DEPARTMENT

Vietnamese
March 2004
[BHC-6965]

Chˆng T˙ B’ - Løm th’ nøo {◊ hi◊u vø gip con em m¤nh

Autism – How to help and understand your child
Tøi liŸu nøy do Ban Giæo DÙc Y T’ vø Truy÷n Th‰ng [a V√n Hfla, BÈ Y T’ NSW vø HÈi
Gip [Ó Nh˘ng NgıÏi Bfi Chˆng T˙ B’ NSW (Autism Association of NSW) so¬n th¿o.

Chˆng T˙ B’ lø g¤?
T˙ B’ lø mÈt khuy’t tŒt li‘n quan {’n s˙ phæt tri◊n g…y trÌ ng¬i cho viŸc ti’p nhŒn vø x¯ dÙng
cæc d˘ kiŸn. Khuy’t tŒt nøy ¿nh hıÌng {’n nh˘ng kh¿ n√ng sau {…y cÚa cæc em:
• Hi◊u vø dÒng ng‰n ng˘ {◊ giao ti’p vø truy÷n {¬t ˚ tıÌng
• V`n {÷ x¡ giao
• Kh¿ n√ng hi◊u vø {æp ˆng vÎi nh˘ng ho¬t {Èng vø s˙ vŒt Ì chung quanh.
• [æp ˆng vÎi nh˘ng k⁄ch th⁄ch li‘n quan {’n cæc giæc quan. Th⁄ dÙ, cfl th◊ cæc em
th`y sÔ cæc ti’ng {Èng lÎn ho»c ch‹ √n mÈt lo¬i thˆc √n nøo {fl, vø m»c mÈt lo¬i quÀn
æo nøo {fl mø th‰i
• Kh¿ n√ng h„c h·i

Nguy‘n nh…n nøo g…y ra chˆng T˙ B’?

Nguy‘n nh…n cÚa chˆng bŸnh nøy lø s˙ phæt tri◊n kh‰ng b¤nh thıÏng t¬i mÈt vøi khu v˙c Ì
n¡o bÈ. [‰i khi, chˆng bŸnh cfl nguy‘n nh…n lø s˙ rÂi lo¬n v÷ y’u t di truy÷n. ThıÏng r`t
khfl t¤m ra {ıÔc nguy‘n nh…n g…y ra s˙ phæt tri◊n b`t b¤nh thıÏng Ì flc. Nguy‘n nh…n g…y ra
chˆng T˙ B’ kh‰ng ph¿i lø phıÍng phæp nu‰i con, mø cÛng kh‰ng cfl cæch nøo cfl th◊ ng√n
ng˜a {ıÔc chˆng bŸnh nøy c¿. Cæc bæc s› chuy‘n khoa y t’ nhi {Êng cfl th◊ gip ˚ ki’n qu⁄ vfi
trong viŸc dÒng nh˘ng phıÍng phæp th¯ nghiŸm th⁄ch hÔp {◊ xæc {finh nguy‘n nh…n chˆng
T˙ B’ cÚa con m¤nh.

Nh˘ng phıÍng phæp hiŸn {ıÔc dÒng {◊ trfi chˆng T˙ B’

HiŸn chıa cfl lo¬i thuÂc nøo hay phıÍng phæp {i÷u trfi nøo trfi dˆt {ıÔc chˆng T˙ B’. MÈt
phıÍng phæp hiŸn {ang {ıÔc th˙c hiŸn vø cfl th◊ gip cho b`t cˆ tr— em nøo mƒc chˆng bŸnh
k◊ tr‘n lø chıÍng tr¤nh giæo dÙc {ıÔc ho¬ch {finh k˛ lıÓng nhƒm vøo viŸc phæt tri◊n kh¿ n√ng
nfli vø giao ti’p cÚa cæc em, k◊ c¿ viŸc cæc em chÍi vÎi tr— em khæc.1 ChıÍng tr¤nh giæo dÙc
nhı v˜a k◊ cÀn {ıÔc th˙c hiŸn trıÎc khi cæc em {ıÔc n√m tuÁi.

N’u con bfi chˆng T˙ B’, løm cæch nøo cfl th◊ hi◊u con {ıÔc?
[i◊m quan tr„ng lø cÀn ph¿i hi◊u con em m¤nh nfli n√ng, giao ti’p vø h„c h·i nhı th’ nøo (nfl
hoøn toøn khæc h∆n vÎi viŸc cæc con em khæc cÚa qu⁄ vfi nfli n√ng, giao ti’p vø h„c h·i). Nh˘ng
ngıÏi cfl th◊ gip qu⁄ vfi hi◊u r‚ con m¤nh gÊm cæc thøy, c‰ {ıÔc hu`n luyŸn {»c biŸt {◊ d¬y
dË cæc em bfi chˆng t˙ b’ ho»c mÈt nhø chuy‘n m‰n v÷ khoa ng‰n chˆng trfi liŸu (speech

1
(Janzen, 1999)
1 / 41
pathologist). H„ s“ gip qu⁄ vfi hi◊u hønh {Èng hay lÂi x¯ s˙ cÚa con m¤nh vø gip qu⁄ vfi l˙a
ch„n cæc phıÍng phæp giæo dÙc th⁄ch hÔp vÎi trıÏng hÔp cÚa cæc em.

Th⁄ dÙ, tr— em bfi chˆng t˙ b’:

• Lø nh˘ng ngıÏi h„c b≈ng cæch quan sæt - cæch hay nh`t {◊ gip cæc em thu nhŒn hay
x¯ dÙng cæc d˘ kiŸn lø {ıÔc ch‹ cho th`y, chˆ kh‰ng ph¿i b≈ng lÏi nfli 2
• G»p khfl kh√n trong viŸc hi◊u {ıÔc nh˘ng c…u nfli hay lÏi d»n døi d‡ng
• Cfl th◊ h„c vø {æp ˆng {ıÔc vÎi cæc luŒt lŸ vø thfli quen, {»c biŸt lø n’u cæc em {ıÔc
ch‹ cho th`y
• Cfl th◊ cfl tr⁄ nhÎ tÂt, {»c biŸt lø {Âi vÎi nh˘ng v`n {÷ g¤ {fl hay vŒt nøo {fl cæc em
th`y hay nghe nhi÷u lÀn. [‰i khi cæc em cfl th◊ nhÎ nguy‘n c¿ mÈt mÃu {Âi tho¬i
trong mÈt {o¬n phim cæc em th⁄ch, hay cÂt truyŸn trong mÈt cuÂn sæch cæc em {¡
{„c qua, ho»c nhÎ {ıÔc con {ıÏng t˜ nhø {’n vıÏn tr—. V¤ nh˘ng kh¿ n√ng h„c
{ıÔc b≈ng cæch nøy thıÏng x¿y ra mø kh‰ng cÀn ph¿i cfl s˙ hi◊u bi’t, qu⁄ vfi cÀn
ki◊m soæt l¬i b≈ng nhi÷u cæch xem con m¤nh cfl th˙c s˙ hi◊u hay thu thŒp {ıÔc
nh˘ng chi ti’t mÎi h„c {ıÔc kh‰ng.

DÒng cæc {Ê vŒt nhı th’ nøo {◊ gip cæc em h„c h·i vø giao ti’p?
Cfl bÂn phıÍng phæp dÒng {Ê vŒt {◊ gip con h„c h·i vø giao ti’p. Nh˘ng phıÍng phæp nøy
{ıÔc liŸt k‘ dıÎi {…y vø {ıÔc sƒp x’p theo thˆ t˙ ({ıa cho xem mÈt vŒt thŒt) t˜ dÿ hi◊u {’n
khfl hi◊u hÍn (cho em v“ h¤nh cÚa vŒt {fl).

(Dÿ hi◊u) 1. VŒt thŒt (th⁄ dÙ: hÈp {˙ng nıÎc cÂt træi c…y)

2. MÈt phÀn cÚa vŒt {fl (th⁄ dÙ: nh¡n hiŸu cƒt t˜ hÈp

{˙ng nıÎc cÂt træi c…y)

3. H¤nh ¿nh (th⁄ dÙ: h¤nh chÙp hÈp {˙ng nıÎc cÂt

træi c…y)
(Khfl hi◊u hÍn) 4. H¤nh v“ (th⁄ dÙ: dÒng cæc {ıÏng nœt gi¿n dfi v“ hÈp
{˙ng nıÎc cÂt træi c…y)

MÙc {⁄ch cÚa phıÍng phæp nøy lø nh≈m d¬y cho cæc em t˜ t˜ nhŒn ra cæc {Ê vŒt qua h¤nh ¿nh
t˜ dÿ {’n khfl. Nfl s“ løm t√ng kh¿ n√ng nfli vø giao ti’p cÚa cæc em. Tuy nhi‘n, n’u {ıÔc {ıa
cho xem nh˘ng h¤nh ¿nh quæ tr˜u tıÔng cfl th◊ s“ kh‰ng gip cæc em hi◊u {ıÔc ng‰n ng˘.
Do {fl, {i◊m quan tr„ng lø n‘n bƒt {Àu b≈ng cæc {Ê vŒt thŒt (toøn th◊) trıÎc {¡, rÊi t˜ t˜ {ıa
cho cæc em xem h¤nh chÙp cæc {Ê vŒt {fl, trıÎc khi cho em xem h¤nh v“.

N’u kh‰ng chƒc chƒn m¤nh n‘n bƒt {Àu nhı th’ nøo {◊ gip d¬y con em m¤nh h„c, nfli n√ng
vø giao ti’p Ì nhø, qu⁄ vfi n‘n li‘n l¬c vÎi thøy/c‰ ho»c mÈt nhø chuy‘n m‰n v÷ khoa ng‰n
chˆng trfi liŸu (chuy‘n vi‘n trfi cæc tŒt v÷ nfli ho»c x¯ dÙng ng‰n ng˘).

Løm cæch nøo {Âi phfl vÎi t⁄nh n’t vÀ hønh {Èng cÚa cæc em?
MÈt {i◊m cÀn nhÎ khi ph¿i {Âi phfl vÎi t⁄nh n’t hay hønh {Èng cÚa cæc em lø nh˘ng hønh
{Èng `y cfl th◊ li‘n quan {’n viŸc cæc em muÂn bÈc lÈ mÈt t…m tr¬ng nøo {fl. Khi t¤m cæch gi¿i
quy’t v`n {÷ v˜a n‘u, {i◊m quan tr„ng lø cÀn t¤m hi◊u xem {≈ng sau nh˘ng c¯ ch‹ hay hønh
{Èng cÚa cæc em høm chˆa nh˘ng g¤:
• Con em cÚa qu⁄ vfi cfl th◊ t¤m cæch bæo cho cha m” m¤nh bi’t cæc em {ang sÔ h¡i, lo
lƒng, b˙c d„c; {ang rÂm {au ho»c mŸt m·i.
• Hønh {Èng {fl cÛng cfl th◊ nh≈m bæo cho qu⁄ vfi bi’t em {ang cÀn {ıÔc s˙ thc {Ãy.
Th⁄ dÙ cæc em cˆ li‘n ti’p xoay v‡ng v‡ng, lƒc lı qua l¬i, cÙng {Àu vøo vŒt g¤ {fl,
ho»c cˆ lu‰n tay sƒp x’p cæc {Ê vŒt.

2
(Hodgdon, 1995)
NSW Multicultural Health Communication Service 4
Page 2 of 2
Website: http://mhcs.health.nsw.gov.au
e-mail: mhcs@sesahs.nsw.gov.au
• Tuy nhi‘n, kh‰ng ph¿i lc nøo qu⁄ vfi cÛng cfl th◊ t¤m ra l˚ do t¬i sao con m¤nh l¬i cfl
c¯ ch‹ hay hønh {Èng nhı vŒy.

Nh˘ng phıÍng phæp dÒng {Âi phfl ho»c thay {Ái t⁄nh n’t hay hønh {Èng cÚa cæc em gÊm:
• Thay {Ái m‰i trıÏng chung quanh gip cæc em th`y tho¿i mæi hÍn. Th⁄ dÙ nghi‘n
cˆu k˛ lıÓng nh˘ng sinh ho¬t hay thfli quen høng ngøy vø sƒp x’p cho cfl hŸ thÂng
nh≈m gip cæc em dÿ døng h„c h·i, thu nhŒn.
• D¬y cæc em cæch bi◊u lÈ {◊ dÿ døng bÈc lÈ nhu cÀu vø t…m tr¬ng cÚa m¤nh. PhıÍng
phæp nøy thıÏng {i k–m vÎi nh˘ng {Ê vŒt hay h¤nh ¿nh gip cho cæc em dÿ th`y, dÿ
hi◊u nhı {¡ nfli Ì tr‘n.
• Ch˘a trfi b`t cˆ chˆng bŸnh nøo cfl th◊ løm cho t⁄nh n’t vø hønh {Èng cæc em thay {Ái
• D¬y con cæch ngh‹ ngÍi tho¿i mæi b≈ng nh˘ng sinh ho¬t mang t⁄nh ch`t ‘m dfiu, nh”
nhøng; th⁄ dÙ {ænh {u, nghe ho»c chÍi nh¬c, xem truy÷n h¤nh hay phim ¿nh, vø t¬o
cho cæc em cfl cÍ hÈi {ıÔc t˙ do chÍi ho»c ngh‹ ngÍi mÈt m¤nh mø kh‰ng {‡i h·i con
lc nøo cÛng ph¿i løm theo ˚ m¤nh muÂn.
• [ıa ra nh˘ng biŸn phæp nh≈m gip cæc em løm quen vÎi b`t cˆ nh˘ng thay {Ái nøo
trong thfli quen høng ngøy.
• DÒng nh˘ng lo¬i thuÂc cfl tæc dÙng gip cæc em bÎt lo lƒng vø thay {Ái nh˘ng c¯ ch‹
hay hønh {Èng lŒp {i, lŒp l¬i.

N’u cÀn gip {Ó ph¿i løm g¤?

Nhi÷u phÙ huynh th`y viŸc tham gia cæc buÁi nfli chuyŸn hay cæc khfla hÈi th¿o v÷ chˆng t˙
b’ {◊ cfl dfip th¿o luŒn vÎi cæc phÙ huynh khæc cfl con em cÛng mƒc chˆng nøy r`t h˘u ⁄ch.
DıÎi {…y lø nh˘ng cÍ quan ho»c tÁ chˆc cfl th◊ gip {Ó qu⁄ vfi:

• HÈi Gip [Ó Nh˘ng NgıÏi Bfi Chˆng T˙ B’ NSW (Autism Association of NSW) {fia ch‹
li‘n m¬ng: www.autismnsw.com.au]
• [ıÏng D…y HıÎng DÕn v÷ Chˆng T˙ B’ (Autism Information Line)
• [ıÏng D…y HıÎng DÕn V÷ ViŸc Ng√n Ng˜a Cæc Chˆng BŸnh ´ Tr— ThÍ (Early
Childhood Intervention Info Line)
MuÂn t¤m {fia ch‹ hay s {iŸn tho¬i cÚa cæc cÍ quan nøy xin qu⁄ vfi xem Ni‘n Giæm [iŸn Tho¬i
Trƒng cho khu v˙c nÈi thønh Sydney.

NhÏ bæc s› gia {¤nh giÎi thiŸu {’n:

• Toæn Gip [Ó Ng√n Ng˜a Cæc Chˆng BŸnh (Early Intervention Support Team)
trong khu v˙c {fia phıÍng (thuÈc BÈ [»c Træch V÷ NgıÏi Giø, TŒt Nguy÷n vø
Ch√m Sflc T¬i Gia) - n’u con em cÚa qu⁄ vfi hÍi chŒm phæt tri◊n v÷ m»t tr⁄ tuŸ
• Trung T…m Y T’ CÈng [Êng {fia phıÍng
• Bæc s› nhi khoa

N’u kh‰ng th‰ng th¬o Anh Ng˘, qu⁄ vfi cfl th◊ nhÏ Ban Th‰ng Dfich Qua [iŸn Tho¬i (TIS)
li‘n l¬c gip m¤nh Ì s 131 450.

Qu⁄ vfi c‡n cfl th◊ t¤m {„c nh˘ng tøi liŸu b≈ng ViŸt Ng˘ Ì {fia ch‹ tr‘n lıÎi li‘n m¬ng
http://mhcs.health.nsw.gov.au cÚa cÍ quan Giæo DÙc Y T’ vø Truy÷n Th‰ng [a V√n Hfla

[fia ch‹ vø s {iŸn tho¬i t¬i cæc nÍi n‘u tr‘n hoøn toøn ch⁄nh xæc trong lc bøi nøy {ıÔc vi’t.
Tuy nhi‘n v¤ cæc chi ti’t nøy thıÏng thay {Ái, muÂn cho chƒc chƒn xin qu⁄ vfi xem l¬i trong
ni‘n giæm {iŸn tho¬i.

NSW Multicultural Health Communication Service 4

Page 3 of 3
Website: http://mhcs.health.nsw.gov.au
e-mail: mhcs@sesahs.nsw.gov.au
Nh˘ng tøi liŸu cÀn tham kh¿o
Dodd, Susan: Managing Problem Behaviours. MacLennan & Petty, Sydney, 1994

Hodgdon, Linda: Visual Strategies for Improving Communication. Quirk Roberts

Publishing, Michigan, 1995

Howlin, Pat Treating Children with Autism and Asperger Syndrome. A Guide for Parents
and Professionals. Chichesser: Wiley (1998)

Janzen, Janice E.: Autism: facts and strategies for Parents. Therapy Skill Builders, USA, 1999

Sussman, Fern: More Than Words. A Hanen Centre Publication, Toronto, 1999

Qu⁄ vfi cÛng cfl th◊ {„c cæc tøi liŸu li‘n quan {’n chˆng t˙ b’ t˜ cæc {fia ch‹ tr‘n lıÎi li‘n m¬ng
dıÎi {…y:

• Autism: An introduction for parents and carers (National Autistic Society)

http://www.nas.org.uk/nas/jsp/polopoly.jsp?d=121&a=2192
(Available in Bengali, English, Gujarati, Hindi, Punjabi, Urdu)

• What is Autism? (Autism Association of NSW)

http://www.autismnsw.com.au
(Available in English, additional languages coming)

• Visual strategies for improving communication - for purchase

http://www.usevisualstrategies.com/products.html
(Available in English and Spanish)

• Overview of autism (Center for the Study of Autism)

http://www.autism.com/ari/index.html
(Available in Chinese, English, Italian, Japanese, Korean and Spanish)

NSW Multicultural Health Communication Service Page 4 of 4

Website: http://mhcs.health.nsw.gov.au
e-mail: mhcs@sesahs.nsw.gov.au