UီးUတၱမေခတ္ သံဃာ့သမဂၢီမွ ေရႊ၀ါေရာင္ေခတ္ သံဃာ့သမဂၢီသို႔

ဇင္လင္း
၄ စက္တင္ဘာ ၂၀၀၉

ေရႊ၀ါေရာင္သံဃာ့Aေရးေတာ္ပုံသည္ ယခု ၂၀၀၉ စက္တင္ဘာတြင္ (၂) ႏွစ္ျပည့္ၿပီျဖစ္သည္။

စစ္Aာဏာရွင္တို႔က သံဃာေတာ္တို႔Aား ႏိုင္ငံေရးကိစၥမ်ားတြင္ ပါ၀င္ပတ္သက္ျခင္းမရွိေစရဟု
Aမိန္႔Aာဏာျဖင့္ တားျမစ္ကန္႔သတ္႐ုံမွ်မက သာသနာ့နယ္ေျမAတြင္း လက္နက္ကိုင္က်ဴးေက်ာ္ကာ
ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားAား သတ္ျဖတ္ ညႇU္းပန္းႏွိပ္စက္ ေထာင္သင
ြ ္းAက်U္းခ် စသည့္
သာသနာဖ်က္လုပ္ငန္းမ်ားကို Aၾကမ္းဖက္မႈမ်ိဳးစုံသုံး၍ လူမဆန္စာြ လုပ္ခ့ၾဲ ကသည္။ ထိုသို႔
ရက္ရက္စက္စက္ ေသြးထြက္သံယို သတ္ျဖတ္ျပလိုက္႐ုံျဖင့္ စစ္Aာဏာကို Aန္တုမႈမ်ား
ၿငိမ္က်သြားမည္ဟု စစ္Aုပ္စုက ထင္ပုံရသည္။ ျမန္မာႏိုင္ငံတင
ြ ္ ျပည္သူတို႔ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ရသည့္
Aေရးကိစၥရပ္တိုင္း၌ သံဃာေတာ္တို႔ မားမားမတ္မတ္ ရပ္ခ့ၾဲ ကသည့္ သမိုင္းAစU္Aလာကို
စစ္ဗိုလ္ခ်ဳပ္မ်ား ေမ့ေလ်ာ့ေနဟန္တူသည္။ ေရႊ၀ါေရာင္သံဃာ့Aေရးေတာ္ပုံ (၂) ႏွစ္ျပည့္သည့္
ယခုႏွစ္သည္ “ဆရာေတာ္ UီးUတၱမ” ပ်ံလန
ြ ္ေတာ္မူျခင္း ႏွစ(္ ၇၀) ျပည့္ခ်ိန္ႏွင့္လည္း
တိုက္ဆိုင္ေနေပသည္။

ဆန္ေရစပါးႏွင့္ သယံဇာတမ်ဳိးစုံ ေပါႂကြယ္လွေသာ ျမန္မာႏိုင္ငံတင

ြ ္ တိုင္းသူျပည္သားတို႔ စား၀တ္ေနေရး
ခက္ခဲက်ပ္တည္းကာ ဆင္းရဲဒုကၡေရာက္ေနၾကရျခင္းသည္ “Aစိုးရ ညံ့ဖ်င္းလြန္း၍ ျဖစ္သည္” ဟု ၁၉၂၁
ခုႏွစ္ မတ္လ (၂၃) ရက္ေန႔ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ရာြ ၌ တရားေဟာခဲ့သျဖင့္ ၿဗိတိသွ်စစ္ပုလိပ္တို႔၏
ဖမ္းဆီးAက်U္းခ်ခံခဲ့ရသည့္ သာသနာ့နယ္ပယ္မွ ထူးျခားေသာ ရဟန္းေတာ္ကို
ျမန္မာတို႔မေမ့ေလာက္ေသးဟု ထင္သည္။ ထိုရဟန္းေတာ္သည္ ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းတြင္ ပထမUီးဆုံး
ဖမ္းဆီးေထာင္ခ်ခံရေသာ ရဟန္းAာဇာနည္ျဖစ္သည္။ Aထူးသျဖင့္ “ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္”
(Craddock, Get Out!) ဟူေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံကို Aေၾကာင္းျပဳ၍
ထိုAာဇာနည္Aရွင္ကား “ဆရာေတာ္ UီးUတၱမ” ျဖစ္လာသည္ကို မွတ္မိၾကမည္ထင္ပါသည္။
“ကရက္ေဒါက္” (Sir Reginlad Henry Craddock) သည္ ထိုစU္က ၿဗိတိသွ်ကိုလိုနီ ျမန္မာႏိုင္ငံ၏
ဒုတိယဘုရင္ခံျဖစ္သည္။

ဆရာေတာ္ UီးUတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္တခု၌ “ဒီတိုင္းျပည္ သူတပါးလက္ေAာက္ခံ ကြၽန္ႏိုင္ငံျဖစ္ေနရင္

ဒီတိုင္းျပည္က လူမ်ိဳးဟာလည္း ကြၽန္လူမ်ိဳး၊ ဒီလူမ်ိဳးကိုးကြယ္တ့ဲ ဘာသာဟာလည္း ကြၽန္ဘာသာ
ကြၽန္သာသနာျဖစ္မယ္။ ဒါေၾကာင့္ ကြၽန္ဘာသာ ကြၽန္သာသနာAျဖစ္က လြတ္ေAာင္ သံဃာေတာ္မ်ား
ေက်ာင္းတြင္ က်ိန္းAိပ္မေနၾကဘဲ သံဃာ့သမဂၢီAဖြ႔ဲမ်ား ဖြ႔ၿဲ ပီး ဒီတိုင္းျပည္ဒီလူမ်ဳိး လြတ္လပ္ေAာင္
ေဆာင္ရြက္သင့္ၾကတယ္” စသည္ျဖင့္ ပြင့္ပင
ြ ့္လင္းလင္း ေဟာေျပာခဲ့ပုံမာွ ၾကက္သီးထေလာက္သည္ဟု
မွတ္တမ္းမ်ားရွိသည္။

ကိုယ္က်ဳိးမငဲ့ တိုင္းျပည္ႏွင့္လူမ်ိဳး လြတ္လပ္ေရးAတြက္ ပင္ပန္းဆင္းရဲမႈAမ်ိဳးမ်ိဳးခံကာ ဆရာေတာ္သည္

ကိုလိုနီနယ္ခ်ဲ႕Aဂၤလိပ္AစိုးရAား ႏွလုံးရည္တိုက္ပဲြဆင္ခ့သ
ဲ ည္။ ဖိႏွိပ္ခ်ဳပ္ခ်ယ္မႈAမ်ဳိးမ်ဳိးၾကားမွ
မိမိႏိုင္ငံသူႏိုင္ငံသားတို႔ ႏိုင္ငံေရးAသိAျမင္ က်ယ္ျပန္႔တိုးတက္လာေစရန္ ေထာင္တန္းAက်ခံကာ
ေဟာေျပာခဲ့သည့္ မ်ိဳးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္လည္းျဖစ္သည္။ ဆရာေတာ္သည္ ျမန္မာတို႔Aား Aေစာဆုံး
ႏိုင္ငံေရးမ်က္စိဖင
ြ ့္ေပးခဲ့သူတို႔Aနက္ ေရွ႕ဆုံးတန္းမွ ပါ၀င္ခ့သ
ဲ ည္။ ‘ဆရာေတာ္ UီးUတၱမ’ သည္
ဒုတိယကမၻာစစ္ႀကီး စတင္သည့္ ၁၉၃၉ ခုႏွစ္ စက္တင္ဘာလ (၉) ရက္ေန႔ သက္ေတာ္ (၆၀)
ျပည့္ခ်ိန္တင
ြ ္ ပ်ံလြန္ေတာ္မူခဲ့သျဖင့္ ယခု ၂၀၀၉ စက္တင္ဘာတြင္ ႏွစ္ေပါင္း (၇၀) ျပည့္ခေ
့ဲ ပၿပီ။ သို႔ေသာ္
ဆရာေတာ္၏ ၾသ၀ါဒမ်ားကား ရွင္သန္ေနဆဲရွိသည္။ ဆရာေတာ္ Aစပ်ိဳးခဲ့သည့္ ႏိုင္ငံေရးႏိုးၾကားမႈကား
ရဟန္းသံဃာေတာ္မ်ားAၾကား၌ ယေန႔တိုင္ ရွင္သန္ေနဆဲ ျဖစ္ေပသည္။

ဆရာေတာ္၏ ငယ္နာမည္မွာ “ေပၚထြန္းေAာင္” ျဖစ္၍ Aဘ Uီးျမႏွင့္ Aမိ ေဒၚေAာင္ေက်ာ္သူတို႔မွ

ရခိုင္ျပည္နယ္၊ စစ္ေတြၿမိဳ႕၌ (၁၈၇၉ ခုႏွစ္ ဒီဇင္ဘာ ၁၄) တြင္ ဖြားျမင္သည္။ Aသက္ (၁၅) ႏွစ္တင
ြ ္
ကာလကတၱားမွ တကၠသိုလ၀
္ င္ခင
ြ ့္ ဆယ္တန္းေAာင္ သည္။ ထို႔ေနာက္ ပခုကၠဴၿမိဳ႕
ေရစႀကိဳစာသင္တိုက္တင
ြ ္ ဗုဒၶဘာသာ စာေပက်မ္းဂန္မ်ား သင္ယူသည္။ ၁၉၀၀ ျပည့္ႏွစ္တင
ြ ္
ရဟန္း၀တ္ျဖင့္ Aိႏၵိယႏိုင္ငံသို႔ ႂကြေရာက္၍ ကာလကတၱားရွိ AိႏၵိယAမ်ိဳးသားေကာလိပ္၌ ပါဠိ၊ သကၠဋ၊
ဘဂၤါလီ၊ မာဂရီ၊ ေရွးေဟာင္း ဟိႏၵဴစာေပမ်ား သင္ယူခ့သ
ဲ ည္။ ထိုေက်ာင္း၌ပင္ ပါဠိပါေမာကၡAျဖစ္
ေဆာင္ရြက္ခဲ့ဖူးသည္။

၁၉၀၃ ခုႏွစ္တင
ြ ္ Aိႏၵိယႏိုင္ငံမွတဆင့္ ျပင္သစ္၊ Aဂၤလန္၊ ဂ်ာမနီတို႔သို႔ ခရီးလွည့္၍
ႏိုင္ငံတကာAေရးAရာမ်ားကို ေလ့လာဆည္းပူးခဲ့သည္။ Uေရာပ၌ရွိေနစU္ ၁၉၀၅ ခုႏွစ္ ႐ုရ-ွ
ဂ်ပန္စစ္ျဖစ္ရာ ဂ်ပန္က Aႏိုင္ရသည့္သတင္းကို ၾကားသိရ၍ Aလ်င္Aျမန္ ဖြံ႔ၿဖိဳးတိုးတက္လာေသာ
ဂ်ပန္ႏိုင္ငံAေၾကာင္းကို ေလ့လာလိုစိတ္ျဖစ္ခ့သ
ဲ ည္။ သို႔ျဖင့္ ဆရာေတာ္သည္ ၁၉၀၇ ခုႏွစ္တင
ြ ္
ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ သြားေရာက္ကာ တိုက်ဳိဗုဒၶဘာသာတကၠသိုလ္တင
ြ ္ ပါဠိႏွင့္သကၠဋဘာသာဆိုင္ရာ
ပါေမာကၡAျဖစ္ (၄) ႏွစ္နီးပါး ေဆာင္ရက
ြ ္ခ့သ
ဲ ည္။ ျမန္မာႏိုငင
္ ံAျပန္ခရီးတြင္ ကိုရီးယား၊ မန္ခ်ဴးရီးယား၊
တ႐ုတ္၊ ကေမာၻဒီးယားႏွင့္ ထိုင္းႏိုင္ငံမ်ားသို႔ ၀င္ေရာက္ေလ့လာခဲ့သည္။

၁၉၁၁ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ျပန္ေရာက္ေသာAခါ သူရိယသတင္းစာတြင္ ႏိုင္ငံတကာ

တိုးတက္မႈAေျခAေန Aေထြေထြကို ႏိုင္ငံသားမ်ား ပညာဗဟုသုတရေစရန္ ေရးသားတင္ျပခဲသ
့ ည္။
“၀ိင
ု ္Aမ္ဘီေA” ကို စတင္ထူေထာင္ခ့ၾဲ ကေသာ Uီးဘေဘ၊ Uီးေမာင္ႀကီး၊ Uီးဘရင္တို႔ႏွင့္လည္းေကာင္း၊
သူရိယသတင္းစာ စတင္တည္ေထာင္ခ့ၾဲ ကသည့္ Uီးဘကေလး၊ Uီးလွေဖ Aစရွိေသာ ထိုေခတ္
လူငယ္လူလတ္မ်ားႏွင့္လည္းေကာင္း၊ Aဂၤလိပ္လက္ေAာက္မွ လြတ္ေျမာက္ရန္
မည္သို႔ေဆာင္ရြက္သင့္ၾကေၾကာင္း ႏိုင္ငံေရးေဆြးေႏြးမႈမ်ားလုပ္ခ့သ
ဲ ည္။

ဆရာေတာ္ UီးUတၱမ၏ ႏိုင္ငံေရးAျမင္မွာ ျမန္မာႏိုင္ငံကို Aဂၤလိပ္လက္ေAာက္မွ လြတ္ေျမာက္ေရးသို႔

Uီးတည္သည္။ လြတ္လပ္ေရး မရႏိုင္ေသးမီစပ္ၾကား ‘ဟုမၼ႐ူး’ ေခၚ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကို ကိုယ့္Aမ်ိဳးသားတို႔
ကိုယ္တိုင္Aုပ္ခ်ဳပ္ခင
ြ ့္ရေရး ႀကိဳးပမ္းAားထုတ္ၾကဖို႔ ေရးသားေဟာေျပာသည္။
ပညာတတ္လူငယ္လူလတ္မ်ား ဟုမၼ႐ူးသေဘာတရား စိတ္ဓာတ္မ်ားကို နား၀င္ေAာင္
ေဆြးေႏြးေျပာဆိုသည္။ Aထူးသျဖင့္ Aိႏၵိယႏိုင္ငံတြင္ရွိစU္က Aိႏၵိယ-ျမန္မာ ႏွစ္ႏိုင္ငံလတ
ြ ္လပ္ေရး
ရရွိရန္ကိစၥမ်ားကို ကြန္ဂရက္ပါတီေခါင္းေဆာင္မ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးတိင
ု ္ပင္သည္။
ဆရာေတာ္ကိုယ္တိုင္မွာလည္း ျမန္မာေဒသခြဲ ကြန္ဂရက္ပါတီAဖြ၀
႔ဲ င္ျဖစ္သည္။

၁၉၁၂ ခုႏွစ္တင
ြ ္ ဆရာေတာ္သည္ ဂ်ပန္ႏိုင္ငံသို႔ ဒုတိယAႀကိမ္ သြားေရာက္ခ့သ
ဲ ည္။ ဂ်ပန္တင
ြ ္
ဆရာေတာ္သည္ ပါဠိႏွင့္ သကၠဋဘာသာ ပါေမာကၡAျဖစ္ ေဆာင္ရက
ြ ္ေနစU္ ျမန္မာႏိုင္ငံေရးရာကိစၥမ်ားကို
ဂ်ပန္ေရာက္ တ႐ုတ္ေက်ာင္းသားမ်ားႏွင့္ ေဆြးေႏြးခဲ့သည္။ တ႐ုတ္ႏိုင္ငံသို႔လည္း သြားေရာက္ခ့၍
ဲ
တ႐ုတ္Aမ်ိဳးသားေခါင္းေဆာင္ ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္လည္း ေတြ႔ဆုံသိကၽြ မ္းခဲ့သည္။

ေဒါက္တာဆြန္ယက္ဆင္ႏွင့္ Aာရွေဒသလြတ္လပ္ေရးကိစၥမ်ား ေဆြးေႏြးခြင့္ရရွိခ့သ

ဲ ည္။
ပထမကမာၻစစ္ၿပီးကာနီးတြင္ ဆရာေတာ္ ျမန္မာႏိုင္ငံသို႔ ျပန္ႂကြလာသည္။ ထိုAခ်ိန္မွစတင္၍ ျမန္မာလူထု
နားမ်က္စိပင
ြ ့္ေစရန္ ႏိုင္ငံတကာမွရရွိခ့ေ
ဲ သာ Aသိပညာဗဟုသုတမ်ားႏွင့္ ယွU္တ၍
ဲြ ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ား
ေဟာေျပာခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားမွာ စကားလုံးေျပာင္ေျပာင္ ထိထိမိမိရွိလွသျဖင့္
တရားပြဲတိုင္း ႀကိတ္ႀကိတ္တိုး စည္ကားသည္ဟု မွတ္တမ္းမ်ားရွိသည္။ ဆရာေတာ္၏
ေဟာေျပာခ်က္တရပ္မွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။
 “ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သားတို႔ဟာ က်ဳိးႏြံတယ္ဆိုတ့ဲ
ေAာက္တန္းက်စိတ္မ်ားကို ဖယ္ရွားပစ္ၾကရမယ္။ ျမန္မာတိုင္းသူျပည္သား
တို႔ဟာ စြမ္းရည္သတၱိရွိေၾကာင္း၊ ပညာရွိေၾကာင္းနဲ႔ မဟုတ္မခံစိတ္ဓာတ္ကို
ျပရမယ္။ ဒီလိုျပႏိုင္ရင္ က်ဳပ္တို႔ကို ဘယ္သူကမွ ေစာ္ကားရဲ ဖိႏွိပ္ရမ
ဲ ွာ
မဟုတ္ေတာ့ဘူး။ ဘယ္လိုAင္Aားႀကီးၿပီး ရက္စက္ၾကမ္းၾကဳတ္တ့ဲ
Aစိုးရျဖစ္ျဖစ္ တိုင္းရင္းသားAေပါင္း စည္းလုံးညီညာစြာနဲ႔
တြန္းလွန္ႏိုင္ၾကရင္ တာရွည္ခံႏိုင္မယ္ မဟုတ္ပါဘူး၊ ကိုယ့္ရည္မွန္းခ်က္
ေAာင္ေစခ်င္ရင္ ေနာက္မတြန္႔ၾကနဲ႔။ ေၾကာက္Aားမပိုၾကနဲ႔၊ ဒုကၡကို
ပဓာနမထားၾကနဲ႔၊ ဟုမၼ႐ူးတို႔ လြတ္လပ္ေရးတို႔ဆိုတာ က်ဳပ္တို႔ရထိုက္တ့ဲ
ကမာၻ႔AေမြAႏွစ္ႀကီးမ်ားျဖစ္တယ္။ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီ၀ါဒသမားေတြက
ဘယ္ေလာက္ပဲ ေႏွာင့္ယွက္ေႏွာင့္ယွက္ တကယ္ရေAာင္လုပ္ႏိုင္တ့ဲ သေဘာမွန္ဟာ တိင
ု ္းသူျပည္သားတို႔
လက္ထဲမွာသာရွိတယ္။˝

ထို႔ေၾကာင့္လည္း ဆရာေတာ္UီးUတၱမAား ေရွးေဟာင္းAေတြးAေခၚ AယူAဆတို႔ကို ပယ္လွန္သူ၊

၀ံသာႏုစိတ္ဓာတ္ တက္ႂကြေAာင္ လႈံ႔ေဆာ္သူAျဖစ္ ထိုေခတ္လူထုက လက္ခံထားခဲ့သည္။ ထို႔ျပင္
ျမန္မာႏိုင္ငံ ၀ံသာႏုAမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈ စတင္ေဖာ္ေဆာင္ခ့သ
ဲ ည့္ ‘ဂ်ီစီဘီေAAသင္းႀကီး’
၏ ႏိုင္ငံေရးလႈပ္ရွားမႈမ်ား ေAာင္ျမင္ေစရန္Aတြက္လည္း ဆရာေတာ္က
မ်ားစြာAေထာက္Aကူျပဳခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမႈမ်ားေၾကာင့္ Aမ်ိဳးသားေရးလႈပ္ရွားမႈလည္း ပိုမိုAရွိန္ရလာသည္။ လူထုAမ်ား

ႏိုင္ငံေရး ႏိုးၾကားလာလ်က္ ၀ံသာႏုAသင္းမ်ားလည္း
တိုးတက္မ်ားျပားလာသည္။ သူရိယသတင္းစာကလည္း ဆရာေတာ္၏ ေဟာေျပာမိန္႔ၾကားခ်က္မ်ားကို
ေထာက္ခံေရးသားခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္၏ AေတြးAျမင္သစ္ ေဆာင္းပါးမ်ားကိုလည္း
သူရိယသတင္းစာက တခမ္းတနား ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သူရိယသတင္းစာတိုက္ကို ဆရာေတာ္၏
ဌာနခ်ဳပ္ဟုပင္ ထိုေခတ္က သတ္မွတ္ၾကသည္။

ဗုဒၶသာသနာ စည္ပင္တိုးတက္ေစရန္ Uီးစြာပထမ ကြၽန္ဘ၀က လြတ္ေAာင္လုပ္ရမည္ဟု ဆရာေတာ္က

ေဟာေျပာသည္။ ထို႔ေၾကာင့္ Aမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ သာသနာAက်ိဳးAတြက္ ‘သံဃာ့သမဂၢီမ်ား’
ထူေထာင္ဖြဲ႔စည္း၍ လြြတ္လပ္ေရးရေAာင္ ေဆာင္ရြက္ၾကရမည္ဟု UီးUတၱမက မိန္႔ၾကားသျဖင့္
ႏိုင္ငံAႏွံ႔တင
ြ ္ သံဃာ့သမဂၢီမ်ား ေပၚထြန္းလာကာ ႏိုင္ငံေရးတရားေဟာသည့္ သံဃာေတာ္မ်ား
တိုးပြားလာခဲ့သည္။

ဤသို႔ ဆရာေတာ္၏ ၀ါယမစိုက္ထုတ္မႈေၾကာင့္ ၁၉၂၁ ခုႏွစ္ ဇူလိုင္ (၁) ရက္ (၂) ရက္တင
ြ ္
သံဃာ့သမဂၢီAဖြဲ႔ေပါင္း (၃၀) ေက်ာ္မွ ကိုယ္စားလွယ္မ်ားAစည္းAေ၀းကို ရန္ကုန္ၿမိဳ႕၌
က်င္းပႏိုင္ခဲ့သည္။ ဆရာေတာ္ သံဃာေတာ္မ်ား ဂ်ီစီဘေ
ီ AAသင္း ေခါင္းေဆာင္မ်ား AပါA၀င္
ရဟန္းရွင္လူ ပရိသတ္ (၅၀၀) ေက်ာ္ တက္ေရာက္ခ့ဲသည္။ ေဒးဒရဲၿမိဳ႕နယ္ ဆုကလပ္ရာြ တရားပြA
ဲ ၿပီး
ဆရာေတာ္ UီးUတၱမAား ႏိုင္ငံေရးလုပ္မႈျဖင့္ ေထာင္ဒဏ္Aျပစ္ေပးလိုက္ေသာAခါ ရဟန္းရွင္လူ
ျပည္သူAမ်ား မခံမရပ္ႏိုင္ျဖစ္ၾကရသည္။ ဆရာေတာ္ကို Aေၾကာင္းျပဳ၍ ‘ဂ်ီစီဘီေA’ Aသင္းႀကီးကို
လူထုက ပိုမိုေထာက္ခံAားေပးခဲ့သည္။

ဆရာေတာ္သည္ ပထမAႀကိမ္ေထာင္က်ရာမွ ျပန္လတ

ြ ္လာၿပီးေနာက္ တျပည္လုံးလွည့္လည္၍
ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ား ေဟာၾကားခဲ့ျပန္သည္။ “Aဂၤလိပ္ပစၥည္းကို သပိတ္ေမွာက္ၾက” “Aဂၤလိပ္ဆိုင္ေတြကို
သပိတ္ေမွာက္ၾက” “တိုင္းရင္းျဖစ္ ပစၥည္းကို ၀ယ္ယူAားေပးၾက” “တိုင္းရင္းသားဆိုင္ေတြမွာ
၀ယ္ယူAားေပးၾက” “ဒို႔လူမ်ိဳးေတြ ညီၫတ
ြ ္မွ လြတ္လပ္ခ်မ္းသာမယ္” “ဟုမၼ႐ူး
ကိုယ္ပိုင္Aုပ္ခ်ဳပ္ေရးရေAာင္ ေတာင္းဆိုႀကိဳးပမ္းၾက” “ကရက္ေဒါက္ ဂက္ေဒါက္”(Craddock,Get Out!)
စေသာ ေႂကြးေၾကာ္သံမ်ားေၾကာင့္ ၁၉၂၄ ခုႏွစ္ ရန္ကုန္ က်ဳံးႀကီးလမ္း နန္းေတာ္ ႐ုပ္ရွင္႐ုံတရားပြA
ဲ ၿပီး
ဒုတိယAႀကိမ္ Aဖမ္းခံရျပန္သည္။ Aဂၤလိပ္Aစိုးရကို Aၾကည္ညိဳပ်က္ေAာင္ ေဟာေျပာေၾကာင္း
ျပစ္မႈထင္ရွားသည္ဆိုကာ Aလုပ္ၾကမ္းႏွင့္ ေထာင္ဒဏ္ (၃) ႏွစ္ Aျပစ္ေပးခံရသည္။

ျမန္မာ့ႏိုင္ငံေရးသမိုင္းကို ျပန္လွန္ေလ့လာသည့္Aခါတိင
ု ္း ၀ိင
ု ္Aမ္ဘီေAေခၚ
ဗုဒၶဘာသာကလ်ာဏယု၀Aသင္း၊ ေနာင္ ဂ်ီစီဘီေAေခၚ ျမန္မာAသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏
ႀကိဳးပမ္းAားထုတ္မႈမ်ားကို ခ်န္လွပ္ထား၍ မရႏုိင္ေပ။ ထုိျမန္မာAသင္းခ်ဳပ္ႀကီး
တိုးတက္က်ယ္ျပန္႔လာေAာင္ Aေထာက္Aကူျပဳေပးခဲ့ရာတြင္ သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္
သံဃာ့သမဂၢီAဖြဲ႔မ်ား၏ ေထာက္ခံAားေပးမႈမ်ားမွာ Aဓိကေနရာမွပါ၀င္ေပသည္။

ထိုေၾကာင့္ သံဃာေတာ္မ်ား တိုင္းက်ိဳးျပည္က်ိဳးေဆာင္ရာ၌ ေရွ႕တန္းမွ တက္တက္ႂကြႂကြပါလာေAာင္

AUီးဆုံး ေဟာေျပာခဲ့ေသာ ဆရာေတာ္ကား UီးUတၱမပင္ျဖစ္သည္။ ဗုဒၶ၏ စာေပက်မ္းဂန္မ်ားကိုသာ
သင္Aံေလ့လာလ်က္ တရားဘာ၀နာပြားမ်ားေနၾကကုန္ေသာ သံဃာေတာ္တုိ႔Aေနျဖင့္ ဆရာေတာ္
UီးUတၱမ၏ ႏိုင္ငံတကာAေတြ႔Aႀကံဳမ်ား၊ ႏိုင္ငံေရး၊ စီးပြားေရး၊ လူမႈေရးေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို
လက္Uီးတြင္ နားမ၀င္ႏိုင္ခဲ့ၾကေပ။ ေနာင္ႏွစ္Aတန္ငယ္ၾကာေသာAခါ ဆရာေတာ္ UီးUတၱမ၏
ႏိုင္ငံေရးတရားမ်ားမွာ စကားေ၀ါဟာရAရ မာေၾကာေသာ္လည္း လက္ေတြ႔Aႏွစ္သာရAရ Aမ်ိဳး၊
ဘာသာ၊ သာသနာAတြက္ Aမွန္ပင္Aက်ိဳးျပဳၾကာင္း သိျမင္လာၾက၍ ၀န္းရံေထာက္ခံလာၾကသည္။

ထိုစU္က ဆရာေတာ္UီးUတၱမႏွင့္ သူရိယသတင္းစာတို႔သည္ ၀ိင

ု ္Aမ္ဘီေAAသင္းကို ျပည္သူတရပ္လုံး
ေထာက္ခံAားေပးလာေAာင္ စိုက္လိုက္မတ္တတ္ လႈံ႔ေဆာ္ေရးသားခဲ့သျဖင့္ Aမ်ိဳးသားေရးစိတ္ဓာတ္မ်ား
တက္ႂကြလာခဲ့သည္။ UီးUတၱမ၏ ႐ိုးသားမႈ၊ ကိုယ္က်ိဳးမငဲ့မႈ၊ တိုင္းျပည္ႏွင့္ လူထုAက်ိဳးကိုသာ
ေရွး႐ႈမႈတို႔ေၾကာင့္ ဆရာေတာ္ကို စံထားကာ သံဃာAမ်ား ျမန္မာAသင္းခ်ဳပ္ႀကီး၏ လႈပ္ရွားမႈမ်ားတြင္
ပါ၀င္လာၾကသည္။ Aစည္းAေ၀းမ်ား၊ ကြန္ဖရင့္မ်ားတြင္ သံဃာေတာ္မ်ား ပါ၀င္ေဆြးေႏြး
ေဟာေျပာလာၾကသည္။ သံဃာ့သမဂၢီAဖြ႔မ
ဲ ်ား ဖြ႔စ
ဲ ည္းကာ ႏိုင္င့ံAေရးAရာမ်ား၌
ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္လာၾကသည္။

ဆရာေတာ္ UီးUတၱမသည္ ျမန္မာႏိုင္ငံ ဒုတိယဘုရင္ခံ ကရက္ေဒါက္၏ ဒိုင္AာခီAုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ကို

ဆန္႔က်င္ကာ ၀ိင
ု ္Aမ္ဘီေAကို ေထာက္ခံလ်က္ ဟုမၼ႐ူးကို ေတာင္းဆိုေဟာေျပာခဲ့သည္။
ဒိုင္AာခီAုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္တင
ြ ္ Aမတ္ (၁၀၃) ေနရာ လ်ာထားေသာ္လည္း (၇၉) Uီးသာ
ေရြးေကာက္ခံျဖစ္သည္။ က်န္သူတို႔မွာ ဘုရင္ခံခန္႔ ဗ်ဴ႐ိုကရက္မ်ားျဖစ္သည္။ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ႏွင့္
ဗ်ဴ႐ိုကရက္တို႔ တြဲဖက္Aုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ Uပေဒျပဳေကာင္စီတင
ြ ္ Aဆိုတခုတင္ရာ၌
ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္တို႔ မဲAမ်ားစုရ၍ ႏိုင္ေသာ္လည္း ဘုရင္ခံသေဘာမတူလွ်င္ (ဗီတ)ို ျဖင့္
ပယ္ခ်ခံရတတ္သည္။

ထို႔ေၾကာင့္ ၁၉၂၂ ဇူလိုင္ (၁၅)(၁၆) ဂ်ဴဗလီေဟာAစည္းAေ၀းတြင္ ဆရာေတာ္UီးUတၱမက

“ဒိုင္AာခီAုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္သည္ ဗ်ဴ႐ိုကေရစီAုပ္ခ်ဳပ္ေရးျဖစ္သျဖင့္ ျပည္သူကိုမတိုင္ပင္ဘဲ
ဗ်ဴ႐ိုကရက္တို႔က စီမံAုပ္ခ်ဳပ္ေသာစနစ္ျဖစ္သည္ဟု ေထာက္ျပခဲ့သည္။ ျပည္သူ႔ကိုယ္စားလွယ္ (၇၉)
Uီးသည္ Aာဏာပါ၀ါမရွိေသာ ႐ုပ္ျပလွည့္စားမႈသာျဖစ္သည္။ ျပည္သူက သေဘာတူ၍
ေဆာင္ရြက္ေလဟန္ ပရိယာယ္ေဆာင္ေသာ Aုပ္ခ်ဳပ္ေရးစနစ္ျဖစ္သည္။ ထို႔ေၾကာင့္ ဒိုင္Aာခီေရြးပြဲ
မ၀င္သင့္။ ဒိုင္Aာခီေကာင္စီ၌ မပါသင့္။ ဒိုင္Aာခီေကာင္စ၀
ီ င္၍ ပူးသတ္ေရးလုပ္ရန္ မျဖစ္ႏိုင္။
ဗ်ဴ႐ိုကရက္တုိ႔၏ ၾသဇာကို မလြန္ဆန္ႏိုင္” စသည္ျဖင့္ ဆရာေတာ္က ရွင္းျပခဲသ
့ ည္။ ဆရာေတာ္၏
မိန္႔ခြန္းမွ ေကာက္ႏုတ္ခ်က္တခုမွာ ဤသို႔ျဖစ္သည္။

“ဟုမၼ႐ူးAတြက္ ႀကိဳးစားၾကရာမွာ ေၾကာက္လန္႔စိတ္ေတြ မထားၾကနဲ႔၊ ေၾကာက္ေမႊးပါရင္ ဇာဂနာနဲ႔

ႏုတ္ပစ္ၾကရမယ္။ ခိုးရမွာ၊ ဒိုင္Aာခီေကာင္စ၀
ီ င္ရမွာသာ ေၾကာက္၊ ေက်းလက္က ဒကာေတြ သူႀကီးကို
မေၾကာက္ၾကနဲ႔၊ သူႀကီးတင္မက ၿမိဳ႕Aုပ၀
္ န္ေထာက္လည္း ေၾကာက္ဖို႔မလိုဘူး။ သူတို႔ထက္ႀကီးတဲ့
ဘုရင္ခံဆိုတာလည္း ေၾကာက္စရာမရွိပါဘူး။ ကိုယ့္တိုင္းျပည္ကို ကိုယ့္လူမ်ိဳး Aုပ္ခ်ဳပ္ရေAာင္ ဘုရင္ခံန႔ဲ
ဗ်ဴ႐ုိကရက္ေတြကို ႏွင္ထုတ္ၾကရမယ္။ ကရက္ေဒါက္ ထြက္သာြ းလို႔ Uတၱမက ဂ်ဴဗလီမွ ထပ္ၿပီး
Aမိန္႔ေပးေနတယ္။”

ဆရာေတာ္UီးUတၱမႏွင့္ ဂ်ီစီဘီေAေခါင္းေဆာင္မ်ားက ဟုမၼ႐ူး ကိုယ္ပိုင္Aုပ္ခ်ဳပ္ေရးေပးရန္၊ သႆေမဓ

လူခြန္ ဖ်က္သိမ္းေပးရန္၊ လယ္ယာေျမ Aခြန္Aေကာက္မ်ား ေလွ်ာ့ခ်ေပးရန္၊ Aဓိကထား၍
ေဟာေျပာေတာင္းဆိုခဲ့ၾကသည္။ Aဂၤလိပ္Aစိုးရက ၁၉၃၀ ဆရာစံသူပုန္ ျဖစ္ေပၚရျခင္းကိစၥကို
ျပန္လွန္သုံးသပ္ရာ၌ ဆရာေတာ္UီးUတၱမ၏ ေဟာေျပာခ်က္မ်ားကို Aေၾကာင္းရင္းတခ်က္Aျဖစ္
ထည့္သင
ြ ္းထားသည္ကို ေတြ႔ရသည္။

၁၉၅၆ ခုႏွစ္ ျမန္မာႏိုင္ငံဘာသာျပန္စာေပAသင္းမွထုတ္ေ၀ေသာ “ႏွစ္ငါးဆယ္ ကမၻာ့ေရးရာ စာAုပ”္ တြင္

“ဆရာေတာ္၏ ႀကိဳးပမ္းမႈေၾကာင့္ ျမန္မာႏိုင္ငံသားတို႔သည္ ‘Aိပ္ေသာေယာက်္ား ႏိုးေသာလားသိ’ု႔
လြတ္လပ္ေရးလမ္းစကို ျမင္ၾကရ၏။ ဆရာေတာ္ကား ယခု ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သူ ျမန္မာႏိုင္ငံေတာ္သားတို႔
လက္ဆုပ္လက္ကိုင္ Aပိုင္ရႈ ခံစား စံစားေနရေသာ လြတ္လပ္ေရးဗိမာန္ႀကီးကို AစUီးစြာ ပႏၷက္ခ်ခဲ့ေသာ
Aာဇာနည္မ်ဳိးခ်စ္ပုဂၢိဳလ္ႀကီးေပတည္း” ဟု ေဖာ္ျပခဲ့သည္။ သို႔ျဖစ္၍လည္း ဆရာေတာ္UီးUတၱမ၏
သမိုင္းႏွင့္Aာဇာနည္ဂုဏ္ပုဒ္တို႔ကို စစ္Aာဏာရွင္Aဆက္ဆက္က မပ်က္ပ်က္ေAာင္
ဖ်က္ေနၾကေသာ္လည္း ပယ္ဖ်က္၍မရဘဲ ရွိေနျခင္းျဖစ္ေပသည္။

ယေန႔ စစ္Aာဏာရွင္စနစ္ဖ်က္သိမ္းေရးတိုက္ပတ
ဲြ င
ြ ္ ပါ၀င္ဆင္ႏေ
ႊဲ နၾကေသာ ရဟန္းပ်ိဳမ်ိဳးဆက္သစ္၊
လူငယ္မ်ိဳးဆက္သစ္တို႔သည္ ဆရာေတာ္UီးUတၱမ၏ ဂုဏ္ေက်းဇူးႏွင့္ Aာဇာနည္စိတ္ဓာတ္ကို စံနမူယူ၍
မၾကာမီ ဆင္ႏေ
ႊဲ တာ့မည့္ တတိယAႀကိမ္ ပတၱနိကၠဳဇၨနကံေဆာင္သပိတ္တင
ြ ္ တက္တက္ႂကြႂကြ ပါ၀င္ရန္
ျပင္ဆင္ေနၾကေပၿပီ။ ၂၀၀၉ ေAာက္တိုဘာလ (၃) ရက္ေန႔တင
ြ ္ သံဃာေတာ္မ်ား၏ တတိယAႀကိမ္
သံဃာ့သပိတ္တိုက္ပြဲတရပ္ ဆင္ႏႊမ
ဲ ည္ျဖစ္၍ သံဃာေတာ္မ်ားႏွင့္Aတူ တျပည္လံုး Aတိုင္းAတာျဖင့္
ပါဝင္ၾကရန္ ျမန္မာႏိုင္ငံလံုးဆိုင္ရာ သံဃာ့တပ္ေပါင္းစုAဖြ႔ႀဲ ကီးက ၾသဂုတ္လ (၂၈) ရက္စျဲြ ဖင့္
ႏိႈးေဆာ္ထားေပသည္။ စစ္AစိုးရAေနျဖင့္ ေAာက္တိုဘာလ (၂) ရက္ေန႔ မြန္းတည့္ခ်ိန္
ေနာက္ဆံုးထား၍ သံဃာထုAား ေတာင္းပန္ရန္ ႏိႈးေဆာ္ထားသည္။ မလိုက္နာပါက
လာမည့္သီတင္းကၽြတ္လျပည့္ (၁၅) ရက္၊ (၃-၁၀-၂၀၀၉)၊ သံဃာပ၀ါရဏာပြေ
ဲ န႔တင
ြ ္ သံဃာထုႀကီးက
တတိယAႀကိမ္ ပတၱနိကၠဳဇၨနကံေဆာင္သပိတ္ ဆင္ႏမ
ႊဲ ည္ဟု ျမန္မာႏိင
ု ္ငံလံုးဆိုင္ရာ
သံဃာ့တပ္ေပါင္းစုAဖြဲ႔ႀကီးက ထုတ္ျပန္ေၾကညာထားသည္။

သံဃာ့တပ္ေပါင္းစု ႏိုင္ငံျခားေရးရာတာ၀န္ခံ Aရွင္Iႆရိယ၏ ရွင္းျပခ်က္Aရ တတိယAႀကိမ္

သပိတ္ေမွာက္ကံေဆာင္ရာတြင္ ထူးျခားခ်က္မွာ Aျပည္ျပည္ဆိုင္ရာသာသနာ့Uေသွ်ာင္Aဖြ၊႔ြဲ
ျပည္တင
ြ ္းျပည္ပ သံဃာ့သမဂၢီAဖြ႔မ
ဲ ်ားက ျမတ္စာြ ဘုရား၏ ၀ိနည္းUပေဒကို လိုက္နာရန္ ပ်က္ကက
ြ ္ေသာ
သံဃာေတာ္မ်ား၊ စစ္တပ္ႏွင့္ေပါင္းေသာ သံဃာေတာ္မ်ားAား သာသနာေတာ္မွ က်U္ပယ္ကာ
ပကာသနီယ ကံေဆာင္မည္ျဖစ္ပါသည္။ “UီးUတၱမေခတ္” ၁၉၂၀ ခန္႔တင
ြ ္ Aစပ်ိဳးခဲ့ေသာ သံဃာ့သမဂၢီ
စိတ္ဓာတ္၀ိညာU္ကား ႏွစ္ေပါင္း (၉၀) မွ် သက္တမ္းရင္ရ
့ ွည္ခ့ၿဲ ပီးေနာက္ “ေရႊ၀ါေရာင္ေခတ္”
သံဃာ့သမဂၢီAဖြဲ႔မ်ားထံသို ့ဆက္လက္ကူးလူး ထြန္းလင္းလ်က္ရွိေပသည္။ ဓမၼႏွင့္ Aဓမၼ Aားၿပိဳင္ပ၌
ဲြ
ဓမၼသည္ AဓမၼAေပၚ ေAာင္ပဆ
ြဲ င္ၿမဲ ဆင္ေပလိမ့္မည္။

-“ဆရာေတာ္ UီးUတၱမ” ပ်ံလြန္ေတာ္မူျခင္း ႏွစ(္ ၇၀) Aထိမ္းAမွတ္ က်မ္းကိုးစာရင္း

(၁) ၀ံသာႏုAေရးေတာ္ပုံသမိုင္း (၁၉၀၆ - ၁၉၃၆)၊ သခင္ဘေမာင္၊ တသက္တာစာေပ၊ ၁၉၇၅ ဇန္န၀ါရီ။
(၂) ဂ်ဴဗလီေဟာျမင္ကင
ြ ္း၊ တိုက္စိုး၊ ခ်င္းတြင္းစာေပ၊ ၁၉၇၈ ၾသဂုတ္လ။
(၃) ျမန္မာႏိုင္ငံAလုပ္သမားလႈပ္ရွားမႈသမိုင္း၊ သခင္လင
ြ ္၊ ပုဂံစာAုပ္တိုက္၊ ၁၉၆၈ ေမလ။
(၄) ကိုလိုနီေခတ္ ျမန္မာ့သမိုင္းAဘိဓာန္၊ ျမဟန္၊ မိုးမင္းစာေပ၊ ၁၉၈၁။
(၅) သာသနာ့၀န္ထမ္းဆိုတာ သာသနာကို ကာကြယ္ဖို႔ပ၊ဲ ၂၅ ၾသဂုတ္ ၂၀၀၉၊ ေခတ္ၿပိဳင္။