‫ש‬

‫!‬
‫ן הנרן‬
‫נר;"‬ ‫ן‬
‫ן ‪,.‬י‪.‬נע_ן‬
‫שן‬
‫‪ =1‬חלה‬
‫הדלקת‬
‫ש ט היליגער אוו וויכטיגער ספר וועלכער‬
‫‪ 8‬בשהט~דעלטטלעדיניםנויטיגעפוןנדה‪,‬חלה‪ ,‬שו‬
‫ש‬ ‫והרלכמת הנר ‪ -‬יעדער מוז דטם הטבען‬
‫בח וראי‪- 1‬להשומעיםיונעם העעב"ט‪ .‬ש!‬
‫ש‬
‫הרי‬ ‫ש‬

‫מטשיממסלאעטועט‬ ‫ן‬
‫‪.‬‬ ‫‪1‬‬
‫יואי‪.,.‬ש"זח‬
‫א=שנשששש‪%‬‬ ‫ש‬
 ‫נרה וםבילהה‬

‫נדה‪ :‬ואל אשה בנדתה לא תקרב‪.‬‬

‫נדההיימם ";ד;פרויוועןזי הטטדיצייט‪ .‬און ‪6‬נדערש‬
‫יניט א‪*-‬ם נדהסיידעןזיגעהטאין ‪ 6‬כשרה סקוה‪,‬‬ ‫ווערטז‬
‫ווי ‪6‬לע ספרי‪ :‬הקדושים הטבען א‪:‬נזג;שריבען‪ .‬עסאיז‬
‫יגעהעןניםח‪'.‬חאיןמקוה‪,‬‬ ‫נ‪6‬רישפוןפיל;פרויעןווטסזי‬
‫ווייל דעראיסורפון נדהאיז זעהרגרוים‪,‬אוןדער שטראף‬
‫פ‪6‬ר ניט געהן אין מקוה אוןזיין סים'ן ס‪6‬ן‪ ,‬איז זעהר‬
‫שט‪6‬רק‪ ,‬מען ווערםחי"ח מחוייב כרת‪ ,‬דטם היימט ר"ל‬
‫סען שט‪6‬רבם הו"ה פ‪6‬ר דער צייט‪ ,‬דטם הייסט סכנת‬
‫י טפצוהיפען דטס ?‬ ‫נפשות‪,‬איז ד;‬
‫קןיחשאוווןער פ‪6‬ר דערפרי‬
‫הייליגע‬ ‫ר‬‫ע‬‫ז‬‫נ‬‫ו‬‫א‬ ‫ווי‬‫ן‬‫‪6‬‬‫ס‬ ‫ן‬‫'‬‫ט‬‫י‬‫מ‬‫ן‬‫ע‬‫ב‬‫ע‬‫ל‬ ‫צוגעהןאיןכ‬
‫תורה הטטג;בשם;ן? אוןניט שטעל;ןאין געפ‪6‬ראיהר‬
‫לעבעןסיט'ן מ‪6‬נ'ס לעכען‪,‬ווי ‪6‬זסען ווטלט איהרזטגען‪,‬‬
‫הערצו‪ ,‬דעם סאכל ווטס סען הטט צוג;גרייט איז היינט‬
‫‪6‬ריינגעפ‪6‬ל;ן גיפם‪ ,‬זשלסטו דטסניט ;ם;ן‪ ,‬רועטזי דאס‬
‫עסען? זיוו;םדשךניטוועלעןשטעל;ןאיןנעפ‪6‬ראיהר‬
‫ילדשךז*ין ‪ 6‬סוטערצו איהרעליכעקינדער‪-‬‬ ‫לעכען‪,‬זיוויל‬
‫לאךאוןזיוו אויך ‪6‬זזייזטלעןהטבען ‪ 6‬פטטער‪,‬אוןזי‬
‫ן‪6‬‬ ‫וועט געוויס נ*ם עסען ‪6‬פילו ‪6‬זביי איהר וועטזיי‬
‫גרויסער ספק צו דער סענש איז ריכט*ג‪ ,‬טבער סורא‬
‫הטבענדיג טטמעראיז דטסריכטיג‪,‬מעגזיהונגערעןזעהר‬
‫שט‪6‬רק‪,‬וועטזיניטוו‪6‬געןצועסען‪,‬היינט ‪6‬זדיהייליגע‬
‫תורה הטטאינז טנגעזטגטסיט'ן שטרענגען ווטרט ‪6‬ז צו‬
‫‪ 6‬נדה זטלסטוניטוו‪6‬געןצו טרעפעןוויילעסאיז לעבען‬
‫געפעהרליך‪ ,‬ד‪6‬רפ;ן סיר אודאי סורא הטבען צוזיין מיט‬
‫דערפרויוועןזיאיז ‪ 6‬נדה‪,‬ניט‪6‬יינשטעלעןסיט'ןלעבען‪.‬‬
‫און ‪6‬נדה השב;ןאונזערעגרויסעחייליגע חכמים געזטגט‬
‫הייסטזיוויעס פ‪6‬נגטזיךטןב‪6‬ווייזעןדיצייטווערטזי‬
‫‪6‬נדה‪ .‬כלזמןזיגעהטניטאין ‪ 6‬כשרה סקוה‪,‬זיסעגזיך‬
‫וו‪6‬שעןסיט‪6‬לע וו‪6‬סערעןפון גטרדער וועלט‪,‬הייסטזי‬

‫‪- 8-‬‬
‫ודשנקוועכנסלאעטשעט‬
‫"‪"8‬י‬‫םשח‪66‬ה‪.‬‬
‫תשס"ב‬ ‫"ש‬
‫אל‬
‫עםום‬
‫עא‬
‫ט‪8.0‬‬
‫טלץט נדה כלזמןזיאיזניםגעוועןאין ט מקוה‪ .‬זשלען‬
‫נימהשבעןקייןמעותדיווייבער‪,‬זשגענדיגטזטזויווטסער‬
‫איזקלינער‪ .‬ד‪ 8‬הטנדעלםזיךוועגען טמעדיצין‪ .‬דער‬
‫רבונו של עולם השם אונז שנגעזשגם טז ער גימ אונזדי‬
‫תורה טלסמעדיצין ‪"-‬כיאניד' רופאך" ‪-‬איךבין גשם‬
‫ד"ז דשקמשר‪ .‬דעם דשקמשר פשלגםמען אימערווי דער‬
‫דשקמשר השטפטרשריבען‪,‬און דערוושס פשלגמנימדעם‬
‫דשקמשרוויער השמפטרשריבעןאיזדשךיענער קרטנקער‬
‫ט פטרלשר;נער חו"ח‪,‬איזמוזעןמיר נ;המעןדי מצותווי‬
‫מען הטםאונז שנגעזשגם‪,‬און משמער נעהמממעןנימווי‬
‫דער בורא יתברך השמ אונז געהיים;ן‪,‬איז דשס לעבענס‬
‫געפטר ! פרויען נדות מוזען געהן אין כשרה מקואות‪,‬‬
‫קיינעווטס;רעןקענעןאייךנימרייןמטכען‪,‬נשרט כשרה‬
‫מקוה‪.‬‬
‫איןוושם בטשמעהמדישווערקיים! די מצוהאיזגטנץ‬
‫לייכמוו;ןמ;ןווילאיהרמקייםזיין באמתאוןזשגטרווען‬
‫עס קוממשן גטנ'ן שווער ‪-‬אויףיעדע מצוה וושס גשמ‬
‫ב"ה השם אונז פטרזשגמ מוזען מירזיך מוסר נפשזיין‪.‬‬
‫טז ט ק;נ‪.‬ג וושלם אונז הייסען עפעס משהן‪ ,‬כשמש דשס‬
‫וושלמג;וועןפוןדעםקעניגס מובהוו;גען‪,‬שבערווי בטלד‬
‫דערק;נ‪.‬ג השמגעהייסען משהןאון‪:‬ר השמ אונזאיבער‬
‫געגעבען צו טשהן‪,‬ווי שווער דשס וושלט פטראונז‪3‬עווען‬
‫דשס צו ;רפילען‪ ,‬וושלט דשס ניט ג;וו;ןקיין פטרענם‪-‬‬
‫פערונג פטראינז און מיר וושלמ;ן דשם בשמחה ערפילמ‪,‬‬
‫היינמטו ד;ר מלךמלכי המלכים השםאונז פטרזשגםמיר‬
‫זשלען די טצוות שפה‪-‬ם;ן‪ ,‬און יעד;ר מצוה איז דער‬
‫גרעסטער גליק פטר דעם מ;נש;ן‪,‬אידאי געוויס טזווי‬
‫שווער דשםזשלאונזנים שנקומען‪ ,‬דשרץערגעוויס משהן‬
‫און לאחר מאה שנהוועמזייןדי הנאהפוןיעדעןוושס השם‬
‫געמשהן ש כצוה זעהר גרויס‪ ,‬מיר וו;;;ן זעהן און פטר‪-‬‬
‫שמעהן שז ד;ר בורא עולם השמ ג;‪.:‬ינמ אונזער מובה‪,‬‬
‫ווייל מ;ן וו;מזעהן מימגייסמיגעאויג;ן וועמדשזיעדע‬
‫פרויוושםזיאיז געגטנגען אהן מקוה‪ ,‬שטטרק הנאה משהן‬

‫‪- *-‬‬
‫איןדער שכרוועט ז**ן זעהףגרוים‪ .‬אוימער ד;ם דשרפען‬
‫וויסעןדישלעפרי‪;.‬ןשזדערקינדפוןדערפרויווטםגעהט‬
‫אין מקוהאיז פעה*געראוןטרענטליכעראוןגעזונמערפון‬
‫דעם קינד ווטס די כוטער געהם ניט אין מקוה‪ .‬דער‬
‫רבוש"עגיט נחתפון דעםקינד און ער בענשם דעםקינד‬
‫מיט לשנגע יטהרען‪ .‬היטדי מצוה פון מקוה וועםאייך‬
‫גטטבענשעןמיט‪3‬עזונמע‪,‬לשנג‪-‬יעהריגעקינדער‪,‬איידעלע‬
‫אין טרענטליכע‪,‬זייוועלעןזיין כשרהאון איהריועטניט‬
‫פטרשפרייטעןקייןוילעכטעקינדערצווישעןדעםא*דישען‬
‫פטלק ווטס דערפון ליידען חו"ח דער גשנצער אידישער‬
‫דטערט‪8‬דיאימזצוחפוןמקיהאוןזי‬
‫פשלקאוןדיוועלכ;היטעןני‬
‫י געווען א*ן מקוה‪,‬‬ ‫זיינען מים'ן משןהי"ח איי ז‬
‫דמ*שןאוןזי‬ ‫ם‬‫ע‬‫ד‬ ‫ן‬‫ו‬‫א‬‫בריינגטזיטןעברההי"חאויףזיך‬
‫קנדער‬
‫ק*ין רעס‪-‬‬ ‫ן‬
‫‪.‬‬
‫ע‬
‫ן‬
‫ב‬
‫אוי‬
‫ע‬
‫ט‬
‫ר‬
‫ה‬
‫ע‬‫ט‬‫י‬‫י‬
‫ל‬‫י‬‫ו‬‫ק;ן זיך חו"ח ק**ן מטהל ניט א‬
‫זיינ‪:‬ן חו"ח שלעכבע‪ ,‬פשרדטרבענ זיי‬
‫‪,‬‬‫ע‬
‫פעקמ פשר דעם פטמ;ר און מוטער און משנכע מטהל‬
‫עפלשטסעיררעטן‪,‬זטגשרשז ז**ויערען עלטער‪,‬שלשגעןזיי הו"חדי‬
‫וויילזייז**נען געבטרעןגעווטרעןאיןאומריינע‬
‫‪13‬סור'דיג;צוזשמעןז**ןוושסדטס משכםקשליעדעםקינד'ס‬
‫פ;היגקייטען און עס פשרדשרבטזיין כשרשקטער‪ .‬היט‬
‫זיך‪,‬פרויעןפוןזעלכע;בירות‪ .‬שעהמטזיךניםצוריידען‬
‫ווע‪3‬ען דער מצוה איןדי עפענטליכקייט‪ .‬גרינדעט סט‪-‬‬
‫סייעטיס און פשראיינעןפוןפרויען ווטסהיטעןדי מצוח‪.‬‬
‫שניטירט פשר דער מצוהאון רעדטצודיפרויעןפון דער‬
‫מצוה‪ .‬שייער שכר דערפשראיז זעהרגרויס‪ .‬איהרוועפ‬
‫זוכהזייןצו גוטע ק*נדערמיטפיל נחת‪.‬‬
‫צוליב דער מציה איבערהויפט דרוק איך מיין ספר‬
‫"הצלת נפשות"‪ ,‬ווי*ל פילע פשרשטעהעןניםדיוויכטיג‪-‬‬
‫קייטפון דער מצוהאוןפילגליק מיט נחתדטם פשרששפט‬
‫די עלטערען אוןדי קינדער‪ .‬און אויך הטב איךגעזעחן‬
‫י א נדה‬‫דטספילעפרויעןווייסעןניטשפילוווען ווערםז‬
‫ןמים'ן‬‫אוןוועןזי קען געהןאין מקוה אוןוועןזיקעןזיי‬
‫משן אוןווען נים אוןוויזי זטלזיךאויפפיהרעןדיציים‬
‫ביזזיגעהפאיןמקוה‪ .‬דערפטרהשבעןמירגעדרוקמנשך‬
‫ט ספר מיפ דעם נשמען "שכורת הנפשות*‪ ,‬און ט ספר‬
‫"ברכת הנפשות*וועלכעבעזהשאימטכען בטקטנמדיטלע‬
‫דיניםפון נדח‪,‬די זעהרנויפיגע‪,‬כדי מעןזשלזיך קענען‬
‫טיינהימעןפוןעברות‪ .‬אויךהשבעןמירדשרמעןגעדרוקמ‬
‫בעזהש"י טנדערע נויפיגע דעים וועלכע ווערען פטר‪-‬‬
‫נטכלעסיגםוויילמעןווייםניםטלעפוןזיי‪,‬דשס טלעסאין‬
‫זשטרגשן‪,‬כדימירזשלעןטלעסעןבעזהש"י מזכהזייןסים‬
‫קענעןמקייםזייןדי מצוות כדתוכדין‪.‬‬
‫לערענמ דעם ספר און שיקמגלייך נאכ'ןצווייפען און‬
‫דרימען וושסזיינען גלייך טרויס נשך דעם עושמען און‬
‫וושסזיינען נשךנוימיגער צו השבען‪ ,‬אום צו השבען כזל‬
‫אוןברכחאיןחויז‪ .‬פטרשפרייםדיספריםצווישעןטלעמען‪.‬‬
‫עיערנעןדיספריםוועלכעזיינעןבעזהש"יפטר‪-‬‬ ‫זשיעזטי‬
‫שפרייםאיבערדערגטנצערוועלם‪.‬‬
‫אויךמוזמעןשנזשגעןדי טלעפרויעןטזזייזשלעןזיך‬
‫נימשעהמעןאוןזשלעןטרויפגעהןצוטרבמובהקוועלכער‬
‫קען ענמפערען ט שטלה און ז;הן צוווייסעןזייריכמיג‪.‬‬
‫וועןדיצייםוושסזימעגגעהןאין מקוה‪ .‬מטנכעפרויען‬
‫מיינעןטזזייווייסען טלעםאוןזייגעהען באמת פטרדער‬
‫צייםאין מקוהאוןוועןמעןגעהם פטרדערצייםאיז טלץ‬
‫איינםווימעןאיז גשרניםגעגטנגען‪ .‬דערפטרמוזעןזיי‬
‫הן צו ט רב און פרעגען אוןוויסעןווי צו משהן‪,‬‬‫טריינגע‬
‫מעןדטרףאויךפרעגעןביידעםרבווימעןדטרףזיךאויפ‪-‬‬
‫פיהרעןדיצייםביזזי וועם נעהןאין סקוה‪ .‬עם וושלם‬
‫יפרויעןוושסטמענדעןדי מקוז~ית‬ ‫ג זעהרגלייךטז‬
‫זעשולועעזןאויךוויסעןריכדמיגדינויטיגעדינים אוםזייזשיען‬
‫קענען זשגעןדי פרויען וועגען דער ציים פון געהןאין‬
‫מקוהאוןוויצומטכעןמבילה‪ .‬שעהממזיךניפ‪,‬פרויעןצו‬
‫געהןפרעגען‪,‬טזניםזשלעןגעהןפשראייךעלמערעפרויען‬
‫פרעגען‪ ,‬שבער פטרלשזמזיךניםאויףדי עלמערעפרויען‬
‫דשסזייזשלעןאייךזשגעןניםג;פרעגמערהייד‪,‬וויילפיוע‬
‫פוןזייווייסעןטליין אויך נים‪ .‬אויך טייערע מעכפער‬

‫‪6-‬‬
‫‪-‬‬
‫וד;ןזייגעהען חתונה הטב;ן‪ ,‬פשרגעסטניטאון טוהםווי‬
‫א'ןדי שם‪8‬ליגעציימען און זשגט איהר פשרשנדער שלע‬
‫דינים‪,‬זיזטלוויסעןדי פליכטעןפון שפרוי צואיהר משן‬
‫און איהרע קינדער‪..‬‬
‫איך פשרהשף צו גטם דטס ער וועט העלפען‪ ,‬דער ספר‬
‫יועםפשרשפרייטווערעןברביםאוןפילעוועלעןגעהטלפען‬
‫ודערען כגשמיותאון כרוהניות‪,‬ווייל שזדי רוחניותוועט‬
‫זיין כעסערע‪ ,‬וועט גטם געכען שזדי גשמיות וועםזיין‬
‫בעסערעאוןמירוועלען מזבהזייןשזדידורותוועלעןזיין‬
‫כשרהוועלעןמיר זוכה זי*ן צו ש גאולה שלמה‪ ,‬טמן‪.‬‬
‫הכותכ‪,‬דערווטסשרייבם לכבודדיוועלכעווילעןוויסען‬
‫א‪:‬נזערע פליכטען און ז*י ווייסען שז אונזער גליק כש‪-‬‬
‫יוועלעןדינען אונזער גטט כאמת‪,‬‬ ‫שמ;הטאין דעםאוןזי‬
‫טמן‪.‬‬

‫יועגעןדידיניםפיןנדהאיז דטפילצושרייכען‪,‬אוןעס‬
‫א*זצושוועראוןצו פ'ל פשרשפרוי דטסצווויסען‪ .‬איך‬
‫השבניט מעהרוויאיכערג;שריכען ווטרטאוןווטרםווטס‬
‫ד;רהייליגער גרויסערגאין און צדיק‪ ,‬דרע כשוואוסמער‬
‫ר' 'שראלמאירהכהןזצ"ל‪,‬דער מחכרפוןספר"חפץחיים"‪,‬‬
‫השםגעשריכעןאיןזייןה'יליגען ספר "גדרעולם"‪,‬אוןאין‬
‫ז**ןהייליגען ספר "נדחי ישראל"‪ .‬איין זשך שרייכ איך‬
‫בשם הרא"שזצ"ל‪ .‬נשרדיהויפם זשךאיזשז נאכדעםווי‬
‫זיוועטדטסשיינ'חזר'עןאוןזיוועמדטסוויסעןאויסוועניג‬
‫זטלזי שלץווטסכייאיהרוועמפשסירעןנימשעהמעןזיך‬
‫אין פרעגעןכיי דעם רב וושסווייס שדין‪ ,‬דשן וועםזיין‬
‫של;סגוטשלע מטהל‪.‬‬
‫דקטבריאליימרדכיהכהןמזאה‬

‫שש‬
‫דשםהשבאיךגענומעןפון רעם ספרגדרעולם‬
‫שזוי‪11‬י עסאיז כשוואוסםאויף דער וועלפדי כימערע‬
‫צרותנעבעך‪,‬ווימירזעהעןנעבעךאויסאיןשלעהינזיכמען‪,‬‬
‫איזזיךגומשרומקוקען‪,‬נישמנשר פשרזיךשליין‪,‬נשראויך‬
‫פטר שנדערע‪,‬צוזעהןמיםטלעמעגליכקיימצו פשרהימען‬
‫אויףדיגרויסע פערכמליבעזינד וושספיל מענשעןיוערען‬
‫נעכעך מיםזיי געשמרויכעלם‪ .‬אוןטזויווי עס איז בט‪-‬‬
‫וואוסמ דטס (נשים צדקניות)‪,‬אידישע קינדערזיינ;ן ב"ה‬
‫גומאון פרום‪,‬אוןווילען נישמ חלילהקיין שלעכמם משהן‪,‬‬
‫פוןדעסמוועגעןווערעןפילג;שמרויכעלמאיןדערשיוערער‬
‫וינדאיסורנידה(איסור כרתר"ל)‪ ,‬דערפשרוושסזייהשבען‬
‫נישמגעלערענמדידיניםפון הלכותנדה‪,‬אוןשנדער;ווייל‬
‫זיי השכען נעכעך נישם קיינע עלמערן וושס זשל;ןזיי‬
‫לערנען‪ ,‬דערפשר איז בייזיידי זשכען גרינג‪,‬זייויייסען‬
‫ני‪12‬משזוועןמען געהם טרשפדי מינדסמע השראוןמען‬
‫מהום נישמוויטען דשרף צו משהן‪,‬איז מעןוויימעראיין‬
‫רעכמענדה(כחיוכ כרתר"ל)‪,‬וושסדורךדעםקומ;ןטיויס‬
‫שלע בימערע צרות‪ .‬אידישע קינדער‪ ,‬דערכשרעממאייך‬
‫און געדענקמאיןאיין גשמאין הימעל און הטמ רהמנות‬
‫אויףשייערעאייגענעקינד;ר‪,‬וויילני‪12‬מגענוגוושסעםאיז‬
‫טגרייס; שווערעזינד (ברת ר"ל)‪,‬ווערען נשךדי קינדער‬
‫(בנינידות)וושסזייווער;ןג;בשרען כמעמטזויוויבבזרים‬
‫ע ישהרען‪,‬‬‫ר"ל‪ .‬אויך דערכשרעממאייךאויףשייערעיינג‬
‫וושריםדיהייליגע משנהשרייכמ‪,‬טזדטסוושסג;ווינ;רינס‬
‫געהען ר"לשוועקפוןדער וו;לםאיןדער קימ‪;5‬ט‪ ,‬א*זעס‬
‫וויילזייזיינעןנים שפג‪:‬הימאין הלכות נדה‪,‬אוןאפילודי‬
‫יעניגעוושסמען לשזםי;בען‪,‬דטרפעןזייוויסעןטז;םאיז‬
‫ןשרעקליכעיסוריםאויץי‪:‬נער‬ ‫שנגעגריימגרויס שמרשףאי‬
‫וועלמפשרדיזער שרעקליב;רעבירה‪,‬אוןמעןוועמדטרפען‬
‫שפגעכעןדיןאון השבון פטריעדער משהל‪ .‬דטרוםהטבעז‬
‫מיר איכער טנייעס ג;דרוקמדי טזהרה מיםדי נךימיגע‬
‫ןהייליגעןנאשענצקעהצדיק‪,‬הגאון‬‫דיניםפון הלכותנדהפי‬
‫הקחש ר' שלמה זלמן זצלה"ה‪ ,‬אב"ד דק"ק ווארשא‪ ,‬שז‬
‫טרפרוי זטלזיך נעהסעןציים צולייענען און דערפון‬ ‫יעדע‬
‫שט טפטרעפען דטם גרינגפטע זשך‪ ,‬און ווער עם קען‬ ‫ני‬
‫ני לייענ;ן‪ ,‬זטלבעמעןשןשנדערפרויזיזטל איהר גום‬ ‫ש‬
‫ערקלער;ן‪ ,‬און למה"ש 'נישם זיך צו שעמען‪,‬זי זטל זיך‬
‫פטרשטעלען שזזי דשרף הטבען ש טובה וושס איהראיז‬
‫נוגעאין ל;ב;ן‪ ,‬ווטלםזיזיךגעוויסנישם געשעמם‪ ,‬בפרם‬
‫דטס איז נוגע אין דער וועלם און יענער וועלם און דשס‬
‫לעבעןפוןשייערעקינדער‪ ,‬דשרףזיזיךגעוויסנישםשעמען‪.‬‬
‫אויךאיזיעדערמשןמחויבצוזעהןשזזייןווייבזטלזייןגום‬
‫קטללטראיןדידינים‪ .‬עסאי רעכםשזקייןאידישע מטכמער‬
‫עהן אונמער דער חופה‪ ,‬בעפטר איהרע עלמערן‬ ‫ז ניט ג‬
‫טדעראיהרשפריינדין‪ ,‬זטלעןאיהראויסלערנעןדי הויפם‬
‫ייןדשהרבףרוכוויסתעןא‪.‬וןבזכות זהוועלעןזיי‬‫דיניםפון נדה ווטסז‬
‫וועלען זוכהזיין צו‬ ‫געבעשםוו;רעןממעי‬
‫הטבעןקינדערתלמידי חכמיםאוןצושריכתימים‪.‬‬
‫!‬ ‫הלכות נדה‬ ‫‪,‬‬ ‫(‬

‫א‪.‬‬
‫יעדער פרוי איזזיך מחויב שפצווטייד;ן פון איהר מטן‬
‫וו;ן עס קומם אויס איהר ווסת‪ ,‬דשס מיינם‪ ,‬ווען זי א‪.‬ז‬
‫ג;וושהנםצוז;הן‪,‬שפילואזזי השםנטךנ‪1.‬ג;ז;הן‪ .‬אייב‬
‫זי השם נישמקיין געזעצמעציים‪ ,‬מוזזי פר;ג;ן ‪ 8‬ששלה‬
‫ביי ש מורה הוראה‪ ,‬וויזי זשל זיך נוהגז‪.‬ין מים ד;ם‬
‫טפשיידען‪.‬‬
‫ב‪.‬‬
‫יעדערפרוי וושס דשרף פרעגען ש ששלה‪1 ,‬שרזי נ‪.‬שט‬
‫פר;געןבייקיין שנדערפרוי‪ ,‬נשרביי ש מורה הוראה‪ ,‬און‬
‫למ"הקייןפרויזשלזיך נישמדערוועג;ן פמק'נ;ן‪.‬‬
‫צי‬
‫ב‪.‬‬
‫ןזי הטם געשפיר‪1‬שז א‪.‬הרמ‪.‬מער שד;ר‬ ‫יעד;רפרויוי;‬
‫נ;בירם השם זיך ג;עפ;נמ‪ ,‬טד;ר זי יכפ‪.‬ר‪ 2‬שז ;ם א‪.‬ז‬
‫עפעס שפגעגשנג;ןפוןאיהר‪,‬מוזזי בשלדז‪.‬ךג‪:‬ם כודקז‪..‬ן‬
‫כים שריין ם‪.‬כ;ל‪ ,‬אוןוועןזי ג;פינמ ש נשסק‪.‬ים און ;ם‬
‫איז גשנ'ן קלשר‪ ,‬איז זי מהור‪ ,‬שבער ון;ן ע‪ :‬איז נ‪'.‬כ‪1‬‬
‫י ג;פינמ גשרנ‪.‬יכ‪ ,2‬בוז זי משכ;ן א‬
‫ז‬ ‫קלטר‪ ,‬שדער‬
‫ששלה‪ .‬דשסז;לב;שזזי השםז‪.‬ךנישמ כשיךבודקגעון;ן‪,‬‬
‫;לן‪-‬ש ששלה‪.‬‬‫מוזזיאויך משפ‬
‫בי‬
‫ך‪.‬‬
‫ןזיאיז מכא‪,‬סיי פון דם טדער פון ש פל;ק‪ ,‬א‪.‬ז כ‪.‬ז‬ ‫יי;‬
‫ן דערוויימערםפון א‪.‬הרמשן‪ .‬זיי‬ ‫נטך דערמבילהמוזזיזיי‬
‫זטלעןזיך נישםטנר‪.‬הרעןאיינ;ר דעם טנד;ר;ן‪ .‬ער טטר‬
‫יהראויפ'ן ב;ם שפילבןוודןא;‪.‬ןזיאיזנ‪.‬שט‬ ‫נישמ שלשפען ב‪ *.‬א‬
‫‪1.3‬זייןא‪.‬ן‬ ‫‪.‬‬‫ז‬
‫און בפרם נטךון;‪ :‬איזדט‪ ,‬משר;ןזיי‬
‫איין ב;ם‪,‬שפילושזזייזיינ;ן בייד;טנב;נשחז‪ .‬די עכירה‬
‫פון דעםאיז זעחרגריים און עםאיז דט ד;ך‪82‬ר ש שר;ק‪-‬‬
‫ם ג;ברטכםא‪.‬ןד‪ .‬כפר"ם הקדושים‪,‬‬ ‫י‪;.‬י‬
‫‪:‬יכער ;ונש‪ .‬ע‪2‬ו‬
‫ן‬
‫י‬
‫טז דטס א"זג‪..:‬ר מ;ן וושלגערםזיך א‪-‬ן ט בית הכסא‪.‬‬
‫אייך דטרף כ;ן ז‪.‬ך הימ;ן ד;ר צ‪..‬ם ךוטםזי איז ט‬
‫איי‬
‫נדה‪,‬ניםצוד;רלטנ‪;:‬ןטדגרווטרפעןקיין‪2.‬וםזשךאיינער‬
‫;ם טנדערען‪ .‬י‪.‬‬
‫‪ .‬זטלעןזיין געהיט טז ער זטלנימ זעהן‬
‫איהר פטרבטרג;ן ל‪.‬יב‪ .‬זיי טלען נישט לטכען צוזטמען‬
‫אוןניםעסען צוזטבעןפוןאיין כלי‪ .‬ער טטר נישםעסען‬
‫ן ד;ר כלי ווטסזי לטזם איב;ר‪ ,‬נטר טז‬ ‫טד;ר מרינק;‪1‬פי‬
‫מ;ג ;ר שוין‬ ‫‪.‬‬‫ל‬‫כ‬ ‫ר‬‫;‬‫ד‬‫נ‬‫ט‬ ‫ן‬ ‫ט‬ ‫ן‬‫י‬‫א‬ ‫ן‬‫;‬‫ם‬‫ט‬ ‫ג‬‫;‬‫‪:‬‬ ‫'ט;ן הטמ איב;ר‬
‫ק‬‫ו‬
‫ס‪( ..‬אינטער‪-‬‬‫ל‬‫י‬‫ה‬ ‫ם‬‫ש‬ ‫י‬‫נ‬ ‫ז‬‫י‬‫א‬ ‫ם‬‫;‬ ‫‪.‬‬‫ן‬‫;‬‫ק‬ ‫נ‬‫;סגן טדער טר‪.‬‬
‫ט;ג ווטסזי‬ ‫י‬‫ד‬ ‫י‬‫י‬
‫י‬‫ק‬
‫ן‬‫ו‬‫א‬ ‫דם‬ ‫ם‬‫ה‬‫ע‬ ‫ז‬ ‫זי‬‫ם‬ ‫ט‬‫ו‬‫ו‬ ‫‪:‬‬ ‫;‬‫שייד)סיידימ‬
‫זי נטך‬ ‫ז‬‫י‬‫א‬ ‫‪,‬‬‫ח‬‫ל‬‫‪-‬‬‫ב‬‫ט‬ ‫ט‬‫ה‬‫ע‬‫ג‬ ‫זי‬ ‫ז‬‫י‬‫ב‬ ‫ג‬‫;‬‫ט‬ ‫צ;הלםשויןד ריינע‬
‫י‬
‫פטר‪-‬‬ ‫ו‬‫צ‬ ‫נ"שם‬ ‫למה"ש‬ ‫‪.‬‬‫ן‬ ‫;‬‫כ‬‫ט‬‫ז‬ ‫ט רעכטע נדה ק;גען טלע‬
‫די טלע‬ ‫ן‬‫"‬‫א‬ ‫ן‬‫‪.‬‬
‫‪.‬‬‫ז‬ ‫ו‬‫צ‬ ‫ם‬‫י‬‫ה‬‫ע‬‫ג‬ ‫פ‬ ‫ט‬ ‫שמטרק‬ ‫גרינגערען זיך‪ ,‬נשר‬
‫י זטלען ח"ו‬‫ך'נים‪ ,‬ווטרים דטםז‪..‬נען נרויסע עבירוה‪.‬יי‬
‫זיי;רע יטהרעןנ‪.‬ב פטרזינדיגען‪.‬‬
‫ה‪.‬‬
‫דינים פון טפציהען‬
‫ז דם (ד"ה ציים)‬‫י;דע פרוי ווטם איז טמאג;ייטרעןפי‬
‫טדערפוןט פל;ק‪,‬קטןזימטכען ד;םטפציגא‪.‬ןבם;ןטטג‪,‬‬
‫יג;הןפון א*הרדם‪,‬היינו‬
‫ז‪.‬‬ ‫אויבעס השםשי‪.‬ןאויפג;ה;רםצ‬
‫אריבזי איז טמא ג;טווטרען זונטאג‪ ,‬קטן מטכען דעם‬
‫טפצוג דטנערשטאג‪ .‬למעה"ש ולמעה"ש‪ ,‬בום נ;הים צו‬
‫זיין טז דער טפצוג זטל ז*ין ריכטיג כדיןווי וו*יטער וו;ם‬
‫שטעהן‪.‬‬
‫ן‬
‫דער טפצוג דטרץ זיין איידערדיזון ג;הם אונמער‪ ,‬דטס‬
‫איז טן ערךאיין שעח פטרנטכם‪ ,‬אןן אויב עם איז ג;וו;ן‬
‫'וויינינערוויאיין ו;ה פטרנטכם דטרףזיפר;געןט ששלה‬
‫(ווטםאין ספר ב;ין טהור שמעהם געשריבען טז נטךבין‬
‫השכשות‪,‬איז דטםטגרייזפון דרוק)‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫דער שפצוג דשרףזייןשזוי‪ :‬זי דשרףזיך גום שרום‬
‫ווששען דשס שרםאוןשרוםדעםשרםאוןשנמשהןש קלשר‬
‫העמד‪,‬לייגען ש קל‪6‬רליילעך און נעהמען ש גשנץריין‬
‫םיכעלפוןלייווינפשדערפוןבשנוויל‪,‬נישםקייןנייפיבעל‬
‫אוןנישםקיין שמשמעס‪,‬נשרשן שלםמיכעל‪ ,‬עסבשקוקען‬
‫אויבעסאיזגוםרייןאוןווייס‪,‬אוןמיםדערמיכעלמשכען‬
‫דיבדיקה‪,‬היינו‪,‬זיזשל דשסםיבעלשריינברעננעןאיןדעם‬
‫יווייםוויזי שפירם‬
‫שיואון 'י‬
‫שרם מים דעםפיננער גשנץמיף‪,‬‬
‫ך נום בודק‬ ‫וועןזיאיזצוזשמעןמיםאיהר משן‬
‫זשי‬
‫זייןאיןשלעזיימען‪,‬איןשלעווינקלען‪ .‬וועןעסאיזאיהד‬
‫שווער שריין צוברענגען שזויווי דש שמעהם‪ ,‬איז צום‬
‫י זעהן מים שלע קרעפםען אריין צו‬ ‫ווייניגסמענס מוזז‬
‫ברעננעןשזויםיףוויעסאיזנשרמעגליךאון בודקזייןאין‬
‫שלעזיימען און שלעווינקלען‪ .‬דיפרוי וושס מהום נישם‬
‫שזוי‪ ,‬נשר ברענגםשריין שביסעלאון ווישםזיך ‪6‬פ‪,‬איז‬
‫דערשפצוג גשרנישם נערעכענם‪,‬און עס העלפם נשרנישם‬
‫יאיזוויימערש נדה (בהיוב ברתר"ל)‪.‬‬ ‫איהר מבילהאוןז‬
‫ח‬
‫עסאיזגלייךזיךנוהגצוזייןשזנשךדעם ט‪5‬צונזשלזי‬
‫שריינברענגען דשס םיכעלנשנין מיף אוןעננ און עס זשל‬
‫ןביז נשכם‪ ,‬און דערנשריעהן אויב עסאיז‬ ‫דשרמעזייגע‬
‫גשנץריין‪.‬‬
‫פ‬
‫שנהויבען צעהלען‬ ‫יי‬
‫יבזיך בודקזייןצוויי‬
‫שי‬
‫זו‬
‫פון משרגען נשך דעם שפצוג‬
‫די זיבעןריינע מענ‪ .‬זי איז מח‬
‫משהליעדען משנ‪,‬איןדערפריהאון פשרנשכם‪,‬שלעזיבען‬
‫מענ‪ ,‬גטנץמיףמים שריין מיכעל‪,‬נשרווען עסאיזאיהר‬
‫שווער טזוי םיף בודק צוזייןווי עס דשרף צוזיין‪,‬איז‬
‫למענ"ה צוםוויינינסמענסאיין משהלאיןדיזיבעןריינע‬
‫מענ (דערהויפמאין דעם ערשמען משנ) מוזזי מ‪8‬כען ש‬
‫בדיקה שזויווידי בדיקה פון שפצוג‪ ,‬אוןאיןדי רעשםע‬

‫‪- 12 -‬‬
‫מעגגעוועהנליכעבדיקות‪ .‬נשריעדע פרומעפרויזשלזיך‬
‫נישטגרינגמשכעןאוןזשלשלע טשגגוטבודקזיין‪ .‬שבער‬
‫וועןזי השטקייןאיין משהלפוןדיזיבען פעגאויךנישט‬
‫בודקגעווען גשנץטיףוויעם געהר צוזיין‪ ,‬נשרשביסעל‬
‫שריינגעברשכט און שפגעיוישט‪ ,‬איז איהרע זיבעןריינע‬
‫טעג נ"טם גערעכענט אוןזיאיזווייפער ש רעכמע נדה‪.‬‬
‫י‬
‫שלע בדיקות דשרפעןזייןביידיליכפיגקייפ פון פשג‪,‬‬
‫נישטבייקיין ליכטאון נישםבייקיין לשםפ‪.‬‬
‫יא‬
‫דיזיבעןריינע טעגדשרפעןזיין דורכשנשנד‪,‬זיזשלאין‬
‫די פעג גשרנישט געפינעןקיין דם אוןקיין שום פלעק‪.‬‬
‫אויבזי השטגעפונעןדםשדערשפלעקאיןמימעןדיזיבען‬
‫ריינע טעג וושסזיאיז ממא געוושרעה מוזזי אויףסיניי‬
‫צעהלעןזיבעןריינעטעגאוןמשכעןשנייעםשפצוגריכטיג‬
‫ווי אויבעןאיז געשריבען‪ .‬נשרזי דשרף נישט וושרטען‬
‫פינף טעגאויף דעם שפצוג‪ ,‬נשרוועןזיווערטריין‪,‬קשןזי‬
‫פשרנשכט משכען דעם שפצוגאוןפוןמשרגעןשןשנהויבען‬
‫צעהלעןזיבעןריינעטעג‪.‬‬
‫יב‬
‫טייל ווייבער וושסווייסען ניט שזזיי דשרפען משכען‬
‫דעםשפצוג‪,‬זיינעןזיךנישםבודק פשרנשכט‪,‬נשרזייזשגען‬
‫ידי בדיקה‪,‬‬‫שזזיי השבעןאיןזינעןאוןביינשכט משכעןזי‬
‫ן שזזייזיינען רעכפע נידוונ עסאיז ש‬ ‫ישיעוייי‬
‫יייסע‬
‫מצוח דשם מפרסםצוזיין‪.‬‬
‫יב‬
‫ש כלה פשר דער התונה מוז צעהלען זיבעןריינע טעג‬
‫פשרדערטבילה‪ .‬דער שפצוגאוןדי בדיקותפוןדיזיבען‬
‫ריינע טעג‪,‬איזגלייךוויביישן שנדערפרוי‪ .‬זי פשרזיך‬
‫‪.‬גרינגערען הו" אויף קיין שום פשל די‬‫גשרנישפ פשר‬
‫סינדספע השר‬

‫‪-‬פנ ‪-‬‬
 ‫יך‬
‫זי זשל ערשט טנהויבען צעהל;ן די זיבען ריינ; ם;ג‬
‫יווייממשויןקלטראוןזיכ;ד‬ ‫נטהענםפוןדער התונה‪,‬וו;ןז‬
‫וועןדי חתונה וועם זי'ן‪.‬‬
‫מך‬
‫וועןאין מימעןדיזיכ;ןריינע מעג‪ ,‬הטפזיך ‪3‬עמטכם‬
‫טןעיכובטזדי התונה וו;מ נישם קטנ;ןזייןאין ד;ם מטג‬
‫ודטס מ;ן הטמ פריער בטשטימם‪ ,‬דטרף מען פר‪:‬ג;ן ט‬
‫שטלה אויבזי דטרף איבער ט ניי;ם צעהלען זיב;ן ריינע‬
‫מעג‪ .‬עסאיז טגרויסע כצוה דטס בטקטנם צוב‪:‬טכ;ן‪,‬ןוייל‬
‫פיל מענשען ווייס;ן נישמ‪ ,‬דטרום דטרף מ;ן פר;ג;ן ח‬
‫י מיינען טז זי הטמ נטר ג;צעהלם זיב‪:‬ן ריינע‬ ‫שאלה‪,‬זי‬
‫מעגאיזשויןגענוג‪.‬‬
‫חתן כלה מוזער נטך ד;ר ערשם;ר ביאה טפ‪~:‬י'ך;ן און‬
‫טיו;קג;הן‪ ,‬און דטסא‪.‬ז ט מצוה רכה מודי; צן זי*ן דע‪2‬‬
‫התן וכלה‪ ,‬ווייל פילע ווייטען דטס ניט און ז‪;3*.‬ן בן‪:‬ל‬
‫מ;הר מטהל‪ ,‬ווטס דטם איז ט נרויסער איסור‪ ,‬און די‬
‫;למ;רען מים די אונם‪:‬רפיהר;ר מוזען דטס זטג;ן ד;ם‬
‫התן מים ד;ר כלה‪ -‬ילהשומעים יונעם ות;ב"ם‪.‬‬
‫מעין כ‪:‬הןך‬
‫ריניםפוןדי מבילה‬
‫מז‬
‫ד;ם מטגדיטסזי דטרה געהן מבילה‪ ,‬זטלזי דעם גטנצ;ן‬
‫מטג קיין פל'יש נימ ‪::‬ען‪ .‬ין;ן טב;ר די טבילח קיממ‬
‫אייס מוצאי שבת (שבה צ‪.‬נטכמ) ס;גזי‪:‬טען פלי"כ‪ ,‬נטר‬
‫זיך גום אויסך‪.‬י‪;3.3‬ן ציויש;ן די ציין פטר דער‬ ‫י‪.‬‬
‫כביזיטהי‬
‫‪ ,‬ווטריםטז‪:‬ם איז דט ‪:‬פעסצוייש;ןדיצ‪..‬ן טד‪:‬ר‬
‫אייף דיציין‪ ,‬איז די טב‪.‬לח נישט קיין מכילה‪ .‬אי‪.‬ךיטל‬
‫ן ‪3‬ישם‬ ‫זי דעם גטנצען מטג ב‪.‬שם קנעמ;ן קיין מיי‪3‬אי‬
‫טנריהר;ןקיין קל;פ;ד‪.‬ג; זטך‪ .‬וועןזי דטרמ ;כ םטהן‬
‫‪ .‬זטל זיך ד;רנטך‬
‫לכבוד 'ככת‪ ,‬מ;נזי עם מטהן‪ ,‬נטךי‬
‫בטלד גו‪2‬טפייטש;ן‪.‬‬
‫יז‬
‫זיזטל ג;הן בטציימ;נמ פטרנטכמ אין מקוה‪,‬כדיזי זטל‬
‫ן טל;ם ווטםמ;ן דטרף מטהן‬ ‫קע‪;3‬ןבטד;ןזיך‪,‬צווטג;ןאי‬
‫ן עס זטל דוי;ר;ן ביזא‪.‬ן ד;ר נטכמ טריין‪.‬‬
‫פטרנטכםאי‬
‫;ס איז איהר טבער נישט מ;גל‪.‬ך טל;ם צו מטהן‬ ‫יי;ו‬
‫פטרנטבם‪ ,‬מ;גזי מטהן ביינטכם‪ ,‬נטר זי זטל זיך נישט‬
‫טייל;ןנטרג;לטפען‪ .‬למ;נ"הדיטיק;ר‪.‬ןזטלנישטיטג;ן‬
‫דיווייב;רביי ד;ם בטד;ןזיך‪,‬כדיזי‪.‬זטל;ן טל;ם קטנ;ן‬
‫ט טן דייוייב;ר' פטר‪-‬‬‫מטהן כדין‪ .‬די טיק;רין ווטם יטג‬
‫זינדיגם זיך איהרע יטהר;ן‪ ,‬אוןז‪ .‬מטר נישמ זיין קיין‬
‫טיק;רין‪.‬‬
‫יה‬
‫ז‪ .‬זטל ז;הן זיך גומ טרומווטש;ן דעם גטנצ;ן גוף און‬
‫טל;פטרבטרנענ; ערמעררייןצומטב;ן‪;,‬םזטלאויףאיהר‬
‫גטרניש‪ 2‬קל;‪;9‬ן‪ .‬די הטרגומצו ק;כ;ןאוןאויפצווטג;ן‪,‬‬
‫דטם טל;ס זטלזייו מים ווטרעם ווטס;ך‪ .‬נטך ד;ם בטד;ן‬
‫זטלזי זיך גום טרומז;הן דעם גטנצ;ן גוף אויבעם קלעפט‬
‫ניש‪;2; 2‬םאויף דעםגוףאוןאויב ;רא‪.‬זאיןגטנצעןריין‪.‬‬
‫די ;רמער ווטםזי קטן ‪3‬ישט ד;רז;הן מימ‪:‬ן אויג‪ ,‬זטלזי‬
‫טרוכמטפ;ן מיטדי הענמ אויב עם איז גטררייוי אויך‬
‫וו;ןזי ג;הם טרטפ אין מקוה און די פים ווערען איינ‪-‬‬
‫ג;מרטמ;ן אין בלטמ;‪ ,‬זטלזי פטר ד;ר טבילה עם גום‬
‫טפווטש;ן אין מקוהדי פים און צוויש;ןדי פינגער און‬
‫טרומקוק;ןאויבעסאיז אין גטנצ;ןריין‪.‬‬
‫ים‬
‫די מיק;רין דטרף שטטרק טכטונג געבען בשעת מבילה‬
‫טז ;ם נישמ טרויסשמטר;ןקיין שום חלקפון גטנצען‬
‫יטם;ר‪ .‬ווטרים טז עס הטמ טרויפגעשטטרמפון‬‫טו‬
‫גוף פוןזו‬
‫ווטם;ר טפילואיין בר;גפוןאיין הטר‪,‬איזדי מבילה גטר‬
‫נישטקייןמבילהאוןזיאיזוויימ;רטרעכמענדה‪ .‬דערפטר‬

‫‪-‬פ~ ‪-‬‬
‫איזשגומש‪-‬מנהגשזווייבערז‪6‬לעןנישםגעהןקייןלשנגע‬
‫יז‪6‬לעןניםקוסעןצוקיין סכשולאיןפבילה‪.‬‬‫השר‪,‬כדיזי‬
‫ב‪:‬‬
‫זי ז‪6‬ל זיך נישם סיבלזיין שמעהענדיג‪ ,‬אויך נישפ‬
‫שפשרקשיינגעבויגען‪,‬דעןעסאיזדשערמעראיןגוףוושס‬
‫ווערען פשרבשרגען דורך דעם אוןדי וושסער קוסם נישם‬
‫ג‪.‬ובלזיין ש ביסעלאיינ‪-‬‬
‫יזיך מ‬ ‫אויףזיי‪ ,‬דעריבער דשרףז‬
‫געבויגען‪,‬שזויוויזיוושלגערםמיי דיהענםזשלזינישם‬
‫ינישמהשלמעןצוזשסען‪,‬‬ ‫השלמען צוגעסשכמ;דיפיסזשלז‬
‫י‬‫ע‬ ‫ד‬‫ש‬ ‫י השםדי הענם געהשלמען צוגעסשכמ‪,‬‬ ‫ווטרים שצזוזז‬
‫אין גשנצען‬ ‫ם‬‫ש‬‫י‬‫נ‬ ‫ר‬‫ה‬‫י‬‫א‬ ‫ר‬‫ע‬‫ס‬‫ש‬‫י‬ ‫ו‬ ‫קשזדי‬ ‫‪,‬‬‫ן‬‫ע‬‫ס‬‫ש‬ ‫דיפיס‬
‫שרומנעהסען‪,‬איזדי מבילהקיין מבילה נישם‪ .‬דעםסויל‬
‫דשרףזינישמהשלפעןשפעןשזעסזשלשריינגעהןוושסער‬
‫י ניעצן השלמעןדי ליפען שפשרק‬ ‫ךרזזשטללז‬‫אין סויל‪ ,‬אוי‬
‫י השלמעןווי געוועהנליך‪ .‬דשס‬ ‫צוגעסשכסםי‪,‬ם נ אוי זי‬
‫ש‬
‫י נישם שמשרק עפענען און‬ ‫שמשרקגען‪ ,‬זשלז‬ ‫זעלבע די‬
‫צוגעסשכם‪ ,‬נשר שביסעל צוגעסשכם‪.‬‬ ‫אויך נישם‬
‫זי סוזזיין צוגעוואוינם צו דעםשיעם‪,‬וושרים שזזיאיז‬
‫נישם צוגעוואוינט צו דשסשיעם‪ ,‬איזדי מבילה נישם‬
‫גערעכענמ פשרקיין מבילה‪ .‬דערפשר זשלזידי מבילה‬
‫נישמ סשכען שיילענדיג‪ ,‬נשר סים ישוב הדעת‪ .‬זי זשל‬
‫איןזינען השבען שלעס וושס סען דשרף משהן און שלעס‬
‫וושסזי דשרףגעוואוינםזיין‪.‬‬
‫כא‬
‫שזדי מבילח קוסמאויספריימאגצונשכמעזשלזיגעהן‬
‫אין בשד גשנץ פריה ביימשג‪ ,‬אום וויינינסמענס ש שעה‬
‫פשרליכםצינדען‪,‬כדיזי זשל שלעסקשנעןפשרמיגמשכען‬
‫יזשלנישם קוסען צוחליול שבת ח"ואון זשל‬ ‫פשרנשכם‪,‬‬
‫יםז‬
‫ל‬‫ט‬‫ז‬‫ך‬‫ש‬‫נ‬‫ר‬‫ע‬‫ד‬ ‫ן‬‫ו‬
‫א‬ ‫מ‬‫י‬‫י‬‫צ‬
‫יביתהטבילה‪ .‬וועןעסאיזשוין שפעמ‪ ,‬זי‬
‫ר‬‫ע‬‫ד‬ ‫ן‬‫י‬
‫א‬ ‫ן‬‫ע‬‫ד‬
‫נ‬ ‫י‬‫צ‬ ‫מ‬‫כ‬‫י‬‫ל‬ ‫געהןשה‬
‫איידער געהם שוועק‪ ,‬דעם ליכמדשרףזי‬ ‫געהן צום‬
‫צינדען‪,‬‬ ‫משן‬ ‫זי‬ ‫הייסען‬
‫כדיזיזשלזיךניםדשרפעןשיילעןשהייםג;הןליכמצינדען‪,‬‬
‫ינים משהן שלעסוושססעןדשרף‪.‬‬ ‫וושיים דורךדעםקשןז‬
‫גלייךוויזי קומט‪6‬היים‪,‬איז דשס ערשמעזשלזידינעגעל‬
‫ן או*סקעמעןזיךדי השר ב;פשרדיזון פשר‪-‬‬ ‫שפ‪,‬טניידעןאי‬
‫געהט‪,‬ווייל שז ;ם ווערט שבת‪ ,‬טשרמ‪:‬ן דשםניט טשהן‪,‬‬
‫וועטזי דשך נ*ם קשנעןגעהן טבילה טשהן‪ .‬אויבזי השט‬
‫פשרגעסען שפצושניידעןדי נעגעל און דערווייל איז גע‪-‬‬
‫וושרעז ש‪;8‬ם‪ ,‬ד‪6‬רףזיפרעגען ש ששלה‪;2 .‬ןאיז מזהיר‬
‫ן מען וושרענם זעהר עצ‪61‬רק‪ ,‬שזדי פדך‪.‬יושס שניידט‬ ‫אי‬
‫דינ;געלנשךד;רצייטפוןליכטצינדען‪,‬א‪.‬זזי מחללשבת‪,‬‬
‫וושס עס קוכב דערפשר מיתה ח"ו‪ .‬דשם וושס ש טהייל‬
‫ווייבער זשג;ן שז וועגען די מצוה פון בבילה מעג מען‬
‫שניידעןדינעג;ל‪,‬קעמעןאוןצוושגעןז‪.‬ךנשךדיצייטפון‬
‫ליכט צינדען‪ ,‬זיינען מיר מודיע שז ז‪ *.‬ז‪..‬נען אין דעם‬
‫גענשרט‪ .‬עםאיזקיין שוםזשךניט מוחר צול*בדי טבילה‪,‬‬
‫און למענ"ה ה"ו ז*ךניט מתיר צוזיין‪,‬ז‪..‬זשלעןזיךניט‬
‫פשרזינדיגעןדיישהרען‪.‬‬
‫כב‬
‫;םאיז דש ‪3‬שךפילויניםפון נדה וושסאיז געשריבען‬
‫אין ספר מעין טהור און שנדערע הייליגע ספרים‪ ,‬וושס‬
‫יעדערפרויאיזזיי מחויב צולערנען‪,‬אוןנישםשזויווי ש‬
‫טהיילזשגעןשזדידיניםפון ספרמעין טהוראיזנשר פשר‬
‫פרומעווייבער‪ ,‬עסאיז נישטשזוי‪ ,‬נשרדי שלעדיניםפון‬
‫ספר מעין טהור איז פשר יעדער פרוי‪ .‬מען משר נישם‬
‫שפטרעטעןדי מינדסטע השר פוןדי שלע דינים‪ ,‬סיידען‬
‫מיט ששלה פון ש מורה הוראה‪ .‬מיך השבען דש ‪3‬שר‬
‫געשריבעןדיהויפטדיניםוושסזיינעןגעוועהנליך‪,‬וועלכע‬
‫מען דשרף גוט לערנען אוןגונו קלשרזיין‪ .‬ליידערזיינען‬
‫פשרשןפילפרויעןוושס קש‪3‬עןנישטלייענעה דשרוםזיינען‬
‫זיי ח"ו נכשל (געשטרויכעלט)איןפילזשכ;ןאוןזייזיינען‬
‫ח"ו רעכטע נידורב דערפשר בעט מען זעהר און זעהר‪,‬‬
‫שזדיוושסקשנעןלייענעןזשלעןזעהן רחמנותהשבעןאויף‬
‫יםלזעכרונתעןוואעוטן קלשר גמושםכעןאיןדי‬
‫זי‬‫יייערע ישהרען און‬
‫יזיין אוןוואויל‬ ‫זי‬ ‫ע‬‫ד‬ ‫נויטיגעדינים‪ .‬אין‬
‫אויף דער וועלט און אויף יענער וועלט‪ ,‬שמן‪.‬‬

‫ען‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫איךבעםאוןאיךביןמזהיר בשםהספריםהקדושים‪8 ,‬ז‬
‫מעןזשלבילדען מקואותאומעדוםוואואידעןגעפינעןזיך‪,‬‬
‫אוןדי בעדערפוןדי מקואותזשלען בשקשנפ משכען דעם‬
‫פובליקום וואודי מקואות געפינעןזיך און אויך וועגען‬
‫זייער כשרוו‪ 4‬און דער שכר פוןדי מתעסקים איז זעהר‬
‫גרויס‪.‬‬
‫עסאיזדשנשךפילדיניםפון הלכותנדהוושסמען השמ‬
‫געקענמ שרייבען; וועגעןדידיניםפון נדהאיז דש פיל‬
‫צושרייב;ן‪,‬אוןעס וושלמגעווען פשרשפרוי דשסצו‪-‬פיל‬
‫צולערנען‪,‬השבאיךנשראיבערגעשריבעןוושרפבייוושרם‬
‫דידינים פון נדח פון דעםהייליגען גרויסען גאון וצדיק‪,‬‬
‫דער בשוואוסמער ר' ישראל מאיר הכהן זצ"ל‪ ,‬דעו מחבר‬
‫ן ספר‬ ‫פון ספר חפץחיים‪,‬וושסער השפגעשריבעןאיןזיי‬
‫ן ספרנדחי ישראלאוןאין ספר מהרת‬ ‫גדרעולםאוןאיןזיי‬
‫ישואל‪ .‬אוןאייןזשךמוזאיךצוגעבעןצוזיינע‪,‬וושסשלע‬
‫הייליגע ספרים שרייבעןוועגען דעם‪ ,‬און איךבין מזהיר‬
‫שזמען מפרסםזיין למע"ה‪,‬שזכ;ן משרניפגעהןאין‬
‫ימשג‪,‬שפילו שז עסאיזשוין דער שכמער משג‬ ‫ש‬
‫זי‬
‫מבילהב‬
‫ישג וושסזי השמגעלייגמשצייכען‪ ,‬מוזזיגהען‬ ‫פון דעם מ‬
‫איןשווענמ‪ .‬דימבילהמוזזייןניפפריהערוויעסבשווייזען‬
‫זיך ‪8‬מימעלע שמערען‪,‬נשראויבעסאיזדשש סכנהוושס‬
‫זימוזגעהןביימשגאוןעסאיזד;רטכמערמשגפוןלייגען‬
‫יקעןגעהןביהפזשג‪.‬‬ ‫דעםצייכען‪,‬מוזזיפרעגעןשששלה‪,‬צוז‬
‫ךהשבדשגעשריבעןמוזעןזייןאיןיעדער‬ ‫דידיניםוושסאי‬
‫מקוה‪ ,‬אוןיעדער פרוי מוז דשס השב;ןבייזיךאין דער‬
‫היים אוןזי מוז דשס אויס'חז'ןאויסוועניג‪ ,‬און עסאיז ש‬
‫מצוה צולייענעןצווישעןפרויען אוןזיךניפ שעמען‪ ,‬און‬
‫דשךוועזזי דשרףווטסוויסען‪,‬זשלזיזיךניפ שעמעןאון‬
‫פרעגעןב*ישרבשששלה‪,‬וועןזיוו;מדשסשלעסשפהימען‪,‬‬
‫וועמזי זוכהזיין צו גומע קינדעראון צו שלום בית‪ ,‬מיפ‬
‫פיל גומעם‪,‬שמן‪.‬‬
‫הרבר'אלי'מרדכימזאה שלימ"א‬

‫י‬
 ‫הפרשת חלה‬
‫אויף ‪ 8‬מצוותזיינען פרתען פשרזשגט געוושרען‪ ,‬ד"ה‪,‬‬
‫יזיינען פשרשנטוושרטל"ך פשרדי מצווועווייל ;םליגט‬‫זי‬
‫בשזייאין השנטדשםצוטשהן‪,‬אוןדיוועלט רופט דשםדי‬
‫‪ 3‬ווייבערשע מצוווע אוןזיי קריגען פיל שכר אויבזיי‬
‫יווערען‪ ,‬חו"ח‪ ,‬געשטראפט‬ ‫היטען דשםריכמיג שפ‪,‬אוןזי‬
‫וועגען‬ ‫ת‬‫ו‬‫ו‬‫צ‬‫מ‬ ‫פשר'ןניטשפהימען דשם‪,‬און זיינעןדי‬
‫ם‬‫ש‬‫ד‬
‫וועלכעמירריידען‪" :‬נדה"‪" ,‬חלה"‪",‬הדלקת‪-‬הנר‪ ".‬וועגען‬
‫נדה השבען מירפיל ג;רעדטאין שלע אונזערע מפרים;‬
‫דיצווייטע מצוהאיז חלה‪ ,‬ד"השזוועןמען משכטשטייג‬
‫פון ‪ 8‬פונט‪ ,‬מוז מען שרשפנעהמען ש שטיקעל מ*יג און‬
‫פשרברענעןדשם‪ .‬דערמעםדערפוןקעןמעןזשגעןווידי‬
‫הייליגע גמרא זשגט‪ ,‬שז שדם הראשוןאיזגעוועןדי חלה‬
‫פון דער ערד‪,‬וויילוועןג' השט בסששפען דעם מענשען‪,‬‬
‫השט ער גענומען ש שטיקעל ערדפון דער גשנצער ערד‬
‫און פון דעם השט ער בשששפען דעם מענשען‪,‬איז דער‬
‫מענשדי חלהפוןדערערד‪ .‬דיפרוי חשט געברסכםמוימ‬
‫אויף דעם ערשטען מענשען‪ ,‬געבענדיג איחם פון דעם‬
‫ן דורך נעחמענדיג חלה‬‫עץ הדעוע דשרףזי דשם סתקןזיי‬
‫פוןדימייגוושםזיגעהטמשכעןצושפייזעןדעםערדענעם‬
‫ינעהמעןערדענעחלה‪,‬‬ ‫קערפערכימערדענעשפייזדשרףז‬
‫און שמשהל פלעגמ מען דשם געבען ש כהן ש למדן‪ ,‬מימ‬
‫דעם כח התורה וושם ערבשזיצט‪ ,‬ווערמדי חלהוושםזי‬
‫שיידמ שפ‪,‬הייליג‪,‬ווייל דער למדן דשרף ער משכעןזיין‬
‫עמעןהייליגאוןעםאיז פשקעשגרויסער זבותטהנהזיין‬
‫ש למדןהיינמיגעצייטען‪,‬וויילדיכהניםזיינעןנימנזהר‬

‫‪-‬פו ‪-‬‬
‫במהרח‪,‬מטרעןזיידי חלהנימעמען‪,‬איזהיינטיגעציימען‬
‫פשרברענם מען ושם‪ ,‬טבערטפשיידען חלח מוז מען‪ ,‬און‬
‫שז מען חטמ ‪3‬ימ שפגעשיידםקיין חלה‪ ,‬מטר מעןיענע‬
‫מייננימעסען‪,‬און שזמען ג;הםעסען ברוימשדער הלה‬
‫געקויפמ פון ש בעקער טדער פון ש גרטמערי‪ ,‬מוז מ;ן‬
‫וויסען צו מען השם שפגעטיידם חלה צונימ‪ .‬דש ג;הם‬
‫מען קויפען וואו עס איז ב;מערע געבעק‪ ,‬שב;ר כען‬
‫קלערםנימצו דער בעקער חטמ טפגעשיידם חלהצוניט‪,‬‬
‫דטרף טען קויפען געבעק טדער ברוימאין שן שרם וואו‬
‫מען שיידם שפ חלה‪ .‬אויב מעןווייס נימ צו מען הטם‬
‫טפגעשיידם חלה שדער נים‪ ,‬זשל מען איינדעקען דעם‬
‫ברוים מיםדי געבעקאון מ;ן זשל שפברעכען ש שמיקעל‬
‫און מען זשל זטגען שז דשסאיז פשר דער מצוה פון חלה‪,‬‬
‫איז מעו יוצא מימ דעם די מצוה פון חלה‪ ,‬טבער דטס‬
‫הייסמגענומען חלה טהן ש ברכה‪ .‬די גלייכסמע זשך איז‬
‫שזווען מען געהםשרייןאין בעק;ריי קויפען‪ ,‬זטל ז* דך‬
‫נימ שעהמען און פרעג;ן צו מ;ן הטם טפגעשיידם הלה‪,‬‬
‫ש גרויסע מצוה מימ פיל שכר איז דש פשרדי וו**ב;ר‬
‫געהן צום בעקעראון נ;המ;ן הלהפוןיעדעמייג ווטסז*י‬
‫משכען און ש גרויסעכציה מפרסם צוזיין שז מ;ן מטר‬
‫ניםעסעןפוןשמייגויטס‪:‬ען השםניםטפגעשיידםק"ין‬
‫חלה‪ .‬פרויען‪ ,‬דטס איז שיי;ר מצנה‪ ,‬איהר זיים פשר‪-‬‬
‫שנמווטרמליך פשראיהר‪,‬ויי*לאיהרגרייםצוםמיש‪ ,‬איחר‬
‫גיםעסען‪ ,‬דשרפמ וויהר ג;ב;ן שזעלכע ברויםאון ג;ב;ק‬
‫ייטם‬
‫מען הטמ טפגעשי*דם הלהפוןזיי‪.‬‬

‫‪20 -‬‬
‫‪-‬‬
 ‫הרלקתהנר‬
‫ד"ה‬ ‫נטך ש מצוה זיינען פרויען פשרזשגט געוושרעה‬
‫הדיקת‪-‬הנר‪,‬ליכטצינדעןווען דער שבת קומטשן‪ .‬זשגם‬
‫די הייליגע גטרא ‪ :‬די פרוי געבענדיג שדם הראשון פון‬
‫עין‪-‬הדעת‪ ,‬השםזי מימגעברשכם דשםדי ליכט פון דער‬
‫וועלם ווערם אויסגעלששען‪ ,‬ד"ה די נשמה פון דעם‬
‫ישנצינדעןצוריקדיליכטפוןדערוועלט‪,‬‬ ‫מענש;ן‪ ,‬דשרףז‬
‫און דיליכטפון דער וועלטאיזדי שבת ליכט‪ .‬די שבת‬
‫ליכם בריינגען גליק און שלום אין דער פשמיליע‪ :‬די‬
‫שבת ליכם משכען ליכטיגדי קינדערשע אויגעלאךאין‬
‫אונז;רהייליגער תורה; די שבתליכטבשווייזעןשז דער‬
‫שבתאיז געקומען וושםאין דעם שבתאיזדי מזל~ברכה‬
‫פון ט גשנץ וושך‪ ,‬שבער ליכטבענשעןמיינטאויךשזמען‬
‫נעהכםשז דעם שבת‪ ,‬כשטש ד;ר שבת קומםסייוויסיי‪,‬‬
‫שב;ר מיטשנצינדעןדי שבת ליכםבשווייזט מען שז דער‬
‫שבתאיז בשמיר ש גוטעד גשסם‪,‬איךביןצופרידעןאיהם‬
‫אויפצ~נעהמען‪ ,‬בריינגט ער דשן מזל‪-‬ברכה‪ ,‬ווי ש גשסט‬
‫וושם מען נעהמט אויףפיין‪ 2 .‬מלאכים בשזוכען יעדע‬
‫אידישעהויזיעדען פרייטאג צו נשכט ‪ -‬ש גוטער מלאך‬
‫און ש שלעכטער מלאך‪ .‬אויבזיי קומען צו געהןאוןזיי‬
‫דערוויסעןאין שטובאיז שבת‪,‬די ליכטזיינען געצונדען‪,‬‬
‫דער מיש איז געגרייט לכבוד שבת‪ ,‬דשן בענשט דער‬
‫גוטער מלאךאון דער שלעכטער ענטפערט איבער גוושלד‬
‫שמן‪ ,‬שבעראויב חו"ח פשרקערם‪,‬שזמען השם חו"חקיין‬
‫ליכםגעצונדען‪ ,‬דשן חו"ח שילטדער שלעכטער מלאךאון‬
‫דער גומער מלאךמוז חו"ח ענטפערען שמן‪ ,‬מוז מעןזעהן‬
‫בענש;ן ליכט‪,‬אוןשפילו חו"ח שז דער משן היטניטקיין‬
‫שבת‪ ,‬שבערדיפדוי מוז בענשען ליכט אוןגרייטען צום‬
‫שבת‪,‬שזעראיז חו"ח םחלל שבת‪ ,‬משרזיזיך‬ ‫מיש לכבוד‬

‫‪- 21 -‬‬
‫ניםערלויבען סחלל שבתזיין‪ .‬גליקליהוועםזייןדיפרוישז‬
‫יוועםבענשעןליכםאוןשזזיוועםשפהיטעןדעם שבת‬ ‫ז‬
‫אוןאויבזיאיזש גופערפריינד צום סשן‪ ,‬דשרףזי איהם‬
‫זשגען ‪-‬סייןטייערער‪,‬א~ךוועלזיךבשנוגענעןסיםוויפיל‬
‫דו וועסם סשכען‪ ,‬נשר טחו סיראוןזיךדי מובח‪ ,‬לשסיר‬
‫שנחשלטעןדעם שבתאוןדעםיום טוב! ‪-‬אוןשזזיוועם‬
‫טשכעןשזערוועםהיטען שבת‪,‬וועםזי זוכהזייןצופיל‬
‫גליק‪.‬‬
‫עסגיבעןפילנשרישעפרויען‪,‬צוליב ‪ 6‬מציאהפוןפינף‬
‫סענט‪ ,‬שדער איהר דוכםזיך שזזי וועם קויפען עפעס‬
‫ביליגער‪ ,‬געהעןזיישיינקויפען שבת‪ ,‬אוןזיי פשרקויפען‬
‫די נשמח‪,‬זיאיז מחלל שבתאוןדערבייצענדליגע עברות‬
‫און דערפשר קוכען שלעכטעצייטען חו"ח און סען פשר‪-‬‬
‫לירטדי געלט און סען השםנים נאכהער סיט וושס צו‬
‫געהןקויפען אוםשבת‪ .‬היםדעם שבת‪ ,‬געהטניםקויפען‬
‫אום שבת‪ ,‬וועם איהר השבען סזל~ברכה ש ג‪6‬נצע וושך‪,‬‬
‫אין שלעסוושסאיהרוועטטשהן‪ .‬היטדי סצוהפוןליכט‬
‫צינדעןאיןצייםאוןזייטנים סחלל שבתנשךליכםצינדען‬
‫וועם איהר השבען שלום ושלוהאיןשייערהויז‪ .‬דער ג'‬
‫פון אונזערע עלטערען זשל אונז העלפען סירזשלען זוכמה‬
‫ן צו דער ליכם פון אונזערהייליגע תורה און ער זשל‬ ‫זיי‬
‫אונז ‪6‬לעמעןגעבעןנעזונדכיםלעבעןסיםל‪6‬נגעישהרען‬
‫און ש יושועה פשר כלל ישיאל כברכת‬
‫הרבראלי'מררכיהכדעמזאה‬

‫ז‬
‫פ‪-‬‬ ‫‪-‬‬
‫איך בעמ טלעמען טז מען זשל מפרמםזיין‪,‬קויפען און‬
‫העלפעןפטרקייפ;ןדיפשלגענדעספרים‪,‬וועלכעיעדעראיד‬
‫כוזזיי הטבעןאיןזייןהויז‪ .‬איך פטרקויףזייביליג‪ ,‬דטס‬
‫יעדערזטלז‪ ..‬קענ;ןקויפען‪ .‬זייזיינ;ן ט מזל ברכה פטר‬
‫יעדע אידיש; הויז ווטס וועמזיי קויפ;ן‪ .‬אויך שיהלען‬
‫מ‪,‬עןזיי קויפען איון לערנען ברבים‪ ,‬ומלאה הארץ דעה‬
‫את ה'‪,‬וועט ז**ן טלעמען גומ בזה וובא‪.‬‬

‫ספר "הצלה‪-‬נפשות‪ ",‬טיוינמיגער ספר צו וויסען וושס‬

‫עסליגםאויףטאידעןצו מטהן טלסאיד‪.‬‬
‫ספר "שפר‪2‬י‪-‬ראם‪ ",‬ספר יקר וחשוב'ללומדי תורה שת"ל‬
‫מצא חן ב;'ני מבקשי דבףד'‪.‬‬
‫ספר "‪2‬טמיךה‪-‬הנפשךת‪ ",‬דער ספר לערענמאונזווי צו‬
‫דינעןג'אוןוויצומשהןזייןרצון‪.‬‬
‫ספר "‪8‬ר‪2‬ךךן‪1-‬קלךמךר‪ ",2‬ט ספרוושס לערענמאונזווי צו‬
‫הטבען גום; חלומות‪.‬‬
‫ספר "ברכון הנפשךת‪ ",‬טרויסגענומען פון שולחן ערוך‬
‫און טנדערעספרים‪.‬‬
‫ספר"ךישלדןל ‪%‬ןדעך‪8‬ךעזידענם‪ ",‬צווויסעןווי ט‬
‫שוהל דטרףזיךפיהרען עלפידין תורה‪.‬‬

‫ש‬ ‫חועונקוועכנסגלאעטיצט‬
‫פי‪00~8.0‬מ"‪8‬שפ‪8‬א‪".‬חםש‬
‫עי חהם תשס"ב‬

‫ט‪- 2‬‬
‫'‬

‫‪-‬‬
‫קויפם רבי מזאה'ם מפרים און לערענטזיי‪ ,‬און גים‬
‫נדבותאויף צו דרוקעןדי ספרים‪ ,‬וועם שי‪5‬ער שכרזיין‬
‫זעהרגרויס‪ .‬לעזטדיספריםאיינע פשרדישנדערע‪,‬וועט‬
‫איהרפילוויסען תורהאוןאיהרוועפזייןגליקליך‬
‫כברכתףקשצ‪2‬ר'אלי'מרדכיהכהןמזאה‬

‫הפבריאליימרדכי הכהן מזאה‬

‫‪ 80‬ר‪4‬םנעוס סםרים‬
‫רק‬ ‫ניו יץ‬
‫‪2‬‬

‫‪* 54121‬מ ע‪186‬‬

‫‪8‬ש‪48‬שש שט‬ ‫‪60‬‬ ‫*‬ ‫ץ‪88‬ש שש‪8‬ז ‪ 6 9‬א‬

‫קף‬ ‫‪1‬‬
‫‪14‬‬
‫‪- 24‬‬ ‫‪-‬‬
 ‫ן‬ ‫י)‪.11-4?1‬ז‬
‫;‪( !4, , .,,‬‬
‫(‬
‫‪!.‬‬
‫י‬
‫‪)8‬ן‪,‬ןי ן‬
‫(‪:,‬ן‪.‬א"ןןיי‪,‬ן‬ ‫ל‬ ‫‪,‬הן ‪ ,‬ה‪%(,‬ו‬
‫;‬
‫‪.‬‬ ‫‪.‬‬
‫‪.‬‬
‫‪,‬ל‬