Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet

Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet

Hazýrlayanlar
Prof. Dr. Fidan Korkut-Owen
Prof. Dr. Dean W. Owen
T.C. Baþbakanlýk
Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü

Ekim 2008

Bu kitabýn basým, yayýn, çoðaltým ve daðýtým hakký

T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü’ne aittir.

Bu yayýn Avrupa Birliði desteði ile oluþturulmuþtur.

Hiç bir þekilde Avrupa Birliði’nin görüþlerini yansýtmamaktadýr.
 Önsöz
Kadýnlara yönelik aile içi þiddet, temel insan haklarý ve özgürlüklerinin ihlali olup,
kadýnlar ve erkekler arasýndaki eþit olmayan güç iliþkilerinin bir sonucu olarak
ortaya çýkan önemli bir sorundur. Aile içi þiddet özel alanda meydana geldiði için
çoðu zaman gizli tutulmakta, bu nedenle boyutlarýnýn tespiti son derece güç
olmaktadýr. Oysa son yýllarda uzun süreli çabalarýn sonucunda þiddete maruz
kalan kadýnlara sunulan hizmetlerin niteliðinin deðiþmesi için gerekli düzenlemeler
yapýlmýþtýr. Bu düzenlemelerin baþýnda Türk Medeni Kanunu, Türk Ceza Kanunu
ve Ailenin Korunmasýna Dair Kanun’da yapýlan deðiþiklikler ile 2006/17 Sayýlý
“Çocuk ve Kadýnlara Yönelik Þiddet Hareketleriyle Töre ve Namus Cinayetlerinin
Önlenmesi Ýçin Alýnacak Tedbirler” konulu Baþbakanlýk Genelgesi ve 2007/8 tarihli
Ýçiþleri Bakanlýðý Genelgesi gelmektedir. Uygulamanýn geliþtirilmesi için T.C.
Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü (KSGM) tarafýndan “Kadýna Yönelik
Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Ulusal Eylem Planý: 2007-2010” hazýrlanmýþtýr.

Kadýna yönelik aile içi þiddet; saðlýk hizmetleri, kolluk kuvvetleri, adalet hizmetleri
ve sosyal hizmetler gibi pek çok hizmet alanýnýn ortak çabalarýyla önlenebilecek
bir sorundur. KSGM tarafýndan Birleþmiþ Milletler Nüfus Fonunun teknik, Avrupa
Birliðinin mali katkýlarýyla yürütülen “Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele
Projesi” kapsamýnda, þiddete maruz kalan veya risk altýndaki kadýnlara sunulan
hizmetlerin güçlendirilmesi ve hizmet sunan kamu kurum ve kuruluþlarýnda çalýþan
polis memurlarý, avukatlar, hakimler, savcýlar, sosyal çalýþmacýlar, saðlýk personeli
gibi çeþitli meslek gruplarýna, medya ve sivil toplum kuruluþu çalýþanlarýna hizmet
içi eðitim paketleri hazýrlanmasý amaçlanmýþtýr. Bu kapsamda tüm meslek gruplarý
için Aile Ýçi Þiddetle Mücadelede Temel Eðitim baþlýðý altýnda 1) Toplumsal Cinsiyet
Eþitliði, 2) Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet, 3) Aile Ýçi Þiddetle Ýlgili Yasal Düzenlemeler,
4) Þiddete Maruz Kalan Kadýnlara Sunulan Hizmetler ve 5) Þiddete Maruz Kalan ve
Þiddet Uygulayanlarla Ýletiþim ve Görüþme konularýnýn yer aldýðý bir eðitim paketi
ile þiddete maruz kalanlara hizmet sunanlarýn kendi meslek gruplarýna yönelik,
mesleki sorumluluklarýný içeren eðitim dokümanlarý hazýrlanmýþtýr. Sýnýf içi
uygulamalarýn etkililiðini saðlamak üzere her bir doküman için Eðitici Rehberi
hazýrlanmýþtýr. Ayrýca eðiticiler için yetiþkin eðitimi yaklaþýmlarýný ve tekniklerini
anlatan Yetiþkin Eðitimi Kýlavuzu hazýrlanmýþtýr.

Elinizdeki dokümanýn hazýrlanabilmesi için Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele
Projesi çerçevesinde 2007 yýlý Haziran ve Temmuz aylarýnda proje illerinden Ankara,
Ýstanbul, Trabzon, Gaziantep ve Þanlýurfa’da eðitim ihtiyaç analizi çalýþmalarý
yürütülmüþ; söz konusu meslek gruplarýnýn temsilcileriyle derinlemesine görüþmeler,
grup çalýþmalarý yapýlmýþ ve sonuçlar bu dokümana yansýtýlmýþtýr. Ayrýca, dokümanýn
hazýrlýk çalýþmalarý sýrasýnda ve deneme eðitimlerinde ilgili kamu kurum ve
kuruluþlarý ve sivil toplum kuruluþlarýnýn temsilcilerinin, meslek kuruluþlarýnýn ve
akademisyenlerin görüþlerinin alýnmasýna ve katkýlarýnýn saðlanmasýna özen
gösterilmiþtir.

Bu dokümanlar, eðitim uygulamalarý sýrasýnda, kolaylaþtýrýcý ve katýlýmcý olarak,

zamanlarýný ve enerjilerini ayýracak olan meslek elemanlarýnýn katkýlarýyla geliþecektir.

Çalýþmaya katkýda bulunan tüm kiþilere, kurum ve kuruluþlarýn temsilcilerine

teþekkür ederim. Bu dokümanýn kadýnlarýn insan haklarýnýn korunmasý ve
geliþtirilmesi, toplumsal yaþamda konumlarýnýn güçlendirilmesi, eþit hak, fýrsat ve
imkanlardan yararlanmalarý amacýna katký saðlamasý dileðiyle.

Esengül Civelek
Kadýnýn Statüsü Genel Müdürü
 ÝÇÝNDEKÝLER
5

Ýçindekiler
Giriþ 6
1. Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Görülme Sýklýðý 8
1.1 Dünyada Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet 8
1.2 Türkiye’de Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet 9
2. Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet 12
2.1 Kadýna Yönelik Þiddetin Tanýmý 12
2.2 Þiddetsizlik 13
2.3 Þiddetin Türleri ve Gerçekleþme Biçimleri 14
3. Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet Riskini Artýran Faktörler 21
3.1 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Ortaya Çýkmasýný Etkileyen Faktörler 21
3.2 Þiddet Riskini Artýran Faktörler / Risk Faktörleri 23
3.3 Þiddet ve Medya 25
3.4 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddete Ýliþkin Yanlýþ Ýnanýþlar 27
3.5 Aile Ýçi Þiddete Maruz Kalanlarýn ve Þiddeti Gerçekleþtirenlerin Özellikleri 32
4. Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Bedeli 37
5. Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele 43
5.1 Þiddete Maruz Kalan Kadýnlara Nasýl Destek Olabiliriz? 43
5.2 Yasal Destekler 45
5.3 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Çalýþmalarý 48
5.4 Þiddete Karþý Duyarlýlýk Programlarý 53
5.5 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddeti Önlemeye Ýliþkin Öneriler 54
Sonuç 57
EK: Örnek Güvenlik Planý 58
Kaynakça 61
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
6 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Giriþ
“Ýlkokula gittiðim yýllarda tek katlý, bahçeli
bir evde yaþardýk. Bahçelerimizin bitiþik
olduðu komþudan zaman zaman gelen
ses yükselmeleri beni hep tedirgin ederdi.
Böyle zamanlarda nerelere saklansam da
duymasam diye düþünürdüm. Yükselen
ses her zaman Y. Amcanýn sesiydi. Ev
yeterince temizlenmedi ya da yemek o
eve geldiðinde hazýr deðildi diye çok
sinirlenirdi. Bu baðýrmalar, aþaðýlama ve
küfür dolu olurdu. Bazýlarý bana kalýrsa
bayaðý açýk küfürlerdi. Ardýndan ses evin
içine çekilir, farklý sesler eklenerek devam
ederdi. H. Teyze ‘yapma’ diye yalvarmaktan
‘ellerin kýrýlsýn’ gibi ilenmeye doðru giden
sözler sarf ederdi. Bir gün sokakta H.
Teyzeyi morarmýþ bir yüzle görünce,
annemin “Seni yine mi dövdü?” deme-
sinden o seslerin dövme olduðunu
anladýðýmda gözlerimin kocaman
açýldýðýný ve yüreðimin sýkýþmýþ olduðunu
anýmsýyorum. Anne ve babamýn, diðer
komþularýn neden bu durumu önlemek
için bir þey yapmadýklarýný anlayamazdým”
(Korkut-Owen’ýn anýlarýndan).
Her kültür, evin önemi, huzur vermesi,
güvenli bir yer olmasý üzerine deyiþler,
þarkýlar üretse de ev, bazý kadýnlar için
güvenli ve huzurlu bir yer deðil, acýnýn ve
aþaðýlanmanýn olduðu bir yerdir. Dünya
Saðlýk Örgütünün (DSÖ) on ülkede yaptýðý
çalýþmalarýn raporlarýnda da belirtildiði
gibi, yakýn zamana dek kadýna yönelik aile
içi þiddet gizlenen bir gerçekti (WHO, 2002).
Son 30 yýlda bu þiddetin yaygýnlýðýný ortaya
koymaya çalýþan araþtýrmalar ve bu sorunu
önlemeye yönelik çalýþmalar artmýþtýr.
Kadýna yönelik aile içi þiddet geliþmiþ,
geliþmekte olan ve geliþmemiþ her
toplumda farklý biçimde günlük yaþamýn
içinde yer almaktadýr. Örneðin Çin’de, sýrf
kýz olduklarý için bazý bebekler doðar
doðmaz öldürülmektedir. Her yýl birçok
 GÝRÝÞ
7

kadýn insan ticareti maðduru olmaktadýr. larý nedeniyle de önemli bir “halk saðlýðý
Afrika’nýn bazý ülkelerinde kadýn sünneti, sorunu” olarak nitelendirilmektedir. Kishor
Ortadoðu’da da namus bahanesiyle ve Johnson da (2004) kadýna yönelik aile
kadýnlara þiddet uygulanmasý, hatta içi þiddetin küresel bir sorun olduðunu

öldürülmeleri devam etmektedir. Geliþmiþ belirtmektedir. Baþka bir deyiþle farklý

ülkelerden ABD’de en yaygýn suçlardan geliþmiþlik düzeyindeki tüm ülkelerde bu

biri tecavüzdür. Ýstatistikler kadýna yönelik sorunla karþýlaþýlmaktadýr.

aile içi þiddetin tüm dünyada rastlanan

bir olgu olduðunu göstermektedir Kadýna yönelik aile içi þiddet, erkeðin kadýn

(STOPVAW, 2008). üzerinde hakimiyet kurmasýna yol açan

cinsiyet politikalarý ve erkeðin üstünlüðünü

Kadýnlarýn sakat kalmalarýna ve ölmelerine ileri süren cinsiyet ayrýmcýlýðý ile yakýndan

yol açan nedenlerin baþýnda kadýna iliþkilidir. Ertürk (2007), kadýna yönelik

yönelik aile içi þiddet gelmektedir. Ayrýca, þiddeti, evrensel olarak ataerkil yapýlan-

bu þiddet kadýnlarýn iþ gücü kaybýna, saðlýk manýn olmasýna baðlamaktadýr. Kadýnlara

hizmetlerine baþvuru sýklýklarýnýn yönelik þiddet, kadýnlarýn ve kýz çocuklarý-

nýn, maddi ve manevi bütünlük hakký, kiþi
artmasýna neden olarak ekonomik kayba
özgürlüðü ve güvenliði hakký, ifade
da yol açmaktadýr. Bu özellikleri ile kadýna
özgürlüðü ve evleneceði kiþiyi seçme hakký
yönelik aile içi þiddet, bir halk saðlýðý
gibi en temel haklarýndan yararlanmasýný
sorunu olarak da kabul edilmektedir
engellediði için, kadýnýn insan haklarýnýn
(Edwards ve ark., 2006; Paksoy- Erbaydar,
ihlali olarak kabul edilmektedir.
2008). Kadýna yönelik aile içi þiddet, yaygýn
olmasýnýn, akut ve kronik etkileriyle kadýn Kadýna yönelik aile içi þiddetin sorumlusu
çoðunlukla kocalar, erkek kardeþler, babalar
saðlýðýný olumsuz etkilemesinin yaný sýra,
ya da oðullardýr.
kadýnýn ölümüne kadar varabilen sonuç-
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
8 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin
Görülme Sýklýðý
1.1 Dünyada Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet
Ýstatistikler, kadýna yönelik aile içi þiddetin,
dünya genelinde ciddi bir insan haklarý
ihlali olduðunu açýða çýkarmaktadýr.
Burada sadece her tür toplumda farklý
biçimlerde yüzünü gösteren aile içi þiddetle
ilgili bazý istatistikler verilecektir. Bu
konuda geniþ çaplý uluslararasý çalýþmalar
vardýr. Uluslararasý Af Örgütü’nün web
sayfasýnda (AMNESTY, 2007) verilen ve
daha çok Birleþmiþ Milletler (BM), Birleþmiþ
Milletler Çocuklara Yardým Fonu (UNICEF),
DSÖ tarafýndan yapýlan çalýþmalara dayalý
istatistiklerden bazýlarý aþaðýda özetlen-
miþtir.
•Doðacak çocuðun cinsiyeti yüzünden
yapýlan kürtaj ve doðum sonrasý kýz
bebeklerin öldürülmeleri sonucunda
“kaybolan” kadýn sayýsý 60 milyondan
fazladýr. Çin’in 2000 yýlýndaki son nüfus
sayýmý yeni doðmuþ kýz çocuklarýnýn
sayýsýnýn erkek çocuklarýna oranýnýn 100
/119 olduðunu ortaya çýkarmýþtýr. Bu
oranýn biyolojik normu ise 100 /103’tür.
•Avrupa Konseyi, 16-44 yaþ arasý kadýn-
larýn ölüm ve sakatlanmalarýnýn sebeple-
rinden birinin aile içi þiddet olduðunu ve
bunun kanser ya da trafik kazalarýndaki
ölüm ve sakatlanma oranýndan çok daha
fazla olduðunu beyan etmiþtir.
•Kenya’da en az haftada bir kadýnýn, eþi
ya da erkek arkadaþý tarafýndan öldürül-
düðü bildirilmektedir.
•Zambiya’da da haftada beþ kadýn, eþi ya
da erkek arkadaþý veya aile bireyi tara-
fýndan öldürülmektedir.
•ABD’de her 15 saniyede bir kadýn,
genellikle eþi ya da erkek arkadaþý
tarafýndan dövülmektedir.
•Ýspanya’da 2000 yýlýnda her beþ günde
bir kadýn, eþi ya da erkek arkadaþý
tarafýndan öldürülmüþtür.
•Ýngiltere’de haftada yaklaþýk iki kadýn
eþleri ya da erkek arkadaþlarý tarafýndan
öldürülmektedir.
•Yeni Zelanda’da kadýnlarýn beþte biri, eþi
ya da erkek arkadaþý tarafýndan dövüldü-
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T Ý N G Ö R Ü L M E S I K L I Ð I
ðünü veya fiziksel tacize uðradýðýný
belirtmektedir.
•Bangladeþ’te tüm cinayet maktüllerinin
yarýsýný eþi tarafýndan öldürülen kadýnlar
oluþturmaktadýr.
•Mýsýr’da kadýnlarýn %35’i evliliklerinin bir
noktasýnda kocalarýndan dayak yemiþtir.
•Rus hükümeti 1999 itibarýyla 14.000
kadýnýn eþi ya da erkek arkadaþý ya da
akrabalarý tarafýndan öldürüldüðünü
tahmin etmektedir.
•DS֒ce dünyadaki birçok ülkede yapýlan
bir çalýþmaya göre bir kadýnýn hayatý
boyunca eþi ya da erkek arkadaþýndan
fiziksel veya cinsel (ya da her ikisi birden)
þiddete maruz kalma oraný, Japonya’daki
%15’lik oranla Etiyopya’daki % 71’lik oran
arasýnda deðiþiklik göstermektedir.
•Kanada’da aileye yönelik þiddetin
maliyeti, týbbi bakým ve verim kaybý dahil
yýlda 1.6 milyar dolardýr.
Kadýna yönelik aile içi þiddet tüm
dünyada çok yaygýn olan bir insan
haklarý ihlalidir.
1.2 Türkiye’de Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet
Dünyanýn dört bir tarafýnda olduðu gibi
Türkiye’de de kadýnlarýn insan haklarý her
an ihlal edilmektedir. Farklý kaynaklarda,
kadýna yönelik aile içi þiddetin dünyadaki
sýklýðýnýn %10-%69 ve Türkiye’deki
sýklýðýnýn %25-%30 arasýnda deðiþtiði
9
belirtilmektedir. Aþaðýda farklý çalýþmalarýn
sonuçlarý kýsaca özetlenmiþtir.
•Hayatý boyunca eþinden en az bir kez
fiziksel þiddete maruz kalan kadýnlarýn
oraný Türkiye genelinde %35, Doðu
Anadolu Bölgesi örnekleminde % 40 olarak
saptanmýþtýr (Altýnay ve Arat, 2007).
•Baþka bir araþtýrma, kadýnlarýn %58’inin
yalnýzca kocalarýndan, niþanlýlarýndan,
erkek arkadaþlarýndan ve erkek kardeþ-
lerinden deðil, kadýn akrabalar da dahil
olmak üzere kocalarýnýn ailesinden de aile
içi þiddete maruz kaldýðýný tahmin
etmektedir (ATO, 2002, Aktaran, Amnesty,
2007).
•Bir araþtýrmaya göre, araþtýrma
kapsamýna giren þiddet sonucu ölen 40
kadýndan 34’ü evde ölmüþ, 20’ si asýlmýþ
ya da zehirlenmiþ, 20’sinde öldürül-
düklerine dair kesin belirtiler görülmüþ ve
10’u da ölmeden önce aile içi þiddete
maruz kalmýþtýr (Bütün ve ark, 2003).
•Bursa’daki halk saðlýðý merkezlerinde
yapýlan bir araþtýrma, kadýnlarýn %59’unun
þiddet gördüðünü ortaya koymuþtur (Ergin
ve Bilgel, 2001).
•Mor Çatý’nýn 1990 ile 1996 yýllarý arasýnda
1.259 kadýn arasýnda yürüttüðü bir
araþtýrma, kadýnlarýn %88’inin þiddet
ortamýnda yaþadýðýný ve %68’inin kocalarý
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
10 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
tarafýndan dövüldüðünü göstermiþtir (Mor
Çatý, 1996).
•Güneydoðu Anadolu Bölgesi’nde 599
kadýn ile görüþülerek yapýlan bir araþtýrma,
görüþülen kadýnlarýn %51’inin evlilik içi
tecavüze ve %57’sinin de fiziksel þiddete
maruz kaldýðýný ortaya çýkarmýþtýr
(Amnesty, 2007).
•Ankara’da yapýlan bir çalýþma sonucuna
göre, kadýnlarýn %89’u bir ya da birden
fazla þiddet türüne maruz kalmýþ ve %39’u
fiziksel þiddet görmüþtür. Kadýnlarýn %15’i
kocalarý tarafýndan cinsel iliþkiye girmeye
zorlanmýþtýr, %5’i ekonomik kýsýtlamayla
tehdit edilmiþtir, %3’ü evlerine kapatýl-
mýþtýr ve %3’ü baþka þiddet türlerine
maruz býrakýlmýþtýr (Gülçür, 1999).
•Altý ilde yapýlan bir çalýþmaya göre,
kadýnlarýn yaklaþýk beþte biri þiddete
maruz kaldýðýný söylemektedir. Þiddete
maruz kalan kadýnlarýn Ýzmir’de %60’ý,
Þanlýurfa’da %85’i kocasýndan þiddet
gördüðünü belirtmiþtir (Ayata, 2006).
•Hamile kadýnlara þiddet uygulanmasý ile
ilgili yeni bir araþtýrma raporuna göre,
çalýþmaya katýlan 249 hamile kadýndan
evlilikleri boyunca þiddete maruz kalan-
larýn oraný yaklaþýk %30, hamilelikleri
boyunca aile içi þiddetin farklý biçimlerine
maruz kalanlarýn oraný ise %25’ ten fazla
olarak bulunmuþtur (Deveci ve ark., 2007).
•Emniyet Genel Müdürlüðünün 2005 ve
2006’yý kapsayan suç istatistikleri,
Türkiye’de þiddet içerikli suçlarda maðdur
olan kadýnlarýn sayýsýný da ortaya
koymuþtur. Buna göre, Türkiye'de son 2
yýlda kadýnlara karþý þiddet içerikli
333.237 suç iþlendiði ve toplam 113.724
kadýnýn suç maðduru olduðu ortaya
çýkmýþtýr. Ülkemizde son 2 yýlda ortalama
3 dakikada bir kadýn "þiddet içerikli suç"la
karþýlaþýrken, bu olaylarda toplam 1.985
kadýn yaþamýný yitirmiþtir (Aktaran: Arý
Hareketi, 2008).
Þen ve Sevil (2007) tarafýndan yapýlan bir
çalýþmada, ülkemizde tirajlarý yüksek olan
üç gazete seçilerek 2005 yýlý içindeki 3
aylýk bir dönemde aile içi þiddete yönelik
haberler incelenmiþtir. Aile içi þiddet ile
ilgili haberler, fiziksel, sözel, duygusal,
ekonomik ve cinsel þiddet olarak gruplan-
mýþtýr. Tablo 1’ de araþtýrmanýn verilerine
dayanarak, bu aylar içinde gazetelerde
rastlanan þiddet haberlerinin sayý ve
yüzdeleri ile þiddet türlerine, þiddetin
uygulandýðý kiþilere ve haberlerin topluma
katkýsýna göre yapýlan gruplamalarýn sayý
ve yüzdeleri özetlenmiþtir.
Kadýna yönelik þiddet Türkiye’de de
yaygýndýr.
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T Ý N G Ö R Ü L M E S I K L I Ð I
11

Tablo 1: 2005 Yýlýnda Üç Aylýk Dönemde Yüksek Tirajlý Üç Gazetede Rastlanan Þiddet
Haberlerinin Sayý ve Yüzdeleri

Ay Sayý Yüzde
Ekim 85 29.0
Kasým 95 32.4
Aralýk 113 38.6
Þiddetin türü Sayý Yüzde
Fiziksel 173 59.0
Duygusal 36 12.3
Ekonomik 9 3.1
Sözel 1 0.3
Cinsel 53 18.1
Bilgi yok 21 7.2
Þiddetin uygulandýðý kiþi Sayý Yüzde
Erkekten kadýna 186 85.7
Kadýndan erkeðe 27 12.4
Kadýndan kadýna 4 1.9
Haberin topluma kazanýmý Sayý Yüzde
Toplumu bilinçlendirici 30 10.2
Toplumu yönlendirici 14 4.8
Yanýltýcý ve magazinel 249 85.0
Kaynak: Þen ve Sevil, 2005
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
12 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet
2.1 Kadýna Yönelik Þiddetin Tanýmý
Kadýna yönelik þiddet, kadýnýn fiziksel,
cinsel veya psikolojik zarar görmesiyle
veya acý çekmesiyle sonuçlanan veya
sonuçlanmasý muhtemel olan hareket-
lerdir. Ýster kamusal, ister özel alanda olsun
kadýna yönelik her türlü baský yöntemi
þiddettir. Kadýnlara Yönelik Ayrýmcýlýðýn
Önlenmesi Komitesi’ne göre, kadýnlara
yönelik toplumsal cinsiyete dayalý þiddet,
“bir kadýna sýrf kadýn olduðu için yöneltilen
ya da oransýz bir þekilde kadýnlarý etkileyen”
þiddettir (www. bmkadinhaklari.org).
DSÖ, eþlerin uyguladýðý þiddeti, yakýn bir
iliþkide fiziksel, psikolojik ya da cinsel
hasara yol açan her tür davranýþ olarak
tanýmlamýþtýr. En yaygýn kabul gören
taným ise, Birleþmiþ Milletler Kadýnlara
Yönelik Þiddetin Önlenmesi Bildirgesi’nde
yer almaktadýr. Bildirge, önsözünde
kadýnlara yönelik þiddeti, “erkekler ve
kadýnlar arasýndaki eþit olmayan güç
iliþkilerinin tarihsel bir göstergesi” ve
“erkeklerle karþýlaþtýrýldýðýnda kadýnlarý
zorla baðýmlý bir konuma sokmanýn çok
önemli toplumsal mekanizmalarýndan
biri” olarak tanýmlamaktadýr. Buna paralel
olarak Birleþmiþ Milletler Kadýna Yönelik
Þiddetin Önlenmesi Bildirgesi’nde kadýna
yönelik þiddet, “ister kamusal isterse özel
yaþamda meydana gelsin, kadýnlara
fiziksel, cinsel, psikolojik acý veya ýstýrap
veren ya da verebilecek olan cinsiyete
dayalý bir eylem, uygulama ya da bu tür
eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi
olarak özgürlükten yoksun býrakma”
þeklinde tanýmlanmaktadýr (www.
bmkadinhaklari.org).
Son yýllarda kadýna yönelik þiddet tanýmýna
“þiddete maruz kalaný ekonomik ihtiyaç-
lardan yoksun býrakmak” da dahil
edilmiþtir.
Kadýna Yönelik Þiddet
“ister kamusal isterse özel yaþamda meydana
gelsin, kadýnlara fiziksel, cinsel, psikolojik acý
veya ýstýrap veren ya da verebilecek olan
cinsiyete dayalý bir eylem, uygulama ya da bu
tür eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi
olarak özgürlükten yoksun býrakma”. BM

2.2 Þiddetsizlik
Þiddetin türleri ve açýklamalarýna geçmeden
önce þiddetin olmama halinin ötesinde
bir kavram olan þiddetsizlik (nonviolence)
kavramýndan söz etmek anlamlý olacaktýr.
Þiddetsizlik kavramýnýn temeli baþkalarýna
karþý merhametli ve þefkatli davranmaktýr.
Bu kavramý toplumda yaygýnlaþtýrmak
üzere çalýþan çeþitli sivil toplum kuruluþlarý
bulunmaktadýr. Bunlardan biri küresel
düzeyde çalýþmalar yürüten Þiddetsiz
Ýletiþim Merkezidir. Bu Merkez, klinik
psikolog olan Rosenberg tarafýndan
geliþtirilmiþ, þiddetsiz (þefkat ve merhamete
dayalý) bir iletiþim dili aracýlýðý ile insanlarýn
birbirleri ile þefkat, anlayýþ ve merhamet
dolu iletiþim kurmalarý için insanlara
eðitimler vermektedir (CNVC, 2008).
Bu iletiþim dili ne gözlediðimize, ne
hissettiðimize, neyi gereksindiðimize ve
neyi istediðimize odaklanarak kendimizi
ifade etmeye ve baþkalarýný da bu yolla
anlamaya çalýþma temellidir. Böylece, taný
koymak, yargýlamak yerine, gözlenenlerin,
hissedilenlerin ve gereksinilenlerin ne
olduðuna odaklanarak baþkalarýnýn
gereksinimlerinin daha iyi tanýmlanmasý
ve anlaþýlmasý amaçlanýr.
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
13
Nobel Barýþ ödülü almýþ olan Arjantinli
Adolfo Perez Esquivel’a göre, "þiddetsizlik”
yaþama ve bireye saygýdýr. Þiddet dolu
olmamaktan daha büyük bir anlam taþýr.
Bireylerin birbirlerinin duygularýný ve
gereksinimlerini anlamaya dayalý, þefkat ve
merhametin olduðu iliþkiler kurabilmek her
iki tarafý da mutlu etmektedir.
“Þiddetsizlik” yaklaþýmýný savunanlarca,
þiddete baþvurmadan da sorunlarýn
çözülebileceði, bunun yollarýnýn olduðu
vurgulanmaktadýr. Þiddetsizliðin daha
insanca bir yaþam biçimi olduðu ve
öðretilebileceði üzerinde de durul-
maktadýr. Mahatma Gandi ile Nelson
Mandela bu konuda verilebilecek en
bilinen örneklerdir. Þekil 1’de þiddetin
olmadýðý, eþitliðe dayalý bir iliþkinin
özellikleri özetlenmektedir. Kadýn ve erkek
arasýnda bu tür iliþkilerin kurulabilmesi,
þiddetsiz, eþitliðe dayalý bir beraberliði
saðlamaktadýr. Bu diyagram, ABD’de
Minnesota Eyaletindeki Duluth þehrinde
Aile Ýçi Þiddete Müdahale Projesi (Domestic
Abuse Intervention Project) çerçevesinde
geliþtirilmiþtir (duluth-model.org, 2008).
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
14 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET

Þiddetten Kaçýnma

Tehdit Ýçermeyen Ekonomik Ortaklýk

Davranýþlar Parasal kararlarý
Kadýnýn kendini beraber almak, mali
güvende hissetmesine düzenlemelerin iki
yönelik davranmak, tarafýn da yararýna
kadýnýn rahatça olmasýna dikkat
kendini ifade
etmek.
etmesini
Sorumlu Ana-Babalýk saðlamak. Güven ve Destek
Ana-babalýk sorumluluklarýný Kadýnýn hayattaki amaçlarýný
paylaþmak, çocuklara þiddetten desteklemek, duygularýna,
kaçýnan rol model olmak. düþüncelerine ve
etkinliklerine saygý duymak
Eþitlik
Saygý
Ortak Sorumluluk
Kadýný önyargýsýzca dinlemek,
Adaletli iþ daðýlýmý konusunda
duygusal açýdan desteklemek,
karþýlýklý anlaþmak,
anlayýþlý olmak,
aile kararlarýný birlikte
düþüncelerini
almak.
Sorumluluklarý Çatýþmalarda her önemsemek.
bilmek, hatalý iki tarafýn
olduðunda kabul memnun olacaðý
etmek, açýk iletiþim çözümler bulmak.
kurmak.
Dürüstlük ve Müzakere Etmek ve
Hesap Verebilirlik Adil Olmak

Þekil 1 Eþitlik Tekeri Kaynak: duluth-model.org, 2008

Model, aile içi þiddetin sadece iletiþimsizlik
sonucu gerçekleþtiði iddiasýnda deðildir.
Bu tür þiddetin aslýnda cinsiyetler
arasýndaki eþit olmayan güç iliþkilerinin
sonucunda gerçekleþtiði fikri, modelin yer
aldýðý þiddete müdahale programýnýn
içinde de yer almaktadýr. Kuþkusuz
bu güç iliþkisi toplumsal ve politik
uygulamalardan da destek alabilmektedir.
Dolayýsýyla bu model aile içi þiddeti
ortadan kaldýrmak için iletiþim beceri-
lerinin artýrýlmasýný, müdahale yollarýndan
sadece birisi olarak ele almakta ve daha
geniþ müdahaleleri önermektedir.
2.3 Þiddetin Türleri ve Gerçekleþme
Biçimleri
Yapýlan çalýþmalar þiddet ya da kadýna
yönelik þiddet dendiðinde ilk akla gelenin
fiziksel þiddet olduðunu göstermektedir
(Arý Hareketi, 2008; Bek ve Altun, 2007;
Güler ve ark., 2005). Bek ve Altun’un (2007)
gerçekleþtirdikleri bir çalýþmaya göre,
gazetelerde yer alan aile içi þiddet
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
15

haberlerinde en fazla fiziksel þiddete yer
verilmekte, onun ardýndan cinsel þiddetle
ilgili haberler gelmektedir.
Kadýna yönelik aile içi þiddet kadýn
üzerinde güç ve kontrol kurmayý amaçla-
maktadýr. Kadýn üzerinde güç ve kontrol
oluþturmayý amaçlayan kiþi, kadýna yönelik
fiziksel ve cinsel þiddetin yaný sýra baþka
þiddet biçimlerine de baþvurmaktadýr. Güç
ve Kontrol Tekeri de (Þekil 2), eþitlik tekeri
gibi ABD’deki Duluth þehrinde yürütülen
ayný proje çerçevesinde geliþtirilmiþtir. Bu
tekerde, þiddeti uygulayanlarýn, güç ve
kontrol kazanmak amacýyla þiddeti uygula-
dýklarý kiþilere yaptýklarý davranýþlar
tanýmlanmaktadýr. Kadýna yönelik þiddetin
ne olduðu ve türlerinin neler olduðunu
konusundan söz edildiðinde bu modele
de yer vermek anlamlý görünmektedir.

l - Cinsel Þiddet
Fizikse

Zorlama ve Tehdit
Çocuklarý Kullanmak Kadýna zarar veren
davranýþlarda
Kadýný çocuklarla ilgili
bulunma ya da
suçlu hissettirmek,
bulunma tehditi, onu
çocuklarý aracý olarak
terk etmekle tehdit
kullanmak,
etmek,
çocuklarý
suçlamalarýndan
kaçýrma
vazgeçmeye Gözdaðý Vermek
teditleri.
Erkek Olmayý Kullanmak zorlamak
Sözel ya da sözel olmayan
Kadýna hizmetçi gibi davranmak, hareketlerle korkutmak,
kararlarý tek baþýna almak, patron eþyalara zarar vermek,
gibi davranmak. hayvanlara kötü davranmak.
Güç ve Kontrol
Ekonomik Þiddet Duygu Sömürüsü
Kadýnýn iþ bulmasýna, çalýþmasýna Kötülemek, ad takmak, kadýný
engel olmak, para istemeye ruh saðlýðýnýn iyi olmadýðýna
zorlamak, harçlýk vermek, inandýrmak, akýl oyunlarý
parasýna el koymak, Kadýnýn her oynamak, küçük
aile geliri konusunda Kötü davranýþý hareketini kontrol düþürmek,
bilgi vermemek. hafife almak, kadýný etmek, sosyal suçlu hissettirmek
ciddiye almamak, yaþama katýlýmýný
þiddeti inkar etmek, engellemek, kýskançlýðý
kadýný suçlamak. gerekçe olarak
kullanmak.
Küçümseme, Ýnkar
ve Suçlama Soyutlama

Þekil 2 Güç ve Kontrol Tekeri Kaynak: duluth-model.org, 2008

 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
16 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Türkiye’de farklý illerde yapýlan bir
çalýþmanýn sonucuna göre, aile içi þiddet
konusunda kadýn ve erkeklerin þiddet
eylemi olarak algýladýklarý en belirgin
davranýþlar (sýralama deðiþse de), dayak,
aþaðýlama, küfür ve tecavüzdür; kadýnlar
küfür, aþaðýlama, azar, dayak, tecavüz ve
çalýþmanýn engellenmesini erkeklerden
daha yüksek oranda þiddet eylemi olarak
algýlamaktadýrlar (Ayata, 2006). Kadýna
yönelik þiddetin en aðýr biçimlerinden
biri, namus bahanesiyle kadýna
uygulanan þiddettir. Baþka bir ifade ile,
kadýnýn öldürülmesi, sözde namus
bahanesiyle ortaya çýkan bir þiddet biçimi
olarak azýmsanmayacak bir orandadýr.
Bu tür þiddetin en belirgin bahanesi,
toplumda kabul gören sözde namus
anlayýþýdýr. Kadýnlar bu anlayýþa
uymadýklarýnda þiddete maruz kalmak-
tadýrlar.
DS֒nün, eþlerin uyguladýðý þiddeti, yakýn
bir iliþkide fiziksel, psikolojik ya da cinsel
hasara yol açan her tür davranýþ olarak
tanýmladýðýný belirtmiþtik. Bunlarýn içinde
aþaðýdaki davranýþlar da yer almaktadýr:
Tokat atma, vurma, tekmeleme ve dövme
gibi fiziksel saldýrý fiilleri, sindirme, sürekli
küçük düþürme ve aþaðýlama gibi
psikolojik taciz, cinsel iliþkiye zorlama ve
cinsel zor kullanmanýn diðer biçimleri,
bir kimseyi ailesinden ve arkadaþlarýndan
uzaklaþtýrma, hareketlerini gözleme ve bilgi
ya da yardýma ulaþmasýný kýsýtlama gibi
çeþitli kontrol edici davranýþlar. Yapýlan
farklý ayrýmlarda da aþaðý yukarý benzer
noktaya gelindiði görülmektedir. Kadýna
ve çocuða yönelik þiddetle mücadele eden
kadýn örgütlerinin Avrupa çapýnda
oluþturduðu bir iletiþim aðý olan ‘Kadýna
Karþý Þiddetle Mücadele Avrupa Aðý’
(Women Against Violence Europe-WAVE)
tarafýndan yapýlan çalýþmalarda þiddet
türleri, fiziksel, sözel, ekonomik, cinsel ve
duygusal / ruhsal olarak beþ grupta toplan-
maktadýr (Çýtak, 2007). Þiddetin türlerine
göre görünümleri gazete haberlerinden ve
yazarlarýn psikolojik danýþmanlýk deneyim-
lerinde karþýlaþtýklarý yaþanmýþ örneklerden
yararlanýlarak kurgulanmýþ ve aþaðýda
verilmiþtir.
Fiziksel Þiddet: Tokat atmak, dövmek,
vurmak, itmek, ýsýrmak, kemiklerini kýrmak,
duvara vurmak, saç çekmek, tekmelemek,
býçak çekmek, yaralamak, yakmak,
boðazlamak, silahla yaralamak, sarsmak,
öldürmeye kalkýþmak, vb.
F., 24 yaþýnda, Malatyalý, ev kadýný, ilkokul
mezunu ve bir çocuðu var. Severek evlendiði

eþinin baþka kadýnlara gitmesi nedeniyle
aðýr bunalým yaþayan F., eþi tarafýndan
þiddete maruz kalmýþ. Aldýðý dil yaralarýnýn
beden yaralarýndan aðýr olduðunu söyle-
yen genç kadýn, sýðýnmaevine iki gözü mor
ve onbeþ kilo kaybettikten sonra gelmiþ.
“Benim babam annemi çok kötü döverdi.
Babam dayaða baþlayýnca annemin
burnunu, kafasýný, gözünü kanatýrdý. Ýþte
þimdi de, annemin kaderi bizim baþýmýzda.
Eþim de beni dövüyordu, ‘Sen de kadýn
mýsýn?’ ‘Git, bebek gibi kadýnlar var!’
diyordu bana”.
Sözel Þiddet: Aþaðýlayýcý sözler söylemek,
zaaflarý ile alay etmek, aþýrý genellemeler
yapmak (“sen hep böylesin”, “bunu her
zaman yaparsýn” gibi), suçlamak, küfür
etmek, küçük düþürmek, hakaret etmek,
yüksek sesle baðýrmak, eþi (kadýný) çeliþki
içinde býrakmak, korkutmak, sakatlamak,
çocuklarý vermemekle ya da kadýnýn sosyal
ve meslek yaþamýný bozmakla tehdit
etmek.
A. 39 yaþýnda, Kastamonulu, ev kadýný,
ilkokul mezunu, ilk eþinden dört, ikinci
eþinden bir çocuðu var. Ýmam nikahlý ikinci
eþinden þiddet görüyor. Yoðun dayak
nedeniyle psikolojik yardým alýyor, ilaç
kullanýyor. Kocasý kendisine vurup küfür
ederken inadýna aðlamadýðýný söylüyor:
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
17
“Eþime ‘Bana bunlarý niye yapýyorsun?’
diye soruyorum , ‘Ben bunlarý yapmazsam
sen benim tepeme çýkarsýn, yapmak
zorundayým.’ diyor. Ne olursa olsun bir
insan bu kadar þiddeti, küfürü, hakareti
hak etmez. ‘Ben mutlu oluyorum, sen
böyle acý çekerken’ diyor. Zevk alýyormuþ.
Ben aðlarken hoþuna gidiyormuþ.”
Ekonomik Þiddet: Evin masraflarýný
karþýlamamak, aile bireylerine gerekli
harçlýðý vermemek, eþin (kadýnýn) çalýþ-
masýna izin vermemek, çalýþan eþin
(kadýnýn) parasýný elinden almak, kadýnýn
mal / mülkünü kontrol etmek, kadýnýn
nereye para harcadýðýný kontrol etmek,
para yönetimi konusunda eleþtirmek ve
etiketlemek (“müsrif kadýn” gibi), vb.
C., üniversitede öðretim görevlisi, 42
yaþýnda, 15 yaþýnda kýzý var ve üç yýl önce
eþinden ayrýldý”. C., evliliklerinin büyük
bir aþkla ve ailelere karþý büyük mücade-
leler vererek baþladýðýný belirtiyor. Ýlk
yýllarýn harika geçtiðini, birbirlerini çok
sevip çok güvendiklerini söylüyor. O
nedenle parasal kontrolü, daha iyi yapa-
caðýný söyleyen eþine vermekte hiçbir
sakýnca görmediðini, o paralarýn “onlarýn
parasý” olduðuna yürekten inandýðýný
söylüyor. Öyle ki maaþ kartýný ve bir kredi
kartýný ona vermekte hiçbir sakýnca
görmemiþ. Ancak evliliklerinin sonuna
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
18 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
doðru iliþkileri bozulmaya baþladýðýnda
C. birden sevgi ve güven adýna kontrolü
eþine ne kadar fazla verdiðini fark edip
kartlarýný geri istemiþ. Bu, iliþkilerinin daha
da bozulmasýna yol açmýþ, çünkü eþi
kartlarý vermemek için türlü bahaneler
dile getirmiþ. C. ayný zamanda eþinin bir
iliþkisi olduðunu sezmiþ ve araþtýrdýðýnda
haklý olduðunu anlamýþ. Kartlarýný geri
aldýktan sonra ayrýlmanýn daha iyi
olduðuna karar vermiþ ve eþinden sancýlý
biçimde boþanmýþ.
Cinsel Þiddet: Evli olduðu kiþi bile olsa
kadýný istemediði yerde, istemediði
zamanda ve istemediði biçimde cinsel
iliþkiye zorlamak, cinsel içerikli imalarda
bulunmak, cinsel içerikli sözcükler
söylemek, el atmak, parmak atmak,
çimdiklemek, fuhuþa zorlamak, cinsel
yaþamlarýnda kadýný aþaðýlayýcý davranýþlar
yapmak, vb. Cinsel þiddete, kýz çocuklarýn
doðmadan ya da doðduktan sonra
öldürülmeleri, erken evlendirilmeleri,
kadýn sünneti uygulanmasý, erken
gebeliklerin yaþanmasý ve korunmanýn
engellenmesi, namus bahanesiyle kadýna
yönelik suç iþlenmesi de eklenmektedir.
Ayrýca ülkemizde, bazý bölgelerde
rastlanan, beþik kertmesi, baþlýk parasý,
berdel, kuma, yaþlý erkeklerle çok genç
kýzlarýn evlendirilmesi gibi uygulamalar
da bu gruba girebilir. Çocuk doðurmaya
ya da doðurmamaya ve kürtaja zorlamak
da bu çerçevede deðerlendirilebilir.
Cinsel Saðlýk Enstitüsü ve Derneði’nin
yaptýðý araþtýrmaya göre (2006) kadýnlarý
istemediði cinsel iliþkiye zorlamak, tecavüz,
baþka kiþilerle cinsel iliþkiye zorlamak,
cinsel olarak kiþiyi korkutan ve kýran
davranýþlarda bulunmak, sürekli kadýn-
lýðýný aþaðýlamak, telefonla, mektupla veya
sözlü olarak sürekli cinsel içerikli tacizlerde
bulunmak, cinsel organlara zarar vermek,
namus ve töre bahanesi ile baský
uygulamak gibi cinsel þiddet içeren
eylemlerde artýþ yaþanmaktadýr. 1460
kadýnla gerçekleþtirilen çalýþmada,
kadýnlarýn %40’ýnýn fiziksel þiddete, %20'ye
yakýnýnýn ise cinsel þiddete maruz kaldýðý,
yani kocalarý tarafýndan istemediði türde
cinsel iliþkiye zorlandýðý belirlenmiþtir.
Araþtýrmaya göre fiziksel þiddete maruz
kalan kadýnlarýn %36’ya yakýný
fiziksel þiddetten sonra cinsel þiddete
uðramaktadýr.
Y., 34 yaþýnda, Yozgatlý, ev kadýný, lise
mezunu, iki çocuðu var. Y., evliliðinin
üçüncü gününde þiddet gördüðünü
söylüyor. Kocasýnýn kendisiyle zorla cinsel
iliþki kurduðunu belirterek, kocam “Kimse
karýþamaz, tecavüz de ederim her þeyi de

ederim, sen benimsin.” derdi diye
anlatýyor. “Eþim dövdüðü zaman dayaðýn
ardýndan kesinlikle bana tecavüz ederdi.”
diye de ekliyor.
Psikolojik Þiddet: Eþle (kadýnla) doðrudan
iletiþimi kesmek, onunla konuþmamak,
surat asmak, eþin (kadýnýn) kendisini ifade
etmesini, görüþ ve düþüncelerini açýkla-
masýný engellemek, zaaflarýyla alay etmek,
duygusal sömürü yapmak, imalý konuþa-
rak yanlýþ anlamalara meydan vermek,
eþin (kadýnýn) kendisine güvenini ve
saygýsýný yitirmesine neden olmak, eþin
(kadýnýn) karar verme sürecinde þüphe
etmesini saðlamak, kadýnýn sosyal hayatýný
katý kurallarla sýnýrlamak, eþin (kadýnýn)
mantýk sürecinden þüphe etmesini
saðlamak, kadýný sürekli eleþtirmek,
kadýnýn çevresiyle baðlarýný koparmak,
kadýnýn hareket özgürlüðünü kýsýtlamak,
eþini kýskançlýk bahanesiyle sürekli kontrol
altýnda tutmak, ailesiyle ve arkadaþlarýyla
görüþmesini engellemek, herkesin önünde
aþaðýlayýcý konuþmalar yapmak, utandýr-
mak, hastaneye yatmasý gerekecek kadar
ruhsal anlamda hasta olduðunu söylemek,
kadýnýn sevdiði eþyalara zarar vermek,
sürekli takip etmek, çirkin ve / veya iþe
yaramaz olduðunu söylemek, vb.
KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
19
G., 42 yaþýnda, Erzurumlu, hemþire, lise
mezunu ve dört çocuðu var. G., eþinin bazý
açýlardan çaðdaþ bir insan olduðunu
ancak sýk sýk “Sen kadýnsýn, kadýn dediðin
evde oturur.” dediðini anlatýyor: “Eþim 28
yýllýk eðitimci, yani fakülte mezunu. Ama
bana ‘Sen kadýnsýn, yapamazsýn.’ dediði
zaman iþ bitiyor. Kadýnsýn oturacaksýn.
Mesela bir gezmeye bile gidecek olsam
‘Kadýnýn sokakta ne iþi var?’ diye karþý
çýkýyor. ‘Ben istediðim zaman gidersin
istemediðim zaman gidemezsin.’ diyor.
Dayak yok ama sürekli güdülmek de
yýpratýyor insaný.”
Bazý çalýþmalarda sosyal þiddet biçiminde
bir gruplamadan da söz edilmektedir.
Buna göre kadýný baþkalarýnýn önünde
sürekli küçük düþürmek, baþkalarýnýn
önünde kadýnýn zaaflarýyla alay etmek,
baþkalarýnýn önünde kýskançlýk gösteri-
lerinde bulunmak suretiyle kadýnýn
davranýþlarýný kontrol etmek, kadýnýn
evden çýkmasýna izin vermemek, sosyal
iliþkilerini kýsýtlayarak yalnýz/desteksiz
býrakmak, aþýrý kontrol etmek, katý kurallar
koyarak baský kurmak, vb. bu gruba
girmektedir.
DSÖ tarafýndan bir dizi ülkeden veri
toplayarak yapýlan bir araþtýrmada (WHO,
2005) kadýnlar, duygusal þiddetin
(psikolojik ve sosyal þiddetin) yakýn yaþam
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
20 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
arkadaþlarý arasýndaki þiddet türleri
içerisinde en zararlýsý olduðunu vurgula-
mýþtýr. Duygusal þiddete, kadýnlarýn saðlýk
hizmetlerine eriþimini kontrol etme,
kadýnlarýn nerede olduklarýný sürekli
erkeðe söylemeleri ve baþka erkeklerle
konuþulmasý halinde erkeðin sinirlenmesi
gibi örnekler verilebilir. Genel olarak
duygusal þiddetten kastedilen “sözlü ve
diðer fiziksel olmayan saldýrgan hare-
ketlerle bir diðer bireyi korkutmak,
sindirmek ve kontrol etmeyi amaçlayan
eylemlerdir”.
Ertürk (2008) aile içi þiddeti daha farklý
biçimde ele almakta ve ‘vahim-ciddi
þiddet’, ‘femisit’ ve ‘kadýna yönelik þiddete
karþý hoþgörülü olmak’ biçiminde üçe
ayýrmaktadýr.
•Vahim-ciddi þiddet (grave violence),
çocuklara ya da yetiþkinlere tecavüz ya da
diðer cinsel tacizler, kadýn cinsel organýnýn
kesilmesi, kýzlarýn çocuk yaþta evlendi-
rilmesi, kadýn kaçýrma, cinsel istismarý
içermektedir.
•Femisit, kadýnýn kadýn olduðu için
öldürüldüðü cinayetler anlamýndadýr.
Hayat kadýnlarýnýn öldürülmesi, çocuk ve
bebeklerin öldürülmesi, namus bahane-
siyle iþlenen cinayetler, çeyiz nedeniyle
ölümler, vb.
•Kadýna yönelik þiddete karþý hoþgörü
gösterilmesi, farklý bir þiddete yol
açmaktadýr. Þiddete maruz kalan kadýnlar,
özellikle þiddet görmüþ olmanýn ayýbýný
hissetmekte ve bu durum yeni bir þiddet
olarak kadýna geri dönmektedir.
Þiddet Döngüsü: Þiddet sýklýkla, tekrar-
layan belli bir döngü içinde yer almaktadýr.
Þiddet döngüsü, gerilimin artmasý, fiziksel
þiddetin gerçekleþmesi ve balayý (uzlaþma)
olmak üzere tanýmlanmaktadýr (wvcadv.
org, 2004).
Ýlk evre þiddete maruz kalanýn kendini
çaresiz hissettiði, eþi tarafýndan kontrol
edildiði ve gerginliðin hissedildiði evredir.
Ardýndan patlama yaþanýr ve þiddet olayý
gerçekleþir. Son evrede bir suskunluk söz
konusudur. Utanç ve piþmanlýk duygularý
aðýr basar ve þiddeti uygulayan özür diler.
Sýklýkla þiddete maruz kalan, þiddet
uygulayaný baðýþlar ve güzel, kýsa bir
dönem yaþanýr. Bu noktada sýk rastlanan
eðilim, kadýnlarýn þiddet olaylarýndan
sonra özür dileyen ve bir daha onlarý
dövmeyeceðini söyleyen eþlerine
inanmalarýdýr. Þiddetin olduðu pek çok
iliþkide bu bir kýsýr döngü biçiminde
yaþanýr. Eþine farklý biçimlerde þiddet
uygulayan erkekler her seferinde bazý
gerekçeler öne sürerek, bunu istemeden
yaptýklarýný belirterek bazen hediyeler ve
tatlý sözlerle eþlerinin gönüllerini alýrlar.
Ancak ayný davranýþ örüntüsü ilk fýrsatta
yeniden ortaya çýkmaktadýr.
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet
Riskini Artýran Faktörler
3. 1 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Ortaya
Çýkmasýný Etkileyen Faktörler
Kadýna yönelik aile içi þiddetin çok boyutlu
bir sorun olduðu son zamanlarda yapýlan
çalýþmalarla ortaya konmuþtur. O nedenle
aile içi þiddetin ortaya çýkýþýný etkileyen
faktörleri açýklayabilmek kolay deðildir.
UNICEF (2003) tarafýndan yapýlan bir
çalýþmada kadýna yönelik aile içi þiddet
çok boyutlu bir sorun olarak ele alýnmýþ
ve bu baðlamda konunun sosyal, kültürel,
ailevi ve bireysel boyutlarý tanýmlanmýþtýr.
Kadýna yönelik aile içi þiddetin ortaya
çýkýþýný etkileyen faktörler bireysel faktörler,
iliþki faktörleri, yakýn çevreye iliþkin
faktörler ve toplumsal faktörler olmak
üzere dört temel grupta açýklanmaktadýr:
1. Bireysel faktörler arasýnda eþlerin erken
yaþta evlenmeleri, depresyon ya da kiþilik
bozukluklarý yaþamalarý, düþük gelire sahip
olmalarý ve çocukken þiddete maruz
kalmalarý ya da tanýk olmalarý sayýlabilir.
2. Ýliþki faktörleri arasýnda, evlilikte çatýþma
21
yaþama ve iliþki problemlerini çözememe,
ailede erkek hakimiyetinin baskýn olmasý,
ailenin koruma ve destekleme iþlevlerini
yerine getirememesi belirtilebilir.
3. Yakýn çevreye iliþkin faktörler arasýnda
ise yakýn çevrenin þiddeti olaðan sayarak
desteklemesi ve aile içi þiddete karþý yakýn
çevrenin yaptýrýmlarýnýn yetersiz olmasý
gösterilebilir.
4. Toplumsal faktörler baðlamýnda
geleneksel toplumsal cinsiyet normlarý ve
þiddeti destekleyen sosyal normlar
sayýlabilir .
Aile içi þiddeti ortaya çýkaran faktörlerin
tanýmlanmasý amacýyla kullanýlan bir diðer
sýnýflandýrma Heise (1994) tarafýndan
yapýlmýþtýr. Bu sýnýflamaya göre aile içi
þiddete neden olan tek faktör yoktur.
Þiddeti doðuran faktörler çoklu ve
karmaþýk bir yapý sergilemektedir. Bu
sýnýflamaya göre kültürel, ekonomik, yasal
ve siyasi faktörler, aile içi þiddetin ortaya
çýkmasýna neden olan dört temel faktör
olarak ele alýnmaktadýr.
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
22 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
1. Toplumsal cinsiyet temelli sosyalleþme,
cinsiyete uygun rollere iliþkin kültürel
tanýmlar, iliþkilerde rollere iliþkin
beklentiler, erkeklerin doðuþtan üstün
olduklarýna iliþkin inanýþlar, evlilik sürecine
iliþkin bazý töreler (baþlýk parasý / çeyiz),
vb. aile içi þiddeti etkileyen kültürel
faktörlerdendir.
2. Ekonomik faktörlerin alt kategorileri ise,
kadýnlarýn erkeklere ekonomik baðýmlýlýðý,
nakit ve kredi kaynaklarýna, kayýtlý ve kayýt
dýþý sektörlerde istihdam olanaklarýna,
eðitim ve öðretim imkanlarýna sýnýrlý
eriþim, vb. þeklinde ortaya çýkmaktadýr.
3. Yasal faktörün içinde boþanma, çocuk
velayeti, nafaka ve miras hakkýna, vb.
iliþkin yasalarda ve/veya yasalarýn
uygulanmasý sürecinde kadýnýn daha
düþük yasal statüye sahip olmasý ve
kadýnlar arasýnda yasalarý okuyup
anlayabilme oranýnýn düþüklüðü, vb. yer
almaktadýr.
4. Aile içi þiddeti doðuran siyasi faktörler
ise, kadýnlarýn iktidarda, siyasette ve
medyada; yasal ve týbbi mesleklerde
yetersiz temsili, aile içi þiddetin ciddiye
alýnmamasý, aile yaþamýnýn mahrem kabul
edilmesi ve siyasi bir güç olarak yeterince
örgütlenememesi olarak özetlenebilir.
Mavili-Aktaþ, erkeklerin þiddet kullan-
masýnýn altýnda yatan sosyo-kültürel
faktörleri þu þekilde sýralamaktadýr (2006):
•Erkeðin sözlü ve fiziksel þiddeti kendi
ailesinden öðrenmiþ olmasý ve bunu
içselleþtirerek kendi eþine uygulamasý,
•Erkeðin þiddeti iliþkide kontrolü elinde
tutmak ve stres azaltmak için kullanmasý,
•Alkol ve madde baðýmlýlýðý ve þiddet
kullanma arasýndaki yüksek iliþki,
•Medyada ve eðlence programlarýnda
þiddet gösteren erkeklerin karizmatik
olarak lanse edilmesi,
•Erkeklerin üstlendiði cinsel rollerde
saldýrganlýk ve þiddet özelliklerinin
pekiþtirilmesi, kamuoyunda aile içi
þiddetin aile içinde kalmasý ve bunun özel
bir mesele olduðuna dair inancýn
pekiþtirilmesi.
Yukarýda aile içi þiddetin ortaya çýkmasýný
etkileyen faktörler konusunda bazý
açýklamalara yer verilmiþtir. Aþaðýda ise,
þiddete maruz kalan kadýnlarýn þiddete
neden olan faktörleri nasýl gördüklerini
ortaya koymaya çalýþan bir araþtýrmanýn
sonuçlarý yer almaktadýr.
Kocacýk (2004) tarafýndan yapýlan bir
çalýþmada þiddete maruz kalan kadýnlarýn
þiddetin nedenlerini nasýl açýkladýklarý
araþtýrýlmýþtýr (Aktaran: Ekizceleroðlu ve
Zeyrekli, 2007). Araþtýrmaya göre, erkeðin
kadýna þiddet uygulama nedenleri, en
önemli bulunandan en az önemli bulunana
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
doðru þu þekilde sýralanabilir: Kadýnýn ev
içi görevlerini yerine getirmemesi (%32.2),
erkeðin bazý sorunlar yaþamasý (%21.6),
erkeðin hiçbir açýklama ya da nedene baðlý
olmadan þiddet uygulamasý (%19.7),
kadýnýn kýskanýldýðý için þiddet görmesi
(%9.8), erkeðin cinsel isteklerinin yerine
getirilmemesi (%6.6), kadýnýn izinsiz bir
yere gitmesi (%3.3), kadýnýn savunduðu
düþünceler nedeniyle þiddete uðramasý
(%2.5), gibi.
3.2 Þiddet Riskini Artýran Faktörler / Risk
Faktörleri
Önleyici çalýþmalarda kullanýlan önemli
kavramlardan biri risk faktörleridir ve
amaç risk faktörlerini fark ederek ve risk
altýndaki kiþilere yönelik çalýþmalar
yaparak koruyucu faktörleri artýrmaktýr
(Korkut, 2007). Aile içi þiddete maruz kalan
kadýnlara hizmet götüren ya da götürecek
olan kiþilerin aile içi þiddeti artýrabilecek
risk faktörlerinin farkýnda olmalarý
gerekmektedir. Çünkü ancak risk faktörleri
bilindiðinde / ortaya çýkarýldýðýnda önleyici
çalýþmalara ve uygun müdahalelere
baþlanabilmektedir. Risk faktörlerinin
olduðu durumlarda þiddete uðramýþ ya
da uðrama olasýlýðý yüksek olan kiþileri
yasal haklarý, sosyal yardým ve barýnma
olanaklarý ve sunulan diðer hizmetler
konusunda bilgilendirmek çok yararlý
olabilecek çabalardandýr.
23
Aile içinde kadýna yönelik þiddeti
artýrabilecek risk faktörlerinin neler
olabildiðine iliþkin bazý çalýþmalar vardýr.
Yoksulluk, iþsizlik, duygusal karýþýklýklar
(Türkiye Cumhuriyeti ve UNICEF, 1996),
kültürel deðiþimler, hýzlý kentleþme,
parçalanmýþ aile, göçler, yoksunluk, yetki
kaybý, korku, kendini güvende hissetmeme
gibi durumlarda bireylerin, yaþadýklarý
stresle baþ edemedikleri ve þiddete
yöneldikleri belirtilmektedir (Baltaþ, 1996).
Doðal felaketler, iþ kaybý gibi olaylar
sonrasýnda da yaþanan aslýnda benzer bir
süreçtir. Yoðun stresle baþa çýkamama ve
ayný zamanda sosyal destek kaynak-
larýndan yeterince yararlanamama aile içi
iliþkileri bozmaktadýr. Aslýnda sözü edilen
durumlarýn ortak yanlarý yoðun stres
yaratýcý olmalarý ve kiþilerin bunlarla
saðlýklý olarak baþa çýkamamalarýdýr.
Aþaðýda en sýk rastlanýlan risk artýrýcý
etmenler olarak iç göç, yoksulluk, doðal
felaketler konularýnda yapýlan çalýþmalara
deðinilmiþtir.
Ýç göç: Tüzer ve Göka (2007) tarafýndan
hazýrlanan bir raporda ülkemizdeki iç göç
ile aile içi þiddet arasýndaki iliþki
irdelenmiþtir. Aktardýklarý bazý yayýnlara
göre iç göçte kadýnýn bireysel olarak
baðýmsýz bir kararý yoktur ve aile içindeki
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
24 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
konumuna (eþ, anne, kýz evlat) baðlý olarak
yeni bir yerleþim yerine taþýnma söz
konusudur. Göç eden ailelerdeki sorunlara
bakýldýðýnda erkekler daha çok ekonomik
ve toplumda yeniden yer edinmeyle ilgili
sorunlar yaþarlarken, kadýnlar daha çok
aile içi iliþki problemleriyle baþ etmeye
çalýþmaktadýrlar. Yapýlan bir çalýþmada
(Gülçur, 1999) ankete katýlan kadýnlarýn
%80’inin iç göçle Ankara’ya geldikleri ve
onlarýn da %89’unun psikolojik, %39’unun
fiziksel ve %16’sýnýn da cinsel þiddete
uðradýklarý belirlenmiþtir. Kýrsal kesimden
kentlere göçün hýzlandýðý son yýllarda,
eskiden kýrsal kesim þiddeti olarak
tanýmlanan þiddet türleri artýk kentlerde
de görülmeye baþlamýþ, kýsaca þiddet
türleri ve sayýlarý açýsýndan kýr-kent farklýlýðý
giderek azalmaya baþlamýþtýr (Aziz ve ark.,
1994, Aktaran: Iþýloðlu, 2006).
Yoksulluk: Yapýlan birçok çalýþmada da
aile içi þiddeti artýran olaylar arasýnda
ekonomik yetersizlik ilk üç sýrada yer
almaktadýr. Ayný zamanda kadýnlarýn aile
içinde þiddeti artýran nedenler olarak
ekonomik yetersizliði / yoksulluðu ifade
etmeleri, kendilerinin yoksul olmasýyla
iliþkili olabilir. Bilindiði gibi yoksulluk ve
baský þiddet davranýþýnýn ortaya çýkma-
sýnda önemli faktörlerdir. Düþük gelir
düzeyi ile birlikte yaþanan stres ve kýsýtlý
kaynaklar þiddet riskini artýrmaktadýr
(Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu,
1995). Güler ve Arkadaþlarý, (2005)
tarafýndan yapýlan bir çalýþma sonunda,
çalýþmaya katýlan kadýnlarýn büyük bir
bölümünün (%59.7) þiddeti fiziksel þiddet
olarak tanýmladýklarý, ekonomik ve cinsel
þiddeti tanýmlamadýklarý görülmüþtür.
Bunun yaný sýra kadýnlar ekonomik
yetersizliðin (%58,8) aile içi þiddeti artýran
en önemli neden olduðunu belirtmiþlerdir.
Iþýloðlu (2006) tarafýndan yapýlan
çalýþmada ekonomik düzey düþtükçe aile
içi þiddetin arttýðý sonucu elde edilmiþtir.
Doðal felaketler: Bunlarý deprem, yangýn,
sel, çýð gibi felaketler olarak sýralayabiliriz.
Böyle durumlarda kaynaklar yetersiz,
stresle baþa çýkma yollarý zayýfsa aile içi
þiddete rastlanabilmektedir. Edleson (1999)
yaptýðý bir çalýþmada çevresel felaketlerin
ardýndan kadýna yönelik aile içi þiddetin
arttýðý sonucuna ulaþmýþtýr. Bir diðer
çalýþmada Enarson (1997) doðal felaket-
lerin sadece fiziksel olaylar olmadýðýný,
bireyler, aile ve toplum için bir dizi
karmaþýk sosyal deneyimlere yol açtýðýný
söylemektedir. Clemens ve arkadaþlarý,
(1999) yaþanan büyük bir sel felaketinden
sonra aile içi þiddette artýþ olduðunu
belirtmiþlerdir. Ancak, onlara göre selin
etkileri kiþilerde kaygýnýn, depresyonun
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
ve düþmanca duygularýn artmasýna neden
olduðu için kiþiler þiddete baþvurmaktadýr.
Daha önce ailelerinde þiddet olayý olmasa
bile sosyal desteði az olanlarla, görece
daha yaþlý olanlarda aile içi þiddet
görülmektedir.
Erkeklerin aile içi þiddet uygulamasýný
etkileyen 4 temel faktör vardýr: kültürel,
ekonomik, yasal ve siyasi faktörler. Bunun
yaný sýra, stres yaratýcý rolleri nedeniyle iç /
dýþ göçler, yoksulluk, doðal felaketler gibi
etmenler de þiddet riskini artýrýcý faktörler
arasýnda yer almaktadýr. Bu etmenler, kimlerin
risk altýnda olduðuna iþaret etmektedir.
3.3 Þiddet ve Medya
Yazýlý ve görsel tüm kitle iletiþim araçla-
rýnda þiddeti destekleyen, þiddet örnekleri
sunan, model olan ya da þiddeti önlemeye
çalýþan öðeler görmek olasýdýr. Özellikle
televizyon dizileri, filmler, çizgi filmler,
bilgisayar oyunlarý þiddetle ilgili öðeler
barýndýrmaktadýr.
Medyanýn toplumsal cinsiyet ve þiddetle
ilgili algýlarýmýzý etkilediði belirtilmektedir.
Bu yaklaþýma göre kadýna yönelik
þiddet, özellikle cinsel þiddet kavramýnýn
þekillendirilmesinde TV þovlarýnýn ve
filmlerin önemli etkisi vardýr. Þiddete
maruz kalanýn her önüne gelenle beraber
25
olan biri olarak resmedilmesi, suçun
þiddete maruz kalanýnmýþ gibi gösteril-
mesi, tecavüzcünün psikolojik ve biyolojik
olarak cinsel dürtülerine karþý koyamamasý
gibi tecavüz olgusuna iliþkin yanlýþ inançlar
mevcuttur. Bu inançlar yüzünden, bazý
þartlar altýnda tecavüz kabul edilebilirmiþ
gibi yanlýþ anlamlar ortaya konmaktadýr
(Russo ve Pirlot, 2006). Medya içinde en
güçlü olan araç televizyondur ve televizyon
özellikle kültür düzeyi düþük, sanat
etkinliklerine katýlmayan kiþiler için
vazgeçilmezdir. Televizyonda gösterilen
þiddet dolu sahneler, izleyenlerde
kanýksama duygusu yaratmaktadýr. Batý’ya
(2007) göre, televizyonda görülen magazin,
yarýþma ve þovlarda da þiddet dolu bir
tarzda iletiþim kurulmakta ve bu tip
görüntüler aracýlýðý ile de þiddet toplumsal
baðlamda olumlanmakta hatta yüceltil-
mektedir. Sosyolojik anlamda yapýlan bir
çözümlemede Parin (2007), gazetelerin
þiddet içerikli haberleri sunma pratikleri
içinde yer alan baþlýklarýn, sözcüklerin,
fotoðraflarýn toplumsal duyarlýlýklarý,
toplumsal tepkileri erittiðini, görünmez
kýldýðýný, bunun ötesinde þiddetin yaygýn-
laþmasýnda aktif rol oynadýðýný ifade
etmektedir. Bek ve Altun’a (2007) göre,
gazetecilikteki kimi geliþmeler, gazetelerin
sayfalarýný belli konulardaki haberleri bir
araya getirecek biçimde “tematik” olarak
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
26 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
düzenlemeleri sonucunu doðurmuþtur.
Oluþturulan bu sayfalardan / kategorilerden
biri de, daha çok adli vakalara dayanan
bireysel þiddet öykülerinin iþlendiði
haberlere ver veren üçüncü sayfalardýr.
Gazetelerdeki bu kullaným nedeniyle
“Üçüncü sayfa haberi” deyimi neredeyse,
bir tür olarak bireysel þiddet öykülerini
içeren haberleri tanýmlayan bir mesleki
terime dönüþmüþtür.
Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele
Projesi kapsamýnda Bek ve Altun ( 2008)
tarafýndan yapýlan “Medyada Aile Ýçi Þiddet
Araþtýrmasý”nýn ilk aþamasý olan Gazete
Haberlerinde Aile Ýçi Þiddet çalýþmasýna
göre aile içi þiddetle ilgili haberlerin %30’u
gazetelerin üçüncü sayfasýnda verilmek-
tedir. Buna bir de birinci sayfada baþlayýp
üçüncü sayfada devam eden haberler
eklendiðinde bu oran %30,7’ye yüksel-
mektedir. Uslu (2007), medyada kadýnýn
nasýl konumlandýrýldýðýný açýklayan
yazýsýnda, kadýna yönelik suçlarda
bile (tecavüz, þiddet gibi) olayýn magazin-
leþtirildiðini, cinsel çaðrýþýmlarla beslenerek
görsel yaklaþýmlarla sunulabildiðini
belirtmektedir.
Günümüzde kitle iletiþim araçlarý, özellikle
televizyon reklamlarýndaki kadýna yönelik
cinsiyetçi bakýþ, kadýný genel olarak belli
roller ve iþlevler içinde belirlemiþtir. Zaman
ve uzam tasarýmýnda deðiþiklikler olsa da
bu rol ve iþlev pek az deðiþmektedir.
Reklamlarda öykü biçiminde anlatýlanlar
geleneksel bilgilere dayandýrýlmakta, erkek
ve kadýn arasýndaki biyolojik ayrým temel
alýnmaktadýr. Kadýnlar doðalarý gereði
itaatkar, edilgen, baðýmlý varlýklar olarak,
güçsüz gösterilmektedirler. Bu özellik-
leriyle kadýn, þiddet karþýsýnda güçsüz,
hatta çaresizliðiyle, beceriksizliðiyle zavallý,
kýþkýrtýcý cinselliðiyle þiddete layýkmýþ gibi
“gülünçleþtirilmekte” ya da kendisine
yöneltilen þiddeti yalnýz erkek çözebilirmiþ
izlenimi verilmektedir. Bu öykü ve
gösteriliþ biçimi, erkek ile eþit olmayan bir
konumda sunulan kadýn için potansiyel
bir þiddet ve tehditle yaþama anlamýna
gelmektedir. Fazla eðitimli olmayan,
gündelik iliþkileri sýnýrlý, dýþlanmýþ
ortamlarda bulunan ve erkek (baba,
aðabey, eþ, oðul) baskýsý altýnda yaþayan
çok sayýda kadýn, þiddeti günlük
yaþamlarýnýn olaðan bir uzantýsýymýþ
gibi algýlayýp kabullenmekte ve içselleþ-
tirmektedir. Kadýnlarýn isteyerek ya da
istemeyerek, bilinçli ya da bilinçsiz olarak
izledikleri reklamlar da þiddetin sýradanlaþ-
masýna neden olmakta, kadýnlarýn ona
karþý koymasýna engel olmaktadýr (Büker
ve Eziler-Kýran, 1999).
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
Medya, bazen þiddete yol açacak modeller,
bazen duyarsýzlýða yol açacak kadar sýk
biçimde þiddet örnekleri sunmakta, bazen de
þiddete karþý mücadele için bir araç rolü
oynamaktadýr.
3.4 Kadýna Yönelik Aile içi Þiddete Ýliþkin
Yanlýþ Ýnanýþlar
Kadýnlara yönelik þiddetin önlenmesi için
bireylerin ve toplumun þiddet konusun-
daki inanç ve deðer yargýlarýnýn sorgulan-
masý, þiddetin kültüre dayandýrýlan
açýklamalarýnýn ortadan kaldýrýlmasý
gerekir. Toplumda rastlanan þiddete iliþkin
bazý genel tutumlar þunlardýr: Þiddetin
doðal olarak algýlanmasý, kadýnýn bir birey
deðil, eþit olmayan biri gibi algýlanarak
nesneleþtirilmesi, þiddete boyun eðmeyen
kadýnlarýn deðil, boyun eðenlerin destek-
lenmesi.
Pek çok kadýn, evlilik, aile ve þiddet
konularýnda hakim olan deðerleri büyük
oranda içselleþtirebilmektedir. 2003 yýlý
Türkiye Nüfus ve Saðlýk Araþtýrmasý’nda
kadýnlarýn aile içi þiddet biçimlerinden,
özellikle fiziksel þiddeti ne kadar içselleþ-
tirdiklerinin belirlenmesi amacýyla
kadýnlara ekonomik ve cinsel nedenlere
dayalý olarak kocanýn karýsýný dövmesini
haklý bulup bulmadýklarýna dair sorular
sorulmuþtur. Belirlenen nedenler, kadýnýn
yemeði yakmasý, kocasýna karþýlýk vermesi,
27
kadýnýn parayý lüzumsuz yere harcamasý,
çocuklarýn bakýmýný ihmal etmesi ve cinsel
iliþkide bulunmayý reddetmesidir.
Araþtýrma kapsamýnda bulunan 15-49 yaþ
grubu kadýnlarýn %39'u belirtilen neden-
lerden en az birini kocasýnýn kendisini
dövmesi için haklý bir neden olarak
belirtmiþtir. Þiddeti kabullenme durumu
kadýnýn yaþý, eðitim durumu, yaþadýðý
bölge ve çalýþma durumuna göre oldukça
büyük farklýlýklar göstermektedir. Örneðin
15-19 yaþ grubunda bulunan kadýnlarýn
%63'ü belirtilen nedenlerden birini haklý
bulurken, 45-49 yaþ grubunda bulunan-
larýn %39'u haklý bulmuþtur. Yine eðitimi
olmayan ya da ilkokul bitirmemiþ
kadýnlarýn %62'si belirtilen nedenlerden
birini haklý bulurken, lise ve üzeri eðitim
almýþ kadýnlarýn sadece %9’u fiziksel þiddet
için belirtilen nedenlerden birini haklý
bulmuþtur. Ülkenin doðusuna göre daha
geliþmiþ durumda bulunan batý
bölgelerinde yaþayan kadýnlardan %33’ü,
doðuda yaþayan kadýnlardan %49'u
uygulanan þiddetin nedenlerinden birini
haklý bulmuþtur. Çalýþma ve gelire sahip
olma da þiddetin içselleþtirilmesinde
önemli bir faktör olarak karþýmýza
çýkmaktadýr. Ýþi olmayan kadýnlarýn %38'i,
gelir getiren bir iþte çalýþanlarýn %30'u bir
nedeni haklý bulurken, gelir getirmeyen
bir iþte çalýþanlarýn yaklaþýk %61'i þiddeti
bir nedenle haklý bulmaktadýr.
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
28 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Geliþmekte olan birçok ülkede çok sayýda
kadýn, erkeklerin þiddete baþvurmasýnýn
geçerli bir nedene dayandýðýna ve
erkeklerin eþlerini disiplin altýna alma
hakkýna sahip olduklarýna inanmaktadýr.
Erkeði þiddet kullanmaya iten nedenler
erkeðin sözünü dinlememek, karþýlýk
vermek, yemeði vaktinde hazýrlamamak,
para ya da kýz arkadaþlarýyla ilgili sorular
sormak ve cinsel iliþkiye girmeyi
reddetmek olarak ortaya çýkmaktadýr
(WHO, 2002). Bir dizi ülkedeki kadýnla
yapýlan bir araþtýrmanýn sonuçlarýna göre,
yakýn yaþam arkadaþlarý arasýndaki þiddet,
kadýnlar tarafýndan geniþ oranda kabul
görmektedir. Kadýnlar erkek kaynaklý
þiddeti bir bahaneyle gerekçelendirme
eðilimindedirler ve söz konusu þiddetin
normal olduðuna inanmaktadýrlar (WHO,
2005). Türkiye’de son dönemde yedi farklý
ilde yapýlan bir çalýþmaya göre kadýn ve
erkekler arasýnda kadýna karþý uygulanan
þiddete iliþkin tutumlarda bazý farklar olsa
da bunlar belirgin deðildir. Kadýnlarýn
%78’i kadýnýn þiddeti hiçbir koþulda hak
etmediðini düþünürken erkeklerde bu oran
%63’tür. Kadýna karþý þiddetin bazý
durumlarda meþru olabileceðini düþünen
erkeklerin oraný %18 iken, kadýnlarda bu
oran %7’dir. Yapýlan baþka çalýþmalar baþta
sadakatsizlik olmak üzere eþin emirlerine
karþý çýkma, cinsel iliþkiyi reddetme, yemek
yapmama ve çocuklara bakmamayý
þiddeti meþrulaþtýran nedenler arasýnda
göstermektedir (Ayata, 2006).
Arat ve Altýnay (2007) tarafýndan Türkiye
genelinde yapýlan bir çalýþmada kadýnlarýn
onda dokuzunun dayaðý haksýz bulduklarý
sonucu elde edilmiþtir. Ülke genelindeki
kadýnlarýn %11’i “bazý durumlarda
erkekler eþlerini dövebilirler” ifadesine
katýlmýþlardýr. Bu yüzde, Doðu Bölgesi
örnekleminde biraz daha yüksek (%14)
olarak saptanmýþtýr. Bu sonuçlar, aile
içinde kadýna yönelik þiddetin mazur
görülmesinde zaman içinde bir azalma
olduðu biçiminde yorumlanabilir ve bu
azalmada kadýna yönelik aile içi þiddete
karþý yapýlan çalýþmalarýn payýnýn olduðu
da söylenebilir.
Araþtýrmacýlarýn, halk arasýnda kadýna
yönelik aile içi þiddetle ilgili yaygýn olan,
ancak doðru olmayan inanýþlar ve bilgiler
hakkýnda farklý gruplandýrmalarý vardýr.
Örneðin Jacobson ve Gottman’a (1998)
göre, halk arasýnda yaygýn olan bazý yanlýþ
inanýþlar aþaðýdaki gibi sýralanmýþtýr.
1. “Hem erkekler hem de kadýnlar dayaða
baþvurur.” Ýnanýþa bakarak, eþleri tara-
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
fýndan dövülen erkekleri bulmak oldukça
zordur zira, erkekler genellikle fiziksel
olarak daha kuvvetlidirler ve daha da
önemlisi dayak sadece fiziksel saldýr-ganlýk
anlamý taþýmamakta; ayný zamanda
fiziksel þiddete baþvurarak kadýný kontrol
altýna alma, korkutma ve boyun eðdirme
amaçlarý taþýmaktadýr.
2. “Dayak atanlar birbirine benzer.” Ancak,
dayaða baþvuranlarý genel özelliklerle
tanýmlamak kolay deðildir zira, bu kiþiler
farklý özellikler barýndýrmaktadýrlar.
3. “Þiddet hiç bir zaman alkol veya madde
kullanýmýndan kaynaklanmaz.” Alkol ve
madde kullanýmýyla þiddet arasýndaki iliþki
karmaþýk bir yapýdadýr ve ikisi arasýnda
herhangi bir doðrudan iliþki mevcut
deðildir.
4. “Þiddet uygulayan kiþiler öfkelerini
kontrol edememektedirler.” Buna göre
þiddet uygulayanlarýn küçük bir bölümü
gerçekten de beyinlerdeki öfke merkezinin
bozukluðundan dolayý davranýþlarýný
kontrol edememektedir ve dolayýsýyla
düþünmeden ve kontrolsüz hareket
etmektedir. Ancak, genellikle þiddet içeren
hareketler isteyerek yapýlmaktadýr ve bir
tercihe iþaret etmektedir.
5. “Dayak zamanla ortadan kalkacaktýr.”
Þiddet kendi kendine çok nadiren kesilir
ve zaman içerisinde dursa dahi fiziksel
þiddet kadar üzerinde durulmayan
29
duygusal þiddet varlýðýný sürdürür.
6. “Psikoterapi, hapis cezasýndan daha
etkili bir tedavidir.” Bu durum hapisha-
nelerin mevcut kalabalýðýndan dolayý
hakimlerin hapis cezasýna alternatif
aramalarýndan kaynaklanmaktadýr. Ancak
ne yazýk ki mevcut tedavi programlarý çok
etkili deðildir ve fiziksel þiddeti önleme
ihtimalleri yüksek, duygusal þiddeti
önleme ihtimalleri ise çok düþüktür.
7. “Erkekleri daha çok kadýnlar kýþkýrtýr.”
Bu durum þiddet uygulayanlar ve
kamuoyunun bir kýsmý tarafýndan kabul
edilmektedir. Ancak yapýlan çalýþmalar,
birçok erkeðin eþlerinin neyi yapýp neyi
yapmadýðýna bakmaksýzýn fiziksel þiddete
baþvurduklarýný göstermektedir.
8. “Þiddetin yaþandýðý iliþkiyi devam
ettirmek kadýn için deliliktir.” Gerçekten
de birçok kadýn iliþkilerini sona erdirmekte
ve kocalarýný terk etmektedir; ancak bu
süreci takip etmeyen ve þiddet uygulayan
eþlerini terk edemeyenler deli veya
anormal deðillerdir. Þiddet içeren bir
iliþkiye girmek çýkmaktan daha kolaydýr,
çünkü, kadýnlar eþlerini terk ettikleri
zaman öldürülmekten ya da sakat
býrakýlmaktan korkmaktadýrlar. Ayrýca
eðer çocuk varsa iliþkiyi sonlandýrmak
daha da zorlaþmaktadýr zira, kadýnlar
çocuklarýný bir daha görememekle tehdit
edilmekte ve çocuklarýnýn geleceði için
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
30 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
endiþe duymaktadýrlar. Son olarak uzun
süredir devam eden fiziksel ve duygusal
þiddet sonrasýnda kadýnlarýn kendilerini
deðerli hissetme duygularý çok azalmak-
tadýr ve hayatta kalmak için eþlerine ihtiyaç
duyduklarýný düþünmeye baþlamak-
tadýrlar.
9. “Dayak yiyen kadýnlar davranýþlarýný
deðiþtirmek suretiyle buna bir son
verebilirler.” Þiddeti durdurmak failin
sorumluluðudur ve kadýnýn ne yapýp ne
yapmadýðýna baðlý olmaksýzýn erkek þiddet
uygulamaktadýr.
10. “Erkekler kadýnlarý neden döver?
sorusunun cevabý yoktur.” Bu baðlamda
erkeklerin þiddet içeren davranýþlarýný
açýklamaya çalýþan birçok sosyal kuram
mevcuttur ancak, bu karmaþýk bir konu
niteliðindedir. Asýl önemli husus, her
toplumda þiddeti yaygýn bir olgu haline
getiren tarihi, siyasi ve sosyo - ekonomik
koþullarýn anlaþýlmasýdýr. Kadýnlarýn tarih
içerisinde boyun eðmeleri ve ataerkil kültür
bu analizin en önemli kýsýmlarýný
oluþturmaktadýr.
Baþka bir ayrýma göre yanlýþ inanýþlar
þöyledir:
1. Bunlardan ilki, aile içi þiddetin o kadar
da fazla olmadýðý düþüncesidir. Ýstatistikler
aile içi þiddetin oldukça yoðun olduðunu
göstermektedir.
2. Ýkincisi, aile içi þiddetin düþük sosyo -
ekonomik düzeydekilerin sorunu olduðu
fikridir. Oysa polis kayýtlarý, þiddete maruz
kalanlara hizmet veren merkezler,
akademik çalýþmalar ýrk ve kültüre
bakmaksýzýn her sosyo-ekonomik
düzeyde aile içi þiddetin görüldüðünü
göstermektedir.
3. Üçüncü yanlýþ inanýþ, evdeki þiddetin
esas sorumlusunun alkol ve ilaçlarýn
olduðu anlayýþýdýr. Bunlar, þiddeti artýrýcý
olabilir ancak, alkol ve ilaç sadece davranýþ-
lara bulunan bir mazerettir. Aile içi þiddet
ile madde kullanýmý, ayrý olarak ele
alýnmasý ve ayrý tedavi edilmesi gereken
iki ayrý sorundur.
4. Son olarak dövülen kadýnýn bundan
hoþlandýðý, aksi taktirde evi terk etmesi
gerektiði anlayýþýdýr. Kadýnlarýn evi terk
edememelerinin nedenleri sýklýkla ekono-
mik ve sosyal gerçeklere dayanýr. Sýðýnma
evleri doluysa, aile, arkadaþlar, iþ yeri
yeterince destekleyici deðilse kadýn tek
baþýna kira, saðlýk sigortasý, vb. ödeye-
meyeceði için evi terk edemeyebilir. Diðer
bazý yanlýþ inanýþlara göre, þiddet sadece
problemli ailelerde görülür ve þiddet aile
içi bir meseledir. Ayrýca, “þiddete maruz
kalan kadýný ayýrt etmek kolaydýr ve
kadýnlar dövülmek ister” biçiminde de
bazý yanlýþ görüþler vardýr (wvcadv.org,
2004).
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
Bazý diðer anlayýþlar kültürle de baðlan-
týlýdýr. Kadýna yönelik þiddet tarihsel ve
kültürel belli deðer ve standartlarýn
ifadesidir. Sosyal ve siyasi kurumlar
kadýnlarýn baðýmlýlýðýný ve kadýna yönelik
þiddeti beslemektedir. Bazý kültürel
uygulamalar ve gelenekler, özellikle de
“saflýk” ve “namus” kavramlarýna baðlý
olanlar, kadýna yönelik þiddeti açýklamak
veya mazur göstermek için kullanýlmak-
tadýr. Kadýna yönelik þiddetin önlenmesi
için bu yanlýþ inanýþlarla mücadele
edilmesi gerekir.
Kadýnlara yönelik þiddet ve ayrýmcýlýk
birbirleriyle çok yakýndan baðlantýlýdýr.
Nitekim, Kadýnlara Yönelik Ayrýmcýlýðýn
Önlenmesi Komitesi’nin (CEDAW) 19 sayýlý
Genel Tavsiyesi, toplumsal cinsiyete dayalý
þiddetin, kadýnlarýn kendi insan haklarýn-
dan yararlanmasýný aðýr þekilde etkileyen
bir ayrýmcýlýk biçimi olduðunu belirt-
mektedir. Kadýnlara yönelik ayrýmcýlýk
doðumda baþlamaktadýr. Bazý bölgelerde
aileler yeni doðan kýzlarýný takas eder ve
genç kýzlarý küçük yaþta evlenmeye
zorlarlar. Eðitim alanýnda erkek çocuklara
oranla daha az sayýda kýz çocuðu okula
gider ve yüksek öðrenime devam eder.
Yetiþkin yaþamýnda kadýnlar evde, çevre-
lerinde ve iþ yerlerinde ayrýmcý muame-
leyle karþýlaþýrlar. Dolayýsýyla erkeklerin
kadýnlardan daha deðerli olduðu ve kýz
31
çocuklarýn eðitim almalarýnýn çok da
gerekli olmadýðý biçimindeki kültürel
anlayýþlar kadýnlara yönelik þiddet için
bazý yanlýþ inanýþlara da yol açabil-
mektedir.
Kadýnlara yönelik þiddet evrensel olmakla
birlikte, birçok kadýn etnik kökeni, sýnýfý,
kültürü, cinsel kimliði ya da HIV/AIDS
olmasý nedeniyle de hedef seçilmektedir.
Sýklýkla kadýna yönelik þiddette kültürel
bazý deðerler, gelenek ve görenekler
gerekçe olarak gösterilmektedir. Oysa ki
kültürün kadýna yönelik þiddet için
mazeret olamayacaðý ýsrarla vurgulan-
maktadýr. Ataerkil yapýnýn kadýný kontrol
etme adýna þiddeti desteklediði düþünül-
mektedir. Erkek egemen yapýda kadýnlara
yönelik deðerler ve toplumsal kurallar da
onlar tarafýndan daha fazla kontrol
edilmektedir. Bu yapýda erkeklerin “sahip
olduklarý kadýnlarý” kontrol etme adýna
þiddet hoþ görülebilir. Bazý kültürel
normlar ve uygulamalar kadýný güçlen-
dirmeye ve kadýnýn haklarýný iyileþtirmeye
yönelikken, gelenekler, görenekler ve dini
deðerler de sýklýkla kadýna yönelik þiddete
bahane olarak kullanýlýr. Çocuk yaþta
evlilik, illa erkek çocuk sahibi olma isteði,
vb. Elbette bir ülkedeki kültür ülkenin her
yerinde aynýlýk göstermez. Son zaman-
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
32 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
larda kültürün kadýna uygulanan þiddetin
mazereti olamayacaðýna iliþkin çalýþmalar
artmýþtýr.
Kültür, kadýna yönelik þiddetin mazereti olamaz.
3.5 Aile Ýçi Þiddete Maruz Kalanlarýn ve
Þiddeti Gerçekleþtirenlerin Genel
Özellikleri
3.5.1 Aile Ýçi Þiddete Maruz Kalanlarýn
Genel Özellikleri
Aile içi þiddete maruz kalanlarýn
%90’dan fazlasýný çocuklar ve kadýnlar
oluþturmaktadýr (Güneri, 1996, Aktaran:
Ekizceleroðlu ve Zeyrekli, 2007). Her kadýn,
kadýn olmasý sebebiyle þiddete uðrama
açýsýndan özel risk grubundadýr. Kadýna
yönelik þiddet dünyanýn her yerinde
yaygýndýr ve pek çok mekanizma aracýlý-
ðýyla meþrulaþtýrýlmaktadýr. Bu tür þiddet
renk, sosyo-ekonomik statü, ýrk, din gibi
faktörlerden baðýmsýz olarak mevcuttur.
Ancak bazý kadýnlar daha fazla risk altýnda
olabilmektedirler. Kýz çocuklar, engelliler,
mülteciler, göçmenler, seks ticaretine
zorlanan kadýnlar ve kýz çocuklar ile yaþlý
kadýnlar þiddet açýsýndan daha yüksek risk
altýndadýrlar. Bunlarýn yaný sýra:
•Düþük sosyo-ekonomik gruplardaki
kadýnlarla daha az sosyal desteði olanlarýn
fiziksel þiddete uðrama olasýlýklarý
yüksektir (Burton ve ark, 2000).
•Kocasýndan boþanmýþ veya ayrýlmýþ
olanlarda hayat boyu fiziksel þiddet görme
yüzdesi %78’e varmaktadýr (Altýnay ve
Arat, 2007).
•Fiziksel þiddet iki eþin de eþit gelir
getirdikleri ortamda en düþük iken,
kadýnýn eþinden daha yüksek gelire sahip
olduðu grupta fiziksel þiddet sýklýðý %60’ýn
üzerine çýkmaktadýr (Altýnay ve Arat 2007).
•Kendi annesi babasý tarafýndan dövül-
müþ kadýnlar diðer kadýnlara kýyasla
yaþam boyu eþlerinden fiziksel þiddet
görme açýsýndan iki kat fazla risk
taþýmaktadýrlar (Altýnay ve Arat, 2007).
•18-60 yaþ aralýðýnda eðitimleri ilkokul
olanlarýn kadýnlarýn þiddet görme oraný
%40 ile en yüksek düzeydedir. En az
þiddete maruz kalan grup ise %7 ile
üniversite mezunlarýdýr (Durukan, 2005).
•Fiziksel bir engelinin olmasý halinde
kadýnlarýn psikolojik þiddete uðrama
olasýlýklarý %83’tür ( National Resource
Center on Domestic Violence, 1995).
•Ekonomik olarak kocalarýna baðýmlý olan
kadýnlar aile içi þiddete diðer kadýnlara
nazaran daha fazla maruz kalmaktadýrlar
(Hacýoðlu, 2006).
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
Dünyada ve ülkemizde kadýnlar bazý koþullarda
daha fazla þiddete uðramaktadýrlar. Dolayýsýyla
kadýnlarýn daha fazla þiddet görmelerine yol
açan bazý risk koþullarý vardýr. Bunlarý bilmek,
risk etmenlerini azaltmak ve risk altýndaki
kadýnlarý koruyacak programlar yapmak için
önemlidir.
Neden Kadýnlar Þiddet Uygulayan Eþleriyle
Yaþamaya Devam Ederler?
Yaygýn olan görüþün aksine þiddete maruz
kalan kadýn için evi terk etmek kolay
deðildir. Evi terk etme kararýnda kadýnýn
gidecek yerinin olmamasý çok önemli bir
etkendir. Kadýnlarý suskunluða, utanç ve
suçluluk duygularýna ve sosyal hizmet
veren kurumlara güvenmemeye iten bir
çok neden vardýr. Ancak, buna sebep olan
en önemli faktörler kadýnlarýn eþlerine
ekonomik yönden baðýmlý olmalarý ve
çocuklarýný kaybetme korkularýdýr (COE,
1998).
Kadýnlarýn kendilerine þiddet uygulayan
eþleri ile beraber yaþamaya devam
etmelerinin nedenlerinden biri, kadýnlarýn
aile içi þiddeti meþrulaþtýran deðerleri
içselleþtirmiþ olmalarý olarak deðerlen-
dirilmektedir. Faillerle yaþamaya devam
etmelerinin bir diðer sebebi de
çocuklarýdýr. Kadýnlar, çocuklarýnýn
ebeveynlerinin her ikisine de ihtiyaç
33
duyduklarýný düþünmekte ve çocuklarýnýn
hatýrýna söz dinler görünmeye ve sabýrlý
olmaya çaba sarf etmektedirler.
Þiddete maruz kalan kadýnlar umutlarýný
korumak, kocalarýndan uzak durmak ve
onaylayýcý olmak gibi taktikler kullanmak-
tadýrlar. Eþlerini þiddet uygulamaya
yöneltecek davranýþlardan uzak durmayý
denemektedirler. Yasal müdahaleyi seçme
yoluna nadiren baþvuran kadýnlar buna
neden olarak, konut imkanlarýnýn ve gerek
ekonomik gerekse aile ve arkadaþ deste-
ðinin olmamasýný göstermektedirler.
Kadýnlarýn Kendilerine Þiddet Uygulayan
Erkeklerle Yaþamayý Sürdürmelerinin
Bazý Nedenleri
• Çocuklar
• Düþük kendilik saygýsý
• Ýnkar / büyütmeme, önemsizleþtirme
• Þiddeti uygulayanýn gücü, etkisi, zenginliði
• Sýðýnma evlerinin eksikliði
(gidecek yerin olmamasý)
• Yasal konularda danýþýlacak kiþi azlýðý
• Bir anlamda azýnlýk olma (dil, yaþ, engellilik,
mülteci olma, vb.)
• Sosyal desteklerinin olmamasý
• Eþin deðiþme sözleri
• Parasal desteðin olmamasý
• Yeterli yasal müdahalenin olmamasý
• Dini inanýþlar ve öneriler
• Deðiþiklikten korkma
• Aileyi bir arada tutma isteði
• Duygusal baðýmlýlýk
Kaynak: wvcadv.org, 2004
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
34 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
3.5.2 Aile Ýçi Þiddeti Gerçekleþtirenlerin
Genel Özellikleri
Þiddet kadýnlar ya da erkekler tarafýndan
gerçekleþtirilebilmektedir. Eþlerinden
þiddet gören ve karþýlýk veremeyen
kadýnlar arasýnda, çocuklarýna yönelik
þiddet görülebilmektedir. Aile içinde
kadýnlarýn diðer kadýnlara uyguladýklarý
þiddet de buna eklenebilir. Kayýnvalide ya
da eþin kýz kardeþi tarafýndan uygulanan
sözel, duygusal, psikolojik bazen de fiziksel
þiddet olaylarýna da rastlanmaktadýr.
Erkeklere þiddet uygulayan kadýnlara
iliþkin olaylara ise son derece nadir olarak
rastlanmaktadýr (Örn. Hürriyet, 22 Haziran
2002; Milliyet, 23 Eylül 2004; Milliyet, 30
Kasým 2006). Güler ve arkadaþlarý (2005)
tarafýndan yapýlan çalýþmaya katýlan
kadýnlar en fazla þiddet uygulayanlarýn
aðýrlýklý olarak erkekler olduðunu
belirtmiþler ve yaklaþýk %7’lik bir oranda
kadýnlarýn da þiddet uyguladýklarýný ifade
etmiþlerdir. Bir baþka çalýþmada aile içi
þiddeti uygulayanlarýn %95’inin erkek
olduðuna iliþkin bulgular elde edilmiþtir
(Güneri, 1996, Aktaran: Ekizceleroðlu ve
Zeyrekli, 2007). Bu araþtýrma sonuçlarý,
kadýna yönelik þiddetin erkekler tarafýndan
olduðunu göstermektedir.
Þiddeti gerçekleþtirenlerin özelliklerine
bakýldýðýnda bazý ilginç sonuçlar görülür.
Aslýnda erkeklerin kadýnlara þiddet
uygulamalarý sadece tek bir erkek tipiyle
açýklanabilecek kadar basit deðildir. Her
sosyo-ekonomik düzeyde, her gelir
düzeyinde, saðlýklý ve hasta olanlar
arasýnda, eðitimsiz ve eðitimliler arasýnda,
tüm dünya ülkelerinde kadýna yönelik
þiddete rastlanmaktadýr. Yine de bazý
deðiþkenlerin görece þiddet uygulayanlarýn
profilinden söz ederken öne çýkabildiði
görülmektedir. Bazý çalýþmalarda þiddeti
uygulayan taraf olarak erkeklere odaklanýl-
dýðýnda, genellikle ailelerinde þiddet
maðduru olmuþ ya da þiddet olaylarýna
tanýk olmuþ erkekler olduklarý belirtil-
mektedir. Alkol tüketim oranýyla dayak
arasýnda doðrudan bir iliþki olmamakla
beraber alkolik olma þiddetin bir nedeni
olarak görülmektedir (McHugh ve Frieze,
2006). Fröscl ve Löv (1995) tarafýndan
yürütülen çalýþmalarda þiddeti uygula-
yanlarýn çocukluklarýna iliþkin iki temel
yapý bulunmuþtur. Bunlardan ilki liderlik
iþlevi olan bir babanýn yokluðu iken,
ikincisi aþýrý ataerkil bir aile yapýsýna sahip
olma biçiminde açýklanmaktadýr (Aktaran:
Çýtak, 2007). Ayný yazarlar, þiddete yatkýn
kiþilerin genel olarak evin dýþýnda da içinde
 K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T R Ý S K Ý N Ý A R T I R A N F A K T Ö R L E R
de þiddet uygularken, aile içi þiddet
uygulayanlarýn öyle olmayabileceklerini
belirtmektedirler.
Erkeðin eðitim seviyesi düþtükçe eþlerini
dövme oranlarý artmaktaysa da yapýlan
çalýþmalar eþlerini sürekli döven ve arada
bir döven erkeklerle ilgili çalýþma sonuçlarý
dikkate deðerdir. Yapýlan eski bir çalýþmada
kronik olarak eþlerini dövenlerin 20-34
yaþlarýnda, iþsiz ya da mavi yakalý iþlerde
çalýþan, alkol ya da ilaç baðýmlýlýðý olan
kiþiler olduðu bulunmuþtur (Roberts, 1987,
Aktaran: Roberts, 2006).
Yeni bir çalýþmada ise, arada bir þiddet
uygulayanlarla sürekli uygulayanlar
arasýnda farklar bulunmuþtur. Sürekli
olarak eþlerini dövenlerin düþük eðitime
sahip olduklarý; %40’nýn liseyi terk ettiði,
%40’tan fazlasýnýn lise mezunu olduðu,
çoðunun düþük gelire sahip olduðu elde
edilen verilerdendir; ancak, arada bir
dayak atanlarýn yaklaþýk %60’ýnýn orta
sýnýf ve orta-üst sýnýfa mensup, geliri yüksek
ve çoðunun da üniversite mezunu olduðu
sonucu bulunmuþtur (Roberts, 2006).
Yapýlan bazý çalýþmalar þiddet uygulayan
erkeklerin ciddi olarak eþlerine baðýmlý
olduklarýný, ancak bunun farkýnda olma-
35
dýklarýný göstermektedir. Þiddet uygulayan
kiþi, bunu eþini kontrol etmeye ve güç
saðlamaya yönelik davranarak göster-
mektedir.
Yapýlan çalýþmalar, þiddeti gerçekleþtiren
erkeklerin göründüklerinin aksine çok
zayýf, kolay yaralanabilir ve baðýmlý
olabildiklerini göstermiþtir. Terk edilmek-
ten, eþini kaybetmekten çok korkan, aþýrý
kýskanç olma özelliði gösteren bu kiþilerin,
ev dýþý yaþamlarýndaki iliþkilerinde bir
problemleri yokmuþ gibi görünmelerine
raðmen, temel sosyal beceri eksiklikleri
olduðunu ortaya koyan çalýþmalar vardýr
(Gelles ve Conte,1990, Aktaran: Iþýloðlu,
2006).
Çýtak’ýn (2007) Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddet
Eðitim Materyalinden alýnan bilgilere göre,
þiddet uygulayanlarýn bazý taktikleri vardýr
ve bunlardan biri davranýþa “Bu benim
geleneðimde var, ana-babamdan böyle
gördüm, vb.” gibi akýlcý mazeretler
bulmaya çalýþmaktýr. “Ben böyle bir
davranýþta bulunmadým.”, “En azýndan
dövmüyorum.” , “Ben kadýn dövecek biri
deðilim.” gibi açýklamalarla sorunu inkar
etmek bir baþka taktiktir. Kýzgýnlýðýný
kontrol edemediðini, kavgalardan sonra
harika seks yaþadýklarýný, tüm çiftlerin
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
36 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
benzeri yaþantýlarý olduðunu söyleyerek
sorunun ciddiyetini inkar etmekten baþka,
sorunun sorumluluðunu almamak gibi bir
taktik de uygulanabilmektedir. Bu taktikte
þiddeti uygulayan “Benimle öyle konuþma-
masý gerektiðini biliyordu.” “O istedi.”
“Bana ters bakmayacaktý.” gibi sözlerle
sorumluluk almamaya çalýþmaktadýr. Bir
baþka taktik de, kiþi bir daha þiddet
uygulayabilme olasýlýðýný görmezden
gelmekte ve “Dersimi aldým, bir daha asla.”
“Bana ne oldu o an bilmiyorum.” gibi
açýklamalar yapabilmektedir.
Moderos (1995), çok tehlikeli olabilecek
þiddet uygulayýcýlarýn genel özelliklerini
anlayabilmek için üç farklý profilden oluþan
bir sýnýflandýrma yapmýþtýr (Aktaran: Çýtak,
2007). Aþaðýda bu sýnýflama ve açýklamalarý
yer almaktadýr.
1. Bunlardan ilki, kýskanç, baskýcý þiddet
uygulayýcýsýdýr. Bu profildekilerin özellikleri
þunlardýr: Eþinden ayrýlmayý asla kabul
etmeme, patolojik derecede kýskanç olma,
akýl dýþý suçlamalarda bulunma, mutlak
kontrol etme isteði gösterme, eþ ya da
çocuklarý öldürme ya da intihar tehditleri
savurma, ayrýlýk olsa da tehditleri
sürdürme.
2. Ýkinci profil olan sadist þiddet uygula-
yýcýnýn özellikleri þunlardýr: Güç ve intikam
saplantýsý, nörotik kiþilik, kadýnlarý hor
görme, iþkence gibi güçlü þiddet yollarýný
tercih etme, yaralanmaya ve psikolojik
hasarlara yol açan þiddet eylemlerinde
bulunma, birdenbire hiçbir iþaret verme-
den þiddet uygulama, poliste kaydý
olmayacak kadar toplumda saygýn bir
kiþilik gösterme.
3. En tehlikeli þiddet uygulayýcýsý özellikleri
ise þunlardýr: Þiddete aþýrý yatkýn olma,
erkekliðinin sorgulanmasýna abartýlý bir
duyarlýlýk gösterme, sürekli gücünü
gösterme isteði duyma, poliste kayýtlý olma,
þiddet uygulananýn direnmesi halinde
çileden çýkma, otorite sembolü kiþilere
karþý kavgacý tavýr gösterme.
Þiddete maruz kalanlarýn ve þiddet
uygulayanlarýn özelliklerinin bilinmesinin
birkaç yararý vardýr. Þiddet görenin/þiddete
uðrayanýn güvenliði için onu eðitmek, daha
güvenli bir yere yerleþtirmek için þiddete
maruz kalaný ayýrt edebilmemiz gerekir. Benzer
biçimde þiddet uygulayan ve þiddeti daha da
tehlikeli boyutlarda gerçekleþtirme potansiyeli
olanlarý tanýmak bir an evvel harekete geçmek
konusunda ipucu görevi görecektir.

Kadýna Yönelik Aile Ýçi
Þiddetin Bedeli
Yaþam üzerindeki bir dizi olumsuz etkileri
nedeniyle aile içi þiddetin önemli bir halk
saðlýðý sorunu olduðundan (Paksoy-
Erbaydar, 2008) daha önce de söz
edilmiþti. Þiddetin, þiddete maruz kalana
da þiddeti gerçekleþtirene de bazý etkileri
olmaktadýr. Þiddeti gerçekleþtiren de þiddet
sýrasýnda ve sonrasýnda bazý bedensel
etkiler yaþamaktadýr. Þiddet sýrasýnda
yaþanan öfke ve harcanan güç nedeniyle
kalp atýþlarýnda hýzlanma, tansiyonun
artmasý gibi; þiddet gerçekleþtikten sonra
stres yaþama, suçlu hissetme, sorunun
çözülmediðini fark etme gibi belirtiler
yaþanmaktadýr.
Kadýna yönelik þiddet ayný zamanda,
kadýnýn insan haklarýnýn ihlalidir, baþka
deyiþle kadýnýn yaþama ve kendini
güvende hissetme, fiziksel ve ruhsal
saðlýðýný üst düzeyde tutma, eðitim, iþ ve
sosyal hayata katýlma haklarýnýn elinden
alýnmasý anlamýna gelir. Fiziksel þiddetin
sonuçlarý en görünür olanlardýr ancak,
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T Ý N B E D E L Ý
37
þiddete maruz kalanýn depresyona
girmesi ve benzeri ruh saðlýðýný ilgilendiren
sonuçlarý da iyi bilinmektedir. Þiddetin
sonuçlarý bilinmekle birlikte þiddete
maruz kalanlarýn çoðu deneyimlerini
paylaþmamaktadýr. Kadýnlarýn maruz
kaldýklarý þiddetin her türlüsü farklý
olumsuz etkilere yol açsa da fiziksel þiddet,
fiziksel sorunlara yol açmasý bakýmýndan
en yaralayýcý olanýdýr (Akýn ve Paksoy,
2008).
Kadýnlarýn aile içi þiddet nedeniyle
yaþadýklarý bir dizi fiziksel ve psikolojik
saðlýk sorunlarý vardýr. Bunlardan bazýlarý
yaralanma, kronik aðrýlar, sindirim sistemi
bozukluklarý ve cinsel yolla bulaþan
hastalýklar da dahil olmak üzere üreme
organlarýyla ilgili sorunlardýr. Bunun
yanýnda psikolojik olarak depresyon, kaygý,
travma sonrasý stres bozukluðu, düþük
benlik deðeri, uyku ve iþtah bozukluklarý,
intihar düþünceleri ve psikosomatik
rahatsýzlýklar da rastlanan sorunlardandýr.
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
38 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
DS֒nün 1996 tarihli bir dokümanýna göre,
kadýna yönelik aile içi þiddetin ölümcül ve
ölümcül olmayan sonuçlarý mevcuttur
(WHO, 1996). Kadýna yönelik aile içi
þiddetin ölümcül sonuçlarý açýsýndan ev
içi þiddetle ilgili cinayetlere bakýldýðýnda,
yýlda yaklaþýk iki bin kadýnýn dayak
atandan ayrýlmaya, boþanmaya çalýþtýðý
dönemde öldürüldüðü görülmektedir
(Roberts, 2006).
Þiddetin ölümcül olmayan sonuçlarý
arasýnda fiziksel saðlýðý ilgilendiren
sonuçlar yer almaktadýr: Yaralanma,
istenmeyen hamilelik, jinekolojik sorunlar,
cinsel yolla bulaþan hastalýklar - HIV/AIDS
dahil - çocuk düþürme, kronik leðen kemiði
aðrýlarý, baþ aðrýsý, astým ve kiþinin kendi
saðlýðýna zararlý davranýþlar (sigara,
korunmasýz cinsel iliþki gibi). Her yýl
yaklaþýk 1,5-2 milyon kadýn ev içi þiddet
dolayýsýyla acil týbbi bakýma gereksinim
duymaktadýr. Bunlara, alkol ve ilaç
kullanýmý, kürtaj, yüksek tecavüz riski,
intihar giriþimi, çürükler, sýyrýklar ve
yýrtýklar da eklenebilir (Roberts, 2006).
Yanýkekrem ve arkadaþlarý (2007), fiziksel
ve cinsel þiddete maruz kalan kadýnlarýn,
yukarýdaki belirtilere ek olarak kronik aðrý
sendromlarý, rahatsýz edici baðýrsak
sorunlarý, boþaltým sistemi enfeksiyonlarý
yaþadýklarýný ve fiziksel iþlevlerinde azalma
gösterdiklerini belirtmektedirler.
Þiddetin ölümcül olmayan bir diðer
sonucu ise ruh saðlýðý ile ilgilidir:
Depresyon, kaygý, korku, kendini deðersiz
bulma, kendini suçlama, kendine zarar
verici davranýþlar gösterme, çaresizlik,
cinsel iþlev bozukluðu, yeme ve uyku
sorunlarý, panik atak, post travmatik stres
bozukluðu, stresle baþa çýkamama, madde
baðýmlýlýðý geliþtirme ve saplantý sorunlarý,
vb. Bunlarýn yaný sýra, paranoid bozuk-
luklar, somatik belirtiler ve fobiler de bu
listede yer almaktadýr (Yanýkekrem ve ark.,
2007). Ýstanbul Týp Fakültesinde psikiyatri
kliniklerine gelen kadýnlarla yapýlan
çalýþmada, baþvuruda bulunan 80
kadýndan 74’ünün aile içi þiddete maruz
kalanlar olduðu bulunmuþtur (Arýkan ve
ark., 1989, Aktaran: Yanýkekrem ve ark.,
2007). Aile içi þiddetin ölümcül sonuçlarý
ise, intihar, cinayet, anne ölümleri, namus
bahanesiyle cinayetler ve HIV/AIDS olarak
ortaya çýkmaktadýr.
Herhangi bir türdeki þiddete maruz kalmýþ
kadýnlarýn kendilerini korumak için
harekete geçememeleri, “dövülen kadýn
sendromu” olarak adlandýrýlmaktadýr
(Walker, 2000, Aktaran: Edwards ve ark., 2006).

Bu sendrom kadýnlarýn psikolojik durum-
larýyla yakýndan iliþkilidir. Aile içi þiddete
uðramýþ kadýnlar, sýklýkla bu durumu
saklama eðilimindedirler. Tacize uðramýþ
kadýnlar, bazen hak ettiklerini düþünerek,
kendilerini suçlama davranýþý gösterirler.
Bu olumsuz düþünceler nedeniyle kendine
çok kýzma, kendini küçümseyici fikirlere
sahip olma, durumu deðiþtirebilmek ve
kontrol edebilmek konusunda çaresizlik
duygularý yaþama eðilimindedirler.
Literatürde kiþiler arasý þiddet ile kiþiler
arasý travma eþ anlamlý kullanýlmaktadýr
(Hegadoren ve ark., 2006). Bu anlamda,
aile içi þiddete maruz kalan kadýnlar
travma sonrasý stres bozukluklarý
yaþamaktadýrlar. Þiddet ne kadar uzun
sürer ve ne kadar þiddetli olursa travma
sonrasý stres de o kadar yoðun olmaktadýr.
Travma bazý durumlarda yeniden
yaþanabilir. Örneðin, anýlar bazen bu
kadýnlara yeniden ayný deneyimi
yaþýyorlarmýþ gibi hissettirebilir. Kadýn,
tekrarlayan ve acý dolu rüyalar görebilir,
travmatik yaþantýyý anýmsatan uyarýcýlar
karþýsýnda ayný tepkileri verebilir.
Kadýna yönelik aile içi þiddet sonucu,
kiþinin benlik duygusu, diðerlerine güven
duyma ve dünyanýn güvenli ve önceden
tahmin edilebilir (yordanabilir) bir yer
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T Ý N B E D E L Ý
39
olduðuna iliþkin inançlarý zayýflar. Þiddeti
gerçekleþtiren de þiddete maruz kalan da
aslýnda suçluluk ve utanma duygularý
yaþar. Kendilerine “Neden bu bize (bana)
oluyor.” diye sorduklarýnda çocukça bir
tepkiyle “Kötü þeyler kötü insanlara olur.”
gibi açýklama yaparlar. Þiddete maruz
kalan kiþiler stresten kaçýnmak ya da baþa
çýkmak için daha önce de dile getirilen
ilaç ve alkol kullanýmý, yeme bozukluklarý
ve giderek artan fiziksel hastalýk riskinin
yanýnda kendini kesme, yaralama gibi
kendine zarar verici davranýþlara da
yönelirler (Springs ve Friedrich, 1992,
Aktaran: Hegadoren ve ark., 2006).
Ýnsanlardan kaçmak, yabancýlaþmak,
duygular açýsýndan küntleþme (kapanma)
yaþamak, geleceðe iliþkin umutlarýný
kaybetmek, beklentilerini azaltmak,
hýrçýnlýk, odaklanamama, aþýrý ürkek ve
hep tetikte olmak, yaþamdan zevk
alamamak, inkar etmeye benzer bir
unutkanlýk, þiddeti uygulayana ve kendine
destek olmayanlara öfke duymak da aile
içi þiddete maruz kalmýþ bir kadýnýn
gösterebileceði tepkiler arasýndadýr.
Sosyal ve ekonomik açýdan bakýldýðýnda
da aile içi þiddetin bazý sonuçlarý vardýr.
Þiddet nedeniyle kadýn topluma sosyal ve
ekonomik olarak katýlamaz. Ýþsiz ya da
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
40 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
düþük gelirli iþe sahip olan kadýnlarýn daha
fazla þiddete maruz kaldýðý görülmektedir.
Özellikle kadýn ticaretinin sonucu olarak
çocuklarýn ailelerinden ayrýlmalarý, eðitim
eksikliði, kadýnýn damgalanmasý gibi
sonuçlarý vardýr. Aile içi þiddetin olduðu
ailelerde büyüyen çocuklarýn davranýþsal
ve duygusal sorunlar yaþadýklarý
bilinmektedir. Sýklýkla korku dolu ve anti-
sosyal davranma eðilimi görülen bu
çocuklarda ayrýca daha fazla kaygý,
depresyon, daha saldýrgan davranýþlar,
düþük biliþsel beceriler ve okulu terk etme
görülebilmektedir.
Kadýna uygulanan þiddetin ekonomik
açýdan da, bazý sonuçlarý vardýr. Þiddete
maruz kalanýn ve þiddeti gerçekleþtirenin
ailesine ekonomik katkýda bulunmasý
zordur. Kadýna yönelik aile içi þiddet,
kadýnýn üretkenliðini, çalýþma olanaðýný
ve kapasitesini azaltýr, iþe devamsýzlýðýný
artýrýr ve iþinde ilerlemesini engeller; aile
içinde ekonomik kaynaklar üzerinde
kontrolünün olmamasýna yol açar.
Bunlarýn yaný sýra, kadýnýn saðlýk hizmet-
lerini ve sosyal hizmetleri kullaným sýklýðý
artar (Paksoy- Erbaydar, 2008). Bu durumun
kýsa ve uzun vadede birkaç tür bedeli
vardýr. Öncelikle kadýna yönelik þiddetle
ilgili hizmetlerin bedeli, ikincisi performans
ve üretim kaybýndan kaynaklanan dolaylý
bedeldir. Sonuncusu ise, insan olarak acý
çekme bedelidir.
Kanada’da kadýna yönelik aile þiddet
nedeniyle bir yýlda, yargý sistemi için 684
milyon, polis için 187 milyon ve eðitim ve
psikolojik yardým alma için 294 milyon
Kanada dolarý harcanmaktadýr. Ýngiltere
ve Kuzey Ýrlanda’da ev içi þiddet nedeniyle
yargý, saðlýk, sosyal hizmetler, barýnma,
yasal, kayýp gelirler için harcanan paranýn
23 milyar sterlin olduðu düþünülmektedir.
Buna benzer baþka ülkelerin verileri de
mevcuttur. Görüldüðü gibi kadýna yönelik
þiddetin maliyeti çok yüksektir.
Kadýnlarýn hamilelikleri sýrasýnda aile içi
þiddete maruz kalmalarýnýn daha farklý
sorunlara yol açtýðý bilinmektedir. Bu
sorunlar, düþük, erken doðum, zihinsel ve
fiziksel engeli çocuklar dünyaya getirme
olarak özetlenebilir. Ayrýca bireysel
sorunlarýn yaný sýra toplumsal sorunlar
da görülmektedir (Yanýkekrem ve ark,
2006, Aktaran: Yanýkekrem ve ark, 2007).
Kadýna yönelik aile içi þiddetin deðerlen-
dirilmesi çok zor olan bedelleri de vardýr.
Þiddetin þahidi olan çocuklarýn psikolojik
destek gereksinimlerinin olmasý, az eðitim

almalarý ve düþük gelirli iþlerde çalýþmalarý
gibi bedeller bunlardan bazýlarýdýr. Aile
içi þiddet yaygýn olarak kocanýn karýsýna
ya da ana babanýn çocuklarýna yönelik
olarak ortaya çýkmaktadýr. Sokaða ve suça
itilen, madde baðýmlýsý çocuklarýn
genellikle ihmal ve istismarýn olduðu
ailelerden geldikleri görülmektedir. Aile
içinde þiddete maruz kalan ya da tanýk
olan çocuk, duygusal, biliþsel ve davranýþsal
açýdan ciddi sorunlara sahip olabilmek-
tedir. Sokak, barýndýrdýðý onca riske
raðmen çocuklar için tercih edilen yer
haline gelebilmektedir. Aile içi þiddetin
yaygýn olduðu evlerde büyüyen çocuklarda
depresyon, isyankarlýk, içe kapanma,
aþaðýlýk duygusu yaþama gibi özellikler
geliþebilir. Hatta bu tip ailelerde, þiddeti
içselleþtirerek yetiþen çocuklar, saldýrgan,
intihar eðilimli, madde baðýmlýsý, suça
itilen ve gelecekte ihmal ve istismar eden
bireylere dönüþebilmektedirler (Yýldýz,
2007).
Evde ebeveynleri arasýndaki þiddete tanýk
olan çocuklar, ancak son zamanlarda
üzerinde durulan bir gruptur. Bu çocuklar
aile içi þiddette “sessiz”, “unutulmuþ” ve
“niyetlenilmemiþ” þiddete maruz kalanlar
olarak adandýrýlýr (Groves ve ark., 1993,
Aktaran: Edleson, 1999). Çocuklarýn çoðu,
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T Ý N B E D E L Ý
41
ailede þiddet varsa bunun ölümcül hale
geliþine tanýk olmazlar, ancak dövme gibi
olaylara daha sýklýkla tanýklýk ederler
(Edleson, 1999). Þiddet dolu bir olaya
“tanýklýk etmek” çocuklarýn deneyimlerini
açýklamaz. Çoðu çocuk çok travmatik
olaylarý tanýmlarken ne gördüðünden çok
ne iþittiðini anlatma eðilimindedir. Ganley
ve Schechter (1996), aile içi þiddeti
çocuklarýn farklý biçimlerde deneyim-
lediklerini belirtmektedirler. Bunlar anneyi
eve dönmeye zorlamak için çocuðu rehin
alma, kadýna þiddet uygularken çocuðu
bir tehdit unsuru gibi kullanma, çocuk
annesinin kucaðýndayken annenin itilip
kakýlmasý, çocuðun baba tarafýndan
anneyi incitirken izlemeye zorlanmasý,
çocuðun bir casus gibi kullanýlmasý gibi
durumlar olabilir.
Aile içi þiddete tanýklýk eden çocuklarda
görülen sorunlar üç ana grupta
toplanabilir: Davranýþsal ve duygu-sal
iþlevlerde bozulmalar (anti sosyal ve
saldýrgan davranýþlar, kaygý, depresyon,
düþük kendilik deðeri, öfkeli olma ve
ailedeki þiddeti model alma yoluyla
öðrenme ve uygulama), biliþsel iþlevlerde
ve tutumlarda bozulmalar (sözel ve sayýsal
becerilerde düþüklük, olgunlaþamama,
þiddete ve çatýþma çözme durumlarýna
yönelik tutumlarýn olumsuz / yetersiz
olmasý) ve fiziksel iþlev bozukluklarý
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
42 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
(psikosomatik belirtiler, fiziksel hastalýklar).
Dördüncü ana faktör olarak etkileri uzun
dönemde görünenler de vardýr. Suça
yönelimli olma, kendisinin de gelecekte
aile içi þiddet uygulama eðiliminde olmasý,
vb.
Kýz ve erkek çocuklar tanýk olduklarý aile
içi þiddete karþý farklý tepkiler göster-
mektedir. Erkekler dýþa dönüþ, düþmanlýk
gibi sorunlar yaþarken kýzlar sorunu
içselleþtirerek psikosomatik sorunlar
yaþamaktadýrlar. Bazý araþtýrmalarda
kýzlarýn da yaþlarý ilerledikçe daha
saldýrgan davrandýklarý bulunmuþtur
(Edleson, 1999). Aile içi þiddet uzun süredir
varsa, çocuklarda rastlanan sorunlar daha
fazla olmaktadýr. Çocuðun annesiyle iliþkisi
de çocuðun annesine yönelik aile içi
þiddetten nasýl etkileneceðini etkileyen
unsurlardandýr.
Þiddetin psikolojik, fiziksel, ekonomik, sosyal
boyutlarda bedelleri vardýr ve bazý bedellerin
hesaplanmasý çok zordur. Aile içi þiddete tanýk
olan çocuk ve gençlerin de yaþadýklarý bir dizi
sorun vardýr.

Kadýna Yönelik Aile Ýçi
Þiddetle Mücadele
5.1 Þiddete Maruz Kalan Kadýnlara Nasýl
Destek Olabiliriz?
Þiddete maruz kalanlara sosyal, yasal,
psikolojik olarak nasýl destek olabileceðimiz
sorusunun yanýtý, hangi kimlikle þiddete
maruz kalanlarla ilgileneceðimize baðlý
olarak farklýlaþýr. Herhangi bir vatandaþ
olarak, komþu olarak yapacaklarýmýz ile
profesyonel olarak yapacaklarýmýz farklýlýk
göstermektedir. Þiddete maruz kalana
destek olmak, þikayet etmesine yardýmcý
olmak ya da onun adýna þikayet etmek
gibi davranýþlar sýradan bir vatandaþýn
yapabilecekleri iken, profesyonel olarak
sýðýnmaevinde çalýþanlarýn, sosyal çalýþma-
cýlarýn, polislerin, saðlýk çalýþanlarýnýn,
hukukçularýn ona haklarýnýn olduðunu
bildirmek, sýðýnacaðý bir yer ayarlamak
gibi farklý yardým kanallarý vardýr. Þiddete
maruz kalan kiþiye can güvenliðini saðlaya-
bilmesi için güvenlik planý hazýrlamasýný
söylemek ve ona bu konuda yardýmcý
olmak yapýlabilecek yardýmlardan biridir.
Kiþinin çocuklarýnýn olup olmamasý,
evlerinin konumu gibi koþullarýn dikkate
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T L E M Ü C A D E L E
43
alýnmasý gerektiði için herkesin güvenlik
planý kiþisel olmak durumundadýr. Plan
oluþturulurken planda yer almasý gereken
unsurlar vardýr:
1. Þiddet anýnda, þiddet olasýlýðý olduðunda
kaçabilmek için tüm yönleri önceden
düþünmek, (kapýlar, pencereler, bodrum
penceresi, merdivenler, vb.) ve provasýný
yapmak.
2. Gidilecek yeri seçmek. Koþulsuzca kabul
edileceði ve güvende olacaðý bir ev (anne
babasýnýn, arkadaþý ya da akrabasýnýn),
bir otel ya da sýðýnmaevi.
3. Bir acil durum çantasý hazýrlamak. Taksi
için para, kýyafetler, yedek ev ve araba
anahtarlarý, nüfus kaðýdý, ilaçlar ve
reçetelerin kopyalarý, kredi kartlarý, adres
defteri, yasal belgeler, deðerli mücevherler,
sahip olduklarý para ve mal varlýðýný
gösteren belgeler, vb. Bu çanta evde ya da
güvenilen bir komþuda, arkadaþ ya da
akrabada saklanabilir. Çok önemli kaðýtlar
bankalarýn kasalarýna konabilir.
4. Bireysel bir banka hesabý açtýrmak.
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
44 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
5. Þiddet uygulayanýn etrafýnda silahlarýn
ya da kesici aletlerin olduðu (mutfak gibi)
yerlerde tartýþmaktan kaçýnmak.
6. Aile içi þiddet olduðunda arayabileceði
numaralarý bilmek. Oralarý arayarak yasal
haklarýný, olanaklarý öðrenmek.
7. Güvenlik planýný aylýk olarak gözden
geçirmek (Collins, 2004).
Güvenlik Planý Yapýlýrken Kadýnýn
Yanýna Almasý Önerilebilecekler
Kimlik - Çocuklarýn kimlikleri
Okul, aþý ve saðlýk belgeleri - Para, kredi kartlarý
Çocuklarýn oyuncaklarý ya da battaniyeleri-
Ýlaçlar, ehliyet, adres, telefon defteri,
Ev-kira belgeleri
Sigorta belgeleri - Saðlýk belgeleri
Anahtarlar
Güvenlik planý yapýlýrken farklý yollar da
izlenebilmektedir. Ekte Amerika Birleþik
Devletleri’nde Ulusal Aile Ýçi ve Cinsel
Þiddet Merkezi (National Center on
Domestic and Sexual Violence-NCDSV)
çalýþmalarýnda kullanýlan bir form bulun-
maktadýr. Þiddete maruz kalan ya da
uðrama olasýlýðý olan kiþiye Güvenlik Planý
Formu verilerek, kiþinin kendi koþulla-
rýna göre bir plan yapmasý beklenmektedir
(www.ncdsv.org/publications_safetyplan
s.html). Þiddete maruz kalan kadýnlara
þiddet anýnda neler yapabileceðinin
öðretilmesi, kendisinin ve çocuklarýn zarar
görmemeleri ve güvende olmalarý için
planlama önerileri de getirilmektedir
(domesticviolence.org, 2008; www.ncdsv.
org, 2008).
Herhangi bir vatandaþ olarak da yapýla-
bilecekler vardýr. Her þeyden önce duyarsýz
olmamak, þiddeti göz ardý etmemek
gereklidir. ‘Aile arasýna girilmez,’ gibi
anlayýþlara kapýlmamak da önemlidir. Bu
çerçevede yapýlabilecekler kýsaca þu
þekilde sýralanabilir:
•Eðer aile içi þiddet görülür ya da iþitilirse
polise bildirmek.
•Aile içi þiddete karþý etraftakilerle
konuþmak.
•Bir komþu, arkadaþ, çalýþan, evden biri
þiddete uðrarsa, aile içi þiddete karþý kiþisel
tepkimizi ortaya koymak.
•Aile içi þiddet varsa komþularý, hýrsýz-
lýktan ya da diðer suçlardan korur gibi
kollamak.
•Etrafta þiddete uðradýðý düþünülen biri
varsa ona destek olmak.
•Diðer insanlarýn aile içi þiddete duyar-
lýlýðýný artýrmak için iþ yerine, baðlý olunan
meslek örgütüne, vb. konu uzmaný
konuþmacý çaðýrmak.
•Aile içi þiddete yönelik hizmet sunan
sýðýnmaevlerini ve psikolojik danýþma
programlarýný desteklemek.

Þiddete maruz kalana yardým eden profes-
yonellerin, yasal geliþmeler, mesleki olarak
yapmasý gerekenler, þiddete maruz
kalanlara nasýl davranýlmasý ve nereye
yönlendirilmesi gerektiði konularýnda bilgi
sahibi olmasý gerekmektedir. Örneðin
kadýn sýðýnmaevlerinin ve danýþma
merkezlerinin telefonlarýnýn ve kadýn
danýþma merkezlerinin adreslerinin
bilinmesi gibi. Elbette gizlilik gereði þiddeti
uygulayanlara sýðýnma evlerinin telefon
numaralarý ve adreslerini asla vermemek
koþuluyla.
5. 2 Yasal Destekler
Þiddetle mücadelede destek alýnabilecek
yasal dayanaklar þunlardýr:
a ) Anayasa’nýn (2004) 10’uncu maddesi,
“Kadýnlar ve erkekler eþit haklara sahiptir.
Devlet bu eþitliðin yaþama geçmesini
saðlamakla yükümlüdür.”; 41. maddesi,
“Aile Türk toplumunun temelidir” ifade-
sinden sonra “ve eþler arasýnda eþitliðe
dayanýr.” demektedir
b) Yeni Türk Medeni Kanunu (2002):
Medeni Kanun yeni þekliyle kadýn-erkek
eþitliðini gözeten, cinsiyet ayrýmcýlýðýna
son veren, kadýnlarý aile ve toplum
içerisinde erkekler ile eþit kýlan, kadýn
emeðini deðerlendiren bir düzenlemedir.
c) 4320 sayýlý Ailenin Korunmasýna Dair
Kanun (1998):
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T L E M Ü C A D E L E
45
4320 sayýlý Ailenin Korunmasýna Dair
Kanun 14 Ocak 1998’te yürürlüðe
girmiþtir. Uygulamalar deðerlendirilerek
bazý deðiþiklikler yapýlmýþ ve deðiþiklikleri
içeren 5636 sayýlý Kanun 4 Mayýs 2007
tarih ve 26512 sayýlý Resmi Gazete’de
yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Bu
kanunun temel amacý, aile içinde þiddet
uygulayan bireyi ortak yaþam alanýndan
uzaklaþtýrarak ve diðer birtakým tedbirleri
uygulamaya koyarak aile içi þiddeti
önlemektir. 4320 sayýlý Kanun Türkiye’de,
devletin aile içi þiddete karþý olduðunu,
maðdurlara ve onlarýn korunmasýna
öncelik veren bir yaklaþýma sahip
bulunduðunu ortaya koyan en önemli
yasal düzenlemedir. Kanun’un gerekçeleri,
aile içi þiddete iliþkin temel yaklaþýmý
ortaya koymak açýsýndan çok önemlidir.
Genel Gerekçe’de öngörülenler þunlardýr:
•Aile toplumun temelidir. (Anayasa,
md.41) Ailenin saðlýðý, toplumun var
oluþunu ve yarýnlara güçlü bir biçimde
uzanmasýný doðrudan etkiler.
•Aile içi þiddet, toplum için tehlikedir,
toplum bünyesinde derin ve kalýcý izler
býrakýr. Birey açýsýndan da tehlikeli
sonuçlar yaratýr. Sevgi, þefkat ve merhamet
beklediði kiþiden þiddete maruz kalan
maðdurun ruhi yapýsýnda hayatý boyunca
silinmesi zor izler kalýr.
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
46 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
•Aile içi þiddet olaylarý toplumumuzu
sarsar boyutlara ulaþmýþtýr.
•Aile içi þiddet olaylarýna daha çok anne
ve çocuklar maruz kalýyor.
• Devlet, ailenin huzur ve refahý ile özellikle
ananýn ve çocuklarýn korunmasý için
gerekli tedbirleri almakla görevlidir
(Anayasa, md.41). O halde, aile içi þiddetten
maðdur olan kadýný koruyucu yasal
tedbirlerin alýnmasý zorunludur.
Kanun, eþlerden birinin veya çocuklarýn
veya ayný çatý altýnda yaþayan diðer aile
bireylerinden birinin veya mahkemece
ayrýlýk kararý verilen veya yasal olarak ayrý
yaþama hakký olan veya evli olmalarýna
raðmen fiilen ayrý yaþayan aile bireyle-
rinden birinin aile içi þiddete maruz
kaldýðýný kendilerinin veya Cumhuriyet
baþsavcýlýðýnýn bildirmesi üzerine aile
mahkemesi hakimi tarafýndan takdir
edilecek tedbirleri düzenlemektedir. Söz
konusu kanuna göre, þiddet uygulayan eþ
veya diðer aile bireyinin, ayný zamanda
ailenin geçimini saðlayan yahut katkýda
bulunan kiþi olmasý halinde hakim bu
konuda maðdurlarýn yaþam düzeyini
dikkate alarak, daha önce Türk Medeni
Kanunu hükümlerine göre nafakaya
hükmedilmemiþ olmasý koþuluyla
herhangi bir talep olmasa dahi tedbir
nafakasýna hükmedebilmektedir. Tedbir
kararýnýn uygulanmasý Cumhuriyet
savcýlýðýnca, genel kolluk kuvvetleri
marifetiyle izlenmektedir ve aleyhine
koruma kararý verilen kiþinin karara
uymadýðýnýn tespit edilmesi halinde genel
kolluk kuvvetleri tarafýndan resen soruþ-
turma yapýlmakta ve evrak en kýsa
zamanda Cumhuriyet baþsavcýlýðýna inti-
kal ettirilmektedir. Cumhuriyet baþsav-
cýlýðý koruma kararýna uymayan eþ ve aile
bireyleri hakkýnda Sulh Ceza Mahkeme-
sinde kamu davasý açar. 4320 sayýlý
Kanunda 5636 sayýlý Kanun’la yapýlan
deðiþiklikler þunlardýr:
•Kapsam geniþletilmiþtir. Sadece ayný
çatý altýnda yaþayan eþler deðil, ayný çatý
altýnda yaþayan diðer aile bireyleri ile ayný
çatý altýnda yaþamayan, boþanma veya
ayrýlýk nedeniyle ayrý konutlarda bulunan
bireyler ve evli olmalarýna raðmen fiilen
ayrý yaþayan aile bireyleri ve çocuklar da
kanundan yararlanabilmektedir. Hakkýnda
tedbir kararý alýnabilecekler açýsýndan
sadece “kusurlu eþ” deðil, “kusurlu diðer
aile bireyleri” hakkýnda da tedbir kararý
alýnabiliyor.
•“Oturduklarý eve” ifadesi “birlikte ya da
ayrý oturduklarý eve”, “evin eþe ve varsa
çocuklara tahsisi” ifadesi “aile bireylerine
tahsisi”ne, “ortak konuta gelmemesi”
ifadesi “maðdurun yaþamakta olduðu

konuta ya da iþyerine gelmemesi” þeklinde
düzeltilmiþtir.
•“Þiddet uygulayanýn saðlýk kuruluþuna
muayene ve tedavi için baþvurmasý”
eklenmiþtir. Böylece, þiddet uygulayan
bireyin herhangi bir rahatsýzlýðýnýn
bulunup bulunmadýðý tespit edilebilecek
ve tedavisi ile uyguladýðý veya uygulayacaðý
þiddet ortadan kaldýrýlabilecektir.
Tedbir nafakasý, maðdurlarýn tedbir kararý
nede-niyle ekonomik sýkýntý çekmemeleri
için uygulanmaktadýr. Deðiþiklikle, zaten
nafaka alan þiddet maðdurlarýna mükerrer
nafaka ödenmesine engel olunmuþtur.
4320 sayýlý kanuna göre baþvurularda harç
uygulanmamaktadýr; infaz için yapýlan
icrai iþlemlerin de harca tabi olmayacaðýna
açýklýk getirilmiþtir. Tedbir kararýnýn genel
kolluk kuvvetleri ile uygulanacaðýna açýklýk
kazandýrýlmýþtýr. Bu kanunla, aile birliði
içinde oluþan sorunlarýn çözümü için
boþanma veya ceza verme yöntemine
doðrudan baþvurmadan bazý ara tedbir-
lerin uygulanmasý imkaný getirilmiþtir.
Ayrýca kanun, þiddete maruz kalan aile
üyelerinin boþanma sonuçlanýncaya kadar
korunmasý amacýna da hizmet etmektedir.
4320 sayýlý Kanun’la ilgili Yönetmelik:
Kanun’un uygulanmasýnda ortaya çýkan
sorunlarýn çözümünü kolaylaþtýrmak,
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T L E M Ü C A D E L E
47
hýzlandýrmak için 1 Mart 2008 tarihinde
yayýnlanmýþtýr. Yönetmelik aile içi þiddet,
þikâyet ve ihbar gibi kanunda geçen bazý
kavram ve sözcüklerin açýk tanýmýný
yaparak, alýnacak tedbirlerin içeriði
konusunda açýklýk getirmiþtir. Ayrýca
kararýn uygulanmasý ve uygulamanýn
izlenme biçimi konusunda yöntem
belirleyerek kolluðun görev alanýný
belirlemiþtir.
d) Yeni Ýþ Kanunu (2003):
Yeni Ýþ Kanununun getirdiði en önemli
ilerleme iþveren iþçi iliþkisinde cinsiyet
dahil hiçbir nedenle temel insan haklarý
bakýmýndan ayrým yapýlmayacaðýdýr.
e) Yeni Türk Ceza Kanunu (2005):
Yeni Türk Ceza Kanunu’nda cinsiyet eþitliði
ve kadýna karþý þiddet konusunda çaðdaþ
düzenlemeler yapýlmýþtýr. Cinsel suçlar,
iþyerinde cinsel taciz gibi bir dizi konuda
yenilik vardýr. Kadýna yönelik þiddet bir
suç olarak bildirilmektedir.
f) 2006/17 sayýlý Baþbakanlýk Genelgesi:
Çocuk ve kadýnlara yönelik þiddet
hareketleri ile töre ve namus cinayetlerinin
önlenmesi için alýnacak tedbirlerle ilgili
olarak Baþbakanlýk tarafýndan çýkarýlan
2006/17 sayýlý Genelge 4 Temmuz 2006
tarih ve 26218 sayýlý Resmi Gazete’de
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
48 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
yayýmlanarak yürürlüðe girmiþtir. Söz
konusu genelgede, çocuk ve kadýnlara
yönelik þiddet, töre ve namus cinayetlerine
iliþkin çözüm önerilerinin yaþama geçiril-
mesinde koordineli çalýþmasý gereken
kurumlar ve sorumluluklarý yer almaktadýr.
g) 2007/8 sayýlý Ýçiþleri Bakanlýðý
Koordinasyon Genelgesi:
2006/17 sayýlý Baþbakanlýk Genelgesi
hükümleri doðrultusunda uygulamada
yerine getirilmesi gereken hususlar
baðlamýnda bazý kurum ve kuruluþlar ile
il valiliklerinin neler yapmasý gerektiði
konusunda, Ýçiþleri Bakanlýðý’na baðlý Ýller
Ýdaresi Genel Müdürlüðü, Mahalli Ýdareler
Genel Müdürlüðü, Jandarma Genel Komu-
tanlýðý ve Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü
Genel Müdürlüðü, Baþbakanlýk SHÇEK
Genel Müdürlüðü ile koordineli bir þekilde
Emniyet Genel Müdürlüðü tarafýndan
hazýrlanan “Töre ve Namus Cinayetlerinin
Önlenmesine Yönelik Tedbirlerin
Koordinasyonu” konulu 11 Ocak 2007
tarih ve 2007/8 sayýlý genelge 81 Ýl Valiliðine
gönderilmiþtir.
5.3 Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle
Mücadele Çalýþmalarý
5.3.1 Uluslararasý Düzeyde Kadýna Yönelik
Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Çalýþmalarý
Uluslararasý ve ulusal düzeyde kadýna
yönelik aile içi þiddetle ilgili bir dizi
mücadele yapýlmaktadýr. Uluslararasý
çalýþmalar açýsýndan bakýldýðýnda, ilk kez
1993’te Viyana Ýnsan Haklarý Konfe-
ransý’nda kadýna yönelik þiddetin bir insan
haklarý ihlali olarak kabul edildiði görül-
mektedir (www.UN.org, 2008). Daha
önceleri bu konu bir sosyal ve halk saðlýðý
sorunu yerine aile içi sorun olarak ele
alýnýyordu. Öyle ki 1979 yýlýnda BM Genel
Kurulu tarafýndan onaylanan Kadýna
Yönelik Her Türlü Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi
Sözleþmesi’nin (CEDAW) maddeleri arasýna
kadýna yönelik þiddet dahil edilememiþti.
Bu durum 1992 yýlýnda CEDAW Komite-
sinin 19 Nolu Genel Tavsiye Kararý ile
giderilmiþtir (CEDAW General Recom-
mendation, 1992). Bunlarýn yaný sýra
dünyada bir dizi uluslararasý kurum ve
kuruluþ bu konuda çalýþmalarýný sürdür-
mektedir. Örneðin 1994 yýlýnda BM Ýnsan
Haklarý Komisyonu, Kadýna Yönelik Þiddet
Özel Raportörü seçmiþtir. Bu raportörler
yýllýk raporlar hazýrlamaktadýrlar. 1998
yýlýnda Ýnsan Haklarý Komisyonu tara-
fýndan kadýna yönelik þiddetin ortadan
kaldýrýlmasýna yönelik bir ilke kararý kabul
edilmiþtir. BM 1995 yýlýnda Pekin’de
toplanan Dünya Kadýn Konferansý’nda
kadýna yönelik þiddet konusunda ne
yapýlacaðýna iliþkin bir dizi tedbirin olduðu
Eylem Platformunu kabul etmiþtir. DSÖ

de 1997’de bir saðlýk sorunu olarak kadýna
yönelik þiddet konusunda ayrýntýlý bir
dosya hazýrlamýþtýr. Avrupa Konseyi, uzun
yýllardýr kadýna yönelik þiddet olgusuna
yönelik birçok giriþimde bulunmuþ,
konferanslar düzenlemiþ ve bazý ilke
kararlarý almýþtýr. Bir uzmanlar grubu ile
1997’de ayrýntýlý bir eylem planý hazýrlan-
mýþtýr. Avrupa Parlamentosu Kadýn Haklarý
ve Eþit Fýrsatlar Komitesi de çok faal olarak
çalýþmaktadýr.
5.3.2 Türkiye’de Kadýna Yönelik Aile Ýçi
Þiddetle Mücadele Çalýþmalarý
Türkiye’de özellikle 1980’lerden sonra
kadýna karþý þiddetle mücadele için
yürütülen kampanyalarla, kadýna yönelik
þiddet kamuoyu gündemine girmiþtir. Bu
konuda yürütülen ilk kampanya 1987
yýlýnda kadýn hareketi tarafýndan baþlatýlan
“Dayaða Hayýr!” kampanyasýdýr. Bu kam-
panyayý takip eden yýllarda sivil toplum
kuruluþlarý (STK) ve meslek örgütleri
tarafýndan ülke çapýnda “Kadýn Bakýþ
Açýsýndan Türk Ceza Kanunu Reformu
Kampanyasý” yürütülmüþtür. 25 Kasým
2004 tarihinden bugüne T.C. Baþbakanlýk
Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü (KSGM)
ve BM Nüfus Fonu iþbirliði ile yürütülen
"Kadýna Karþý Þiddete Son Kampanyasý"
çerçevesinde kamu kurum ve kuruluþlarý,
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T L E M Ü C A D E L E
49
özel sektör, medya kuruluþlarý, STK ve yerel
yönetimlerle iþbirliði yapýlarak, özellikle
erkeklerin bilinçlendirilmesi ve farkýndalýk
kazandýrýlmasýna çalýþýlmaktadýr.
1987’deki ilk kampanyanýn en önemli
sonuçlarý sýðýnmaevleri ve kadýn dayanýþ-
ma merkezlerinin ortaya çýkmasýdýr. Bu
sonuçlar, kadýn hareketinin kurumsal-
laþmasý için atýlan ilk adýmlardýr. Kadýn
sivil toplum kuruluþlarý için 2007 yýlý
kadýna yönelik þiddetle mücadelenin 20.
yýlý olmasý bakýmýndan son derece
önemlidir. Günümüzde hâlâ, kamuoyunda
duyarlýlýk yaratmak ve kadýnlarý þiddet ile
ilgili haklar ve imkanlar konusunda
bilgilendirmek açýsýndan, kadýn hareke-
tinin kadýna yönelik þiddetle mücadelesi
oldukça önemlidir (Kuloðlu, 2007). Bilindiði
üzere, kadýn sýðýnmaevleri ve danýþma
merkezlerinin çoðalmasý, kadýna yönelik
aile içi þiddetle mücadelede en önemli
unsurlardandýr. Ülkemizde þiddete maruz
kalan veya bu riski taþýyan kadýnlar için
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumu Genel Müdürlüðüne baðlý 25,
valiliklere, sivil toplum kuruluþlarýna ve
yerel yönetimlere baðlý 24 (bunlardan 2’si
insan ticareti maðdurlarýna açýktýr) olmak
üzere toplam 49 kadýn sýðýnmaevi hizmet
vermektedir (KSGM, 2008).
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
50 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Bu konuda STK da çalýþmalar yapmaktadýr.
1990 yýlýndan bu yana Mor Çatý Kadýn
Sýðýnaðý Vakfý, þiddete maruz kalan
kadýnlarla dayanýþma oluþturmaktadýr.
Vakýfta, þiddete maruz kalan kadýnlara
hukuki ve psikolojik destek verilmektedir.
Bunun yaný sýra, 1995-1999 yýllarý arasýnda
yürütülen, baðýmsýz Mor Çatý kadýn sýðýna-
ðýnýn kapatýlmasý üzerine “Sýðýnaklar
Açýlsýn” kampanyasý ve 1999 yýlýndan
sonra da “Þiddete Sýfýr Hoþgörü” kampan-
yasý yürütülmüþtür. Bu kampanyalardan
baþka, “Ekonomik Þiddete” karþý kampanya
ve 4320 sayýlý Kanunun uygulanmasý için
kampanya Mor Çatý tarafýndan yürütül-
müþtür. Mor Çatýnýn Beyoðlu Kaymakam-
lýðý ile yürütmekte olduðu bir kadýn sýðýnaðý
vardýr ve bu sýðýnakta kalan kadýnlara
saðlýk desteði, hukuki ve psikolojik yardým
saðlanmaktadýr.
Bir baþka STK olan Kadýn Dayanýþma Vakfý
da, kadýn dayanýþmasý ile kadýna yönelik
her türlü þiddetle mücadele etmektedir.
Bunun için danýþma merkezine gelen
kadýnlara, vakýf gönüllülerine ve meslek
elemanlarýna yönelik bilinç yükseltme
çalýþmalarý yapmaktadýr. Bunun yaný sýra
vakýf, aile içi þiddet konusunda kamu-
oyunu bilgilendirme, lobicilik ve savunu
faaliyetleri yürütmektedir. Vakfýn kadýna
yönelik þiddet konusunda çeþitli yayýnlarý
ve yürüttüðü çeþitli projeler mevcuttur.
Kadýn Dayanýþma Vakfý, Altýndað ve
Yenimahalle Belediyeleri ile iþbirliði
halinde Kadýn Danýþma Merkezi ve Kadýn
Sýðýnaðý kurma deneyimlerine de sahip
bir kurumdur (Iþýk, 2002, Akt. Kuloðlu,
2007). Bunlarýn yaný sýra Kadýn Merkezi
Vakfý (KA-MER), Kýrkörük Kadýna Yönelik
Þiddetle Mücadele Kooperatifi, Ege Kadýn
Dayanýþma Vakfý, Antalya Kadýn
Dayanýþma ve Danýþma Merkezi, Van
Kadýn Derneði, Ýstanbul Bilgi Üniversitesi
Ýnsan Haklarý Merkezi, Sosyal ve
Kriminolojik Araþtýrmalar Çalýþma Grubu
gibi bir dizi STK da kadýna yönelik aile içi
þiddetle ilgili çeþitli çalýþmalar yapmak-
tadýr.
2004 yýlýnda Hürriyet Gazetesi, Çaðdaþ
Eðitim Vakfý ve CNN Türk tarafýndan
ortaklaþa baþlatýlan “Aile Ýçi Þiddete Son”
kampanyasý ile aile içi þiddetin kadýn ve
çocuklar üzerindeki etkilerini ortaya
çýkarmak, toplumun her kesiminde aile
içi þiddeti ortadan kaldýrmak için hem
yurt içinde hem yurt dýþýnda toplantýlar,
eðitim çalýþmalarý gibi pek çok etkinlik
yürütülmektedir (Çakýr ve Üner, 2007). Bu
kampanya medyanýn da desteklediði
yapýsý nedeniyle önemlidir.

Kadýna yönelik aile içi þiddetle mücadele
KSGM’nin ana faaliyet alanlarýndan biridir.
2006/17 sayýlý Baþbakanlýk Genelgesi’ne
uygun olarak 2007 yýlýnda Baþbakanlýk
KSGM tarafýndan Kadýna Yönelik Aile Ýçi
Þiddet Ulusal Eylem Planý 2007-2010
hazýrlanmýþtýr.
Öte yandan, 2006/17 sayýlý Baþbakanlýk
Genelgesi kapsamýnda tespit edilen görev
ve sorumluluklarýn etkin ve süratli bir
þekilde hayata geçirilmesi için Ýçiþleri
Bakanlýðý 11 Ocak 2007 tarihinde tüm
valiliklere genelge göndererek çocuk ve
kadýnlara yönelik þiddet hareketleri ile töre
ve namus cinayetlerinin önlenmesi
konularýnda yürütülmesi gereken çalýþma-
larý belirtmiþtir. Adalet Bakanlýðý, 4320
sayýlý Ailenin Korunmasýna Dair Kanun’un
daha etkin biçimde uygulanmasýný
saðlamak amacýyla, tüm hakim ve
savcýlara yönelik 1 Ocak 2006 tarih ve 35
sayýlý genelgeyi yayýnlamýþtýr.
Yasal alanda yürütülen çalýþmalarýn yaný
sýra, KSGM, Genelkurmay Baþkanlýðý ile
iþbirliði yapmýþ, vatani görevini yapmakta
olan er ve erbaþlara yönelik yurttaþlýk
sevgisi eðitim programýna “kadýn-erkek
eþitliði, kadýnýn insan haklarý, kadýna
yönelik þiddet, töre ve namus cinayet-
lerinin önlenmesi” konularý dahil edilmiþtir.
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T L E M Ü C A D E L E
51
Bu konuya iliþkin yazýlý ve görsel materyal
KSGM tarafýndan hazýrlanmýþtýr. Türkiye
Giyim Sanayicileri Derneði ile iþbirliði
yapýlarak, erkek giyim ürünlerinin firma
/ marka - fiyat etiketlerinin yanýnda “Kadýna
Karþý Þiddete Son” ifadeli etiketlerle satýþa
sunulmasý saðlanmýþtýr. Kadýna yönelik
þiddet, töre ve namus cinayetleri konula-
rýnda kamuoyunda farkýndalýk ve
duyarlýlýk yaratmak için Baþbakan ile
Kadýn, Aile ve Çocuktan Sorumlu Devlet
Bakaný’nýn yer aldýðý spot film hazýr-
lanmýþtýr.
Kadýna yönelik aile içi þiddet konusunda
kamuoyunda farkýndalýk ve duyarlýlýk
oluþturmak için yürütülen çalýþmalarýn
yaný sýra, bu alanda hizmet sunan kamu
personeline (kolluk kuvvetleri, yargý
organlarý ve saðlýk kuruluþlarýnda çalýþan
ve sosyal hizmet alanýnda görev yapan
personel) yönelik hizmet içi eðitim
programlarý yürütülmektedir. Bu kapsam-
da, Ýçiþleri Bakaný ve Kadýn ve Aileden
Sorumlu Devlet Bakaný tarafýndan, 26
Aralýk 2006 tarihinde þiddet maðduru
kadýnlar için ilk baþvuru yerleri olan polis
merkezleri ve karakollarda çalýþan yaklaþýk
40.400 emniyet teþkilatý personelinin
eðitimine yönelik bir protokol imzalan-
mýþtýr. “Kadýna Karþý Þiddetin Önlenmesinde
Polisin Rolü ve Uygulanacak Prosedürler
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
52 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
Eðitimi Programý” kadýna karþý þiddet,
toplumsal cinsiyet eþitliði, þiddet maðdur-
larýna yaklaþým tarzý, 4320 sayýlý Ailenin
Korunmasýna Dair Kanun ve diðer ilgili
kanunlarýn uygulanmasý konularýný
kapsamaktadýr.
Adalet Bakanlýðý, hakim ve savcýlara hizmet
içi eðitim programlarýnda kadýna karþý
þiddet konularý ile 4320 sayýlý Ailenin
Korunmasýna Dair Kanun’a da yer
vermektedir.
Saðlýk Bakanlýðý, 3 Ocak 2008 tarihinde
yapýlan bir protokolle saðlýk personelinin
katýlacaðý Aile Ýçi Þiddetle Mücadelede
Saðlýk Hizmetleri konusunda eðiticilerin
eðitilmesini ve bilahare 60.000 saðlýk
personelinin eðitilmesini planla-mýþtýr.
Ayrýca, Saðlýk Bakanlýðýnca acil serviste
çalýþan ebe, hemþire ve saðlýk memurlarýna
yönelik Acil Bakým Hemþireliði Kursu
kapsamýnda “Þiddete Maruz Kalma,
Pediatrik Aciller ve Bakýmý” baþlýklý on
saatlik ders programý uygulanmaktadýr.
Diyanet Ýþleri Baþkanlýðý hizmet içi eðitim
programlarýnda KSGM ile iþbirliði içinde
“Kadýn Haklarý Açýsýndan Yeni Türk Medeni
Kanunu, Töre ve Namus Cinayetleri ve
Toplumsal Cinsiyet Eþitliði” konularýna yer
vermektedir.
13 Temmuz 2005 tarihinde yayýmlanarak
yürürlüðe giren 5393 sayýlý Belediyeler
Kanunu ile Büyükþehir Belediyeleri ile
nüfusu 50 bini geçen belediyelere kadýn
ve çocuklar için koruma evleri açma
yükümlülüðü getirilmiþtir.
Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme
Kurumu’na (SHÇEK) baðlý toplam 70
“Toplum Merkezi”nde aile içi þiddete
uðramýþ kadýnlara da hizmet verilmek-
tedir. Merkezin temel amaçlarý doðrul-
tusunda kadýnlara psikolojik, hukuksal
danýþmanlýk ve ekonomik yardýmlar
yapýlmakta, kadýn konuk evlerinde kalma
talepleri deðerlendirilerek ilgili birimlere
yönlendirilmektedir.
2005 yýlý Türkiye - Avrupa Birliði Katýlým
Öncesi Mali Ýþbirliði Programý kapsamýnda,
KSGM’nin sorumlu kuruluþ olduðu ve
2007–2008 yýllarýný kapsayan “Toplumsal
Cinsiyet Eþitliðinin Yaygýnlaþtýrýlmasý
Projesi (Promoting Gender Equality)”
baþlatýlmýþtýr. Projenin “Kadýna Karþý Aile
Ýçi Þiddetle Mücadele” baþlýklý ikinci
bileþeninde; kadýna karþý aile içi þiddetin
sebep ve sonuçlarý hakkýnda niteliksel ve
niceliksel bir araþtýrma yer almaktadýr.
Kadýna yönelik aile içi þiddetle mücadele
konusunda kapsamlý bir Ulusal Eylem
Planý geliþtirilmesi, bu alanda ülkenin

gösterdiði deðiþimleri izlemek üzere bir
veri tabaný modeli oluþturulmasý, hizmet
modelleri, çeþitli bilinçlendirme ve hizmet-
içi eðitim program modülleri geliþtirilmesi
yine proje kapsamýnda yer alan ana
faaliyet alanlarýdýr.
Türkiye’deki mücadeleye bakýldýðýnda 21
yýlda epey yol kat edildiði görülmektedir.
1987 yýlýndan bugüne gelen geliþmelere
bakýldýðýnda sadece kadýnlarýn mücadelesi
olarak baþlayan hareketin artýk pek çok
kurum ve kuruluþ aracýlýðý ile devlet ve
STK’lar düzeyine geniþlediði, yasal
desteklerin saðlanmaya baþladýðý, konuya
duyarlýk kazandýrmayý hedefleyen çalýþma-
larýn arttýðý, þiddete maruz kalanlarýn
güvenlikleri için açýlan sýðýnma evlerinin
artýrýlma çabalarýnýn hýzla devam ettiði
görülmektedir.
5.4 Þiddete Karþý Duyarlýlýk Programlarý
Birçok ülkede, kadýna yönelik þiddetle
mücadele konusunda bazý iyi ve umut
verici uygulamalar gerçekleþtirilmektedir.
Yenilikçi çalýþmalarýn çoðu STK tarafýndan
yapýlmakta ve bazý ülkelerde bu kuruluþlar
hükümetle iþbirliði halinde çalýþmaktadýr.
Uluslararasý ya da küresel baðlamda en
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T L E M Ü C A D E L E
53
iyi uygulamalarý tanýmlamak zordur.
Çünkü kadýnlara yönelik þiddet farklý
baðlamlarda, farklý biçimlerde ortaya
çýkabilmektedir. Dolayýsýyla iyi uygulama-
larýn genel kabul görmüþ ölçütleri yoktur.
Öte yandan dünyadaki iyi ve umut verici
uygulamalarýn bazý genel özellikleri vardýr.
Bu tür uygulamalarýn bazý ortak ilkeleri
aþaðýda gösterilmektedir:
•Þiddeti suç sayan açýk yasalarýn ve
politikalarýn varlýðý.
•Kadýna yönelik þiddetle mücadele
alanýnda çalýþan iyi eðitilmiþ ve etkili
personelin olmasý.
•Ýlgili tüm taraflarýn iþbirliðinin olmasý.
•Yerel sivil toplum örgütleriyle, kadýn grup-
larýyla, üniversitelerle ve profesyonellerle
yakýn iþbirliði kurulmasý.
Ýyi uygulamalar þiddetle mücadelenin hem
ulusal hem yerel düzeyde hayata
geçirilmesi, kadýnlarýn programlara
katýlýmýnýn saðlanmasý, polisleri, saðlýk
çalýþanlarýný ve yargý mensuplarýný
eðitmenin yaný sýra kurumsal kültürün
deðiþtirilmesi ve müdahalelerin diðer
sektörlerle eþgüdümlü hale getirilmesi gibi
bazý diðer temel ilkeleri de barýndýr-
maktadýr. Bir uygulamada tekrarla-
nabilirlik, sürdürülebilirlik, yenilik, amaca
uygunluk, yeterlilik, etkililik gibi noktalara
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
54 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET
bakmak gerekir. Kadýna yönelik þiddetle
mücadele eden hükümetler, sivil toplum
örgütleri ve kadýn haklarýyla ilgilenenler
þu üç alanda farklý yaklaþýmlar kullanýrlar:
Yasa ve yargý, hizmetlerin saðlanmasý ve
þiddetin önlenmesi.
5.5 Kadýna Yönelik Aile içi Þiddeti
Önlemeye Ýliþkin Öneriler
Önleme çabalarý üç kýsýmda ele alýnýr.
Bunlar, temel / birincil önleme, (daha
gerekleþmeden þiddetin önlenmesi), ikincil
önleme (þiddet gerçekleþtikten sonra
etkilerinin ve tekrarýnýn önlenmesi için
müdahale etme) ve üçüncül önleme
(þiddete maruz kalanlarýn uzun süreli
desteklenmeleri ve bakýlmalarý) olarak
adlandýrýlýr (Korkut, 2007). Birincil önleme
çalýþmalarý çok önemlidir; kadýna yönelik
þiddete karþý tutum deðiþikliðini, toplum-
daki kalýp yargýlara meydan okumayý,
kadýna yönelik þiddetin kabulünün
sonlandýrýlmasýný saðlamaya çalýþan
topluluklara destek olmayý; ayrýca
kadýnlarýn ekonomik ve politik olarak
güçlendirilmesini de gerektirir.
Hekimlerin mezuniyet öncesi ve sonrasý
eðitimlerinde aile iç þiddete yönelik
eðitilmeleri önemlidir (Ankara Tabip Odasý,
2002, Aktaran: Ekizceleroðlu ve Zeyrekli,
2007). STK’larýnýn çalýþmalarýnýn destek-
lenmesi, kadýnlarýn istihdam edilmeleri
ve okutulmalarý için yapýlan kampanyalarý
desteklemek (Ekizceleroðlu ve Zeyrekli,
2007), kadýn dayanýþma merkezlerini ve
kadýn sýðýnmaevlerini artýrmak, barolar
aracýlýðý ile hak ihlallerini izlemek, þiddete
maruz kalanlarý mutlaka belgelemek ve
hukuki yollara baþvurmalarýný saðlamak
(Ankara Tabip Odasý, 2002, Aktaran:
Ekizceleroðlu ve Zeyrekli, 2007) önleme
anlamýnda yapýlabilecek etkinliklerdendir.
Uslu (2007), kamusal televizyon ve radyo
kanallarýnýn kadýnlarýn haklarý konusunda
bilgilenmeleri ve bilinçlenmeleri için
programlar yapmalarý gerektiðini ifade
etmektedir.
STK’lar savunuculuk, farkýndalýðýn
artýrýlmasý ve toplumsal hareketlilik
aracýlýðý ile kadýna yönelik þiddetle ilgili
birincil önleme çalýþmalarýnýn öncülüðünü
yapmýþlardýr; þimdi hükümetler de bu
alanda giderek daha aktif hale gelmektedir.
Bu amaçla yasalarda kadýnlar lehine
deðiþiklikler gerçekleþtirilmiþ, 2006/17
sayýlý Baþbakanlýk Genelgesiyle sorumlu
olan ve iþbirliði yapmasý gereken kurum
ve kuruluþlar göreve çaðýrýlmýþtýr. Bu
baðlamda ilgili tüm taraflarýn katkýlarýyla
KSGM tarafýndan Ulusal Eylem Planý: 2007-
2010 hazýrlanmýþtýr.

Þiddeti Önlemede Umut Verici
Uygulamalar Ýçin Bazý Kýlavuz Ýlkeler
•Kadýna yönelik þiddetin önlenmesini tüm
programlarda ve politikalarda öncelikli
hale getirmek,
•Önleme çabalarýný tüm sektörlere
yaygýnlaþtýrmak,
•Önleme çalýþmalarýnda uzun dönem
sürecek yatýrýmlar için politik destek
araþtýrmak,
•Toplumsal cinsiyet eþitsizliðini önleme
stratejileri geliþtirmek,
•Önleme stratejilerini çok iyi tanýmlamak,
deðiþimin nasýl olacaðýnýn, sürecin nasýl
izleneceði ve deðerlendirileceðinin ana
hatlarýný belirlemek,
•Önleme çalýþmalarýnýn geliþtirilmesinde
þiddete maruz kalan ve þiddeti gerçek-
leþtirenlerin katýlýmýný saðlamak,
•Hükümet, STK’lar, iþ ve iþveren kuruluþ-
larý, yerel liderlerle beraber çalýþmak,
•Kadýnlara yönelik erkek þiddetini
önlemek için programlarýn geliþtirilmesi
ve uygulanmasýnda erkekleri de aktif
olarak iþin içinde tutmak,
•Kadýna yönelik þiddetin kabul edilemez
olduðunu ve bunu azaltmanýn bir
toplumsal sorumluluk olduðunu ýsrarla
vurgulamak,
•Kadýnýn güvenliðini artýrýcý ortamlarý
çoðaltmak, alternatif fiziksel ortamlar
K A D IN A Y Ö N E L Ý K A Ý L E Ý Ç Ý Þ Ý D D E T L E M Ü C A D E L E
55
oluþturmak,
•Önleme çalýþmalarýnýn bütüncül
olduðundan emin olmak, HIV/AIDS gibi
kadýnlar için kilit konularla baðlantý
kurmak, her türlü ayrýmcýlýðý dikkate
almak (WEMC, 2007).
Önleme Stratejileri
•Önleme çabalarý felsefesi itibarýyla,
insani, ekonomik ve pratiktir. Kadýna
yönelik þiddet, soruna neden olarak
düþünülen tüm bireysel, sosyal, yasal ve
ekonomik etmenler dikkate alýnarak, farklý
kurum ve kuruluþlarla iþbirliði yapýlarak
önlenebilir. Aile içi þiddeti önlemeye
çalýþýrken de bir dizi etkinliðin yapýlmasý
ve farklý stratejilerin kullanýlmasý gerek-
mektedir. Aþaðýda bu anlamda yapýlabile-
ceklerle ilgili öneriler yer almaktadýr.
•Savunuculuk faaliyetleri ve kampanyalar
yapmak: Kadýnlarýn ve erkeklerin bu
konuya duyarlýlýklarýný artýrmak amacýyla
konuþmalar yapmak, kadýnlarýn haklarýný
savunmak, bu konularda kampanyalar
düzenlemek. Kampanyalar, gösteriler
yapmak, yazýlý ve basýlý malzeme
hazýrlamak, radyo, televizyon ve interneti
kullanmak, toplantýlar düzenleme, filmler
aracýlýðý ile eðitici mesaj vermek gibi birçok
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
56 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET

yolla olabilir. Ýskoçya’da tecavüz, cinsel farkýndalýk gruplarý oluþturmak, bilgileri

taciz, aile içi þiddet ve çocuða cinsel taciz paylaþmak gibi.

konularýnda “Sýfýr Hoþgörü” adlý bir •Halkýn güvenliðini saðlamak: Kadýnlar

kampanya yürütülmektedir. için güvenli ortamlar oluþturmak, tehlikeli

yerleri tanýmlamak, kadýnlarýn yalnýz
• Erkeklerle çalýþmak: Kadýna yönelik
yolculuk yapmalarýný güvenli hale getirici
þiddeti azaltmak ve cinsiyet iliþkilerinin
önlemler almak, iþ yerlerinin güvenliðini
dönüþümünü saðlamak, erkeklerle
artýrmak.
çalýþýlmadýðý sürece baþarýlý olamaz. Bu
•Eðitim vermek ve kapasite oluþturmak:
nedenle askerlik, spor takýmlarý, iþ yerleri
Örgün eðitim þiddete karþý farkýndalýk
gibi örgütlü yerlerde kadýna karþý þiddete
kazanmada ve cinsiyet ayrýmcýlýðýný
karþý olan modeller oluþturulabilir. Ýþ, spor,
ortadan kaldýrmada anahtar rol oynaya-
sanat, vb. alanlarýnda tanýnmýþ erkeklerin
bilir. Eðitim programlarýna bu konular
kadýna yönelik þiddete karþý kampan-
yerleþtirilebilir. Okul temelli bir önleme
yalarda yer almalarý anlamlý olabilir.
çalýþmasý yapýlabilir ve öðrencilere aile içi
•Kitle iletiþim araçlarýný ve bilgi teknoloji-
þiddet konusunda farkýndalýk kazandý-
lerini kullanmak: Gazetecilerin, TV’de
racak beceriler öðretilebilir, farklý sorun
program yapanlarýn bu konularda eðitil-
çözme becerileri kazandýrabilir. Ýkinci tip
meleri büyük fark yaratabilir.
önleme çalýþmasý olarak, yaþadýðý ortamda
þiddet olan ya da risk altýnda bulunan
Müzisyenlerin bu konuda parçalar
çocuklarýn evleri ziyaret edilebilir, çocuklarý
yapmalarý kullanýlan yollardan bir
baþkasýdýr. Bu amaçla Ýnternet farklý destekleyici çalýþmalar yapýlabilir (WEMC,
biçimlerde kullanýlabilir: Ýnternette 2007).

Sonuç
Aile içi þiddete karþý duyarlýlýk geliþtirmek
ve baþkalarýnýn da geliþtirmesi için
çabalamak insan haklarýnýn geliþmesine
katký saðlar. Ülkemizde de aile içi þiddete
karþý her yaþ ve düzeydeki bireylere
duyarlýlýk kazandýrýcý programlarýn
artýrýlmasýnýn çok yararlý olacaðý açýktýr.
Duyarlýlýk geliþtirmenin, þu an karþý karþýya
olduðumuz olumsuz durumun ortadan
kaldýrýlmasýna katkýsý olabileceði gibi
önleyici rolü de olabilecektir. Önleme
çalýþmalarý, özellikle birincil önleme
SONUÇ
57
çalýþmalarý, risk altýndaki çocuklar, gençler,
kadýnlar, yetiþkinler, kýsacasý tüm insanlar
için özel koruyucu çevreler oluþturmaya,
yoksulluðun ve eðitimsizliðin zarar verici
sonuçlarýný azaltmaya, sosyal baþa çýkma
becerilerini öðretmeye, kendilik deðerini
artýrmaya, sosyal destek gruplarýnýn
geliþimini cesaretlendirmeye ve bu tür
etkinlikleri düzenlemeye odaklýdýr (Korkut,
2007). Eðitim Programlarý da bu konuda
yapýlan önleme ve mücadele etme
etkinliklerden biridir.
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
58 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET

EK
Aile Ýçi Þiddet Durumlarýnda Kiþiselleþtirilmiþ Güvenlik Planý

Ad soyad: ___________________________ Tarih:______________

Aþaðýdaki adýmlar, gelecekteki þiddet olasýlýðýna karþý kendimi hazýrlamak ve güvenliðimi saðlamaya
dayalý adýmlarý içermektedir. Eþimin/erkek arkadaþýmýn þiddetini kontrol edemesem de ona nasýl
karþýlýk vereceðimle ve kendimin ve çocuklarýmýn güvenliðini nasýl saðlayacaðýmla ilgili seçim
yapabilirim.

1. Adým: Þiddet varsa, önceden yapabileceklerim: Kadýnlar bu durumlarda farklý taktikler kullanýrlar.
Ben ise þu yollarý kullanabilirim.
A. Eðer evi terk etmeye karar verirsem, ….....…. yapacaðým
(Güvenliðim için neyi, nasýl yapacaðýmýn uygulamasýný yapacaðým. Hangi kapý, pencere, merdiven, vb).
B. Cüzdanýmý (ve arabanýn anahtarlarýný) kolayca ulaþabileceðim ……’ye koyabilirim.
C. Arkadaþým/komþum/kardeþim/annem-babam olan ……’dan evimizden þiddet olduðuna iþaret
eden þüpheli sesler gelirse polisi aramasýný isteyebilirim.
D. Çocuklarýma polise, itfaiyeye, acile nasýl telefon edebileceklerini öðretebilirim.
E. ………..’yi, çocuklarýma ve arkadaþlarýma karþý yardým getirmelerini istediðim zaman þifre olarak
kullanabilirim.
F. Eðer evi terk edersem, ……. ‘ye gidebilirim
G. Bu yollarý çocuklarýma da öðretebilirim.
H. Bir tartýþmanýn baþlayacaðýný hissettiðimde düþük riskli olan yerlere gideceðim (banyo, mutfak,
garaj, dýþarý kapýsý olmayan odalardan ve silah olabilecek nesnelerin olduðu yerlerden uzak
duracaðým).
I. Yargý ve sezgilerimi kullanacaðým. Eðer durum ciddileþirse, onu sakinleþtirmek için ne istiyorsa
onu vereceðim. Önce benim güvenliðim gelir.

2. Adým: Evi terk etmeye hazýrlanýrken yapabileceklerim: Ev terk edileceði zaman güvenlik için
çok iyi plan yapmak gerekir. Ben þu yollarý kullanabilirim.
A. Evden kolayca çýkabilmek için bir köþeye, yani ………e biraz para ve anahtarlardan birer örnek
býrakacaðým.
B. Önemli dokümanlar olan ………ýn fotokopilerini çektireceðim.
C. ……adlý bankaya kendi adýma hesap açtýracaðým.
D. Kendimi daha baðýmsýz hissetmek için …….. da yapabilirim.
E. Telefonla ararken adresimin belli olamayacaðý yollarý kullanacaðým.
F. Arkadaþlarým/kardeþlerim/annem- babam, vb. olan …… arayarak acil bir durum olduðunda
onlarda kalýp kalamayacaðýmý ya da bana borç para verip veremeyeceklerini soracaðým.
G. Yedek kýyafetlerin olduðu çantayý kaçma sýrasýnda kolayca alabileceðim …..ye koyacaðým.
H. Arada, her ….. da bir bu planýmý gözden geçireceðim.
I. Kaçma planýmýn provasýný yapacaðým ve bunu uygun biçimde çocuklarýmla da deneyeceðim.
 EKLER
59

Aile Ýçi Þiddet Durumlarýnda Kiþiselleþtirilmiþ Güvenlik Planý (devam)

3. Adým: Evimde güvenlik için yapacaklarým: Kadýnlar evlerindeki güvenliklerini artýrmak için bir
dizi yol deneyebilir. Hepsini bir kerede yapmak olanaksýz olabilir ancak, adým adým ilerlenebilir.
Güvenlik için gözden geçirebileceklerim ve yapabileceklerim:
A. Olabildiðince çabuk evin kapý ve pencere kilitlerini deðiþtirebilirim.
B. Tahta kapýyý çelik/metal kapýyla deðiþtirebilirim.
C. Fazladan kilitler, elektronik sistemler, vb. taktýrabilirim.
D. Eðer ‘eþim/erkek arkadaþým’ çocuklarýmý almaya gelirse, çocuklarýmýn beni ya da arkadaþým
... ….’ný nasýl arayacaklarýný öðretebilirim.
E. Çocuklarýmla ilgilenen kiþilere, ‘eþime/erkek arkadaþýma’ çocuklarýmý vermemelerini, ancak
aþaðýda adý yazan þu kiþilere verebileceklerini bildireceðim.
Okul yetkilisi:_______________ Bebek bakýcýsý:_________________________________
Öðretmen:__________________ Kurs öðretmeni:_______________Diðer:________________
F. Komþularým .... ……. ve arkadaþlarým ………. ‘a ‘eþimin/erkek arkadaþýmýn’ artýk bu evde yaþamadýðýný,
eve yaklaþýrsa polisi aramalarýný söyleyebilirim.

4. Adým: Ýþ yerinde ve kamuya açýk yerlerde güvenlik: Her kadýn kendi güvenliði için yardým
isteyebileceði kiþileri iyi düþünmelidir. Ben de þunlarý yapabilirim.
A. Ýþ yerindeki yöneticimi, güvenliði ve ……. bilgilendirebilirim.
B. Ýþ arkadaþlarýmdan iþ yerimde bana gelen telefonlara dikkat etmelerini isteyebilirim.
C. Ýþten çýkarken …… yapabilirim.
D. Eðer eve dönmek sorun olursa …. yapabilirim.
E. Eðer toplu ulaþým aracý kullanýyorsam … yapabilirim.
F. Her zamankinden farklý yerlerden alýþveriþ yapabilirim.

5. Adým: Ýlaç ya da alkol kullanýmý ve güvenlik: Bazý ilaçlar yasalken bazýlarý deðildir. Alkol kullanýmý
da yetiþkinlere yasak deðildir. Bunlarýn kullanýmý þiddet uygulayana bir mazeret verebilir. Bu
durumda yapýlabilecekler:
A. ‘Eþim/erkek arkadaþým’ kullanýyorsa …… yapabilirim.
B. Çocuklarýmýn güvenliði için …. yapabilirim.

6. Adým: Ruh saðlýðý ve güvenlik: Aile içi þiddet kadýnýn duygusal olarak çökmesine yol açabilir.
Yeniden ruh saðlýðýný kazanmak cesaret ve enerji gerektirir. Zorlu anlardan kaçýnmak için
yapýlabileceklerim:
A. Kendimi kötü hissettiðimde veya yeniden tacize uðrayacakmýþým gibi hissettiðimde
…..……………………….. yapabilirim.
B. ‘Eþimle/erkek arkadaþýmla’ yüz yüze ya da telefonla konuþmak zorunda olduðumda,…. yapabilirim.
C. “Yapabilirim” cümlesini kendime ve baþkalarýna karþý kullanabilirim.
D. Ne zaman biri beni kontrol etmeye kalksa kendime “ ………………. “ diyebilirim.
E. Kendimi daha güçlü hissetmek için ……… okuyabilirim.
F. Destek için ……… ve …….’ý arayabilirim.
G. Aile içi þiddetle ilgili gruplara ya da ….’e destek almak ve iliþkilerimi güçlendirmek için katýlabilirim.
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
60 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET

Aile Ýçi Þiddet Durumlarýnda Kiþiselleþtirilmiþ Güvenlik Planý (devam)

7. Adým: Evi terk ederken yanýma alýnacaklarýn listesi: Evi terk ederken kolayca alýnabilecek bir
yere býrakýlacak olan çantada bulunmasý gerekenlerin bir listesini yapmak önemlidir. Para, kýyafet,
önemli belgelerin kopyalarý, kimlikler, çocuklarýn okul, aþý gibi saðlýk kayýtlarý, ilaçlar, adres defteri,
anahtar, vb.

Bilmem gereken numaralar:

Polisin telefonu:.....................................................................................................................
Ýþ numaram: ..........................................................................................................................
Aile içi þiddetle ilgili birimlerin numaralarý: ................................................................

Hazýrladýðým bu güvenlik planýný güvenli ve ‘eþimin/erkek arkadaþýmýn’ ulaþamayacaðý bir yerde

tutacaðým.

Gözden geçirme tarihim: ....../....../..............

 K AY N A K Ç A
61

Terimler ve Kýsaltmalar
Kadýnlara yönelik þiddet: Birleþmiþ Milletler tarafýndan “ister kamusal isterse özel yaþamda
meydana gelsin, kadýnlara fiziksel, cinsel veya psikolojik acý veya ýstýrap veren veya verebilecek
olan cinsiyete dayanan bir eylem veya bu tür eylemlerle tehdit etme, zorlama veya keyfi olarak
özgürlükten yoksun býrakma” þeklinde tanýmlamaktadýr.
Toplumsal cinsiyet: Zaman içerisinde ve kültürlere göre deðiþiklik gösterebilen duygular,
deðerler, beklentiler, normlar, roller ve kurumlar bütünü olarak deðerlendirilebilir.
Femisit: Kadýnýn kadýn olduðu için öldürüldüðü cinayetler anlamýndadýr.
DSÖ Dünya Saðlýk Örgütü
BM Birleþmiþ Milletler
Amnesty Uluslararasý Af Örgütü
STK Sivil Toplum Kuruluþu
UNICEF Birleþmiþ Milletler Çocuklara Yardým Fonu
CEDAW Kadýnlara Yönelik Her Türlü Ayrýmcýlýðýn Önlenmesi Komitesi
KSGM T.C. Baþbakanlýk Kadýnýn Statüsü Genel Müdürlüðü

Kaynakça
1. Akýn A. ve Paksoy, N. (2007). Kadýna Yönelik Þiddete Saðlýk Boyutundan Bakmak, Kadýn
Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet Özel Sayýsý, 2 (4), 107-111
2. Altýnay A. ve Arat , Y. (2007). Türkiye’de Kadýna Yönelik Þiddet, TÜBÝTAK tarafýndan
desteklenen projenin raporu.
3. AMNESTY (2007). Aþaðýdaki adresten 22 Aralýk 2007 tarihinde alýnmýþtýr.
www.amnesty.org.tr/yeni/index.php?view=article&catid=70&id=306&option=com content
4. Arý Hareketi (2008). Kadýna Yönelik Þiddet Araþtýrmasý. Gençlerin Toplumsal Cinsiyet ve
Þiddet Algýlamalarý ve Tecrübeleri adlý araþtýrmanýn basýn raporu
5. Ayata, A. (2006). “Prof. Dr. Ayata kamuoyu yoklamalarýný deðerlendirdi.”
tsc.unfpa.org/protectingwomen/kamuoyu.htm adresinden 27 Mart 2008 tarihinde alýnmýþtýr.
6. Baltaþ Z ( 1996) Bir Saðlýk Sorunu Olarak Þiddet. IX. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel
Çalýþmalar Kitabý. Ýstanbul. Pastel Matbaasý. s.213-220
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
62 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET

7. Batý, U. (2007). Kelebek Etkisi: Televizyonun Aile Ýçi Þiddet Oluþumundaki Etkisini Sorgulamak,
Kadýn Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet Özel Sayýsý, 2 (4), 14-19
8. Bek M.G. ve Altun A. (2007) Medyada Aile Ýçi Þiddet Araþtýrmasý, Gazete Haberlerinde Aile
Ýçi Þiddetin Temsili: Haberlerin Nicel Analizi (Özet); yayýnlanmamýþ rapor. Ankara Ü. Ýletiþim
Fakültesi Gazetecilik Bölümü
9. Birleþmiþ Milletler (2008). Birleþmiþ Milletler Kadýnlara Yönelik Þiddetin Önlenmesi Bildirgesi’
http://www.bmkadinhaklari.org/unjp/web/gozlem.aspx?sayfaNo=31 18 Þubat 2008
10. Büker S. ve Eziler-Kýran, A. (1999). Reklamlarda Kadýna Yönelik Þiddet, Þiddetin Nesnesi
Kadýn, Alan Yayýncýlýk
11. Burton, B., Duvvury, N. ve Varia N. (2000). Justice, Change and Human Rights: International
Research and Responses to Domestic Violence. Synthesis Paper of Promoting Women in
Development (PROWID) Project. www.ircv.org.docs.domesticviolencesynthesis.pdf
sayfasýndan 4 Mart 2008 tarihinde alýnmýþtýr.
12. Bütün, C., Sözen, S. ve Tok, E. (2003). Ölümle Sonuçlanan Kadýnlara Yönelik Þiddetin
Deðerlendirilmesi, Konferans Tebliðleri, Adli Týp Enstitüsü, Ýstanbul, Eylül 2003  
13. Çakýr, B. ve Üner, S. (2007). Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetin Önlenmesi Eylem Planý Ulusal
Veri Tabaný Ve Bilgi Sistemi Geliþtirme Projesi: Durum Deðerlendirme Ve Türkiye Ýçin Model
Önerisi
14. CEDAW General Recommendation n. 19 (1992). 12 Þubat 2008 tarihinde aþaðýdaki adresten
alýnmýþtýr. http://www.legislationline.org/legislation.php?tid=99&lid=4712
15. Cinsel Saðlýk Enstitüsü ve Derneði (2006). Türkiye’de Cinsel Þiddet Artýyor. www.cinseltip.org
adresinden 2 Mart 2008 tarihinde alýnmýþtýr.
16. Çýtak, T. (2007). 22-23 Kasým 2007 Kadýna Yönelik Aile içi Þiddet Eðitim Programý notlarý.
Woman Against Violence Europe.
17. Clemens, P., Hietala, J.R., Rytter, M.J., Schmidt , R.A. ve Reese D.J. (1999). Risk of domestic
violence after flood impact: Effects of social support, age, and history of domestic violence
Volume 7, Issue 2, 1999, P. 199-206
18. CNVC (2008). The Center for Nonviolent Communication. 18 Þubat 2008 tarihinde bu
adresten alýnmýþtýr.
19. COE (1998). Ending Domestic Violence: Actions and Measures. Proceedings of the Forum.
Bucharest (Romania). 26-28 November
 K AY N A K Ç A
63

20. Collins, L. (2000). “But What Can I Do?” Helping Victims of Domestic Violence. Teacher to
Teacher: Enhancing Adult Literacy in the State of Ohio. ERÝC: ED440282
21. Deveci S. E., Açýk, Y., Gülbayrak , C., Tokdemir , M. ve Ayar , A. (2007). Prevalence of domestic
violence during pregnancy in a Turkish community, Southeast Asian J Trop Med Public
Health. Jul ;38 (4):754-60
22. Domesticviolence.org (2008). Personalized Safety Plan. 12 Nisan 2008 tarihinde
http://www.domesticviolence.org/personalized-safety-plan/ adresinden alýnmýþtýr.
23. Duluth Project (2008). Duluth Domestic Abuse Intervention Project, http://www.duluth-
model.org/ adlý adresten 9 Þubat 2008 tarihinde alýnmýþtýr.
24. Durukan, A. (2005). Antalya Kadýn Dayanýþma ve Danýþma Merkezi (Aktaran: BÝA Haber
Merkezi)
25. Edleson, J. L. (1999). Children’s Witnessing Of Adult Domestic Violence, Journal of Interpersonal
Violence, Vol. 14, No. 8, 839-870
26. Edwards, A.T. Houry D., Kemball, R.S., Sharon E.H. et al (2006). Stages of Change as a
Correlate of Mental Health Symptoms in Abused, Low-Income African American Women
27. Ekizceleroðlu R. ve Zeyrekli, S. (2007). Kadýn Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet Özel Sayýsý,
2 (4), 32-47
28. Enarson, E. (1997). Violence Against Women in Disasters. A Study of Domestic Violence
Programs in the United States and Canada.
29. Ergin N. ve Bilgel, N. (2001). Bursa Ýl Merkezinde Kadýnlara Yönelik Þiddetle Ýlgili Durum
Saptamasý Araþtýrmasý”, Uludað Üniversitesi Ebelik Bölümü öðrencilerinin Bursa’daki
araþtýrmasý, Hemþire Dergisi, Türk Hemþireler Derneði
30. Ertürk, Y. (2007). Ýleriye Bir Adým Daha Atabilme Cesaretini Göstermemiz Gerekir. Kadýn
Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet Özel Sayýsý, 2 (4), 86-94
31. Ertürk, Y. (2008). Indicators on Violence Against Women and State Response Promotion
and Protection of all Human Rights, Civil, Political, Economic, Social and Cultural, including
the Right to Development, Report of the Special Rapporteur on Violence Against Women,
Its Causes and Consequences. HUMAN RIGHTS COUNCIL
32. Ganley, A.L., & Schecter, S. (1996). Domestic Violence: A National Curriculum for Children’s
Protective Services. San Francisco: Family Violence Prevention Fund
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
64 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET

33. Gülçür, L. (1999). A Study on Domestic Violence and Sexual Abuse in Ankara, Turkey.
http://www.kadinininsanhaklari.org/images/sexual_abuse.pdf sayfasýndan 24 Þubat 2008
tarihinde alýnmýþtýr.
34. Güler, N., Tel, H., ve Tuncay, F.Ö. (2005). Kadýnýn Aile Ýçinde Yaþanan Þiddete Bakýþý, ACABA
Cumhuriyet Üniversitesi Týp Fakültesi Dergisi 27 (2): 51 – 56
35. Hacýoðlu. N. (2006). Social and Economic Resources and Physical Abuse against Women
by their Husbands. Unpublished M.S. Thesis. METU Sociology Department. Ankara
36. Hegadoren, K. M., Lasiuk G.C. ve Coupland, N.J. (2006). Posttraumatic Stress Disorder Part
III: Health Effects of Interpersonal Violence Among Women Perspectives in Psychiatric Care,
42(3), 163-173
37. Heise, L. (1994). Gender Based Abuse: The Global Epidemic. Republic Health, 10 (supl.1)
135-145
38. Hürriyet (2002). “Dayak Yiyen Kocalar Tarih Yazdý.” 22 Haziran 2002
39. Iþýloðlu, B. (2006). Anksiyete ve Depresyon Tanýsý ile Ýzlenen Evli Kadýnlarda Aile Ýçi Þiddetin
Sosyodemografik Faktörler, Çift Uyumu ve Hastalýkla Ýliþkisi, Saðlýk Bakanlýðý Bakýrköy Prof.
Dr. Mahzar Osman Ruh Saðlýðý ve Sinir Hastalýklarý Eðitim ve Araþtýrma Hastanesi, Uzmanlýk
Tezi, Ýstanbul
40. Jacobson N.S. ve Gottman J.M. (1998). When Men Batter Women: New Insights Into Ending
Abusive Relationships, New York: Simon and Schuster
41. KA-DER (2003). Kadýn Sorunlarýna Çözüm Arayýþý Kurultayý. Kadýna Yönelik Þiddetin
Önlenmesi Çalýþma Grubu Ýstanbul, 14 –15 Haziran 2003. www.ka-der.org.tr adlý adresten
28 Ocak 2008 tarihinde alýnmýþtýr.
42. Kýrkörük Kadýna Yönelik Þiddetle Mücadele Kooperatifi, (2007). Kýrkörük Kadýna Yönelik
Þiddetle Mücadele Kooperatifi Dünya Bankasý Küçük Hibeler Programý Final Raporu.
Http://www.PlatForum.Org/Forum/Viewtopic.Php?T=7241 adresinden 4 Þubat 2008 tarihinde
alýnmýþtýr.
43. Kishor S., ve Johnson K. (2004). Profiling domestic violence: a multi-country study. Calverton,
Maryland, ORC Macro
44. Korkut, F. (2007). Önleyici Rehberlik. (2. Baský) Aný Yayýncýlýk, Ankara
45. KSGM (2008). Türkiye’de Kadýnýn Durumu.
 K AY N A K Ç A
65

46. Kuloðlu, C. (2007). Kadýna Yönelik Aile Ýçi Þiddetle Mücadele Projesi Literatür Taramasý
Genel Rapor. Yayýnlanmamýþ Araþtýrma Raporu
47. Mavili-Aktaþ, A. (2006). Aile Ýçi Þiddet Kadýnýn ve Çocuðun Korunmasý. ELMA Yayýnevi
48. McHugh M.C. ve Frieze, I.H. (2006). Intimate Partner Violence: New Directions, Annals of
the New York Academy of Sciences, 1087: 121–141
49. Milliyet (2004). “Light Efe'ye Dava Geliyor.” 23 Eylül 2004
50. Milliyet (2006). “Liseli Boksör Kýzdan Erkeklere Dayak.” 30 Kasým 2006
51. Mor Çatý Kadýn Sýðýnaðý Vakfý (1997). Geleceðim Elimde, Ýstanbul
52. National Resource Center on Domestic Violence, (1995). www.nrcdv.org adresinden 23
Þubat tarihinde alýnmýþtýr.
53. ncdsv. org (2008). Domestic Violence Personalized Safety Plan.
http://www.ncdsv.org/publications_safetyplans.html adresinden 12 Nisan 2008 tarihinde
alýnmýþtýr.
54. Paksoy- Erbaydar, N. (2007). Kadýna Yönelik Þiddetin Saðlýk Sonuçlarý. Panel sunusu, I. Kadýn
Saðlýðý Kongresi: Kadýna Yönelik Þiddet, 20-22 Mart, 2008, HÜ
55. Parin, S. (2007). Þiddetin Fotoðrafý: Yazýlý Basýnýn Þiddet Konsepti Üzerine Sosyolojik Bir
Çözümleme. Kadýn Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet Özel Sayýsý, 2 (4), 48-55
56. Roberts, P. (2006). Building Bridges Between the Healthy Marriage, Responsible Fatherhood,
and Domestic Violence Movements: Issues, Concerns, and Recommendations. Couples and
Marriage Series Brief
57. Russo. N. F. and Pirlot. A. (2006). “Gender-Based Violence: Concepts, Methods, and Findings”.
Annals New York Academy of Sciences. 1087: 178-205
58. Þen, S. ve Sevil, Ü. (2007). Gazetelerde Aile Ýçi Þiddet. Kadýn Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet
Özel Sayýsý, 2 (4), 6- 13
59. STOPVAW, (2008). 28 Þubat tarihinde aþaðýdaki adresten alýnmýþtýr.
http://www.stopvaw.org/Prevalence_of_Domestic_Violence.html
60. T.C Baþbakanlýk Aile Araþtýrma Kurumu (1995). Aile Ýçi Þiddetin Sebep ve Sonuçlarý, Yayýn
no: 86, Ankara
61. T.C. Hükümeti & UNICEF Ýþbirliði (2006). Türkiye’de Anne ve Çocuklarýn Durum Analizi
 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDETLE MÜCADELE PROJESÝ
66 KADINA YÖNELÝK AÝLE ÝÇÝ ÞÝDDET

62. Tüzer, V. ve Göka, E. (2007). Ýç Göç ve Aile Ýçi Þiddet: Erkekler Batýda Kadýnlar Doðuda. Kadýn
Çalýþmalarý Dergisi, Aile Ýçi Þiddet Özel Sayýsý, 2 (4), 48-57
63. UN (2008). Vienna Declaration and Programme of Action
http://www.unhchr.ch/huridocda/huridoca.nsf/(Symbol)/A.CONF.157.23.En adresinden
alýnmýþtýr.
64. Ünal, G. ve Bilge A. (2004). Ev Ýçi Þiddetin Yönetiminde Acil Servis Hemþirelerinin Rolü, Ege
Üniversitesi Hemþirelik Yüksek Okulu Dergisi, 20 (1) : 127-137
65. UNICEF (2003). Domestic Violence Against Women in Albania.
http://www.unicef.org/albania/domviol_eng.pdf sayfasýndan alýnmýþtýr.
66. Uslu, Z.K. (2007). Medyada Kadýn, Kadýn Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet Özel Sayýsý, 2
(4), 96-102
67. WEMC (‘Women’s Empowerment in Muslim Contexts: Gender, Poverty and Democratisation
From the Inside Out) (2007) Rejecting ‘Cultural’ Justifications For Violence Against Women.
Presented at the Forum on ‘Culture’, Women, Violence: 26 November 2007, Ýstanbul
68. WHO (2002). World Report on Violence and Health, http://www.who.int/inf-new/aids2.htm
adresinden alýnmýþtýr
69. WHO, (2005). Multi-country Study on Women’s Health and Domestic Violence Against
Women http://www.who.int/gender/violence/who_multicountry_study/en/ adresinden 18
Þubat 2008 tarihinde alýnmýþtýr.
70. WVCADV (2004). There’s no excuse for domestic violence. For a safer state of family: A
handbook for helper http://www.wvcadv.org/images/SSOF2004version.pdf adresinden 26
Mart 2008 tarihinde alýnmýþtýr.
71. Yanýkekrem, E., Kavlak, O. ve Sevil, Ü. (2007). Þiddetin Kadýn Saðlýðýna Etkileri ve Saðlýk
Çalýþanlarýnýn Rolü. Kadýn Çalýþmalarý Dergisi, Aile içi Þiddet Özel Sayýsý, 2 (4), 32-47
72. Yýldýz, Ö. (2007). Aile Ýçi Þiddetin Çocuklar Üzerindeki Etkisi, Kadýn Çalýþmalarý Dergisi, Aile
Ýçi Þiddet Özel Sayýsý, 2 (4), 72-78
Tasarým : Necdet Kara
Uygulama : Senem Lefkeli
www.argosreklam.com
Baský : Dumat Ofset
www.dumat.com.tr