
bit
ng.
To

Tho

ni:

Tuy

cha

bit

mt

nhng

cng

bit

danh

ch!.

Huyn c ch Vin Thiu, Vin Thut, Lu Kin Thng, Tn B Ph, Lu Qu

Ngc Tho u lc u, ch l lc lc thng ti. Huyn c bn ni: Ngoi bn
y,
th
tht
ti
khng
bit
ai
na
c.
To Tho ni: H ng anh hng th trong d c ch ln, bng c mu hay, gm
giu my v tr, c ch nut tri ma t, mi tht anh hng.
Huyn c ni: Ai m snh ng iu y? Ti tht khng hiu ni.
To Tho ly tay ch Huyn c, ri li ch mnh m rng: Nay ng anh hng
trong
thin
h
duy
c
s
qun
cng
Tho
m
thi.
Huyn c nghe ni tht kinh, i a cm trong tay bng rt xung t. Lc by
gi tri ang ma ln, sm st n rn. Huyn c thng thng ci u lm a
m
rng:
Mt
ting
oai
sm
m
n
i
ny!.
To

Tho

ci,

ni:

trng

phu

cng

sm

na

!.

Huyn c ni: n i Thnh nhn nghe sm to gi ln cn i sc, c l no

chng
s.
To Tho nghe ni yn lng, khng cn nghi Huyn c l c i ch.
Mn tic Huyn c ra v. em chuyn rt a ni li cho Quan, Trng nghe.
Quan, Trng hi: g vy?. Huyn c ni: Ta hc lm vn l c mun lm
cho To Tho bit ta khng c ch ln. Chng d Tho li gi ta l anh hng, nn ta
tht kinh rt a, lm b di rng s sm Tho khng nghi l ta c m lc
anh hng. Quan, Trng u ni: Anh tht cao kin, chng em khng sao hiu
kp.
*
Nh

th,

Huyn

mi

thot

khi

tay

To

Tho

mu

hi.

Ngi nh th m c lc cng s l ch mnh, xut nguy n thn. Lc qua

cng Lu Biu, mt ngy kia i tiu tin thy bp v x vng lin sa nc mt. Lu
Biu
thy
Huyn
c
mt
c
hi
khc,
ly
lm
l
hi.

Huyn c tha: Em thu nay mnh chng la yn, tht v u tan, nay lu lm
chng ln lng nga, tht i y x ra. Ngy thng gn ht, tui gn gi m
s
nghip
khng
ra
g
ht,
cho
nn
em
bun.
Lu Biu ni: Anh nghe lc em cn Ha Xng ung ru vi To Tho ni vn
mai m m lun anh hng. Lc y em ch ht danh s i ny m To Tho chng
chu, li ni rng: Anh hng trong thin h ny, duy c em vi To Tho m thi.
Snh quyn lc ca To Tho nh vy m chng dm khinh em, th lo g cng
nghip
chng
nn.
Huyn

nhn

ru

hng

ch

p:

Nu B m c sn c bn, th nhng bn lc lc trong thin h no c lo g!....

Lu Biu nghe ni lm thinh, trong lng khng vui. Huyn c bit mnh l li,
bn gi say, t t lui v qun dch m ngh Ri tha c trn mt
*
H Khu Trng nhn ni vi Tn Thc Ngao: C ba iu chuc on, ng c hiu
cha?. Tn Thc Ngao ni: Ti cha c bit. Trng nhn ni: Tc v cao,
ngi ta ganh. Quyn th ln, ngi ta ght. Li lc nhiu, ngi ta on.
Tn Thc Ngao ni: Khng phi lun lun nh th. Tc v ti cng cao, th ti
cng x nhn nhng hn. Quyn th ti cng ln, th ti cng khim cung hn.
Li lc ti cng nhiu, th ti cng chia st cho ngi chung quanh. Nh th lm g
b
th
on
ca
thin
h.[vii]
Khi Tn Thc Ngao bnh nng, lc gn cht ku con dn: Nh vua mun phong ta
t. Ta chi t. Sau khi cht, th no nh vua cng phong cho ngi. Ta khng
bng lng ngi lnh nhng t tt. Nu phi nhn th gia S, Vit c ngn ni
khng tt m tn n cng khng p, hy ni ming t y, th khi s ai dm
ng.
Tn Thc Ngao cht. Vua phong t cho ngi con. Y theo li cha dn, ngi con
xin phong cho mnh ming t y. Con chu i i gi n khng mt.[viii]
Dng T sang Tng vo ng mt nh tr. Ngi ch nh tr, c hai c v l.
Mt
ngi
p,
mt
ngi
xu.
Dng T thy trong nh ai cng qu ngi thip xu, m khinh ngi thip p,
ly
lm
l
hi
d
thng
tr
trong
nh
tr.
Thng nh ni: Ngi thip p, t cho l mnh p, nn mt p, chng ti cng
chng nhn thy ci p ca h na. Ngi thip xu, t bit l mnh xu nn
khng
ai
nhn
ra
ci
xu
ca
h
na.

Dng

ku

hc

tr

bo:

- Cc con u? Nh ghi ly: Gii m khng lm cho ngi ta thy ci gii ca

mnh,
i
u
m
chng
c
ngi
yu!.[ix]
Epictte, mt hin gi Hi Lp, sng mt cch bnh d ht sc. Trong nh ng ch c
mt ci ging cy, ci bn nh mt t sch v mt cy n st.
Th m mt m hm, n trm vo, bng cy n st ca ng mt.
Sng
-

ngy,

hay

Thng

ra,

bm

ng
ny,

bn
ri

bo
y

vi
s

cc
ct

t:
hng.

ng bn cho i mua cy n t thay vo. Tht vy, cy n y ng gi mi

sut
i.
ng t trch, ti ng dng cy n st mi c gic lng tham ca tn trm. Li ni
ng, no u li ca ngi trm kia. K eo ngc c ti, ngi trm ngc khng
c
ti.
Ngi xa x vi mnh rt nghim, m x vi ngi rt khoan, bi vy, sut i
khng gp ha. ng trng ngi hin l lm cho lng dn khng tranh, khng
qu ca kh ng l khin lng dn khng trm o; khng khoe iu c th ham
mun
c
l
khin
lng
ngi
khng
lon.[x]
Mt nh vn c ni: Ngi ta au kh l v thy ci hnh phc ca k khc. Ci
kh
ca
ngi
ngho

ch
.
C ng nh vy. Ci au kh ca m dn ngho, tht ra cha phi cnh i rt
lm than ca h, m chnh l ci cnh xa hoa ngo ngh ca nhng k ph qu
chung
quanh.
*
Khng
Thi
-

vy

Cng
ng

gia

Trn

Nhm

Si,

by

ngy

sp

thm
cht

khng

cm

n.
ni:

chng?
Vng!

ng

ght

cht

ch?
Vng!

- Ny! Cy thng thng b cht trc. Ging ngt thng b cn trc. ng chc
l trang sc tr thng minh kinh s k ngu hn; tu thn t mnh trong hn
ngi nh c; i ra ngoi hch dch, l l nh mt tri, mt trng Bi vy, ng
cng
kh
m
thot
khi
ci
nguy
trc
mt.[xi]
Ka nh con co ln, beo vn, sng nng nu ni rng su ni rm, np bng
hang cng hc him, m i ngy n, tuy i kht cng vn ln lt ni sng h
th m cng khng thot khi ci nn d, li, cm by Chng n phi ti tnh
g? Ch v ti ci b da lng mp p ca chng vi ha hi n chng.
*
C ca qu, c ti hay cha t lun lun l ci may mn cho chng ta vy!
*
C ngi kia, cht chn cha c ba ngy Mt tn o tc gia m o thy
ln, lt ht vng bc trong mnh, ri li cn xch ba p b mt b mm
Th g d vy? Khng! Ch v khi chn, ngi ta cho ngi y ngm vin ngc qu
trong
ming.
Cht

ri,

cng

khng

nm

yn

trong

S tri ? Hay l v ngu di?

(HT PHN 3)

Thut x th ca ngi xa - CHNG TH HAI

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.
iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

CH L CA NG
Nh ta thy: lng t i l ngun gc ln ca mun s ng cay chua xt i.
Mun cho tm hn c bnh tnh thi khng c g k bng lng t i. Trong cc th
dc, th dc v lng t i l v hn c: trong cc kh no, ci kh no do lng
t
i
gy
ra
l
kh
trnh
v
thng
thng
thit
hn.
Lng t i l ci cu ch cho s bnh tnh bn trong, n li cng l ci cu ch
cho s yn n bn ngoi na. Phm khi lng t i c tha mn l tt c xm
phm
n
ngoi
Lng t i bao gi cng chm chm u u ch chc c dp mit k khc cho
khi b k khc mit mnh, thnh ra bao gi cng c quanh quanh dm d ngi

ta; xem ai c g xu th ph trng ln, ai c g tt th bi bc i, nui ci lng

t
c
ca
mnh.
Xem y r cu n c dng thin ca c nhn, kh khi thi hnh bit chng
no! Ti sao? Ti lng t i ca chng ta qu nng, thng tin rng dm c ngi
ta l em c mnh ln, ch ci d ca ngi tc l em c ci hay ca mnh
ra Tht khng g vng v bng khin nn, i, trong s giao t hng ngy,
gy cho ta khng bit bao nhiu iu khc hi
*
Tm li, tt c mt php ca thut x th c th gm trong hai nguyn tc quan
trng
ny:
1
2

Ch
-

chm

vo
n

lng
c

i
ca
dng

ai

c;
thin.

Nguyn tc th nht thuc v tiu cc; cn nguyn tc th nh, thuc v tch cc.
C hai khng phi l nhng cu chm ngn ch s khn di cho ngi i m thi,
m tht ra n l cu ni ca lng Nhn, hay t ra, ca lng yu chung Cng Bnh.
Ngi xa h khng c bo: K s bt dc, vt thi nhn sao? Ci g mnh
khng mun ngi lm cho mnh, th ng lm cho k khc. C ai l ngi mun b
ngi ta chm n lng t i ca mnh khng? Th sao mnh li thch ln p ngi
trong li ni ngi ta phi mt, ta tai cho cam. Lm cho ngi ta cng l
n phi ngm ming, mt, tot m hi, mnh tuy h lng tht, nhng y l
ngi nng ni kht khe lm sao[iv]. Th l bt cng, m cng l bt nhn
na
Nhng ri, h lng c mt t m lm khi cn di hi cho mnh n thm khc
cng khng chng Th th u phi ch bt cng, bt nhn m li cn bt tr na
l
khc.
Ch L ca ngi ng trong o x th tht c th bao hm c c ci ngha
va ni trn. L, theo ng, chng nhng c ngha l t tr, t ch[v], m
cng c ngha l Nhn na. Nu phi ni tt mt li, th ti ni: tt c thut x th
ca
ngi

ng,
u

trong
mt
ch
L.
L, l nhn nhng, em ci bn ng ca mnh sau k khc, u phi v gi di
du m mu li cho mnh. L, l trnh ci au kh cho bn ng k khc bng
cch hy sinh bn ng ca mnh. L, l khng chm n lng t i ca ai c. L, l
che ci xu, giu ci d v biu dng ci hay ci p ca ngi ta. Phi l mt
ngi khng ch k, dit c ci bn ng ca mnh ri mi lm ni vic y, lm
mt
cch
thn
nhin,
v
t
li
Hiu c tt c ci ngha thm su ca ch L, v hc c by nhiu thi, l

hc

ci

mt

php

ca

thut

th

ri

A.- Nht l ngi trn m i vi k di cn phi cn thn nhiu v ch L, v k

di vi ci tm cm t ty ca h, kh m tha th nhng iu s sut ca ta v l
c. Ngi trn m tht l vi k di, l mt s thng rt d hiu: k ph
qu hay ti hoa hn k khc thng d sinh t ph v kiu kh. Nhng h no c
d, kt qu ca s kiu cng v l ca h n nguy him thm c khng bit
chng
no
Philippe, vua nc Macdoine, khi ang em qun vy thnh Mthone, c mt tn
cung th i ti tn l Aster n xin vo i tinh binh ca nh vua. Ngi y khoe
rng ti ngh cung tin hay lm, chim bay du l n bc no, y bn cng khng
sai bao gi. Vua ght a khoe mnh nn phn rng: c, bao gi ta nh trn
vi
chim
s,
by
gi
ta
s
dng
n
ti
ngi.
Aster nghe cu ni ma mai y, ly lm cm tc v cng, lin chy thng vo thnh
b
vy
ch
dp
tr
th.
Mt hm, Aster ng trn b thnh, thy vua Philippe ang i kinh l cc tri qun
ng ngoi thnh, lin ly mt cy tn, vit vo my ch: Gi cho con mt bn
hu vua Philippe, ri bn xung. Tn trng gia mt phi ca vua. Vua sai s cm
chic tn vo tr li trong thnh gic, ph ln trn mi tn rng: Ta m ly c
thnh
ny,
Aster
s
b
x
gio.
Sau
qu
y
li.
Vua Philippe, tht mua t ci cao th c ni mt li c v. Nhng m, Aster
li mua rt t ci th tr c th. Ci lng him th nhiu khi n ng chng ta
m a chng ta n ch bi. Ci tnh chm chnh ngi ta cng chng nguy him
km g. nh rng ni c nhng cu thm trm khin cho k khc s ta, nhng
chng s ta th t m lng on hn li nhiu. Nhng li nho bng ln p ngi,
tha c lng t i ca mnh, khin cho lng ngi b chm ly au kh khng
th qun c. Thng thng ngi ta c th tha th cho ta mt ci ti c d hn
l
tha
th
cho
ta
mt
li
ni
c.
Nam Cung Trng Vn, mt ngi trong by ti ca Tng Mn Cng, b gic L
bt.
Tng Mn Cng cho ngi n xin vua L tha cho. L Trang Cng cho Nam Cung
Trng
Vn
v
nc.
Khi thy Nam Cung Trng Vn, Tng Mn Cng ni a: Ngy trc ta knh trng
ngi; by gi ngi l t nhn nc L, ta khng knh trng na.
Nam

Cung

Trng

Vn

thn

mt,

co

lui

ra.

Quan i phu Cu Mc ni ring vi Tng Mn Cng: Vua ti giao tip nhau, cn

phi gi L, khng nn a bn a bn th lng ht knh m lng li sinh ra
mi
phn
nghch.
Cha
cng
nn
ngh
k
n
iu
y.

Tng Mn Cng ni: Ta vi Nam Cung Trng Vn l ch thn nhau lm, cn g

iu
y.
Ngy kia, Tng Mn Cng cng Trng Vn nh c. Mn Cng l tay cao c.
Trng Vn thua lun my vn, phi b pht ung mt bt ru ln. Trng Vn
ng ng trong lng khng phc, xin nh thm t vn na.
Mn Cng ni: T nhn th tt phi thua, li cn dm xin nh na !.
Trng

Vn

xu

khng

ni

Bng c s gi nh Chu n bo tin vua Trang Vng mt v vua Hi Vng mi

ln
ngi.
Mn

Cng

ni:

Nh

Chu

vua,

vy

ta

nn

sai

ngi

vo

triu.

Trng Vn tha: Ti nghe ni kinh nh Chu p lm, m mt cha c

xem,
xin
cha
cng
cho
ti
i
s.
Mn Cng ci, li a na: Khi no Tng khng cn ai na mi sai n t nhn i
s.
Cc cung nhn u ci m c ln. Trng Vn mt bng thn qu chng ngh
g n l cha ti na, bn qut to ln: Hn qun! My phi bit t nhn ny cng
c
th
git
c
ngi
ch!.
Mn Cng ni gin, git ly kch ca Trng Vn th Trng Vn thun tay vc
bn c nh Tng Mn Cng ng xung, ri m lun my ci. Mn Cng tt th.
Trng

Vn

lm

phn

lun,

lp

vua

khc

ln

ngi.

Cng t Tng v cng t Quy Sinh u l qu tc nc Trnh. Hai ngi cng hn

nhau
vo
triu.
Bng u ngn thc ch ca cng t Tng t nhin my ng. Cng t Tng mi
gi ngn tay cho cng t Quy Sinh xem. Quy Sinh ly lm l. Tng ni: Bao gi
ngn thc ch ca ti my ng th ngy hm y th no cng c n mt mn g
qu
l.
Vo n triu Trnh Linh Cng nhn va bt c mt con gii, bo lm tht i
cc quan. Linh Cng mi hai cng t cng li dng tic vi vua.
Quy Sinh nh li cu chuyn ngn tay thc ch ca cng t Tng, bn ng Tng m
ci
chm
chm
mi
Linh Cng hi, Quy Sinh thut li cho Linh Cng nghe. Linh Cng gt u, khng

ni g, li ngh mt vic tc qui Bn ku tn dn yn, bo ngm: ng dn mn

tht
gii
cho
cng
t
Tng.
n lc d yn, cc quan khch u c n tht gii, tr cng t Tng ngi ng
ngo, Linh Cng ci bo: Th th ngn thc ch ca cng t ht linh ri.
Cc

quan

ci

ln.

Cng t Tng thn mt, ng dy, x bn v bc n gn bn vua, ly tay

nhng vo bt canh gii ca vua, cm ly mt ming va n va ni: Ngn thc
ch
ca
ta
vn
linh
kia
m!
Vua

ku

hu

vy

bt.

Cng t Tng thot khi, ri lp mu git Linh Cng trong gic ng.
*
Tng Mn Cng v Trnh Linh Cng no c d nhng li ni a ca mnh c nhng
ci kt qu khc hi n th. l ch ch thn nn khng thn trng, hai ng u
c ng ci a v cao c ca my ng l mt iu m k di ca my ng kh
dung tng my ng c ri, hung h li cn b cc ng im nhc
*
B.- K ngho thng hay s k giu khinh. K hn thng hay s k sang khinh.
Ci tm cm t ty thng khin h c nhng c ch t trng thi qu: h rt d b
phn khch v nhng thi khinh bc ca ngi trn. Ta nn bit m tha th trc
cho h: chng qua l mt li h tr th ci a v cao sang ti c ca mnh hn
h
m
thi.
Vua

Tuyn

Vua
Nhan

Vng

nc

bo:
Sc

Sc,
cng

bo:

chi

nh

bc
Vua,

Nhan

li
bc

Sc.
y.

li

y.

Cc quan thy vy ni: Vua l bc ch tn. Sc l k thn h. Vua bo: Sc, li

y; Sc cng bo: Vua, li y, nh th c nghe c khng?.
Nhan Sc ni: Vua gi Sc m Sc li, th ra Sc l ngi ham m thn th. Sc
gi vua m vua li, th vua l ngi qu trng hin s. Nu Sc ny mang ting
ham m quyn th th sao bng vua c ting qu trng hin ti.
Vua

nghe

li

ni

cao

ngo,

gin

lm,

gt

ln:

Vua

qu,

hay

qu,
cch

vua
no

ni

qu?

khng

qu.

th

khng?

- C. Ngy trc nc Tu sang nh nc T c h lnh: Ai dm n gn m Liu

h Hu m kim ci, th phi x t. Li cng c lnh: Ai ly c u vua T th
c phong hu v thng nghn lng vng. Xem nh th r ci g qu hn ci
g
T Kch l mt bc quyn qu, gp in T Phng, mt hn s, gia ng, lin
xung
xe
cho,
T
Phng
lm
l,
khng
p
li.
T Kch gin, hi T Phng: K ph qu hay khinh ngi nh, k bn tin c
khinh
ngi
c
khng?.
T Phng ni: K bn tin mi hay khinh ngi. Vua m khinh ngi th mt
nc, quan m khinh ngi th mt nc. Cn k hc thc, x cnh bn tin, i
n u m li ni vua quan khng dng, vic lm vua quan khng theo, th x
chn vo giy i ngay lp tc, n ch no chng c bn tin, cn c lo s g m
khng
dm
khinh
ngi.
i vi k quyn qu, k s thng c nhng ci ngo kh y, ct b vo ci a
v thp km ca mnh. Bi vy, nhng thi bim nh kiu cng thng thy trong
bn ngi bt c ch Xem y thy, k di, trong ci a v thp km ca
h, kh m thot khi ci tm cm t ty, cho nn cng rt kh m dung tha ci
thi ngo ngh ca ngi trn: lng t i ca h rt kht khe, thc mc tng ly,
tng
t.
Trong tnh bn b, k c ti hoa hoc a v hn bn mnh cng phi bit gt gao
gn
gi
ch
L
trong
tnh
giao
hu
hng
ngy.
*
Cng mt li ni, cng mt c ch, m khi l bn o vi vi nhau th khng c iu
g xch mch, m lc k thnh cng, ngi tht bi, k cao sang, ngi dn li
khng
th
tha
th
cho
nhau
C nhiu ngi t hi: Ta v anh y l mt i bn ch thn, nhng cm x o cho
nhau. Th sao ngy nay tnh anh em ngy mt lnh nht, mc du a v cao
sang mnh vn khng thay i tm lng. Trong trng hp ny, k ngho km hn
bao gi cng d ngh mnh b khinh khi. Ci a v cao sang ca mnh l bc ro
chia i tm hn. K thp km, v s b khinh khi, nn hay t ra ngo ngh Vy
mun ni li tnh bng hu, ph tan ci ro giai cp k giu sang hn cn phi
kho x nhn nhn hn mi ng. Cng nh hai bn m xch mch vi nhau, k
khng c li phi xin li ngi c li ng ngi bn c li ca mnh au kh

vn

th

din

*
Phan Thanh Gin c mt ngi bn thn quen bit t khi cn i hc. Bn c hc
gii m nh ngho, khng thi c, ch ly vic rung nng m lm k sinh nhai. C
Phan,
nh
ta

bit,
theo
con
ng
hon
l.
Khi i kinh l t Nam k, c dp c gh thm ngi bn c. Mt vin kinh lc n
u, c nhin l c qun lnh tin h hu ng. Nhng lc tm thm bn, c Phan c
ci nh , trnh cc nhc nh trc bn o vi ca mnh ci quyn tc cao sang
hin thi ca mnh. C cho qun lnh dng li cch xa nh bn c trn my dm
Ri mc o thm, bt khn ng lng thng mt mnh tin vo cn nh l lp
xp Khi c n nh, ng bn mc i lm ngoi rung, khng hay c n. C ln
vng nm ch cho n ti, ng bn mi v. Gp nhau mng r, bn ng lt t
dn cm, trn mm ch c da rau luc v mt da mm kho. C cng bn ngi n
ngon
lnh
vui
v
nh
khi
cn
o
vi
Ngy xa, cch x th tht khn ngoan v cng, m cng nhn hu v cng.
(HT PHN 2)

Thut x th ca ngi xa - CHNG TH NHT

Li ng: Hy mang ht ging yu thng ri trn con ng bn i, hy chia s nhng mu
chuyn m bn cm thy hay ngy kia tnh yu s m hoa, kt tri trong ngi bn.
iu k diu bt ng s n vi nhng ai c tnh yu.

LNG T I
NGI XA c ni: Gia chn ba qun c th ot c soi n nhng
khng
th
ot
c
ci
ch
ca
k
tht
phu.
K

ni cu

ny, tht khm ph c

c tm

ca loi

ngi.

Ngi ta, du l mt k tm thng n bc no, bao gi cng cho kin mnh l

quan trng hn tt c. Ci ti c phi l d ght u theo nh li ca Pascal. N
l ci ch d yu nht trong i. Nhng, v ta qu nng niu chu chung n m
thnh ra cch x l tip vt trong i ta gy khng bit bao nhiu s vng v, n
hn, au kh, tai ng V cng chnh v th m Pascal mi tht ra cu ni chua
cay
ny:
Ci
ti
rt
ng
ght.
N chng nhng d yu m thi, n li l trung tm im ca v tr l khc. Bao
nhiu s vt trong i, chung quy u quy qun theo ci ct y: Bn ng.
Bi th, mun ot ci ch ca mt k tht phu, ngi xa cho l kh khn hn l

ot

soi

gia

chn

ba

qun.

Dng cng lc, dng uy th m bc ngi phi nghe theo mnh, khng bao gi
lm c; m du c lm c i na th cng ch l mt vic lm c th c tm
thi
thi.
i khng ai c th chu nhn mnh l quy c. Du l tay i gian, i c nh
To Tho cng khng chu nhn mnh l gian c. To Tho thng xng mnh l v
dn v nc, m Lu B cng tin mnh v nc v dn. Godse, ngi m st Gandhi
m thin h phn ng nguyn ra, vn ti ci trc khi chu t hnh. Bi vy,
bn ci vi ngi v mun em ci l phi ca mnh p buc h phi nghe theo th
chc chn khng bao gi c, li cn gy thm lm iu khng hay khc trong
tnh
giao
ho
hng
ngy.
*
Thu nh, ti l ngi thch ci nht. Tnh hiu thng xui ti bao gi cng khng
chu nhn mt ai c, du trong mt li ni tm thng cng vy. Trong nhng cuc
ci v, khng bao gi ti chu nhng ai mt li. Ri m li ni mnh khng c
ngi n hoc b rung ry, b qua, th khng g bun kh bc tc bng. Ni
th c hi qu ng, nhng s tht tm s ti by gi khng khc g tm s ca
Khut Nguyn, c iu l khng n ni i trm mnh ni sng Bc
Khut Nguyn, lm quan cho Hoi Vng nc S b sm bng phi b ui i. Mt
mi tiu ty, hnh dung kh ho mt ng lo nh c trng thy, hi: C phi ng
l Tam L i phu chng? Sao m n ni khn kh th? Khut Nguyn ni: i
c c, mt mnh ta trong, ngi say c, mt mnh ta tnh Bi vy, ta phi b b
i.
u phi l ring g tm s ca Khut Nguyn, m l tm s chung ca mi
ngi. Ti sao mnh mun cho ngi ta phi nghe theo mnh m khng cho
ngi ta nh mnh, ngha l theo ci ngh ca ngi ta?
*
Tui thanh xun thng v huyt kh bng bt nn khng chu coi vo u nhng
kin ca cc bc cao nin y kinh nghim hn. Du c mun cho my cng khng
lm g trnh khi s xung t gia hai th h. Vy, lm cha m by gi, ti sao ta
khng bit ly c ch khn ngoan ca nh mc s kia i vi a con trai mi lm
tui ca ng m x vi con mnh? ng mc s y bo vi con ng: T mi lm
tui n hai mi tui, cha cho php con tin rng con thng minh hn cha. T hai
mi n hai mi lm tui, th con cng c quyn tin rng con thng minh bng
cha. Nhng bt u t hai mi lm tui sp ln, th cha bt buc con phi nhn
nhn s thng minh ca cha hn con nhiu mt cch tuyt i vy. Tht, ng cha
ny l mt ng cha thng minh v khn ngoan nht. Ti tng tri qua nhng
giai on y, nhng lc m huyt kh a ti ln tn my xanh ca lng t ph,
khng xem vo u s kinh nghim ca bc tin nhn v a ti vo nhng

cuc phiu lu tinh thn khng b bn Mi mt ngh g chm n lng t ph

ca ti, th ti quyt nh n k cng nht nguyn khng bao gi chu cho
ng l du bit mnh l sai lm. Lm khi nm m suy ngh bit mnh quy nt,
th m lng t i cm cn khng cho mnh i v ng phi. c g ngi ta u
bit c x vi bn thanh nin ca chng ti nh ng mc s kia th bit bao nhiu
thanh nin khng liu lnh i vo con ng lng mn v y chng gai ca
nhng l tng m m, nhng khn ngoan l bit chiu theo lng th dc ng
bui ca chng ti. Tht ng mc s trn y l ngi hiu r tm s ca thanh
nin
nhiu
lm.
*
ng cng kch, ng bim nh, ng mt st ai ngha l ng chm vo lng t
i ca ai c, nu mnh mun ngi ta nghe theo mnh, nghe theo ci l phi ca
mnh. Hn na, ci thin cm u tin m mnh gy c ni lng ngi ri, l
ci
cha
kha
ca
thnh
cng
ca
mnh
sau
ny
vy.
Thng
Du

nhau
trm

ch

mi
lch

s
cng

chng
k

cho

n,
bng.

Tri li, nu mnh v tnh gy ly c cm lc ban u th con ng tht bi ca

mnh

gch
sn:
Yu
Ght

ai,
ai,

yu
ght

c
c

tng

ng
chi

i,
hng.

Hung chi t tng ca mnh, nu c s yu ght chen vo trc, th s thun

nghch thy lin trc mt. L lun anh thp bc no, bng c di do bc no
cng khng lm g chuyn c ci c cm gy ra lc ban u[ii].
*
Hung chi trong khi bn bc, mnh cng phi k n trnh ca k khc. Du
ngi y c ngu si vng di n u, phi bit cho h cng c ci l ca h, hoc
v trnh hiu bit ca h ch n ngn y l cng. i vi ngi thp, ng dng
li qu cao m thnh ra cu k lp d; i vi ngi cao ng dng li l qu thp
m
b
ngi
khinh
thng
bng
r.
Khng T c ni: Trung nhn d thng, kh d ng thng d; trung nhn d h,
bt kh d ng thng d. Bc trung tr ln, th c th dng li cao m ni c;
t bc trung tr xung, khng th dng li ni cao m ni c na. Mt cu c
thuc lng thu nh, n nay mi hiu c tt c ngha thm trm ca n.
Trang T li cn ni r rng hn: ng vi ta, cho ta l phi; khng ng vi
ta, cho ta l quy cho ta bin bc cng anh, anh c, ta khng c, vy

anh hn l phi, m ta hn l quy chng? Ta c, anh khng c, vy ta

hn l phi, m anh hn l quy chng? Hay l hoc khi phi hoc khi tri
chng? Hay l ta cng phi c, cng quy c chng? Ta cng anh khng th bit
c nhau vy. Gi ta phi nh n ai quyt nh iu ? Nh k ng vi anh
quyt nh iu ? H ng vi anh, th lm sao m quyt nh c. Nh
k ng vi ta quyt nh iu . H ng vi ta th lm sao m quyt
nh c. Vy phi nh k khc vi ta v vi anh quyt nh iu ? H
khc vi ta v vi anh th lm sao m quyt nh c. Vy th, ta cng anh, cng
ngi u khng th hiu bit nhau, cn phi i k khc na ?.
Cu ny lm cho ti tnh ng nhiu lm. Tht vy, ci phi quy ca thin h
chng qua ch thun nghch vi nhng tng c sn ca mnh thi. Ch c mt
s ng cng khng ng m li mnh ni, vic mnh lm ra phi hay quy. V ch
c th thi. Trnh hiu bit ca ta khng th bt buc ta phi nhn c nhng
iu m ta cha th hiu c. Khng chu hiu th, m gng gng lm cho k
khc cng phi ng l theo mnh tht mnh cn m hn h na, nu h tht l
ngi m. vy, li cn bc tc bt bnh ch v ngi ta khng chu hiu theo
mnh ti tng khng cn g ngu si hn na. Mnh ni m ngi ta khng hiu,
bit u khng phi v ngi ta ngu, m l v mnh ngu, ngha l mnh khng bit
cch lm cho ngi ta hiu. Cng nh lm thy dy hc tr m hc tr khng hiu,
ng vi cho chng l ngu, m phi t trch v mnh khng bit cch lm cho
chng
hiu.
*
Ti sao bit chc iu mnh ngh l phi m ca ngi ta quy? Ci sng ca
ngi tr, k ngu ly lm bc mnh; ci sng ca k ngu, ngi tr cng ly lm
bc mnh vy. Phi quy l mt l tng quan, i vi mnh cng nh i vi
ngi. Vy, ci nhau v iu phi l quy, tht l mt iu kh c n tha.
*
Li na, bit u s hiu bit ca mnh, li khng phi ch l mt s hiu bit vn
vn,
chi
ly
nh
ci
bit
ca
ngi
m
r
voi
Bn anh m hi nhau quan st con voi. Ngi th nht r ng ci chn, bn ni:
Con voi ging nh ct tr. Ngi th hai m trng ci vi, bn ni: u phi, n
ging ci chy. Ngi th ba ng ci bng, vut ve mt hi, ri ni: Theo ti, n
ging ci chum ng nc. Ngi th t li nm ng ci l tai: Trt c. N ging
nh ci nia. Bn ngi ci nhau om sm khng ai chu ng l c. Ng l th no
c ch! Chnh bn tay mnh r m n, ch phi l nghe ai ni li sao m bo l
m ng. Lm cch no bo cho mnh chu c rng con voi ging nh cai nia
trong khi chnh tay mnh m n y, tht trn v di nh cy tr
C ngi i qua, dng li hi v u c s ci ly dng y. H bn thut li nhng
iu h nhn thc v cy ngi y lm trng ti, ngi y ci, bo: Khng
c mt ai, trong bn anh em, l thy c r con voi nh th no. N u c ging

cy ct nh, m chnh chn n ging nh cy ct. N u c ging ci nia, m ci

tai n ging ci nia. N u c ging ci chum ng nc m ci bng n ging
ci chum ng nc. N cng u c ging ci chy, m chnh ci vi n ging ci
chy. Con voi, l chung tt c nhng ci y: chn, l tai, bng v vi.
S vt trong i n thin hnh vn trng, chc g mnh c th bit c tt c
phng din ca s i, v c bit u iu mnh bit kia ch l mt trng thi ca
s vt thi. Ch c nhng bc sng sut nht mi dm t ho l thy ng chn
tng s vt, nhng m cng bit u h ch bit c nhiu phng din hn
mnh thi, ch khng phi l bit c tt c phng din. S phi bit th v
cng, cn sc hiu bit ca mnh th c hn; ly ci hu hn m lng ci v
cng
tht
kh
lng
m
lm
ni.
*
Ci v con voi ca nhng ngi m ny, cng khng khc g ci nhau v con k
nhng ca c tch: mt s bn ci v ci chuyn ca s vt.
C ngi kia bo vi bn n: Ti ng di gc cy ng kia, thy r rng mt
con th qui l, nh la. Ngi n bo: Ti cng thy con th y vy, nhng
n xanh l kia m!. Mt ngi th ba i ngang qua, nghe vy xa v: u phi,
ti thy r rng n vng nh ngh vy. Ri th ngi i ng xm li nghe, ai
cng bo chnh mnh thy nh th ny nh th khc Ci nhau kch lit, khng ai
chu ca ai ng hn ca mnh H va tnh chong nhau, th c mt ngi l khc
vo can: Khng! Khng! Cc anh ng ci na. Chnh ti l ngi sng di ci y
nn ti nhn r s bin i ca con th y. N l con k nhng, n i sc lun
lun. Khi th , khi th vng, khi th xanh, khi th tm. V ring ti, c lc li thy
n khng c mu sc g c v ging ht vi ci da cy...
S vt i u phi lun lun nh th ny, hay lun lun nh th kia u. Thy
u l mt s thay i khng ngng. iu m mnh cho l phi hm nay, bit u
ngy mai li thnh mt s quy. Ci li hm nay, bit u s l ci hi ca ngy
mai.
Mt ng lo c con nga, mt hm t nhin i mt. Hng xm n chia bun. ng
ni: Mt nga, nhng sao cc ng bit l ha cho ti?
Cch my thng, con nga li tr v, dn theo mt con nga hay na. Hng xm
cng n chia mng. ng ni: c nga hay, th nhng sao cc ng bit l
phc
cho
ti?
T ngy c nga hay, con trai ng lo ngy no cng thch ci, ri t, qu
chn Hng xm n chia bun. ng ni: Con ti qu nhng sao cc ng bit
l
ha
cho
ti?
Nm sau c gic. Nh vua bt lnh... Thanh nin i lnh, mi ngi cht n chn.
Con trai ng v qu khi i lnh, nn cha con cn h h vi nhau[iii].

*
Mt hin gi n , ngy kia, xem bi cc t ph bnh v mt bi th ca mnh.
C ngi t, trc kia trnh cho thy bi lun ca mnh, li i nhau xem trc.
H nn ci nhau khng ai chu nhn bi ca bn mnh l ng. Th ri, h bo
nhau coi thy s phn on cch no. ng thy xem n bi ca tng ngi
u gt u khen phi c. n lt hai ngi ny, thy cng gt u khen ng
na. Mt ngi lin ng ln phn i: Tha thy, bo rng bi ca cc bn con
u ng, th con khng dm ci, v con khng c bit h ni g trong . Ch
nh i vi bi ca anh ny, th con chc chn khng th no thy cho l ng
c, trong khi thy cng nhn cho bi ca con cng ng na. Hai ch trng ca
chng con qu quyt khng th bn no dung c bn no: h anh y phi th
con
quy;
m
con
phi
th
anh
y
quy.
ng thy mm ci, n tn bo: Hai tr u bn ng c y. S d tr ny ni
vy l ti ci trnh hiu bit ca n ch n l cng. Sao c th bo n ni sai
hay hiu sai cho c! Bi th ca thy nh vng Thi Dng, hoa no cng nh
nh Thi Dng m n, nhng cy no n hoa ny; cy ny khng n hoa kia, m
cy kia khng th n hoa n c Sao c th bi ca ngi ny phi m bi ca
k kia quy!
*
Nu i, ai cng bit ly ci lng ca hin gi ny m x, th t khng bao gi
cn phi hc n thut x th m vic g trong i cng s c xui cho mt mi
c
(HT PHN 1)

Bn s trng thnh hn nhng khng chc s khn ngoan hn

C ngi cho rng khi chng ta trng thnh hn, chng ta s khn ngoan hn,
nhng ti e khng phi vy. Quy lut l chng ta vn s nng ni, vn phm hng
ng sai lm. Ch c iu chng ta s phm nhng sai lm mi, khc nhng sai lm
trc.
Chng ta hc cch rt kinh nghim v c th khng bao gi phm phi sai lm
ln na, nhng c c mt ci vi y nhng li lm mi ch ch chng ta sy chn
ng vo. B quyt l hy chp nhn s tht y v ng t trch mc mnh khi bn

phm phi nhng li lm mi. Thc cht, quy tc ny l: Hy rng lng vi bn

thn khi bn l lm ri tung mi th. Hy bit tha th v chp nhn rng l mt
phn trong ci li mn c ln m khng c khn.
Khi quay u nhn li, bn lun thy nhng sai lm mc phi nhng chng bao
gi thy nhng sai lm ang l m hin ra. Khn ngoan khng phi l khng mc
li m l tnh to hc cch trnh nhng li lm phm.
Khi chng ta cn tr, dng nh s lo ha ch n vi ngi gi. Nhng thc ra n
xy ra vi tt c chng ta v chng c cch no khc hn l n nhn n v sng
chung vi n. Bt k chng ta l ai, chng ta lm g th thc t vn l chng ta
ang gi i, ch c iu s lo ha s tng nhp ca n khi chng ta gi hn.
Bn c th nhn nhn n theo cch ny: Khi bn trng thnh hn c ngha bn
kinh qua nhiu lnh vc c th phm li hn. Nhng vn cn nhng lnh vc m
chng c ai ch dn v chng ta s x l tht ti t, s phn ng qu v cui
cng l sai lm. Chng ta cng nng ng hn bao nhiu, a mo him hn bao
nhiu, cng c nhiu con ng cho chng ta khm ph by nhiu - v tt nhin l
c phm sai lm na.
Khn ngoan, khng c ngha khng phm sai lm m l tnh to hc cch trnh
mc li sai lm ln na
Min l chng ta bit nhn li ch chng ta lc ng v quyt tm khng lp li
ln na th nhng g cn li cn lm khng ng k. Hy nh rng bt k quy tc
no p dng c vi bn cng s p dng c vi nhng ngi xung quanh. H
cng ngy mt trng thnh, gi i, nhng tt nhin cng chng khn ngoan hn.
Khi chp nhn s tht ny ri, bn s rng lng hn vi bn thn mnh v c vi
ngi khc.
iu cui cng, ng th, thi gian c th hn gn v mi th s tt p hn khi
bn trng thnh hn. V ni cho cng, bn cng phm nhiu sai lm hn th
nhng sai lm mi n ch bn cng t i.