‫به نام خدا‬

‫آزمایشگاه الکترونیک ‪3‬‬

‫سجاد حاجیان‬ ‫نام و نام خانوادگی ‪:‬‬

‫‪841063‬‬ ‫شماره دانشجویی ‪:‬‬

‫محمد تقی نژاد ‪841058‬‬ ‫هم گروهها ‪:‬‬

‫حسین تقی نژاد ‪841059‬‬

‫‪2‬‬ ‫شماره گروه درس ‪:‬‬

‫دکتر غیور‬ ‫استاد درس ‪:‬‬

 ‫آزمایش شماره ی ‪5‬‬

‫پاسخ فرکانسی در تقویت کننده ی عملیاتی ) ‪( op.amp‬‬

‫هدف از آزمایش رسم ‪ Bode Diagram‬برای تقویت کننده ‪ LM308‬است‪ .‬سه روش مختلف جبران‬
‫فرکانس در این تقویت کننده ممکن است مورد استفاده قرار گیرد که هر سه روش را مورد بررسققی قققرار‬
‫می دهیم‪.‬‬

‫وسایل مورد نیاز ‪ ، LM308 :‬مقاومت های ‪ Ω ،1 K 470‬و خازن های ‪ 10pf‬و ‪ 100pf‬و ‪22pf‬‬

‫مدارشششکل )‪ (1‬را بسششته ‪ ،‬خروجششی تقششویت کننششده را بششا اعمششال یششک سششیگنال سینوسششی ‪ 5KHz‬مشششاهده‬
‫می نماییم ‪ .‬خروجی تقویت کننده قابل قبول نیست ‪.‬‬

‫‪ . 1‬یک خازن ‪ 10pf‬را بیششن پششایه هششای ‪ 1‬و ‪ 8‬قششرار داده ‪ ،‬بهششره ی مششدار را در فرکششانس ‪ KHz 5‬بدسششت‬
‫می آوریم ‪ .‬بهره ی مدار در فرکانسهای دیگر مطابق جدول ‪ 1‬است ‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪KHz 5‬‬ ‫‪fH 0.5‬‬ ‫‪FH = 718 KHz‬‬ ‫‪fH 2‬‬
‫‪AV‬‬ ‫‪2.13‬‬ ‫‪1.94‬‬ ‫‪1.49‬‬ ‫‪0.824‬‬
‫)‪deg)φ‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪127‬‬ ‫‪54‬‬ ‫‪11‬‬

‫جدول ‪1‬‬

‫‪ . 2‬با قرار دادن یک خازن ‪ 10pf‬بین پایه های ‪ 2‬و ‪ ) IC 6‬دو سر مقاومت ‪ ( R2‬مانند شکل )‪ ، (2‬تمششام‬
‫مراحل بند )‪ (1‬را تکرار می کنیم ‪ .‬نتایج در جدول ‪ 2‬آمده است ‪.‬‬
 ‫‪F‬‬ ‫‪KHz 5‬‬ ‫‪fH 0.5‬‬ ‫‪FH = 690 KHz‬‬ ‫‪fH 2‬‬
‫‪AV‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1.91‬‬ ‫‪1.4‬‬ ‫‪0.686‬‬
‫)‪deg)φ‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪118‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪3.95‬‬

‫جدول ‪2‬‬

‫‪ . 3‬خازن ‪ 10pf‬را از پششایه هششای ‪ 2‬و ‪ 6‬حششذف مششی کنیششم و یششک خششازن ‪ 100pf‬بیششن پششایه ‪ 8‬و زمیششن قششرار‬
‫می دهیم ) شکل ‪ ( 3‬و تمام مراحل بند )‪ (1‬را تکرار می کنیم ‪ .‬نتایج در جدول ‪ 3‬آمده است ‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪KHz 5‬‬ ‫‪fH 0.5‬‬ ‫‪FH = 756 KHz‬‬ ‫‪fH 2‬‬
‫‪AV‬‬ ‫‪1.6‬‬ ‫‪0.94‬‬ ‫‪0.74‬‬ ‫‪0.53‬‬
‫)‪deg)φ‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪124‬‬ ‫‪56‬‬ ‫‪14.5‬‬

‫جدول ‪3‬‬

‫‪ . 4‬یک خازن ‪ 22pf‬دیگر بین پایه ‪ 1‬و ‪ IC8‬قرار می دهیم ‪ .‬نتایج در جدول ‪ 4‬آمده است ‪.‬‬

‫‪F‬‬ ‫‪KHz 5‬‬ ‫‪fH 0.5‬‬ ‫‪FH = 446 KHz‬‬ ‫‪fH 2‬‬
‫‪AV‬‬ ‫‪2.06‬‬ ‫‪1.81‬‬ ‫‪1.44‬‬ ‫‪1‬‬
‫)‪deg)φ‬‬ ‫‪180‬‬ ‫‪131‬‬ ‫‪90‬‬ ‫‪40.3‬‬

‫جدول ‪4‬‬
 0

V 1
U 1
1 5

7
L M 3 0 8
3 R 1
+

V+
0 6 1 k
R 2 O U 1T
2 C 1 C 1 V

C 2
-

V-
V 3
1 V a c
1 0 p
0 V d c4 7 0 V 2

8
0 1 5
0

1 ‫شکل‬

V 1
U 1
1 5
7

3 R 1 C 2
+
V+

0 6 1 k 1 0 p
R 2 L M 3 O0 8U 1T
2 C 1 C 1 V
C 2

-
V-

V 3
1 V a c
1 0 p
0 V d c4 7 0 V 2
4

0 1 5
0

2 ‫شکل‬
 0

V 1
U 1
1 5

7
3 R 1 C 2
+

V+
0 6 1 k 1 0 p
R 2 L M 3 O0 8U 1T
2 C 1 C 1 V

C 2
-

V-
V 3
1 V a c
1 0 p
0 V d c4 7 0 V 2
4

8
C 3
0 1 5 1 0 0 p
0

3 ‫شکل‬

V 1
U 1
1 5
7

3 R 1 C 2
+
V+

0 6 1 k 1 0 p
R 2 L M 3 O0 8U 1T
2 C 1 C 1 V
C 2

-
V-

V 3
1 V a c
3 2 p
0 V d c4 7 0 V 2
4

0 1 5
0

4 ‫شکل‬
 ‫سؤال ‪:‬‬

‫‪ – 1‬فرکانس ‪ 3dB-‬را برای همه ی حالت های فوق به دست آورید ‪.‬‬
‫‪FH = 718KHz‬‬ ‫برای مدار اول ‪:‬‬
‫‪FH = 690KHz‬‬ ‫برای مدار دوم ‪:‬‬
‫‪FH = 756KHz‬‬ ‫برای مدار سوم ‪:‬‬
‫برای مدار چهارم ‪FH = 446KHz :‬‬
‫می بینیم که افزودن خازن بین پایه های ‪ 2‬و ‪ 4‬سبب کششاهش پهنششای بانششد شششده اسششت ‪ ،‬امششا تششأثیر چنششدانی بششر‬
‫بهره ی مدار نگذاشته است ‪.‬‬
‫اضافه کردن خازن بین پایه ی ‪ 8‬و زمین پهنای باند را شدیدًا کاهش می دهششد و بهششره را نیششز کششم مششی کنششد ‪.‬‬
‫اضافه کردن یک خازن ‪ 22pF‬دیگر بین پایه های ‪ 1‬و ‪ 8‬تأثیری بر بهره و پهنای باند تقششویت کننششده نسششبت‬
‫به حالت اول نگذاشته است ‪.‬‬

‫‪ – 2‬منحنی های بهره و فاز را )‪ (Bode diagram‬بر حسب فرکانس رسم کنید ‪.‬‬
‫این منحنی ها در گزارش کار آمده اند ‪.‬‬

‫‪ – 3‬نوع جبران فرکانس را برای مدارهای ‪ 2,3,4‬مشخص کنید و با هم مقایسه کنید ‪.‬‬
‫برای هر سه مدار جبران قطب مؤثر صورت گرفته است ‪.‬‬
‫این کار برای شکل ‪ 2‬با اضافه کردن یک خازن به تقویت کننده ی اصلی انجام شده است ‪.‬‬
‫در شکل ‪ 3‬خازن دیگری جهت جبران سازی از یکی از پایه های جبران سازی به زمین وصل شده است ‪.‬‬
‫در شکل ‪ 4‬نیز با افزودن مقدار خازن بیششن پششایه هششای ‪ 1‬و ‪ 8‬جششبران سششازی صششورت گرفتششه اسششت ‪ .‬در دو‬
‫حالت اول شکل ‪ 2‬و ‪ 3‬یک قطب به مدار اضافه شده و سششبب بهبششودی ‪ GM‬و ‪ PM‬شششده اسششت ‪ .‬امششا بششرای‬
‫مدار شکل ‪ ، 4‬به سیستم قطبی اضافه نمی شود ‪ .‬در شکل ‪ 3‬یک صفر به تابع انتقششال افششزوده شششده اسششت ‪.‬‬
‫ل این صفر را در محل قطب کوچکتر می گذارند تا با حذف اثر قطب پهنای بانششد بیشششتری در مقایسششه‬ ‫معمو ً‬
‫با جبران قطب مؤثر به دستآید ‪.‬‬
‫‪ – 4‬با استفاده از فرکانس قطع مدار بسته تقویت کننده ‪ ،‬فرکانس قطع مدار باز ‪ LM308‬را به دست آورید‬
‫و با ‪ Slew Rate‬تقویت کننده ی عملیاتی مقایسه کنید ‪.‬‬
‫‪A0 . fH = a0 . Sa‬‬ ‫>=‬ ‫‪( -1000 / 470 ).(700000) = a0 . Sa‬‬
‫>=‬ ‫‪fH,open = | Sa | = 1489.37 / a0‬‬
‫که ‪ a0‬را می توان از روی ‪ datasheet‬یافت و با جاگذاری فرکانس قطع مدار باز را به دست آورد ‪.‬‬
‫‪ Slew Rate‬تقششویت کننششده نیششز در ‪ datasheet‬موجششود اسششت و از طریششق مقششادیر بششه دسششت آمششده در بششال‬
‫‪ Slew Rate‬به صورت زیر است ‪:‬‬
‫‪Fmax = Slew Rate / 2πvom‬‬ ‫>=‬ ‫‪Slew Rate = 0.506 v/µs‬‬

‫البته این ‪ Slew Rate‬دقیق نیست و برای محاسبه ی دقیق باید از پاسخ پله ی مدار استفاده کرد ‪.‬‬