ទទួលយកចំេណះដឹងថីៗសំ ប់ៃថេនះ

រមក

េស វេ គណិតវទ
ិ េនះ ៃដនិពនេលកទីពីរកុ ងចំេ មេស វេ គណិតវទ
ិ ែដលលខុ ំ នែតងេឡង ។

េស វេ េនះខុ ំែតងេឡងកុ ងេ លបំណងផ ពផ យនូវអីែដលខុ ំ នរកេឃញេ កុ ងគណិតវទ

ិ េហយេឃញ ន បេ ជន៍

េ ចនកុ ងគណិតវទ
ិ ។

េ កុ ងេស វេ គណិតវទ
ិ ែផកវសម
ិ ពេនះ គខ
ឺ ុ ំសងត់ធន់េ េល រ យប ក់ ទស
ឹ ី បទែដល នពម
ី ុនមកគម
ឺ ន
ិ ន

និ យដល់ បេភទលំ ត់េ ះេទ េ ះ េបនិ យដល់លំ ត់គឺ នេ ចន បេភទ ប់រយ ន បេភទលំ ត់ ប៉ុែនប លំ ត់

ង
ំ េ ះគឺ ន់ែត រអនុវតន៍ៃន ទឹសី បទែតប៉ុេ ះ។ កុ ងេស វេ េនះេទ តេ តគឺខុ ំចង់ផល់នូវវធ
ិ ី សថីៗែដលខុ ំ នរកេឃញ

ែដលមន
ិ ន់ នេស វេ នេ ះពុមផ យេ េឡយ
 េទ។

និ យដល់ ទឹសី បទវសម

ិ ពថីមួយេនះវញ
ិ ខុ ំសូម ក់េ ះខួ នខុ ំ ទ ( ៉ ន់ ) េ ះវសម
ិ ពេនះេ ះខុ ំមន
ិ ចង់

េ យ រែតងេឡងនូវអីែដល ៃដថីៗ យេ ទឹសី បទ មក

ិ េ ះេទ ថីត ត
ិ វសម
ិ ពេនះេគពុំ ន់ទទួល ល់ សកល

ក៏េ យ ែតខុ ំេ ែត នសង ម

ឹ េ ៃថ មួយេគនង
ឹ យកចត
ិ ទុក ក់ដល់ បេភទវសម
ិ ពមួយេនះ។ ែតផុ យេ វញេប
ិ  មខុ ំគត
ិ

បែហល អកគិត រ ក់េ ះេ យយកេ ះខួ នឯងេនះ ពអំនួតេ វញ

ិ ែតេ ះ ៉ ងេនះក៏េ យក៏ខុ ំមន
ិ ចង់េ យអី

ែដល ៃដរបស់ែខររកេឃញ េហយែបរ ក់េ ះរបស់ តិ សេផ ងេ វញេ

ិ ះេទ។

ចុងេ យខុ ំសូមអភ័យេ ស ល់កំហុសឆង ង

ំ យែដលខុ ំែដលេកត
 េឡង
 េ យអេចត

េហយក៏សូមែថងអំណរគុណដល់បងបូ នសិស នុសិស និស ត

ិ េ ក គ អក គ ពម ង
ំ រ ង
ំ អស់

ែដលនយ
ិ ម វ វគណិតវទ
ិ សូ មជូនពរេ យអស់េ កទទួល នេ គជ័យកុ ង រ វ វ េហយ
 ខុ ំសង ម
ឹ េស វេ ត

ខន
ី ង
ឹ យេ មត
ិ ដ៏លសំ ប់អកសិក ។
ទស
ឹ ី បទៈ (Van Khea) េគេ យសំ នុំសុី តៃនចំនួនពត
ិ វជ
ិ ន

x ; ,x , ,…,x , ; x , ,x , ,…,x , ; … ; (x , ,x , ,…,x , ) និងចំនួនវជិ ន (a , a , … , a ) ែដល

a − a − a − ⋯ − a = 1 េគ នៈ

, + , + ⋯+ , x , x , x ,
≤ + + ⋯+
∏ x , +x , + ⋯+ x , ∏ x ,
∏ x ,
∏ x ,

ឬេគសរេសរេ យខដ
ី ូច ងេ មៈ

∑ , x,
≤
∏ ∑ , ∏ x,

សំ យប ក់

ង f(x) = ln(1 + )> 0; ∀ ∈

e
f (x) =
1+e

e (1 + e ) − e e
f (x) = = > 0 ;∀ ∈
(1 + e ) (1 + )

េគ ន f(x) គឺ អនុគន៍េ ៉ ងេល R អនុវតន៍វសម

ិ ព ងេ មៈ

ចំេ ះចំនួនវជ
ិ ន(α , α , … , α ); ែដល α − α − ⋯ − α = 1

េគ នៈ f(α x − α x − ⋯ . −α x ) ≥ α f(x ) − α f(x ) − ⋯ − α f(x )

ង x = ln ែដល a និង b ចំនួនវជ

ិ នេគ នៈ

α x − α x − ⋯ − α x = α ln − ln − ⋯− ln = ln
…
 ⋯
⇒ =
…

េគ ន f(α1 x1 − α2 x2 − ⋯ − αn xn ) = ln(1 + 1 1 − 2 2 −⋯− ) = ln 1 +

…

(1 + )
α f(x ) − α f(x ) − ⋯ − α f(x ) = α ln(1 + e ) − ln(1 + ) −. . . − ln (1 + ) = ln
(1 + ) … (1 + )

ម ៉ងេទ ត x = ln ⇒ = េគ នៈ

+
1+
α f(x ) − α f(x ) − ⋯ − α f(x ) = ln = ln
1+ … 1+ + +
…

f(α x − α x − ⋯ . −α x ) ≥ α f(x ) − α f(x ) − ⋯ − α f(x )

1
1 +
1
⇒ ln ⎛1 + ⎞ ≥ ln
2
2 + +
… …
⎝ 2 ⎠

1
1 +
1
⇒1+ ≥
2
2 + +
… …
2

a … (a + b ) …
⇔1+ ≥
… ( + ) …( + )

a … ( + ) …
⇒b + ≥
… ( + ) …( + )

ែចកអង ង
ំ ពីរនឹង … េគ នៈ

b ( + )
⇒ + ≥
… … ( + ) …( + )

( )
ឬ ≤ +
( ) …( ) … …

ឥឡូវេយងនឹងប ញវសម
ិ ព ងេល ម រកំេនន
  ករណី m = 2 វសម
ិ ព ងេលេ ៈ

x , +x , , ,
≤ +
, + , , + , … , + , , . , … , , . , … ,

ពត
ិ សំ យប ក់ ងេល

 ករណី m = 3 វសម
ិ ពេ ៈ

x , +x , +x ,

, + , + , , + , + , … , + , + ,

, , ,
≤ + +
, . , … , , . , … , , . , … ,

ឥឡូវេយង
 យវសម
ិ ពេនះ

េយង
 នៈ

x , +x , +x ,

, + , + , , + , + , … , + , + ,

x , + (x , +x , )
=
, +( , + , ) , +( , + , ) … , +( , + , )

, . + ,
≤ +
, . , … , , + , , + , … , + ,

. , , ,
ែត ≤ +
, , , , … , , , . , … , , . , … ,

ដូចេនះេគ នៈ

x , +x , +x ,

, + , + , , + , + , … , + , + ,

, , ,
≤ + +
, . , … , , . , … , , . , … ,

 ឥឡូវេយងឧប ពិតរហូតដល់ m = k គឺៈ

 , + , + ⋯+ , x , x , x ,
≤ + + ⋯+
∏ (x , + x , + ⋯ + x , ) ∏ x , ∏ x , ∏ x ,

 េយងនឹង យ ពិតដល់ m = k + 1 គឺ យ

, + , +⋯+ , + , x , x , x , x ,
≤ + + ⋯+ +
∏ x , +x , + ⋯+ x , +x , ∏ x ∏ x ∏ x ∏ =2 +1,
, , ,

េយង នៈ

, + , + ⋯+ , + , ( , + , +⋯+ , )+ ,
=
∏ x , +x , + ⋯+ x , +x , ∏ (x , +x , + ⋯+ x , ) + x ,

, + , + ⋯+ , +1,1
1

≤ +
∏ =2 x , +x , + ⋯+ x , ∏ =2 +1,

ែត

, + , + ⋯+ , x , x , x ,
≤ + + ⋯+
∏ (x , + x , + ⋯ + x , ) ∏ x , ∏ x , ∏ x ,

េំ យេគ នៈ

, + , +⋯+ , + , x , x , x , x ,
≤ + + ⋯+ +
∏ x , +x , + ⋯+ x , +x , ∏ x ∏ x ∏ x ∏ =2 +1,
, , ,

ដូចេនះវសម
ិ ព តវ ន យប ក់។

ករណីពេិ សសៃនវសម
ិ ព ងេល

1) ករណី a = n ; a = a = ⋯a = 1 វសម
ិ ពេ ៈ

, + , + ⋯+ , x , x , x ,
≤ + + ⋯+
∏ (x , + x , + ⋯ + x , ) ∏ x , ∏ x , ∏ x ,
2) ករណី n = 2 េគ នៈ

x , +x , + ⋯+ x , x , x , x ,
≤ + + ⋯+
, + , +⋯+ , x , , x ,
3) ករណី n = 3 េគ នៈ
x , +x , + ⋯+ x , , , ,
≤ + + ⋯+
, + , + ⋯+ , ( , + , +⋯+ , ) , . , , . , , . ,

4) ករណី α = α = ⋯ = α = 0 ⇒ α − α = 1 វ ិសម ពេ ៈ

x , +x , + ⋯+ x , , , ,
≤ + + ⋯+
, + , + ⋯+ , , , ,

5) ករណី α = α = ⋯ = α = 0 ⇒ α − α − α = 1 វ ិសម ពេ ៈ
x , +x , +⋯+ x , , , ,
≤ + +⋯+
, + , + ⋯+ , , + , + ⋯+ , , . , , . , , . ,

6) ករណីែដលេគេ ប េ ចនបំផុតគឺ ករណី (m = 2; n = 2); ( = 3; = 3); (m = 3 , n = 4)

ែដល នលកណៈដូ ច ងេ ម៖
a ( + )
+ ≥
+
a ( + + )
+ + ≥
( + + )( + + )

a ( + + )
+ + ≥
( + + )( + + )( + + )

7) ចំ ែនកករណីពិ េសសមួ យេទ តគឺ េពល a = a = a េ ះវ ិសម ពេ ៈ

1 1 1 27
+ + ≥
x y x y x y (x + x + x )(y + y + y )
1 1 1 81
+ + ≥
x y z x y z x y z ( + + )( + + )( + + )

អនុវតន៍កុង រ យប ក់ ទឹសីបទ

1) វ ិសម ព Cauchy

យប ក់ ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន x , x , … , x ; ∀2 ≤ n ∈ N េគ នៈ
x + x + ⋯+ x ≥ n x x …x
សំ យប ក់

អនុវតន៍ វ ិសម ព ៉ ន់ ងេលេយង នៈ

1 1 1 (1 + 1 + ⋯ + 1)
+ + ⋯+ ≥
x x …x x x …x x … ( + +⋯+ )( +⋯+ + )…( + + ⋯+ )
 n
≥ ⇒ (x + x + ⋯ + x ) ≥ n x x … x
x x …x ( + + ⋯+ )
⇒ x +x + ⋯+ x ≥ n x x …x
2) វ ិសម ព Minkowski

យប ក់ ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន x , x , … , x ; y , y , … , y ; 2 ≤ n ∈ N េគ នៈ

(x + y )(x + y ) … (x + y ) ≥ x x …x + y y …y
សំ យប ក់

អនុវតន៍ វ ិសម ព ៉ ន់ ងេលេយង នៈ

x x x …x y y y …y x x x …x + y y y …y
(x + y ) = + ≥
x x …x y y …y (x + y )(x + y ) … (x + y )
⇒ (x + y )(x + y ) … (x + y ) ≥ x x x …x + y y y …y
⇒ (x + y )(x + y ) … (x + y ) ≥ x x …x + y y …y

3) វ ិសម ព Cauchy – Schwarz

យប ក់ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន x , x , … , x ; y , y , … , y េគ នៈ
( + + ⋯+ )
+ + ⋯+ ≥
+ + ⋯+

វ ិសម ព ងេល ចេ យេ មទំ រង់ ទូេ ដូច ងេ មៈ

a ( + + ⋯+ )
+ + ⋯+ ≥
( + + ⋯+ )
សំ យប ក់

អនុវតន៍ វ ិសម ព ៉ ន់ ងេលេយង នៈ

a ( + + ⋯+ )
+ + ⋯+ ≥
1.1. … .1 . b 1.1. … .1 . b 1.1. … .1 . b (1 + 1 + ⋯ + 1) … (1 + 1 + ⋯ + 1)( + +⋯ )
េលខ េលខ េលខ

a ( + + ⋯+ )
⇒ + +⋯+ ≥
( + +⋯+ )
យក p = 2 េគ នៈ
( + + ⋯+ )
+ + ⋯+ ≥
+ + ⋯+
4) វ ិសម ព Bunhiacopski

យប ក់ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន x , x , … , x ; y , y , … , y េគ នៈ
(x + x + ⋯ + x )(y + y + ⋯ + y ) ≥ (x y + x y + ⋯ + x y )
វ ិសម ព ងេល នទំរង់ ទូេ ដូច ងេ មៈ
 x + x + ⋯+ x y + y + ⋯+ y x y + x y +⋯+ x y
≥ ;p ≥ 2
n n n
សំ យប ក់

អនុវតន៍ វ ិសម ព ៉ ន់ ងេលេយង នៈ

(x y ) (x y ) (x y )
x + x +⋯+ x = + + ⋯+
1.1. … .1 y 1.1. … .1 y 1.1. … .1 y

(x y + x y + ⋯ + x y ) (x y + x y + ⋯ + x y )
≥ =
(1 + 1 + ⋯ + 1) … (1 + 1 + ⋯ + 1)( + + ⋯+ ) (( + + ⋯+ )
(x y + x y + ⋯ + x y )
⇒ x + x + ⋯+ x ≥
(( + + ⋯+ )
x + x + ⋯+x y + y +⋯+ y x y + x y + ⋯+ x y
⇒ ≥
n n n
ករណី p = 2 េគ នៈ
(x + x + ⋯ + x )(y + y + ⋯ + y ) ≥ (x y + x y + ⋯ + x y )

5) វ ិសម ព (van khea)

យប ក់ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន x , x , … , x ; y , y , … , y េគ នៈ

∑ x 1 1
≥ ; p, q > 1 ; − = 1
p q
∑ y
សំ យប ក់

អនុវតន៍ វ ិសម ព ៉ ន់ ងេល ចំ េ ះ α − α = 1 េគ នៈ

( + + ⋯+ )
+ + ⋯+ ≥
( + + ⋯+ )
យក α = ;α = ; a = x ; b = y េគ នៈ

∑ x 1 1
≥ ; − =1
p q
∑ y
6) វ ិសម ពៈ (van khea)

យប ក់ ចំេ ះចំនួនពិ តវ ិជ ន x ,x ,…,x ;y ,y ,…,y ;z ,z ,…,z

និ ងចំ នួនវ ិជ ន p, q, r ែដលេផ ង ត់ ៈ − − = 1 េគ នៈ

∑ x
≥
.z
∑ y ∑
សំ យប ក់

អនុវតន៍ វ ិសម ព ៉ ន់ ចំ េ ះ α − α − α = 1 េគ នៈ
x ( + + ⋯+ )
+ + ⋯+ ≥
y z ( + + ⋯+ ) ( + + ⋯+ )
ជំ នួសតំ ៃល = ; = ; = ;α = ;α = ; α = ចូ លេគ នៈ

∑ x
≥
.z
∑ y ∑

7) វ ិសម ព Holder

យប ក់ ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន a ,a ,…,a ;b ,b ,…,b និ ងចំ នួនវ ិជ ន

p , q > 1 ែដល ; + = 1 េគ នៈ

a + a + ⋯+ a + + ⋯+ ≥( + + ⋯+ )
សំ យប ក់

អនុវតន៍វសម
ិ ព ៉ ន់ េយង នៈ
(a b ) ( ) ( )
a b +a b + ⋯+ a b = + + ⋯+

(a b + a b + ⋯ + a b )
≥
+ + ⋯+ + + ⋯+
(a b + a b + ⋯ + a b )
⇒ a b + a b + ⋯+ a b ≥
+ + ⋯+ + + ⋯+
1 1
a + a + ⋯+ a + + ⋯+ ≥( + + ⋯+ ); + =1

8) វ ិសម ព Minkowski

យប ក់ ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន a , a , … , a ; b , b , … , b និ ង p ≥ 2 េគ នៈ

(a + b ) ≤ a +

សំ យប ក់

េយង នៈ
(a (a + b ) ) (a (a + b ) )
(a + b ) + ⋯ + a (a + b ) = + ⋯+
a (( + ) ) a (( + ) )
 (a (a + b ) + ⋯ + a (a + b ) )
≥
a + ⋯+ a (( + ) + ⋯+ ( + ) )

⇒ a + ⋯+ a (( + ) + ⋯+ ( + ) ) ≥ (a + b ) + ⋯ + a (a + b ) ; (1)
ដូច ែដរៈ

b +⋯+b (( + ) + ⋯+ ( + ) ) ≥ (a + b ) + ⋯ + b (a + b ) ; (2)
បូក (1) និង (2) េគ នៈ

a + ⋯+ a + +⋯+ (( + ) + ⋯+ ( + ) ) ≥ (( + ) +⋯+ ( + ) )

⇒ a + ⋯+ a + + ⋯+ ≥ (( + ) + ⋯+( + ) )
9) វ ិសម ព( នេ ះ)

យប ក់ ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន x ,x ,…,x និ ងចំ េ ះ1< ∈ េគ នៈ

x + x +⋯+ x x + x + ⋯+ x
≥
n n
សំ យប ក់

អនុវតន៍ វ ិសម ព ៉ ន់ េយង នៈ

x x ( + + ⋯+ )
+ + ⋯+ ≥
1.1 … 1. x 1.1 … 1. x 1.1 … 1. x ( + + ⋯+ )
តួ តួ តួ
⟺n x + x + ⋯+ x ≥ (x + x + ⋯ + x )
x + x + ⋯+ x x + x +⋯+ x
⇒ ≥
n n
10) វ ិសម ព ( នេ ះ)

យប ក់ ចំេ ះចំនួនវ ិជ ន x ,x ,…,x និ ងចំ េ ះ2≤ ∈ N េគ នៈ

√x + √x + ⋯ + √x x + x + ⋯+ x
≤
n n
សំ យប ក់

េយង នៈ
( √x ) ( √x ) ( √x ) ( √x + √x + ⋯ + √x )
+ +⋯ ≥
1.1 … .1 x 1.1 … .1 x 1.1 … .1 x ( + +⋯+ )
តួ តួ តួ

⇔n (x + x + ⋯ + x ) ≥ x + x +⋯+ x

x + x + ⋯+ x √x + √x + ⋯ + √x
⇒ ≥
n n
ឧ ហរណ៍គំរូ