Professional Documents
Culture Documents
អនុគមន៍ត្រីកោណមាត្រ
អនុគមន៍ត្រីកោណមាត្រ
2n 1
sin n
2 2 n n 1
2 1 2
tan .tan ....tan n 2 .
2 2 sin 2
rkßasiTiæ 2008
GñkshkarN_RtYtBinitübec©keTs
elak lwm qun
elak Esn Bisidæ
elak Titü em¨g
elakRsI Tuy rINa
elak RBwm suxnit
elak pl b‘unqay
GñkrcnaRkb nig bec©keTskMBüÚT&r
kBaØa lI KuNÑaka
GñkRtYtBinitüGkçaraviruTæ
elak lwm miK:sir
emeronsegçb
GnuKmn_RtIekaNmaRt
1¿ TMnak´TMngsMxan´@
enAelIrgVg´RtIekaNmaRteyIgtag CargVas´énmMu
( ox , OM ) .
Q M
o
x' P x
eKánTMnak´TMngsMxan´@énGnuKmn_rgVg´RtIekaNmaRtdUcxag
eRkam ½
2 2
1¿ sin cos 1 4¿ tan .cot 1
sin 1 2
2¿ tan cos
5¿ 1 tan
cos 2
3¿ cot cos
sin
6¿ 1 cot
1
sin
2
2
3¿ tan 2a 1 2 tan a
tan a 2
4¿ rUbmnþknø¼mMu
1¿ sin a2 1 cos
2
2
a
2¿ cos a2 1 cos
2
2
a
3¿ tan a2 11 cos
2 a
cos a
x
5¿ kenßam sin x , cos x , tan x CaGnuKmn_én t tan
2
1¿ sin x 1 2tt2
2¿ cos x 11 tt
2
3¿ tan x 11 tt 2
7¿ rUbmnþbMElgBIplKuNeTAplbUk
1¿ cos a cos b 12 [ cos(a b) cos(a b) ]
2¿ sin a sin b 12 [ cos(a b) cos(a b) ]
3¿ sin a cos b 12 [ sin(a b) sin(a b) ]
8¿ rUbmnþbEmøgFñÚEdlKYkt´sMKal´
sin ( ) cos
2
1¿ cos ( ) sin
2
tan ( ) cot
2
sin ( ) sin
2¿ cos ( ) cos
tan ( ) tan
sin ( ) cos
2
3¿ cos ( ) sin
2
tan ( ) cot
2
sin ( ) sin
4¿ cos ( ) cos
tan ( ) tan
sin ( 2k) sin
5¿ cos ( 2k) cos
tan ( k) tan , k Z
9¿ RkahVikGnuKmn_RtIekaNmaRt
1¿ ExßekagGnuKmn_ y sin x
y
( C ) : y = sinx
1
0 1 x
2¿ ExßekagGnuKmn_ y cos x
y
1 ( C ) : y = cosx
0 1 x
3¿ ExßekagGnuKmn_ y tan x
1
( C ) : y = tanx
0 1 x
4¿ ExßekagGnuKmn_ y cot x
y
0 1 x
dMeNa¼Rsay
Rsayfa tan 2 tan 2 tan 2 1
2 2 2
2
, cos
1 cos
2
2
2
a
eKán tan 1 cos 1 b c b c a
2
2 a
1 cos bca
1
bc
b
1
1 cos ca cab
tan 2
2 1 cos b cab
1
ca
c
1
1 cos ab abc
tan 2
2 1 cos c abc
1
ab
bca cab abc
eyIgán tan 2 tan 2 tan 2
2 2 2 abc abc abc
bcacaba bc
tan 2 tan 2 tan 2
2 2 2 abc
abc
tan 2 tan 2 tan 2 1 .
2 2 2 abc
dUcen¼ tan 2 tan 2 tan 2 1 .
2 2 2
lMhat´TI2
eK[ tan ba .
8 8
2 8
lMhat´TI3
eK[RtIekaN ABC mYyman a , b , c CargVas´RCugQm
erogKñaénmMu A , B , C .
tag p Caknø¼brimaRténRtIekaN .
k¿cUrRsayfa sin A2 (p bbc)(p c)
rYcTajrkTMnak´TMngBIreTotEdlRsedogKñaen¼ .
x¿cUrbgHajfa sin A2 sin B2 sin C2 18
nig cos A cos B cos C 32 .
dMeNa¼Rsay
Rsayfa sin A2 (p bbc)(p c)
A
B C
2
A
b2 c2 a 2
1
2 A 2 bc 2bc b 2 c 2 a 2
eKán sin
2 2 4bc
2 2
A a ( b c) (a b c)(a b c)
sin 2
2 4bc 4bc
eday a b c 2p ena¼ a b c 2(p c) , a b c 2(p b)
eKán sin A2 2(p c4).bc2(p b)
2
tamvismPaBkUsIu 2 .
eKán (p a ) (p b) 2 (p a )(p b)
2p a b 2 (p a )(p c)
c 2 ( p a )(p b)
lMhat´TI4
eK[RtIekaN ABC mYyman a , b , c CargVas´RCugQm
erogKñaénmMu A , B , C .
tag p Caknø¼brimaRténRtIekaN .
k¿cUrRsayfa cos A2 p(pbc a ) rYcTajrkTMnak´TMng
BIreTotEdlRsedogKñaen¼ .
x¿TajbBa¢ak´fa bc .cos A2 ac. cos B2 ab.cos C2 p .
2 2 2 2
dMeNa¼Rsay
Rsayfa cos A2 p(pbc a )
A
B C
2
A
b2 c2 a 2
1
2 A 2 bc 2bc b 2 c 2 a 2
eKán cos
2 2 4bc
2 2
A ( b c) a ( b c a )(b c a )
cos 2
2 4bc 4bc
eday a b c 2p ena¼ b c a 2 (p a )
eKán cos A2 2p . 24(bcp a) p(pbc a) ¦ cos A2 p(pbc a) .
2
lMhat´TI5
eK[RtIekaN ABC mYymanmMukñúgCamMuRsYc .
k¿cUrRsayfa tan A tan B tan C tan A. tan B. tan C .
x¿TajbBa¢ak´fa tan A tan B tan C 3 3 .
dMeNa¼Rsay
k¿Rsayfa tan A tan B tan C tan A. tan B. tan C
eyIgman A B C ¦ A B C
eKán tan(A B) tan( C)
tan A tan B
tan C
1 tan A tan B
tan A tan B tan C tan A tan B tan C
dUcen¼ tan A tan B tan C tan A. tan B. tan C .
x¿TajbBa¢ak´fa tan A tan B tan C 3 3
eday A , B , C CamMuRsYc ( tamsmµtikmµ )
eKTaj tan A 0 , tan B 0 , tan C 0
tamvismPaBkUsIueyIgGacsresr ½
3
tan A tan B tan C 3 tan A. tan B. tan C
eday tan A tan B tan C tan A. tan B. tan C
3
eKán tan A tan B tan B 3 tan A tan B tan C
B C
2 2 2
eKán cos A cos B cos C 1 2 cos A cos B cos C
eday A , B , C CamMuRsYcena¼ cos A 0 , cos B 0 , cos C 0
naM[ 1 2 cos A cos B cos C 1
2 2 2
dUcen¼ cos A cos B cos C 1 .
lMhat´TI7
eK[RtIekaN ABC mYymanmMukñúgCamMuRsYc .
2 2 2
cUrRsayfa sin A sin B sin C 2 .
dMeNa¼Rsay
2 2 2
Rsayfa sin A sin B sin C 2
2 2 2
tag T sin A sin B sin C
1 cos 2A 1 cos 2B
1 cos 2 C
2 2
cos 2A cos 2B
2 cos 2 C
2
2 cos(A B) cos(A B) cos 2 C
2 cos C cos(A B) cos C
2 cos C cos(A B) cos C
2 cos C cos(A B) cos(A B)
2 2 cos A cos B cos C
lMhat´TI8
4 4
dMeNa¼Rsay
10 10
4 4
lMhat´TI9
cUrKNna S sin 7 sin 27 sin
2 2 2 4
7
dMeNa¼Rsay
KNna S sin 7 sin 27 sin 47
2 2 2
2 4 8
1 cos 1 cos 1 cos
eyIgán S 7 7 7
2 2 2
3 1 2 4 8
( cos cos cos )
2 2 7 7 7
2 4 8
tag T cos cos cos
7 7 7
5 3
cos ( ) cos ( ) cos ( )
7 7 7
5 3
cos cos cos
7 7 7
KuNGg:TaMgBIrnwg 2 sin eKán ½
7
5 3
2 T sin 2 cos sin 2 cos sin 2 cos sin
7 7 7 7 7 7 7
tamrUbmnþ 2 cos a sin b sin( a b) sin( a b)
5 3
2 T sin 2 cos sin 2 cos sin 2 cos sin
7 7 7 7 7 7 7
6 4 4 2 2
2 T sin ( sin sin ) (sin sin ) sin
7 7 7 7 7 7
6
2 T sin sin sin( ) sin
7 7 7 7
1 3 1 1 7
eKTaj T naM[ S
( )
2 2 2 2 4
2 4 7
dUcen¼ S sin 2 sin 2 sin 2 .
7 7 7 4
lMhat´TI10
cUrKNna S sin 27 sin 47 sin 87
dMeNa¼Rsay
eKman sin 27 sin 57 , sin 47 sin 37 , sin 87 sin 7
ehIy sin 27 sin 7 sin 87 nig sin 47 0
eKán S sin 57 sin 37 sin 7 0
elIkGg:TaMBIrCakaereKán ½
5 3 5 3 5 3
S 2 sin 2 sin 2 sin 2 2 sin sin 2 sin sin 2 sin sin
7 7 7 7 7 7 7 7 7
5 3
tag M sin 2 sin 2 sin 2
7 7 7
10 6 2
cos cos cos
3 7 7 7
2 2
3 1 3 5
cos( ) cos( ) cos( )
2 2 7 7 7
3 1 3 5
( cos cos cos )
2 2 7 7 7
5 3
yk T cos cos cos
7 7 7
KuNGg:TaMgBIrnwg 2 sin eKán ½
7
5 3
2 T sin 2 cos sin 2 cos sin 2 cos sin
7 7 7 7 7 7 7
tamrUbmnþ 2 cos a sin b sin( a b) sin( a b)
tag N 2 sin 57 sin 37 2 sin 57 sin 7 2 sin 37 sin 7
2 8 4 6 2 4
cos cos cos cos cos cos
7 7 7 7 7 7
6 8
cos cos 2 sin . sin( ) 0
7 7 7
eKán S M N 74 0 74 eday S 0
2
ena¼ S 27 .
2 4 8 7
dUcen¼ S sin sin sin .
7 7 7 2
lMhat´TI11
cUrRsayfa 8 cos n7 4(1) cos n7 4 cos n7 (1)
3 n 2 n 1
0 , n IN *
dMeNa¼Rsay
eKman 4n7 n 3n7 , n IN
eKán sin 4n7 sin (n 3n7 )
lMhat´TI12
cUrKNna S cos 9 cos 49 cos 79
3 3 3
dMeNa¼Rsay
KNna S cos 9 cos 49 cos 79
3 3 3
kenßamEdl[GacsresrCa ½
3 4 7 1 4 7
S (cos cos cos ) (cos cos cos )
4 9 9 9 4 3 3 3
4 7
tag M cos cos cos
9 9 9
4 13
eday cos cos
9 9
7 13
M cos cos cos KuNnwg 2 sin eKán
9 9 9 3
7 13
2 M sin 2 cos sin 2 cos sin 2 cos sin
3 9 3 9 3 9 3
3 4 2 10 4 16 10
2 .M sin sin( ) sin sin sin sin
2 9 9 9 9 9 9
3 2 16 7
2M sin sin 2 sin cos( ) 0
2 9 9 9
eKTaján M 0
tag N cos 3 cos 43 cos 73 12 12 12 32
eKán S 34 M 14 N 83
dUcen¼ S cos 9 cos 49 cos 79 83 .
3 3 3
lMhat´TI13
eK[kenßam
3 5 3 5
S cos 3 cos 3 cos 3 nig T cos 4
cos 4 cos 4
7 7 7 7 7 7
3 5
k¿cUrRsayfabIcMnYn cos , cos , cos Ca¦srbs´smIkar
7 7 7
( E ) : 8x 3 4 x 2 4 x 1 0 .
x¿Tajrktémø ½
3 5 3 3 5 5
M cos cos cos , N cos cos cos cos cos cos
7 7 7 7 7 7 7 7 7
dMeNa¼Rsay
3 5
k¿RsayfabIcMnYn cos , cos , cos Ca¦srbs´smIkar
7 7 7
( E ) : 8x 3 4 x 2 4 x 1 0
2n 1 (E )
tag x n cos , n 1 , 2 , 3 Ca¦smIkar eKán
7
( 2n 1) ( 2n 1) ( 2n 1)
8 cos 3 4 cos 2 4 cos 1 0
7 7 7
( 2n 1) (2n 1) (2n 1)
4 cos ( 2 cos 2 1 ) 1 4 (1 sin 2 )0
7 7 4
( 2n 1) 2( 2n 1) (2n 1)
4 cos cos ( 3 4 sin 2 )0
7 7 7
2( 2n 1) 4(2n 1) (2n 1) (2n 1)
sin sin 3 sin 4 sin 3
4. 7 7 7 7 0
(2n 1) 2( 2n 1) ( 2n 1)
2 sin 2 sin sin
7 7 7
4(2n 1) 3( 2n 1)
sin sin
7 7 0 (*)
(2n 1) ( 2n 1)
sin sin
7 7
(2n 1)
eday n IN * : sin 0
7
x¿Tajrktémø M , N , P
snµtfa x cos 7 , x cos 37 , x cos 57
1 2 3
3 2
tamRTwsþIbTEvütGnutþn_kñúgsmIkar 8x 4x 4x 1 0
eKán ½
3 5 b 1
M cos cos cos x1 x 2 x 3
7 7 7 a 2
3 3 5 5 c 1
N cos cos cos cos cos cos x1x 2 x 2 x 3 x1x 3
7 7 7 7 7 7 a 2
2 2 2
eyIgán Q x x x 1 2 3
( x 1 x 2 x 3 ) 2 2( x 1 x 2 x 2 x 3 x 1 x 3 )
1 1 5
M 2 2N 2 ( )
4 2 4
3 5 5
dUcen¼ Q cos 2 cos 2 cos 2 .
7 7 7 4
Tajrktémø S nig T
eyIgán S cos 7 cos 37 cos 57
3 3 3
3 3 3
¦ S x1 x 2 x 3
3 5
eday x 1 cos , x 2 cos , x 3 cos Ca¦srbs´
7 7 7
3 2
8x 1 4x 1 4 x 1 1 0 (1)
3 2
(E ) ena¼eKán 8 x 2 4 x 2 4 x 2 1 0 ( 2)
3 2
8x 3 4x 3 4 x 3 1 0 (3)
8x 1 4 4 x 1 3 4 x 1 2 x 1 0 (1' )
4 3 2
eKán 8 x 2 4 x 2 4 x 2 x 2 0 ( 2' )
4 3 2
8x 3 4 x 3 4 x 3 x 2 0 (3' )
eKTaj T S 2 Q M8 78 18 34 .
dUcen¼ T cos 7 cos 37 cos
4 4 4 5 3
7 4
.
lMhat´TI14
eda¼RsaysmIkar ½
64x 6 112x 4 56x 2 7 2 1 x 2 .
dMeNa¼Rsay
eda¼RsaysmIkar
64x 6 112x 4 56x 2 7 2 1 x 2 (1)
2
lk&çx&NÐ 1 x 0 ¦ x [1 , 1 ]
eyIgman cos 4a cos(a 3a)
cos a cos 3a sin a sin 3a
cos a ( 4 cos 3 a 3 cos a ) sin a (3 sin a 4 sin 3 a )
4 cos 4 a 3 cos 2 a 3 sin 2 a 4 sin 4 a
4 cos 4 a 4(1 cos 2 a ) 2 3(cos 2 a sin 2 a )
8 cos 4 a 8 cos 2 a 1
cos 5a cos(a 4a )
cos a cos 4a sin a sin 4a
cos a (8 cos 4 a 8 cos 2 a 1) 2 sin a sin 2a cos 2a
8 cos 5 a 8 cos 3 a cos a 4 sin 2 a cos a (2 cos 2 a 1)
8 cos 5 a 8 cos 3 a cos a 4(1 cos 2 a )(2 cos 3 a cos a )
16 cos 5 20 cos 3 a 5 cos a
cos 6a 2 cos 2 3a 1 2(4 cos 3 a 3 cos a ) 2 1
32 cos 6 a 48 cos 4 a 18 cos 2 a 1
cos 7a cos(6a a ) cos 6a cos a sin 6a sin a
cos a cos 6a 2 sin a sin 3a cos 3a
cos a cos 6a 2 sin a (3 sin a 4 sin 3 a )(4 cos 3 a 3 cos a )
64 cos 7 a 112 cos 5 a 56 cos 3 a 7 cos a
lMhat´TI15
eda¼RsaysmIkar ½
tan 6 x (tan 2 x 1) 3 (tan 2 x 2) 3 (tan 2 x 3) 3
dMeNa¼Rsay
eda¼RsaysmIkar ½
tan 6 x (tan 2 x 1) 3 (tan 2 x 2) 3 (tan 2 x 3) 3 ¿
lk&çx&NÐ x 2 k , k Z .
2
tag t tan x , t 0 smIkarsresr ½
t 3 ( t 1) 3 ( t 2) 3 ( t 3) 3
t 3 ( t 3 3t 2 3t 1) ( t 3 6 t 2 12 t 8) t 3 9 t 2 27 t 27
3t 3 9 t 2 15t 9 t 3 9 t 2 27 t 27
2( t 3 6 t 9) 0
( t 3 27) (6 t 18) 0
( t 3)( t 2 3t 9) 6( t 3) 0
( t 3)( t 2 3t 3) 0
2
eKTaj t 3 nig t 3t 3 0 Kµan¦seRBa¼ 9 12 0
tan 2 x 3 0
(tan x 3 )(tan x 3 ) 0
eKán tan x 3 0 ¦ tan x 3 naM[ x k , k Z
3
ehIy tan x 3 0 ¦ tan x 3 naM[ x k , k Z
3
lMhat´TI16
eKman CaFñÚrmYyEdlKitCara¨düg´ehIyepÞógpÞat´
0 .
2
2
eK[Exßekag (P) smIkar y x 2x cos 1 sin .
1¿cUrkMnt´témø edIm,I[Exßekag (P) b¨¼nwgGk&ßGab´sIus (x' ox)
rYcsg´Exßekag (P) TaMgena¼ .
2¿bgHajfaeRkABIkrNIkñúgsMNYrTI1 Exßekag (P) kat´Gk&ß
Gab´sIus (x' ox) ánBIrcMnuc M ' nig M ' ' Edlman
Gab´sIusviC¢man .
3¿etIeKRtUv[témø b¨unµanxø¼eTIbGab´sIus x ' nig x' '
éncMnuc M ' nig M' ' epÞógpÞat´TMnak´TMng x' x' ' 2
2 2
2 2
ehIy y cos 2 cos 1 sin
S
1 cos 2 sin
sin 2 sin
2
eKán sin sin 0
¦ sin (sin 1) 0 naM[ sin 0 nig sin 1
eday 0 2 ehtuen¼eKTaj 0 , 2 .
sg´Exßekag (P) ½
2 2
-ebI 0 eKán y x 2x 1 (x 1)
-ebI 2 eKán y x 2
y
4
-2 -1 0 1 2 3 4 x
-1
x 2 2 x cos 1 sin 0
DIsRKImINg´bRgYménsmIkarKW ' cos 2 1 sin
sin sin 2
sin (1 sin )
eKman nig 1 sin viC¢manCanic©RKb´
sin
0 , .
2
eKTaján ' sin (1 sin ) 0 naM[ (P) kat´Gk&ß
Gab´sIusCanic©Rtg´BIrcMnuc M ' nig M ' ' .
müa¨geTotplKuN nigplbUkén¦s P 1 sin
nig S 2 cos .
suTæEtviC¢manRKb´ 0 , 2 dUcen¼ x '
nig x ' ' suTæEtviC¢man .
2 2
3¿ lk&çx&NÐ x ' x ' ' 2
2 2 2
eKman x' x' ' S 2P
4 cos 2 2(1 sin ) 2(2 cos 2 1 sin )
2( 2 2 sin 2 1 sin ) 2(2 sin 2 sin 1)
eday 0 2 ehtuen¼eKTaj 0 , 6
4¿TMnak´TMngKµanGaRs&ynwg rvagGab´sIus x' nig x' '
eKman S 2 cos nig P 1 sin
eKTaján cos S2 nig sin 1 P
2 2
edayRKb´cMnYnBit eKman cos sin 1
2
eKán S4 (1 P) 1 2
S 2 4(1 P) 2 4
S 2 4 P 2 8P 0
S 2 4P(P 2) 0
dUcen¼ ( x ' x ' ' ) 2 4 x ' x ' ' ( x ' x ' '2) 0
lMhat´TI17
eKmansmIkardWeRkTIBIr ½
(E) : x 2 (
1
cos
2) x
2
3
1 0 Edl 0 2 .
eK«bmafasmIkar (E) man¦sBIrEdltageday tan a
nig tan b .
k¿ kMnt´témø edIm,I[ a b 4 .
x¿ eda¼RsaysmIkar (E) cMeBa¼témø EdlánrkeXIj
K¿ eRbIlTæplxagelIcUrTajrktémø®ákdén 12 . tan
dMeNa¼Rsay
k¿ kMnt´témø edIm,I[ a b
4
eday tan a nig tan b Ca¦srbs´ (E) ena¼eKmanTMnak´TMng
1 2
tan a tan b 2 (1) nig tan a tan b 1 (2)
cos 3
3( 2 cos 1)
eKTaján 1
(2 3 2) cos
2 3 cos 3 2 3 cos 2 cos
3
cos
2
eday 0 2 dUcen¼eKTaj 6 .
x¿ eda¼RsaysmIkar (E) ½
ebI 6 ena¼ (E) Gacsresr x ( 23 2) x 23 1 0
2
2 2 4 8 8 28 16 3
( 2) 2 4 ( 1) 4 4
3 3 3 3 3 3 3
4 ( 7 4 3 ) 4 (2 3 ) 2
3 3
1 2 42 3 1
x 1 ( 2 )
eKTaj¦s 2 3 3 3
1 2 42 3
x 2 ( 2 ) 2 3
2 3 3
dUcen¼ x 13 , x 2 3 .
1 2
1
eKTaj tan a nig tan b 2 3
3
1
eday tan a naM[ a ehIy ab
3 6 4
naM[ b 4 a 12 dUcen¼ tan
12
2 3 .
© 2008 Lim Phalkun - 35 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
lMhat´TI18
2 2 2 2
eK[GnuKmn_ f (x) a sin x b cos x c a cos x b sin x c
Edl a , b , c CabIcMnYnBitviC¢man .
cUrRsayfa a c b c f (x) 2 a 2 b c
rYcbBa¢ak´témøGtibrma nig Gb,brmaén f (x) .
dMeNa¼Rsay
Rsayfa a c b c f (x) 2 a 2 b c
2 2 2 2
eyIgman f (x) a sin x b cos x c a cos x b sin x c (1)
eday a , b , c CabIcMnYnBitviC¢manena¼ x IR : f (x) 0
elIkGg:TaMgBIrén (1) CakaereKán ½
2
f 2 (x ) a sin 2 x b cos 2 x c a cos 2 x b sin 2 x c
f 2 ( x ) a b 2c 2 (a sin 2 x b cos 2 x c)(a cos 2 x b sin 2 x c) (2)
tamvismPaBkUsiuRKb´cMnYnBit A , B 0
eKman A B 2 A.B ¦ 2 A.B A B
2 2 2 2
eKán 2 (a sin x b cos x c)(a cos x b sin x c) a b 2c
tamTMnak´TMng 2 eKTaján ½
ab
f 2 ( x ) a b 2c a b 2c 4 ( c)
2
ab
naM[ f (x) 2 c (3)
2
eKTaj f (x) a c b c ( 4)
ab
a c b c f (x) 2 c cMeBa¼RKb´ x IR .
2
dUcGnuKmn_mantémøGtibrmaesµI M 2 a 2 b c
nigmantémøGb,brmaesµI m a c b c .
lMhat´TI19
rktémøGb,brmaénGnuKmn_ ½
P( x ) tan 2 x cot 2 x 2(tan x cot x ) 27
Q( x ) tan 2 x cot 2 x 8(tan x cot x ) 87
Edl 0 x 2 .
dMeNa¼Rsay
rktémøGb,brmaénGnuKmn_ ½
P( x ) tan 2 x cot 2 x 2(tan x cot x ) 27 Edl 0 x
2
tag z tan x cot x Edl z 2
2 2 2 2
eKán z (tan x cot x) tan x cot x 2
2 2 2
eKTaj tan x cot x z 2
2 2
eyIgán P(z) z 2 2z 27 (z 1) 24
eday z 2 ehtuen¼eKán P(z) 1 24 25
dUcen¼témøGb,brmaén P(x) KW m 25 .
2 2
müa¨geToteday Q(x) tan x cot x 8(tan x cot x) 87
2 2
eKán Q(z) z 2 8z 87 (z 4) 69
eday z 2 ehtuen¼edIm,I[ Q Gb,brmalu¼RtaEt
z 4 .dUcen¼témøGb,brmaén Q(x ) KW m 69 .
lMhat´TI20
eda¼RsaysmIkar ½
4 sin ( x ) cos ( x ) 32 2
4 12
dMeNa¼Rsay
eda¼RsaysmIkar ½
4 sin ( x ) cos ( x ) 32 2
4 12
tamrUbmnþ 2 sin a cos b sin(a b) sin(a b)
smIkarxagelIGacsresrCabnþbnÞab´xageRkam ½
2 sin( x x ) sin( x x ) 3 2 2
4 12 4 12
2 sin(2 x ) sin (1 2 ) 2
3 6
2 sin(2x ) 1 1 2
3
2
sin(2x )
3 2
2 x 3 4 2k
eKTaj
2 x 2k , k Z
3 4
5
dUcen¼ x k , x k ; k Z .
24 24
lMhat´TI21
2 2
2 1 2 1
eKmanGnuKmn_ f (x) sin x 2 cos x
sin x cos 2 x
cUrrktémøtUcbMputénGnuKmn_en¼ .
dMeNa¼Rsay
rktémøtUcbMputénGnuKmn_en¼
1 2 1 2
f ( x ) (cos 2 x 2
) (sin 2 x )
cos x sin 2 x
1 1
cos 4 x 2 4
sin 4 x 2
cos x sin 4 x
1 1
4 (cos 4 x sin 4 x ) ( )
sin x cos 4 x
4
4 cos 4 x sin 4 x
4
4 (cos x sin x ) ( )
sin 4 x cos 4 x
1
4 (cos 4 x sin 4 x )(1 )
sin 4 x cos 4 x
16
4 (cos 2 x sin 2 x ) 2 2 sin 2 x cos 2 x (1 )
sin 4 2 x
1 16
4 (1 sin 2 2x )(1 )
2 sin 4 2 x
1 1
edayeKman sin 2 2 x 1 naM[ 1 sin 2 2 x nig
2 2
16
1 17 .
sin 4 2 x
dUcen¼témøtUcbMputénGnuKmn_KW m 5 2 2 .
© 2008 Lim Phalkun - 40 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
lMhat´TI22
eK[BIrcMnYnBit a nig b .
cUrRsaybBa¢k´fa x IR : | a cos x b sin x | a 2 b2 .
Gnuvtþn_ ½ rktémøGtibrma nig Gb,brmaén
f ( x ) 20 cos x 21sin x 22
dMeNa¼Rsay
2 2
RsaybBa¢k´fa x IR : | a cos x b sin x | a b
eyIgeRCIserIsvuicTr& U ( a ; b ) nig V ( cos x ; sin x )
tamniymn&y U.V || U || . || V || .cos Edl CamMurvag
BIrviucT&ren¼ .
eKán U .V || U || . || V || .cos || U || . || V || | cos |
edayeKman IR : | cos | 1
eKán U .V || U || . || V ||
U . V a cos x b sin x
2 2
eday || U || a b
2 2
|| V || sin x cos x 1
dUcen¼ x IR : | a cos x b sin x | a 2 b2 .
rktémøGtibrma nig Gb,brmaén f ( x ) 20 cos x 21sin x 22
2 2
tamrUbmnþxagelIeyIgman | 20 cos x 21sin x | 20 21 29
eKTaj 29 20 cos x 21sin x 29
naM[ 7 f (x) 51 , x IR
dUcen¼GnuKmn_mantémøGtibrma 51 nig Gb,brma 7
lMhat´TI23
f ( x ) CatémøBiténGnuKmn_ f EdlcMeBa¼RKb´ x IR
3f ( x ) 3 cos x 3 sin x
2 2
f (x) 2 ( cos x sin x )
2 2
2 (sin cos x sin x cos )
4 4
2 sin( x )
4
eday x IR : sin( 4 x) 1 .
dUcen¼ f (x) 2 cMeBa¼RKb´ x IR
lMhat´TI24
eKman f (x) GnuKmn_kMnt´elI IR eday ½
f (sin x ) 3f (cos x ) 2 cos 2x ¿
k-cUrkMnt´rkGnuKmn_ f (x) .
x-eda¼RsaysmIkar f (1 tan t).f (1 tan t) f (1 tan t) 2 f (1 tan t)
( t CaGBaØténsmIkar ) .
dMeNa¼Rsay
k-kMnt´rkGnuKmn_ f (x)
CMnYs x eday 2 x eKán f (cos x) 3f (sin x) 2 cos 2x
eyIgánRbB&næ 3f f(sin(sinxx) )3ff (cos x ) 2 cos 2 x
(cos x ) 2 cos 2 x
2
dUcen¼ f (x) x .
© 2008 Lim Phalkun - 43 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
x-eda¼RsaysmIkar
f (1 tan t ) f (1 tan t )
f (1 tan t ).f (1 tan t )
2
lk&çx&NÐ t k ; k Z
2
(1 tan t ) 2 (1 tan t ) 2
(1 tan t ) 2 (1 tan t ) 2
2
dMeNa¼RsaysmIkaren¼eKáncMelIy
t k ; t k , k Z .
3
lMhat´TI25
2
eK[Exßekag (P) : y f (x) x sin 2(1 sin )x 5 sin
Edl 0 .
kMnt´témø edIm,I[Exßekag (P) sSitenAelIGkß&
Gab´sIusCanic© .
dMeNa¼Rsay
kMnt´témø
2
eKman (P) : y f (x) x sin 2(1 sin )x 5 sin
edIm,I[ (P) sSitenAelIGkß&Gab´sIusCanic©lu¼RtaEt
f ( x ) 0 , x IR
eBalKWeKRtUv[ a'00 f
eKman a sin 0 ; ] 0 ; [
f
lMhat´TI26
eda¼RsaysmIkar ½
1 1 9 3 1
cos 4 x cos 2 x cos 4 x cos 2 x
16 2 16 2 2
dMeNa¼Rsay
eda¼RsaysmIkar ½
1 1 9 3 1
cos 4 x cos 2 x cos 4 x cos 2 x (1)
16 2 16 2 2
1 3 1
t t (3)
4 4 2
lMhat´TI27
eK[RtIekaN ABC mYy .
k¿ cUrRsayfa cot A cot B cot B cot C cot C cot A 1 .
2
x¿ cUrRsayfa cot A 1 2 cot 2A cot A .
K¿ eKdwgfamMu A ; B ; C beg;ItánCasIVútFrNImaRt
mYYyEdlmanersugesµInwg q 2 .
cUrRsaybBa¢ak´fa ½
1 1 1
2
2
sin A sin B sin C
8 . 2
dMeNa¼Rsay
k¿Rsayfa cot A cot B cot B cot C cot C cot A 1
eyIgman A B C ¦ A B C
eKán tan(A B) tan( C)
tan A tan B
tan C
1 tan A tan B
1 1
cot A cot B 1
1 1 cot C
1 .
cot A cot B
cot A cot B 1
cot A cot B 1 cot C
cot A cot C cot B cot C cot A cot B 1
dUcen¼ cot A cot B cot B cot C cot C cot A 1 .
2
x¿Rsayfa cot A 1 2 cot 2A cot A
eyIgman tan 2A 1 2 tan A
tan A 2
2
2 cot A
cot A
1
cot 2A 1 cot 2 A 1
1
cot 2 A
2
dUcen¼ cot A 1 2 cot 2A cot A .
K¿RsaybBa¢ak´fa ½ sin1 A sin1 B sin1 C 8
2 2 2
edaymMu A ; B ; C CasIVútFrNImaRtmYYyEdlmanersug
esµInwg q 2 eKán B 2A , C 2B 4A
eday A B C
eKán A 2A 4A naM[ A 7 , B 27 , C 47
tam (1) eKán T 2 cot 27 cot 7 2 cot 27 cot 47 cot 87 cot 47 6
eday cot 87 cot 7 eKán ½
2 2 4 4
T 2 cot cot 2 cot cot 2 cot cot 6
7 7 7 7 7 7
2(cot A cot B cot B cot C cot A cot C) 6 2(1) 6 8
1 1 1
dUcen¼ 8 .
sin 2 A sin 2 B sin 2 C
lMhat´TI28
1¿cUrRsaybBa¢ak´rUbmnþ ½
cos(n 1) x 2 cos x cos(nx ) cos(n 1) x , x IR , n IN * ¿
2¿Gnuvtþn_ ½ cUrsresr cos 7 x CaGnuKmn_én cos x .
3¿eda¼RsaysmIkar ½
128 cos 7 x 244 cos 5 x 112 cos 3 x 14 cos x 1 0 .
dMeNa¼Rsay
1¿RsaybBa¢ak´rUbmnþ ½
cos(n 1) x 2 cos x cos(nx ) cos(n 1) x
eyIgman ½
(n 1)x (n 1)x (n 1)x (n 1) x
cos(n 1) x cos(n 1)x 2 cos .cos
2 2
smmUl cos(n 1)x cos(n 1)x 2 cos x.cos(nx)
dUcen¼ cos(n 1)x 2 cos x cos(nx) cos(n 1)x ¿.
2¿ Gnuvtþn_ ½sresr cos 7x CaGnuKmn_én cos x
eKman cos(n 1)x 2 cos x cos(nx) cos(n 1)x ¿
2
ebI n 1 cos 2x 2 cos x 1
ebI n 2 cos 3x 2 cos x cos 2x cos x
2 cos x (2 cos 2 x 1) cos x
4 cos 3 x 3 cos x
lMhat´TI29
eK[sVúIténcMnYnBit (U ) kMnt´elI n eday½ n
U 1 nig n IN : U U cos a sin a Edl 0 a
0 n 1 . n
2
k¿tag V U cot a2 .
n n
cUrbgHajfa (V ) CasIVútFrNImaRtmYYy .
n
dMeNa¼Rsay
k¿ bgHajfa (V ) CasIVútFrNImaRtmYYy ½
n
Et U U cos a sin a
n 1 n
a a a
U n cos a 2 sin cos cot
2 2 2
a a a a
U n cos a cot (2 sin cos tan 1)
2 2 2 2
a
sin
a a a 2 1)
U n cos a cot (2 sin cos
2 2 2 a
cos
2
a a a
U n cos a cot (2 sin 2 1) ; cos a 1 2 sin 2
2 2 2
a a
U n cos a cot cos a ( U n cot ) cos a
2 2
Vn cos a
n 1 n 1
eyIgman V V ... V V 11qq (1 cot a2 ).11coscos aa
0 1 n 0
n 1
eyIgán lim (V V .... V ) lim (1 cot a2 ) 11coscos aa
n
0 1 n
n
a
1 cot
dUcen¼ lim (V0 V1 .... Vn ) 2
.
n 1 cos a
n
eRBa¼ lim cos a 0 .
n
lMhat´TI30
eK[sIVúténcMnYnBit (U ) kMnt´eday ½ n
n nig a .
x¿ Tajrk U CaGnuKmn_én n n
dMeNa¼Rsay
k¿ bgHajfa Z (cos a i sin a ) Z
n 1 n
n n
tamrUbmnþ Z Z q (cos a i sin a) cos(na) i sin(na)
n 0
x¿ Tajrk U CaGnuKmn_én n ½ n
dUcen¼ U sin(sinnaa ) .
n
lMhat´TI31
eK[ 2 2 cos 2 , 2 2 2 cos 2 , 2 2 2 2 cos 2
2 3 4
tamlMnaM«TahrN_eyIgGacTajrkrUbmnþTUeTAdUcxageRkam ½
© 2008 Lim Phalkun - 54 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
2 2 2 ......... 2 2 cos n 1 .
2
(n )
RsaybBaØak´rUbmnþen¼ ½
eyIgtag A 222 ......
n 2
cMeBa¼RKb´
n IN *
(n )
eyIg«bmafavaBitdl´tYTI p KW
A p 2 2 2 ...... 2 2 cos p 1 Bit
2
(p)
2 2 2
dUcen¼ ......... 2 2 cos . n 1
2
(n )
lMhat´TI32
eK[sIVúténcMnYnkMupøic (Zn ) kMnt´eday ½
1 i 3
Z 0
2
Z 1 Z | Z | ; n IN
n 1 2 n n
( | Z | Cam¨UDulén Z ) .
n n
CaGnuKmn_én n
dMeNa¼Rsay
k-rkTMnak´TMngrvag nig ehIy nig n n 1 n n1
eday Z 12 ( Z | Z | ) ehIy | Z |
n 1 n n n n
1
n 1 (cos n 1 i.sin n 1 ) n (1 cos n i.sin n )
2
n 1 (cos n 1 i.sin n 1 ) n cos n (cos n i.sin n )
2 2 2
eKTaján n 1 n cos n n 1 n nig
2 2
tamsRmayxagelIeyIgman 12 n 1 n
naM[ CasIVútFrNImaRtmanersugesµI q 12 .
n
n
tamrUbmnþ q n 0
eKTaján 1 ; 3 dUcen¼ 3 . 21 .
0 0 n n
n
n
k n 1 k n 1
eKán cos( 2 )
k 0
k 1
k k 0
k
n
cos 0 . cos 1 . cos 2 ......... cos n 1
0 2 2 2
n 1
n
1
sin
1
2
n 1
n
n
0
sin
1 3 3. 1
dUcen¼ n n n 1
.
2 1 2 1
sin . n ) sin( . n )
3 2 3 2
lMhat´TI33
k¿cUrKNnatémø®ákdén tan 8
2 2
x¿cUreda¼RsaysmIkar sin x 2 sin x.cos x ( 2 1) cos x 0
K¿cUreda¼RsaysmIkar 1 tan( x2 1)2tan 1x 13
dMeNa¼Rsay
k¿KNnatémø®ákdén tan 8
tamrUbmnþ tan 2a 1 2 tan a
tan a
edayyktémø
2
a
8
2 tan
eKán tan
8
4 1 tan 2
8
2 tan
1 8 naM[ tan 2
2 tan 1 0
1 tan 2
8 8
8
tag t tan Edl t0
8
2
eKán t 2t 1 0 ; ' 1 1 2
eKTaj¦s t 1 2 , t 1 2 0 ( minyk)
1 2
dUcen¼ tan 8 2 1 .
2 2
x¿ eda¼RsaysmIkar sin x 2 sin x.cos x ( 2 1) cos x 0
2
EckGg:TaMgBIrnwg cos x 0 eKánsmIkar ½
2
tan x 2 tan x ( 2 1) 0 ¿
eKTaj¦s t 1 ; t 2 1 .
1 2
lMhat´TI34
7
k¿cUrKNnatémø®ákdén cos nig cos
12 12
3 2 2 3 6
cos x 3 cos x cos y
8
x¿cUreda¼RsayRbB&næsmIkar
3 cos 2 x cos y cos 3 y 2 3 6
8
dMeNa¼Rsay
7
k¿KNnatémø®ákdén cos 12 nig cos
12
eyIgán cos 12 cos( 3 4 )
cos cos sin sin
3 4 3 4
1 2 3 2 2 6
. .
2 2 2 2 4
7
ehIy cos cos( )
12 3 4
cos cos sin sin
3 4 3 4
1 2 3 2 2 6
. .
2 2 2 2 4
2 6 7 2 6
dUcen¼ cos , cos .
12 4 12 4
x¿ eda¼RsayRbB&næsmIkar½
3 2 2 3 6
cos x 3 cos x cos y (1)
8
3 cos 2 x cos y cos 3 y 2 3 6 (2)
8
lMhat´TI35
k¿cUrRsaybBa¢ak´fa sin x cos x 85 83 cos 4x
6 6
dMeNa¼Rsay
k¿RsaybBa¢ak´fa sin x cos x 85 83 cos 4x
6 6
2 2
eyIgman sin x cos x 1 ; x IN
elIkGg:TaMgBIrCaKUbeKán ½
( sin 2 x cos 2 x ) 3 1
sin 6 x 3 sin 4 x cos 2 x 3 sin 2 x cos 4 x cos 6 x 1
sin 6 x cos 6 x 3 sin 2 x cos 2 x ( sin 2 x cos 2 x ) 1
sin 6 x cos 6 x 3 sin 2 x cos 2 x 1
3
sin 6 x cos 6 x sin 2 2 x 1
4
3 1 cos 4 x
sin 6 x cos 6 x ( ) 1
4 2
3 3 5 3
sin 6 x cos 6 x 1 cos 4 x cos 4 x
8 8 8 8
5 3
dUcen¼ sin 6 x cos 6 x cos 4 x .
8 8
13 1
x¿eda¼RsaysmIkar (sin 3 x cos 3 x ) 2 sin 3 2 x
16 4
13
eyIgán sin 6 x 2 sin 3 x cos 3 x cos 6 x 2 sin 3 x cos 3 x
16
5 3 13 1
cos 4 x ¦ cos 4 x
8 4 16 2
k
eKTaj 4 x 2 k
¦ x , kZ .
3 12 2
lMhat´TI36
eK[sIVúténcMnYnBit (U n ) kMnt´elI IN eday ½
U 0 2
U n 1 2 U n , n IN
k¿cUrKNna U CaGnuKmn_én n .
n
x¿KNnaplKuN P U U U .... U .
n 0 1 2 n
dMeNa¼Rsay
KNna U CaGnuKmn_én n ½
n
eyIgnwgRsayfavaBitdl´tYTI (p 1) KW U 2 cos 2 p 1 p 3
x¿ KNnaplKuN P U U U .... Un 0 1 2 n
lMhat´TI37
eK[sIVúténcMnYnBit (U ) kMnt´elI IN eday ½ n
2
2 1 1 U n
U
0 ni g U n 1 , n IN
2 2
KNna U CaGnuKmn_én n .
n
dMeNa¼Rsay
KNna U CaGnuKmn_én n ½
n
eyIgman U 22 sin 4
0
2 1 1 sin 2
1 1 U0 4 sin
U1
2 2 8
«bmafavaBitdl´tYTI p KW U p sin p 2
2
eyIgnwgRsayfavaBitdl´tYTI (p 1) KW U sin 2 Bit p 1 p3
1 1 sin 2
eyIgán U p 1 2 p2
2
1 cos p2
2 sin 2
2 2 p3 sin Bit
2 2 2 p 3
dUcen¼ U n sin .
2n2
lMhat´TI38
2 2
eK[smIkardWeRkTIBIr (E) : x (m m) x m 2 0
eKsnµtfasmIkaren¼man¦sBIrtagerogKñaeday tan a
nig tan b .
k¿cUrkMnt´témøéná¨r¨aEm¨Rt m edIm,I[ a b 3 .
x¿cUreda¼RsaysmIkarxagelIcMeBa¼ m EdlánrkeXIj .
K¿edayeRbIlTæplxagelIcUrTajrktémøRákdén tan 12 .
dMeNa¼Rsay
k¿kMnt´témøéná¨r¨aEm¨Rt m edIm,I[ a b 3 ½
2 2
smIkarman¦skalNa (m m) 4m 8 0
eday tan a nig tan b Ca¦srbs´smIkarena¼
2
eKán ½
m2 m
3 ¦ m 2 (1 3 ) m 3 0
1 m 2
eday a b c 0 eKTaj¦s m 1 , m 3 1 2
2 2
-cMeBa¼ m 1 ena¼ (1 1) 4.1 9 4 0
( minyk )
2
-cMeBa¼ m 3 ena¼ (3 3) 4 3 8 4 2 3 0
dUcen¼ m 3 .
x¿eda¼RsaysmIkarxagelIcMeBa¼ m EdlánrkeXIj ½
2
cMeBa¼ m 3 eKán ½ x (3 3)x 3 2 0
eday a b c 0 eKTaj¦s x 1 , x 2 3 .
1 2
lMhat´TI39
k¿cUrRsaybBa¢ak´TMnak´TMng tan x cot x 2 cot 2x
x¿cUrKNnaplbUkxageRkam ½
1 a 1 a 1 a
S n tan a tan 2 tan 2 .... n tan n
2 2 2 2 2 2
dMeNa¼Rsay
k¿RsaybBa¢ak´TMnak´TMng tan x cot x 2 cot 2 x
1
cot x
tan x
tag A cot x 2 cot 2 x eday 2
cot 2x 1 1 tan x
tan 2 x 2 tan x
2 2
1 1 tan x 1 1 tan x
eKán A 2( ) tan x
tan x 2 tan x tan x
dUcen¼ tan x cot x 2 cot 2x .
x¿KNnaplbUkxageRkam ½
1 a 1 a 1 a
S n tan a tan 2 tan 2 .... n tan n
2 2 2 2 2 2
n
1 a
k tan k
k 0 2 2
n
1 a a
k (cot k 2 cot k 1 )
k 0 2 2 2
n
1 a 1 a 1 a
k cot k k 1 cot k 1 n cot n 2 cot 2a
k 0 2 2 2 2 2 2
1 a 1 a 1 a
dUcen¼ Sn tan a tan .... n tan n n cot n 2 cot 2a .
2 2 2 2 2 2
lMhat´TI40
2
k¿cUrRsaybBa¢ak´fa tan 2x . tan x tan 2x 2 tan x
n
x¿cUrKNnaplbUk S 2 tan 2a tan 2a
n
k 0
k
k
2
k 1
dMeNa¼Rsay
2
k¿RsaybBa¢ak´fa tan 2x . tan x tan 2x 2 tan x
tag f (x) tan 2x 2 tan x eday tan 2x 1 2 tan x
tan x 2
2 a
eyIgman tan 2x . tan x tan 2x 2 tan x edayyk x
2 k 1
eKán tan 2a tan 2a tan 2a 2 tan 2a
k
2
k 1 k k 1
n
a a a
S n 2 k tan k 2 k 1 tan k 1 tan a 2 n 1 tan n 1
k 0 2 2 2
n
a a a
dUcen¼ S n 2 k tan k tan 2 k 1 tan a 2 n 1 tan n 1 .
k 0 2 2 2
lMhat´TI41
k¿cUrRsayfa sin x 14 ( 3sin x sin 3x)3
1 n
k a k 1 a 1 n a
Sn 3 sin 3 sin (3 sin sin a)
4 k 1 3k 3k 1 4 3n
3n a sin a
dUcen¼ Sn sin n .
4 3 4
lMhat´TI42
k¿cUrRsayfa cos1 x sin4 2x sin1 x
2 2 2
x¿cUrKNna S 1 a 1 a ....
n
1
a
4 cos 2 4 2 cos 2
4 n cos 2
2 2 2n
dMeNa¼Rsay
k¿ Rsayfa cos1 x sin4 2x sin1 x
2 2 2
2 2
x¿ KNna S 1 a 1 a .... 1 a
n
4 cos 2 4 2 cos 2
4 n cos 2
2 2 2n
1 n
1 1 4 1
eyIgán Sn k . eday
k 1 4 a
cos 2 k cos x sin 2 x sin 2 x
2 2
2
eKán ½
n 1 4 1
Sn k ( )
k 1 4 2 a 2 a
sin k 1 sin k
2 2
n
1 1 1 1 1 1
k 1 . k.
k 1 4 a a 2
a
sin 2 k 1 4 sin 2 k sin a 4n sin 2 n
2 2 2
1 1
dUcen¼ Sn .
2
sin a 4 n sin 2 a
2n
lMhat´TI43
k¿cUrRsayfa sin12x cot x cot 2x
x¿cUrKNna S sin1 a 1 a 1 a ....
n
1
a
sin sin 2
sin
2 2 2n
dMeNa¼Rsay
k¿Rsayfa sin12x cot x cot 2x
tag f (x) cot x cot 2x
cos x cos 2 x
sin x sin 2x
cos x 2 cos 2 x 1
sin x 2 sin x cos x
2 cos 2 x 2 cos 2 x 1 1
2 sin x cos x sin 2 x
1
dUcen¼ cot x cot 2 x .
sin 2 x
1 1 1 1
x¿KNna Sn ....
sin a a a a
sin sin sin
2 22 2n
n
1 1
eyIgán Sn ( ) eday cot x cot 2 x
k 0 a sin 2 x
sin
2k
n
a a
S n cot k 1 cot k
k 0 2 2
a
cot n 1 cot a
2
a
dUcen¼ S n cot n 1 cot a .
2
lMhat´TI44
x
cot
1 2
k¿cUrRsayfa 1
cos x cot x
1 1 1 1
x¿KNnaplKuN Pn (1 )(1 )(1 ).....(1 )
cos a a a a
cos cos 2 cos n
2 2 2
dMeNa¼Rsay
x
cot
1 2
k¿Rsayfa 1
cos x cot x
1
eyIgtag A( x ) 1
cos x
x x x x
2 cos 2 2 cos 2 sin cos sin x
cos x 1 2 2 2 2
cos x cos x x x
cos x sin cos x sin
2 2
x x
cos cot
2 . sin x tan x tan x 2
x
sin cos x 2 cot x
2
x
cot
1 2
dUcen¼ 1 .
cos x cot x
x¿KNnaplKuN
1 1 1 1 n
1
Pn (1 )(1 )(1 ).....(1 ) ( 1 )
cosa a a a k 0 a
cos cos 2 cos n cos k
2 2 2 2
a a
tan tan
2n 1 tan a cot a
n
( 2k 1 )
k 0 a tan a 2 n 1
tan k
2
lMhat´TI45
k¿cUrRsayfa sin( nx ) cos(n 1) x cos(nx )
cos x cos x n
cos x
. cot x
n 1 n
dMeNa¼Rsay
k¿Rsayfa sin( nx ) cos(n 1) x cos(nx )
cos x cos x n
. cot x
n 1
cos x n
lMhat´TI46
1 1
k¿cUrRsayfa cos(nx).cos( tan(n 1)x tan(nx )
n 1) x sin x
n
1
x¿ KNnaplbUk S cos(px) cos(
n
p 1
p 1) x
dMeNa¼Rsay
1 1
k¿Rsayfa cos(nx).cos( tan(n 1)x tan(nx )
n 1) x sin x
sin(p q )
tamrUbmnþ tan p tan q cos p cos q
x¿KNnaplbUk
n
1
Sn
p 1 cos(px ) cos(p 1) x
tamsRmayxagelIeKman ½
1 1
tan(p 1)x tan(px )
cos(px ). cos(p 1) x sin x
1 n
eyIgán Sn tan(p 1)x tan(px )
sin x p 1
1 sin(nx )
tan(n 1) x tan x
sin x sin x cos x cos(n 1) x
2 sin(nx )
dUcen¼ Sn .
sin 2 x cos(n 1) x
lMhat´TI47
k¿cUrRsayfa tan(n 1)x tan(nx) tan x 1 tan(nx) tan(n 1)x
x¿KNnaplbUk
S n tan x tan 2 x tan 2 x tan 3x ..... tan( nx ) tan( n 1) x
dMeNa¼Rsay
k¿Rsayfa tan(n 1)x tan(nx) tan x 1 tan(nx) tan(n 1)x
tamrUbmnþ ta(a b) 1tan tana atantanbb
naM[ tan a tan b tan(a b) 1 tan a tan b (1)
edayyk a (n 1)x , b nx nig a b x
CYskñúg (1) eKán ½
tan( n 1) x tan( nx ) tan x 1 tan( nx ) tan( n 1) x .
x¿KNnaplbUk
S n tan x tan 2 x tan 2 x tan 3x ..... tan( nx ) tan( n 1) x
n
eyIgán S n tan(kx ) tan(k 1) x
k 1
tamsRmayxagelIeyIgman ½
tan( n 1) x tan( nx ) tan x 1 tan( nx ) tan( n 1) x
lMhat´TI48
1 2 cos 2 x
k¿cUrRsaybBa¢ak´fa 2 cos x 1
1 2 cos x
x¿cUrKNnaplKuN ½
a a a
Pn (2 cos a 1)(2 cos 1)(2 cos 2 1).....(2 cos n 1)
2 2 2
dMeNa¼Rsay
k¿ RsaybBa¢ak´fa 2 cos x 1 1122coscos2xx
2
tamrUbmnþ cos 2x 2 cos x 1
2 cos 2 x 4 cos 2 x 2
2 cos 2 x 1 4 cos 2 x 1
2 cos 2 x 1 (2 cos x 1)(2 cos x 1)
a
n 1 2 cos( )
2 k 1 1 2 cos 2a
Pn
k 0 a a
1 2 cos( k ) 1 2 cos n
2 2
1 2 cos 2a
dUcen¼ Pn .
a
1 2 cos n
2
lMhat´TI49
tan 3 x 1
k¿cUrRsayfa 2
( tan 3x 3 tan x )
1 3 tan x 8
k 3 a
n 3 tan k
x¿cUrKNnaplbUk Sn 3
k 0 2 a
1 3 tan k
3
dMeNa¼Rsay
3
3 3
k 3 a
n 3 tan
x¿KNnaplbUk Sn
3k
a
k 0
1 3 tan 2 k
3
tan 3 x 1 a
eyIgman ( tan 3x 3 tan x ) edayyk x
1 3 tan 2 x 8 3k
a
tan 3
3k 1 a a
eKán (tan k 1 3 tan k )
a 8 3 3
1 3 tan 2 k
3
1 n a a 1 a
eyIgán S n (3k tan k 1 3k 1 tan k ) tan 3a 3n 1 tan n
8 k 0 3 3 8 3
n 1
tan 3a 3 a
dUcen¼ Sn tan n .
8 8 3
lMhat´TI50
tan 3 x 1
k¿cUrRsayfa 2
tan 2 x tan x
1 tan x 2
k 3 a
n 2 tan n
Sn 2
x¿cUrKNnaplbUk k 0 1 tan 2 a
2n
dMeNa¼Rsay
3
k 3 a
n 2 tan k
x¿KNnaplbUk Sn 2
k 0 1 tan 2 a
2k
tan 3 x 1 a
eKman tan 2 x tan x yk x
2
1 tan x 2 2k
a
tan 3 k
eKán 2 1 tan a tan a
a
1 tan 2 k 2 2 k 1 2k
2
© 2008 Lim Phalkun - 78 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
n
eyIgán S 2 tan 2a 2 tan 2a 12 tan 2a 2 tan 2a
n
k 0
k 1
k 1
k
k
n
n
lMhat´TI51
k¿cUrRsayfa cos(2nx) 2 sin1 x sin(2n 1)x sin(2n 1)x
x¿KNnaplbUk S cos 2x cos 4x cos 6x ..... cos(2nx)
n
2 2 2 2
K¿TajrkplbUk T cos x cos 2x cos 3x ..... cos (nx)
n
2 2 2 2
X¿KNnaplbUk U sin x sin 2x sin 3x ..... sin (nx)
n
dMeNa¼Rsay
k¿Rsayfa cos(2nx) 2 sin1 x sin(2n 1)x sin(2n 1)x
tamrUbmnþ sin p sin q 2 sin( p 2 q ) cos( p 2 q )
edayyk p (2n 1)x , q (2n 1)x
nig p q 2x , p q 4nx
eKán sin(2n 1)x sin(2n 1)x 2 sin x cos(2nx)
dUcen¼ cos(2nx) 2 sin1 x sin(2n 1)x sin(2n 1)x .
x¿KNnaplbUk S cos 2x cos 4x cos 6x ..... cos(2nx)
n
n
eyIgán S cos(2kx)
n
k 1
n
eyIgán T cos (kx) tamrUbmnþ cos a 1 cos2 2a
n
k 1
2 2
n
eKán T 1 cos(2 2kx) n2 12 S
n
k 1
n
n
2
eyIgán U sin (kx) n
k 1
n
1 cos 2 (kx ) n Tn
k 1
lMhat´TI52
2
eK[GnuKmn_ y x 22mx 3m 8
( x 1)
Edl
2
x IR nig
m Caá¨ra¨Em¨Rt
kMnt´témø m edIm,I[GnuKmn_en¼Gactag[témøkUsIunUs
énmMumYyán¦eT?
dMeNa¼Rsay
edIm,I[GnuKmn_en¼tag[témøkUsIunUsénmMumYylu¼RtaEtcMeBa¼
2
2( x 2 1) 0 , x IR
eKTaj 2 x 2 2 x 2 2mx 3m 8 2 x 2 2
3x 2 2mx 3m 6 0 (1)
¦ 2
x 2mx 3m 10 0 (2)
2
cMeBa¼ (1) : 3x 2mx 3m 6 0
a 3 0
smmUl ' m 9m 18 0
2
2
eday m 9m 18 (m 3)(m 6)
eKán ' (m 3)(m 6) 0 naM[ 3 m 6 ¦ m [ 3 , 6 ]
2
a 1 0
cMeBa¼ ( 2) : x 2 mx 3m 10 0 smmUl ' m 3m 10 0
2
2
eday m 3m 10 (m 2)(m 5)
© 2008 Lim Phalkun - 81 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
lMhat´TI53
cUrRsaybBa¢ak´fa
cos 4x 4 sin 4 x 1 8
2 cMeBa¼RKb´cMnYnBit
cos 4x 2 3
dMeNa¼Rsay
cos 4 x 4 sin 4 x 1
eyIgtag y , x IR
cos 4 x 2
eyIgán cos 4x 4 sin 4x 1 y cos 4x 2y
¦ (1 y) cos 4 x 4 sin 4 x 2 y 1 (1)
eyIgeRCIserIsviucT&rBIr U ( 1 y , 4 ) nig V ( cos 4x , sin 4x )
tamkenßamviPaKplKuNs;aEl U . V (1 y) cos 4x 4 sin 4x (2)
tam (1) nig (2) eKTaj U . V 2y 1 .
© 2008 Lim Phalkun - 82 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
müa¨geTottamniymn&y U . V || U || . || V || .cos
eday 1 cos 1 , IR
eKTaj || U || . || V || U . V || U ||. || V ||
2
¦ U . V || U || . || V ||
2 2
2 2
eday || U || (1 y) 16 , || V || 1 nig U . V 2y 1
2 2 2
eKán (2y 1) (1 y) 16 ¦ 3y 2y 16 0
2
eday 3y 2y 16 ( y 2)(3y 8)
ehtuen¼ 3y 2y 16 0 smmUl 2 y 83 .
2
lMhat´TI54
eK[cMnYnkMupøic Z (cos x cos1 x ) i.(sin x sin1 x )
2
2
2
2
Edl x CacMnYnBit.
cUrkMnt´rkm¨UDulGb,brmaéncMnYnkMupøicen¼ ?
dMeNa¼Rsay
rkm¨UDulGb,brmaéncMnYnkMupøic
1 1 2
eyIgán | Z | (cos 2 x 2
) 2
(sin 2
x 2
)
cos x sin x
tag f (x) (cos x cos1 x )
2
2
2
(sin 2 x
1 2
sin 2 x
)
1 1
cos 4 x 2 sin 4
x 2
cos 4 x sin 4 x
1 1
4 (cos 4 x sin 4 x ) ( 4 )
sin x cos 4 x
4 4 cos 4 x sin 4 x
4 (cos x sin x ) ( )
sin 4 x cos 4 x
1
4 (cos 4 x sin 4 x )(1 )
sin 4 x cos 4 x
16
4 (cos 2 x sin 2 x ) 2 2 sin 2 x cos 2 x (1
)
sin 4 2x
1 16
4 (1 sin 2 2x )(1 )
2 sin 4 2 x
nig 1 sin162x 17
4
5 5 2
eday | Z | f (x) eKTaján | Z |
2 2
dUcen¼m¨UDulGb,brmaén Z KW | Z | 5 22 . min
lMhat´TI55
eK[ x CacMnYnBitEdl 60x 71x 21 0 . 2
¦ 74 3x 95 naM[ 54 3x1 1 43
eKTaj 45 3x 1 43 naM[ sin 3x 1 0 .
2
dUcen¼ ebI x CacMnYnBitEdl 60x 71x 21 0
ena¼eKán½ sin 3x 1 0 .
© 2008 Lim Phalkun - 85 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
lMhat´TI56
eK[sIVúténcMnYnBit (U ) kMnt´eday U 2 .sin n4
n n
n
Edl n IN * .
k-cUrbgHajfa 2. cos (n 41) cos n4 sin n4
x-Taj[ánfa U ( 2 ) cos n4 ( 2 ) cos (n 41)
n
n n 1
K-KNnaplbUk S U U U ......... U .
n 1 2 3 n
dMeNa¼Rsay
k-bgHajfa 2. cos (n 41) cos n4 sin n4
tamrUbmnþ cos(a b) cos a cos b sin a sin b
eyIgán 2 cos (n 41) 2 cos( n4 4 ) 2 (cos n4 cos 4 i sin n4 sin 4 )
( n 1) 2 n 2 n n n
2 cos 2( cos sin ) cos sin
4 2 4 2 4 4 4
(n 1) n n
dUcen¼ 2 . cos cos sin .
4 4 4
(n 1)
x-Taj[)anfa U ( 2 ) cos n4 (
n
n
2 ) n 1 cos
4
eyIgman 2. cos (n 41) cos n4 sin n4
naM[ sin n4 cos n4 2 cos (n 41)
n
KuNGg:TaMgBIrnwg ( 2 ) eKán
n n (n 1)
( 2 ) n sin ( 2 ) n cos ( 2 ) n 1 cos
4 4 4
© 2008 Lim Phalkun - 86 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
eyIgán
S n ( 2 ) k cos k ( 2 ) k 1 cos (k 1) 2 cos ( 2 ) n 1 cos ( n 1)
n
k 1 4 4 4 4
n 1 ( n 1)
dUcen¼ S 1 ( 2 ) cos 4
n .
lMhat´TI57
k¿cUrKNnatémø®ákdén sin 10 nig cos 10
x¿cUrRsayfa x (x y) 4(x y ) sin 10 .
2 2 2 2 2
dMeNa¼Rsay
k¿KNnatémø®ákdén sin 10 nig cos 10
eKman 102 2 103
eKán sin 102 sin( 2 103 )
3
2 sin cos cos
10 10 10
2 sin cos 3 cos 4 cos 3
10 10 10 10
2 sin 3 4 cos 2
10 10
2 sin 3 4(1 sin 2 )
10 10
¦ 4 sin 2 2 sin 1 0 tag t sin 0
10 10 10
2
eKán 4t 2t 1 0 , ' 1 4 5 0
eKTaj¦s t 1 4 5 0 ( minyk ) , t 1 4 5
1 2
62 5
2 x 2 2 xy y 2 4( x 2 y 2 )
16
3 5
2 x 2 2 xy y 2 ( x 2 y 2 )
2
1 5 2 1 5 2
x 2 xy y
2 2
5 1 2 5 1 2
x 2 xy y
2 2
2
5 1 5 1
x y 0 , x , y IR
2
2
dUcen¼ x 2 ( x y) 2 4( x 2 y 2 ) sin 2 RKb´cMnYnBit x , y IR
10
lMhat´TI58
eK[RtIekaN ABC mYYy .
bgHajfaebI tan A3 , tan B3 , tan C3 Ca¦srbs´smIkar
3 2
(E ) : x ax bx c 0 ena¼eKán 3 a 3b c .
dMeNa¼Rsay
karbgHaj ½
eyIgman A B C ( plbUkmMukñúgRtIekaN ABC )
eyIgán tan( A3 B3 C3 ) tan[( A3 B3 ) C3 ]
A B C
tan( ) tan
ABC 3 3 3
tan( )
3 A B C
1 tan( ) tan
3 3 3
A B
tan tan
3 3 tan C
A B 3
1 tan tan
tan 3 3
3 A B
tan tan
1 3 3 . tan C
A B 3
1 tan tan
3 3
A B C A B C
tan tan tan tan tan tan
3 3 3 3 3 3 3 (1)
A B A C B C
1 (tan tan tan tan tan tan )
3 3 3 3 3 3
A B C
eday tan , tan , tan
Ca¦srbs´smIkar (E)
3 3 3
ena¼tamRTwsþIbTEvüteKmanTMnak´TMng ½
© 2008 Lim Phalkun - 89 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
A B C
tan tan tan a (2)
3 3 3
A B B C A C
tan tan tan tan tan tan b (3)
2 2 2 2 2 2
A B C
tan . tan . tan c (4)
2 2 2
ykTMnak´TMng (2) , (3) nig (4) CYskñúgsmIkar (1)
eKán ½
ac
3 ¦ 3 3 b a c
1 b
dUcen¼ 3 a 3b c .
lMhat´TI59
2
bgHajfa x IR : 1 f (x) 1 .
dMeNa¼Rsay
bgHajfa x IR : 1 f (x) 1
2
eKTaján f ( x ) 1 , x IR (1)
x 2 cos a 2 x cos a
müa¨geTot 1 f (x ) 1
x 2 2 x cos a 1
(1 cos a ) x 2 2(1 cos a ) x (1 cos a )
1 f (x )
x 2 2 x cos a 1
(1 cos a )( x 2 2 x 1)
1 f (x ) 2
x 2 x cos a cos 2 a sin 2 a
a
2( x 1) 2 sin 2
1 f (x ) 2 0 , x IR
( x cos x ) sin 2 a
2
dMeNa¼Rsay
8 8
4 4
sin 8 x cos 8 x 1
naM[ 4
4
a b (a b ) 4
sin 8 x a cos 8 x b
eKTaj 3
(1) nig ( 2)
a (a b ) 4 b 3
(a b ) 4
lMhat´TI61
eK[RtIekaN ABC man cos B 53 nig cos C 45
cUrKNna sin(B C) rYckMnt´RbePTénRtIekaN ABC .
dMeNa¼Rsay
kMnt´RbePTénRtIekaN ABC
eyIgman cos B 53 nig cos C 45
eyIgán sin B 1 cos B 1 259 54
2
lMhat´TI62
eK[ctuekaN ABCD mYyman AB a , BC b , CD c , DA d
eKtag S CaépÞRkLarbs´ctuekaNen¼ .
cUrRsayfa S 12 ( ab cd ) .
dMeNa¼Rsay
Rsayfa S 12 ( ab cd )
D
A
B C
eyIgman S S S
ABC ACD
dUcen¼ S 12 ( ab cd )
© 2008 Lim Phalkun - 93 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
lMhat´TI63
eK[RtIekaN ABC manRCugepÞógpÞat´TMnak´TMng
2 2 2
a b 2c .
2 2
2 2 2 2
¦ 2ab cos C a b a 2 b a 2 b
2 2
2 2
lMhat´TI64
eK[RtIekaN ABC mYymanRCúg a , b , c .
ebI cosa A cosb B cosc C 12 ( 1a 1b 1c )
cUrkMnt´RbePTénRtIekaN ABC
dMeNa¼Rsay
RbePTénRtIekaN ABC
tamRTwsþIbTkUsIunUskñúgRtIekaN ABC eKman ½
2 2 2 2 2 2
b c a cos A b c a
cos A naM [ (1)
2bc a 2abc
2 2 2
eKTajánsmPaB a b c .
dUcen¼ ABC CaRtIekaNsm&gß.
lMhat´TI65
3 2
eK[smIkar (E) : x (2m 3)x 5x 3m 2 0
«bmafasmIkaren¼man¦bItageday tan , tan , tan .
k¿cUrKNna A cossin(cos cos) CaGnuKmn_én m .
x¿kMnt´ m edIm,I[ A 4 .
K¿eda¼RsaysmIkar (E) cMeBa¼témø m Edlán
rkeXIjxagelI .
dMeNa¼Rsay
k¿ KNna A cossin(cos cos) CaGnuKmn_én m
eyIgman A sin[ ( )]
cos cos cos
sin cos( ) sin( ) cos
cos cos cos
sin cos cos sin sin sin sin cos cos sin cos cos
cos cos cos
tan tan tan tan tan tan
tan tan tan tan tan tan
eyIgán A 2m 3 (3m 2) m 5
dUcen¼ A m 5 .
x¿kMnt´ m edIm,I[ A 4
edayeyIgman A m 5
eyIgán m 5 4 naM[ m 5 .
K¿ eda¼RsaysmIkar (E) ½
3 2
cMeBa¼ m 1 eKán (E): x 5x 5x 1 0
3 2 2
eday x 5x 5x 1 (x 1)(x 4x 1)
eKTaj (x 1)(x 4x 1) 0 ¦ xx 14x 1 0
2
2
' 4 1 3 eKTaj x 2 3 , x 2 3
1 2
dUcen¼sMNMu¦ssmIkar x { 2 3 ; 1 , 2 3 } .
lMhat´TI66
2 2
eK[GnuKmn_ f (x ; y ) a cos x b cos y a sin x b sin y
( Edl a 0 , b 0 ) .
2
cMeBa¼RKb´ x ; y IR bgHajfa f (x; y) (a b) .
dMeNa¼Rsay
2
bgHajfa f (x; y) (a b)
2 2
f ( x ; y ) a cos x b cos y a sin x b sin y
a 2 cos 2 x 2ab cos x cos y b 2 cos 2 y a 2 sin 2 x 2ab sin x sin y b 2 sin 2 y
a 2 (cos 2 x sin 2 x ) b 2 (cos2 y sin 2 y) 2ab(cos x cos y sin x sin y)
a 2 b 2 2ab cos(x y)
2 2
eKán f (x; y) a b 2ab cos(x y)
edayeKman x; y IR : cos(x y) 1
2 2 2
eyIgán f (x) a b 2ab (a b)
2
dUcen¼ f (x; y) (a b) .
lMhat´TI67
eK[RtIekaN ABC Edl sin A2 2 abc .
rkRbePTénRtIekaN ABC
dMeNa¼Rsay
rkRbePTénRtIekaN ABC
eKman sin A2 2 abc
2 2 2
b2 c2 a 2 a2
1 2
2bc 4bc
b2 c2 a 2 2bc a 2
2bc 2bc
b c a 2bc a 2
2 2 2
b 2 2bc c 2 0
( b c) 2 0
b c
lMhat´TI68
3 3
eK[smIkar (E) : cos x cos 3x sin x sin 3x m
k¿cUreda¼RsaysmIkaren¼kalNa m 3 83
x¿rklk&çx&NÐsRmab´ m edIm,I[smIkaren¼man¦s .
dMeNa¼Rsay
k¿eda¼RsaysmIkaren¼kalNa m 3 83
eyIgman sin 3x 3sin x 4 sin x naM[ sin x 14 (3sin x sin 3x)
3 3
3
ehIy cos 3x 4 cos x 3cos x
naM[ cos x 14 (3cos x cos 3x)
3
naM[ x 12 k , k Z
x¿ rklk&çx&NÐsRmab´ m ½
3
edIm,I[smIkaren¼man¦seKRKan´Et[ 1 m 1
¦ m 1 , 1 .
lMhat´TI69
eda¼RsaysmIkar ½
log 2 2 (sin x ) log 2 ( 2 sin 3 x ) 0
dMeNa¼Rsay
eda¼RsaysmIkar ½
log 2 2 (sin x ) log 2 (2 sin 3 x ) 0
smIkarGacsresr ½
log 2 2 (sin x ) log 2 (sin 3 x ) log 2
2 0
log 2 2 (sin x ) 3 log 2 (sin x ) 2 0
2
tag t log (sin x) eKánsmIkar t 3t 2 0
2
eday b a c eKTaj¦s t 1 , t 2 1 2
smmUl sin x 12
x 4 2 k
naM[
x 2k 3 2k , k Z
4 4
smmUl sin x 12
x 2k
6
naM[
x 2k 5 2k , k Z
6 6
lMhat´TI70
k¿cUrbgHajfa
1 1 2 sin x cos(2nx )
2 sin(2n 1) x 2 sin(2n 1) x [2 sin(2n 1) x ] [2 sin(2n 1) x ]
n
n
x¿KNna S 2 sin(2k cos(
k 1
2kx )
1) x 2 sin(2k 1) x
.
dMeNa¼Rsay
k¿ karbgHaj
tag f (x) 2 sin(12n 1)x 2 sin(12n 1)x
sin(2n 1) x sin(2n 1) x
2 sin(2n 1) x 2 sin(2n 1)x
2 sin x cos(2nx )
2 sin(2n 1) x 2 sin(2n 1)x
dUcen¼ 1 1 2 sin x cos( 2 nx )
2 sin( 2 n 1) x 2 sin( 2 n 1) x [ 2 sin( 2 n 1) x ] [ 2 sin( 2 n 1) x ]
n
n
x¿KNna S 2 sin(2k cos(
k 1
2kx )
1) x 2 sin(2k 1) x
n
n
eyIgán S 2 sin1 x 2 sin(12n 1)x 2 sin(12n 1)x
k 1
1 1 1
2 sin x 2 sin x 2 sin(2n 1) x
1 sin(2n 1) x sin x
.
2 sin x 2 sin x 2 sin(2n 1) x
sin(nx ) cos(n 1) x
sin x 2 sin x (2 sin(2n 1) x )
sin(nx ) cos(n 1) x
dUcen¼ Sn .
sin x 2 sin x (2 sin(2n 1) x )
lMhat´TI71
k¿cUrbgHajfa 1 tan x tan(nx) coscos(x ncos( 1nx)x )
n
x¿KNna P 1 tan x tan(kx) .
n
k 1
dMeNa¼Rsay
k¿bgHajfa 1 tan x tan(nx) coscos(x ncos( 1nx)x)
eKman cos(n 1)x cos(nx) cos x sin(nx) sin x
naM[
cos(n 1) x cos(nx ) cos x sin(nx ) sin x
1 tan x tan(nx ) Bit
cos x cos(nx ) cos(nx ) cos x
cos(n 1) x
dUcen¼ 1 tan x tan(nx ) .
cos x cos(nx )
x¿KNna
n
Pn 1 tan x tan(kx )
k 1
lMhat´TI72
eK[RtIekaN ABC mYymanRCug BC a , AC b , AB c .
tag S CaRkLaépÞ nig R CakaMrgVg´carikeRkA
énRtIekaNen¼ .
k¿cUrRsayfa a cos A b cos B c cos C 2RS .
2 2 2
x¿Tajfa a cot A b cot B c cot C 4S .
dMeNa¼Rsay
k¿Rsayfa a cos A b cos B c cos C 2RS
B H C
¦ OH OB.cos(BOH)
eKán S 12 BC. OB.cos( BOH)
OBC
2
BAC A
mMup©itnigmMucarikkñúgrgVg´s;at´FñÚrYm BC .
eKán S 12 a .R cos A
OBC
2 2 2
eKán a cot A b cot B c cot C 2R (a cosA b cosB c cosC)
eday a cos A b cos B c cos C 2RS ( sRmayxagelI )
2 2 2
dUcen¼ a cot A b cot B c cot C 4S .
lMhat´TI73
eKtag r nig R erogKñaCakaMrgVg´carikkñúg nigcarikeRkA
énRtIekaN ABC mYy .
k¿cUrRsayfa cos A cos B cos C 1 Rr
x¿cUrRsayfa R 2 r .
dMeNa¼Rsay
r
k¿Rsayfa cos A cos B cos C 1
R
A BC BC
cos A cos B cos C 1 2 sin 2 2 cos cos
2 2 2
A A BC
1 2 sin 2 2 sin cos
2 2 2
A A BC
1 2 sin ( sin cos )
2 2 2
A BC BC
1 2 sin ( cos cos )
2 2 2
A B C
1 4 sin sin sin
2 2 2
edayeKman ½
A ( p b)(p c)
sin
2 bc
B (p a )(p c) C (p a )(p b)
sin , sin
2 ac 2 ab
A B C ( p a )(p b)(p c)
eKán sin sin sin
2 2 2 abc
(p a )(p b)(p c)
eKTaj cos A cos B cos C 1 4
abc
p(p a )(p b)(p c) S2
1 1
abc p S. R
p. R
4R
S p.r r
1 1 1
p. R p.R R
r
dUcen¼ cos A cos B cos C 1 .
R
x¿Rsayfa R 2 r
tamvismPaBkUsIu 2 .
eKán (p a) (p b) 2 (p a)(p b)
2p a b 2 (p a )(p c)
c 2 (p a )(p b)
U 0 , U 1 0 1
2>eK[sIVúténcMnYnBitkMnt;eday U 2U 4U , n IN n 2 n 1 n
k>eKtag n IN : Z U (1 i 3)U .
n 1 n 1 n
bgðajfa Z (1 i 3)Z
n 1 n
k> eKtag n IN : U Z 1 . n n
n n n
x> RsaybBa¢ak;fa Z 2 cos n (cos i. sin ) .
12 12 12
5- eK[sIVúténcMnYnkMupøic (Z ) kMnt;edayTMnak;TMng ³
n
1 2 i 1 i
Z 0 , Z 1 nig n IN : Z
0 1 Z n 2 Z n 1 n
2 2
k> tag n IN : U Z Z . cUrbgðajfa U 1 2i U
n n 1 n n 1 n
n
K> tag S U . cUrRsayfa Z n 1 Sn rYcTajrk Z n
n
k 0
k
CaGnuKmn_én n .
6- eK[sIVút (U ) & (V ) kMnt;elI IN * eday ³
n n
1 2 n
U n sin 2 sin 2 .... sin 2
n n n
V 1 2 ..... n
n n 2 n 2 n2
x2 x3
x> eK[GnuKmn_ f ( x ) x sin x , g ( x ) 1 cos x , h ( x ) x sin x .
2 6
3 3 3 3 4
K> epÞógpÞat;fa n 1 :1 2 3 ... n n
rYcTajfa V 16 . n1 U V .
n 2 n n
nigplsgrYm d 4k , k Z .
k> cUrRsaybBa¢ak;rUbmnþ ³
nd U Un
n .Sin 1 Sin
SinU k SinU1 SinU 2 SinU 3 ..... SinU n 2 d 2
k 1 sin
2
nd U Un
n Sin . Cos 1
2 2
CosU k CosU1 CosU 2 CosU 3 ..... CosU n d
k 1 sin
2
x> Gnuvtþn_ cUrKNnaplbUkxageRkam ³
S n sin a sin 2a sin 3a ..... sin( na )
U n 2 2 2 ....... 2 2 .
(n)
cUrRsayfa Vn 2 sin
2 n 1
n
K> KNnalImIt lim U and lim 2 .V .
n
n
n
n
9- eKmanGnuKmn_ f ( x) sin x , x IR
3
x
k> cUrRsayfa 6 f ( x) x RKb; x IR .
x
1 2 3 n
x> eKBinitüplbUk S sin sin
n sin 2
...... sin . 2 2 2
n n n n
cUrrkkenSamGménplbUkenH .
K> cUrKNna lim S .
n
n
10-eKmansIVút (U ) kMnt´eday ½ n
U 0 1
n n
U n 1 2 U n cos 2 2 sin 2 , n IN
x¿ cUrKNna U CaGnuKmn_én n . n
2 2 n n
11-eK[ S tan x 2 tan 2x 2 tan 2 x ....... 2 tan 2 x
n
n 1
2 n
n 1
18-cUrRsaybBa¢k´smPaBxageRkam ½
k¿ tan( 4 x ) 11 tan x
tan x
c¿ tan sin 2 2 sin 2
2 2 3 3
tan(a b) tan a tan b sin x cos x 1
x¿ cot( 2 2
q¿ 1 sin 2 x
a b) 1 tan a tan b sin x cos x 2
sin(x y) tan x tan y 1 sin 2a 1 tan a
K¿ cos( C¿
x y) 1 tan x tan y cos 2a 1 tan a
2 2
X¿ sin( ) sin( ) sin sin
g¿ tan( ) 1 tan(tan tan tan tan tan tan
tan tan tan tan tan )
19-eK[RtIekaN ABC mYy .
cUrRsaybBa¢ak´smPaBxageRkam ½
k¿ sin A sin B sin C 4 cos A2 cos B2 cos C2
x¿ cos A cos B cos C 1 4 sin A2 sin B2 sin C2
K¿ tan A tan B tan C tan A tan B tan C
X¿ cot A2 cot B2 cot C2 cot A2 cot B2 cot C2
2 2 2
g¿ sin A sin B sin C 2 sin A sin B cos C
2 2 2
c¿ sin A sin B sin C 2 2 cos A cos B cos C
2 2 2
q¿ cos A cos B cos C 1 2 cos A cos B cos C
C¿ sin 2A sin 2B sin 2C 4 sin A sin Bsin C
Q¿ cos 2A cos 2B cos 2C 1 4 cos A cos B cos C
2 2 2
j¿ sin A sin B sin C 2 sin Bsin C cos A
20-cUrRsaybBa¢ak´smPaBxageRkam ½
k¿ 1 cos 2x cos 4x cos 6x 4 cos x cos 2x cos 3x
sin 4 x sin 2 x
x¿ cos tan 3x
4 x cos 2 x
K¿ sin x sin 2x sin 3x (1 2 cos x) sin 2x
X¿ cos x cos 2x cos 3x (1 2 cos x) cos 2x
21-cUrRsaybBa¢k´sMenIxageRkam ½
k¿ tan a tan b tan c tan a tan b tan c cossin(aacos bb cosc)c
2 2 2
x¿ sin (a b) sin (a b) 2 sin(a b) sin(a b) cos 2a sin 2a
2 2
K¿ cos a cos b 1 cos(a b) cos(a b)
X¿ tan a tan b cos(a 2sin( a b)
b) cos(a b)
x¿ TajbgHajfa ½
sin3 (x y) sin3 (y z) sin3 (z x) sin(x y) sin(y z) sin(z x)
3
cos3 x cos3 y cos3 y cos3 z cos3 z cos3 x cos2 x cos2 y cos2 z
cot 2 a 1
23-cUrRsaybBa¢ak´fa cot 2a
2 cot a
3
24-cUrRsaybBa¢ak´fa sin 4x 4 sin x cos x 8sin x cos x
4 2
nig cos 4x 8 cos x 8 cos x 1 .
25-cUrbgHajfa (1 x ) sin 2a 2x cos 2a 2(tan a1xtan)(1 ax tan a) .
2
2
26-RsaybBa¢ak´smPaBxageRkam ½
k¿ tan x cot x sin22x
x¿ cot x tan x 2 cot 2x
K¿ tan( 4 x) tan( 4 x) 2 tan 2x
X¿ 1 sincosx x tan x2
g¿ tan( 4 x) tan( 4 x) cos22x
27-cUrsRmYlkenßamxageRkam ½
k¿ 11 cos x sin x
cos x sin x
x¿ 11 cos
cos x sin x
x sin x
K¿ sin12xcos sin2x4xcos
sin 6 x
4x
X¿ sinsin(x xsiny)y
g¿ 1cos cos(
u cos v
u v)
28-cUrbMElgCaplKuNénkenßam
S cos x cos 2 x cos 3x cos 4 x .
2 2
8 8
C¿ y sin x cos x
2
j¿ y tan x 2 3 tan x 4
34-sRmYl A 2 2 2 .... 2 cos a Edl 0 a 2
n
2 2
35-eK[smIkardWeRkTIBIr (E) : x (m m) x m 2 0
eKsnµtfasmIkaren¼man¦sBIrtagerogKñaeday
tan a nig tan b .
k¿ cUrkMnt´témøéná¨r¨aEm¨Rt m edIm,I[ a b 3 .
x¿ cUreda¼RsaysmIkarxagelIcMeBa¼ m EdlánrkeXIj
K¿ edayeRbIlTæplxagelIcUrTajrktémøRákdén 12 tan
x¿ cUreda¼RsaysmIkar
5
sin 4 x (2 ) sin 2 2x 3 (5 2 5 ) cos 4 x 0
2
38-k¿ cUrKNnatémø®ákdén nig sin cos
10 10
x¿ cMeBa¼RKb´cMnYnBit x , y IR cUrbgHajfa ½
x 2 ( x y) 2 4( x 2 y 2 ) sin 2
10
39-eK[sIVúténcMnYnBit (U n ) kMnt´eday
U 0 2 cos a , 0 a
2
U 2 U , n IN
n 1 n
edayeFVIvicartamkMenIncUrbgHajfa U 2 cos 2a . n n
2 2
40-eK[GnuKmn_ f (x, y) (a cos x b cos y) (a sin x b sin y) .
2 2 2
cUrRsayfa f (x, y) ( a b ) .
41-k¿ cUrRsaybBa¢ak´TMnak´TMng tan x cot x 2 cot 2x
x¿ cUrKNnaplbUkxageRkam ½
1 a 1 a 1 a
A n tan a tan 2 tan 2 .... n tan n
2 2 2 2 2 2
B n tan b 2 tan 2b 2 tan 2 b ..... 2 tan 2 n b
2 2 n
2
42-k¿ cUrRsaybBa¢ak´fa tan 2x . tan x tan 2x 2 tan x
n
x¿ cUrKNnaplbUk S 21 tan 2 a tan 2 a
n
k 0
k
k 1 2 k
x
cot
1 2
46-k¿ cUrRsayfa 1
cos x cot x
x¿ cUrKNnaplKuN ½
1 1 1 1
Pn (1 )(1 )(1 2
).....(1 )
cos a cos 2a cos 2 a cos 2 n a
1 1
48-k¿ cUrRsayfa cos(nx).cos( tan(n 1)x tan(nx )
n 1) x sin x
x¿ KNna
1 1 1
Sn ....
cos x cos 2 x cos 2 x cos 3x cos(nx ) cos(n 1) x
52-KNnaplKuN
x x x
Pn (1 tan 2 x )(1 tan 2 )(1 tan 2 2 ).........(1 tan 2 n )
2 2 2
53-KNnaplKuN ½
a b a b a b
Pn (cos a cos b)(cos cos )(cos 2 cos 2 ).....(cos n cos n )
2 2 2 2 2 2
54-KNnaplKuN
x x x
Pn (1 4 sin 2 x )(1 4 sin 2 )(1 4 sin 2 2 ).....(1 4 sin 2 n )
3 3 3
55-KNnaplKuN
x x x
Pn (3 4 sin 2 x )(3 4 sin 2 )(3 4 sin 2 2 )......(3 4 sin 2 n )
3 3 3
56-KNnaplKuN
x x x
2 3 tan 2 3 tan 2 2 3 tan 2 n
3 tan x 3 . 3 ..... 3
Pn .
2
1 3 tan x x x x
1 3 tan 2 1 3 tan 2 1 3 tan 2 n
3 3 3
3
tan x 1
57-k¿ cUrRsayfa 2
( tan 3x 3 tan x )
1 3 tan x 8
1 3 k
n k
tan 3 a
x¿ cUrKNnaplbUk Sn 3 2 k
k 0
1 3 tan 3 a
3
tan x 1
58-k¿ cUrRsayfa tan 2 x tan x
1 tan 2 x 2
1 3 k
n k tan 2 a
x¿ cUrKNnaplbUk Sn 2 2 k
k 0 1 tan 2 a
59-KNnaplKuN ½
n n
Pn (tan a cot a )(tan 2 a cot 2 a )(tan 4 a cot 4 a )......(tan 2 a cot 2 a )
sin 2 n a n 1
60-bgHajfa cos a cos 2a cos 4a....cos 2 a n .
2 sin a
61- eK[sIVúténcMnYnBit (a n ) kMnt´eday
1
a
1 2
a a n 3a n 1
3
, n IN
n 1 4
k¿ cUrRsaybBa¢ak´fa 0 a 1 . n
3
62-eKmansIVút (b ) kMnt´eday b n 0
2
nig b 1 1b 4b , n IN
n 1
n
2
n
k¿ eKBinitüsIVút ( ) Edl 0 n n
2
, n IN
ehIy b tan2 .
n
n
cUrkMnt´rkRbePTénsIVút ( ) ? n
2
nig t 2 4 t , n IN
n 1 n
k¿ cUrbgHajfa 0 t 2 . n
64-eKmansIVút u 13 nig u u 1 u , n IN
0 n 1 n n
2
cUrkMnt´rkRbePTénsIVút ( ) n
KNna u . n
K¿ sin( 4 x) 23
X¿ sin(2x 3 ) sin( 23 x)
g¿ tan 3x tan(x 4 )
68-eda¼RsaysmIkar ½
k¿ sin 3x cos(x 6 )
x¿ sin(2x 4 ) cos( 6 x)
K¿ tan( 4 x) cot( 3 2x)
X¿ tan( 3 2x) tan(3x 6 )
g¿ tan(3x 3 ) cot 5
69-eda¼RsaysmIkarxageRkam ½
2
k¿ 2 sin x 3sin x 1 0
2
x¿ 4 sin x 2( 2 1) sin x 2 0
K¿ 2 cos x (1 3) cos x 23 0
2
2
X¿ tan x (1 3) tan x 3 0
2
g¿ 3 tan x 4 tan x 3 0
70-eda¼RsaysmIkar ½
2
k¿ 4 sin x 2( 3 1) sin x 3 0
2 2
x¿ 3 sin x (1 3) sin x cos x cos x 0
© 2008 Lim Phalkun - 125 -
GnuKmn_RtIekaNmaRt
2
K¿ tan x ( 3 1) tan x 3 0
2
X¿ 2 log cos x 3log cos x 1 0
2 2
2
g¿ log sin x 3log sin x 2 0
2 2
71-eda¼RsaysmIkarxageRkam ½
2 2
k¿ ( 3 1) sin x 2 3 sin x cos x ( 3 1) cos x 0
x¿ 3 cos x sin x 2
K¿ sin x cos x 2
X¿ cos x 3 sin x 1
72-eda¼RsaynwgBiPakßasmIkar m cos x sin x 2m .
2
73-eKmansmIkar (2 cos 1)x 2x cos 0
Edl 0 .
kMnt´témø edIm,I[smIkarman¦sBIrepÞógpÞat´
1 1
4 sin 0 .
x' x''
74-eK[smIkar ½
x 2 2 x sin (2 3 )(1 4 cos 2 ) 0 , 0 2 .
k¿ cUrRsayfasmIkaren¼man¦sCanic©RKb´ .
x¿ cUrrkTMnak´TMngrvag¦s x' nig x'' minGaRs&ynwg
75-eda¼RsaysmIkar ½
k¿ sin x 3 sin( 72 x) tan x 3
x¿ 2 cot x cos x 4 cos x 1 sin1 x
2 2 2
2
2
K¿ 2 cos 2x 2 cos x sin x cos x
X¿ sin (x 4 ) 2 sin x
3
3 2 7
sin x 3 sin x sin y
8
79-eda¼RsayRbB&næsmIkar
3 sin 2 x sin y sin 3 y 5 2
4
81-eda¼RsaysmIkar 2 cos x 6 x 2 2 . 2 x x
82-eda¼RsaysmIkar ½
a ) sin 3 ( x ) 2 sin x
4
cos x cos x
b) 74 3 74 3 4
( RbLgGaharUbkrN_eTArusßI éf¶ 05 emsa qñaM 2000 )
83-eK[smIkar m sin x (m 1) cos x cosm x
k¿ kMnt´ m edIm,I[smIkaren¼man¦s .
x¿ eKtag x , x Ca¦sBIrénsmIkarxagelI
1 2
ehIyepÞógpÞat´ x x 2 k 1 2
84-RsaybBa¢ak´faebI tan x 11 yy 11 yy , 1 y 1 , y 0
ena¼eKán y sin 2x .
2 2 2
85-eK[RtIekaN ABC mYYyman cos A cos B cos C 1 .
cUrkMnt´RbePTénRtIekaN ABC ?
4 4
95-eK[smIkardWeRkTIBIr ½
(E ) : x 2 (m 1) x 2m 3 0
k¿ kMnt´ m edIm,I[smIkaren¼man¦sBIrepßgKña .
x¿ «bmafa tan a nig tan b Ca¦srbs´smIkar (E) .
kMnt´ m edIm,I[ sin(a b) cos(a b) .
96-cUrKNnatémøén A sin 7 sin 27 sin 47 .
2 2 2
o o o
97-cUrbgHajfa tan 20 tan 40 tan 80 3 .
98-eK[smIkardWeRkTIbI ½
3 2
(E ) : 3x (m 3) x (3 4 3 ) x 3 0 Edl m Caá¨ra¨Em¨Rt
eK«bmafasmIkarman¦sbItagerogKñaeday
tan , tan , tan .
sin( ) 2 3
k¿ kMnt´témø m edIm,I[ cos( )
3
.
x¿ cUrkMnt´ , Edl 0 2 cMeBa¼témø m
EdlánrkeXIjxagelIen¼ .
100-KNnaplbUk ½
1 x 1 x 1 x
S n tan 2 x tan 2 2 tan 2 2 ......... n tan 2 n
4 2 4 2 4 2
3
101-eK[mMubI 0 ,, Edl
. 4
cUrRsaybBa¢ak´fa ½
k¿ sin sin sin 3 22
x¿ cos cos cos 3 22
102-eK[ n cMnYnBitviC¢man a , a , a , ......, a . 1 2 3 n
n
cMeBa¼RKb´ x , x , x ,....., x IR cUrRsaybBa¢ak´fa ½
1 2 3 n
2 2
n n 2
k 1 a k cos x k
k 1 a k sin x k ( a 1 a 2 a 3 .... a n )
CacMnYnKt´FmµCati .
( 3rd IMO 1961 )
104-cUrkMnt´RKb´cemøIyBitsmIkar cos 2 x cos 2 2x cos 2 3x 1
108-eda¼RsaysmIkar x 3 3x 2 x .
1 1 35
109-eda¼RsaysmIkar .
x 1 x 2 12