CHÖÔNG 3: II. CAÙC VÍ DUÏ.

PHÖÔNG TRÌNH VAØ BAÁT PHÖÔNG TRÌNH CHÖÙA TRÒ Ví duï 1:

TUYEÄT ÑOÁI. Giaûi phöông trình: 2 x + 2 + 3 x − 1 = 5 (1)
Giaûi
Xeùt daáu x + 2 vaø x – 1
A. PHÖÔNG TRÌNH CHÖÙA TRÒ TUYEÄT ÑOÁI

I. KIEÁN THÖÙC CAÀN NHÔÙ.

1.Ñònh nghóa vaø tính chaát:
⎧a neáu a ≥ 0 7
a. Ñònh nghóa : a = ⎨ . x ≤ −2 : (1) ⇔ −2(x + 2) − 2(x − 1) = 5 ⇔ x = − (loaïi)
⎩−a neáu a ≤ 0 4
. −2 < x < 1: (1) ⇔ 2(x + 2) − 2(x − 1) = 5 ⇔ 0x + 6 = 5 : voâ nghieäm
b. Tính chaát :
* a ≥ 0 * − a ≤ a ≤ a * a + b ≤ a + b daáu “ =” khi ab ≥ 0 3
. x ≥ 1: (1) ⇔ 2(x + 2) + 2(x − 1) = 5 ⇔ x = (loaïi)
4
* a − b ≤ a + b daáu “ =” xaûy ra khi ab ≤ 0
Vaäy phöông trình voâ nghieäm.
2. Phöông phaùp giaûi toaùn: Ví duï 2:
a. Daïng cô baûn: ⎧⎪3 x + 5y + 9 = 0 (1)
A = B ⇔ A = B ∨ A = −B caùch1 Giaûi heä phöông trình: ⎨
⎪⎩2x − y − 7 = 0 (2)
⇔ A 2 = B2 caùch 2
(ÑH Haøng Haûi naêm 1998).
⎧B ≥ 0 Giaûi
A = B ⇔⎨ caùch 1
⎩A = ± B Nhaän xeùt: (1) Cho ta: y < 0, ∀x ∈ R
⎧A ≥ 0 ⎧A ≤ 0 (2) Cho ta: x > 0, ∀y ∈ R
⇔⎨ ∨⎨ caùch 2
⎩A = B ⎩A = −B ⇒ heä chæ coù nghieäm khi x > 0, y < 0
b. Caùc daïng khaùc: ⎧3x + 5y + 9 = 0 44 39
Heä ⇔ ⎨ giaûi ra: x = ,y = −
Ta thöôøng xeùt daáu caùc bieåu thöùc trong caùc daáu trò tuyeät ñoái ñeå ⎩2x + y − 7 = 0 7 7
khöû daáu trò tuyeät ñoái treân moãi khoaûng. Giaûi phöông trình treân moãi
⎛ 44 39 ⎞
khoaûng. Vaäy heä coù nghieäm ⎜ x = ,y = − ⎟
⎝ 7 7 ⎠
Coù theå duøng aån phuï.

115 116
Ví duï 3: ⎡ ⎧⎪t ≥ 0
Ñònh m ñeå phöông trình: ⎢⎨ 2 ⎡t = 0
2 2 2 ⎢ ⎩⎪t = 0 ⎢
2 2
−2x + 10x − 8 = x − 5x + m coù 4 nghieäm phaân bieät. (2) ⇔ t − 2mt + m + 2m t = m ⇔ ⎢ ⎢ ⎧t = 4m
⎢ ⎧⎪t < 0 ⎢ ⎨⎩m < 0
Giaûi ⎢ ⎨t 2 − 4mt ⎣
⎣ ⎪⎩
Phöông trình cho ⇔ −2x + 10x − 8 − x 2 + 5x = m
2
. t = 0 ⇒ x = −m
2
Ñaët f(x) = −2x + 10x − 8 − x + 5x 2 . t = 4m ⇒ x = 3m(m < 0)
Toùm laïi:
⎧⎪x 2 − 5x + 8 vôùi x ≤ 1 ∨ x ≥ 4
Ta coù: f(x) = ⎨ m < 0: Phöông trình coù 2 nghieäm: x1 = 3m ; x2 = - m
2
⎪⎩−3x + 15x − 8 vôùi 1 ≤ x ≤ 4 m > 0: moät nghieäm x2 = - m
⎧2x − 5 vôùi x ≤ 1 ∨ x ≥ 4 m = 0: VN (loaïi vì x = 0)
f '(x) = ⎨ Ví duï 5:
⎩−6x + 15 vôùi 1 ≤ x ≤ 4
Ñònh m ñeå phöông trình coù nghieäm duy nhaát:
Baûng bieán thieân:
x 2 + 2mx + 1 = x + 1 (1)
Giaûi
⎧⎪x ≥ 1
Ta coù: (1) ⇔ ⎨ 2 2 2
⎪⎩(x + 2mx + 1) = (x + 1)
⎧⎪x ≥ −1 ⎧⎪x ≥ −1
⇔⎨ 2 ∨⎨ 2
⎩⎪x + (2m − 1)x = 0 (2) ⎩⎪x + (2m + 1)x + 2 = 0 (3)
(2) ⇔ x = 0 ∨ x = 1 − 2m
Ta nhaän thaáy x = 0 thoûa ñieàu kieän x ≥ −1, neâ ñieàu kieän caàn ñeå phöông
Döïa vaøo baûng bieán thieân, phöông trình ñaõ cho coù 4 nghieäm phaân bieät ⎡1 − 2m = 0 1
43 trình (1) coù nghieäm duy nhaát laø: ⎢ ⇔ m = ∨ m >1
khi vaø chæ khi: 4 < m < . ⎣1 − 2m < −1 2
4
1
Ví duï 4: Thöû laïi: + vôùi m = : (3) ⇔ x 2 + 2x + 2 = 0 VN
2
2m x + m m 2
Giaûi vaø bieän luaän: x + = (m ≠ 0) (1) + Vaäy (1) coù nghieäm duy nhaát x = 0
x x + Vôùi m > 1: (3) cho af(-1 ) = - 2m + 2 < 0
Giaûi ⇒ (3) coù nghieäm x > -1 ⇒ khoâng coù nghieäm duy nhaát (loaïi)
Ñieàu kieän: x ≠ 0 1
Vaäy m = .
(1) ⇔ x 2 + 2m x + m = m 2 (2) 2
Ñaët t = x + m ⇒ x = t − m ⇒ x 2 = t 2 − 2mt + m 2

117 118
 Höôùng daãn vaø giaûi toùm taét
III. BAØI TAÄP ÑEÀ NGHÒ.
3 − 2x − x 1.1. Baûng xeùt daáu :
1.1. Giaûi phöông trình: =5
2 + 3x + x − 2

1.2. Xaùc ñònh k ñeå phöông trình sau coù 4 nghieäm phaân bieät.
(x − 1)2 = 2 x − k

1.3. Tìm tham soá a sao cho phöông trình: 2x 2 − 3x − 2 = 5a − 8x − 2x 2

Xeùt caùc tröôøng hôïp :
coù nghieäm duy nhaát. 23
⎧
2 3−x ⎪x = − 23
* x ≤ − : phöông trình cho ⇔ =5⇔⎨ 9 ⇔x=−
1.4. Ñònh m ñeå phöông trình coù nghieäm: x 2 − 2x + m = x 2 + 3x − m − 1 3 −2x − 4 ⎪ x ≠ −2 9
⎩
2
thoûa x ≤ − .
1.5. Ñònh m ñeå phöông trình coù 4 nghieäm phaân bieät : 3
2x 2 − (2m + 1)x + m + 2 = x 2 − (m − 1)x + 2 − m ⎧ 1
3−x ⎪x = 1
2 ⇔ =5⇔⎨ 7⇔x=
* − < x ≤ 0 : phöông trình cho 4x ⎪⎩x ≠ 0 7 khoâng
3

2
thoaû ñieàu kieän − < x ≤ 0 .
3
3 3 − 3x 3
* 0 < x ≤ : phöông trình cho ⇔ =5⇔ x= thoûa ñieàu kieän
2 4x 23
3
0<x≤ .
2
⎧ 3
⎪ x=−
3 −3 + x ⎪ 19
* x > : phöông trình cho ⇔ =5⇔⎨ ⇔ x ∈∅
2 4x ⎪x > 3
⎪⎩ 2
23 3
Toùm laïi nghieäm : x = − ∨ x = .
9 23

119 120
 ⎡2(x − k) = (x − 1)2 Baûng bieán thieân:
1.2. (x − 1)2 = 2 x − k (1) ⇔ ⎢
⎢⎣2(x − k) = −(x − 1)2
⎡ x 2 − 4x + 2k + 1 = 0 (2)
⇔⎢
⎢⎣ x 2 = 2k − 1 (3)
Ñeå phöông trình coù nghieäm phaân bieät ⇔ Ñieàu kieän laø phöông trình (2),
(3), moãi phöông trình coù 2 nghieäm phaân bieät vaø chuùng khoâng coù
nghieäm chung.
Nhaän xeùt neáu (2) vaø (3) coù nghieäm chung thì nghieäm chung phaûi laø
nghieäm cuûa heä phöông trình :
2 Baûng bieán thieân cho ta phöông trình coù nghieäm duy nhaát
⎪⎧x − 4x + 2k + 1 = 0 (2) 57 −57
⎨ 2 ⇔a=− =
⎪⎩x = 2k − 1 (3) 16.5 80
(3) ⇔ 2k = x 2 + 1 theá vaøo (2), ta ñöôïc :
x 2 − 4x + x 2 + 2 = 0 ⇔ (x − 1)2 = 0 ⇔ x = 1 ⇒ k = 1 1.4. x 2 − 2x + m = x 2 + 3x − m − 1 (*)
Ta loaïi k = 1 ⎧⎪ x 2 + 3x − m − 1 ≥ 0
⎧∆ ' > 0 (*) ⇔ ⎨
2 2 2 2
⎪ 1 3 ⎪⎩(x − 2x + m) = (x + 3x − m − 1)
Vôùi k ≠ 1 , ñieàu kieän : ⎨2k − 1 > 0 ⇔ < k < ∧ k ≠ 1
⎪k ≠ 1 2 2 ⎧⎪ x 2 + 3x − m − 1 ≥ 0
⎩ ⇔⎨
2
⎪⎩5x = 2m + 1 ∨ 2x + x − 1 = 0
1.3. 2x 2 − 3x − 2 = 5a − 8x − 2x 2 ⇔ 2x 2 + 8x + 2x 2 − 3x − 2 = 5a ⎧x 2 + 3x − m − 1 ≥ 0 ⎧ x 2 + 3x − m − 1 ≥ 0
⎪ ⎪
⇔⎨ 2m + 1 ∨⎨ 1
⎧ 2 1
⎪ 4x + 5x − 2 neáu x ≤ − ∨ x ≥ 2 ⎪x = ⎪ x = −1 ∨ x =
⎪ 2 ⎩ 5 ⎩ 2
Ñaët f(x) = 2x 2 + 8x + 2x 2 − 3x − 2 = ⎨
⎪11x + 2 neáu - 1 < x < 2 Ñaët f(x) = x 2 + 3x − m − 1
⎪⎩ 2 ⎡ ⎛ 2m + 1 ⎞ ⎡ 3
⎧ 1 ⎢f ⎜ ⎟ ≥0
⎢ m ≤ −3 ∨ m ≥
⎪⎪8x + 5 neáu x ≤ − 2 ∨ x ≥ 2 ⎢ ⎝ 5 ⎠ ⎢
4
⇒ f '(x) = ⎨ * Coù nghieäm ⇔ ⎢ f( −1) ≥ 0 ⇔ ⎢ m ≤ −3 ⇔ m∈R
⎢
⎪11 neáu − 1 < x < 2 ⎢f ⎛ 1 ⎞ ≥ 0
⎢ 3
⎪⎩ 2 ⎜ ⎟ ⎢m ≤
⎢ ⎝2⎠ ⎢⎣ 4
⎣

121 122
1.5. 2x 2 − (2m + 1)x + m + 2 = x 2 − (m − 1)x + 2 − m

⎡2x 2 − (2m + 1)x + m + = x 2 − (m − 1)x + 2 − m

⇔⎢
2 2
⎣⎢2x − (2m + 1)x + m + 2 = − x + (m − 1)x − 2 + m
⎡ x 2 − (m + 2)x + 2m = 0 (1)
⇔⎢
⎢⎣3x 2 − 3mx + 4 = 0 (2)
  

g(x)

Ñeå phöông trình cho coù 4 nghieäm phaân bieät ⇔ (1) coù 2 nghieäm phaân
bieät, (2) coù 2 nghieäm phaân bieät vaø 2 nghieäm phaân bieät cuûa (1) vaø (2)
khaùc nhau.
(1) coù : ∆1 = (m − 2)2 > 0 ⇔ m ≠ 2 : x1 = m,x 2 = 2
⎧∆ 2 = 9m 2 − 48 > 0 ⎧ −4 3 4 3
⎪ ⎪⎪m < ∨m>
(2) coù : ⎨g(m) ≠ 0 ⇔⎨ 3 3
⎪g(2) ≠ 0 ⎪m ≠ 8
⎩ ⎪⎩ 3

123