CHi TiếT Liên LạC Vietnamese

Tên SỐ ĐỊA CHỈ

Bác Sĩ CAO = Tăng

PHOSPHAT = Phosphate
Chuyên Viên
Dinh Dưỡng
MÁU = Huyết
Y Tá

Lời Cảm Tạ

Anthony Meade, Chuyên Viên Dinh Dưỡng Thâm Niên Về Thận,

Bệnh Viện Queen Elizabeth và
Dịch Vụ Y Tế, Adelaide, SA

Tài LiệU THAM KHảO

1. Rolfes.S, Pinna.K, Whitney.E, Understanding normal and clinical nutrition. Seventh edition. Pages 413-419.
Thomson Wadsworth publishing. 2. www.kidney.org.UK – accessed on15/09/2009. 3. Singh.A. Educational review
manual in nephrology. Second edition 2008 Page 351. Castle Connolly Graduate medical publishing. 4. Ott.S.
Nephrology 2009;14,395-403. 5. http://www.hoptechno.com/book29o.htm – accessed 16/11/2009. 6. http://www.
umm.edu/altmed/articles/phosphorus-000319.htm – accessed 16/11/2009. 7. http://www.dummies.com/how-to/
content/phosphorus-essential-nutrition-for-all-body-cells.html – accessed 16/11/2009. 8. Practical Guide to the
Care of the Medical Patient, 7th edition Chapter 5 2007. Mosby. 9. Raggi.P. Clin J Am Soc Nephrol 3:836-843,
2008. 10. Harrisons Principles of Internal Medicine 17th edition 2008. Chapter 274 chronic kidney disease.
McGraw Hill. 11. Kestenbaum.B, et al. J Am Soc Nephrol 16:520-528, 2005. 12. http://www.cari.org.au/guidelines.
php Caring for Australasians with renal Impairment (CARI) Guidelines – Biochemical Targets October 2005. Pages
1-6 – accessed 15/09/2009. 13. Queen Elizabeth Hospital and health services department of clinical nutrition and
food services. Patient information on phosphate and diet 2009. 14. www.davita.com – accessed on 15/09/2009.

Shire Australia
Level 3, 78 Waterloo Road
North Ryde
NSW 2113
Tài liệu này dành cho bệnh nhân bị bệnh thận đã được
Thông Tin Y Học: Gọi miễn phí 1800 012 612
enquiresaustralia@shire.com chẩn đoán có mức phosphate trong máu cao.

AUS/FOS/09/0005. Ngày Biên Soạn Tháng Giêng năm 2010. SHI1979

Bác sĩ đã chẩn đoán quý vị có mức
phosphate cao.
Tập SÁCH này Là Tập Hướng dẫn Để giúp qUý vỊ HiểU:
1 Vì sao quý vị có mức phosphate cao
2 Vì sao quý vị cần phosphate
3 Cơ thể quý vị sử dụng phosphate ra sao
pHOSpHATe Là gì?
4 Vì sao chúng ta cần phải kiểm soát phosphate
(muối phosphate) 1-7
Tập sách này cũng cung cấp cho quý vị thông tin về các cách giúp Photpho là chất khoáng có trong tự nhiên.
quý vị kiểm soát được mức phosphate của mình. Chúng ta hấp thu photpho từ thực phẩm. Một
số thực phẩm rất giàu chất photpho như các
loại hạt, rau đậu (legumes), thí dụ như đậu hạt,
Shire Australia phổ biến thông tin này cho bệnh nhân với tính cách hướng dẫn và không có ý đậu chickpea, v.v., các loại ngũ cốc (cereal),
thay thế lời khuyên của chuyên viên chăm sóc sức khỏe. Nếu cần biết thêm thông tin về chứng
các loại hạt ngũ cốc (grain) và sản phẩm từ sữa.
tăng phosphate huyết, xin quý vị hỏi bác sĩ của mình.
Chất photpho có trong cơ thể là ‘PHOSPHATE’
và cần thiết để làm cho răng và xương chắc
cũng như duy trì các phần khác của cơ thể quý
vị luôn khỏe mạnh. Tất cả các tế bào trong cơ
?
thể chúng ta đều có phosphate..
Khi thận của quý vị không hoạt động, phosphate
có thể tích tụ trong máu. Tình trạng tích tụ
phosphate dư thừa này được gọi là chứng tăng
phosphate huyết.
Chứng tăng phosphate huyết = là trường hợp
mức phosphate trong máu cao
giảm phosphate huyết = là trường hợp mức
=
phosphate trong máu thấp
Tình trạng có quá nhiều phosphate có thể làm
cho quý vị cảm thấy không khỏe. Các triệu
chứng của mức phosphate cao có thể bao
gồm: 8
• táo bón, biếng ăn, buồn nôn, nôn ói và
đau ở phần bụng
• nhức xương
• ngứa
• lẫn lộn
Trong máu có quá nhiều phosphate có thể dẫn
tới tình trạng chất canxi bị rút khỏi xương và có
thể gây ra những vấn đề về: 9,10
• Xương:
» Nhức xương và xương bị yếu
» Xương dễ bị gãy
» Bệnh xương, làm tăng nguy cơ bị gãy
xương, gọi là bệnh loạn dưỡng xương
• Mạch máu:
» Mạch máu trong não của quý vị bị tắt
nghẽn, có thể gây tai biến mạch máu não
(đột quỵ)
» Mạch máu ở chân và tay của quý vị bị tắt
nghẽn, có thể dẫn tới việc cắt bỏ cánh tay
hay cẳng chân bằng phẫu thuật
» Đau tim, có thể dẫn tới suy tim
Hạ giảm mức phosphate và canxi có thể giảm
nguy cơ bị những vấn đề về tim và xương. 11
 ?
CAnxi Là gì?
1,2
Canxi là chất khoáng có trong nhiều thứ
chẳng hạn như phấn, ngà, ngọc trai và
xương.
Cơ thể cần canxi để chúng ta có xương và
răng chắc. Canxi được sử dụng để giúp ‘tạo
lực’ cho các cơ và được máu đưa đi khắp
cơ thể. Chúng ta cũng hấp thu canxi từ thực
phẩm và canxi mà phần lớn đều có trong sản
phẩm từ sữa, rau xanh và trứng.
Tăng canxi huyết = là trường hợp mức
canxi trong máu cao
giảm canxi huyết = là trường hợp mức
canxi trong máu thấp
nồng Độ CAnxi và pHOSpHATe
TiêU CHUẩn
Hàng tháng, bác sĩ của quý vị sẽ lấy máu
để thử máu hầu theo dõi mức phosphate và
canxi trong máu của quý vị.
Những mức tiêu chuẩn* là: 12
Canxi – Trong khoảng từ 2.1 đến 2.4 mmol/L
(millimoles/lít)
Phosphate – Trong khoảng từ 0.8 đến 1.6
mmol/L (millimoles/lít)
*Những giá trị này có thể thay đổi tùy theo
nơi làm xét nghiệm máu của quý vị.
KiểM SOÁT
pHOSpHATe CủA
qUý vỊ
13
Bác sĩ đã chẩn đoán quý vị có mức
phosphate trong máu cao. Bác sĩ sẽ thảo
luận với quý vị một số điều để quý vị có thể
kiềm chế được mức phosphate của của
mình.
Những điều này bao gồm:
• Chế độ ăn uống
• Thuốc men
• Lọc thận
Bác sĩ của quý vị sẽ sắp xếp việc lọc thận
của quý vị theo đúng các nhu cầu của thận.
Tuy nhiên, chỉ lọc thận không thôi thì chưa
đủ và quý vị cần phải hợp tác với bác sĩ
và chuyên viên dinh dưỡng để giảm mức
phosphate trong máu của quý vị. Những
thông tin sau đây là hướng dẫn để giúp quý
Kiểm Soát bằng Chế
vị kiềm chế mức phosphate của mình. Độ Ăn Uống 10
Chuyên viên dinh dưỡng về thận được đào Có thể quý vị cũng cần phải hạn chế số
tạo đặc biệt để giúp các bệnh nhân bị bệnh lượng của một số thực phẩm này để kiểm
thận có các chọn lựa thích hợp nhất về thực soát mức phosphate huyết tốt hơn. Hãy chú
phẩm. Quý vị sẽ được giúp đỡ riêng để chỉ ý đến lượng phần ăn được khuyên (xem các
dẫn cho quý vị trong việc ăn những thực trang tiếp theo).
phẩm nào có lợi cho cho mức phosphate và
canxi của quý vị. Hãy bảo đảm quý vị thảo ĐỊnH ngHĩA
luận với chuyên viên dinh dưỡng và bác sĩ Hạn chế: Các thực phẩm và chất lỏng có
về tình trạng của mình. Dưới đây là một số thể rất giàu phosphate.
gợi ý tổng quát để giảm lượng phosphate những thứ thay thế tốt hơn: Ít phosphate
mà quý vị ăn vào hơn nhưng có thể cần phải cân nhắc lượng
phần ăn nhiều ít.
Các thực phẩm và chất lỏng giàu protein
(thí dụ như thịt đỏ, thịt gà, cá, trứng và sản
phẩm từ sữa) là những thực phẩm quan
trọng trong chế độ ăn uống tốt cho sức
khỏe, nhưng lại giàu phosphate. Điều quan
trọng là quý vị uống các chất kết phosphate
cùng với những thực phẩm này.
 1

Sữa và Các Sản Phẩm Từ Sữa

Hạn CHế
Những thực phẩm này nên được hạn chế là 2 phần ăn một
ngày và ăn vào các bữa ăn chính chung với các chất kết phosphate.

1 phần ăn = 100ml sữa tươi/sữa pha hương vị/sữa khuấy (milkshakes)

100g ya-ua
100ml kem trứng sữa (custard)
100g Fruche®
2 muỗng kem
2
100ml nước xốt trắng và pho-mát
Thịt và Các Thức Ăn Thay Thế Thịt
Chọn _____ phần ăn một ngày (chuyên viên dinh dưỡng của quý vị có thể
điền phần này cho quý vị).
1 phần ăn = 1 lát thịt nướng/pho-mát hoặc 1 quả trứng hoặc 20g thịt nấu chín.

Hạn CHế CÁC THựC pHẩM THAy THế TỐT Hơn

• Đậu hũ (tàu hũ) •Thịt đỏ, thịt gà và thịt heo nạc
• Đồ phụ tạng •Trứng (2 quả một tuần)
thí dụ như thận, óc, lòng bò và gan •Cá tươi, cá ngừ đóng hộp
• Xúc xích •Pho-mát ricotta hoặc cottage
• Cá có thể ăn được cả xương
thí dụ như cá mòi, cá cơm, cá trích
• Cá hồi đóng hộp, trứng cá, patê cá, cua,
tôm, hàu
• Pho-mát cứng
thí dụ như cheddar, fetta, parmesan
 3

Trái Cây và Rau

Hạn CHế
• Rau đậu – Đậu hà lan khô, đậu hạt và đậu lăng
(đặc biệt là borlotti, cannelini và đậu hầm)

CÁC THựC pHẩM THAy THế TỐT Hơn 4

• Đậu tươi xanh
• Tất cả trái cây và rau tươi khác Bánh mì và ngũ cốc
Hạn CHế
• Bánh mì lát/bánh mì ổ nguyên hạt, lúa
mạch đen và loại có hạt các thứ
• Gạo nâu và pasta
• Bích-quy lạt ngũ cốc nguyên hạt
• Bánh sôcôla hoặc bánh phủ sôcôla
• Bánh, bun, scone, pikelets được sản xuất
công nghiệp
• Ngũ cốc được làm từ cám
thí dụ như All Bran®, muesli, Sultana Bran™
• Sản phẩm từ ngũ cốc có sôcôla, trái cây
khô và các loại hạt
thí dụ như Coco Pops®, muesli
CÁC THựC pHẩM THAy THế TỐT Hơn
• Bánh mì lát/ổ trắng, bánh mì continental
• Muffin, crumpet, bánh sừng bò (croissant)
• Gạo trắng, pasta và mì
• Bích-quy/bánh quy lạt trắng
• Bánh và bích-quy lạt
thí dụ như Yoyo,™ Sao,™ water crackers
• Ngũ cốc ăn sáng lạt
thí dụ như Weetbix ®, rolled oats và
cháo , Rice Bubbles®, Cornflakes™ , Nutri-grain®
 7

Đồ ăn vặt
Nên tránh các thức uống và đồ ăn vặt giàu
phosphate giữa các bữa ăn (thí dụ như
đồ uống có sữa, pho-mát, ya-ua, bánh và
scone). Chọn thức các đồ ăn vặt mà quý vị
không cần phải uống các chất kết phosphate
(thí dụ như bánh bích-quy lạt, trái cây hoặc
crumpet trắng).

Lưu ý: Ngay cả nếu các thực phẩm có ít

phosphate, lượng phần ăn cũng giữ một vai
trò quan trọng trong số lượng phosphate
quý vị hấp thu từ thực phẩm. Ví dụ nếu
quý vị thường xuyên ăn các đồ ăn vặt có
phosphate, mức phosphate sẽ tăng lên. Hãy
nói chuyện với chuyên viên dinh dưỡng và
bác sĩ để được chỉ dẫn cụ thể theo nhu cầu
5 6 riêng của quý vị.

Thức Uống Thực phẩm khác

Hạn CHế Hạn CHế
• Các loại bia và rượu bia • Các loại hạt và nhân, bơ đậu phộng và
• Nước ngọt có cola thí dụ như Nutella®
Coke®, Pepsi™ • Men làm rượu bia và chiết xuất từ men
• Thức uống có mạch nha và sôcôla thí dụ như Vegemite®
• Sữa khuấy (milkshakes), sinh tố • Sôcôla
(smoothies) • Bột nở
• Cà phê cappuccino, latte • Đồ ăn vặt có hương vị pho-mát
• Cà phê Espresso và cà phê phin thí dụ như Twisties®, CC’s®
• Bánh nhân thịt (meat pies) và bánh mỳ
CÁC Đồ UỐng THAy THế TỐT Hơn xúc xích
• Rượu vang và rượu mạnh
• Nước ngọt CÁC THựC pHẩM THAy THế TỐT Hơn
thí dụ như lemonade, Fanta,® • Mứt thông thường và mật ong
nước khoáng pha hương vị • Kẹo ngậm cứng và kẹo mềm (jellies)
• Nesquik® các loại hương vị • Thạch
• Cà phê tan • Cream
• Nước, nước xi-rô pha • Pretzels
• Bắp rang tự làm
Tất cả rượu bia đều nên được uống trong • Kem gelati hương vị trái cây
chừng mực. Xin hỏi ý kiến chuyên viên dinh
dưỡng về thận của quý vị để biết hướng dẫn
về lượng.

? Có ba loại chất kết phosphate phổ biến:
Vì sao tôi cần Chất Kết
phosphate? 2,14
Thông thường, chỉ kiểm soát bằng chế độ
ăn uống không thôi sẽ không giữ được mức
phosphate của quý vị trong khoảng có giá trị
tốt cho sức khỏe. Đó là lý do vì sao các chất
kết phosphate được sử dụng. Các chất kết
phosphate ngăn cơ thể hấp thu phosphate từ
thực phẩm mà quý vị ăn. Do đó, bác sĩ của
quý vị sẽ yêu cầu quý vị vừa kiểm soát chế
độ ăn uống vừa uống chất kết phosphate.
Các chất kết phosphate tác dụng giống như
một nam châm. Phosphate trong thực phẩm
sẽ bám vào chất kết phosphate này và được
chuyển vận qua đường tiêu hóa để được bài
tiết theo phân.
Một số người có thể được bác sĩ kê toa cho
uống nhiều hơn một chất kết phosphate
để giúp giữ mức phosphate của họ ở trong
khoảng có giá trị tốt cho sức khỏe.
Các mức mục tiêu * là: 12
Phosphate – trong khoảng từ 0,8 đến 1,6
mmol/L (millimoles/lít)
*Những giá trị này có thể thay đổi tùy theo
nơi làm xét nghiệm máu của quý vị
Thông thường, quý vị uống các chất kết
phosphate trong vòng từ 5 đến 10 phút
trước hoặc ngay sau bữa chính và bữa
phụ.
Bác sĩ và chuyên viên dinh dưỡng về thận
sẽ cho quý vị biết nên uống các chất kết
phosphate vào lúc nào và thảo luận về số
lượng chất kết phosphate quý vị cần uống
khi ăn.
CÁC LOại CHẤT KếT pHOSpHATe pHổ Biến
14
Muốn biết thêm thông tin về thuốc men,
• Các chất kết phosphate có canxi, xin xem thông tin về từng sản phẩm hoặc
• Các chất kết phosphate không có canxi, thảo luận với bác sĩ của quý vị.
• Các chất kết phosphate có chất nhôm.
Mức phosphate và canxi trong máu của
CÁC CHẤT KếT pHOSpHATe CÓ CAnxi mỗi người mỗi khác. Để kiểm soát mức
Các chất kết phosphate có canxi kết phosphate phosphate, quý vị có thể cần nhiều hơn
trong thực phẩm quý vị ăn và cũng có thể một loại chất kết phosphate. Bác sĩ của
được sử dụng để bổ sung canxi cho chế độ ăn quý vị sẽ quyết định một hỗn hợp chất
uống của quý vị. Cacbonat canxi là loại chất kết theo nhu cầu của quý vị để giảm mức
kết thường dùng. phosphate.
CÁC CHẤT KếT pHOSpHATe KHÔng
CÓ CAnxi
Các chất kết phosphate không có canxi, chẳng
hạn như cacbonat lanthanum và hydrochlorit
sevelamer vẫn được sử dụng làm các chất kết
phosphate trong vài năm qua.
CÁC CHẤT KếT pHOSpHATe CÓ
CHẤT nHÔM
Bác sĩ có thể kê toa chất kết phosphate có chất
nhôm để quý vị uống trong một thời gian ngắn
hạn khi mức phosphate không được kiểm soát
tốt và những chất kết khác không công hiệu.
 ví dỤ TiêU BiểU về BỮA Ăn
Xin gặp chuyên viên dinh dưỡng về thận của quý vị để được chỉ dẫn riêng bởi vì mỗi người thích
các thức ăn và thức uống khác nhau.

BỮA SÁng
2 Weetbix ® với 100ml sữa
Một ly trà

BỮA Trà SÁng

2 bánh bích-quy lạt
thí dụ như cà phê sữa, sữa pha bột dong
Một ly cà phê

BỮA TrưA
Bánh mì kẹp thịt gà và sa-lát
Nước
giúp qUý vỊ UỐng THUỐC
• Đặt ra nề nếp. BỮA Trà CHiềU
• Biết thuốc nào cần được uống vào bữa ăn và thuốc nào phải uống lúc bụng đói. 1 miếng trái cây nhỏ
• Biết thuốc nào gây các tác dụng bất lợi nếu uống chung với nhau. thí dụ như táo, lê, cam
• Nhờ giúp đỡ lập thời biểu nếu cảm thấy quý vị có các thuốc khác nhau cần phải nhớ. Một ly trà
• Nếu quý vị không uống thuốc của mình, hãy báo cho bác sĩ, y tá hoặc chuyên viên dinh dưỡng
của quý vị biết ngay. Bác sĩ có thể đưa ra một giải pháp thay thế.
• Điều rất quan trọng là quý vị phải uống các chất kết phosphate của mình. Bác sĩ của quý vị BỮA TỐi
thường có thể thay đổi các thuốc của quý vị để giúp quý vị uống thuốc dễ dàng hơn. Gà, 1x củ khoai tây, 1 ly rau
hay
Pasta với xốt bolognaise và đĩa sa-lát
hay
Gà xào với rau đông lạnh ăn với cơm
Nước
½ ly trái cây hộp (gạn lấy nước)

BỮA pHỤ
1 miếng bánh mì nướng phết mứt hay một chiếc bích-quy khô
Một ly trà