ChÊt lîng dÞch vô cho VoIP

C
«ng nghÖ truyÒn tho¹i qua m¹ng IP sÏ ph¸t triÓn rÊt nhanh trong vµi n¨m tíi.
Tuy nhiªn, ngêi dïng ®· quen víi chÊt lîng tiÕng nãi do c«ng nghÖ hiÖn thêi mang l¹i.
C¸c nhµ s¶n xuÊt ®ang cè g¾ng t¹o ra c¸c thiÕt bÞ theo c«ng nghÖ míi, tháa m·n yªu
cÇu cña ngêi sö dông. C¸i chóng ta cÇn lµ dÞch vô tho¹i víi cíc phÝ rÎ h¬n, chÊt lîng
chÊp nhËn ®îc vµ cã ®é tin cËy cao. §a phÇn c¸c nhµ s¶n xuÊt sÏ kh«ng m¹o hiÓm
vÒ chÊt lîng ®èi víi lo¹i dÞch vô c¬ b¶n vµ quan träng nh ®iÖn tho¹i. §©y ®îc xem
nh mét tiªu chÝ quan träng nhÊt ®Ó triÓn khai VoIP trong thùc tÕ.
C«ng nghÖ truyÒn tho¹i qua m¹ng IP ph¶i ®¶m b¶o nh÷ng chØ tiªu cÇn thiÕt
nh gi¶m thiÓu c¸c cuéc gäi bÞ tõ chèi, sù trÔ trªn m¹ng, mÊt gãi, vµ ®øt liªn kÕt. Tuy
nhiªn, c¸c yÕu tè nµy ®a phÇn thuéc vÒ h¹ tÇng c¬ së m¹ng. Chøc n¨ng ®iÒu khiÓn
chÊt lîng dÞch vô cho VoIP hÕt søc phøc t¹p vµ sÏ ®îc ®Ò cËp ë c¸c bµi tiÕp theo.
Cã rÊt nhiÒu yÕu tè ¶nh hëng tíi chÊt lîng dÞch vô cho tho¹i trªn IP nhng c¸c
tham sè chñ yÕu lµ :
1. TrÔ
2. Jitter
3. MÊt gãi tin
Víi viÖc sö dông giao thøc vËn chuyÓn thêi gian thùc RTP cho phÐp ta gi¸m
s¸t c¸c tham sè nµy tõ ®ã ®¸nh gi¸ ®îc chÊt lîng dÞch vô cho tho¹i trªn IP.

1. TrÔ :
Khi x©y dùng vµ triÓn khai mét øng dông tho¹i trªn IP , cã rÊt nhiÒu yÕu tè
lµm ¶nh hëng tíi chÊt lîng cuèi cïng cña hÖ thèng. §ã cã thÓ lµ chÊt lîng tiÕng nãi
qua c¸c bé CODEC, gi¶i th«ng m¹ng, c¸c kh¶ n¨ng kÕt nèi m¹ng... Mét yÕu tè quan
träng ¶nh hëng tíi chÊt lîng dÞch vô lµ trÔ.
 TrÔ ®îc hiÓu lµ kho¶ng thêi gian tiªu tèn ®Ó ngêi nghe nghe ®îc ©m thanh
ph¸t ra tõ ngêi nãi trong mét cuéc tho¹i (tõ miÖng tíi tai). TrÔ xuÊt hiÖn do rÊt nhiÒu
nguyªn nh©n tõ khi truyÒn tin qua m¹ng IP cho tíi lóc ph¸t l¹i tiÕng nãi t¹i bªn nhËn,
cã thÓ do bé xö lý tÝn hiÖu sè DSP, do thuËt to¸n nÐn vµ gi¶i nÐn, jitter...TrÔ lµ
yÕu tè kh«ng thÓ tr¸nh khái.
Th«ng thêng, trÔ trong m¹ng ®iÖn tho¹i truyÒn thèng vµo kho¶ng 5070 ms.
§Ó cã ®îc trÔ trong hÖ thèng VoIP xÊp xØ víi trÔ trong m¹ng chuyÓn m¹ch kªnh lµ
lý tëng nhng ®iÒu ®ã khã cã thÓ thùc hiÖn ®îc. Ta chØ cã thÓ x©y dùng hÖ thèng
VoIP cã ®é trÔ chÊp nhËn ®îc ®èi víi ngêi sö dông. Theo khuyÕn nghÞ cña ITU th×
mét hÖ thèng VoIP ®¶m b¶o chÊt lîng dÞch vô tèt khi ®é trÔ mét chiÒu kh«ng ®îc
vît qu¸ 150 ms :

Theo h×nh trªn, ®é trÔ mét chiÒu kh«ng ®îc vît qu¸ 450 ms. Th«ng thêng trÔ
chÊp nhËn ®îc vµo kho¶ng 200 ms.
C¸c yÕu tè g©y trÔ ®îc tæng hîp ë h×nh díi ®©y:
 1.1 TrÔ do m¹ng :
Qu¸ tr×nh truyÒn c¸c gãi tin qua m¹ng IP tíi ®Ých ph¶i qua nhiÒu thiÕt bÞ nh
Gateway liªn m¹ng, bé chän ®êng, m¸y phôc vô ñy quyÒn…Mçi qu¸ tr×nh xö lý trªn
c¸c thiÕt bÞ nµy ®Òu g©y ra mét lîng trÔ ®¸ng kÓ. §©y lµ lîng trÔ cè h÷u cña m¹ng
chuyÓn m¹ch gãi. Th«ng thêng, trÔ qua m¹ng vµo kho¶ng 50 ms lµ chÊp nhËn ®îc.
Ngoµi ra nã cßn phô thuéc rÊt nhiÒu vµo lu th«ng trªn m¹ng vµ tèc ®é kÕt nèi cña
modem. Tæ chøc IETF khuyÕn nghÞ vÒ giao thøc gi÷ tríc tµi nguyªn Resource
Reservation Protocol (RSVP), cho phÐp qu¸ tr×nh kÕt nèi gi÷a c¸c thiÕt bÞ Gateway
®îc ®¶m b¶o vÒ gi¶i th«ng. RSVP cho phÐp t¹o vµ qu¶n lý c¸c tµi nguyªn trªn c¸c bé
chän ®êng vµ Gateway. Nhê vËy, thêi gian ®Ó ph©n phèi gãi tin gi¶m vµ t¨ng chÊt l-
îng truyÒn d÷ liÖu.
1.2 TrÔ do bé CODEC :
Qu¸ tr×nh m· hãa vµ gi¶i m· qua c¸c bé CODEC còng g©y ra mét lîng trÔ.
Th«ng thêng, lîng trÔ nµy hoµn toµn x¸c ®Þnh ®èi víi tõng bé CODEC :
 Tèc ®é nÐn Tµi nguyªn CPU ChÊt lîng §é trÔ thuËt
Tªn
(Kbps) cÇn thiÕt tiÕng nãi to¸n (ms)

G.711 PCM 64 Kh«ng cÇn RÊt tèt <<1

G.722 ADPCM 48/56/64 ThÊp RÊt tèt (64) <<2

G.723.1 MP- Tèt (6,4)

6,4/5,3 Trung b×nh 67-97
MLQ Kh¸ tèt (5,3)
Tèt (40)
G.726 ADPCM 40/32/24 ThÊp 60
Kh¸ tèt (24)
G.728 LD-
16 RÊt cao Tèt <<2
CELP
G.729 CS-
8 Cao Tèt 25-35
ACELP

§Ó ®¸nh gi¸ chÊt lîng nÐn tiÕng nãi qua bé CODEC, ngêi ta ®a vµo tham sè
MOS (Mean Opinion Score). Gi¸ trÞ MOS n»m trong kho¶ng 15, cho biÕt chÊt lîng
tiÕng nãi ®îc nÐn so víi tiÕng nãi tù nhiªn. Bé CODEC cã gi¸ trÞ MOS cµng cao th×
chÊt lîng cµng tèt.
1.3 TrÔ do hiÖn tîng Jitter :

Qu¸ tr×nh xö lý hiÖn tîng Jitter bªn nhËn còng g©y ra trÔ. Lîng trÔ nµy thêng
vµo kho¶ng 50 ms.
1.4 TrÔ do ®ãng gãi d÷ liÖu :

Qu¸ tr×nh g¾n tiªu ®Ò RTP vµo mçi gãi tin tríc khi truyÒn ®i còng g©y ra
trÔ. Th«ng thêng lîng trÔ nµy xÊp xØ 15 ms.
1.5 TrÔ do s¾p chç :

T¹i bªn göi c¸c gãi tin ®îc s¾p xÕp ®óng thø tù tríc khi göi. V× mét lÝ do nµo
®ã, thø tù nµy cã thÓ bÞ x¸o trén khi tíi ®Ých:

Bªn nhËn ph¶i s¾p xÕp l¹i ®óng thø tù c¸c gãi tin tríc khi gi¶i m·. Qu¸ tr×nh
nµy còng g©y ra trÔ.

2. Jitter :
Lµ hiÖn tîng sai lÖch thêi gian, gãi tin ®Õn ®Ých kh«ng ®óng thêi ®iÓm :

TiÕng nãi qua bé CODEC ®îc sè hãa vµ chia thµnh c¸c gãi tin theo mét tèc ®é
x¸c ®Þnh. §Ó kh«i phôc l¹i tiÕng nãi t¹i phÝa thu th× tèc ®é thu ph¶i b»ng víi tèc ®é
phÝa ph¸t.
 PhÝa thu ph¶i cã bé ®Öm ®ñ lín ®Ó chøa ®îc gãi tin tíi muén nhÊt råi s¾p
xÕp l¹i tríc khi kh«i phôc tiÕng nãi. Toµn bé c«ng viÖc xö lý nµy g©y ra mét trÔ.
Th«ng thêng, lîng trÔ nµy vµo kho¶ng 50 ms lµ chÊp nhËn ®îc.
§©y lµ tham sè riªng biÖt cña tiÕng nãi. §Ó gi¶i quyÕt hiÖn tîng nµy, ta ph¶i
x¸c ®Þnh kÝch thíc bé ®Öm hîp lý, thêng qua 2 c¸ch :
 §o c¸c møc gãi tin kh¸c nhau cña bé ®Öm trªn toµn bé thêi gian vµ ®iÒu
chØnh kÝch thíc bé ®Öm thÝch hîp. C¸ch nµy chØ phï hîp víi lo¹i m¹ng æn ®Þnh
nh c¸c m¹ng côc bé, m¹ng ATM.
 §Õm sè lîng gãi tin ®Õn muén vµ tÝnh tû lÖ cña chóng trªn tæng sè gãi tin
nhËn ®îc trong suèt tiÕn tr×nh. Tõ tû lÖ nµy, ta cã thÓ söa l¹i kÝch thíc bé ®Öm.
C¸ch nµy rÊt th«ng dông.

3. MÊt gãi tin :

Thùc ra Internet lµ m¹ng cña c¸c m¹ng vµ kh«ng cã c¬ chÕ gi¸m s¸t ®Çy ®ñ
nµo ®¶m b¶o chÊt lîng th«ng tin truyÒn. HiÖn tîng mÊt gãi tin lµ kÕt qu¶ cña rÊt
nhiÒu nguyªn nh©n :
 Qu¸ t¶i lîng ngêi truy nhËp cïng lóc mµ tµi nguyªn m¹ng cßn h¹n chÕ.
 HiÖn tîng xung ®ét trªn m¹ng LAN.
 Lçi do c¸c thiÕt bÞ vËt lý vµ c¸c liªn kÕt truy nhËp m¹ng.
MÆt kh¸c, qu¸ tr×nh truyÒn tiÕng nãi ph¶i ®¸p øng yªu cÇu thêi gian thùc nªn
c¸c gãi tin tiÕng nãi chØ cã ý nghÜa khi thêi gian tíi ®Ých cña chóng kh«ng ®îc vît
qu¸ thêi gian trÔ cho phÐp. Do vËy, khi thêi gian nµy vît qu¸ trÔ th× còng ®îc hiÓu
nh lµ mÊt gãi tin. TÊt c¶ c¸c ®iÒu kiÖn cã thÓ g©y ra hiÖn tîng mÊt gãi tin vµ thËm
chÝ mÊt cuéc gäi nÕu nh sè gãi tin bÞ mÊt lµ qu¸ lín.
HiÖn tîng mÊt gãi tin g©y ¶nh hëng nghiªm träng tíi chÊt lîng cuéc gäi, nhÊt lµ
®èi víi m¹ng IP v× c¸c dÞch vô trªn ®ã thêng kh«ng ®îc b¶o ®¶m. Trong m¹ng IP, gãi
tin tho¹i còng gièng nh gãi tin d÷ liÖu th«ng thêng, nhng trong trêng hîp d÷ liÖu th×
cã c¬ chÕ ph¸t l¹i. §ång thêi, do tÝnh ®Æc thï cña tÝn hiÖu tiÕng nãi liªn quan tíi thêi
gian thùc nªn hiÖn tîng mÊt gãi tin tho¹i g©y ra c¸c sù cè nghiªm träng trong qu¸ tr×nh
kh«i phôc tiÕng nãi :

Víi viÖc sö dông giao thøc RTP ®Ó vËn chuyÓn vµ gi¸m s¸t luång th«ng tin
th× hiÖn tîng mÊt gãi tin ®îc ph¸t hiÖn kÞp thêi. Ta cã thÓ gi¸m s¸t sè lîng gãi tin bÞ
mÊt . T¹i mçi bªn tham gia héi tho¹i cã thÓ tÝnh t¬ng ®èi chÝnh x¸c tû lÖ gãi tin bÞ
mÊt ®îc göi tõ mét nguån. Th«ng thêng tû lÖ nµy vµo kho¶ng 5-10%. Tû lÖ nµy ®îc
trao ®æi qua trêng fraction lost trong c¸c b¶n tin thèng kª ®îc göi mét c¸ch ®Þnh kú.
Trªn thùc tÕ, mçi gãi tin tiÕng nãi chØ kho¶ng vµi chôc byte nªn ta vÉn cã c¬ chÕ bï
®Ó kh«i phôc tÝn hiÖu mµ kh«ng cÇn sö dông c¬ chÕ ph¸t l¹i.
Mét sè c¸ch ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò trªn :
 Tù ®éng göi l¹i gãi tin cuèi cïng khi ph¸t hiÖn cã hiÖn tîng mÊt gãi tin. §©y
lµ mét c¸ch thøc ®¬n gi¶n, chØ phï hîp khi gãi tin bÞ mÊt kh«ng kÒ nhau vµ hiÖn t-
îng mÊt gãi tin lµ kh«ng thêng xuyªn.
 Göi kÌm c¸c th«ng tin thõa ë gãi tin thø (n+1) trong n gãi tin göi. C¸ch thøc
nµy cã u ®iÓm lµ x¸c ®Þnh ®îc chÝnh x¸c gãi tin nµo bÞ mÊt, nhng l¹i lµm gi¶m
hiÖu suÊt sö dông ®êng truyÒn vµ t¨ng ®é trÔ do ph¶i xö lý c¸c gãi tin thõa.
  Gi¶m lîng tin thõa ë gãi tin thø (n+1) ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò gi¶i th«ng nhng
c¸ch nµy l¹i g©y khã kh¨n trong vÊn ®Ò xö lý ®é trÔ.

Nh vËy, ta ®· ®Ò cËp tíi mét sè vÇn ®Ò vÒ chÊt lîng dÞch vô cho tho¹i trªn
IP. §©y lµ ®iÒu hÕt søc quan träng trong qu¸ tr×nh triÓn khai mét hÖ thèng VoIP
thùc tiÔn.
Trong mét vµi n¨m s¾p tíi, chÊt lîng tiÕng nãi qua c¸c bé CODEC sÏ tiÕp tôc
®îc c¶i thiÖn. Cïng víi sù ph¸t triÓn cña c¸c thiÕt bÞ phÇn cøng vµ gi¶i th«ng cho
m¹ng, chÊt lîng dÞch vô cho VoIP sÏ ®îc n©ng cao h¬n n÷a.
Víi mét sè thµnh tùu ®· ®¹t ®îc trong nh÷ng n¨m 90, nhÊt lµ trong xö lý tÝn
hiÖu sè, c¸c bé chuyÓn m¹ch chÊt lîng cao vµ c¸c giao thøc c¬ së QoS, cho phÐp
khuyÕn khÝch c«ng nghÖ truyÒn tho¹i qua m¹ng IP.