GelecekNeslinE$itimi:

insanHaklarrEgitimininMiifredatProgramryla
BUtonlettirilmesi

*,.
NEWlaCilCS
in HumanRights
ItkenceMagdurlanMe*ezi
lffan Haklannda
YeniTaktiklerPrcjesi

Minneapolis,
MN 55410ABD

faKik Kitapqklafl DizieiEdit6di

Cevhi
G0layKut

@2003lsrenceMaddurlafiMerkezi(c\.r)
Telithakkrbilsisibiitln barmlarday{ aldrgrsnGe buyayrn,barhveelekrcnikbi(imlerde
sedertle
dagtrlabilir.
rogaltrIp,

TaktikKitap{rklanDizisiniDenkleyenler
BuTaktikKitapgklandizi3irukirilerinve kurulurlanndestekleiyle aBDBant I
hazr andrvebasrldr:
Enrtitls!OheUnitdstatetInstituteof Peace)Ulusal
Yardrm5evenler
FonuOheNational Philanthropi<
Irurt),awupaGuvenlikve (oscE),aBDDrtirleriEakanhgr,
|tbnligiTegkilatr sigid RausingFonu(etki
adryla,Rubenand ElkabethPausing Fon!),lohno. andcatherineT.MacArthurVakf,ilekimliklerinin
gizlikalmaanristeyenbirvakf jlebirdertek(i.

sunlaraekolarak,KralBaudouin vakn, Romanya'da

dozenlenen
b6lgeselegitim
atdlyesiileat6lye
katrImcrlannh taktikkitap!.klarhaz amaenrdeneklemek
amaoyla,
Romanya'dakionagrmrz lcAR'.
retitli bagrrlarda
bulundu.

InsanHakl.nnd.YeniTaktikler
Projer,bukirapq'kra q6niJleipaylajm'yoro
ifadeedilen abiln.InBnHaklannda
Yeni
TaktiklerPojsi,
beltlibaz'lakl poliiikalan
klriveya 6n(rka.tmamaktadr.
rgrnoeKI!ef
Yazafln Biyografisi ..............................,.................
5
Ons6z...............................................................
Okullarda InsanHaklanEEitimi...........................7
PilotProjeler .......................................................
9
DioerEtkinlikler veToplantrlade Brlt0nlettirm.. 11
InsanHaklanEgitiminin Sonudan..................... l2
Unive6itelerde OEretmenlerin Egitimi..............14
Tecfllbelerimizden OErendiklerimiz.................. 17
SonuS............,..,.............................................
19
Ekler...........................,.....,..............................

ItkneMaodudan Mrkezi
Ye^rralniklerProjgi
lB.n Haklannda
*,. Minneapolar
MN55410
ABO
NEWIaCflCS
 NEI,tictics RiBhts
H.2n.n2003

hrn H.rbnnda YeniT.h'kla - T.ktk Kn.*'kl.n oi2ilinehorgeldi.iztHerlibp(|kb, inen hrkl.n

.l.n'nd.(!ls.n bnriri. inenfi.klanal.n'ndril.d.neeor.hrk (in klllan'lany.r.td birbliigi
.nl.trokradu. 3i4ol degirikalad lap..y.n g.nir i.sn harbn hrr.k.ri i!.rnind Fr rlrn buy.zarl.r
ardnnda, egnin.iler,kotophaMiler,eolrkS.l$.nlan, mniya96revlil.vekadr n hall.n lrvunu.ul.r
dr bulunmaldad'. Bukltil..^qelltrndiEclrlkl.r, kendinlkelerindekii.sn haklanm0.adeleiineolumlu
k.rklars0lan{t'. O.h,d. dlsl, b! kisilc. kulL,nd'klanbkriklei
uy.nand*bn,.nan, b.rla 0lkelerd
w J..l! ko5lllada(okdgi5ik 6.e1.1..uygul.nabilr.
3u n.d.nh, h.r bn Hbp('t$, yra.n E ilidh F .ldq' kurul'{uh h.d.tl.in n6'l uLnDt ronutund.
.ynnth bilgil.ry.r:lm.lbdtr.Amd'mB i.e. hrklanal.n'nda(.hr.nl.nnGldiks.liinfty. uyqun
dlt0nmeleinid.h.g.nfnratjilFiniuygulam.k icin*niklei ialritle.iqazdn q<nn.b nir inen
h.kl,n mnGd.l.inidrh.d, etkink'l.bil..ekbktik $(en.kl.rini(oEaltma rairi I e9l.6.kl r.
3u kitaxrkla,riy:rinratl..danyaraanaEk,h(k0metlenar li$nri!iyrp'ldqLvebur.y.de,iddi:lrbir
h.y.linn&'I se&k l.tttildlgianlat'lryor.am.MrlukInen Hall.nM.rlezi(AlHMlllAn.vunukElhim
8.krnh!' aranda q(.x.!riihn baJa.hbi. itbinigibnxunda, n[.d.ki btt0n devld olullannd. inen
h.kl.r Ettami wilm.y. b.tand, AIHM,olk.d. bmnnin rcjih en'e' yaFnang.sit tnRtnd..
t yd:hnd'. $bi'M ydi gElndmokrdil h0lomrl amadluk yuft.t.nn'n, d.mokrrik bt topluro
s..ktigi sibi kd'lm,y. h.2.n.n.69' urun v.d.li bt h$.n'n b.rl.trh6' konurlnd, 96dF.ler
y.pt'.AIHM,birenrrkinFl., y.nisnuklr.. od.klan&E g&ukl.nni.en haklanlhimi96h6i.i
gown@yealmakist di,fok yrk'n bn qelhir. k.d,i amavdluk'b poLnikaldulu* | d0z.yd. behleniyor
v. urgolanryoidu; bununh.menarkr ndangle.doncmde, b0l0n.litimineninietkil.y..ekG 8lk.
OF'ndauysuanmk birvlryongelittimeyi haFdrlar.AIHM,aldq ubn..aE dneaeoilimuzmanlan
v horond baohPd69oliArantrmaF.nn0!0 otR) ile s(eklegndigi dkili ,$nrigi syerind pojeyi
hrutBndehsnuna k.darqdllJrebildi. AltrM.in lrbalanre buirbnligiiy6inde,dwl.tolullannda
* .gnin t knh.k'ind., rdrunrerc y6neririN. h.klan elnimi w lm.y batand'.
T.ktik {nlpgklan Dizirind. Fr alanbnti^ etu, www.l1d.d'6.org hrem.t ad6ind.. .ririlebil,.
z.manl.buEyayenikibp(rklrrdaklene(ekl r. Web'tmiud.b.lk,.'a(lar da6ul.bil6n z;bunlar
.6n nda,ileir.d. ahm. y.prlabilenbiriakt kls v tabanLinen hrklrn alan'nda(. l''.nlt r ich bn'tna
loruhu il. at6lylrimirv. $npozyumh.kkrnd.bilgierdeyd.lm.ktadtr. Yn laktiklef.lktonik
boltenin aboneolmat ia. n.{,la.ti6eoiolg rdr.ine bt epd. qondeEbilin'niz.
Insn HaklanndaY.ni T.ltikls Proi6i, dnnya.rnh. 6En.d. ine. hakr,nar.n'nda(al''.n ern[
kurun|.nn w kitl.rii d..nl'ik dili ul6l.r..er bn gi.itmdir hr.(. Maqdu an Md.zi (cvr - cdt r
tqvidiEofrotuE)trrnnd,nk@rdine.dirdbuFojqbnbd.vim..ziwyenibktikl.ny.ratc'
ol.n cwnin k.ndiden.yinlende.doEmurlur. CvTayn' Dm'.d., bulunduEub.nz.6i2konumd.h
yolr('karallivil6nd./iEin qi9lenn.ri(in in$n h.klannrevunm.kLdr.

ulukagc'buhr.'. trmudLyla...
3u kitaXrkla.,bi19il.ndnkire

F* {z't-
Y.nirahiklerPoj. Yoneti.iii
 Kozer. Kati ve Bobrt ciedia
(oz..a Kar haleny6n.r.hi6ldu0uArnavurruk InranHakar Me*ezind (ACHR-Albanian cenrerf6r
Human Riqht)1992y'l'ndanb.r (alJmahadtr.Kati,t9Tsyindasyarn0he.iolarakotkdenaynmad.n
a^c alGtmnrik <irimi atdrv. yabanq d er60r.tn.nh0'yaplr.191o0
y'hndaAn.vdtlkad6nd0h.n
enra oqrtnenlilyapanX.ri,ks bndc snr. AIHM'de akrilolararFhrm.y. barlad.AlHMd.
(.|lrm.yab.gad'g'sind.n buy.n., bnlokul6lac..! toruha,eEnim.E ront....s rarld'.x.n
anp. rtukra'P.kr' bony6indqomkralr rdn lllkl.n ulEl Mas' (Naron.lTabtelor o'lw4
,.d HlmanRiehsfor rh. au@p.6n stabitivp*) Barrcn'veB.rk.nInen H.kr.nA!' (salkan
Hlman
i f,igh6 N.lwolk) y6ndm lurulu iiy6idn.
I
IL Rob.dGjedia,amavliuk riran'daburunan Pedagojk ArasfutubrEnnitijr0 nd. (nnirutefof
Pedrsosi@R*a(h) abstrma( ola6k l'rnalann. daah dmekft vei koklr o!rctmenlqi yapmakradtr.
tuz.y Ahavutlul1ali lkod.aUniv.6iter'nde rkokur dqrcrmenriqi eqnmiaranGjenia1993y'tLnd.
wa$mgton,D.c.'de 'lk6jdid.ydnelikAnaBatanq(proqrami.a k.rld'. Gi.d'.,wd carolin.
0niv.6n6indelrih.rrn,nd.y &krie.r.!irim'.td'.1ee4y't'nd.A|HMit.brhkt(ir'rhaya
brrayrn ioben cjedi. bu r:rc boyun(a6 ile 19yar rai (ftukrar iin AIHMb'anndan yayntanan
m.t .yalrerEInnn H.rbn Eqir'mprcsram' \inyad'm.'y.anrryapr. qediahalnam.dluk,r,
burun.nb.t <itim f'kn[6ind.ki 6ten.i ye69r.r]m96rcvliler i{inh. t.nrh lnranHaktan Egilin
progr.m'n'nyad'ft' yazaEnryapmaliadtr.

Arnavutluk insanHrklafl Mrkeri (AIHM)

Noru( ArMwtluk Yadn D.di (Ar{A- Aid NoR,y Arb.nia}Man 1992'd.T r.n 36tq. Mahkh6r^d
. raarydq6r.'.n bn.ivirroplum
drgftoot.rakr*it edirdi.
1995
y'r'id. ANA *mini,aEvlnuk rEn HakranDoktin.nr.eyohMerkzi(aHRD< - Atb.nianHumanRighB
o{um.ntdion GdeD ol.'.1 dgin/di. ve 1997'demi r.krar detinnire'.k &n.y6ruk Inen Hakt..
Merl.zi(ACHR 'Albanianc.nt.i for HumanRishrlorar.kkrydedirdi
AnavdlukInen Hakrdn M.*.zi (AIHM), Ahavurluk bki ivil toplumund'gft ertniherive
demok,rikbfnilmei(in l.l[maktadtr.AlHM,nin.n..,d.noklaiveinenh.klanitkete(.(ev6 nd.
inikr.drbnjvilroplun o u !n.kv. inen hakran giimiyoruyta inen h.ktanbitin.isetirfink;
dok0m.nr.t6n, birsirndih. v. yaym<'hkraarrytrt.i y0ftnek, tobirahrm,.n y.pmakvehmltuel
h.h d. u|Unari6ndozeyd. rb.k.l'olunum.krr.
^lHM,bukibx'kt:(*lan.niaktikr.ivennr.jire otk.qnerindehe9dimru.umlan itei$ntigi
y.p..ak urguram.yathth'trtr. uron4 lEn hlkl.n .qniminiamatutuk ir'n tdmib bftinbnime
lannrdasi2eyadl' olur.

Ped.golik Aratttrma Enstit0so(PAE)

ted.gojlk arastrmaEnnnoro(rPR. hnnut ol P.d.sosi.r I Rea(ht ahavlr rukEonimB.kanh0r n.
b.olr ola.ak1959b nr.n'd. kururdu.PAE.tirim msrrcd.trn'.ar.avdtlk ilkotull.n E otuorutbnndt
uysul.nmaind.n w.lr.tme.lein hizmer(,0n'nr.nnden brumtudur.

lletitim ailgild
Albani..Ccnrer
tor HumanRigthr

okull.rd. Inen H.klln Ealtlnl

Edlt6ron Onsizn
r.ktir Kibp9kr.n diziin. .krd.n bu 6.1ind.,
K6ar. Xni E iobrt Gj.di., on yllrk bn d6mn
iind. iEn hatl.n eEitimp.ogran'n'n,
ah.Ml!k'6 ilkoluld.n <irim f.loh.r. ..
k.dartomgitimritumin n.'r drhir.dirdiai.i
.9krto ar8u kibpgk, birynkdlrt nn,.iya.i bir
g<itd6n.mininav.nt jlanndan Lyd.lambiLn
w h0k0met ilei$ilioi yapanbnil..ininn.l.r
b4ahbihegini 96t1.En6d End birdrn.hir,
an.vudrk InranHaklanMe*ezi(alHM),
Ah.vulluk'u,iniailannhall..nn bllindnd.
olduEuwhok0m.tink6.aralma$r.in. frll.n
k.lldrq 9(.k bt denok.dk nlk. hrlrn.
gdinetr hedflen.ktdir.Bun! b.r.rruk i(in
6M, y'lbrdanbniorc ql.nbelhn luru@l
ur4ukluEun0n6indm glmel.nq.kmh.dn.
alHr'|,bu ama{14n.d eEiiimtnhini. insn
h.kran d.d6ini ireR.k r.kird. dd'niGr.|.
9.14.9 - Amdruk un s.hck n6ri oL.
(&urda,, od.krr.m.y, d| AIHM,bu.u
b.rar.bilrek tin hokamd w itim (*r.l. yl.
y.k'n bt it5nliEin. gift ihriya' duFu. AIHM,
b! am.. rr.tn.k irin, bk ded.r rurunu ot.n
P.d.s6jik Ararr,maFn5tn6! {pA6)ib bnfite btr
dizi bklik uyqulad'.alffM v. PAt maddidd.l
rEl.mal w lzmanqnmdbrc ularrEk(h sqb
uludaraEe bagl.ntlarlurdular|nle*l (.p1.
dErctnn.gnim prcsranrardnznr.dir.4
5 otull.rd. In{n x.ll.n
ahaMlll Elir*i egnimmofrod.tnd.^
raydal.n.6l ineh h.rd.nn'n q'.rimi (in rok
k pr.mhbi. pros.ah q.l{lidil4 ol|. qelhd.
42 pilot olul w irn hatl.. ghimm.t.za
k!.d!h. F 9.le!4. 60tuhdni. .Enifri iOn
y.ni bn nnirtre horrdn' rysur.dr.r.
sil(or iEn haklands!t! h0lorEinjn sk .hn
do{ruhu{ndakullan'hakr.nw.ld.t16.lb.
ko*t!kh. icinhkomdl.n.bnikr.el'rm.
dci0..6in. dnnd.kbdii.r.A|HMninbu
r6nb6i, enznd,n ba! hokom.tls i6z kon6u
olduounda.isbi ioinkarydnnm.nintoplun
oze nddddiv. k lrobiretliyahrmanB.t6'
k.(rmaahlamrna gelebiledd qdn.rn.kt dn.
AlHfr.hil|nhd ilehhfirgiyap'ldr!'6d. n.l. n
.rd..dir.bireciinilok iyis6d000iliD tom
.6itin eirtminideOirrirruyib.r.rd. Onl.nn
hik.yti, b:sLlannr dab!n. b.nzd b0y0k
h.d.ll{ kovmLn nokB'nd. (e..n.ndn birir.
- Li.h Mrh.ny,r.k!k kit p('kl.n.dn6{
E{ftlhl
DevletOkullanndainsanHaklerl
Egitimi
Ah.vutluklnsa.Hakl.n Mertezi'nin
45yl boyunca 'llkyid0nyadan kopan,ba5kK
bn konriiindikddnc y6netilen a.n.vutluk,
1991y hndabud6nemden mnart.lan iyasi,
.konomikve3oryal problmlery'g'n'ylaw bu
$runLannCozomonde ydrcGizkalanbi. kurumsl
atqap'yla,
demokBiimkanlann n olduquyeni
birdnny.irebn'rt'.Egnim.e,pz0m06zerbn
!abaqercldnen $runlr. aGend.yd'. Yeni
demokEidn momkon olduaun.a
faydalanabilm.k4in,tunavdluk'un,halkrle5!rc|(alHM)kuruldu.alHM,ynin8illrinship
diJnnmey hazrldy.n* liyaiieiregrer. kairLmr olduk a( hakla.h bllindne vand' gcktq i yeni
dnkGyen yenibne{itim nnnine htiye' vard'. rik e, *l6d piae.konomisire w (oqlloluqa
sunakaErn, 6tren.ilGbuyenitoplumdaki
Mklannrv. 96a ini yderirc oqreheyengel
orr6k dogtutik v. krt komcnin<itim siftminin
,ftavdllklnen uaklanMe*.zicAlHM), 0lkedeki
bntnndevletokullannda uyqulananrni
m.Jrredatla
insn haklaneEtiminibihnn|esrideyi
amallayan iddiahb?planeerinrdi.Bubktiklr
kitapeEmda, alHMni.. kominiu m onras selit
d6nemind.yas.nan kendineozq0 siyaei
k rullad.nnarly.rarl.ndq'h',anavdlukEonm
Bakanrq,re bubakanhoa baghPedasojik
Ar3*mala. tnnnsso(P E)ili:bnlioiy6nnnd
narlanl.rmayavanldqrnr v. buplan'nnanl
uygul.maya g4nild'EinialraraE2.on y'll* bir
tar'rmaenunda, biiin y.t gruplanrcinbtcok
konuda 6zelmirrcdarposramlan se[nndikbu
maEryallikullaMek binlerc 6!rc'tmeneoiti(
nLkegen.lind42 pild okulactk inen haklad
egitininiegitimfakirterimnnd.nna dahil
1ee0l.nn baiannda. digs birtonDoEuavrupa
orkerind orduotr
sibibkimilk.mrded
loEulcul!kakm' qoq 3uordukra
k6zan'yordu.
nn(lr brd6nmdi.Env.rHo(an'. dLrdonyaya
bpah konln n diktat6nogij45yi 3mm0iv
adlnd. iyilettnirmei
(ok20r,deinyaraLar
brakm'5t'.5 bindnfazlainenyars'lahhadan
idamdilmini.300bin iMn rizikelvepsikoloj
k
itken.y.uEEm[v. kom0nkrhapiehanelere
okullardi hen H.kl.fl Elltlml
9and.rilmisti.Hatb, Ahavutl!k, inenlannher
an sellekre*bil*ek bn dliman sld'ne kolku{yla
yapryla,devae bnro'naq'.ndtryodu. Rejm,
ddld E ropllm i( nd doqmatikdojor&y rewik
dfrir w denekem ni. Herlysiyahvebyaz
olarak,fa&l klarabakrlm:danya da oblekrI
ee9tniyapImadankabuIedi|]yordu't.*hy.d.
alehatifbakr a!'lanyokey'l'yodu ve eqitim
iinemi,budurumuhsyeni n6l. aynrrekilde
akrarmay.programrahm'tr.
Kom0iinGjiminddirmsinden ke b I $ire
bnra, 1992'nn Man ayndaNode{ reGinki
xomrei'n n (NoMgian Hkinkicommine)
dtuEi l Arnavd uk In*n H.kl.n M.rk.2i
a!'kbnroplumd.y.9mak ilih gereke^b*i ve
yerenkrsibrmdr eserdigiirk6i ia.ine
alHMkurulu n&n nibaren,mo!.rn ve
demokatil bn sivilroplumtrnseririmini
den.klmeken lndini erumlu hkedrck e! tim
sineniny6nlilFhsmala.aodakland'.3u
anadnauhnal (in dq nbr.jil..iniv
bktikleini, iffrn hakl.nn'egnimmitda!na
dahiletmysdrerkillendidi.Xendimi2', ihsn
haklannrbll. 6q.eft enlerv 66rencirer
yetirtnmye; 6nbr n okulladademok.alikb r
,6ntemle.ile ilqilibilsilervermeyei
lnranh.klan
.gtr mrilei y.rirtnmcy;qrel in5anhakran
egiti6i,ger.k ihtilaflannasrlmaialanlanndaki
n6qi|r w bkiik|g konBundadgdmenrn
AIHMiLkon y'linda,inian h.klanyLa
ilgili,haLka
y.nelikeninner. 5.y3,2yayn, Padamnto da
km0phan6ive polidereinen hakl.n eqitiml
Eilmeini de i(.ren birdiz takti4iuysulam.ya
koydu.Ancktu anakada*ien b':yokbas.nmB
eqftm mnfrcdatnainBn hakl.neEitini.i d.hil
.tme projmiu
dn. 3u proleninbaz'aFmalann'
r Pl.nmr6arlann.i veEqitim
saranrQr
' P.d.soji onn.nlhnih ydinnirmii w
nct.d.!n h& .nm.'i aldmnl..in
. ftojoin hrb6l9edtip|ld ololbn rlpr.yek
r.kild. t0m0lle q.n.rin.yryrmdr.
. Ogrdm.nl.n. inen ha$ntu r.tn.yr
ha'd,yek iniBne !.oqr.dt.n serirr tm6i.
1993yirndabupl.n' uysLl.Baya kotanNor.{
HorandaH.kinkir(omittdiallfutlk Eoinm
E B'lsisakanh6in' (Es3tPdasojik Ar.ntrmt
Ennitnnr'ns {PAE) w alHM,ni, egnim.i,teminde Eoirini'nin
y6nl.mser br deEirimiamadayan bn pdy.
kanlmaya dawttti,sakanlk(aB ahndt
kurulmu:, konusund. uznanbirdevl.tklrulu$
ol.n PAEArn.vdluk'bki.Er.tm.nlen hizm.r
(i .lnimbindn erunrudu. w r:niE6n 6n.si
e!n'm ('h mfl rodatbirqilsinidn2nl.d.kr.d?.
B.k..hk baEt bu projey.taq' ibnizdi, tA i(
proj.riilgiylkarJ'lah'rr'. AIHMi(dal ol..al
(ok ilgil..mitri .m. b! ar.ndad.n.r'mi yokru.
PAE'ninegitin mof.d.r E dtrch.n .lhimi
al.nllnnda kaEr vm yirin ordu!! ki[ AjHM
il. bi.liktphn'nb! b6|nm0il. ilgilis.hrmal.rr
hem.n b.rr.yabjrdiveb! iki k!tum. (ot r'. bn
roE (ind. iyibn isbi.lioi iqedinesndibr. trzl
fAEuzm.nlan burni.Ehim ydnteml.ylezat ^
ilgiliydiler,haa'rdaAvrupa d. v. Am. k..da
bual.nd.eoitimproqbmlanna kanlnt,rd' 3u
duruh,irbnrioinin kutun.imyad'm<r otdu
tu prclenin eniddial'k6mlannda .6BeElnpllot
okulla!konuiund,-, Eqitimlakan14' )dlilit.iyt. ol!.akkonulabile.eEini dnronorknj di0.d.r,
rtbrrrroiy'p'rm&gEkirldu. Buytudeo.litimt.r varoran
v. rr.l gr.Cl.rl ilqili(ahrmal d.v.md. .n
AIHM,Foirim8.k.n' vediEdtd d!2eyb.k.nhk
y.tk'lir.rl.lradrrli bukapnnd.,.rreind..
q.ldigi 6\nd bbi f.atrrdi yndfrn. Nih.ytat,
1995y'l'nda, ddld okulhnnd:irn hakl.n
itimi (|fiE).hn'nda pbj.ls uygul.m.
ko.lrunda A|HMlt irn reEn rsi .nr.lnw'
'mard'. Burnlaqrodahatrdkiy'lrr.d.
yFil.ndi{El I detB ile199cdeimzal...n
.nl.trnanr.lldini butabiriRi.iz). PAE{diq.r
b6l9.d.gnin bnimleriyld. anl4m.Lr
rm:al.nd'.3urshi anla*nalar prosBht
qini ik kazandrdrveeEnlmsineminin he.
i.viy6ind.irbiriginit wikni.su.nlarm.dan
onra,Egnn gakanhg', okulla.n m0iredanrna
rHE'.id,hr rhebi y6n0nde degirike0itm
bi hre.iney6nerikb6iyere niyu.t.itndr.B!
eftudannib.rcnd,alHM.PAE EBnin
r.6ir.irsindenor,a.nbn.kip,4bnti$\.rkinde
(ahFr.( bdan ii.kin h'zla,|nem6inieElad,.
lu .nlasn.'nKij konofrir,k:rrcEr{ stal
diEerbntintopruher aranrarda ayi' ahd. bn
d.l8klEe qidih.d (e, iyan inemin
dainiilem.y*.gininanr,rrBren'eqr.d'.
Hokcmet,kmnni( reiind.n dmkarir! g.(irn
2orbird6nnora@g'nr birdiEi{in.!ir'minemi
(ind. dnokraiyd.n k v.h.k Gtiyordu.
Am.vutlukParhhenro$1993y't'nd, Ccuk
Hakl.ns62Emeiinion.yl.m6lr.In$n Haklan
devltokullanmolred.nna drhi
odilmsi,b! i6z esmeni. uygulmmat
do!rulusuid.atlanirkad'md'.luE a. a9m.n,
AIHM,PAE vee0timist.minindiEs brint.rnin
Jbnriiiyaparak pildokull.nAnrvutlukunh.r
y,n 'ndaa(mar gerckrigini a9k(r b.lirr iyordu.
3uoray,rarihi.qdancrlh btanm. shlpn
A|HM,br rlb.ia,t.n. btr(orav.nrat'qh'plr
IHEprolBind.kiotukr.r. etlam rc ulun ia.t
bt on.kl'k kumay' bagd'ra4 pbjdq otdukG
nd.ljk li w .lanra.nd. ydk in ulurtar.rat
ulh.nlannd6re9indsy.r.rl.n'rd'r alHM,
hems.nelola.akhalt.r.ind,, h.m d..tnim
nn.mi G.itind. yikek orrndrd.nc9. ehipn.
Bntinbu.vantalla.a .aomenbuirh( dekolry
ddildi. !n(ok orgahiz.ryonun bkarrya9ldiOi
bukiblniiy|tr. Amavutruklaki{0bin6g.erm..i
okulradaine n tuklan egitimivermey.nn'l rEvik
edebile.eoini uzunu?untar'9n. Bur.k'mdrki
baz'lzhanlar,lHEninm!ft.d.t, ,r bnde6
egnimrifthinin hddozyind.v.h.r
.l.ndaMa&ist'Lnl.inid.ololihakidordu6u
(in, buuysubman'n etkiliolmryr(.!,n,
s.r4ordu. Aync mdrdat,ekkrel bn id.
hakran de6inin,okunard. Eir.. v.ra^d.'l'I
rr.dl.iyl. d(.k'rabilegi yollnd. .idir.l.r
v.d,. tonund., PtA u2n.hr.fl, IHE'.i. bnr'in
de6l. blrcnletiin|rck otuk bn m0lr.dan.
lH. poj6| b! pbjyiirkdd.kreFn H.cinki
komiteleinin, Nofr(K.d'ni,rDenegrni.
(NoMgianGrcupof woftn)EAh.valul'bki
ik egnnenle.i yriiirenbvecgrub!nu..6men
dd.kleiolmadan6iautoul.may. koiul.m!.d',
Node(veHollanda h0kndederide,IHE prcleei
iin brndai bnunakadaimaddde{.lsllad'

a Okqll.rd. lEn H.klln Ealtlni

Pilot Proielr:Egitimlea
Miifredat Materyallerive Pilot
Okullal
IHEproqrammr uyqulamsk(in ilk 6n@
Amavuirukb insn hakrarneEl hiwre(ek
6Eretmnleyetiine.ek bn!ekidek ekibe
ihriyaqmEva.di. u uiah.aeEitmenledn6nemli
yard'ml.ny a Pedagojik Antrm a Ennit0$ ndeki
uzmanlarda n elilmD 20taneeEtmei ydittndik.I
Yeiinkilenb! 20 kiJi,bundanonra verilentnm
Erlmlidv dahaoNa aqlanpilotokularda
ilk egihen erolak g6vyap!lar.Amavuduk'b
daha6nceb.ylebir0iiin yaplmad'g'ien IHE'yi
yapaek olanilkEitmenlerin yeti9tnihesilok
6nemlibn ad'md'.Dahasonra0lleninen buyuk
ddd b6lsesinin her bnindetoplam600'd.n laz a
60dmeni kap$yand6d biyik egitimeminer
doznldik.ayd amanda,A|HMtaranndan, ayn'
u2manbnairbnlioii(eftinde olkFpnda bn
e!itim htiyaelan arantrmardayap'ld'.
Bui k <nimleden 3 ay $nra yapran bn
aE tmayra. bnld6gdm.nin6lr.ndrkl.ri yni
tekniklerirnl anndahemenuygulanaya
batad,krann, q6dnk.r Mv.d egitiminemin,n
t6mam.dikrai6r.olduqudikkatahnd'!'nda,
6Ermenlenn,lailm(hgr v..tlilesini
deft kleyenyeniIHEreknikleiniuygulanaan
bizimlin 6nd bnbaranyd'.b!rctmnleinsan
haklan.Eitim eindei klaik, bilqiaktaran
dEdmen modelinibrakp, in'Jia
onlenebil*eker degitik6Edmen r6lleinin
N:iqFo@sabiwj|'Hdge'|6mm'&gihidbg{
r tun. HdsE.i eib brcrduruhaB! 4iim"dse d"
{iin y6i*nbiyrr lsi b crerc42E4rGF.'bi
Okqll.rd. Inr.n B.llan Egitini
Dahason.a.Ahavutluk'takirnfla6 qdre
dtzenlhnith3leryalls hazdamaya$5lad'k.
orSsirkersde bd m'r insn h.khr .Eir'hiie
i qlli mareryallidilmizeeevirdikbaz'
d0znemelerve ek emebnebunlanArnavunuk
lnh0dn. uyarad'k.Omegn |'e( dilinden(w len
birdr kibb' (o.uk Haklansiizlrh6inin en
onemliyonleniaq'kla*enbalkabnmetin R
InianHaklantvfnel 3i dnGini,Ahavuduk
korullannasi, ek enehbrlqilene.. alyordu.
leesy'lndaEoitm sakanl!'i yap'ananlarman n
ilk.omd meywl.nitoplamayaba5ad'k Llk
egitmenlenmizv. i,Ectfr .nreinizi^ yadrm'yla
uzmanlarm'4 b n.inn'ftanekizin. !n'fa kadar
her$viyyeuygunbifdizideBkiLb' hazdad'lar.
Digeravrupa' eEirimlumanlann'ntknik
ddeginiarmr ormamzaEEmenbu!ahm.daha
gok,kitapjalAnavdlukoku|arnag6rc
d0zenl.y.nAhavut egitim(lerintabalan
enu.unda94kefl DahaenraEEirimBakanlLql
laynakla.. ku land'v nlkeqenellndebiinn
ok!llaradaEn.l! andabo knapqklaniklnd
barm ig'nsiizdensedipserelli di:enl.melei
GeC.nr0r(inde, eqitimalanrnda kndimDi
selnmi' bnd zitigrdhen elkitap( E cd.6
kiap!'klanyaynlam'nk. An'kAn.vutlukegirm
r nemini. ddn05t0.0l6eindeanemlibn ad'm
olalqddogijmorbtrpilotokula(maya handrk.
YenieEitimprcsGmknn n h'ranfrsmda eird
uysuamasdrc!si o dukF 'k kura dE (n;
penaqoj uzmanlan,sakan'k ve poje denkli er
nedenbu yolabasvufulduEunu(ok iyibiiyo ad'
rfroenndDh,hryr er6!rM!nrcnq di
.d n.h!d 4 hq bn moddh d ostrnn! edrc dunfu E
dumeu r6d!i rdtr. su rerbai ez d i6id i/erbrc
bqlknfu6Ebb|hTnqsuPp@nF"efu
h.rime.irrr,skteFnhh n ydne.i b dlnrn4;
iiiforh iri adi ved i;6rornn I i dtrermei w
doei..ri ts6f a w 4mr dn+rsr dnlh L
n..^ d! k!tulan bu ilk pibr okul.qdKk|
klllm'lokbinon ditim m.tryall.inlhrd
.dildi4 bnyqola(a|il.3uokol.6nenr.i da,
d.h. s. d. ftn olL S*lind. d@k.rrnekr.
Buplld okul,do&nDnt.lr h6t.zl..i il.
nft 4 ya.dir bibi ndren.i ic.riyordu.
Bur.d. bornnorulbnmd. y.rtuk itbdigimiz
korlll.n { d.mkEtik otum' r.d,r, !|l'i'r.
One, orurd.k'6Edm.nl.r .lnmek di Dilot
okuld.^y!r. .nd'Ld.b.en4liEndabuun.h
a7okurunh.r biind.n d.v.t edil.n 4 y. da s
olra'6i .Oitrur t(in bu pilot o*ulu kurr.nd'k
bqd.a ar.nin gdi adiid.ri.ddmi.i fird'r.
zam.nl.pilororuruDuzwdildkl.eikolull.t
.r.nhd. b0y0kra*larolduoun!q6rd0k:
t EoniBmotid.t, IHEE dFoka.iyi i(den
(.pd htird,t drr{ikkrj iL aiginLtiriLnati.
! or4 ot!tr'r'kr,69.wik vcirsr*nda
.crl bir otum bt oruflnr.du.
"bi.litin.
. arl.l.r.(dkr'nn' buokuragdnd.meyiGi.ih
r suokuldaki 69En.il.r,ihril.lr.nn.rrmrrnd4
di!.rolull.nn 6gr.ndr.im qoEd.hay0k*k
. Ogl.ftil.r, eflin rrcind.diE.rotulranh
aoGdlsinc gar. dah. y'ik*k bt b.Fr .rde
. Oor.n.il.. okuld.k , .vdeki re toplumi(ind.ti
g6rv E rrumlul!ll..n n bilin.indeydil.r c
blnl.n ye ngdnryon.d'.
ay.,@onimB.r..hEr^, |HE,yb.rr.n.r.n
yolu^d. hdtnno*ulbn i.Eiy.d hdlu.6:y. ikna
.tik. ayl<oh.m dio.. b6l9el.d.k'eonim
bi mbnyl.i9bnlioimizi9elittnn.lnkrn'n.ship
oldok,h.m d.b.k.nl'lokullaE m.t .y.ller
96.d.m.r. b{l.d'i boyl( A|HMnin h.n0:
do9tud.nulai.mad{r .!dm.nl.r d. i.e.
h.kr.n Eitamiv.m.t! b.gl.d'.

trr y , o yrliin !<ikn .lt b6rs.d. piroio|lrlann .dw $Gini ba'Ltuk i(in .r,a'dati .dntrn

1 llk.d'n: Egitim6.l.nlq ilei$l/i!lylpdr.E oy'liOnpilotokulyaprl*akokullan Fsiyo.duk.

30 otulLa bulondullanb6ls.d.li ftrlc.i konuml.nnaotul ve(.|'$^l.nn'n lHt ritor olul
olm. tftEitu, (.s..in F .hyap'nn bn .ghim n .t.2' oladk rulbn'lhry. !yq!nlu9un. 96r.

. Ikiftird'm:Oyl icin$ilen hd pirdokud'n bi. irtokut69dmeni,bnodaok!| 6O'.rn..i v.

bi. modftyad. m0d0ryad'm.R n,nklnim'yla,nrln.dabnhafi. sir.n bndgrcri.n.gitim

. 0(0.or.d'R3umimn6ial..agGrm.ddd6.dokh.iaron,el'n'lt.np doks .d.

hoi.n 09'6dbE y6..rir iki sonior .oirin ffj..d.n wiyddu. 3u qhiRddd, alfiM w
PAEumnl.n d.nrtunl'k hiaai E vo.du.
. Ddrd0n.o.d'mr D.h. bnr. buplldokullar,bulundurr.n borqd.kidi9..okutt.rdangt.n
rqok 6{rdn.. grupl.r i(aniki gonrol dlrotren e!ni6 eminsl.ri dn:.nliyo.du.3u toc(
n@ftrr bn b.b8h*i b,nnn60ctFhr, ien hakbnrgitimi kmendl .EiritmirduFdq
bn bab.d. i. 94[ikr. ]00-a@..& rftn v.d'.

tu90r\ dulu Ehiminbottu banr a{.!lmdd E PAEiriFidili y.p,trr.k srini tiyo. A|HMis
icin62.1hd'nem'rIHaEmin. d6iuv... Bu b.!' duruhlarda.tut..y.l E .Eitu g'd.rl.ini
si*rlk F tolol!.r. alitjh 8.kal4l bnin|d

t0 ololl.id. In{n H.l|.n Ctttiml

PAEre alHM td.nh. r.d& 6Er.r@b
yditrinner. &!iri .yn' .rrond. 6Erdml.in
IHFkrwamlann. yakt4'ml.nn'
d.ir bileildini. E yinr.hkri irq ,n,f iqnd. y. d. d,r,nd. yrp,ran
bilin(lsini6!(mey.C.l'rye.69retmnk., iEn
h.klanG taihc.ri; ulud.r.r.' .nl.ra la4i|re
iHEnin Digcr Ed(l.lilder v
Topl.rrtrlada BOtOnl.ttirilmesl
3nyandan Fl'tmalanm'2'n k.psm'n'
g.nirdi*tr, h'r'm':' .ntr'*.n E b{ pirorotuttan
.(a*ea di6ery.nd.nd., inen hallanEitimiyle
il9ilietrinlkle.wtoplantrlar d0znliyoduk.Aln
zamanda, kum$ oldlgumuzirbi ikl. ni
g0dndimk proj.rt d.h. t 2l. iEn'n bbl'm'nl
eEramk E harih.:trd.('h$nr.nn irqirrini
d.v,n dim.k * doronol.imizi d.ha da
qirriml t6.0nd. (.hrryodu[ 2mr y'r'nd4
.b olulda pild uyguLtu 6.dd',r4 bi' y,ndan
d:r!dkin|ik|.lidi6|,'odJk]
t 2-5Nisn,200r:-Ah okurrar36r$1..dki
insn h.klan.Ohimii(ihe!nimm&.zleri"
b.rrklr0lgonlcl btr.mh.r. Bucminerc,
Pern!P.qin,Cdmrh,pukqoelvin w ra.
phnlsind.ki lilih modorl0kler
ninrmskil.n
ilokulm0d'r.'ind.nolu5.n69kitkd'ld'.
. 7 Nir..,2001:'lnr^ h.tl.neEiriminin
r6hi
m Errd. bnrnhr.trnih6r konuruywa ak
md ropbnrEj 30k r'he.
. 5 M.y6 - 3 H:2n.'\ 2001:P.rnEt Peqi4
crafth, Prkq o.lvih. v. t . Fhidnnd.
burunan3h,pird oklrdrn s.r.n .qdncdern
.Enimii264'ren fazr.kat,hmqghitd i.
. Inn haklan.Ehimlnlnyayg'nlatrrimar v
g.litranlnsi
k6nulu yw.nrk mastoplantB.
IHEpbj6ind. (.1|l.nrivilroplun64otl.tnin
r.mikili !4lob.|.'ini p.ylarilar E jt6irriEi
Ok{ll.d. In$n fl.ll.n Ealrimi
d0aindki |tfu* idn h.kl.n lutumla:
ine; harbnn'n n E{tu d$ir .dirmri: IHE
insn hrkrrnfraliyell. al.nlflnd.
1| H.zran, 2mr: urusr 56pozy!n: -tiy6i
p.nikin eqftim.iftmind.li ..loml.n iliitin
29-30Eyu,Iol: h.okull.nnd. t.l6.n
.oitme.le ed0z.l.nenili 90.l0k.gitim
r6-r7x.im, 20o1: oklr hodorr.ri,.gitiE
y.rkilil.n E oErel'mnlsink nld{r "Oklllaid.
d.mk..iit bn @6rn ollnurul|B" konulu
iki gnloksiFr. s<nimr -^u^d. b! nm
y6n ril br.rrM prrn, hdflr.rl,.
2426xa'm, zool: Oofti.rinin :il.ldi.in
bolgehallh'nkd'ld'9','lne. h l.ngitjh
prorBininajr.rs, 6{r.n.irn * 6!rn6dr.r
narndaki'lirkiler
oz.ind.ki.tkil.' konulu
r0Arali(2001(Diny3Insi H.kr.ncunn):HF
prcjd^inulsur.nmen'kdu .r.n iriEi uruEl
konr.r.6,ndu.nrenm6i.3! konf.r.@
.{nim t kihhnnind.L.l.n. pilorokul
modrnsire IHEal.^r.da.Enimalmt
ll,r.l'& 2Or: Otullad. |J.d.m d.tn *.atik
r.kib..l'n|B seRi.d k qi.ri.n poblnlr
oE.in. ilkokul6Erctn.nl.nn'n * .Eitih
t.kolEl.i 6E@.ilinin kt'ld'!' ywad.k m.e
15-15Ar.ll( 2001:Ti.an'dakiillolull.rda (.l'Fh
6!,!hdfin k&rd'E 'ldn H.kbn tqnimjnin
d.lnik d.de ebdlnbnnih6f konlru
l'l
insan Haklarl Egitimi Proiesi'ndeAhnan Sonuflar
1997y'l'nda,Norue!InsanNaklr EviValf
(NoNegianHumanR qhtsNousetoundation),
HEdre.iyle ilqilib r deg..Lendirme(al'!mar
yapr. Yap'ranbu degsendnneh n @ diqd
qozremlsn ionu.unda,prcjemiznyararlanna
datrasaEda belinrqlmiunokiaLan $prad'k:
. Co.uklar,
shipo dukan h.kvesrumlu uk ar
dahaiyianlamayab.r ad'.
. dgrehen.6gr.n( nbi iEinndtaoUmruve
qrrenr bnodam yan. (&ukrai'dtta
kendilein daha6hai hisRdiyorlarve
.rkinliklereka! mayadahalok ktek iler.
3u dkinlikler,
iiEdnenlein m6l.kr b<e.ile ni
geliilndive IHEalan'ndaku lan' an etkilatnli
y6nten,69r.tmenlerind qerdeuleini d
slirtnmelerineyardno o d!. ( HEa anmda
aratiilinin b l(oau dErdmenlerie n yeniydi)
oE.en.iveliedyl.ildiJimfa*l bn6uelik
kazand.O!rctmenler. ver'lerve
dqrendrer
aiarndae(akbn ibi5imslirti.
Pilorokullarnodam'degi$i,daha.enki ve
z,"nsinb r hab bndndii Ogrenilerkendileani
6zq0fhi$ediyorarve e!itim almahakk'n'n
bdrn tam anram'yla !'kanyorlad'.dgrcn. ler
d3ha6zsirc konuslyonarve d0r0n(eleini
12
anrk herokurunkitrphanesindenrer kri IHE
oqrctmenLerc, altmaiireoiiimytintemlerin
n
anlanldEL billok minrve'id. Grup
rarrm.lan,a( k rn smalarwkarlmqlar n
hazdad'Eve$ndugu nateryarrerqonomozde
veilngirininodaknoktarn' olunuruyor.3u
6!rctmenlerveeEitim.ilinyan'rra
(al6malar
6Eren.ier '(1nd. ya.an'oruyor.
3yan^dab r looktansevmedi4i bn9eyiyemei
istenm,n. "ohusn'yorum veyemeye.q m"
ddi.x zsn babacGpbd" 'rEe onuy.m4fn.
dayakyy.ekin."Co.uk.evapverdi,"B.ba,
6Ererm.n mizb zelook Naklan56zlermesi'n
gii.ekimsen n to.uklann'
d6vmeye hakk
o mad q n' 6ybni." sonr.ki
sin 6rkeri
bab.
dErermenreqddsmek iqinokulaqn.
8it.n bu gel rmerercragmnarlhat gerelen
br:yokiorunLarvad'. Hazr mah,yal eden baz'an
Egtmend F da6qrenciler (ln !t n(emotw
edi.idegildi.Baz'lantekdij.aydiya& yen bir
l.vanmuyodu.oahada6nemr'i,dEetnenrsn
InE b ilq li maleryalein d I nda,bulunduklar
top umdave okulda,iBan ve !o.uk haklar
a an'n& kar'lan klanpoblmlerin(620m,:ne
y6nerlkyard ma lhr y.!la. v.rd, Buproblenle.
okuldanokulararkh'k arsderiyordu.
oksllarda hen HaklanEgltini
ln yrd. oruhly.zma bilnE enl.r, bn y.nda .r ol.r,lq90.0n02d.ltiE1.tnfbn 3.rn'fa
k n dlahnl, darjsbr y.nd. ga{bh k.ynrrbEn k.da,boion$d.rda v.b.d4'k <iihinin
mnhr, K l6n n.kbn .Eirinind.kiyaklqmD rmel bn 0.iGin4 bn h.itrl't vadad e.tlik
bulord.nlokciddiy.relsrunl.rnC6lsnnne eEitimolrr.k d.hiledihirtir.
y.rdrmo016@15kild.lya anmarger.k,yordu.
Pfog.am0lkeg.mllm y.ynEkb b.t nr'oln'4ttrk
atu AmM dEtu.d.rq .kurd. qdkl.nn
h.kl.n^'n kmnh6' rde.dr p.oLryon.l
b(..i|g kundr.rak,(.l6malanmEbnon
wiy.t ratmakkEdik.verdi9inl..lhiml.
dlEtmnl. n,96.ukr.rvwrire .bnlikt
yrpr'kbntart'rro r b.rin ndrnardkinlikl.ri
4in6rl konulr.b.lirkn.l.iEy.drft'
oldloum@ qardok.onEEin Atmvu{uk un
lu.rind. bulun.n M.li: . M:dh. bate6i.d,
(&!kl.rwail.r.i ik bnlihek.ndaval.ftn'n
t rnrrEEretkinliklerdothlendi.Arn.vuduk un
9on.rindn(fa*1.bal9.d,.2'ihkh.kranylt
ilqlli(Rom.4Yu^..rrw M.k.dony.h.znhk
n.^lpl.ryla bidikrd ananlkl.d{lz..lendi
.yrq C.olkler bt.Ey.gEtirio bi lh.6nFy'k
60mmrsini*gl.y.n kohlne.ar.r .irinlikler

G.digimizgo.l.rdc AIHM,proghn
d.ry.ll6inin !.rn.d. n. k.t ' dkiri
kurl.n'rd'En' d(ftk (in aMvut 69dm.nl.b

PilorokulhdakidEdmnlan 9{ 6'r,A]HMnin
E d'gi eEitinl.c h'lm'r w qo{ub{ .9itinrdi
ant@ kat .nl.nn x 7r'G,IHFd.ar.dq
agrtu.nkh.p9kl.nn'kull.nd'kr.. lqdedi.
N 42!i,nn'llannd.IHFrkinlikl.i
* 5f i, in'nannd.lHt aknlkl.i dri:..lem.
bd.il.rineqondill.fni blldil.L Bunl.r.

.A'nMrdri iu4rd. b i 6Bidrdoc0o& hn tu,

brr( { 6.n iidninrl.inrr d do.i k nfi oEh&r
|El.|b4d4!n*n!idi@a4i.nn&D

dtuiliFrffidEjhsryr.q.di
hEd{hhrfrhidhdri$fus.u@LE

olulbnr. lEn ||.rhn Eatdnl 13

0nivrsitelerde6grtmenlerin oluruyodu(dday' birs ieinEla'ebak'n,z).
Pbqram'n dikkadibnrkilde
uyqulanmaeilln iki
Egitimi fa.tlr qii5s.mine dozenliyordukl
. 0gr.hcil.rden oluFnbetsrubu,INE i(eigin.
w doE4maha rayaneminsrerwrdik.
Piotokulannaeld'o,yoguncahrmabna s<en seninsrer,.!ren.ihdn w penasoqrann d6
bua|ny'lboy!n.a,0nreuitelrden l,500yeni hosuna giden,prarikvkanhmgerckriren
6Erermen mdun oldu.Bt n4.u .o,etmnr.E er[ nlikls ice.y6duYniIHEyd^t.n ve
'n*n hakbnegn'mi vernken,bnyandan da,lH[ tekniklein Eitimy6ntmleinden
n selenksl
.rannda,ltFtiirmem4yni6gdnen s okurida nekadeia*h o dugunu, pirorprcFnindaha
s6.m balr,yodu.lHasnKinin ddam edebirme balndaykn qortmenin6nemlioldugunu
lin ynioqrelmeilsn onlvBnebrden mzun
olmadan 6nelHEalan'ndayr nnlnr
gEktiginig6dnk.IHE'nin eEtrimf.kirtelr . Bndigsamrnsd pedasoeraG vsirdi.Bu
mffrcddna niyihangiyonadahiredrebiheoire yoqunlaettr'|fr'r
3 qonloksmirede pdaqoelai
la6rvmek i9ininianhaklanuzmanlan, eqnim gilimmod0lleini 69r.rmektin yetinniki.
fak0keleid.kanlan, pe!a9 lar,6Eren.iler
ve arHM,Pedagojk ArastmaEnnirn,ieao ile
diqer0rkerdenlH! uztunla.la sdristik. ayn.a $bnhE(sninde,hs kd' 'mayasdifika
diotr awpa ':rkersinin<irim itureinde insn
h,krankonurunu naerFzdnk|eniaErttrd,k.
UniveBiieleq m0ridailanna pilotbnlHt 3it0n 69rendlerc konuyla
i19li knaplarremin
progr.f,n d:hil dm.leani 6nemeF kara.wrdik edildi.Hertni*6{ede birgiey..r.n.forokop
w bn pibr prcj.de 'iniveBitesb bnrkb mak'nereri,IHFkftiph.nelrivpilotprcjeilin
!ar'rmalan(ln 6y'l 6n.cyeinnilmillHt
uzmanranndan srckliolandigermareryallri
iqerenIHEsilqi
bnsruporu9tudut. Me*ezlerik!ruldu.sunlann hep. ^lHM
Projye baslamaktin ilkdn(eAmavdlukla
dE,.tnenytirtnen nn've6itere.i
bertrrdik.
Bu ogdmenlsincgitimdRiniBDantundadra
,iniverirerer
irkokurar(in !dr.!rctmnrqi re qoreizle*cn,mololleinnekadarbalanyla
oltaokullar(in herbi bEn9tauzmanogdmen uyqulandEhrd.Een.ndirmek lin bt smet
y.tirtiriyodo-EEnmBakanlqL'ndai 6ze* qelinddrk.5
Bnped.gosyadapildmodillein
oldukLan dn,hrnhiveEite kendi mifrcdann' yerinde'zley.n,
uygulanLln' prctenin geki.dek
kadcundanbn kit i e ankd yap'r'yorduProFnin
ba5|anqlgmsnda,pdagoq|a'9d{b]|gi
0nive6itelerre3iviltoplum6q0de aE ndak aktamakbkaldD'kinreEile eolanildieimrei
9fi51.n gelm ii ilrJkil.iind. yad'mryla,ilkotul y.G i d'i2eyde
dEildi
amaekieminenerc
6Erermeniyetirtnen dndeeer.nberfaknhenin,
bu plor prcj.yreirsirenenw d,tekFrcn
dekanlanyla bagbnn|urduk.Dekanlar, tEnimlakcielciilebullndlklan5hnbdeki IHE
lalolreleinden 20bne sn ind 6qEn.ti 5 pilolokullan
ararndak!rulanil skirer
(ol yararl
pedagoq s.(ti.seilenbokiril., nn haklan oldu,projr
kanlanaEr.n(lean ilkolulladaIHE
belgel.iv. kutufrlanhakk'nda bilgile.ini
6l9en eEitimreini
ku[anmyaba:ramdma o anak
bnankdy.pr'nkj''sUanketene|deedi|enbi|g]|ei
pibr pbjemizibadar'lmak idn kullandrk.
OEretnn adaylannac le.eklHE,bnd6nem
tir.@k brproer.mol.rakbs .nm'n'.str
prosRm.bn 'rkorur6lctmni (in ssekri UtrF|oqrci(iollgEdnreMdqEAHMu.m.id'
olduo!nud,4tndoEonoz l6an haklanbilqileini rE btr Noc iE bn Ho aidn 6dci( debedlid n!
vere.r20!erdakikal'k3eEilimmod0l0nden

okull..d. In$n H.kl.o Egirini

 D6nen$n unda6grendlerl degdendnmki(in Bo,hmproferbnellik baI' mmdan,h.m de
dEilikyonloler dddik. Cokbnegmeli6l.r pbjeyeh*de dde[cnleden bag'dar
yaplrk,IHEalanrndamakaleleryazdnd,k. rophme' atF ndanbnyokbt baq.nydlsad<
ranf marardnz.nr.dik.
look hakranyra irsiri 0l yrlicindqilkokul6qEt n.nleri yetir!rcn bi(0n
g66el..nlandtrmalaryapmalann'irtdlk, onireEiElei,IHEprogramnzorunlude6ohral
m0fredab dahildmelein. ilna dminik.
Bu(al'!malann son!nda, pilotuyg!lamailelgili GinnhnrdeiHEprosram'n' bm ol.rak
bk .apo. hazrladrkre oni@Btrelerdeki pedasoji benimemiroran bunniwBirebr, kitapvediEer
b6lomlerind IHEil. ilsiliuluerbnempouyun malryalld. ilgiligid.1. kndil..i
dianlediL bueBpdyuru ArrEwuuktakib0t0n
lhim{ak0herri kalrldr. okanlaabi ikt
ooretrunleindekatldqrbubn deae EaitimFak0ltelerinde
insan
pbresyoh.lEnmaocii'nda, ikiylhk ulsularo
HaklenE6itimininSonurlarl
prcblemleibd'rt'k re onund. 0nireEitel.dn
slenkat'lmqla.IHE'nin 0niv6nl.rin6ni
molredanna konmarnt l.ndileri6nerdi.sunaek
or.& otukur dEdmenre ni rtinnen fdkorte
IHE'ni.yaban.'dirrrreedbiydi
remsil.ireri,
nabMik re {izik t nh re oE..ta; biyolojl{
klrr.dallannday*i5.n 69rdm.nadayhnh'h
96d09'ldeElere dahii edilh64e irsirndikhn
ni

'oar . Ek;a 2002dahnrne.n @ etdr.

i
I

obll.d. lFn Hrklai Eiitimi t5

Pllot onisEit. Miltred.t Soclnln t ytul.nruDd.kl a.lrml.i

. E0ilmtak0lteleidekanl.nylai irkle.kuruldu.
r Hd bn anivuhedenpi ol uygu.ma lin 20oErend veberp.dagogr.dld .
' 00.nrrhrin
vpedagoglann ihtiya(rrnn'be|nleye(ek
birt.rtyaprc.
. U:manb E pdas.slar,b{ l.rtl.n al'ronbilgil@ E diEs lman, 69Etnm w 69rEilql
yaprlang6rsJ,nbn.Fnu{lanna9&q .y@ diEs iilk.led. bu.land. yn.'Iold C.l'sml.n
dad4.rl.idiEak bn pi|d.!nim prosr.d' (!riz .girim modiEnnd. 'r.m) e.finirdils.
. B.r.6!rcncidenoluFnstuphrl.bui.ln'klein d{rdirdiEiehin.rld dozenlendi.
.2t pda909u.
larld'E, mod00.ina9dimiil. i19ilieEirinininv.id'E
c(90nliiI bn

. Oqrctnnlerin
ve60ren.ilrln okulrnndarkiz nodninuysulay,.rkl,nwte(ib.
ed..eklrdortayr'kbirpilotuysulam.donemi bailad'

n kd'rd'E'uruarbnampozyumdrLnrendi.

t gniwBne|r
lHEninmniid.Gd
lin. day.n.rak,
mirredfr d.oirikliklsyapilar.

Br.nt Olr.tn.nl.rinin onlv.Blt l.r.L Onaokul6E.endler ( n186moiiedanndadnemli

IHEal.mn.t Yetlttirilhell
8und.nionrr baramam'u qerekn,Arnrvutdili
r d.biy.lr,maremalik,Jizik,biyolql,kimy.,
r.nh E .o9rafy:b.ansla.^daftord 6!dnk'
y.rirrn nrrklnebin mntuar'n. rHnind'hil
.dil66iydi.6ularohelea ilkokula!rch.nligi
okull.nn.b.!l' olduEuidndah.6.rkutulmul
rHE3i9i Mdrczrdinda yniprcjeder,yddanm.k
deEisiklikler. ihtiya9v..drv.onaolo un$n
rn'fr. nndaka{rcfilerc y6^.likpdik haliyederin
ynihnrci edekir.du. Prq.nin.n halg w n
tokproreryon.llik9e..hn ny6ntiEhrdE
(in lh.pqllann hdda.rrydr uzunqDrqmd*
n yogunbnbk'nFhFan.'n-nunda lHt
uzh.nlar6, a9q 'daki narr.d.n h.zdad'. su,
d'rnyada ilkl.zyaprlanbirehrmayd':

AIHM,ber,:nive6it. yap.rak,20r.
ileisbirliEl
!0uF{hi,6'd:bmfthmry1|dGbdnabn4biqi
kitirlkkaha 69ren.isrupl.rylay.ni b r pilot
uygulamr briat', sununin hefbL'rnlveGltnin
oil-Edb iyar.M.remark'Fizik, ra h-coE6tav (Noed, M. Hiys.i {r@ql er r Mdr (PAE,
3 yolqixLmyaB6l0mletn&nbtrdgrckl ccild .
AIHM6Ercn.rlerin w pedaeosl.n.IHEblbnin' (rrt^lfu[r),vddhrr 6qtut b]edon
6(nck iii b? dizi.nkd @hFanyapr'.o,ha
on.a,grup|r..,p@sr.rohaztrhrenin. .i
E ildiv. p.dagogl..i{initim roplanll.n G0tonwi!,vlbh|l0iry6i.)Eb'r.dfudI

t6 Olull.rd. In-n H.kld Eitihi


. "Maiematik,FzikvelnsanHaklar"
. "rrih. cogGry. ve rnen Hakkr "
r "B'yolol,K myr ve in5anBal an"
.'vdanda:r* tE t h'. Yaba^.'Di 4w nsan
Pilotuyqulanaranam
andE hda,bubes0n'6ne
200yese ind'0nde,rHF,k iin veritedezorunru,
diOeri( lnlver tede Fselme de6olarak
ver iyorduAiHMbu p,oleninbuytk bn baianyla
bframland'i'sitij:iindedn.Un veEtelerad*
ede.eker veyenimezuno an oqrcrmenl.r,
gdr.vd ie basla4.n,insa^haklaneon!niide
refftbelerimizden
Oirendiklerimiz
llmudumu,dadk d kelqdevelarkl'kolu larda
yaiananmaandrnsanhakl kavrenl&nn
frinedab dahabiln( ibn5ek lde dahiledimer
!e6!.ehenlere, n5anhaklankuittunuen rlara
ias I qetne.ellarn n qdne'i mei blttn
u l k . r e r d e. E
k tn:iiederi inlaydalokbln.
Am*d ukb komlnin rejm n diiusinden enia
demokaiyes<irddnem b F bryik bir &a aj
sq ad'.Huk0ne!inve 6zellr e de Eqnim
8ak3nr0 hm ddeoio madanlHEnii kesereine
yaynamLz(ok zor oludu. Digeriaraftan,
insan
hakr kavramann' d p omaileinde,dt
poitikalr ^daveAiayaeanida kabuetmelenie
hakr eaiimirememekieo an b4ok d*r-4
n vesorunruuklannn 6qretb,q neen n
haklann
o*ullarda in5an Haklafl Eitimi
Ai8M,bu eqnLmproqram,na otry' ,k dorcn
dnde 2 m'ryon
asD doLanndan laz a ha(ada
yad'.rabi k burunbu irb rrqisore.inde PAE'den
2 0 0 2 y' n a 9 . n d , q i n d A
e ,H M b i j ^ y e t i d e
bu
tal'5malanfrz anLkAhavut uk rnnlann'nd nna
(Korova)vetu lep'de(Makedonya)
nranhaklar
eEtnenlei yetis'lmeproqramlaruyquluyonar
ayr.a, a HM,Bakanurkeeri^dedeverebaqlL
karI m. laraarnavutuklaki lHt modein $nmrk
( n ba qe$lb" konle,ansdrzetr emeyipbnl'yor
baFrmak I n, ara!'dak ad mlBr iakiperneniz
Devtetire itbirtigine day.h ititkit{ k!run:
Hereydenon.e,huklmerveEgrm sakan O
rdr.i Jiydidurun,hiikiinerininsan
9erekiyor.su
ve yenliklerene kadara( k o doqunaqore,bir
u kedendiqeralkeyela* l,kq6rtere(ektr
Korulano um!uk'raijyaj b r, Bannavanta|
Devleiinpedasoruzmanknyrarbrl0 yapmann
eok.nemlolduqunuan ad'k:PAEdeveieb,qrrd'
an: mifiedarqel$ t me5a a. ylalokyak'ndan
i q len yorduve r0nedat a l9i doErudankarar
a mayerk" ne rh pi. Bueyede,AltM ve PAE,
prolerire. nde(ok yo ra!etm'rlerd
Ama.'n'2.ul.tm,n'zryad'n.' ol,hile..k,
qinsihinizd.nyaEn na@kFrmrclrnn'z'.nlok
payla9. d*ld kutumlard .r.9p bulroldmz.
o.vld lutunl.ii. 6n an'fal olduman'n ol.i
sakrnhkl yadadvldkuruml.r'yla
l$.bil.(.k anemlikiil/. ittitaklar
luhak,
irbnltiE gitrEy irD .rh.| idn. ulGlar.d
o.9.niatonlann, b.rla d.tal.in ra d. livil
iopllm 6@otl.i.i. d*lini :lmk.
Hnkim.t orumlrlukl,nh'edrrmek( n,
hannatm.l
dahr0n(. imala.mrr.nlrrrnalan
(6rn.OinC&!r Hakrans.zl.$n60.
. OkulE og..rrnnbidikhn yolurrr hlrlm.l
!z.i nd.ki balhy' antrmrt.
. 66rvinizl,slle(*uklann.mimknnolan.n
iyi.Ehihi 4grarokkonu'uh&hiknmet.y6l
qon m.k ola6ksunmak.
B32'dutunl.rd.,iMn halhn .lnininin
m Edab d.hil .dilf,a yolund.ti eb.Lnn'r,
nlk. s.n.lind. delil d., .yd.rl. yadab6ls.r.r
dlzeyind.drhrkolaybnu.r .r.birn.Mi..d.r
oze.inde iaz ehibiolanklruml.nbeli yin,
bunlarddldin hangidtI.yind. duEokun
4b gi y6.0nd. ilirkild rutui.
rr&t ru d@r.i AIHM.iEn hakr.r
eqitimi.la.rndadiE.olk.l..d. bt(ok uzm.n
olduEuuvedeftkalmabilR.gini9ard0.Ayn(a,eEitinr n.mimizormarnr
naddtdd.l Fmek ineyRk ulurlararan
tmrikiliklrn orsaniaryonl.rd,ruKd. Bu
lutulqlr boyokbnp.oidin Wuhn'.y! ko'B
4i.g.r.tli .t@mik k.yDkl.n !.ronn
y.n'.da. gnitiminizului..ar.' 9prd. ynrcr
dndyd. 6t goKnilnlike!l.y.biliri6. sn
h.kn6d, utun.rae dn:.rd. tiyrd. r.knik v!
maddid.n k.ld'a'n'q6d000birp@jey.drh.
tfloirnt rt 'rsJr,rr[ lii 9.oj. dKimizin h.r
bireilEdla diiplinri yonl.i .rl. uygukdq'n'. eatujr.n4,.. y'riaEr'6 * A,tuduEu d.ha
pilot proj.l.d.n (or 5.y 6qandik. filor proi. iyi bn s.k(d. la'yek bn .onin iftmi
urg!larul.n,andiEiniz bnitim yaenini.
2aydve90(10 y6nleinionay.(rl.nr,edindioiniz
t.i:bld .y6inde dahaq.n! k.piml' v. (ok
dah..nili bn pbje bed,yrbiriEiniz
la
sizinl.h]niu..l.n bndutund.h. v.r Pdaqoj
lsdi pilot !y9! Ir mrlar, .rin.dq srek.n
yatnmd.h..zoldulu iEn,olulidaGle ve
hikad Ftriibri Fld proi.ldi r,.h. toLy k bll
edsr.r. 3u ydkirirs, b6r'r. bt Foj.yi, sEr*.k
v,d.d.ng.'.klbnd.n.'o|.l.r6reEbi|n|.|
dahaonr. d., pbjnindy*i r.hlik.hrrarm.
olatrhqronay.gkae, uordurum.d6hden,
projenin 0lk. 9.p'ndalygul.nm.sndan
vase(.birid.r. Buyiz&n pld uygul.rolarllsi
kutuml.nnrre6h' aFfl n,ghFbirir ve
p'ojdiu g.nir k.pend. uygul.nm.ya
b.{lam.d.^ 6..e baladdi6l@d.yol .labilidniz.
Egs pilot lygd.m ba5:nlrol!8, siz. d.n.l
wrunydndl.il.r,eEirintinni (indepojeni.
dahak pemholar.k ut'sul,nmrr yonnnd.b.ik'
yaprok itin d.ha sklo bL konumdaolekl.dtr.
tta diz.t/. h.'/'rt2r rM e itti'tttiE guhx
6.mi h$n rkirdet4orenmodidn. d'.eoin,
okulm0d0.l.ininIHE$mln..l. n9lmlriv.
piloiokullarprot.tihinplanlan.nna katlmalan
(in(ok (.br h.cd'k. Elerb06krrtidkuw.dr
bndi'.nirl. Lrrl{4@n'& d.hr.lt k drf,d.k
hnk'imd (.l|l.nlannr eEhiml.iniu. d.va h.k
eizin(inyar./' olekfu. IHEema..d.'i.dq
Enih .(B'^d.n kehn4 { a.r' bt hava
deFould bn*ieiola@ktr.Buuygulana,
dd<ine ihriya(dqduEu.uu,{..trl olqFnl.nn
'{nind. 'nif.kl.r lumak ign ii bnyoldu.
0k nizba @nh'd.n y.dtt t tit6i
doghalr. n.d.niyl ciddiolr..k arar gtulr bn
raom...hal.n(ok
sy'da prof6yonel 6g.ehen iLep.dagojiv
mnfied.rg.litride .l.nlannd.urn.n krril.t
vad'.Onl.nnv.lFkleiil. uzm.nr'kl.nnd.n
r6.LndoE E mhn d. p.q.F dahiletnoi.
Cok6.dlrydi. Bi. llky y.b.m' bt y6mm
sdjm.r., Ahadruk EonmB.kanhErna ve
.916..1.@ lizin y6nbml.tini,in hpiiyanrc
serinbunuk!llan'n"diy.Gkb?ydnten
utqulatnay.hrm'yordul. Akrinqditim
umnl.nMy.kla$m'matrbidi9i.ed6ran'rordu.
Mdj.F 2: '3u tisi se(n d...mini.
olsll.d. lMn r|.lhn Eoitlhl
 reEn buyaklatn'ml4 yani .E..tmnlerileiibntjgin.
gittuniz, baranmEda
sakanldLokuty6ndinbn re

5onu!
olLniziniqind.butunduEu jyai koru ar
ytuinden, egitimrineminin d.Eirtiritmsini
.ngay.n b.Eri giri9imtrinba9anFns d0r0k
gal0nebiri.,Fakdriz6n.nmiz,bununot,n
ydrtniraranan'zresiEilhamvemi icin
g.Jinidiginizhodelhdkutt.nm.nEdr.olkEnizd.
sen6kaFaml' veiddidhbirlHEsi.igiminin
uyqlraiabiri.ligihi
elnimatan'ndkivrkititc
96nehek i(in, onta.abizimr@obetir mizi
nrbjliRiniz.Fg.abh otkenizdtHt
crlmalanna kalilryomnEy6.rmw
r{ranh'udanbaz'tannrn hu6nmti 6hnand:
ildleneniztin bn:.kirdeyardmqot;@anumd
d'yoruz.cerektendemokrark btrroptunu
Y.6tmak(in, egnimI nem'm'z'iya,i
dogmlad.nesmenli6indn kunamam,z u.
iEnh.rbn kolrlr.ytek('Hal.n btreor,m

r Ohll.rd. In$n H.U.n Eiitimt t9

Ek l: Egitirnve Silim Bakanhdrtlaimzalanan
Anl.tm. Metni

F6INMVESILIMMK^XLGI
ILXOCRETIM
MOD!RLO6O

vBilimsak nl'g'(buhdan
EEitim on FBBora6kbti.tit<kri.)iteAhavuduklnenHathnMe&.zi
(bund.n$nraA|HMolarakb.lirtile@ktir)ararnday0lorolenb!oekpbjeniiddam'^aytn.rik

"okullada Inen H.tl6n Egftni"

AIHM,pilolokullarda ik uyqulanekbuprcienin
insanhaklaieqitiminey6ne uysulamaya
konmariqn
asaqrdakierumluluklan
iize ie rlm
' 3uDrcFninrim Fl.nlanm'r
a5.malar.96re,6ng6,0l.niCenkre
rygul.nm.r.
tBBvb6lgel.rdeki Mndirlikleriil.i*,nEi (edindepirotokultann!<itme5i.
EEnim
B6ls.redekiEiitim M0dorlokl.ireokulm0done.iyl (b! okullann narl$qileegiyukanda
asklannFr) isbi igi i9rinde b rlikrekarar*il.^ krire eG s6rc, prcF tin (ah9a6k

Ogrutmenler iqinyardFdmat.yallerin
w aorendler barmL
bud.r iginqerekliflateryallinlaglanm.r.
lnsn haklandeEiolarakadlandtr'laGk
Prcjenin
bdo. asamal.nnrn pilotokul(al|'.nlaiyla
uygulanmarnda, 4bnLigiyapimai.
Eoirimso@rirerinieEib^
uzmanrann
emekrrinin
maddikaE
r'En'nve rm6i.
t Pbj.enuqlann'.snelola.akde inyapr
nmeiv. d<rl.ndirilm.rin lmar;bu$n u9lan
n,
kendidgendnminiyapnkbn.onraeEirinsinemindahildhesiiinEBBy.sunulma'.
Inen haklaneEirimialanmdapilot okullardabu pbjnin uygul.nmaricin,EBB,b6lgeledekiEEilm
Mndnnnkhd ileiibnliEiistuinde
as.Erdakimadd.le yerinegdimenin$rumllluElnuozerinealri
. AIHMnin,yre|ya*larae(evesinde, lluskh.anwyercl.ra9la6
q'timi i9inokul6keri dedahil olm.k izerc nlkedekib0t0n oilm 3i5tehinde(.hlmarna
izin*rilmesivbu!al'Jhan'n 0lkdekib0t0n EEnimMod0rl0kl.rinetaviydilm.si.

20 o*ull.rd. insh H.kl.n Eiitimi

 . E33,PAE* Elnin Mndor[rbnnd.n l,frnhn. gavl.ndinh6iyt, prcFninwsutanroe
iqinuysunkorull.nn eol.nmai.
r Pirotorurl.n^-Oln6i (in AIHMir. irbkritiy.prtm6r.
. Proled.b.ftl.nmirrm.(|..are bklen.n
bnulr.r. q6r...yn6AlHM'nin.undugudrt.^mD
p..F sudrn uy..M, pild okullard.kiuysul.ron'n gml bir d.0rlmdim6i.'n y.p'16.!.

Saul.fmeninlyqunbirtkild.uygul..mari(id ineh hakt.n.Eirintwrd rird oku anndurum!v.

h pilorolorl.nn ra.riyd g<E proj.t.n ititikcdn.
Yororlok1eki
kanunhraq6r., pilor olulrar. dog.ud.nss w EgnimM!durl0kt.i^. baihdtr.
tr j. urguh.ntnt. rt.m.linde hatay.pimardutumunda ikitrrannd. nnazed.bitm.Gbu
hd.Lnnd0&ltih6i i(ing.rkli6nl.nl. ^.hnma'n'irt mh.kkrvadtr.Orehli.nt$.:t'k1..
yt i|B dutumundabr.il.r proj.nin korulrannrdinnruk Eyr pDj.ri ipi.t .roeh. .b.rnnbr.

3utdr.tn.d. rgk(. yazlm.mfh.I konud.,Am.vudukCuhhu.iytind.yorinilh.otan

k.nunrrr

aurh E sllln 8.trnl{r .dtd Advrdlk l6n r.tb. rrot rt .drM

3! rsrr.ld d..hil urlol.Dy.

llrd. l@n ||.ld,.n Eiidil 21

Ek 2: AIHMlrr3rn H.ktan EEitimiYay|nlarl

Bukibp('kL ..l.tld'E' nr4, s.lirlidioimiznofrcd.i'nre k.d.. k penh olduouh.kk..d. birtlklr

nm?n .(6nda4 1993E 2OOO y'llan ar.rnd. Amawtllk w x@. da b{lu..n 9ild okullard.ki
oEEtnqhr. okll (ahFnLn w okul modod.i adnd.rldioamtG bd'!'nr bar9d k.rEE .tr,!.d.

t Ahrwr E yaban.'urdtnlann hazrl.d'or oE.amenkit br rtti Hudan RlghaEduation"

'h{r htla, it Di'(20,000 bask)

. AmM um.hnn h.r.l.d'g' * Eaidn B.r.nErn'n y.y'.|.d'i' O.{. t'n'filr (in) .!Gd
feliy.leiy|! ilgili kibtlr FTqmo b6k!l
. Am.v[ un.nlann h.zrladq 6E erm.n tibbr 'r!ft. R/ghr' '/m, Harbr'0,000 b.rk)
. hS nc'd.. F,rilmir 'FiEr Jcpt' 1n Ad,n/ar- inhli kir.p (ltcoo bdkt
. OocrMbr iginAM r r:b.M unlnl.nn ha2'.1.d'9''ttF HMh nitha EdB6on'
"ke, H.l,.n Egi.inl" ttbht^ 'dL'tnihit b5m, (2o,0oob-q
. UfllcEFinbrn'E''rryi,9h6"-8.rri'Hrllrnm"kitbr{5il.3yaj.rai((ull.rigin)eqoooba*D
. UnlCElin bdq "/Vyt/9h6' 'rdra B.tLnn'kibb' (9 il. 12yar.'-' (@l|n ignJe0,m0 bel|)
. bdti' 'rry ii9h6- -8dxir rrdr.M'kh.b
Ur|lCEFin lrl iL rBya.ra (aukl.. idn) (2o,0o b-k)
. ort okul60retrunl. idn 'Er@..!.nd rtc Repobll."'Dd6krdi E curnu'rFf h.6'
t oeokur 6ldmsl.rr (i^ '(tul sdt q' 'tirit loptw' rir.ttl
. e.orulolEiaitl.ri g.filmar 'tt urlldx.tioa o.},umn Rtgha,'6rdio"
'hgn uzkhnn rnn tinalanndz 8td46it Mttk# i'i^li rnag

t on&kul oqtuenl. (in 'FEdod ol ld..t E prc$ion .nd R.liqion" "D1tnn e, lfad. E Dlk
O:Earlold' iiihli kit p
. lk utuel hen thkha xo.t8.e la.ototl
.'srqtion ortdu@ti@ in AJbani."r{nturtuk qftininln Duwnu"(siynip.dtlednttinliklnD
' 0( lillm r*iy6i iOmmodolbnnha2rl.n6.':
.. lnen H.kl.nt. litih omok i iqn s'rckli (.b. gerektjrenbn 96rcv
6, isi mottd& arn h.klann'. d.hil .{ilreii

22 o*ull.rd. li.!n fl.ld.i ClruEi

l&l y nd.alH .gidd bolononony.ynl.dd' (.hFrl.n
. AjHM.flrfn t6r0nononur{Es@.uhyryrnl.ir.d.nuy.rrldar .rtud, nich6It dE ilwt.
'O*rrrrdr &sr H.lr.r'Un r aldm krLtw
. Efirn o.bdog0!.rn nhnFP.d.90jrArs. t'dioro* aldf s.t nlafnnllE|.ndtntili
kshri.r.nndh drl.nnlr ,Mydg'hrbi.,- 1.../9t ,r.!.nd. lllrnlt6!6rtun .t ktt p$t
. |n pilorokuld.li dllhllklrln &E$l ya^hdt. gbdntotddiatHr lirho
r 8kg.rt nin.'|.rdt t'Olh.t'a'(EB yrrnt! llclll !.tlr' L AlfiM dtinltklri ih itlitl loEtli

lEn ||.Ur .l.nod. bllCrG bddl..tn 6t!0tdoaor.nt.r

'firn$ ml tbr b.tdrnip ,rlfir rlgr6.dador' 'tt.drn .. ts, h*ha.gtdtnln
tE
.r *iFpgr'- e.0@ b.r'), 3! .[d!pe!r, aor.h.nl.r, gsC.rl. s.hr.n digs rbld E wdhd
.lltim l.!n h.kl.n d. d.hil .tfi.k |rt y.n h*.r ld. t m.l dkhtlklst ic.rli
,,JNtlat,6drEtboffiolAt tR''Antlhlnt@ lt Ln dmtr'drt nrt..dtt b..ror
'AwHnf,rlsLH.raE ''D. b/r ddrF. iinti b.oto.
/.at !E!ra

h.r| tr.X,. E t! 2t
Ek 3: in5an Haklafl Egitiminde Onerilen ingilizce Kaynaklar

Bukiap{'k6, in,anhaka. girmi3lan'ndamevcu!peklok kayndq've

ginki bunun( n lok daharrzh yer aytrmamzgerekirdiB! alandab r kaynakaGn mae yapmanz'
6nriyoruz
ve bu aEntrmayabaglanq !olma' lin 4a!'da k i b r lnre veryoroz

] , F 6 t s r e p i ( l l k a d ' ma r ) r A m n e nl ^yt e r n aot n a l

2 "rea.h ns and Leamnq HunanRqhainthenhool" (okulkrda nen Hal ann n oqrcillmeeve

3. "Merhodooqiei orHumanR sha Edu.ation'll6anHakan Elnim Ydntemen);yazanRobedKohl

4 "Monroins olHRE"(iHE',ni^
lzlenmesi);AwupaKonseyi,2002

in5anhaklaregtrimlie lgil daha{aza b lsiyearag'd3kl^r.het adrc5erindenulaslab Inr

Huna.RightEducnqAso.ia|a

HRA,'n*n haklaneqnim alan,ndadeg{ k yorara eylen.iveprore.yone lereqitenuludararae b rsiv I

roplumdrsitiidir. w.b ennde n Elayanonneforufrar,veri
iabana' vetadrma p atlormlanvardnAr 51edeinranhakr' savunu.u an,demekei pbresyonelef
v e e E r m ( i l e r l a un z a k l a n e q n ' m i m k a n L s a l r a n m a h a d r v e b t l o k rutkaennhiank l e g i t i m mn d ' l
uyqulad'g'kondundabilq verlmekredr.

HUM^,ighansou@cenk|

Minnesor.o^'ve6itei In.anBakan Me*zi ve K0tiiphaneine baE' olanbu me*ez, nsn hakan

eqiiimvrmektev,n*nhakanat6l!lerdtzenemektedi.Bn!o[kaynakbarnd(anrebieso,einden
yap'd,g'b r sruba(6 ob3lHuna^
ay.(a, dtnya qenelnde nranhakraneg I mi konuiundayaz'emalarn
Risht Edu(aiionLktseru)er Jnek mimkijnd0r.

Insanhakla. aq,ei mineilsi duyanlar(Ln yara/' b lqilef(efetrbu we

egitim,(in sarekI b.5 uBuru a(klyor IHEile is lib lgier (eEn pek(ok Interner5 resininadre' de
vei lyor.s ide bulunanb r egirifrver tabanisayeindq ziyarc\ ler k
haklaneq t mi le ilqi hertirli konudaaramayapabiiyorlar

u rlgiendiren3avunma konu5uha
anl.fiaLanve 36refle ei yasyanhiikijhererarai b r orqan{asyondo.
ardm etmek;(oqukudmokrasiy ,
insanhakann, hukukunii*inlijqin re avupahn ku i.re kimigin ie leritlligin danekl.mekolaral
helininirln avrupaKonreyi,nsanhaklanaEnLnibaqlamnda;dqdm
!ahrda r.kn k eri,y.nremlerveyakarmlari,greterek;
6Erernenlerin
der planlanMdahi .rmelerne yad'm etmektedr.

okullarda Inran Haklan Egitini

Et .t llkoLul O6itrni Ad.t'Lnn onlwrrit lodndc vcrilcn Inr.n
Idd.n Eihlml Program|n|nUodollarl

lrrtq i.chri $nuCr.a .yra d.{:.|.r. 69|ftnLt r 69Eftlldd6 .ldrg'mr arsihr. gDc;
dd&@ |md.n. Ehb.nigi.d., illoldl 69crl6lii ti6 bn Fr.gm s.liiiriiL lu F.ogr.m,,
lZ('|.r d.lrL.tk a .gftim nbdolon. b6ld0k
.l|odol l: lBn h.ll.n kmmhn E brlhi
. ilodol 2:lnbn h.*l..nh snln..drrh.t
. Modol3: l.en H.klan Evr{*! Bildl.grl
. Modol4r(duk Hrkl.n Saterm6i

Modol5rl..nh.kl.nn'k run. tin ml.ri

Modold llkokulw ort okul 6otwil6inin .gltlmlnd. ephz molEd:bn bn p:(.tr olanIHE
tlodol 7: Or![.r.b IHE'd.h6tutul.n yanrFki
lLdol a: O!ffi r ii. ptir etri.hr|d
'd. ,tlfiM, '|,.@, i&dttr- /'tB' r,*Lr'dnd.. afwfl.., 60EtMld w Fd.qpsr.r ai. Ut
klt !| yy.Ldr. Au&t p, 0.i6riLl..d.ti .anim rDdolLdnl t n.mlaF ti. k yDr d|B E
i..lrdr .'itjn kdrbrda fn/d:l.nlmr lgi. hdtrt .mttnr

lls iti balond.n ok4nuttur

tdl (60D lL.): Fikrnsi, kM'hlan w L.klr b.kr .(rl.n rynntrlrbn r.kilde .le ah..
,Oytul.n. (50D.kik l: lki62l*inliktn
olu$r
Y.d# r kln.!.lnllkhr {30D.k*.): Uygu
l. mrl.r v.rn.ryl., 69d.il.rin konuyl.ilg'libilq.d d'!':
liol.d.l.ri, grup (.lEhal.n w dklrtlhli lullydl.r l(. r. D.d.gograr y.z'l' y. d. t tokop'yl.
n! m.try.lls ih ek kiysklar hlu .r.

Hn .ir |(l.r (3oD'ur.): t d.sql.i,n 0a(rn6 0160 .ldrkhn, dig.rhnn'n d. 698ft1

de.ndt||.n cd.hfirkrdn.

0k{1.d.Int n l|.tl.n Clftlnl 23

 InsanHakl.nnd.YeniTaktakl.r ProiBikapsanhdah..trlanan
bu kitapcrk,T.C.Batbrkanlk Tantma F@u'n!n katkrlany|.
HelrinkiYurttarlar Demeli (l'Yd)t.Enhdan
rorkele (Mildi veyayrmlandr.

tLl.ln*l Yurtt {l.r Dn.li

lnOnoCad,A.karaPal.s77113

T.t 0 21229245 01..t)2

taks O2122926a 44

Yeni TakllkLr !.mpo2yunu web adEi: ww.yenitaktikler,org

I
I
t-

f.kdk Xn p!&lan Olrl.l'nlntrn llri.rln. ulqmat lCn

y"ww.n.woctlc!.oryllt dnlzlylr.r.dblllttlnts.
sltod.ryno.r.h. y.prl.bll.nbl wrlt b.nrll. dlC.rlMn hallan
aldfi,*tl.rlyl. ll.lltln lun.k th loruhh. bulunm.lcdtr

Itr@ rhadrl.n M.*dl

lr. B.rbmrL Ydl T.tdUd holcc
* ?1, tlt Rlrn iod
NEWIaC CS MhHF|k MX55al0AlO