Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων

À¶√Àƒ°∂π√ ∂£¡π∫∏™ ¶∞π¢∂π∞™ ∫∞π £ƒ∏™∫∂Àª∞∆ø¡
¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√
∞ı·Ó·Û›· °Ï˘ÎÔÊÚ‡‰Ë-§ÂÔÓÙÛ›ÓË ÃÚÈÛÙ›Ó· ™·ÎÂÏÏ›Ô˘ ∂Ï¤ÓË §ÂÔÓÙÛ›ÓË
∞ÓıÔÏfiÁÈÔ
ºÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ
°’ °Àª¡∞™π√À
µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À
√ƒ°∞¡π™ª√™ ∂∫¢√™∂ø™ ¢π¢∞∫∆π∫ø¡ µπµ§πø¡

∞£∏¡∞
™À°°ƒ∞º∂π™ ∞ı·Ó·Û›· °Ï˘ÎÔÊÚ‡‰Ë-§ÂÔÓÙÛ›ÓË
∫·ıËÁ‹ÙÚÈ· ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
ÃÚÈÛÙ›Ó· ™·ÎÂÏÏ›Ô˘
ºÈÏfiÏÔÁÔ˜, ∂Î·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ¢Â˘ÙÂÚÔ‚¿ıÌÈ·˜ ∂Î·›‰Â˘ÛË˜
∂Ï¤ÓË §ÂÔÓÙÛ›ÓË
¢È‰¿ÛÎÔ˘Û· (¶¢ 407/80) ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ
Î·È ÛÙÔ ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ¶ÂÏÔÔÓÓ‹ÛÔ˘
∫ƒπ∆∂™-∞•π√§√°∏∆∂™ πˆ¿ÓÓË˜ ∫·ÏÔÁÂÚ¿ÎÔ˜
∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ
¶·Û¯·ÏÈ¿ °È·ÓÓ·Î¿ÎË
™¯ÔÏÈÎ‹ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜
ª·Ú›· µ·ÛÈÏ¿ÎË
™¯ÔÏÈÎ‹ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜
ºπ§√§√°π∫∏ ∂¶πª∂§∂π∞ ¢‹ÌËÙÚ· ∞Ï·Ù˙·Ù˙‹
À¶∂À£À¡∂™ ÃÚÈÛÙ›Ó· µ¤ÈÎÔ˘
∆√À ª∞£∏ª∞∆√™ ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
∫∞∆∞ ∆∏ ™À°°ƒ∞º∏ ∞Ó·ÛÙ·Û›· ∫˘ÚÎ›ÓË-∫Ô‡ÙÔ˘Ï·
™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
À¶∂À£À¡∂™ ÃÚÈÛÙ›Ó· µ¤ÈÎÔ˘
∆√À À¶√∂ƒ°√À ™‡Ì‚Ô˘ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
∞ÓÙˆÓ›· ¢ËÌËÙÚ¿ÛÎÔ˘
∂•øºÀ§§√ ∞ÂÈÎfiÓÈÛË ÙË˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ ·fi ÙË ˙ˆÊfiÚÔ ÙˆÓ ¶ÚÔ˘Ï·›ˆÓ
ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ (ÏÂÙÔÌ¤ÚÂÈ· ÌÂ ‚¿ÛË Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘
∫·ÚÏ ƒ·Ï, ·fi ÙÔÓ ∂‰Ô˘¿Ú‰Ô §ÂÌÈ¤ÓÙÛÎ˘, 1888)
¶ƒ√∂∫∆À¶ø∆π∫∂™ ∂ƒ°∞™π∂™ ∂§§∏¡π∫∞ °ƒ∞ªª∞∆∞ - MULTIMEDIA A.E.
°’ ∫.¶.™./∂¶∂∞∂∫ ππ/∂Ó¤ÚÁÂÈ· 2.2.1/∫·ÙËÁÔÚ›· ¶Ú¿ÍÂˆÓ 2.2.1.·:

«∞Ó·ÌfiÚÊˆÛË ÙˆÓ ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ÛÔ˘‰ÒÓ Î·È Û˘ÁÁÚ·Ê‹ Ó¤ˆÓ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÒÓ ·Î¤ÙˆÓ»
¶∞π¢∞°ø°π∫√ π¡™∆π∆√À∆√
¢ËÌ‹ÙÚÈÔ˜ °. µÏ¿¯Ô˜
√ÌfiÙÈÌÔ˜ ∫·ıËÁËÙ‹˜ ÙÔ˘ ∞.¶.£.
¶ÚfiÂ‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
¶Ú¿ÍË ÌÂ Ù›ÙÏÔ: «™˘ÁÁÚ·Ê‹ Ó¤ˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ Î·È ·Ú·ÁˆÁ‹
˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎÔ‡ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡ ÌÂ ‚¿ÛË
ÙÔ ¢∂¶¶™ Î·È Ù· ∞¶™ ÁÈ· ÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ»
∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› ÀÂ‡ı˘ÓÔÈ ŒÚÁÔ˘
∞ÓÙÒÓÈÔ˜ ™. ªÔÌ¤ÙÛË˜
°ÂÒÚÁÈÔ˜ ∫. ¶·ÏËfi˜
∞Ó·ÏËÚˆÙ¤˜ ∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎÔ› ÀÂ‡ı˘ÓÔÈ ŒÚÁÔ˘
πÁÓ¿ÓÙÈÔ˜ ∂. Ã·Ù˙ËÂ˘ÛÙÚ·Ù›Ô˘
ªfiÓÈÌÔ˜ ¶¿ÚÂ‰ÚÔ˜ ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
°ÂÒÚÁÈÔ˜ Ã·Ú. ¶ÔÏ‡˙Ô˜
¶¿ÚÂ‰ÚÔ˜ ∂.£. ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘
ŒÚÁÔ Û˘Á¯ÚËÌ·ÙÔ‰ÔÙÔ‡ÌÂÓÔ 75% ·fi ÙÔ ∂˘Úˆ·˚Îfi ∫ÔÈÓˆÓÈÎfi ∆·ÌÂ›Ô Î·È 25% ·fi ÂıÓÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜.
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
¶ƒ√§√°√™...................................................................................................................................5-6
EI™A°ø°H...........................................................................................................................................7-8
∫∂º∞§∞π√ ¶ƒø∆√
√È ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›...........................................................................................................................9
∂ÓfiÙËÙ· 1Ë: ∞fi ÙË Ì˘ıÔ-ÏÔÁÈÎ‹ ÛÙËÓ ÔÚıÔ-ÏÔÁÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘...............................9-15
∂ÓfiÙËÙ· 2Ë: °ÓÒÛË Î·È ·Ï‹ıÂÈ· ...............................................................................................15-18
∂ÓfiÙËÙ· 3Ë: ∞ÚÂÙ¤˜ Î·È Â˘‰·ÈÌÔÓ›·..........................................................................................18-22
∂ÓfiÙËÙ· 4Ë: ¶ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ˘Ôı‹ÎÂ˜..............................................................................................22-26
∫∂º∞§∞π√ ¢EYTEPO
™ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·È ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË ...................................................................................................27
∂ÓfiÙËÙ· 1Ë: ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È ™ÔÊÈÛÙ‹˜ .............................................................................27-32
∂ÓfiÙËÙ· 2Ë: ∏ ÚËÙÔÚÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘..........................................................32-36
∂ÓfiÙËÙ· 3Ë: ™¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌfi˜ .......................................................36-41
∂ÓfiÙËÙ· 4Ë: ¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, Ê‡ÛË – ÓfiÌÔ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË.............................................41-44
∫∂º∞§∞π√ TPI∆√
™ˆÎÚ¿ÙË˜ Î·È ¶Ï¿ÙˆÓ...................................................................................................................45
∂ÓfiÙËÙ· 1Ë: √ ÛÔÊfi˜ Ô˘ ‰Â ÁÓÒÚÈ˙Â Ù›ÔÙ· ..........................................................................46-49
∂ÓfiÙËÙ· 2Ë: H ¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ...........................................................................49-53
∂ÓfiÙËÙ· 3Ë: ∏ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·..........................................................53-57
∂ÓfiÙËÙ· 4Ë: ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› ....................................................................................57-61
∂ÓfiÙËÙ· 5Ë: ∏ ı¤ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙËÓ «È‰·ÓÈÎ‹» ÔÏÈÙÂ›· ...........................................................61-65
∫∂º∞§∞π√ TETAPTO
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜...................................................................................................................................66
∂ÓfiÙËÙ· 1Ë: TÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi Î·È Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ..................................................................66-70
∂ÓfiÙËÙ· 2Ë : ∏ ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ·.......................................................................................70-74
∂ÓfiÙËÙ· 3Ë : ∏ ÊÈÏ›· Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ··Ú·›ÙËÙË ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ....................................................75-78
∂ÓfiÙËÙ· 4Ë: H fiÏË Â›Ó·È Ë ˘„ËÏfiÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·˜.......................................................78-82
∂ÓfiÙËÙ· 5Ë: √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È «Ê‡ÛÂÈ ÔÏÈÙÈÎfiÓ ˙ÒÔÓ» ..............................................................83-87
∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
∫∂º∞§∞π√ ¶EM¶TO
H Î˘ÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÔÈ ÊÈÏÔÛÔÊ›Â˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ
Î·È ÚˆÌ·˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ...............................................................................................................88
∂ÓfiÙËÙ· 1Ë: √È K˘ÓÈÎÔ›, ÙÔ ‰È‰·ÎÙfi ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ Î·È Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ...........................................88-93
∂ÓfiÙËÙ· 2Ë: ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜, Ë‰ÔÓ‹ Î·È Â˘‰·ÈÌÔÓ›·........................................................................93-97
∂ÓfiÙËÙ· 3Ë: ∏ ËıÈÎ‹ ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ: ·¿ıÂÈ· Î·È ·Ù·Ú·Í›·.....................................................97-101
∂ÓfiÙËÙ· 4Ë: ∏ ÔÏÈÙÂ›· Î·È Ô ÔÏ›ÙË˜ ÛÙË ÛÙˆÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ............................................ 101-104
∂ÓfiÙËÙ· 5Ë: AÙ·Ú·Í›·: TÔ «Ù¤ÏÔ˜» ÙË˜ «ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ·ÁˆÁ‹˜» ..............................................104-107
∂ÓfiÙËÙ· 6Ë: √ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ Î·È ÙÔ «Ù¤ÏÔ˜» ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ˙ˆ‹˜ ......................................108-114

ΠPOΛOΓOΣ
∆Ô µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ «∞ÓıÔÏfiÁÈÔ ºÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ» ÙË˜ °’ ∆¿ÍË˜ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ Î·È
ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Û˘ÓÙ¿¯ıËÎ·Ó ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔ ¢È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ∂ÓÈ·›Ô ¶Ï·›ÛÈÔ
¶ÚÔÁÚ·ÌÌ¿ÙˆÓ ™Ô˘‰ÒÓ (¢.∂.¶.¶.™.) Î·È ÙÔ ∞Ó·Ï˘ÙÈÎfi ¶ÚfiÁÚ·ÌÌ· ™Ô˘‰ÒÓ (∞¶™), Û‡ÌÊˆÓ·
ÌÂ ÙÔ ∞¶™ ÙË˜ ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎ‹˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ (º∂∫ 303 Î·È º∂∫ 304, ª¿ÚÙÈÔ˜ 2003) ÁÈ· ÙÔ ·ÓˆÙ¤-
Úˆ Ì¿ıËÌ· Î·È ÌÂ ‚¿ÛË ÙÈ˜ ¶ÚÔ‰È·ÁÚ·Ê¤˜ ™˘ÁÁÚ·Ê‹˜ ÙˆÓ ™¯ÔÏÈÎÒÓ µÈ‚Ï›ˆÓ, ÒÛÙÂ Ó· ·ÓÙ·Ô-
ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Î·È ÛÙË ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÙË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ∞Ú¯·›·˜
∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ °ÏÒÛÛ·˜ Î·È °Ú·ÌÌ·ÙÂ›·˜ ·fi ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ¢.∂.¶.¶.™. Î·Ù¿ ÙÔ °’ ÙÚ›-
ÌËÓÔ ÙË˜ °’ ∆¿ÍË˜ °˘ÌÓ·Û›Ô˘ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È ÙÔ «∞ÓıÔÏfiÁÈÔ ºÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ∫ÂÈÌ¤ÓˆÓ» (Û˘ÓÔÏÈÎ¿ 28
‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ÒÚÂ˜, ·fi 16 ºÂ‚ÚÔ˘·Ú›Ô˘ ˆ˜ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ ¤ÙÔ˘˜). °È· Ù· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÂÈÏÔ-
Á‹˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Î·È ÁÈ· ÁÂÓÈÎ¤˜ ÂÈÛ‹Ì·ÓÛÂÈ˜ Û¯ÂÙÈÎ¤˜ ÚÔ˜ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›·
·Ú·¤ÌÔ˘ÌÂ ÛÙÈ˜ ÁÂÓÈÎ¤˜ Ô‰ËÁ›Â˜ ÙË˜ ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹˜.
°È· ÙË ‰È¿ÚıÚˆÛË ÙÔ˘ BÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ·Ú·¤ÌÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ÚÔÏÔÁÈÎfi ÛËÌÂ›ˆÌ· ÙÔ˘ BÈ-
‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹. øÛÙfiÛÔ, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË ‰È¿ÚıÚˆÛË ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Î¿ıÂ
ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ¶ÚÔÔÚÁ·ÓˆÙ‹, fiÔ˘ ÛÂ ÌÈ· ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ ÛÂÏ›‰· ‰›ÓÔÓÙ·È, Û˘ÓÔÙÈ-
Î¿ Î·È ÌÂ ÁÂÓÈÎfi ÙÚfiÔ, ÔÈ ıÂÌ·ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓÂ˜ ÙˆÓ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó. ∏ ∂ÈÛ·-
ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Î¿ıÂ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›, ·Ú¤¯ÂÈ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Î·È ı¤ÙÂÈ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙÈ˜ ıÂ-
Ì·ÙÈÎ¤˜ ÂÓfiÙËÙÂ˜ Ô˘ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ı· ‰È‰·¯ıÔ‡Ó (¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ™ÔÊÈÛÙ¤˜, ™ˆÎÚ¿-
ÙË˜ Î·È ¶Ï¿ÙˆÓ, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, K˘ÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÊÈÏÔÛÔÊ›Â˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ Î·È ÚˆÌ·˚ÎÒÓ
¯ÚfiÓˆÓ). ∫¿ıÂ ∂ÓfiÙËÙ· ÂÎ¿ÛÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÔÓ ÚÔÔÚÁ·ÓˆÙ‹ Î·È ÙÔ ÂÈÏÂÁ-
Ì¤ÓÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ, Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÂÚ‹ ÛÂÏ›‰·, ÂÓÒ ÔÈ Ï·ÁÈfiÙÈÙÏÔÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÂ ¿ÌÂÛË
ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂ ·˘Ùfi. ∆· ™¯fiÏÈ·, ÌÂ ÏÂÍÈÏÔÁÈÎfi-ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈÎfi, Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁÈÎfi Î·È ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎfi
¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙË ‰ÂÍÈ¿ ÛÂÏ›‰· ÛÂ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÚÔ˜ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙË
‰ÈÂ˘ÎfiÏ˘ÓÛË ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹. EÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ù· Û¯fiÏÈ· ÛÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó
·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ È‰È·›ÙÂÚË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ‚ÔËıËÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹. ŸÛÔÓ
·ÊÔÚ¿ ÛÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ, ÛÂ ÂÚ›ÙˆÛË Ô˘ Â›Ó·È Â-
ÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÙÔ˘ ÂÓfi˜, ÂÈÏ¤ÁÂÙ·È ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÚÔÛÊÔÚfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜
ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜. ∆· ¶·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·, Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÛÂÏ›‰·, Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È
¿ÌÂÛ· ÌÂ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Â›Ó·È Â›ÙÂ ÙÔ˘ ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ Â›ÙÂ ¿ÏÏÔ˘ ÙË˜ ›‰È·˜
¯ÚÔÓÈÎ‹˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ‹ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚË˜ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÛÎÔÂ‡Ô˘Ó Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÔ˘Ó ‹ Ó· ÚÔÂÎÙÂ›ÓÔ˘Ó ÙË
ÁÓÒÛË. ™Ù· ÂÚÈıÒÚÈ· ÙˆÓ ÛÂÏ›‰ˆÓ ‰›‰ÔÓÙ·È Û‡ÓÙÔÌÂ˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜, ÛÂ ÚˆÙfiÙ˘Ë ÌÔÚÊ‹ ·fi ÙÔ
›‰ÈÔ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ‹ ¿ÏÏÂ˜ ·ÔÊıÂÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÁÈ· Ó· ÂÈÙÂ˘¯ıÂ› ÌÈ· ÚÒÙË ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘
ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Î·Ù’ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÚÔ˜ ÙË ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹ ÙÔ˘ ·fi‰ÔÛË, Î·ıÒ˜ Î·È Û‡ÓÙÔÌ· ·Ô-
Û¿ÛÌ·Ù· Â˙Ô‡ ‹ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ·fi ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿, È‰ÂÔÏÔÁÈÎ¿ Û˘Ó·Ê‹ ‹ ÌË, ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ·Ú¯·›-
·˜ Î·È ÓÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÂ›·˜. ∆Ô ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi, ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ Û˘ÁÁÚ·Ê¤ˆÓ, ¤¯ÂÈ
·ÓÙÏËıÂ› ·fi ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ËÁ¤˜ ÁÈ· Ó· ÂÓÈÛ¯‡ÛÂÈ Î·È ÚÔÂÎÙÂ›ÓÂÈ ÙË ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ Ú¿ÍË. ∆Ô °ÏˆÛÛ¿-
ÚÈÔ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÂ Î¿ıÂ ÂÓfiÙËÙ·, ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙË˜ ÛÂÏ›‰·˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘
Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ‚È‚Ï›Ô˘ Î·È ÌÂ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÓˆÛÈÌfiÙËÙ· Î·È ÂÏÎ˘ÛÙÈÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ ÁÈ·
ÙÔ Ì·ıËÙ‹. ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ Î¿ıÂ ÂÓfiÙËÙ·˜, ÚÔÙÂ›ÓÔÓÙ·È ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜, ÂÚÁ·Û›Â˜, ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜
Î·È ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜, ÌÂ ÛÎÔfi Ó· ÂÏÂÁ¯ıÔ‡Ó ‹ Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÔÈ ÁÓÒÛÂÈ˜ Ô˘ ·ÔÎÙ‹ıË-
Î·Ó, Ó· ÂÏÂÁ¯ıÂ› Ë Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Î·È Ó· Ô‰ËÁËıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÂ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÏfiÁÔ˘ ‹
ÛÂ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎ¤˜ Î·È ‰ÈÂÚÂ˘ÓËÙÈÎ¤˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜. ∆Ô ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi Û˘ÌÏËÚÒÓÂÙ·È ÌÂ ÌÈ· ÁÂÓÈÎ‹ ÂÈ-
ÛÎfiËÛË, ¯¿ÚÙË, ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi ›Ó·Î·, ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ fiÚˆÓ, Û‡ÓÙÔÌ· ÂÚÁÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¿
ÛÙÔÈ¯Â›· ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ, ·ÏÊ·‚ËÙÈÎfi Â˘ÚÂÙ‹ÚÈÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ fiÚˆÓ Î·È Î˘Ú›ˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ.

6 ¶PO§O°O™
°È· ÙË ‰È¿ÚıÚˆÛË ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ¤¯Ô˘ÌÂ Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘ÌÂ Â›ÛË˜ Ù· ·Îfi-
ÏÔ˘ı·: ™Â ·˘Ùfi ˘¿Ú¯ÂÈ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÌÂ ÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, ÚÔÙÂ›ÓÔÓÙ·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎÔ› ÙÚfiÔÈ ‰È-
‰·ÎÙÈÎ‹˜ ·ÍÈÔÔ›ËÛË˜ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ Î·È ·Ú¤¯ÂÙ·È ˘ÔÛÙËÚÈÎÙÈÎfi ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÛÙÔÓ ‰È‰¿ÛÎÔ-
ÓÙ·. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·, ÙÔ ‚È‚Ï›Ô ·˘Ùfi ÂÚÈ¤¯ÂÈ ÙÔ˘˜ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ÚÔËÁÔ‡ÓÙ·È, ÛÂ
·ÓÙÈÛÙÔÈ¯›· ÚÔ˜ ÙÔÓ ÚÔÔÚÁ·ÓˆÙ‹ ÙË˜ Î¿ıÂ ÂÓfiÙËÙ·˜, ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ, Î·ıÒ˜ Î·È Î·Ù·-
ÁÚ·Ê‹ ÂÎ‰fiÛÂˆÓ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÂ› ÁÈ’ ·˘Ùfi, ‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜
Î·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜-ÂÚÁ·Û›Â˜. ∆· Û¯fiÏÈ· ÁÈ· ÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹ ÂÚÁ·Û›· Î·-
ıÒ˜ Î·È Ù· Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ·, ÌÂ ·ÓıÔÏÔÁËÌ¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓ· ·fi ¤ÁÎ˘ÚË ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·, Û˘-
ÌÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙË ‰È¿ÚıÚˆÛË ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Î·È Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ Ù· Û¯fiÏÈ· Î·È ÙÈ˜
ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜-ÂÚÁ·Û›Â˜ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹. ™ÙÈ˜ ‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜ ÚÔÙÂ›ÓÔÓÙ·È ÙÚfi-
ÔÈ ‰È‰·ÎÙÈÎ‹˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ÙÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡ ÌÂ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡˜-ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓÂ˜,
ÂÓÒ Ù· Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· ÂÈ‚ÔËıÔ‡Ó fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈ·˙fiÌÂÓÔ˘ ÎÂÈ-
Ì¤ÓÔ˘, Î‡ÚÈÔ˘ ‹ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘, ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ÂÚÁ·ÛÈÒÓ Î·È ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ú¤¯ÔÓÙ·È. ∆Ô
ÂÈÎÔÓÔÁÚ·ÊÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÛÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÔÚÁ·ÓÈÎ¿ ÌÂ Ù· ·ÓıÔÏÔÁËÌ¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓ·
Î·È ¤¯ÂÈ ÙÂıÂ› ÁÈ· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÂ› ÂÔÈÎÔ‰ÔÌËÙÈÎ¿, ·ÊÔ‡ Û˘¯Ó¿ ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜-ÂÚ-
Á·Û›Â˜, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Û’ ·˘Ù¿, ÔÈ ÔÔ›Â˜ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÙËÓ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÙËÓ Ù¤-
¯ÓË Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ‚ÔËıÒÓÙ·˜, Î˘Ú›ˆ˜, ÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. ∏ ·ÂÈÎfiÓÈÛË
‰ÂÓ ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÛÙ· ÔÚÙÚ¤Ù· ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈ-
Î‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÈ˜ È‰¤Â˜, È‰È·›ÙÂÚ· ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È
ÙË˜ ÁÓˆÛÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÙË˜ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÂÓ¤ÓÂ˘Û·Ó Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓÂ˜ ·fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·
Ì¤¯ÚÈ Î·È ÙÔÓ 20fi ·ÈÒÓ·. ŒÓÙ˘Ë ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·, ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ‹, ÁÈ· Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÍÂÈ Ô ‰È‰¿ÛÎˆÓ ÛÙ· ‚È-
‚Ï›· Ô˘ ÛÙ‹ÚÈÍ·Ó ÙË Û˘ÁÁÚ·Ê‹ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ Î·È ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡, ‰›ÓÂÙ·È ÛÙÔ Ù¤-
ÏÔ˜ ÙË˜ ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Î·È Î¿ıÂ ∫ÂÊ·Ï·›Ô˘.
°È· Û¯¤‰È· ÂÚÁ·Û›·˜ Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛË˜ ·Ú·¤ÌÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ˘ÏÈÎfi Ô˘ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ CD-ROM
ºÈÏÔÛÔÊ›· ÙË˜ °’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘. ∂ÈÛËÌ·›ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Ë ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÌÂ-
Ù¿ÊÚ·ÛË ÌÔÚÂ› Ó· Û˘Ó‰ÂıÂ› ÌÂ ÔÈÎ›Ï· ı¤Ì·Ù· ·fi ‰È¿ÊÔÚ· ÁÓˆÛÙÈÎ¿ Â‰›· (∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈÎ‹
°Ú·ÌÌ·ÙÂ›·, ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·, ∫ÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÎ‹ ∞ÁˆÁ‹, πÛÙÔÚ›·, £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿,
ª·ıËÌ·ÙÈÎ¿, º˘ÛÈÎ‹, ∞ÈÛıËÙÈÎ‹ ∞ÁˆÁ‹, ¶ÏËÚÔÊÔÚÈÎ‹). µÈ‚Ï›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ Â›Ó·È Ë πÛÙÔÚ›· ÙË˜
∞Ú¯·›·˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ °Ú·ÌÌ·ÙÂ›·˜ ∞’, µ’, °’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, √∂¢µ, ∞ı‹Ó·, 2007 Î·È Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎfi ‰È-
‰·ÎÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ·Ú¤¯ÂÈ ÙÔ ÂÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ CD-ROM ·ÏÏ¿ Î·È ¯¿ÚÙÂ˜, ‚ÈÓÙÂÔÙ·ÈÓ›Â˜ Î.¿.
∆ÂÏÂÈÒÓÔÓÙ·˜, ı· ı¤Ï·ÌÂ Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ˘Ô¯ÚÂˆÌ¤ÓÔ˜ Ó·
·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ÙÈ˜ ‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ Î·È ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¤˜ Î·ÙÂ˘ı‡ÓÛÂÈ˜ Ô˘ ÙÔ˘ ‰›‰ÔÓÙ·È Ô‡ÙÂ Ó· Ú·ÁÌ·-
ÙÂ˘ıÂ› fiÏ· Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È. ∫·Ù·‚Ï‹ıËÎÂ, ˆÛÙfiÛÔ, ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÔÈ ÁÓÒÛÂÈ˜ Ó· ‰È·¯¤ÔÓÙ·È
Î·È Ó· Â·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÓfiÙËÙÂ˜, ÒÛÙÂ Ó· ‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓÂÙ·È Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË Û˘˙ËÙ‹ÛÂˆÓ
ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜, ÌÂ ÛÎÔfi ÙË Û‡ÁÎÚÈÛË Î·È ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ ÙˆÓ
·Ú¯·›ˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ ı¤Ì·Ù· ËıÈÎ‹˜, ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. √È Û˘Á-
ÁÚ·ÊÂ›˜ ‹Ù·Ó ˘Ô¯ÚÂˆÌ¤ÓÔÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ· Î·È Ó· Î·Ï‡„Ô˘Ó 24
ÂÓfiÙËÙÂ˜ ÔÈ ÔÔ›Â˜, ÂÓ‰Â¯ÔÌ¤Óˆ˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÊÈÎÙfi Ó· ‰È‰·¯ıÔ‡Ó ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙÔ˘˜, ÛÙÔ ÚÔ‚ÏÂ-
fiÌÂÓÔ ¯ÚÔÓÈÎfi ‰È¿ÛÙËÌ·, ·Ó Ï¿‚Ô˘ÌÂ ˘fi„Ë ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ Ô˘ ··ÈÙÂ›Ù·È ÁÈ· ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙË˜
°ÂÓÈÎ‹˜ ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹˜, ÙˆÓ ∂ÈÛ·ÁˆÁÒÓ Î¿ıÂ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, Î·ıÒ˜ Î·È ÙË˜ °ÂÓÈÎ‹˜ ∂ÈÛÎfiËÛË˜, ÌÂ
ÙËÓ ÔÔ›· ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È ÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹.
∆¤ÏÔ˜, ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂ Ó· Â˘¯·ÚÈÛÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙÔÓ Î. °È¿ÓÓË ™˘Ú¿Ï·ÙÔ, ıÂÔÏfiÁÔ-ÊÈÏfiÏÔÁÔ ÌÂ ÂÈ‰›-
ÎÂ˘ÛË ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÁÈ· ÙËÓ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ‹ Î·È ·ÓÈ‰ÈÔÙÂÏ‹ ‚Ô‹ıÂÈ¿ ÙÔ˘ ÛÂ fiÏ· Ù·
ÛÙ¿‰È· ÙË˜ ÂÎfiÓËÛË˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ·˘ÙÔ‡. ∂›ÛË˜ Â˘¯·ÚÈÛÙÔ‡ÌÂ ÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÏfiÁÔ˘˜ Î.Î. ∞Ó·ÛÙ¿-
ÛÈÔ ™Ù¤ÊÔ, µ·Û›ÏË ª·ÎÔ‡ÚÔ Î·È ∞ÓÙÒÓË ¡ÈÎÔÏfiÔ˘ÏÔ ÁÈ· ÙÈ˜ ÂÔÈÎÔ‰ÔÌËÙÈÎ¤˜ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜
Î·È ÙÈ˜ ÚÔÛÂÎÙÈÎ¤˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ Î·È ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ Î·È
fiÛÔ˘˜ Û˘ÓÂÈÛ¤ÊÂÚ·Ó ÛÙËÓ ¿ÚÙÈ· ¤Î‰ÔÛ‹ ÙÔ˘.
√È Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜

EIΣAΓΩΓH
∏ È‰ÈÔÙ˘›· ÙÔ˘ ·Ó¿ ¯Â›Ú·˜ ∞ÓıÔÏÔÁ›Ô˘ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ˘ËÚÂÙÂ› ‰‡Ô ÛÎÔÔ‡˜ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜:
¤Ó·Ó ÁÂÓÈÎfi, Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÈ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ, Î·È ¤Ó·Ó ÂÈ‰ÈÎfi, Ô˘
·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ˘˜ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓÂ˜ ÛÙÔ ÂÛˆÙÂÚÈÎfi Î¿ıÂ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, fiˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ
ÙÔ ∞.¶., ÂÓfiÙËÙÂ˜ ÌÂ ËıÈÎ‹, ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹, Î·Ù¿ ÙÔ ÏÂ›ÛÙÔÓ, ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹.
KÚÈÙ‹ÚÈ· ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ

1 °È· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ‹Ù·Ó ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ıÂÌ·ÙÈÎ‹˜ Û˘Ó¿ÊÂÈ·˜, ÒÛÙÂ Ó· ‰È·ÌÔÚ-
ÊˆıÔ‡Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔÈ ıÂÌ·ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓÂ˜ (Ì‡ıÔ˜ Î·È ÏfiÁÔ˜, ÁÏÒÛÛ· Î·È ÚËÙÔÚÈÎ‹, Ê‡ÛË, ÓfiÌÔ˜ Î·È ‰ÈÎ·ÈÔ-
Û‡ÓË, ÁÓÒÛË Î·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÂ›·, ¤ıÈÌ· Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Û˘Ì‚¿ÛÂÈ˜, ·ÚÂÙ¤˜ Î·È Â˘‰·È-
ÌÔÓ›·, ÎfiÛÌÔ˜ – £Âfi˜ – ¿ÓıÚˆÔ˜). ∫·Ù·‚Ï‹ıËÎÂ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÒÛÙÂ ÔÈ ÂÓfiÙËÙÂ˜ Ó· Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ËıÈÎ‹,
ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹. ™Â ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ÔÈ ıÂÌ·ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓÂ˜ ÙˆÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ Û¯ÂÙ›˙Ô-
ÓÙ·È Î·È ÌÂ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙË˜ ÁÓˆÛÈÔıÂˆÚ›·˜, ÙË˜ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹˜, ÙË˜ ·ÈÛıËÙÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜.
A˘Ùfi Â›¯Â ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÛÂ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÂÓfiÙËÙÂ˜ (¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ™ÔÊÈÛÙ¤˜) Ó· ÌËÓ ÙËÚËıÂ› ¿ÓÙÔÙÂ Ë
ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Ô˘ ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È, Ú¿ÁÌ· Ô˘ Á›ÓÂÙ·È fiÌˆ˜ ÛÙÈ˜ EÈÛ·ÁˆÁ¤˜ Î·È
ÛÙÔ˘˜ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ›Ó·ÎÂ˜ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Î·È ÁÂÁÔÓfiÙˆÓ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ BÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹.
2 ŒÁÈÓÂ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÂÈÏÂÁÔ‡Ó ÎÂ›ÌÂÓ· ÌÂ ‰È·¯ÚÔÓÈÎfi Î·È Â›Î·ÈÚÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎ¿

ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹˜ ÔÏÏÒÓ Û˘ÁÁÚ·Ê¤ˆÓ ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ ÂÚÈfi‰Ô˘˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈ-
Î‹˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, Ô˘ Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÌÂ ÙË ‰È·ÓfiËÛË ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË˜ ÂÔ¯‹˜. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ ·-
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ, ·ÏÏ¿ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ È‰È·›ÙÂÚÂ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜.
3 H ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ·ÓıÔÏÔÁËÌ¤ÓˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ¤ÚÂÂ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÊÔÚ¤˜ Ó· Á›ÓÂÈ ·fi ¤ÚÁ· Ô˘ ‰È·ÛÒıËÎ·Ó
Â›ÙÂ ÛÂ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ Â›ÙÂ, Î˘Ú›ˆ˜, Ì¤Û· ·fi ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙË˜ ‰ÔÍÔÁÚ·ÊÈÎ‹˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜. ∆ÂÏÈÎ¿, ‰È·-
ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ÁÚ·ÌÌ·ÙÂÈ·Î¿ Â›‰Ë, ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÂÔ¯¤˜, Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ Î·È ı¤Ì·Ù· Û˘Ó˘¿Ú¯Ô˘Ó, ·Ó·ÁÎ·ÛÙÈÎ¿,
fi¯È ÌfiÓÔ ÛÙ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ÎÂÊ¿Ï·È· ·ÏÏ¿ Î·È ÛÂ Î·ıÂÌÈ¿ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ÂÓfiÙËÙ· Ô˘ ÂÌÂÚÈ¤¯ÂÙ·È Û’
·˘Ù¿. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·Ó·ÁÎ·›Â˜ Î¿ÔÈÂ˜ ÁÂÓÈÎ¤˜ ‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜.
°∂¡π∫∂™ ∂¶π™∏ª∞¡™∂π™
1. O ÚÔÁÚ·ÌÌ·ÙÈÛÌfi˜ Î·È Ë ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ Î·Ïfi Â›Ó·È Ó· Á›ÓÔÓÙ·È ÌÂ Ì¤ıÔ‰Ô ÎÂÈÌÂÓÔÎÂÓÙÚÈÎ‹ Î·È
Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Ó· Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÂ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜, ÁÈ· ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó ˘ÏÈÎfi ÔÈ
·Ú·ÙÈı¤ÌÂÓÂ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜ Î·È Ù· Û¯fiÏÈ·. OÈ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ Ì·ıËÛÈ·ÎÔ› Î·È ‰È‰·ÎÙÈÎÔ› ÛÙfi¯ÔÈ Î·Ù¿ ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ÂÓfiÙËÙ·
Â›Ó·È ‰È·Ù˘ˆÌ¤ÓÔÈ ·ÊÂÓfi˜ ÛÙÔÓ Û‡ÓÙÔÌÔ ÚÔÔÚÁ·ÓˆÙ‹, Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Î¿ıÂ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ BÈ‚Ï›Ô
ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¿ ÛÙËÓ ·Ú¯‹ Î¿ıÂ ‰È‰·ÎÙÈÎ‹˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ BÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡.
2. ∏ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È Ë Î‡ÚÈ· ‰È·‰ÈÎ·Û›· Ì¤Ûˆ ÙË˜ ÔÔ›·˜ ÂÈ‰ÈÒÎÂÙ·È Ë Â›ÙÂ˘-
ÍË ÙˆÓ ·Ú·¿Óˆ ÛÙfi¯ˆÓ. ∏ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›· ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ˆ˜ ÔÚÁ·ÓÈÎfi Û‡ÓÔÏÔ Î·È
·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÔÚÂ›· ·fi ÙÔ fiÏÔ ÛÙ· ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ÎÏÂ›ÛÂÈ ÌÂ ÙË Û˘ÓÔÏÈÎ‹ ÂÎÙ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘. °È· ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›·
ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ, ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ·, ÛÙÔ ¢.∂.¶.¶.™ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Ì¤Û· ·’ ·˘Ù‹ ı· Ú¤ÂÈ «Ó· ·Ó·-
‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ÌÂ Û·Ê‹ÓÂÈ· Ë ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹, Ô ÙÚfiÔ˜ Ô˘ Ù›ıÂÙ·È ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Î·È ‰›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜, Ó·
ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Î·È Ë ¯Ú‹ÛË ÂÈ‰ÈÎ‹˜ ÔÚÔÏÔÁ›·˜».
3. ∆· Û¯fiÏÈ·, ÙÔ ÂÈÎ·ÛÙÈÎfi Î·È ÏËÚÔÊÔÚÈ·Îfi ˘ÏÈÎfi, Ù· ÁÏˆÛÛ¿ÚÈ·, ÔÈ ¯¿ÚÙÂ˜, Ù· ÂÚÁÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¿ ÙˆÓ ·Ú-
¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹ÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Ô˘ Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘, ÔÈ ›Ó·ÎÂ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÔ BÈ-
‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÁÈ· Ó· ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ‰È·‰ÈÎ·Û›· Î·È Ó· ÙËÓ ÂÓÈÛ¯‡ÛÔ˘Ó ÌÂ
ÂÍˆÎÂÈÌÂÓÈÎ¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜. AÓ¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÔÓ ıÂÌ·ÙÈÎfi Î‡ÎÏÔ, ÚÔÙÂ›ÓÂÙ·È Ó· Á›ÓÂÈ ÂÈÏÂÎÙÈÎ‹ Î·È ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎ‹
¯Ú‹ÛË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÏÔ‡ÛÈÔ˘ ˘ÏÈÎÔ‡, ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ Ù· È‰È·›ÙÂÚ· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ· Î·È ÙÔ Â›Â‰Ô ÙË˜ Ù¿ÍË˜, ÙÔÓ
‰È‰·ÎÙÈÎfi ¯ÚfiÓÔ Î.Ï. ¶ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·:

8 EI™A°ø°H
1 µ·ÛÈÎ‹ ÂÈ‰›ˆÍË, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ¶.™., Â›Ó·È Ó· ‰›ÓÂÙ·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ÔÚÂ›· Ë Â˘Î·ÈÚ›· ÛÙÔ˘˜
Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ·ÔÚ›Â˜ Î·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ «Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ fiÊÂÏÔ˜ ·fi ÙË Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹
ÌÂ Ù· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ·». ∏ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ ÁÏˆÛÛÈÎ‹˜ ÈÎ·ÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î·È Ë fiÍ˘ÓÛË ÙË˜ ÎÚÈÙÈÎ‹˜
ÙÔ˘˜ ÛÎ¤„Ë˜, Ô˘ ÂÈ‰ÈÒÎÂÙ·È ÌÂ ÙÔ Ì¿ıËÌ· ·˘Ùfi, ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÔÓÙ·È ‰È‰·ÎÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÚˆÙfiÙ˘Ô˘
ÚÔÊÔÚÈÎÔ‡ Î·È ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ·fi ·˘ÙÔ‡˜. ∞˘Ù‹ Ë Ê¿ÛË ÙË˜ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÔÚÂ›·˜, Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ
ÂÌ¤‰ˆÛË Î·È ÚÔ¤ÎÙ·ÛË ÙË˜ Ó¤·˜ ÁÓÒÛË˜, Î·Ïfi Â›Ó·È Ó· ÌËÓ ·Ú·ÏÂ›ÂÙ·È, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÛÂ Î¿ıÂ ÂÓfiÙËÙ· ÚÔ-
ÙÂ›ÓÂÙ·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿ ¤Ó· ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ ı¤Ì· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ÛÙËÓ Ù¿ÍË, ÂÓÒ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÈÏ¤ÔÓ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂ-
Ó·, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË ıÂÌ·ÙÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙË˜ ‰È‰·ÎÙÈÎ‹˜ ÂÓfiÙËÙ·˜. ∏ Û‡ÓÙÔÌË Û˘˙‹ÙËÛË ÛÙËÓ Ù¿ÍË
ÌÔÚÂ› Ó· ¿ÚÂÈ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ (ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜, ËÌÈ‰ÔÌËÌ¤ÓË Û˘˙‹ÙËÛË ÛÂ ÔÌ¿‰Â˜, ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË
·fi„ÂˆÓ Î.Ï.) Î·È Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· Û‡ÓıÂÛË ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÛÙÔ Û›ÙÈ.
2 ∏ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë˜ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ¶.™. OÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ Ô˘ ÚÔÙÂ›ÓÔÓÙ·È
¤¯Ô˘Ó ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È, ÂÈÏ¤ÔÓ, Â›Ó·È Û‡ÓıÂÙÂ˜, ··ÈÙÔ‡Ó ‰ËÏ·‰‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ Ì·ıË-
ÙÒÓ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË, ÚÔ¸Ôı¤ÙÔ˘Ó Û˘ÓÂÚÁ·Û›· ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ ‹ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÌÂ ÂÓ‹ÏÈÎÂ˜. ø˜ Û‡ÓıÂÙÂ˜ Î·È
‰È·ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÂÓ‰Â›ÎÓ˘ÓÙ·È ÁÈ· ÙËÓ Â›ÙÂ˘ÍË ÁÓˆÛÙÈÎÒÓ, „˘¯ÔÎÈÓËÙÈÎÒÓ Î·È
Î˘Ú›ˆ˜ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ, Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ·ÍÈÒÓ, ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È Û˘ÌÂÚÈÊÔÚÒÓ. ∞fi
·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë, ÔÈ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ˘ËÚÂÙÔ‡Ó ÙÔÓ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ÌÔÚÊˆÙÈÎfi-·ÓıÚˆÔÁÓˆÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·
ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜. ∞Í›˙ÂÈ Ó· ÛËÌÂÈˆıÂ› fiÙÈ ÙÔ ÁÓˆÛÙÈÎfi ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Â›Ó·È, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ‰È·ıÂÌ·-
ÙÈÎfi Î·È ‰ÈÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi, ·ÊÔ‡ Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÂÍ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÌÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ÙÔÌÂ›˜ ÙÔ˘ ÂÈ-
ÛÙËÙÔ‡. EÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜: ·ÏÏËÏÂ›‰Ú·ÛË, ¿ÙÔÌÔ-ÎÔÈÓˆÓ›·, ÌÂÙ·‚ÔÏ‹, ÂÍ¤ÏÈ-
ÍË, ·Ú¿‰ÔÛË, ÔÌÔÈfiÙËÙ·-‰È·ÊÔÚ¿, Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË. ™˘ÌÂÚ·ÛÌ·ÙÈÎ¿, ÙÔ ÙÚ›Ù˘¯Ô: ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Î·È
ÌÂÏ¤ÙË ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ –ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Î·È ÎÚÈÙÈÎ‹ Û˘˙‹ÙËÛË Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ı¤Ì·Ù·– Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÂ
Û‡ÓıÂÙÂ˜ ÂÚÁ·Û›Â˜/‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ ÛÙ·ıÂÚfi Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙË ‰È‰·ÎÙÈ-
Î‹ ·ÓÙÈÌÂÙÒÈÛË ÙˆÓ ıÂÌ·ÙÈÎÒÓ Î‡ÎÏˆÓ ÌÂÁ¿ÏÔ˘ Â‡ÚÔ˘˜, fiˆ˜ Ï.¯. ÂÎÂ›ÓÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜.
∂¡¢∂π∫∆π∫∏ µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞
∞¡∞¶√§π∆∞¡√™, ¢., æÀ§§√™, ™∆. & ¶√ƒ∆π¢∏™, ¢., §ÔÁÈÎ‹. ∏ ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜, ÂÎ‰. ¡ÂÊ¤ÏË, ∞ı‹Ó· 2007.
µ∂π∫√™, £., º‡ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·. ∞fi ÙÔÓ £·Ï‹ ÛÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË, ÂÎ‰. ™Ì›ÏË, ∞ı‹Ó· 1991.
°∂øƒ°√À§∏™, ∫.¢., πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·˜, ∞ı‹Ó· 1994.
DELIUS, C., GATZEMEIER M., SETCAN, D. WUNSCHER K., πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ∞fi ÙËÓ ∞Ú¯·ÈfiÙËÙ· ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, KÔnemann- °. ∫. ∂ÏÂ˘ıÂÚÔ˘‰¿ÎË˜, ∞ı‹Ó· 2006.
¢∂™¶√∆√¶√À§√™, ∫. π., ¶ÂÚ› ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜, ∂›ÏÂÎÙ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÂ›·˜, ÌÙÊÚ. - Û¯., ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 2004.
DODDS, E. R., √È ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ, ÌÙÊÚ. °. °È·ÙÚÔÌ·ÓˆÏ¿ÎË˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1996.
¢ƒ∞°ø¡∞-ª√¡∞Ã√À, ª.–ƒ√À™√¶√À§√™ °. (ÂÈÌ.), ∏ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 1997.
¢ƒ∞°ø¡∞-ª√¡∞Ã√À, ª., ™‡Á¯ÚÔÓË ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·. √ ·ÁÁÏfiÊˆÓÔ˜ ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 1995.
∑π°∫√¡, Ÿ., µ·ÛÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. °ÓÒÛË, ∞ı‹Ó· 1991.
GUTHRIE, W. K. G., √È ¤ÏÏËÓÂ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ. ∞fi ÙÔ £·Ï‹ ˆ˜ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÌÙÊÚ. ∞. ∏. ™·ÎÂÏÏ·Ú›Ô˘, ÂÎ‰. ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·, ∞ı‹Ó· 1987.
HADOT, Pierre, ∆È Â›Ó·È Ë ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ºÈÏÔÛÔÊ›·, ÌÙÊÚ. Õ. ∫Ï·Ì·ÙÛ¤·, ÂÎ‰. ÿÓ‰ÈÎÙÔ˜, ∞ı‹Ó· 2002.
£∂√¢øƒπ¢∏™, Ã., ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÂÈ˜ ÙËÓ ÊÈÏÔÛÔÊ›·Ó, ∞ı‹Ó· 1982.
IRWIN, T., ∫Ï·ÛÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë, ÌÙÊÚ. °. µÔÁÈ·Ù˙‹˜, ÂÎ‰. ¶ÔÏ‡ÙÚÔÔÓ, ∞ı‹Ó· 2005.
∫∞§º∞™, µ., ∑ø°ƒ∞ºπ¢∏™, °. ∞Ú¯·›ÔÈ ŒÏÏËÓÂ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎÒÓ ™Ô˘‰ÒÓ, ÿ‰Ú˘Ì· ª·ÓfiÏË ∆ÚÈ·ÓÙ·Ê˘ÏÏ›‰Ë, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006.
KENNY, ∞. (ÂÈÌ.), πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ¢˘ÙÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙË˜ √ÍÊfiÚ‰Ë˜, ÌÙÊÚ. ¢. ƒÈÛÛ¿ÎË, ÂÎ‰. ¡ÂÊ¤ÏË, ∞ı‹Ó· 2005.
∫ƒ∂™∂¡∆√, §., πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∞Ú¯·›·˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ¶. ™ÎfiÓ‰·˜, ÂÎ‰. √‰˘ÛÛ¤·˜, ∞ı‹Ó· 1994.
MERLAN, P., ∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ¤ˆ˜ ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ, ÚfiÏ.-ÂÈÛ·Á. A. H. Armstrong, ÌÙÊÚ. ™. ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 2006.
ªπ∫ƒ√°π∞¡¡∞∫∏™, ∂., ¶·ıÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1990.
M√À∆™√¶√À§√™, ∂., ºÈÏfiÛÔÊÔÈ ÙÔ˘ ∞ÈÁ·›Ô˘, ÂÎ‰. ÿ‰Ú˘Ì· ∞ÈÁ·›Ô˘, ∞ı‹Ó· 1991.
M¶∞°∫π¡π, ∆∑.-º√™§ ¶., ∆· ÂÚÁ·ÏÂ›· ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘. ºÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Î·È Ì¤ıÔ‰ÔÈ, ÌÙÊÚ. ∫. £ÂÔÏfiÁÔ˘, ÂÎ‰. ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙË, 2005.
NAGEL, T., £ÂÌÂÏÈÒ‰Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÌÙÊÚ. ÃÚ. ªÈ¯·ÏÔÔ‡ÏÔ˘-µ¤ÈÎÔ˘, ÂÎ‰. ™Ì›ÏË, ∞ı‹Ó· 1989.
RUSSELL, B., ∆· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. °. ¢˘ÚÈÒÙË, ÂÎ‰. ∞ÚÛÂÓ›‰Ë˜, ∞ı‹Ó·.
™∞∆∂§∂, ºƒ., ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, 3 ÙfiÌ., ÌÙÊÚ. ∫. ¶··ÁÈÒÚÁË˜, ÂÎ‰. °ÓÒÛË, ∞ı‹Ó· 1985.
∆™∂§§∂ƒ–¡∂™∆§∂, πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ·fi ÙËÓ ‰ÂÎ¿ÙË ¤Î‰ÔÛË ·fi Ã. £ÂÔ‰ˆÚ›‰Ë, µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›ÔÓ ÙË˜ ∂ÛÙ›·˜, ∞ı‹Ó· 1990.
VEGETTI, M., πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ∞Ú¯·›·˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. π. ∞. ¢ËÌËÙÚ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜, 10Ë ¤Î‰., ÂÎ‰. ¶. ∆Ú·˘Ïfi˜, ∞ı‹Ó· 2000.
VERNANT, J. P., ª‡ıÔ˜ Î·È ÛÎ¤„Ë ÛÙËÓ ∞Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·, ÌÙÊÚ. ™Ù. °ÂˆÚÁÔ‡‰Ë, 2Ë ¤Î‰., ÂÎ‰. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1989.
WINDELBAND,W. - HEIMSOETH ∏., ∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ¡.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, 3 ÙfiÌ., (∞’ ÙfiÌÔ˜: ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ. ∏ ÊÈÏÔ-
ÛÔÊ›· ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ Î·È ÚˆÌ·˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ), ÂÎ‰. MIET, ∞ı‹Ó· 1980.
WOLFF, J., Introduction to Political Philosophy, Oxford University Press, Oxford 1996.

KEΦAΛAIO ΠPΩTO
OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›
∂π™∞°ø°∏
∏ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ÙÔ ÂÚ¤ıÈÛÌ·, ÁÈ· Ó· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘ AÓıÔ-
ÏÔÁ›Ô˘. ∫·Ù¿ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌÔ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó Î·È Ó· Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡ÔÓÙ·È ÙÔÓ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈ-
Îfi ›Ó·Î·, ÙÔÓ ¯¿ÚÙË Î·ıÒ˜ Î·È Ù· ÂÚÁÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¿ Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ‹ ÛÙÔ ·Ú¿ÚÙËÌ·. ∏ ‰È‰·-
ÛÎ·Ï›· ÙË˜ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Á›ÓÂÙ·È Î·È Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ Î·È ÌÂ ‚¿ÛË ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ·
ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘. ∞ÔÛ·ÊËÓ›˙ÔÓÙ·È fiÛ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Î·Ù·ÓÔËıÂ› Â·ÚÎÒ˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. °›ÓÂ-
Ù·È ·Ó·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË Î·È Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÁÈ· Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Û˘˙ËÙ‹ıËÎ·Ó.
∂¡O∆∏∆∞ 1
∞fi ÙË Ì˘ıÔ-ÏÔÁÈÎ‹ ÛÙËÓ ÔÚıÔ-ÏÔÁÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘

(1 ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ÒÚ·)
¢È‰·ÎÙÈÎÔ› ÛÙfi¯ÔÈ
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÁÈ· ÏÔÁÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ÙË ‰È·-
ÊÔÚ¿ ÙË˜ ·fi ÙÈ˜ Ì˘ıÔÏÔÁÈÎ¤˜ ÂÚÌËÓÂ›Â˜, Ì¤Û· ·fi Ù· Û‡ÓÙÔÌ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ªÈÏËÛ›ˆÓ.
ñ ¡· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ‰ÔıÂ› ÌÈ· ıÂˆÚ›· ÁÈ· ÙÔ ÎÔÛÌÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· Ì¤Û· ·fi ÙÔÓ ÔÈ-
ËÙÈÎfi ÏfiÁÔ ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹, Ô ÔÔ›Ô˜ ÛÙËÚ›¯ıËÎÂ ÛÙÔ˘˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ˘˜ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ÊÈ-
ÏÔÛfiÊÔ˘˜ (£·Ï‹˜, ∞Ó·Í›Ì·Ó‰ÚÔ˜, ∞Ó·ÍÈÌ¤ÓË˜, ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜).
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ¯·ÛÌÔ‡ ÌÂ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈ-
ÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙÔ› ·fi ¿ÏÏ· Ì·ı‹Ì·Ù·.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜
ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÁÈ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·.
∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ
1 …(τ µντοι πλ θος κα τ εδος τ ς τοιατης
ρχ ς ο τ ατ πντες λγουσιν), λλ Θαλ ς
µ#ν $ τ ς τοιατης ρχηγς φιλοσοφ&ας 'δωρ
ενα& φησιν… (Θαλς, πσπ. A 12, Aριστοτλης, Mετ* τ* φυσικ, A3, 983b6)
+Aναξ&µανδρος […] ρχ0ν […] ε1ρηκε τ2ν 3ντων

τ 4πειρον… (Aναξµανδρος, πσπ. 12A9, Σιµπλκιος, E6ς φυσικ, 24, 13)
…ο7ον 8 ψυχ0, φησ&ν, 8 8µετρα :ρ ο;σα συγκρατε<

8µ=ς, κα >λον τν κ?σµον πνε@µα κα :ρ περιχει… (Aναξιµνης, πσπ. B2, Aτιος I 3, 4)
πυρ?ς τε νταµοιβ: τ* πντα κα π@ρ Bπντων…

('Hρ)κλειτος, πσπ. B90, Πλο-ταρχος, Περ& το@ EI, 388d)
2 λλ’ 4γε µθων κλ@θιF µθGη γ*ρ τοι φρνας αHξειF

Iς γ*ρ κα πρν Jειπα πιφασκων πε&ρατα µθων,
δ&πλ’ KρωF τοτ# µ#ν γ*ρ Lν ηξ0θη µ?νον εναι

10 ∫∂º∞§∞πO 1
Kκ πλε?νων, τοτ# δ’ α; διφυ πλον’ Kξ Mνς εναι,

π@ρ κα 'δωρ κα γα<α κα Nρος 4πλετον 'ψος,
Nε<κ?ς τ’ ολ?µενον δ&χα τ2ν, τλαντον BπντGη,
και Φιλ?της Kν το<σιν, 1ση µ κ?ς τε πλτος τεF
τ:ν σQ ν?Gω δρκευ, µηδ’ 3µµασιν Rσο τεθηπSςF
Tτις κα θνητο<σι νοµ&ζεται Jµφυτος 4ρθροις,
τG τε φ&λα φρονουσι κα 4ρθµια Jργα τελο@σι,
Γηθοσνην καλοντες KπSνυµον Nδ’ +Aφροδ&τηνF
τ:ν οH τις µετ* το<σιν Mλισσοµνην δεδηκε
θνητς ν0ρF σ δ’ 4κουε λ?γου στ?λον οκ πατηλ?ν.
(Eµπεδοκλς, πσπ. 17, στ. 14-26, Σιµπλκιος, E6ς φυσικ, 158, 13)
¶ËÁ¤˜ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜

OÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ªÈÏËÛ›ˆÓ Î·È ÙÔ˘ ∏Ú·ÎÏÂ›ÙÔ˘ ·fi ÙÔ: £. µ¤ÈÎÔ˜, OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈ-
ÎÔ›, ÂÎ‰. «¢·›‰·ÏÔ˜», π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1988. ∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹ Â›-
Ó·È ·fi ÙÔ: ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜, ¶ÂÚ› Ê‡ÛÂˆ˜, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ∞. §¿ÏÔ˘ – ¶. ™Î·ÚÛÔ˘Ï‹, ÂÎ‰. ÙÔ˘
∂ÈÎÔÛÙÔ‡ ¶ÚÒÙÔ˘, ∞ı‹Ó· 1999. ∆Ô ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ ¤¯ÂÈ ‰È·ÛˆıÂ› ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎ¿, Ì¤Û· ·fi
·˘ıÂÓÙÈÎ¿ ·Ú·ı¤Ì·Ù·, ·Ú·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Ô˘ ··ÓÙÔ‡Ó ÛÂ Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜ fiˆ˜ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, Ô ∞ÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË˜ Î·È Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜. ¶ÔÏ‡ÙÈÌË ËÁ‹ ÁÈ· ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Â›ÛË˜ ÔÈ ‰ÔÍÔÁÚ¿ÊÔÈ, ÔÈ ‚ÈÔ-
ÁÚ¿ÊÔÈ, ÔÈ ·ÓıÔÏfiÁÔÈ Î·È Û¯ÔÏÈ·ÛÙ¤˜ ÌÈ·˜ Ì·ÎÚ·›ˆÓË˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜, Ô˘ ÂÎÙÂ›ÓÂÙ·È ¯ÚÔÓÈÎ¿ ·fi ÙÔÓ £Âfi-
ÊÚ·ÛÙÔ (4Ô˜ ·È. .Ã.), ÙÔÓ ™¤ÍÙÔ ÙÔÓ ∂ÌÂÈÚÈÎfi (2Ô˜ ·È. Ì.Ã.) Î·È ÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË §·¤ÚÙÈÔ (3Ô˜ ·È. Ì.Ã.) Ì¤¯ÚÈ
ÙÔÓ ™ÙÔ‚·›Ô (5Ô˜ ·È. Ì.Ã.), ÙÔÓ ™ÈÌÏ›ÎÈÔ (5Ô˜ ·È. Ì.Ã.) Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜. (BÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ Î·È ÛÙË
°ÂÓÈÎ‹ EÈÛ·ÁˆÁ‹). °È· fiÏ· Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ, ‚Ï. H. Diels – W. Kranz, Die Fragmente der
Vorsokratiker, Ó¤· ¤Î‰., Widmann, Hildesheim, 2004. µÏ. Â›ÛË˜ H. Diels – W. Kranz, √È ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›. √È
Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, Ù. ∞’ Î·È µ’, ·fi‰ÔÛË ÛÙ· ¡¤· ∂ÏÏËÓÈÎ¿, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· µ. ∞. ∫‡ÚÎÔ˜, ÊÈÏÔÏ.
ÂÔÙÂ›· °. ∞. ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·˜, ∞ı‹Ó· 2005.
¢È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜
™¯¤‰ÈÔ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ – ¢È‰·ÎÙÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·
M¤ıÔ‰Ô˜: EÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹
¶ÔÚÂ›·: AÓ¿Ï˘ÛË – ™‡ÓıÂÛË – AÓ·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË
MÔÚÊ‹: ¢È·ÏÔÁÈÎ‹ Û˘˙‹ÙËÛË
°È· ÌÈ· Û‡ÓÙÔÌË ·ÊfiÚÌËÛË ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ÔÈ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ‰È·Ù˘ÒÛÂÈ˜ ÙˆÓ ªÈÏËÛ›ˆÓ Î·È
ÙÔ ÂÈÎ·ÛÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ·Ó·‰˘ıÂ› ÙÔ ‚·ÛÈÎfi ÂÚÒÙËÌ·: ¶Ò˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ, ÂÍËÁÔ‡-
ÌÂ Î·È ·Ó··ÚÈÛÙ¿ÓÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ;
1 ∏ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô˜ ÚÔ¯ˆÚ¿ ·Ó·Ï˘ÙÈÎ¿-Û˘ÓıÂÙÈÎ¿, Ì¤Û· ·fi ‰È·‰Ô¯ÈÎ¤˜ ·Ó·ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤-
ÓÔ˘ Î·È Ë ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ÔÚÂ›· ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› Ù· ‚‹Ì·Ù· fiÏÔ – Ì¤ÚË – fiÏÔ.
1. ∏ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Á›ÓÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÚÒÙË ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ·fi ÙÔÓ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·. ™Â ·˘Ù‹ ÙË Ê¿-
ÛË Ù· ‰È‰·ÎÙÈÎ¿ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ‰ÈÂÚÂ˘ÓÔ‡Ó ÙÔ fiÏÔ, ÙË ÁÂÓÈÎ‹ ÂÓÙ‡ˆÛË, ÙË ÛÊ·ÈÚÈÎ‹ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹
·ÓÙ·fiÎÚÈÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ, ¯ˆÚ›˜ È‰È·›ÙÂÚÂ˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘. (∆È Û·˜ ¤Î·ÓÂ
È‰È·›ÙÂÚË ÂÓÙ‡ˆÛË Û’ ·˘Ùfi ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ·; ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ Î‡ÚÈÔ ı¤Ì· Ô˘ ··Û¯ÔÏÂ› ÙÔÓ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹; ¶ÔÈÂ˜ Â›-
Ó·È ÔÈ ÚÒÙÂ˜ ÛÎ¤„ÂÈ˜ Î·È ·ÔÚ›Â˜ Û·˜;) ª¤Û· ·fi ÙÈ˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, Ô ‰¿ÛÎ·ÏÔ˜ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÓÈ-
¯ÓÂ‡ÛÂÈ ÙÈ˜ È‰È·ÈÙÂÚfiÙËÙÂ˜ Î·È ÙÈ˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÙË˜ ÚÒÙË˜ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË˜ ÛÙÔÓ ÔÈËÙÈÎfi ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÏfiÁÔ ÙÔ˘
∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹ Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Ó· ÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙË ‰Â‡ÙÂÚË, ÈÔ ÂÛÙÈ·ÛÌ¤ÓË ·Ó¿ÁÓˆÛË.

Oπ ¶ƒO™ø∫ƒ∞∆π∫Oπ 11
2. ªÂ ÙË ‰Â‡ÙÂÚË, ÛÈˆËÚ‹ Î·È ÚÔÛÂÎÙÈÎ‹ ·Ó¿ÁÓˆÛË, ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ô‰ËÁÔ‡ÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÂ ÈÔ
Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ Î·Ù·ÓfiËÛË˜ Î·È ÂÚÌËÓÂ›·˜ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÊÚ¿ÛÂˆÓ, ÛÙ›¯ˆÓ, ÂÎÊÚ·ÛÙÈÎÒÓ Ì¤ÛˆÓ
Î·È ÓÔËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (Ì¤ÚË). OÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜, ‰È·Ù˘ˆÌ¤ÓÂ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ‹ ·fi ÙÔÓ
‰¿ÛÎ·ÏÔ, Î·ÙÂ˘ı‡ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡ ‰È·ÏfiÁÔ˘ ÛÙËÓ Ù¿ÍË,
ÎÚ·ÙÒÓÙ·˜ ÙÔ Ó‹Ì· ÙˆÓ ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ ÂÈ‰ÈÒÍÂˆÓ. ª¤Û· ·fi ÙË Û˘ÓÂÍ¤Ù·ÛË ÙË˜ ÁÏˆÛÛÈÎ‹˜ ÌÔÚÊ‹˜ Î·È ÙË˜
ıÂÌ·ÙÈÎ‹˜ ·Ó¿Ù˘ÍË˜ ‰›ÓÂÙ·È Ë Â˘Î·ÈÚ›· ÒÛÙÂ Ó· ÂÍÔÌ·Ï˘ÓıÔ‡Ó ÁÏˆÛÛÈÎ¤˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜, Ó· ‰ÔıÔ‡Ó Û˘-
ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÍˆÎÂÈÌÂÓÈÎ¤˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Î·È Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁÈÎ¿ Î·È ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿
Û¯fiÏÈ· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜.
¶·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎ¿, ·ÚfiÌÔÈÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÌÔÚÂ› Ó· Â›Ó·È: ∞fi ÔÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Î·Ù·-
Ï·‚·›ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÔÈËÙÈÎfi ÏfiÁÔ; ¶Ò˜ ÂÚÌËÓÂ‡ÂÙÂ ÙÔ ‰È·ÏÔÁÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜; (ÔÈÔ˜
·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÂ ÔÈÔÓ Î·È ÌÂ ÔÈÔ ÙfiÓÔ, ÛÂ ÔÈÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜;) ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ Î‡ÚÈÔ ı¤Ì· Î·È ÛÂ ÔÈÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜
ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜; ¶ÔÈÂ˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ¤¯Ô˘Ó Ë ºÈÏ›· Î·È Ë ¢È·Ì¿¯Ë, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹; ¶ÔÈÂ˜ Ï¤-
ÍÂÈ˜-¤ÓÓÔÈÂ˜ Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙÔ Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ ÙÔ ı¤Ì· ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÙ·È ·fi ıÂˆÚËÙÈÎ‹ Î·È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÛÎÔ-
È¿; ªÔÚÂ›ÙÂ Ó· ·Ó·‰È·Ù˘ÒÛÂÙÂ, ÌÂ ‰ÈÎ¿ Û·˜ ÏfiÁÈ·, ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹ ÁÈ· Ù· ÛÙÔÈ¯Â›· Î·È ÙÈ˜ ‰˘-
Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘;
3. ªÂÙ¿ ÙËÓ ÙÚ›ÙË ·Ó¿ÁÓˆÛË ·fi Î¿ÔÈÔ Ì·ıËÙ‹, Ô ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎfi˜ Î‡ÎÏÔ˜ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÙ·È ÌÂ ÙË Û˘ÓıÂÙÈÎ‹
ÂÎÙ›ÌËÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. ª¤Û· ·fi ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙÔ˘˜ ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÌÂ ·Ó ¤ÁÈÓÂ Î·Ù·ÓÔËÙ‹ Ë ‰ÈÏ‹,
ÔÈËÙÈÎ‹ Î·È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹, ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ Î·È ·Ó ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ıËÎÂ Ë ÂÎÙ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘˜ Ì¤Ûˆ ÙË˜
ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜, ÛÂ Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂ ÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛ‹ ÙÔ˘˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÚÒÙË ·Ó¿ÁÓˆÛË.
2 ∏ Û˘ÓıÂÙÈÎ‹ ÂÎÙ›ÌËÛË Ô‰ËÁÂ› Û˘Ó‹ıˆ˜ ·‚›·ÛÙ· ÛÙËÓ ÂfiÌÂÓË ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ Ê¿ÛË, ÙËÓ ÚÔ¤ÎÙ·ÛË ‹ ÂÊ·Ú-
ÌÔÁ‹ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜. ™Ùfi¯Ô˜ Â‰Ò Â›Ó·È Ó· Û˘Ó‰ÂıÂ› Ë Ó¤· ÁÓÒÛË Â›ÙÂ ÌÂ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ
·fi ¿ÏÏ· Ì·ı‹Ì·Ù· Â›ÙÂ ÌÂ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ˙ˆ‹˜ ‹ ÌÂ ¿ÏÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·. ∏ ÚÔ¤-
ÎÙ·ÛË ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Á›ÓÂÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ì¤Û· ·fi ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi Î·È ÂÏÂ‡ıÂÚË Û˘˙‹ÙËÛË ÌÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔ ·-
Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ‹ ÌÂ ÙË Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ‹ ÌÂÏ¤ÙË ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ. ∆Ô Î¤ÓÙÚÔ ‚¿ÚÔ˘˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‰È‰·ÎÙÈ-
ÎÔ‡ ÛÙ·‰›Ô˘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È, ÂÔÌ¤Óˆ˜, ·fi ÙËÓ ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË Î·È Ù· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, ÙÔ˘˜ ÂÈÌ¤-
ÚÔ˘˜ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ Î.Ï. ∞Ó¿ÏÔÁÔ ¿ÓÙˆ˜ ı· Â›Ó·È Î·È ÙÔ Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎfi ‰È‰·ÎÙÈ-
Îfi ˘ÏÈÎfi Ô˘ ı· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÂ› (.¯. ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·, ÂÈÎ·ÛÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi Î.¿.). ™ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÂÓfiÙËÙ·,
.¯., Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÌÔÚÂ› Ó· ÂÚÈÛÙÚ·ÊÂ› ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ¿ Â›ÙÂ Á‡Úˆ ·fi ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ºÈÏfiÙËÙ·˜ (ºÈÏ›·) Î·È
ÙÔ˘ ¡Â›ÎÔ˘˜ (¢È·Ì¿¯Ë) ÛÂ Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂ ¿ÏÏ· ˙Â‡ÁË ·ÓÙÈıÂÙÈÎÒÓ ÂÓÓÔÈÒÓ, ÁÓˆÛÙ¿ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ·fi ¿ÏÏ·
Ì·ı‹Ì·Ù·, ‹ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ È‰¤· ÙË˜ ºÈÏ›·˜ ˆ˜ ÎÔÛÌÈÎ‹˜ ‰‡Ó·ÌË˜ ÛÂ Û˘Û¯ÂÙÈÛÌfi ÌÂ Û‡Á¯ÚÔÓÂ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜
ÁÈ· ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˙ˆ‹.
™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ı¤Û·ÌÂ ÂÍ·Ú¯‹˜, ÚÔÛ·ıÔ‡ÌÂ Ó· ÂÈÎÂÓÙÚÒÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÂÓ-
‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Á‡Úˆ ·fi ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜ ÙˆÓ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈ-
ÎÒÓ. °È· ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘Ùfi ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, ÛÙ· ÔÔ›· Û˘-
ÓÔ„›˙ÂÙ·È Â‡ÛÙÔ¯· Ô Û¯ÂÙÈÎfi˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜. O ÊÈÏfiÏÔÁÔ˜ ÌÔÚÂ› Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Î·È ÙÈ˜
«·ÏÔ˚Î¤˜» ıÂˆÚ›Â˜ ÙˆÓ ªÈÏËÛ›ˆÓ ÁÈ· ÙË ı¤ÛË Î·È ÙÔ Û¯‹Ì· ÙË˜ ÁË˜: O £·Ï‹˜ ›ÛÙÂ˘Â Ï.¯. ˆ˜ Ë ÁË Â›Ó·È
Â›Â‰Ë Î·È ÂÈÏ¤ÂÈ ÛÙÔ ÓÂÚfi Û·Ó Û·Ó›‰·, ·ÓÙ›ÏË„Ë ‰È·‰Â‰ÔÌ¤ÓË Î·È ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ AÈÁ˘Ù›ˆÓ. O ∞Ó·Í›Ì·Ó-
‰ÚÔ˜ ¤ÏÂÁÂ fiÙÈ Ë ÁË Â›Ó·È ÌÂÙ¤ˆÚË Î·È ‰Â ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ô˘ıÂÓ¿, ·ÏÏ¿ Ì¤ÓÂÈ ·Î›ÓËÙË ¯¿ÚË ÛÙËÓ ›ÛË ·fiÛÙ·Û‹
ÙË˜ ·fi fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· Ú¿ÁÌ·Ù·. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∞Ó·ÍÈÌ¤ÓË «Ë ÁË Â›Ó·È Â›Â‰Ë Î·È ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ·¤Ú·». ª¤-
Û· ·fi ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Î·ÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔ˘Ó ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·fi Û‡Á¯ÚÔÓÂ˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¤˜ ıÂˆ-
Ú›Â˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÛËÌ·Û›· Î·È ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ¯·-
ÛÌÔ‡. ∏ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ £·Ï‹, .¯., fiÙÈ Ë ÁË ÂÈÏ¤ÂÈ ÛÙÔ ÓÂÚfi Â·ÓÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÚÔÔÔÈËÌ¤ÓË ÌÂ ÙË ÌÔÚÊ‹
ÙË˜ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜ ÁÈ· ÙË ÌÂÙ·Î›ÓËÛË ÙˆÓ ËÂ›ÚˆÓ. ∏ ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÌÂÁ¿ÏË˜ ¤ÎÚËÍË˜ (Big Bang) ÁÈ·
ÙË Á¤ÓÂÛË ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜ ÌÔÚÂ› Ó· ıÂˆÚËıÂ› ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎfi ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ÎÔÛÌÔÏÔ-
ÁÈÎÒÓ ıÂˆÚÈÒÓ (fiˆ˜ ·fi ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· 30 ÙÔ˘ HÚ¿ÎÏÂÈÙÔ˘). ¶·Ú¿ ÙË Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎ‹ ·ÏÔ˚ÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜, ÔÈ

12 ∫∂º∞§∞πO 1
·fi„ÂÈ˜ ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ Â›Ó·È ‰Â›ÁÌ· ÏÔÁÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜ Î·È ÌÈ·˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ·Ó··Ú¿ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘
ÎfiÛÌÔ˘. ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÌÈ· ÂÈÎfiÓ·, fiÔ˘ Ù· ¿ÓÙ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÌÂ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ Î·È ÓÔÌÔÙ¤ÏÂÈÂ˜ Ô˘ Â›Ó·È
Û‡ÌÊ˘ÙÂ˜ ÌÂ ÙÔÓ Ê˘ÛÈÎfi ÎfiÛÌÔ. OÈ ÁÓÒÛÂÈ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘ÌÂ Û‹ÌÂÚ· ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Î·ıÒ˜ Î·È Ë ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·
Ó· ÙÈ˜ ·Ó··ÚÈÛÙÔ‡ÌÂ (ÂÈÎÔÓÈÎ¿ Î·È ÁÚ·ÊÈÎ¿) ÌÂ Ù· Û‡Á¯ÚÔÓ· ÙÂ¯ÓÔÏÔÁÈÎ¿ Ì¤Û·, Â›Ó·È ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜
Ì·ÎÚ¿˜ ÔÚÂ›·˜ Ô˘ ÍÂÎ›ÓËÛÂ ·fi ÙÈ˜ ·ÔÚ›Â˜ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ Î·È Û˘ÓÂ¯›˙ÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙË Û‡Á-
¯ÚÔÓË ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó·.
∆Ô Ì¿ıËÌ· ÌÔÚÂ› Ó· ÙÂÏÂÈÒÛÂÈ ÌÂ ÌÈ· ÙÂÏÂ˘Ù·›· ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ‹ ÌÂ ·Ó·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË. OÈ Ì·ıË-
Ù¤˜ Ú¤ÂÈ Ï¤ÔÓ Ó· ı˘ÌÔ‡ÓÙ·È Ù· Î˘ÚÈfiÙÂÚ· ÛÙÔÈ¯Â›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜-Û‡ÛÙ·ÛË˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Î·ıÒ˜ Î·È fiÙÈ
Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ·ÔÎ·Ï‡ÙÂÙ·È Ë ‰È·ÚÎ‹˜, ·ÁˆÓÈÒ‰Ë˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ó· ··ÓÙ‹-
ÛÂÈ ÛÂ Î·›ÚÈ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ.
3 °È· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙË˜ Ì·ıËÛÈ·Î‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜ Î·È ÙÔ˘ ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·Ùfi˜ ÙË˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔ-
ÔÈÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜-ÂÚÁ·Û›Â˜, ÔÈ Û‡ÓıÂÙÂ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ Î·È ÔÈ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜.
™ÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÂÓfiÙËÙ·, .¯., ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÏÂÍÈÏÔÁÈÎ¤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜-ÂÚÁ·Û›Â˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÓËı›-
ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó (·ÏÏ¿ Î·È Ó· Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó) ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ, ÙÔ˘˜ ÂÈÛÙË-
ÌÔÓÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜, fiˆ˜ ÙÔ˘˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ·fi ¿ÏÏ· Ì·ı‹Ì·Ù·, Î·È ÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜. ∆¤ÙÔÈÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜
ÂÓÛˆÌ·ÙÒÓÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜. OÈ ÁÚ·Ù¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ Û‡ÓÙÔÌË˜
·Ó¿Ù˘ÍË˜ Á›ÓÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡Ó ÙÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÛÂ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÛËÌÂ›· Ì¤-
Û· ·fi ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘. ∏ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹-Û˘ÓıÂÙÈÎ‹ ÂÚÁ·Û›· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜
ÛÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙË˜ ÚÔ¤ÎÙ·ÛË˜ Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜. ªÔÚÔ‡Ó Ó· ÙËÓ ·Ó·Ï¿‚Ô˘Ó ÂıÂÏÔÓÙÈÎ¿ ÌÂ-
ÚÈÎÔ› Ì·ıËÙ¤˜ ‹ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÔÌ¿‰· Ì·ıËÙÒÓ Î·È Ó· ÙËÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ÚÔÊÔÚÈÎ¿ ÛÙËÓ Ù¿ÍË.
EÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜

EÚÒÙËÛË 1Ë: ÔÈ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Ô˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÔÓÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ ÊÔÚ¤˜: ·Ú¯‹ fiÏˆÓ, ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ fiÏÔ, fiÏ·. OÈ ÚÔ-
ÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ‰›ÓÔ˘Ó ÌÈ· ÁÂÓÈÎ‹ Î·È Û˘ÓÔÏÈÎ‹ ÏÔÁÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË ÁÈ· ÙËÓ ÔÏ˘ÌÔÚÊ›· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· ·-
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ Î·È Ë Ê‡ÛË. µÏ. Â›ÛË˜ Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎfi Û¯fiÏÈÔ Î·È ·Ú¿ıÂÌ· 4, fiÔ˘ Ë ÊˆÙÈ¿ ÙÔ˘
HÚ¿ÎÏÂÈÙÔ˘ ‰ËÏÒÓÂÈ ÙË ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ (ÙÔ Á›ÁÓÂÛı·È) ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ (ÙÔ Â›Ó·È).
EÚÒÙËÛË 2Ë: Â›Ó·È ÂÚÒÙËÛË ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ÈÛË˜.
EÚÒÙËÛË 3Ë: ··ÓÙ¿Ù·È ÛÙÔ Û›ÙÈ ‹ ÛÙËÓ Ù¿ÍË. E›Ó·È ÂÚÒÙËÛË Î·Ù·ÓfiËÛË˜ Î·È Â¤ÎÙ·ÛË˜. µÏ. Â›ÛË˜ Û˘Ì-
ÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· Î·È ·Ú·ı¤Ì·Ù· 6 Î·È 7 Î·È µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, Û¯fiÏÈ· 8 Î·È 10.
£¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›·

TÔ ı¤Ì· 2, Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ÌÔÚÂ› Ó· Û˘˙ËÙËıÂ› ÛÂ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÌÂ ÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ·fi
ÙË º˘ÛÈÎ‹ ‹ ÙË XËÌÂ›·. MÂ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ·Ú¿ÏÂ˘ÚË˜ ÂÈÎfiÓ·˜ ÌÔÚÂ› Ó· Á›ÓÂÈ Â¤ÎÙ·ÛË Î·È ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙË˜
Ù¤¯ÓË˜.
¢È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹ ÂÚÁ·Û›·
XÚ‹ÛË IÛÙÔÚ›·˜ (°' ‹ B' °˘ÌÓ·Û›Ô˘). E›Ó·È ÚÔÛÈÙ‹ ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. °È· ÙÈ˜ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ıÂˆÚ‹ÛÂÈ˜
Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Î·È ÙË˜ ˙ˆ‹˜, ‚Ï. IÛÙÔÚ›·, BÈÔÏÔÁ›· Î·È £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ A’ °˘ÌÓ·Û›-
Ô˘. °È· ÙË Û¯¤ÛË ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ (ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÂÚÌËÓÂ›·˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘) Î·È Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ, ‚Ï. M·ıËÌ·ÙÈÎ¿ °’
°˘ÌÓ·Û›Ô˘.
™˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· Î·È ·Ú·ı¤Ì·Ù·

1 ª˘ıÔÏÔÁÈÎ¤˜ ·ÊËÁ‹ÛÂÈ˜ Î·È ÎÔÛÌÔÁÔÓ›Â˜: ·fi ÙËÓ ÔÌËÚÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ËÛÈfi‰ÂÈ· Ô›ËÛË Ì·˜ Â›Ó·È Î˘-

Ú›ˆ˜ ÁÓˆÛÙÔ› ÔÈ ÎÔÛÌÔÁÔÓÈÎÔ› Ì‡ıÔÈ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ∞˘Ù‹ ÙË Ì˘ıÔÏÔÁÈÎ‹ ·Ú¿‰Ô-
ÛË ·Ë¯Â› ÙÔ ·Ú·Î¿Ùˆ ¯ÔÚÈÎfi.
«™ÙËÓ ·Ú¯‹ ‹Ù·Ó ÙÔ X¿Ô˜, Ë Ó‡¯Ù·, ÙÔ Ì·‡ÚÔ ¤ÚÂ‚Ô˜ (ÛÎÔÙ¿‰È) ÎÈ Ô Ï·Ù‡˜ ∆¿ÚÙ·ÚÔ˜Ø ÁË, Ô˘Ú·Ófi˜ ÎÈ ·¤-
Ú·˜ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯·ÓØ ÛÙÔ˘ EÚ¤‚Ô˘˜ ÙËÓ ¿ÂÈÚË ·ÁÎ·ÏÈ¿ Ë Ì·˘ÚÔÊÙ¤ÚÔ˘ÁË N‡¯Ù· Á¤ÓÓËÛÂ Ì’ ·ÓÂÌÔÁÎ¿ÛÙÚÈ
¤Ó· ·˘Áfi, ·’ fiÔ˘ ÌÂ ÙÔ˘ Î·ÈÚÔ‡ ÙÔ ¤Ú·ÛÌ· Ô ÔıËÙfi˜ ŒÚˆÙ·˜ ÍÂÊ‡ÙÚˆÛÂ ÌÂ Ï·ÌÂÚ¿ ¯Ú˘Û¿ ÊÙÂÚ¿
ÛÙÈ˜ Ï¿ÙÂ˜ ÙÔ˘, fiÌÔÈÔ˜ ÌÂ ÁÔÚÁÔÎ›ÓËÙÔ ÛÙÚfi‚ÈÏÔ. A˘Ùfi˜ ÌÂ ÙÔ ¯¿Ô˜ ÙÔ ÊÙÂÚˆÙfi Î·È ÛÎÔÙÂÈÓfi, ¤ÛÌÈÍÂ Ì¤-
Û· ÛÙÔÓ Ï·Ù‡ T¿ÚÙ·ÚÔ Î·È ÍÂÎÏÒÛÙËÛÂ ÙË ‰ÈÎ‹ Ì·˜ Ê˘Ï‹ Î·È ÚÒÙË ÙËÓ ¤‚Á·ÏÂ ÛÙÔ Êˆ˜. ¶ÚˆÙ‡ÙÂÚ· Á¤-
ÓÔ˜ ·ı·Ó¿ÙˆÓ ‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â, ÚÔÙÔ‡ ÛÌ›ÍÂÈ Ô ¤ÚˆÙ·˜Ø Î·ıÒ˜ ¤ÛÌÈÁÂ ÙÔ ¤Ó· ÌÂ ÙÔ ¿ÏÏÔ, ¤ÁÈÓÂ Ô Ô˘Ú·Ófi˜ Î·È
Ô ˆÎÂ·Ófi˜ Î·È Ë ÁË Î·È fiÏˆÓ ÙˆÓ ıÂÒÓ ÙˆÓ Ì·Î·Ú›ˆÓ ÙÔ ¿Êı·ÚÙÔ Á¤ÓÔ˜».
(ÃÔÚÈÎfi ·fi ÙÔ˘˜ ŸÚÓÈıÂ˜ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË,
ÛÙ. 693-702, ÌÙÊÚ. £Âfi‰ˆÚÔ˜ °. MÔ˘ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. Z‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË, TÔ B‹Ì·, 2007, ÛÂÏ. 99)
2 H ÔÈËÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ EÌÂ‰ÔÎÏ‹: Ô EÌÂ‰ÔÎÏ‹˜ (495-430 .X.) ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÛÙÔÓ AÎÚ¿Á·ÓÙ· ÙË˜ ™È-
ÎÂÏ›·˜ Î·È ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜. EËÚÂ¿ÛÙËÎÂ ·fi ÙÔÓ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë
(515-450 .X.), Ô ÔÔ›Ô˜ ¤‰Ú·ÛÂ ÛÙËÓ EÏ¤· (fiÏË ÙË˜ IÙ·Ï›·˜). ¢Â ‰Â¯fiÙ·Ó fiÙÈ Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÁÂÓÓË-
ıÂ› ·fi Î¿ÙÈ Ô˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ (·fi ÙÔ µ:ν 3ν ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë). £ÂˆÚÔ‡ÛÂ fiÙÈ, ·Ú¿ ÙË Û˘ÓÂ¯‹ Á¤ÓÓËÛË Î·È
ÊıÔÚ¿, ÚÔ¸¿Ú¯ÂÈ ¿ÓÙÔÙÂ Î¿ÔÈÔ ˘ÏÈÎfi, ÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·Û˘ÓÙ›ıÂÙ·È ÌÂ Ù¤ÙÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÒÛÙÂ ÔÈ ·‰·Â›˜ Ó· È-
ÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ·Ó·Û‡ÓıÂÛË Â›Ó·È Á¤ÓÓËÛË Î·È ı¿Ó·ÙÔ˜. ™ÙÔÓ ÌÔÓÈÛÌfi (Lν) ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈ-
ÎÒÓ (£·Ï‹˜, AÓ·Í›Ì·Ó‰ÚÔ˜, AÓ·ÍÈÌ¤ÓË˜) ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÙÂÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÂ˜ (Ù¤ÛÛÂÚÈ˜) ·fi Ì›· ·Ú¯¤˜.
O ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜ ‰È·Ù‡ˆÛÂ ÙÔÓ ÛÙÔ¯·ÛÌfi ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÔÈËÙÈÎ¿ ÛÂ ÂÍ¿ÌÂÙÚÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜. √ •ÂÓÔ-
Ê¿ÓË˜, Ô ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜ Î·È Ô ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜ ¤ÁÚ·„·Ó ÛÙÔ ·Ú·‰ÔÛÈ·Îfi Ì¤ÙÚÔ ÙË˜ ÂÈÎ‹˜ Ô›ËÛË˜, ÂÓÒ ÔÈ ¿Ï-
ÏÔÈ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ¤ÁÚ·„·Ó ÛÂ Â˙fi ÏfiÁÔ ÁÈ· Ó· ‰È·ÎÚÈıÔ‡Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜. ™ÙËÓ Ô›ËÛ‹ ÙÔ˘
¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛÂ ‰‡Ô ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜: (1) ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙË˜ ÔÌËÚÈÎ‹˜ Â·Ó¿ÏË„Ë˜ ÛÙ›¯ˆÓ Î·È ËÌÈÛÙÈ¯›ˆÓ Î·È (2) ¯Ú‹ÛË
ÙË˜ ·ÚÔÌÔ›ˆÛË˜ Î·È ÙË˜ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿˜.
3 ∆· Ù¤ÛÛÂÚ· ÚÈ˙ÒÌ·Ù·: ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÙÂÙÚ¿‰· «‚·ÛÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ» ‹ «ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ», ·fi Ù· ÔÔ›·
Û¯ËÌ·Ù›˙ÔÓÙ·È fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· Ú¿ÁÌ·Ù·. ™Â ¿ÏÏÔ ·fiÛ·ÛÌ· (·fiÛ. 6) Ù· ÚÈ˙ÒÌ·Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi
ÙÔÓ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹ ÌÂ ıÂ˚Î¿ ÔÓfiÌ·Ù·: «Ô ∑Â˘˜ Ô Ï·ÌÂÚfi˜, Ë ◊Ú· Ô˘ ‰›ÓÂÈ ÙË ˙ˆ‹, Ô ∞˚‰ˆÓÂ‡˜ Î·È Ë ¡‹ÛÙÈ˜
Ô˘ ·’ Ù· ‰¿ÎÚ˘¿ ÙË˜ ·Ó·‚Ï‡˙ÂÈ Ë ËÁ‹ ÙˆÓ ıÓËÙÒÓ». £ÂˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ Ô ∑Â˘˜ (·fi ÙÔ ˙¤ˆ = ‚Ú¿˙ˆ, ÎÔ-
¯Ï¿˙ˆ) Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙË ÊˆÙÈ¿, ÂÓÒ ÙÔ Â›ıÂÙÔ Ï·ÌÂÚfi˜ (·ÚÁ‹˜) ·Ô‰›‰ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ŸÌËÚÔ ÛÙÔÓ ÎÂ-
Ú·˘Ófi, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î·Ù¤¯ÂÈ Ô ¢›·˜. ∏ ◊Ú· Â›Ó·È ÚÔÛˆÔÔ›ËÛË ÙË˜ ÁË˜. O ∞˚‰ˆÓÂ‡˜ (= ÕÈ‰Ë˜) ÂÎÚÔÛˆ-
Â› ÙÔÓ ·¤Ú· Î·È Ë ¡‹ÛÙÈ˜ (·fi ÙÔ νω = Ú¤ˆ) Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡ÂÈ ÙÔ ÓÂÚfi. ∏ ‚·ÛÈÎ‹ ıÂˆÚË-
ÙÈÎ‹ Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹ ‹Ù·Ó fiÙÈ ‰È¤ÎÚÈÓÂ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ÛÙÔÈ¯Â›· Î·È ÙÈ˜ ‰‡Ô ·ÓÙÈıÂÙÈÎ¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙË˜
Ê‡ÛË˜ Î·È fiÙÈ ÚÔÛ¿ıËÛÂ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ Ù· Ê˘ÛÈÎ¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÙË ˙ˆ‹ ·fi ÙËÓ ·ÏÏËÏÂ›‰Ú·ÛË ÌÂÙ·Í‡
‚·ÛÈÎÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ Î·È ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ. ∞˘Ù‹ Ë Ó¤· ÌÔÚÊ‹ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·˜ Â›¯Â ÌÂÁ¿ÏË Â›‰Ú·-
ÛË ÛÙÔ˘˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜, ·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë Ì¤¯ÚÈ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÈÛÙ‹ÌË.
4 ºÈÏfiÙË˜ – ¡Â›ÎÔ˜ (ºÈÏ›· – ¢È·Ì¿¯Ë): ÚÔÛˆÔÔÈËÌ¤ÓÂ˜ ıÂ˚Î¤˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜, ÌÂ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ‰›ÓÂÙ·È Î·Ù·Ú-
¯‹Ó ·¿ÓÙËÛË ÛÙ· ÂÌÂÈÚÈÎ¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ÙË˜ Á¤ÓÓËÛË˜ Î·È ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘. ¶ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ‹ ·ÈÙ›· ÙË˜ Á¤ÓÓËÛË˜ Â›-
Ó·È Ë ºÈÏfiÙË˜, ÙËÓ ÔÔ›· Ô ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ ·ÚÌÔÓ›· Î·È ∞ÊÚÔ‰›ÙË, ÂÓÒ ÙÔ ¡Â›ÎÔ˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Î·È ¢‹ÚÈ˜
(8 ∆0ρις-ιος = ·ÁÒÓ, ¿ÌÈÏÏ·), ‰ËÏ·‰‹ ·Î·Ù·Ì¿¯ËÙË ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·. ∏ Û¯¤ÛË ºÈÏ›·˜ – ¢È·Ì¿¯Ë˜ Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ
ÙËÓ Î›ÓËÛË Î·È ÙËÓ ·ÏÏ·Á‹, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÂÓ·ÏÏ·Á‹, ‰ËÏ·‰‹ ÙË ‰È·ÈÒÓÈÛË Î·È ÙËÓ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ· (‚Ï. °. ∆˙·‚¿Ú·,
∏ Ô›ËÛË ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹, KÂ›ÌÂÓ· – MÂÙ¿ÊÚ·ÛË – ™¯fiÏÈ·, ÂÎ‰. ¢ˆ‰ÒÓË, Aı‹Ó· 1998, ∂ÈÛ., ÛÂÏ. 23 Î.ÂÍ.).
5 °ÓÒÛË… ÛÎ¤„Ë: ÛÙÔÓ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹ Ô ÓÔ˘˜ ÌÓËÌÔÓÂ‡ÂÙ·È Ì·˙› ÌÂ ÙËÓ fiÚ·ÛË Î·È ÙËÓ ·ÎÔ‹. ™¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ
ÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜, ·ÊÔ‡ ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Ì¤Ûˆ ·˘ÙÒÓ, ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›Ù·È fiÌˆ˜ Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ·fi ·˘Ù¤˜, ÁÈ·Ù› ÙÔ
νοε<ν ˆ˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ ÓÔ˘ ‚ÔËı¿ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÛÙÔ Ó· Û˘ÏÏ¿‚ÂÈ Î·È Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ Î¿ÙÈ. ¡Ô˘˜ Î·È νοε<ν
‰ËÏÒÓÔ˘Ó ‰‡Ô ‚·ÛÈÎ¿ Ú¿ÁÌ·Ù·: ÚÒÙÔÓ, ÙË ÓÔËÙÈÎ‹ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· ‹ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· ÂÈÏ¤ÁÔÓÙ·È,

14 ∫∂º∞§∞πO 1
ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È ÏÂÙÔÌÂÚÂÈ·Î¿, ‰ÈÔÚıÒÓÔÓÙ·È, Û˘ÓÙÔÓ›˙ÔÓÙ·È Î·È Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ

Î·È, ‰Â‡ÙÂÚÔÓ, ÙÔÓ Û¯Â‰È·ÛÌfi ÌÈ·˜ Ú¿ÍË˜ Î·È ÙËÓ ÚÔÓÔËÙÈÎfiÙËÙ·.
6 ¢Â›¯ÓÔÓÙ·˜ Ù· fiÚÈ· ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ ÌÔ˘: Ô ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜ ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓË ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙˆÓ
Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ, Ì·˜ ‰È·‚Â‚·ÈÒÓÂÈ fiÌˆ˜ fiÙÈ Ë ¤ÏÏÔÁË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ ·È-
ÛıËÙËÚÈ·ÎÒÓ ‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ Î·È Ô ÔÚıfi˜ ÏfiÁÔ˜, Ë ÔÚı‹ ÏÔÁÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë, Ì·˜ ‚ÔËıÔ‡Ó Ó· ‰Ô‡ÌÂ ÍÂÎ¿ı·Ú· Ù·
Ú¿ÁÌ·Ù·.
7 ∂Ó – ÔÏÏ¿: Ô ÛÙ›¯Ô˜, ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ‹‰Ë («ÏfiÁÔ ‰ÈÏfi»), Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÂÈ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂ-
Ó›‰Ë ÁÈ· ÙÔ ÂÓÈ·›Ô Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ ÙˆÓ fiÓÙˆÓ. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹, Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÂ ÌÈ· ‰È·-
‰ÈÎ·Û›· ·¤Ó·Ë˜ Î›ÓËÛË˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ¤Ó· Î·È Ù· ÔÏÏ¿, ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ·, fiˆ˜ Â›¯Â ‰Â›ÍÂÈ Ô
∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜. ∞˘Ùfi fiÌˆ˜ Ô˘ Ì¤ÓÂÈ ÛÙ·ıÂÚfi Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ Â›Ó·È Ë ·Ú¯‹ Ô˘ ‰È¤ÂÈ ÙËÓ Î›ÓËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÂ ·ÓÒÙÂ-
ÚÔ Â›Â‰Ô, Ë ÂÓ·ÏÏ·ÛÛfiÌÂÓË ‰Ú¿ÛË ÙË˜ ºÈÏfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ¡Â›ÎÔ˘˜. ∏ ·Ú¯‹ ·˘Ù‹ ¤¯ÂÈ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘
·ÚÌÂÓ›‰ÂÈÔ˘ fiÓÙÔ˜, Ô˘ Â›Ó·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÔ Î·È ·ÈÒÓÈÔ. ªÂ ÙË Û˘Ó‰˘·ÛÙÈÎ‹ ıÂˆÚËÙÈÎ‹ ÙÔ˘ Û‡ÏÏË„Ë Ô ∂ÌÂ‰Ô-
ÎÏ‹˜ ÚÔÛ¿ıËÛÂ Ó· Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂÈ ÙÔ ¤Ó· ÌÂ Ù· ÔÏÏ¿, ÙÔ ·ÚÌÂÓ›‰ÂÈÔ ÔÓ ÌÂ ÙÔ ËÚ·ÎÏÂ›ÙÂÈÔ Á›ÁÓÂÛı·È.
8 √È ¶˘ı·ÁfiÚÂÈÔÈ Î·È ÔÈ ·ÚÈıÌÔ› ˆ˜ ·Ú¯‹ fiÏˆÓ: ÌÈ· Û‡ÓÙÔÌË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ¶˘ı·ÁfiÚ· ÌÂ fiÛ· ·Ó·-
Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¿ÏÂ˘ÚË ÂÈÎfiÓ· ÙË˜ ÛÂÏ. 18, ÌÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ·Ú¯‹˜ ÙË˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ Î·È ÙË
Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÁÈ· ÙË ÏÔÁÈÎ‹ ÂÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ªÂ ÙÔÓ ¶˘ı·ÁfiÚ· Î·È ÙÔ˘˜ ¶˘ı·ÁfiÚÂÈ-
Ô˘˜ ÂÁÎ·Ù·ÏÂ›ÂÙ·È Ô ˘ÏÔ˙ˆÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ÚÒÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ Î·È Ô ÎfiÛÌÔ˜ ıÂˆÚÂ›Ù·È fiÙÈ Â›Ó·È Û˘Ó¿ÚÙË-
ÛË Ì·ıËÌ·ÙÈÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ Î·È ÁÂˆÌÂÙÚÈÎÒÓ ·Ó·ÏÔÁÈÒÓ. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ¶˘ı·ÁfiÚ· Î·È ÙÔ˘˜ ¶˘ı·ÁÔÚÂ›-
Ô˘˜, Ô ·ÚÈıÌfi˜ Â›Ó·È ÔÚÁ·ÓˆÙÈÎ‹ ·Ú¯‹ Î·È Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙË˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜, ÔÈ Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¤˜
ÛÔ˘‰¤˜, Û˘ÓÂÒ˜, ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ÎÏÂÈ‰› ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙË˜ ıÂ›·˜ Ù¿ÍË˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. OÈ ÎÈÓ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ
¿ÛÙÚˆÓ, Ï.¯., ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙÔ‡Ó ÌÂ ·ÚÈıÌËÙÈÎ¤˜ ÛÙ·ıÂÚ¤˜.
O ¶˘ı·ÁfiÚ·˜, Ô˘ ı·˘Ì·˙fiÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ ÔÏ˘Ì¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘, ÂÈÛ‹Á·ÁÂ, Â›ÛË˜, ÚÒÙÔ˜ ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÊÈÏÔ-
ÛÔÊ›· Î·È ÎfiÛÌÔ˜. ™ÙÈ˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜ ÙˆÓ ¶˘ı·ÁÔÚÂ›ˆÓ ·Ó¿ÁÔÓÙ·È ÔÏÏÔ› Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ› fiÚÔÈ: ÙÔ ˘ı·-
ÁfiÚÂÈÔ ıÂÒÚËÌ·, ¿ÚÙÈÔÈ Î·È ÂÚÈÙÙÔ› ·ÚÈıÌÔ›, ·ÚÌÔÓÈÎ‹ ÚfiÔ‰Ô˜, ·ÚÌÔÓÈÎfi˜ Ì¤ÛÔ˜ fiÚÔ˜, ÙÂÙÚ¿ÁˆÓ· Î·È
Î‡‚ÔÈ ·ÚÈıÌÒÓ Î.Ï. OÈ ¶˘ı·ÁfiÚÂÈÔÈ, fiˆ˜ Î·È ÔÈ OÚÊÈÎÔ›, ÂËÚ¤·Û·Ó ÌÂ ÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘˜
Î·È ÙËÓ ÎÔÛÌÔÁÔÓ›· ÙÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ (‚Ï. W.K.C. Guthrie, O OÚÊ¤·˜ Î·È Ë ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›·,
ÂÎ‰. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 2000 Î·È π¿Ì‚ÏÈ¯Ô˜, ¶ÂÚ› ÙÔ˘ ˘ı·ÁÔÚÈÎÔ‡ ‚›Ô˘, ¶ÚfiÏÔÁÔ˜ ∆. ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡ÏÔ˘-µ·-
Ï·Ï¿, ∂ÈÛ.-ÌÙÊÚ.-Û¯. ∞. ∞. ¶¤ÙÚÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, ∞ı‹Ó· 2001).
™¯fiÏÈÔ ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1)
H ·ÙÔÌÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘: Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ·ÙÔÌÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ [‚Ï. ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›-
ÌÂÓÔ (1) Î·È ÙËÓ ·ÈÙÈÔÎÚ·ÙÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘]: «Î·Ù¿ ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, Ù· ¿ÙÔÌ·, Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÈ˜
Ì‹ÙÚÂ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ Ê‡ÛË˜, ·Ú·Ì¤ÓÔ˘Ó ·Î·Ù¿‚ÏËÙ· Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙ· Ì¤Û· ÛÙËÓ ÚfiÔ‰Ô
ÙÔ˘ ¯ÚfiÓÔ˘, ÈÎ·ÓÔÔÈÒÓÙ·˜, ¤ÙÛÈ, ÙÔ ·›ÙËÌ· ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë fiÙÈ, ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘ÌÂ Ó· ÌÈÏ‹ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ó·
ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ı· Ú¤ÂÈ, ¤Ú· ·fi ÙÈ˜ fiÔÈÂ˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ¤˜, Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·. ™˘Á¯Úfi-
Óˆ˜, fiÌˆ˜, ÈÎ·ÓÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˘ ÂÚ› ÙË˜ ·¤Ó·Ë˜ ÌÂÙ·‚ÏËÙfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, Ô ¢Ë-
ÌfiÎÚÈÙÔ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÂ fiÙÈ Ù· ¿ÙÔÌ· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÂ Û˘ÓÂ¯‹ Î›ÓËÛË. ∆· ¿ÙÔÌ· ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË, ·Ï-
Ï¿˙ÔÓÙ·˜ ı¤ÛË Ì¤Û· ÛÙÔ ÎÂÓfi ‰È¿ÛÙËÌ·, Ó· Û˘ÁÎÚÔ‡ÔÓÙ·È ÌÂ ¿ÏÏ· ¿ÙÔÌ· Î·È Ó· Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ¤ÙÛÈ Î·È-
ÓÔ‡ÚÈÔ˘˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌÔ‡˜, Ó¤Â˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÛˆÌ¿ÙˆÓ…» (£. ¶ÂÏÂÁÚ›ÓË˜, OÈ ¤ÓÙÂ ÂÔ¯¤˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰.
EÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, Aı‹Ó· 1998, ÛÂÏ. 41).
MÂ ÙË Ï¤ÍË «Û˘Ì‚·ÙÈÎ¿» ·Ô‰›‰ÂÙ·È Ë Ï¤ÍË ν?µZω (ν?µZω γ*ρ χροι0, ν?µZω γλυκ, ν?µZω πικρ?ν, Kτε[ δ’
4τοµα κα κεν?ν, ÙÔÓ °·ÏËÓfi Û¯fiÏ. ε6ς \Iπποκρτην, Diels II, 68 A 49), ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Ô ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ ˘ÔÛÙËÚ›-
˙ÂÈ fiÙÈ ÔÈ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·È Î·È ˘¿Ú¯Ô˘Ó fiˆ˜ Ì·˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·È
fi¯È ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, fiˆ˜ Â›Ó·È. MÂ ÙÔ Kτε[ ÂÎ ÙÔ˘ Kτε?ς (ε6µ& = ·ÏËıÒ˜) ‰ËÏÒÓÂÙ·È Ë ·Ï‹ıÂÈ·,
Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È Â›Ó·È fiÚÔ˜ Ô˘ ÚÒÙÔ˜ ·˘Ùfi˜ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ. H ·ÓÙ›ıÂÛË ν?µZω Î·È φσει Ô˘ ‰È·È-

ÛÙÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·˘Ùfi ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÛÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ™ÎÂÙÈÎÔ‡˜ (‚Ï. Û¯ÂÙÈÎ¿ ·Ú·Î¿Ùˆ,
‰ËÏ·‰‹, ÛÙÔ ÎÂÊ. 2, ÂÓfiÙËÙ· 4Ë, ÛÂÏ. 41 Î·È BÈ‚Ï›Ô Ì·ıËÙ‹, ÎÂÊ. 5, ÂÓfiÙËÙ· 5Ë, Û¯. 2, ÛÂÏ. 131).
∂¡O∆∏∆∞ 2
°ÓÒÛË Î·È ∞Ï‹ıÂÈ·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÔÈËÙÈÎfi ÏfiÁÔ ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë Î·È Ó· ÙÔÓ Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó ÌÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹.
ñ ¡· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ó Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¿ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹, ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ •ÂÓÔÊ¿ÓË ÁÈ·
ÙÈ˜ ËÁ¤˜ Î·È Ù· fiÚÈ· ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ÁÓÒÛË˜.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ ÙË˜ ˘ÏÈÎ‹˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÌÂ ÙÈ˜ ·Ú¯·›Â˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ Û¯Â-
ÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜.
1 κα µε θε* πρ?φρων ^πεδξατο, χε<ρα δ# χειρ
δεξιτερ:ν Lλεν, _δε δ’ Jπος φτο κα& µε προσηδαF
` κο@ρ’ θαντοισι συνορος 8νι?χοισιν,
aπποις τα& σε φρουσιν bκνων 8µτερον δ2,
χα<ρ’, Kπε οHτι σε µο<ρα κακ: προHπεµπε νεσθαι
τ0νδ’ $δ?ν (c γ*ρ π’ νθρSπων Kκτς πτου Kστ&ν),
λλ* θµις τε δ&κη τε. χρεd δ σε πντα πυθσθαι
Nµ#ν +Aληθε&ης εκυκλος τρεµ#ς cτορ
Nδ# βροτ2ν δ?ξας, τα<ς οκ Jνι π&στις ληθ0ς.
λλ’ Jµπης κα τα@τα µαθ0σεαι, Iς τ* δοκο@ντα
χρ ν δοκ&µως εναι δι* παντς πντα περ2ντα.
(Παρµενδης, Περ φσεως, Προοµιον, στ. 22-323 πσπ. 1, Σξτος, Πρς µαθηµατικος, VII, 3,
στχοι 1-303 Σιµπλκιος, Περ& ορανο@, 557, 25 κ.εξ., στχοι 28-32)
χρ: τ λγειν τε νοε<ν τ’ Kν JµµεναιF Jστι γ*ρ εναι,

µηδν δ’ οκ JστινF τ σ’ Kγd φρζεσθαι 4νωγα.
(Παρµενδης, Περ φσεως, πσπ. 6, Σιµπλκιος, E6ς Φυσικ, 86, 27-28)
2 κα τ µ#ν ο;ν σαφς οHτις ν:ρ 1δεν οδ τις Jσται
ε6δdς µψ θε2ν τε κα hσσα λγω περ πντωνF
ε6 γ*ρ κα τ* µλιστα τχοι τετελεσµ#νον ε6πSν,
ατς >µως οκ οδεF δ?κος δ’ Kπ π=σι ττυκται.
(Ξενοφ)νης, πσπ. 34, Σξτος, Πρς µαθηµατικος, III, 49)

∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë Â›Ó·È ·fi ÙÔ G.S. Kirk – J.E. Raven – M. Schofield, OÈ ¶ÚÔÛˆ-
ÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ¢ËÌÔÛı¤ÓË˜ ∫Ô‡ÚÙÔ‚ÈÎ, ÂÎ‰. ªπ∂∆, 4Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2001. TÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ •ÂÓÔ-

16 ∫∂º∞§∞πO 1
Ê¿ÓË ·fi ÙÔ £ÂfiÊÈÏÔ˜ B¤ÈÎÔ˜, OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÂÎ‰. «¢·›‰·ÏÔ˜», I. Z·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, Aı‹Ó· 1988, ÛÂÏ. 92.
∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹ ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· (DK µ17, ÛÙ. 14-24 ) Â›Ó·È ·fi
ÙÔ: ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜, ¶ÂÚ› Ê‡ÛÂˆ˜, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ∞. §¿ÏÔ˘ – ¶. ™Î·ÚÛÔ˘Ï‹, ÂÎ‰. ÙÔ˘ ∂ÈÎÔÛÙÔ‡
¶ÚÒÙÔ˘, ∞ı‹Ó· 1999, ÛÂÏ. 79. ∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·
Â›Ó·È ·fi ÙÔ £. µ¤ÈÎÔ˜, OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÂÎ‰. «¢·›‰·ÏÔ˜», ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1988, ÛÂÏ. 289.
¢›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ··Ú·›ÙËÙÂ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë (540/15 - 470/50 .X.), Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘
•ÂÓÔÊ¿ÓË (570-475 .X.), Î·È ÁÈ· ÙÔ Ô›ËÌ· ¶ÂÚ› Ê‡ÛÂˆ˜, Ô˘ ‰È·ÛÒıËÎÂ ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎ¿ Î·È ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È
ÛÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜ Î·È ÙË˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜. °È· ÙÔÓ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ ‰Â Ì·˜ ·ÔÎ·Ï‡ÙÔ˘Ó
ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, ÙËÓ ÔÔ›· Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÔÎ·Ï‡„ÂÈ ÌÂ ÙË ÛÎ¤„Ë. E‰Ò ·Ó·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ fiÙÈ
ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÚÔÔÈÌ›Ô˘ ÙÔ˘ ÔÈ‹Ì·ÙÔ˜, ÒÛÙÂ Ó· ÂÓÙ¿ÍÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÛÙ·
Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ¿ ÙÔ˘ Î·È Ó· Û˘ÌÏËÚÒÛÔ˘Ó ÌÂ ÙË Ê·ÓÙ·Û›· ÙÔ˘˜ ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ÛÙËÓ ÔÔ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ·ÏÏËÁÔ-
Ú›·. TÔ ÌÔÙ›‚Ô ÙÔ˘ Ù·ÍÈ‰ÈÔ‡ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÔÌËÚÈÎfi ÌÔÙ›‚Ô ÙË˜ Ô‰Ô‡, ÙÔ˘ ÓfiÛÙÔ˘ Î·È ÙË˜ ÔÌ‹˜. O ÊÈÏÔ-
ÛÔÊÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ıÂ˚Î‹ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÌÈ·˜ ·ÓÒÓ˘ÌË˜ ıÂ¿˜, ˆ˜ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎ‹ Î·È ·Ó·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÙË
·Ï‹ıÂÈ·. H ÔÚÂ›· ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜, fiˆ˜ Î·È ÛÙËÓ 1Ë ÂÓfiÙËÙ·.
∫‡ÚÈ· ÛËÌÂ›· ÙË˜ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜

1. ∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ·Ó¿Ï˘ÛË˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ë ‚·ÛÈÎ‹ ‰ÔÌ‹ ÛÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙË˜ ıÂ¿˜: Ë ÚÔÛÊÒ-
ÓËÛË, Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ ÙË˜ ÌÂÙ¿‚·ÛË˜, Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡, Ë ·ÊÔÚÌ‹ ÁÈ· ÙÔ Ù·Í›‰È
Î·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ Ù·ÍÈ‰ÈÔ‡.
2. N· ˘Ô‰ÂÈ¯ıÂ› Ô ÊÈÏÈÎfi˜ Î·È ‰È‰·ÎÙÈÎfi˜ ÙfiÓÔ˜ ÛÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙË˜ ıÂ¿˜ Î·È Ó· Û˘ÁÎÚÈıÂ› Ë ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ¿ÚÌ·-
ÙÔ˜ Ô˘ ÌÂÙ·Ê¤ÚÂÈ ÙÔÓ ∫Ô‡ÚÔ ‹ ÙÔÓ ÔÈËÙ‹ ÌÂ ·Ó¿ÏÔÁÂ˜ ÛÎËÓ¤˜ ·fi ÙÔ ¤Ô˜ (ŸÌËÚÔ˜) Î·È ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·,
Ô˘ Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ¤˜ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜. N· ÚÔÛÂ¯ıÔ‡Ó ÔÈ Ï¤ÍÂÈ˜ Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔ˘Ó ÙÔÓ ÙfiÔ ÚÔÔÚÈÛÌÔ‡, ÙËÓ
·ÊÔÚÌ‹/ÚÔ¸fiıÂÛË ÙÔ˘ Ù·ÍÈ‰ÈÔ‡ Î·È ÙËÓ ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ ÌÔ›Ú· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹, Ô˘ ÙÔ˘ Â¤ÙÚÂ„Â ÙËÓ ÚfiÛ‚·ÛË
ÛÙÔ ‚·Û›ÏÂÈÔ ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜. O ÛÙ›¯Ô˜ ·fi ÙÔÓ «‰ÚfiÌÔ ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜» ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÙ·È ÛÂ Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÌÂ ÙÔ˘˜
‰˘Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ ·fi ÙÔ ÚÔÔ›ÌÈÔ Î·È ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Ë ÛËÌ·Û›· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ‚·ıÈ¤˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂÈ˜ Î·È
‰È¯ÔÙÔÌ›Â˜ (ÎÔÓÙ¿–Ì·ÎÚÈ¿, ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ ÌÔ›Ú· ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹–ÎÔÈÓÔ› ıÓËÙÔ›, ÛÙÚÔÁÁ˘Ï‹ ·Ï‹ıÂÈ·–„Â‡ÙÈÎÂ˜ È‰¤-
Â˜, ÙÔ Â›Ó·È–ÙÔ ÌË‰¤Ó).
3. ™‡ÓıÂÛË, ·Ó·‰È·Ù‡ˆÛË ÛÂ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ÏfiÁÔ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜: ÌÂ ÙÔ ÔÈËÙÈÎfi Ù·Í›‰È ÛÙËÓ ·fiÌ·ÎÚË ¯Ò-
Ú· ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜, ·ÔÎ·Ï‡ÙÂÙ·È Ë Ï‹ÚË˜ ·Ï‹ıÂÈ·, Ô˘ Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ·fi ÙÈ˜ ·ÛÙ·ıÂ›˜ ÁÓÒÌÂ˜
(ÂÈÎ·Û›Â˜) ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÙÔ˘˜ ˙ˆ‹. OÈ ¿ÓıÚˆÔÈ fiÌˆ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚË ÁÓÒÛË
ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ·Ó ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙÔÓ ‰ÚfiÌÔ ÙË˜ ÏÔÁÈÎ‹˜ Î·È ‰ÂÓ ·ÓÙÈÊ¿ÛÎÔ˘Ó ÛÙ· ÏfiÁÈ· ÙÔ˘˜.
4. ¶ÚÔ¤ÎÙ·ÛË: ¶ÚÔÎ‡ÙÂÈ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·Ó ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÌÔÓ·‰ÈÎfi˜ ‰ÚfiÌÔ˜ ÁÈ· ÙË ÁÓÒÛË. ™Ù· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· ÔÈ
Ì·ıËÙ¤˜ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó Î·È ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘Ó ÂÈÏ¤ÔÓ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Ì·˜: ÙÈ˜ ÚÔÛˆÈÎ¤˜ ÂÌÂÈÚ›Â˜ ÙË˜ ˙ˆ‹˜ (·ÏÏ¿
Î·È ÙËÓ ·Ó¿ÌÓËÛ‹ ÙË˜), ÙÈ˜ ·ÈÛıËÙËÚÈ·Î¤˜ ÂÌÂÈÚ›Â˜, ÙË ‰È·ÓÔËÙÈÎ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ‰ÈÂÚÂ‡ÓËÛË˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÙËÓ
ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· Ì¤Ûˆ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ÂÓ‰Â¯ÔÌ¤Óˆ˜ ÙËÓ ·˘ıÂÓÙ›· ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÏfiÁˆÓ, ÙËÓ Î·ı·Ú‹ ÓfiËÛË, fiÙ·Ó ‰ÂÓ
˘¿Ú¯Ô˘Ó ÂÌÂÈÚÈÎ¿ ‰Â‰ÔÌ¤Ó·. ∫·ÌÈ¿ ·fi ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ËÁ¤˜ ‰ÂÓ ÂÁÁ˘¿Ù·È ÙËÓ «Ï‹ÚË» ·Ï‹ıÂÈ·.
5. Œ¯ÂÈ ·Ó·‰˘ıÂ› ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· «∆ÂÏÈÎ¿, ÙÈ Í¤ÚÔ˘ÌÂ ÛÙ’ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È fiÛÔ Û›ÁÔ˘ÚÔÈ Â›Ì·ÛÙÂ ÁÈ’ ·˘Ù¿ Ô˘
ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ;». ™‡ÓÙÔÌË Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·fi ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Î¿ıÂ ÊÔÚ¿ ÙÂÎÌËÚÈÒÓÔ˘ÌÂ ÙËÓ
·Ï‹ıÂÈ· ÙˆÓ ÈÛ¯˘ÚÈÛÌÒÓ Ì·˜ Î·È ·Ó·˙ËÙÔ‡ÌÂ ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ Û˘Ó·›ÓÂÛË ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÛÙÔ˘˜
ÌÂ›˙ÔÓÂ˜ ÙÔÌÂ›˜ ÙË˜ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹˜, ÙË˜ È‰ÈˆÙÈÎ‹˜ Î·È ‰ËÌfiÛÈ·˜ ˙ˆ‹˜, ÙˆÓ ÂÈÛÙËÌÒÓ, ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜.
6. ∞Ó·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË: °›ÓÂÙ·È ÌÂ ÙË ÁÂÓÈÎ‹ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ Ô˘ ‰È‰¿¯ıËÎÂ.

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: ‚Ï¤Â ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· 3 Î·È 4, BÈ‚Ï›Ô Ì·ı., ÛÂÏ. 23, Î·È Û¯. 2 Î·È 3, BÈ‚Ï›Ô ÂÎ., ÛÂÏ. 17.

∂ÚÒÙËÛË 3Ë: ÌÂ ÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ‰Â›¯ÓÔ˘Ó Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· fiˆ˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È Î·È ÌÂ ÙÔÓ ÓÔ˘. ™ÎÔÙÂÈÓ‹, ÂÂÈ‰‹
ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ÁÓ‹ÛÈ·, ÂÂÈ‰‹ Ô ÓÔ˘˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ù· ÓÔÔ‡ÌÂÓ·.
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: ÌÔÓÔıÂ˚ÛÙÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙÔÓ ıÂfi, ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ·ÓıÚˆÔÌÔÚÊÈÛÌfi ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ
ÂÚÌ‹ÓÂ˘·Ó ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, ÙÔÓ ıÂfi, Ù· ˙Ò· ·fi ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ Î·Ù’ ·Ó·ÏÔÁ›· ÚÔ˜ ÙËÓ ·Ó-
ıÚÒÈÓË Ê‡ÛË, ÌÂ Ê˘ÛÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹. N· Á›ÓÂÈ Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂ ÙÔÓ ÌÔÓÔıÂ˚ÛÌfi Î·È ÙÔÓ ·ÓıÚˆÔÌÔÚÊÈÛÌfi ÙË˜ ¶·-
Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜ (£ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ A’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘).
£¤Ì· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›·

µÏ. Î·ÙˆÙ¤Úˆ ÛÙ· Û¯fiÏÈ· ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·, ÛÂÏ. 22. H ¤ÌÊ·ÛË Â‰Ò ı· ‰ÔıÂ› ÛÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ·Ú-
¯·˚ÎÔ‡ ¤Ô˘˜, Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙÈ˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ Ô˘ ÂËÚ¤·˙·Ó ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ÙÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜
‰È¿‰ÔÛË˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜. °È· ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ·Ó·Î·Ï¤ÛÔ˘Ó ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜
·fi ÙËÓ ·Ú¯·›· ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÁÚ·ÌÌ·ÙÂ›·.
°È· ÙË Û‡ÁÎÚÈÛË, Ó· ·ÍÈÔÔÈ‹ÛÂÙÂ ÙÈ˜ ·Ú¿ÏÂ˘ÚÂ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜ ·fi ÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, ÛÂÏ. 25.

1 ∆Ô Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë Î·È Ë ·ÏÏËÁÔÚ›· ÙÔ˘: Ô ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜ ·ÚÔ˘Û›·ÛÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ÁÈ·
ÙËÓ Ô˘Û›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ Û’ ¤Ó· ÂÍ¿ÌÂÙÚÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi Ô›ËÌ·, ·fi ÙÔ ÔÔ›Ô Ì·˜ ¤¯Ô˘Ó ‰È·ÛˆıÂ› ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿
·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· (ÂÚ›Ô˘ 150 ÛÙ›¯ÔÈ) ¯¿ÚË Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔÓ ™¤ÍÙÔ ÙÔÓ ∂ÌÂÈÚÈÎfi (Ô˘ ‰È·Ê‡Ï·ÍÂ ÙÔ ÚÔÔ›-
ÌÈÔ) Î·È ÛÙÔÓ ™ÈÌÏ›ÎÈÔ. ∆Ô Ô›ËÌ· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Ô˘ ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÙÔÓ ŸÌËÚÔ Î·È ÙÔÓ ∏Û›Ô‰Ô,
·Ë¯Â› fiÌˆ˜ Î·È ÂÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ ·fi ÙË ¯ÔÚÈÎÔÏ˘ÚÈÎ‹ Ô›ËÛË. OÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ Û˘¯Ó¿ ÔÈËÙÈ-
Î¤˜ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ ÛÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ Î·È ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë: ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ· Î·È ‰˘ÛÎ·Ì„›·, ¿ÎÔÌ„Ë ÂÈ-
‚ÏËÙÈÎfiÙËÙ·, Î·ıÒ˜ Î·È Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ¤˜ ·Û¿ÊÂÈÂ˜ ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ¤ÌÌÂÙÚ· ·ÊËÚËÌ¤ÓÂ˜
ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ È‰¤Â˜. O ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜, ˆÛÙfiÛÔ, ÌÂ ÙÔ ÁÓˆÛÙfi ÔÈËÙÈÎfi ÌÔÙ›‚Ô ÙË˜ ÂÈÎfiÓ·˜ ÙÔ˘ ¿ÚÌ·ÙÔ˜, ‰›-
ÓÂÈ ÌÔÚÊ‹ ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÙÔ˘ ÂÓfiÚ·ÛË. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ™¤ÍÙÔ ÙÔÓ EÌÂÈÚÈÎfi, ÁÈ·ÙÚfi Î·È ÊÈÏfiÛÔÊÔ Ô˘
¤˙ËÛÂ ÙÔÓ 2Ô ·È. Ì.Ã. Î·È Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ ÔÏ‡ ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔ Ù·Í›‰È ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë Â›Ó·È ÌÈ· ·ÏÏËÁÔÚ›·, ÁÈ· Ó· ÂÎ-
ÊÚ¿ÛÂÈ ÙË ÌÂÙ¿‚·Û‹ ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ· ÙË˜ ¡‡¯Ù·˜ ÛÙË ÁÓÒÛË ÙË˜ ∏Ì¤Ú·˜. ∆ËÓ ‡ÏË Ô˘ ¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜
‰‡Ô ÎfiÛÌÔ˘˜ ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÂÈ Ë ¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, Ô˘ ··ÁÔÚÂ‡ÂÈ ÙËÓ Â›ÛÔ‰Ô ÛÂ fiÛÔ˘˜ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ‰ÈÎ·›ˆÌ· Úfi-
Û‚·ÛË˜ ÛÙË ¯ÒÚ· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜. ¶›Ûˆ ·fi ÙÈ˜ ‡ÏÂ˜ ‚·ÛÈÏÂ‡ÂÈ Ë ∞Ï‹ıÂÈ· ‹ ÃÚÂ›·. TÔ Ô›Ë-
Ì· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â›ÛË˜ ÛÂ ÌÈ· ıÂ¿ ÌÂ ÔÏÏ¿ ÚfiÛˆ·: ¢›ÎË, AÓ¿ÁÎË, MÔ›Ú·. O ÎfiÛÌÔ˜ ÙË˜ ¡‡¯Ù·˜ Â›Ó·È Ô
ÎfiÛÌÔ˜ ÙˆÓ ıÓËÙÒÓ, ÙË˜ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹˜ ÂÌÂÈÚ›·˜, ÙË˜ ÔÊı·ÏÌ·¿ÙË˜, ÙË˜ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹˜ Î·È ÂÓ·ÏÏ·Á‹˜,
ÙˆÓ ÚfiÛÎ·ÈÚˆÓ È‰ÂÒÓ, ÙË˜ Ï¿ÓË˜, ÙË˜ ÁÓÒÌË˜ Î·È ÙË˜ ‰ÔÍ·Û›·˜. O ÎfiÛÌÔ˜ ÙË˜ ∏Ì¤Ú·˜ Â›Ó·È Ô Îfi-
ÛÌÔ˜ Ô˘ ÊˆÙ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ Êˆ˜ ÙÔ˘ fiÓÙÔ˜, ·fi ÙË Ï¿Ì„Ë ÙË˜ ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜. °È· ÙÔÓ ¶·ÚÌÂÓ›-
‰Ë, ÙÔ ¯¿ÛÌ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ÙËÓ Ï¿ÓË Â›Ó·È Ë ÌfiÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ·ÓÙ›ıÂÛË. ∆· ÂÌfi‰È· Û’ ·˘Ù‹
ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ÔÚÂ›· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÍÂÂÚ·ÛÙÔ‡Ó ÌÂ ÙËÓ Â˘ÂÏÈÍ›· ÙÔ˘ ÓÔ˘ Î·È ÌÂ ÙË ÏÔÁÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó· Ô˘ ÂÏ¤Á-
¯ÂÈ ÙÈ˜ «„Â‡ÙÈÎÂ˜ È‰¤Â˜ ÙˆÓ ıÓËÙÒÓ».
2 «H ÔÏÔÛÙÚfiÁÁ˘ÏË ·Ï‹ıÂÈ·»: «Ô ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ fiÙÈ ÙÔ ÎÂÓfi ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È fiÙÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Â›-
Ó·È Ï‹ÚË˜. ∞ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ¤Ó· ·‰È·›ÚÂÙÔ Â‰›Ô, ·ÊÔ‡ Î¿ıÂ ‰È·›ÚÂÛË ÛÂ Ì¤ÚË ÌÔÚÂ› Ó· ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÌfiÓÔ
ÛÂ ¯ˆÚÈÛÌfi ÙˆÓ ÌÂÚÒÓ ·fi ÙÔ ÎÂÓfi. ∞˘Ù‹ Â›Ó·È Ë «ÔÏÔÛÙÚfiÁÁ˘ÏË ·Ï‹ıÂÈ·» Ô˘ ·ÔÎ·Ï‡ÙÂÈ Ë ıÂ¿ ÛÙÔÓ
¶·ÚÌÂÓ›‰Ë. ™’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÁÂÌ¿ÙÔ ÎfiÛÌÔ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ ¯ÒÚÔ˜ ÁÈ· Î›ÓËÛË» (µÏ. ∫·ÚÏ ¶fiÂÚ,
ŸÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ªÈ¯. ¶··ÓÈÎÔÏ¿Ô˘, ÂÎ‰. ªÂÏ¿ÓÈ, Aı‹Ó· 2003, ÛÂÏ. 169-171).
3 TÈ˜ È‰¤Â˜ ÙˆÓ ıÓËÙÒÓ ÙÈ˜ „Â‡ÙÈÎÂ˜: Ô ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜ ‰Â ı¤ÏÂÈ Ó· ÌÂ›ÓÂÈ ÛÙËÓ ·Ï‹ ·ÔÊıÂÁÌ·ÙÈÎ‹ Ú‹-
ÛË (fiˆ˜ ÔÈ ÿˆÓÂ˜ Ô˘ ÍÂÎÈÓÔ‡Û·Ó ·fi ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘), ·ÏÏ¿ ı¤ÏÂÈ Ó· ÙËÓ ·Ô‰Â›ÍÂÈ ÏÔÁÈÎ¿, ÌÂ
ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÓÔ˘. ∏ ¤ÏÏÔÁË Ô‰fi˜ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ Ô‰ËÁÂ› ÛÙÔ ‚·Û›ÏÂÈÔ ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜ Ì¤Ûˆ ÙË˜ ÏÔÁÈÎ‹˜

18 ∫∂º∞§∞πO 1
·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·˜ (ÃÚÂ›·). ∏ ‰È·ÓÔËÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÙËÓ ÈÎ·ÓfiÙËÙ¿ ÙÔ˘ Ó·
·Ó·Ù‡ÛÛÂÈ ÙÈ˜ ÛÎ¤„ÂÈ˜ ÙÔ˘ Ì¤Û· ·fi ÙËÓ Ô‰fi ÙË˜ ÏÔÁÈÎ‹˜. ∂ÁÎ·ÈÓÈ¿˙ÂÈ ¤ÙÛÈ ÙË ÏÔÁÈÎ‹ ÙË˜ ··ÁˆÁ‹˜, ‰Ë-
Ï·‰‹ ÌÂ ‚¿ÛË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ ·Ú¯¤˜ Ô˘ Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ˆ˜ ·ÏËıÂ›˜ Î·È ‚¤‚·ÈÂ˜ Û˘Ó¿ÁÔÓÙ·È ÂÍ›ÛÔ˘ ·ÏËı‹
Î·È ‚¤‚·È· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. ∏ Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·˘Ù‹ Ô‰ËÁÂ› ÛÂ ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÁÓÒÛË˜ Î·ı·Ú¿ ÓÔËÙÈÎ‹˜ (¯ˆÚ›˜ ÙËÓ
·Ó¿ÁÎË ÚÔÛÊ˘Á‹˜ ÛÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜), ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ Î·È ÏÔÁÈÎ¿ ·Ó·ÁÎ·›·˜.
4 «Tο γρ ατ
νοε ν στν τε κα εναι»: Ô ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜ ÍÂÎÈÓ¿ ·fi ÌÈ· ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË: Î¿ÙÈ
Jστιν ‹ οκ Jστιν. ∆Ô οκ Jστιν Â›Ó·È ¤Ú· ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜ Ì·˜, Â›Ó·È ·‰È·ÓfiËÙÔ Î·È ÂÔÌ¤Óˆ˜ ‰ÂÓ
ÌÔÚÂ› Ó· ÂÎÊÚ·ÛÙÂ› ÌÂ ÙË ÁÏÒÛÛ·, Â›Ó·È ·ÓÂ›ˆÙÔ. ™˘ÓÂÒ˜, Ë ÁÏÒÛÛ· Ì·˜ Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ÙÔÓ Î·ı·Úfi ÓfiÌÔ ÙË˜
·Ï‹ıÂÈ·˜, ÎÚ‡‚ÂÈ fiÌˆ˜ Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ÙËÓ ËÁ‹ ÙË˜ Ï¿ÓË˜. ∫¿ıÂ ÊÔÚ¿ Ô˘ ·ÚÂÈÛÊÚ‡ÂÈ ÛÙÔÓ ÏfiÁÔ Ì·˜ Ë
¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ· (·˘Ùfi ‹Ù·Ó = ·˘Ùfi ‰ÂÓ Â›Ó·È È·), Ô ÏËı˘ÓÙÈÎfi˜ (fiÙ·Ó Ï¤ÌÂ fiÙÈ «ÙÔ ∞ Î·È ÙÔ µ Â›Ó·È», ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈ-
ÎfiÙËÙ· ÂÓÓÔÔ‡ÌÂ fiÙÈ «ÙÔ ∞ ‰ÂÓ Â›Ó·È µ») ‹ Ë ¿ÚÓËÛË, ÎÈÓ‰˘ÓÂ‡Ô˘ÌÂ Ó· ÔÓÔÌ¿ÛÔ˘ÌÂ Î·È Ó· ÛÎÂÊÙÔ‡ÌÂ ÙÔ Ù›ÔÙÂ,
·ÚfiÏÔ Ô˘ ·˘Ùfi Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ.
™¯fiÏÈ· ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·
1 T· fiÚÈ· Î·È ÔÈ ËÁ¤˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ ÛÙÔÓ •ÂÓÔÊ¿ÓË, ÙÔÓ EÌÂ‰ÔÎÏ‹ Î·È ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ: Ù· Û¯fiÏÈ· ·Ó·Ê¤-
ÚÔÓÙ·È ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· (1), (2) Î·È (3). ™ÙÔ ›‰ÈÔ ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi ÓÂ‡Ì· ÌÂ ÙÔÓ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë Î·È Ô •ÂÓÔÊ¿-
ÓË˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÌÈ· ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ÁÓÒÛË˜. °È’ ·˘Ùfi ÙÔ ı¤Ì· Ô
∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜ Ì¿˜ ‰›ÓÂÈ ÌÈ· Û˘Ó‰˘·ÛÙÈÎ‹ ¿Ô„Ë, Û‡ÌÊˆÓË ¿ÓÙˆ˜ ÌÂ ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿ÌÂÈÍË ÙˆÓ
‚·ÛÈÎÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ. º·›ÓÂÙ·È Ó· ‰¤¯ÂÙ·È ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÌÈ·˜ ·ÍÈfiÈÛÙË˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÙË˜
·Ï‹ıÂÈ·˜ Ì¤Û· ·fi ÔÏÏ¤˜ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ËÁ¤˜: ÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ Î·È ÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ,
(fiˆ˜ ÔÈ ÿˆÓÂ˜ Ê˘ÛÈÔÏfiÁÔÈ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ·ÔÊ·ÓıÔ‡Ó ÁÈ· ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ) ÙË ‰È¿ÓÔÈ·, ÙË ‰È·-
ÓÔËÙÈÎ‹ Û‡ÏÏË„Ë (fiˆ˜ Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ Ô˘ ·Ó·˙ËÙÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Î·È ÙË Ê‡ÛË ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ) Î·È, Ù¤ÏÔ˜,
ÙÔÓ Î·ı·Úfi ÛÙÔ¯·ÛÌfi (fiˆ˜ Ô ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜). °È· ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, Ë ÁÓÒÛË Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ Â›-
Ó·È ÂÏÏÈ‹˜ Î·È Û˘ÌÏËÚÒÓÂÙ·È ·fi ÙË ÁÓÒÛË Ô˘ ·Ú¤¯ÂÙ·È Ì¤Ûˆ ÙË˜ ‰È¿ÓÔÈ·˜, Ë ÔÔ›· fiÌˆ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ›
Ó· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ‹ÛÂÈ ¯ˆÚ›˜ ÙÈ˜ ·ÈÛıËÙËÚÈ·Î¤˜ ÂÓÙ˘ÒÛÂÈ˜.
2 H «ÔÈËÙÈÎ‹» ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë Î·È ÙÔ˘ ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹: Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÔÈËÙÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘, ·fi ÙÔÓ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë Î·È
ÙÔÓ EÌÂ‰ÔÎÏ‹, ‰ÈÎ·ÈÔÏÔÁÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ë Ô›ËÛË ¤¯·ÈÚÂ ÁÔ‹ÙÚÔ˘ ÛÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ fiÔ˘ ˙Ô‡Û·Ó ÔÈ ¶ÚÔ-
ÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›. H ÎÏËÚÔÓÔÌÈ¿ ÙË˜ ·Ú¯·˚Î‹˜ Ô›ËÛË˜ Â¤‰Ú·ÛÂ ˘ÔÛ˘ÓÂ›‰ËÙ·, ÁÈ· Ó· ˘ËÚÂÙ‹ÛÂÈ ÙË ÌÂÙ¿‰ÔÛË ÙË˜
ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜ ÛÂ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÂÈÎfiÓÂ˜ Î·È ·ÏÏËÁÔÚ›Â˜.
∂¡O∆∏∆∞ 3
∞ÚÂÙ¤˜ Î·È Â˘‰·ÈÌÔÓ›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜, ÁÈ· ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Î¿ÓÂÈ ÏfiÁÔ Ô ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ Î·È Ô •ÂÓÔÊ¿ÓË˜.
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó fiÙÈ ÙÔ Ì¤ÙÚÔ, fi¯È ˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜ ·ÏÏ¿ ˆ˜ ·ÓıÚÒÈÓË ·ÚÂÙ‹, Â›Ó·È ‚·ÛÈ-
Î‹ ÚÔ¸fiıÂÛË ÛÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙËÓ Â˘ı˘Ì›·, ˆ˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ „˘¯‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜, ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ Â˘Ù˘-
¯›·˜ (Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜) Î·È ÙË˜ ‰˘ÛÙ˘¯›·˜ (Î·ÎÔ‰·ÈÌÔÓ›·˜) Î·È ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ Ù· ˙Â‡ÁË Ù‡¯Ë-·Ó¿ÁÎË,
È‰ÈˆÙÈÎfi-‰ËÌfiÛÈÔ.
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÚÒÙÔÈ Ì›ÏËÛ·Ó ÁÈ· ÙË ÛÔÊ›·, ÙËÓ ÔÔ›· ÂÍ¤Ï·‚·Ó ˆ˜ ÔÚÈ-
ÛÌ¤ÓË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘.

1 τν εθυµε<σθαι µλλοντα χρ: µ: πολλ* πρ0σσειν, µ0τε 6δ&Gη µ0τε ξυνG , µηδ# hσσ’ 4ν πρσσGη, ^πρ
τε δναµιν αbρε<σθαι τ:ν Mωυτο@ κα φσινF λλ* τοσατην Jχειν φυλακ0ν, iστε κα τ ς τχης Kπιβαλ-
λοσης κα Kς τ πλον ^πηγεοµνης, τG2 δοκε<ν κατατ&θεσθαι, κα µ: πλω προσπτεσθαι τ2ν δυνατ2ν.
8 γ*ρ εογκ&η σφαλστερον τ ς µεγαλογκ&ης. (∆ηµκριτος, πσπ. 3, Στοβα8ος, Aνθολ?γιον, IV, 39 25)
2 νθρSποισι γ*ρ εθυµ&η γ&νεται µετρι?τητι τρψιος κα β&ου συµµετρ&GηF τ δ’ Kλλε&ποντα κα
^περβλλοντα µεταπ&πτειν τε φιλε< κα µεγλας κιν0σιας Kµποιε<ν τG ψυχG F αb δ’ Kκ µεγλων διαστη-
µτων κινοµεναι τ2ν ψυχων οHτε εσταθες ε6σν οHτε εHθυµοι […] τ2ν µ#ν ζηλουµνων κα θαυµα-
ζοµνων jλ&γην µν0µην Jχοντα κα τG διανο&Gα µ: προσεδρεοντα, τ2ν δ# ταλαιπωρε?ντων τοQς β&ους
θεωρειν, Kννοοµενον h πσχουσι κρτα […] δι?περ τ* µ#ν µ: δ&ζεσθαι χρεSν, Kπ δ# το<ς εθυµε-
σθαι χρεSν, παραβλλοντα τν Mαυτο@ β&ον πρς τν τ2ν φαυλ?τερον πρησσ?ντων, κα µακαρ&ζειν
Mωυτν Kνθυµεµενον h πσχουσιν, $κ?σGω ατων βλτιον πρ0σσει τε και διγει.
(∆ηµκριτος, πσπ. 191, Στοβα8ος, Aνθολ?γιον, III, 1, 210)
H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ Â›Ó·È ·fi ÙÔ G.S. Kirk - J.E. Raven - M. Schofield, √È
¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ºÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ¢ËÌÔÛı¤ÓË˜ ∫Ô‡ÚÙÔ‚ÈÎ, ÂÎ‰. ªπ∂∆, 4Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2001. OÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜
ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ·fi ÙÔ: OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Û¯fiÏÈ· ∫ÒÛÙ·˜ ¶. ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜, ÎÂ›ÌÂÓÔ
Î·È ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ÂÎ‰. Imago, ∞ı‹Ó· 1984.
°È· Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÔ˘Ó, Ó· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ó, Ó· ·ÔÏ·‡ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ·ÍÈÔÏÔÁ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ù· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ÎÂ›-
ÌÂÓ· ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘, Ô˘ ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔÓÙ·È, ÚÔÙÂ›ÓÂÙ·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ˆ˜ ·ÊfiÚÌËÛË ÔÈ
ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¤˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, ÌÂ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi ·˘-
ÙÔ‡ ˆ˜ «ÁÂÏ·ÛÙÔ‡ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘».
B·ÛÈ˙fiÌÂÓÔÈ ÛÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ‰È·Ù˘ÒÓÔ˘ÌÂ ÂÈÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎ¿ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·Ó·Ê¤-
ÚÔÓÙ·È Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· Î·È Û¯ÔÏÈ¿˙Ô˘ÌÂ ·Ó ·˘Ùfi Â›Ó·È ÎÔÈÓfi ‹ ‰È·¯ÚÔÓÈÎfi ‹ ·Ó ··Û¯ÔÏÂ› ÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ
¿ÓıÚˆÔ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙË ÓÂÔÏ·›·.
∫‡ÚÈ· ÛËÌÂ›· ÙË˜ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜

§·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë fiÙÈ Ë ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂ
‚·ÛÈÎ¤˜ ı¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜ ÙÔ˘, Ô˘ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ıÂˆ-
Ú›·˜ [ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË ·˘Ù‹ ‚Ï. Î·È G. Vlastos, «Ethics and Physics in Democritus», Philosophical Review, 54
(1945), ÛÂÏ. 578 Î.Â. Î·È 55 (1946), ÛÂÏ. 53 Î.Â.] ı· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙÈ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È
ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜, fiˆ˜ Ë ÊÚfiÓËÛË, Ë ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË, Ë ·Ù·Ú·Í›· ÙË˜ „˘¯‹˜ Î·È ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙË˜
¯·Ú¿˜ (Â˘ı˘Ì›Ë), Ë ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·, Ë ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·, Ë ·ÏfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, Ë ÊÈÏ›·, Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›· Î·È Ë
ÔÌfiÓÔÈ·, ÔÈ ÔÔ›Â˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÎÔÛÌÔ‡Ó ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·Ù¿ ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ. £· ÙÈ˜ Û˘Ó‰¤ÛÔ˘ÌÂ ÌÂ ÙËÓ È‰ÈˆÙÈ-
Î‹ Î·È ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ˙ˆ‹ ÙˆÓ Â‡ÔÚˆÓ ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙˆÓ ∞‚‰‹ÚˆÓ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈ-
Î‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .Ã. ∏ ‹ÚÂÌË Á·Ï‹ÓË Î·È Ë ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ·ÚÌÔÓ›·, ÌÂ Ù· ‰ÈÎ¿ ÙÔ˘ ÏfiÁÈ· Ë εεστS
(ε9 + ε;µ) Î·È Ë εθυµ&η, Â›Ó·È Ô ÛÙfi¯Ô˜ ÙË ËıÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ıÂ-
ˆÚÂ› ˆ˜ Ë Â˘Ù˘¯›·, Ë εδαιµον&η, ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙË˜ fiÏË˜, ·ÔÎÙ¿Ù·È ÌÂ ¤Ó· Ì¤ÙÚÔ Â˘¯·Ú›ÛÙË-
ÛË˜ Ô˘ ÔÈ ÔÏ›ÙÂ˜ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÛÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜ ÙË˜ ˙ˆ‹˜, ÌÂ ÙË ÌÂÛfiÙËÙ· Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È, fiˆ˜
Î·È Ë ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹, ÌÂÙ·Í‡ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ¤ÏÏÂÈ„Ë˜.
™‡ÓıÂÛË, ·Ó·‰È·Ù‡ˆÛË: OÈ ÔÏ›ÙÂ˜ Ú¤ÂÈ Ó· Î·Ù·Ï¿‚Ô˘Ó, Û˘ÁÎÚ›ÓÔÓÙ·˜ ÌÂ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È ÌÂ Î·-

20 ∫∂º∞§∞πO 1
Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ È‰ÈˆÙÈÎ‹˜ ‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜, fiÙÈ Ù· ÏÔ‡ÙË Î·È Ù· ˘ÏÈÎ¿ ·Á·ı¿ ‰Â Ê¤ÚÓÔ˘Ó ·fi
ÌfiÓ· ÙÔ˘˜ ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· Î·È fiÙÈ ÙËÓ „˘¯ÈÎ‹ ÈÛÔÚÚÔ›· ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÌfiÓÔ ÔÈ ÌÂÙÚËÌ¤ÓÂ˜ ·ÔÏ·‡ÛÂÈ˜. °È·
ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ¤¯Ô˘Ó Î·Ï‡ÙÂÚË ˙ˆ‹, ·Ó ¤¯Ô˘Ó ÊÚfiÓËÛË (ÛÔÊ›·) Î·È Û‡ÓÂÛË, Î·È ·Ó
·ÔÊÂ‡ÁÔ˘Ó ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹. ∏ ÔÚı‹ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ˙ˆ‹ ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ·fi ÙÔ ¿Á¯Ô˜ (Ï.¯.
ÙË˜ ÏÂÔÓÂÍ›·˜) Î·È ·fi ÙÔÓ Êfi‚Ô (Ï.¯. ÙË˜ ·Ú·ÓÔÌ›·˜), ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ „˘¯ÈÎ‹ ÏËÚfiÙËÙ· Î·È ËÚÂÌ›·.
¶ÚÔ¤ÎÙ·ÛË: ™ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·, ·Ó Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ¤ÌÊ˘ÙË ‹ Â›ÎÙËÙË, Ô ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·-
Ú·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙË˜ Ê‡ÛË˜, ÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ·ÁˆÁ‹˜. ∏ fiÏË ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË ·fi ÌÔÚÊˆÌ¤ÓÔ˘˜ ÔÏ›ÙÂ˜,
ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ë ÌfiÚÊˆÛË Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙˆÓ ‰È·ÓÔËÙÈÎÒÓ, ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ËıÈÎÒÓ ‰˘Ó·ÙÔ-
Ù‹ÙˆÓ (·fiÛ. 33: 8 φσις κα 8 διδαχ: παραπλ0σιον Kστ&. κα 8 διδαχ: µεταρυσµο< τν 4νθρωπον, µε-
ταρυσµο@σα δ# φυσιοποιε< ). O ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ ıÂˆÚÂ›, ˆÛÙfiÛÔ, fiÙÈ Ë ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Â›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›· ÁÈ·
Ó· Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Î·È Ó· ÂÁÁ˘¿Ù·È ÙËÓ ·ÚÌÔÓÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘ÓfiÏÔ˘. ¢¤¯Â-
Ù·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ˆ˜ Ë «·È‰Ò˜» Î·È fi¯È Ô Êfi‚Ô˜, Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ÈÔ ÔÏ‡ ·fi ÔÙÈ‰‹ÔÙÂ ¿ÏÏÔ Û˘Ó¤¯ÂÈ ÙËÓ
·ÚÂÙ‹ Î·È Û˘ÁÎÚ·ÙÂ› ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ˆ˜ Û˘ÓÂÎÙÈÎfi˜ ‰ÂÛÌfi˜ ÙË˜ (·fiÛ. 41: µ: δι* φ?βου λλ δι* τ δον
πχεσθαι Bµαρτηµτων. BÏ. Â›ÛË˜ ·fiÛ. 179, ·ÏÏ¿ Î·È 178, 182, 184, 208, 279.
™Ù· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·, ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÚÔ¸Ôı¤ÛÂÈ˜ ÁÈ·
ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ( πσπ. ·fi ÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ •ÂÓÔÊ¿ÓË) Î·È Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÂÌÂÈÚ›Â˜
ÙÔ˘˜ ·fi ÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ·Ó¿ÁÔÓÙ·È Î·È ÛÂ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi ÙˆÓ È‰ÈˆÌ¿ÙˆÓ, ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ ·ÚÂ-
ÙÒÓ, ÙÔ˘ ËÁÂÌfiÓ· ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡. ™ÙÔ ·Ú¿ıÂÌ· ‚Ï¤Ô˘ÌÂ ˆ˜ Ô •ÂÓÔÊ¿ÓË˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ÛÔ-
Ê›·˜, Ë ÔÔ›· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ Â˘ÓÔÌ›· Î·È ÙËÓ ·ÓÙÈı¤ÙÂÈ ÛÙË ÛˆÌ·ÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË, ·ÓÙ›ıÂÙ· ÌÂ ÙÔÓ ŸÌËÚÔ Ô
ÔÔ›Ô˜ ÙfiÓÈ˙Â ÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ÔÏÂÌÈÎ‹˜ ·ÚÂÙ‹˜ (πÏÈ¿‰· § 784 - Z 208). ∂‰Ò ÌÔÚÂ› Ó· ÙÂıÂ› ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·: ∆È
Î¿ÓÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ¿ÍÈ· ÁÈ· Ó· ÙË ˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜;, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘ÌÂ: 1. Ù· Î·Ï¿ ÙË˜ „˘¯‹˜, oÈ
„˘¯ÈÎ¤˜ Î·È ÛˆÌ·ÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜, 2. Ù· ·Á·ı¿ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ˘ÁÂ›·, ÔÌÔÚÊÈ¿, ‰‡Ó·ÌË Î·È 3. Ù· ÂÍˆÙÂÚÈÎ¿
·Á·ı¿, ÏÔ‡ÙÔ˜, Î·Ù·ÁˆÁ‹, ÙÈÌ‹, ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË, ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, Ê›ÏÔÈ.

EÚÒÙËÛË 1Ë: ‚Ï. ÂÈÎfiÓ· Î·È Û¯fiÏÈ· ÛÂÏ. 26, BÈ‚Ï›Ô Ì·ıËÙ‹, Î·ıÒ˜ Î·È Ù· Î·ÙˆÙ¤Úˆ Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fi-
ÏÈ· ÛÂÏ. 21.
EÚÒÙËÛË 2Ë: Ë ÊÚfiÓËÛË Ô‰ËÁÂ› ÛÂ ÌÂÙÚËÌ¤ÓË ˙ˆ‹ Î·È Î·ıÔ‰ËÁÂ› ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ, ÒÛÙÂ Ó· ÂÈÏ¤ÁÂÈ Û‡ÌÊˆ-
Ó· ÌÂ ÙÈ˜ ÈÎ·ÓfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ Î·È Ó· ÌËÓ ·Ú·Û‡ÚÂÙ·È, ·ÎfiÌË Î·È fiÙ·Ó Ë Ù‡¯Ë Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÙÔÓ Â˘ÓÔÂ›.
EÚÒÙËÛË 3Ë: Ë ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È Ë ÛÙ¤ÚËÛË ·˘Í¿ÓÔ˘Ó Ù· ¿ıË ÙË˜ „˘¯‹˜ Î·È ÚÔÎ·ÏÔ‡Ó Ù·Ú·¯‹.

£¤Ì· 1Ô. BÏ. Î·ÙˆÙ¤Úˆ Û¯fiÏÈ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ Ù‡¯Ë (ÛÂÏ. 21).
£¤Ì· 2Ô. BÏ. Î·ÙˆÙ¤Úˆ, Û¯ÂÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· ÁÈ· ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘ (ÛÂÏ. 21).
°È· ÙË ÁÚ·Ù‹ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹ ÂÚÁ·Û›· ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ı· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ •ÂÓÔÊ¿ÓË ÌÂ ·Ó¿ÏÔ-
ÁÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ (Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ ÚˆÙ·ıÏËÙÈÛÌfi, ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙˆÓ ·ıÏËÙÒÓ, ÙËÓ ÂÌÔÚÂ˘Ì·-
ÙÔÔ›ËÛË ÙË˜ ‰fiÍ·˜ ÙÔ˘˜) Î·È ı· ‰È·Ù˘ÒÛÔ˘Ó ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÚÔÛˆÈÎ‹ ÁÓÒÌË. ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹
ÂÚÁ·Û›· Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, ·Ó·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ Ù· Î·ÙˆÙ¤Úˆ Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ¿Ô-
„Ë ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÁÈ· ÙË ÛÔÊ›·. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ §ÂÍÈÎfi ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ (¤Î‰. ∞Î·‰ËÌ›·˜ ∞ıËÓÒÓ,
1994, ÛÂÏ. 355) Ë Ï¤ÍË ÛÔÊ›· Â›¯Â ÙÈ˜ ·ÎfiÏÔ˘ıÂ˜ ÛËÌ·Û›Â˜: 1. ÛÔÊ›· = ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ·ÍÈÔÛ‡ÓË, 2. ÛÔÊ›· =
ÔÚıÔÊÚÔÛ‡ÓË, 3. ÛÔÊ›· = ÂÈÛÙËÌÔÛ‡ÓË, 4. ÛÔÊ›· = ÂÈÛÙ‹ÌË. ∏ ÛÔÊ›· Â›Ó·È ÈÎ·ÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘,
·ÚÂÙ‹ Î·È ÛÙ¿ÛË ˙ˆ‹˜ Î·È Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ «ÛÔÊ›· Â›Ó·È Ó· Î·Ù·ÓÔÂ› Î·ÓÂ›˜ Ò˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂ› Ô

ÎfiÛÌÔ˜» (·fiÛ. 41, ¢ÈÔÁ¤ÓË˜ Ô §·¤ÚÙÈÔ˜ πÃ, 1: Lν τ σοφ?ν. +Eπ&στασθαι γνSµην >κGη κυβερν=ται πντα
δι* πντων). ∏ «ÛÔÊ›·» ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÂÎ‰Ô¯‹ ÙË˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ Û˘Ó‡·ÚÍË ÙË˜ ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË˜, ÙË˜ Â˘ÊÚÔÛ‡ÓË˜,
ÙË˜ Â˘ÓÔÌ›·˜ Î·È ÙË˜ Â˘Ì¿ÚÂÈ·˜, ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ Î·È ÙË˜ Â˘Ù˘¯›·˜ Î·È ÌÔÚÂ› Ó· Ù·˘ÙÈÛÙÂ› ÌÂ ÙË ÊÚfiÓËÛË, ÙË Û‡-
ÓÂÛË, ÙË ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË (·fiÛ. 211: σωφροσνη τ* τερπν ξει κα 8δον:ν Kπ µε&ζονα ποιε< ). OˆÛ‰‹Ô-
ÙÂ, Ù· ‰ÂÏÊÈÎ¿ ·ÔÊı¤ÁÌ·Ù· µηδ#ν 4γαν Î·È γν2θι σατ?ν, Ë ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∫ÚÔ›ÛÔ˘, Ô˘ ‰ÈËÁÂ›Ù·È Ô ∏Úfi‰Ô-
ÙÔ˜ (π, 34), Ô ÔÔ›Ô˜ ÙÈÌˆÚÂ›Ù·È ÁÈ· ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë ÌÂÙÚÈÔÊÚÔÛ‡ÓË˜, Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿ ÙË˜ ÛËÌ·Û›·˜ Ô˘ ·Ô‰È-
‰fiÙ·Ó ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÛÙË ÛÔÊ›· (‚Ï. Î·È ÂÈÎfiÓ· ÛÙÔ µÈ‚Ï›Ô Ì·ıËÙ‹, ÛÂÏ. 29).

1 O ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘: Ô ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÙ·Ó ˆ˜ «ÁÂÏ·ÛÙfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜» (γελασ8νος)
ÏfiÁˆ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ÙÔ˘ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ Â˘ı˘Ì›·˜ Î·È Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ˆ˜ «ÛÎÔÙÂÈÓfi˜» ÏfiÁˆ ÙÔ˘
·ÔÊıÂÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘. ™ÙÔ ·fiÛ. 68 ∞ 221.34 ‰È·‚¿˙Ô˘ÌÂ: «™ÙÔ˘˜... ÛÔÊÔ‡˜ ·ÓÙ› ÔÚÁ‹˜ ¤Ú¯ÔÓÙ·Ó
ÛÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ ‰¿ÎÚ˘·, ÛÙÔ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ Á¤ÏÈÔ… ¿ÏÏÔ˘˜ Ó· ‚ÚÂÈ˜ Ô˘ Û˘ÁÎ¤Ú·Û·Ó Ù· ÏfiÁÈ· Î·Ï‡ÙÂÚ· Â›Ó·È
·‰‡Ó·ÙÔ. O ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ Â›Ó·È ÔÏ‡ ÛÎÔÙÂÈÓfi˜. ∫·ıfiÏÔ˘ fiÌˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ (το<ς σοφο<ς ντ jργ ς
\Hρακλε&τGω µ#ν δκρυα, ∆ηµοκρ&τGω δ# γλως KπG0ει). °È· ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜ ÁÚ¿ÊÂÈ Ô Horace
Walpole (18Ô˜ ·È.): «∞˘Ùfi˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È ÌÈ· ÎˆÌˆ‰›· ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÛÎ¤ÙÔÓÙ·È, ÌÈ· ÙÚ·Áˆ‰›· ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜
Ô˘ ·ÈÛı¿ÓÔÓÙ·È – ÌÈ· ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ÁÈ·Ù› Ô ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ ÁÂÏÔ‡ÛÂ Î·È Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ıÚËÓÔ‡ÛÂ».
∞fi Ù· ÂÍ‹ÓÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô Î·Ù¿ÏÔÁÔ˜ ÙÔ˘ £Ú·Û‡ÏÏÔ˘ (D∫ 68 3), ÌfiÓÔ ÔÎÙÒ
Î·Ù·Ù¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙ· ËıÈÎ¿ Î·È ÙÔ ÁÓˆÛÙfiÙÂÚÔ Â›Ó·È ÙÔ Περ εθυµ&ης. O ·ÔÊıÂÁÌ·ÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘ ¢ËÌfi-
ÎÚÈÙÔ˘ Ê·ÓÂÚÒÓÂÙ·È ÛÂ ÔÏÏ¿ ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, fiˆ˜ Ï.¯. ÛÙÔ ·fiÛ. 191: «™ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ë Â˘‰È·ıÂÛ›·
ÙË˜ „˘¯‹˜ ÁÂÓÓÈ¤Ù·È ÌÂ ÙË ÌÂÙÚËÌ¤ÓË ¯·Ú¿ Î·È ÙË Û˘ÌÌÂÙÚ›· ÙË˜ ˙ˆ‹˜». ∏ ¯·ÚÔ‡ÌÂÓË ‰È¿ıÂÛË, Ë Â˘ı˘Ì›Ë,
ÁÂÓÓÈ¤Ù·È, ·fi ÙË Û˘ÌÌÂÙÚ›· ÙË˜ ˙ˆ‹˜, Ô˘ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÈ ÛÙËÓ ÏÂÔÓÂÍ›· (ÌÂ Û˘ÓÂ·ÎfiÏÔ˘ı· ÙÔÓ Êfi‚Ô, ÙÔÓ
ÊıfiÓÔ Î·È ÙËÓ ·Á¿Ë ÁÈ· ÙË ‰fiÍ·) Ô‡ÙÂ ÛÙËÓ Ï¿ÓË Ó· Ù·Ú¿ÍÂÈ ÙË ˙ˆ‹. ∆Ô ‹ıÔ˜ ÙË˜ ¯·Ú¿˜ Î·È ÙË˜ ·˘ÙÔÛ˘-
ÁÎÚ¿ÙËÛË˜ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ Â›¯Â ÈÛ¯˘Ú‹ ·‹¯ËÛË ÛÙÔ˘˜ ∫˘ÓÈÎÔ‡˜ Î·È ÛÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· ÂÍÂ-
Ù¿ÛÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ¤ÌÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ (‚Ï. OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÌÙÊÚ. – Û¯fiÏÈ· ∫.¶. ªÈ¯·ËÏ›‰Ë˜, ÂÎ‰. Imago, ∞ı‹Ó·
1984, fi.., ÛÂÏ. 298 Î.Â.).
2 HıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÛÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ: Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi Î·È ÙÔÓ 1Ô ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÛÙfi¯Ô, ‚Ï. ·ÓˆÙ¤Úˆ
ÛÙËÓ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË.
3 H ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘ ÛÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ: Ë ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘ Î·È
ÙËÓ Î·Ù¿Ê·ÛË ÙË˜ ˙ˆ‹˜. O ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ì¤ÙÚÔ ˘ÂÚÓÈÎ¿ ÙÈ˜ ·ÎÚfiÙËÙÂ˜ Î·È ‰ÂÓ ÂÚÈ›ÙÂÈ Ô‡ÙÂ ÛÙÔÓ
·ÛÎËÙÈÛÌfi Ô‡ÙÂ ÛÙÔÓ Ë‰ÔÓÈÛÌfi ‹ ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ·‰È·ÊÔÚ›· ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ, ÙË ÁÓˆÛÙ‹ ·¿ıÂÈ· ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ,
fiˆ˜ ı· ‰Ô‡ÌÂ ÛÙ· ÎÂÊ. 2 Î·È 5. ÿ‰ÈÂ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Î·È Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ Ô ÔÔ›Ô˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·
ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Î·È ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÙË˜ ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË˜ Î·È ÙË˜ ÛÔÊ›·˜ ÙÔ‡ Ó· ÔÌÈÏÂ› Î·ÓÂ›˜ Î·È Ó· Ú¿ÙÙÂÈ
Î·Ù¿ Ê‡ÛÈÓ (·fiÛ. 112) ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘ ‹ıÔ˘˜ (·fiÛ. 113: «Ë ÊÚfiÓËÛË Â›Ó·È Û’ fiÏÔ˘˜ ÎÔÈÓ‹», ·fiÛ.
116: «fiÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÌÂÚ›‰ÈÔ ÛÙËÓ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›· Î·È ÙË ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË»), ‚Ï. K. AÍÂÏfi˜, O HÚ¿ÎÏÂÈÙÔ˜
Î·È Ë ºÈÏÔÛÔÊ›·, Aı‹Ó· 1974, ÛÂÏ. 71-73. O ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ·¤ÚÚÈ„Â ˆ˜ ÁÓˆÛÙfiÓ ÙÈ˜ ·ÔÏ·‡ÛÂÈ˜ ÙË˜ ∂Ê¤ÛÔ˘,
‰ÂÓ ÂÂ‰›ˆÍÂ ·ÍÈÒÌ·Ù· Î·È ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ı¤ÛÂÈ˜ Î·È Î·Ù¤ÏËÍÂ ¤Ó·˜ ¯ÔÚÙÔÊ¿ÁÔ˜ ÌÈÛ¿ÓıÚˆÔ˜.
4 ∞Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· Î·È Ù‡¯Ë: ÁÈ· ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, fiˆ˜ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ §Â‡ÎÈÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ˘‹ÚÍÂ ÂÈÛËÁËÙ‹˜
ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜, Ë ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ‹Ù·Ó ÌÈ· ·ÓÙÔ‰‡Ó·ÌË ·Ú¯‹. O ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ È‰È·›ÙÂÚ· ıÂˆÚÔ‡ÛÂ fiÙÈ
«Î·ıÂÙ› Ô˘ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Â›Ó·È Î·ıÔÚÈÛÌ¤ÓÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ¿ Î·È ·fiÏ˘Ù·. ∞Ó Î¿ÙÈ ıÂˆÚÂ›Ù·È Ù˘¯·›Ô, ·˘Ùfi ÛËÌ·›-
ÓÂÈ ·ÏÒ˜ ˆ˜ ‰ÂÓ Â›Ì·ÛÙÂ ÛÂ ı¤ÛË Ó· ÙÔ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘ÌÂ ·ÈÙÈ·Î¿. ∫·È ‰ÂÓ Â›Ì·ÛÙÂ ÛÂ ı¤ÛË Ó· ÙÔ ÚÔÛ‰ÈÔ-
Ú›ÛÔ˘ÌÂ ·ÈÙÈ·Î¿, ÁÈ·Ù› ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· «·›ÙÈÔ Ô˘ Î·ıÔÚ›˙ÂÈ ·ÂÈÚ¿ÚÈıÌÂ˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙÂ˜» (‚Ï. £. µ¤ÈÎÔ˜, OÈ
¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ∞ı‹Ó· 1988, 5Ë ¤Î‰., ÛÂÏ. 224, Î·È Guthrie, ππ, 419). BÏ. Û¯ÂÙÈÎfi ·fiÛ. 67 B 2: οδ#ν
χρ µα µτην γ&νεται, λλ* πντα Kκ λ?γου τε κα ^π’ νγκης = ∫·Ó¤Ó· Ú¿ÁÌ· ‰Â Á›ÓÂÙ·È ÛÙ· ¯·Ì¤Ó·,

22 ∫∂º∞§∞πO 1
·Ú¿ fiÏ· Á›ÓÔÓÙ·È ÁÈ· Î¿ÔÈÔ ÏfiÁÔ Î·È Â›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›·). O ›‰ÈÔ˜ ·¤ÎÏÂÈÂ ÙËÓ Ù‡¯Ë ·fi ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹
Î·È ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ˆ˜ Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ· ÙË˜ ˙ˆ‹˜ Ú¤ÂÈ Ó· Ù· Î·ÙÂ˘ı‡ÓÂÈ ÙÔ Û˘ÓÂÙfi ‚Ï¤ÌÌ·. ¶Ú¤ÂÈ, Û˘ÓÂÒ˜, Ó·
·ÁÓÔÔ‡ÌÂ Ù· ÓÂ‡Ì·Ù· ÙË˜ Ù‡¯Ë˜ Î·È Ó· ÌËÓ ˘ÂÚ‚·›ÓÔ˘ÌÂ Ù· fiÚÈ· ÙË˜ Ê‡ÛË˜ Î·È ÙˆÓ ÈÎ·ÓÔÙ‹ÙˆÓ Ì·˜, ·ÏÏ¿
Ó· ÊÚÔÓÙ›˙Ô˘ÌÂ ÙËÓ „˘¯‹ Ì·˜. O ›‰ÈÔ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â, Â›ÛË˜, ˆ˜ Ë ÌÂÏ¤ÙË ÙË˜ Ê‡ÛË˜ Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÙ·È ·ÈÙÈÔ-
ÎÚ·ÙÈÎ¿ Î·È ˆ˜ fiÏ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ· ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘˜ ÂÍÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·, ÙË ‰›ÓË, Ë ÔÔ›·,
ˆ˜ ‰ÈÓÒ‰Ë˜ Î›ÓËÛË (ÛÙÚÔ‚ÈÏÈÛÌfi˜), ˆ˜ ·ÈÙ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ·fi ·˘ÙfiÓ ·Ó¿-
ÁÎË. ∏ ·Ó¿ÁÎË Ê¤ÚÓÂÈ Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ Ù· ¿ÙÔÌ· ÛÂ Î›ÓËÛË.
∂¡O∆∏∆∞ 4
¶ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ˘Ôı‹ÎÂ˜
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ È‰È·›ÙÂÚË ÛËÌ·Û›· Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ Ë Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ
·ÓÙÈı¤ÙˆÓ, ÛÙË ÛÎ¤„Ë ÙÔ˘ HÚ¿ÎÏÂÈÙÔ˘, Î·È Ó· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ¿ÏË ÙˆÓ ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ ÛÙË
Ê‡ÛË Î·È ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹, ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÛÙËÓ ÔÏÈÙÂ›·.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ Ê‡ÛË˜, ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Ì¤Û· ·fi ÙÈ˜ Û‡ÓÙÔÌÂ˜ Ú‹ÛÂÈ˜
ÙÔ˘ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˘.
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙË Û¯¤ÛË ËıÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Ì¤Û· ·fi Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ ¢Ë-
ÌfiÎÚÈÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜.
1 Π?λεµος πντων µ#ν πατ0ρ Kστι, πντων δ# βασιλες, κα τοQς µ#ν θεοQς Jδειξε τοQς δ# νθρS-
πους, τοQς µ#ν δολους Kπο&ησε τοQς δ# Kλευθ#ρους ( πσπ. 53, 'Iππλυτος, Eλ. IX, 9, 4)
2 ξQν ν?Gω λγοντας 6σχυρ&ζεσθαι χρ: τG2 ξυνG2 πντων, >κωσπερ ν?µGω π?λις κα πολQ 6σχυροτ-
ρωςF τρφονται γ*ρ πντες οb νθρSπειοι ν?µοι ^π Mνς το@ θε&ουF κρατε< γ*ρ τοσο@τον $κ?σον
Kθλει κα Kξαρκε< π=σι κα περιγ&νεται ( πσπ. 114, Στοβα8ος, +Aνθολ?γιον, III, I, 17.
3 µχεσθαι χρ: τν δ µον ^π#ρ το@ ν?µου >κωσπερ τε&χεος ( πσπ. 44, ∆ιογνης Λαρτιος, IX, 2)
4 τ* κατ* τ:ν π?λιν χρεdν τ2ν λοιπ2ν µγιστα 8γε<σθαι, >κως 4ξεται ε;, µ0τε φιλονικοντα παρ*
τ Kπιεικ#ς µ0τε 6σχQν MαυτG2 περιτιθµενον παρ* τ χρηστν τ το@ ξυνο@. π?λις γ*ρ ε; γοµνη µεγ&-
στη 3ρθωσ&ς Kστι, κα Kν τοτGω πντα Jνι, κα τοτου σGωζοµνου πντα σGSζεται κα τοτου διαφθει-
ροµνου τ* πντα διαφθε&ρεται ( πσπ. 252, Στοβα8ος, +Aνθολ?γιον, IV, 12, 14f)
OÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˘ ·fi ÙÔ: G.S. Kirk – J.E. Raven – M. Schofield, OÈ ¶ÚÔ-
ÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ºÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ¢ËÌÔÛı¤ÓË˜ ∫Ô‡ÚÙÔ‚ÈÎ, ÂÎ‰. ªπ∂∆, 4Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2001. OÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ
ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ ·fi ÙÔ: §Â‡ÎÈÔ˜ Î·È ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜. ∏ ·ÙÔÌÈÎ‹ ıÂˆÚ›·, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ G.E.R. Lloyd,
ÌÙÊÚ. ∂˘·ÁÁÂÏ›· ªÔ˘ÚÓ¿, ÂÎ‰. ∂Í¿ÓÙ·˜, ∞ı‹Ó· 1995.
√È ıÂÌ·ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓÂ˜, ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ı· Á›ÓÂÈ Ë ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Â›Ó·È:

– √ ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÒÓ ÁÓˆÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ·ÔÊıÂÁÌ·ÙÈÎÔ‡ ‡ÊÔ˘˜ Ì¤Û· ·fi Ù· ·ÔÛ¿-
ÛÌ·Ù· (ÛÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ‹ ÛÂ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ) Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÈ˜ ÛÂÏ›‰Â˜ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜.
– OÈ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘, ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÛÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ.
– ∏ ·Í›· ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ Î·È ÙË˜ ÂÈıÔ‡˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, Î·ıÒ˜ Î·È ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ÛÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ.
– ∏ Û‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹, ÙˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ ÌÂ Û‡Á¯ÚÔÓ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·
ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜.

EÚÒÙËÛË 1Ë: ‚Ï. Û¯fiÏÈÔ 2, µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 31.
EÚÒÙËÛË 2Ë: ·ÓÙÈı¤ÛÂÈ˜: ıÂÔ› - ¿ÓıÚˆÔÈ, ‰Ô‡ÏÔÈ - ÂÏÂ‡ıÂÚÔÈØ ·Ó·ÏÔÁ›Â˜: Ë ·Ó·ÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ÌÂ ÌÈ·
Ô¯˘ÚˆÌ¤ÓË fiÏËØ ÌÂÙ·ÊÔÚ¿: ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÙÚ¤ÊÔÓÙ·È.
EÚÒÙËÛË 3Ë: ÂÂÈ‰‹ Ô ÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó ·ÔÊıÂÁÌ·ÙÈÎfi˜, ·ÈÓÈÁÌ·ÙÈÎfi˜ Î·È ÏÈÙfi˜ (BÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 30 Î·È BÈ‚Ï.
ÂÎ. ÛÂÏ. 23, Û¯. 1, Î·È ÛÂÏ. 24, Û¯. 4).
EÚÒÙËÛË 4Ë: ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÔÌfiÓÔÈ· (¯ˆÚ›˜ ÊÈÏÔÓÈÎ›Â˜), ÌÂ ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ· Î·È ÙË Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË, ÌÂ ÙËÓ
ÚÔÛÙ·Û›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ Î·ÏÔ‡ (‚Ï. Î·È Û¯fiÏÈÔ µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 24).
EÚÒÙËÛË 5Ë: Ó· Á›ÓÂÈ ÂÈÛ‹Ì·ÓÛË ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ, ‚Ï. ÙÔ ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ Î·È ÙÔ Û¯. 4 µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 24.
1 O ÏfiÁÔ˜ Î·È ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙÔ˘ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˘ – ∏ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ˘Ú: ÛÒ˙ÔÓÙ·È ÂÚ›Ô˘
ÂÎ·Ùfi ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi Û‡ÁÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ fiÙÈ ¿ÊËÛÂ Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ÛÙÔ ÈÂÚfi ÙË˜ ∂Ê¤-
ÛÈ·˜ ∞ÚÙ¤ÌÈ‰Ô˜, Û‡Ì‚ÔÏÔ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ Î·È ·Ó·ÙÔÏÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡. ∆Ô ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ¶ÂÚ› Ê‡ÛÂˆ˜ Î·È ‰È-
·ÈÚÂ›Ù·È ÛÂ ÙÚ›· Ì¤ÚË: ÁÈ· ÙÔ Û‡Ì·Ó, ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÁÈ· ÙË ıÂÔÏÔÁ›·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·ÔÛ·ÛÌ·ÙÈÎ¤˜ ‰È·Ù˘-
ÒÛÂÈ˜ ¯ˆÚ›˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎ‹ Û˘Ó¿ÊÂÈ· ‹ ÓÔËÌ·ÙÈÎ‹ Û˘ÓÔ¯‹, Î·Ù¿ ÙÔ ÚfiÙ˘Ô –›Ûˆ˜– ·ÏÈÒÓ Û˘ÏÏÔÁÒÓ ·Ô-
ÊıÂÁÌ¿ÙˆÓ (˘Ôı‹Î·È). Ã·Ú·ÎÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ÁÂÓÈÎ¿ ·fi ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ‹ ÏÈÙfiÙËÙ·, ·Ïfi Î·È Î·ıËÌÂÚÈÓfi ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ, Û‡ÓÙÔ-
ÌÂ˜, ·ÓÙÈıÂÙÈÎ¤˜ ÔÓÔÌ·ÙÈÎ¤˜ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ Î·È ÂÈÎfiÓÂ˜ ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓfiÙËÙ· (Ï.¯., $δς 4νω κτω µ&α κα Iυτ0).
OÈ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¤˜ ·‚Â‚·ÈfiÙËÙÂ˜ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ·ÛÙÈÎ¤˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜, Ô˘ ÔÊÂ›ÏÔÓÙ·È ÛÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘,
ÛÙÔ ÂÚ›ÙÂ¯ÓÔ ‡ÊÔ˜ Î·È ÛÙÔÓ ÔÏ˘Û‹Ì·ÓÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ fiÚˆÓ, ÚÔÛ‹„·Ó ÛÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ ÙËÓ ÂˆÓ˘-
Ì›· «ÛÎÔÙÂÈÓfi˜». ™Â ·˘Ùfi Û˘ÓÙÂÏÂ› Î·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÛÎfiÈÌ· ÙËÓ
ÔÏ˘ÛËÌ›· Î·È ÙËÓ ·ÌÊÈÛËÌ›· ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ, ÙË Û˘ÓÙ·ÎÙÈÎ‹ ÂÏ·ÛÙÈÎfiÙËÙ· Î·È Ù· ÙÂ¯Ó¿ÛÌ·Ù· ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜
(.¯. ·ÚË¯‹ÛÂÈ˜).
O ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ˆ˜ ‡ÏË Î·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ· (˘Ú), ˆ˜ Î›ÓËÛË (ÔÙ·Ìfi˜, fiÏÂÌÔ˜, ·ÚÌÔ-
Ó›·), ÌÂ ÓÔÌÔÙ¤ÏÂÈ· (ÏfiÁÔ˜, ÙÔ ÛÔÊfiÓ, Ì¤ÙÚÔÓ, ıÂ›Ô˜ ÓfiÌÔ˜), ‚Ï. º˘ÛÈÎ‹ °‘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, ÎÂÊ. 3, «ŒÚÁÔ Î·È
EÓ¤ÚÁÂÈ·».
2 O fiÏÂÌÔ˜ (Ë ¤ÚÈ˜ Î·È Ë ¿ÏË ÙˆÓ ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ): ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· 53, ÙÔ ÔÔ›Ô ·ÓıÔÏÔÁÂ›Ù·È, ·ÔÙÂÏÂ›
ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÔÚÈÛÙÂ› Ô ÓfiÌÔ˜ ÙË˜ ·ÓÙÈıÂÙÈÎfiÙËÙ·˜. O ÎfiÛÌÔ˜ ÎÈÓÂ›Ù·È Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ ·Î·Ù¿Û¯ÂÙ·. ∏ ·ÏÏ·Á‹
ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, fiˆ˜ Î·È ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ Û˘ÓÂ¯¤˜ Î·È ÛÙ·ıÂÚfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙË˜ ÔÚÂ›·˜ ÙÔ˘.
(Τ* πντα ρε<). O fiÏÂÌÔ˜ (Jρις) Â›Ó·È ¤Ó·˜ fiÚÔ˜ Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÔÓ ÎÔÈÓfi Î·ÓfiÓ· fiÏˆÓ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ.
∂›Ó·È, Î·Ù¿ ÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ, Ë ÎÈÓËÙ‹ÚÈ· ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ˆıÂ› fiÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÛÂ ·¤Ó·Ë ·ÏÏ·Á‹, ‰ËÏ·‰‹ ÌÈ·
·ÁÎfiÛÌÈ· ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ·. ø˜ ÁÂÓÂÛÈÔ˘ÚÁfi˜ ‰‡Ó·ÌË ‰È¤ÂÈ fiÏ· Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ·, Â›Ó·È ‚·ÛÈÏÈ¿˜ Î·È ·Ù¤Ú·˜
ÌÂ ·È‰È¿ fiÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, ·Ó¿ÌÂÛ· Û’ ·˘Ù¿ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ¶ÚÔÛˆÚÈÓ¤˜ ‰È·ÎÔ¤˜ ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘ ‹
ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÈÛÔ·Ï›Â˜ ‰ÂÓ ·Ó·ÈÚÔ‡Ó Î·Ù¿ ÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ ÙËÓ ·ÁÎfiÛÌÈ· ÈÛ¯‡ ÙÔ˘. ™ÙÔ ·fiÛ. 114, Ô˘ ·-
Ú·Ù›ıÂÙ·È, ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ·’ ·˘ÙfiÓ Ë ÛËÌ·Û›· ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È ÙË˜ ÓÔÌÈÌfiÙËÙ·˜ ÁÈ· ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙË˜
·ÛÊ¿ÏÂÈ·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÌ·ÏÔ‡ ‚›Ô˘ ÛÙËÓ fiÏË, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÂ›·. ∆Ô ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ Ê·›ÓÂÙ·È Ó·
Î˘ÚÈ·Ú¯Â› Ë ¤ÚÈ‰· (Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Î·È ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌfi˜) ‰Â ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ‰È¤ÂÙ·È ·fi ÌÈ· ·Ú¯‹ Î·ÎÔ‡.

24 ∫∂º∞§∞πO 1
∏ ¤ÚÈ‰·, ˆ˜ ‚¿ÛË ÙË˜ ÎÔÛÌÈÎ‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜, ·ÔÙÂÏÂ› Î·È ÙË ‚¿ÛË ÙË˜ ÎÔÛÌÈÎ‹˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜, ·ÊÔ‡ ¤Ó·˜
ÎfiÛÌÔ˜ ÂÈÚ‹ÓË˜ ‰Â ı· Â›¯Â ‚¤‚·È· ·Ó¿ÁÎË ·fi ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË. ŒÙÛÈ, Ô fiÏÂÌÔ˜ (¤ÚÈ˜) Â›Ó·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ‹ ÚÔ¸-
fiıÂÛË ÂÓfi˜ ÂÓÔÔÈËÌ¤ÓÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÁÈ·Ù› ¯ˆÚ›˜ ÙË Û˘Ó˘Ê·ÛÌ¤ÓË ÌÂ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ·ÏÏ·Á‹ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·ÓÙ›-
ıÂÙ· ‰Â ı· Â›¯·ÌÂ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ, Ô˘ Â›Ó·È Ë ·ÓÒÙ·ÙË ·Ú¯‹ Û˘ÁÎÚfiÙËÛË˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘.
∞Í›˙ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÂ› ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ‹Ù·Ó ÁfiÓÔ˜ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜ ÙË˜ ∂Ê¤-
ÛÔ˘, fiÙÈ ¤˙ËÛÂ ÂÎÂ› ÙËÓ ¿ÓÔ‰Ô ÙˆÓ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ, ÌÈ·˜ Ó¤·˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË˜ Ô˘ ·˘Ùfi˜ ‰ÂÓ ÂÓ¤ÎÚÈ-
ÓÂ, ÁÈ·Ù› ‰ÂÓ ›ÛÙÂ˘Â ÛÙËÓ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ Ó· Î˘‚ÂÚÓÔ‡Ó. ¶Úfi‚·ÏÂ ›Ûˆ˜ ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘,
ÂÂÈ‰‹ ¤˙ËÛÂ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰È·Ì¿¯Ë ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ fiÔ˘ ˙Ô‡ÛÂ, ÛÂ ÌÈ· ÂÔ¯‹ fiÌˆ˜ Îˆ‰ÈÎÔ-
Ô›ËÛË˜ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Ô˘ Ô‰‹ÁËÛÂ ÛÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ Ê˘ÛÈÎfi Î·È ÂıÈÌÈÎfi ‹ Û˘Ì‚·ÙÈÎfi ‰›Î·ÈÔ (‚Ï.
£. µ¤ÈÎÔ˜, º‡ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·, ÂÎ‰. ™Ì›ÏË, ∞ı‹Ó· 1991).
3 ŸÛÔÈ ÌÈÏÔ‡Ó Ì˘·ÏˆÌ¤Ó· (¡fiÌÔ˜ Î·È ÏfiÁÔ˜): fiˆ˜ Ô ÏfiÁÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÏÔÁÈÎ‹, Â›Ó·È ÁÈ· fiÏÔ˘˜, ÈÛ¯˘-
ÚÔÔÈÂ› ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ fiÏˆÓ fiÛÔÈ ÙÔÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó, ¤ÙÛÈ Î·È Ô ÓfiÌÔ˜ ‰›ÓÂÈ Î‡ÚÔ˜ ÛÙÈ˜ ·ÔÊ¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ fiÏË˜,
fiÙ·Ó ¤¯ÂÈ ÙÈ˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ (·ÚfiÛˆÔ˜, ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎfi˜ Î·È ·ÌÂÚfiÏËÙÔ˜).
¢ÂÓ Â›Ó·È Û·Ê¤˜ ÙÈ ÂÓÓÔÔ‡ÛÂ Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ÌÂ ÙÔÓ ÓfiÌÔ. OÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·Ó·Ù·Ú·¯¤˜ Î·È ‰È·Ì¿¯Â˜, Ô˘
‰ÔÎ›Ì·ÛÂ Ô ›‰ÈÔ˜ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘, ÂÓ Ì¤ÚÂÈ ÌfiÓÔ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÂÍËÁ‹ÛÔ˘Ó ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔÓ fiÏÂÌÔ
Î·È ÙËÓ ¤ÚÈ‰· ˆ˜ ‚¿ÛË Î·È ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜. O ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ·ÍÈÔÔ›ËÛÂ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÙÔ˘ Î·ÈÚÔ‡ ÙÔ˘,
Ë ÔÔ›· Ô‰‹ÁËÛÂ ·fi ÙË Ê˘ÏÂÙÈÎ‹ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·Ù›· Î·È ÙËÓ ·ÁÚÔÙÈÎ‹ ÌÔÓ·Ú¯›· ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ.
O ›‰ÈÔ˜ ÂÎ‰‹ÏˆÛÂ ‰ËÌfiÛÈ· ÙËÓ ÔÚÁ‹ ÙÔ˘, fiÙ·Ó ÔÈ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎÔ› ·Ó¤Ï·‚·Ó ÙË ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙË˜ ∂Ê¤ÛÔ˘
Î·È ÂÍfiÚÈÛ·Ó ÙoÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎfi Ê›ÏÔ ÙÔ˘ ∂ÚÌfi‰ˆÚÔ. ªÈÏ¿ÂÈ ÂÚÈÊÚÔÓËÙÈÎ¿ ÁÈ· ÙËÓ ·ÊÚÔÛ‡ÓË ÙˆÓ ÔÏ-
ÏÒÓ Î·È ÂÎıÂÈ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·Í›· ÙÔ˘ ¤ÍÔ¯Ô˘ ¿Ó‰Ú·, Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi ‹ıÔ˜, ÁÓÒÛË Î·È ÊÚfiÓËÛË, ¯ÚË-
ÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÔÚıÔÏÔÁÈÎ¿ Î·È ËıÈÎ¿, fiˆ˜ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ› ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏ-
ÏÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ï›ÁÔ˘˜ (Û˘ÓÂÙÔ›-·Û‡ÓÂÙÔÈ, ÊÚfiÓÈÌÔÈ-·ÓfiËÙÔÈ, Ì˘ËÌ¤ÓÔÈ ÛÙÔ ÏfiÁÔ-·Ì‡ËÙÔÈ, ·ÏÏ¿ Î·È Î·ÏÔ›-
Î·ÎÔ›), (£. µ¤ÈÎÔ˜, º‡ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·, fi..). O ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ‰ÂÓ ÔÏÈÙÂ‡ÙËÎÂ ÔÙ¤ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘, Ô‡ÙÂ ‰¤-
¯ıËÎÂ ÔÏÈÙÈÎ¿ ·ÍÈÒÌ·Ù· Î·È ÙÈÌ¤˜ (∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ ∆Û¿ÙÛÔ˜, ∏ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ ∂ÏÏ‹-
ÓˆÓ, ÂÎ‰. ∂ÛÙ›·, 5Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó·, 1965, ÛÂÏ. 48).
4 O ÏfiÁÔ˜ ÛÙÔÓ HÚ¿ÎÏÂÈÙÔ: Â›Ó·È ÁÓˆÛÙ‹ Ë ÔÏ˘ÛËÌ›· ÙË˜ Ï¤ÍË˜ ÏfiÁÔ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÁÏÒÛÛ·. ™ÙÔÓ
∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ Ô ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È Î˘Ú›ˆ˜:
·. ∆Ô ÚfiÙ˘Ô Û¯‹Ì· Î·È Ô Ù‡Ô˜ Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ. ∫ÔÈÓfi Ì¤ÙÚÔ Î·È ·Ó·ÏÔÁ›·
ÛÙË ‰È¿Ù·ÍË ÙË˜ ‚·ıÈ¿˜ ‰ÔÌ‹˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ.
‚. ∫ÔÈÓfi˜ ÓfiÌÔ˜ ÙË˜ ·ÈÒÓÈ·˜ ÚÔ‹˜, Ô˘ Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÙÈ˜ ¤ÚÈ‰Â˜ Ì¤Û· ·fi ÙËÓ Ô-
ÏÂÌÈÎ‹ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÙˆÓ ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ. ø˜ ·ÁÎfiÛÌÈÔ˜, ‰È¤ÂÈ ÙË Ê‡ÛË, ÙÔ ıÂ›Ô Î·È ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ (ÙË Û˘-
ÌÂÚÈÊÔÚ¿, ÙÈ˜ ÛÎ¤„ÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ÙÔ˘˜).
Á. ¶ÚÔÊÔÚÈÎ‹ ¤ÎÊÚ·ÛË ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜, ÙÚfiÔ˜ ÛÎ¤„Ë˜. ∂›Ó·È Ë «ÛˆÛÙ‹ ÁÏÒÛÛ·» Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÌÈÏ‹ÛÂÈ Ë
„˘¯‹ (ıÂˆÚ›· ‹ ·Ï‹ıÂÈ·), ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ‰ÈÂÈÛ‰‡ÛÂÈ ÛÙÔ ÎÚ˘ÌÌ¤ÓÔ ÓfiËÌ· ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ.
™¯fiÏÈÔ ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·
¡fiÌÔ˜ Î·È ·ÚÂÙ¤˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ: ÁÈ· ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ (Û‡ÌÊˆÓ· Î·È ÌÂ ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛÔÊ›·),
ÛÙË ‚¿ÛË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜ ‰Â ‚Ú›ÛÎÂÙ·È Î¿ÔÈÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi Û˘Ì‚fiÏ·ÈÔ (ÁÈ· ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡
Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘ ı· ÌÈÏ‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ÎÂÊ. 2, ÂÓfiÙËÙ· 4Ë, BÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 53 Î·È BÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 42-44), ·ÏÏ¿ Ë
Ê˘ÛÈÎ‹ ·Ú¯‹ «fiÌÔÈÔ˜ ÛÙÔ fiÌÔÈÔ», Ô Û˘Ó·ÁÂÏ·ÛÌfi˜ ÙˆÓ ÔÌÔ›ˆÓ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î·È ÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÙË˜
Ê‡ÛË˜. ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ë Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ fiÏˆÓ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˙ˆ‹. O ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ ÂÎÊÚ¿-
˙ÂÈ ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Ô˘ ÙË ıÂˆÚÂ›, ÛÂ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÌÂ ÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›·, ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ
Û¯‹Ì· ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË˜. ™ÙÔ ·fiÛ. 251 Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÛËÌ·›ÓÂÈ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÁÓÒÌË˜, Î·Ù¿ÛÙ·ÛË
ÈÛÔÚÚÔ›·˜ Î·È Ì¤ÙÚÔ˘ Î·È Â›Ó·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÂ›· fi,ÙÈ Ë Â˘ı˘Ì›· ÁÈ· ÙÔ ¿ÙÔÌÔ. ™Ù·ıÂÚ¤˜ ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜

ıÂˆÚÂ›, ¿ÏÏˆÛÙÂ, ·˘Ùfi˜ ÙËÓ ÈÛÔÓÔÌ›·, ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Î·È ÙËÓ ÔÌfiÓÔÈ·. ™ÙÔ ·fiÛ. 245 ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Â›ÛË˜
ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙˆÓ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÒÓ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·Ú·Ù¿ÍÂˆÓ, ÙÈ˜ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÙÔ˘ ÂÛˆÙÂÚÈÎÔ‡ ÔÏ¤ÌÔ˘,
Ô˘ Â›Ó·È Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÊıfiÓÔ˘. ™˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈÒÓÙ·˜, Û˘ÓÂÒ˜, ÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ÔÌfiÓÔÈ·˜ ·ÏÏ¿ Î·È
Ù· Ô‰˘ÓËÚ¿ ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·Ù· ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·Ú·Ù¿ÍÂÈ˜ Î·È ÚfiÛˆ·,
ÚÔÙÂ›ÓÂÈ ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ·, Ë ÔÔ›· Ô‰ËÁÂ› ÛÂ ¿Ì‚Ï˘ÓÛË ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÒÓ [BÏ. ™ÙÔ‚·›Ô˜, ∞ÓıÔÏ., 193 (¢ËÌ. B.
255): «ŸÙ·Ó ÔÈ ÏÔ‡ÛÈÔÈ ¤¯Ô˘Ó ÙË ÁÂÓÓ·ÈÔ„˘¯›· Ó· Û˘ÓÙÚ¤¯Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ÊÙˆ¯Ô‡˜ ÛÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙÔ˘˜, Ó· ÙÔ˘˜
‚ÔËıÔ‡Ó Î·È Ó· ÙÔ˘˜ Â˘ÂÚÁÂÙÔ‡Ó, ÙfiÙÂ È· Î·È Û˘Ì¿ıÂÈ· ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È Û˘Ì·Ú¿ÛÙ·ÛË Î·È ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·
Î·È ·ÌÔÈ‚·›· ‚Ô‹ıÂÈ· Î·È ÔÌfiÓÔÈ· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ ÔÏ›ÙÂ˜ Î·È ¿ÏÏ· ·Ó·Ú›ıÌËÙ· ·Á·ı¿». BÏ. F. Enriques-
Manlio Mazzioti, OÈ ıÂˆÚ›Â˜ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ ÙÔ˘ A‚‰ËÚ›ÙË (KÂ›ÌÂÓ· Î·È YÔÌÓ‹Ì·Ù·), •¿ÓıË 1982, ÛÂÏ.
272]. µÏ. ÕÓÓ· ∫ÂÏÂÛ›‰Ô˘, ∏ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙË˜ ıÂÒÚËÛË˜ ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ·fi ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈ-
ÙÔ Î·È ÙÔÓ ∞Ú¯‡Ù·: ÛÙÔ ∏ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹-
Ó· 1997, ÛÂÏ. 126 Î.ÂÍ. ∞Ó·˙ËÙÒÓÙ·˜ Ù· „˘¯ÔÏÔÁÈÎ¿ Î›ÓËÙÚ· ÙË˜ ¯ÚËÛÙ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Ô ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜ Â-
ÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙÔÓ È‰ÈˆÙÈÎfi Î·È ‰ËÌfiÛÈÔ ¯ÒÚÔ ÌÂ „˘¯ÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ / Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÔ‡˜ fiÚÔ˘˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ Â›Ó·È ¤Ó·
·ÎfiÌË ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ›ÙÂÈ·˜ ËıÈÎ‹˜: ·Ó·˙ËÙ¿ ÙÔÓ ·ÔÎÏÂÈÛÌfi ·ÓÙÈÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ÛÙ¿ÛÂˆÓ, fiˆ˜ Ô
ÊıfiÓÔ˜, Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· Î·Ù·ÛÙÚ¤„ÂÈ ÙËÓ fiÏË ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ·ÓÙ·ÁˆÓÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ÚÔÎ·ÏÂ›. µÚ›ÛÎÂÈ
ˆ˜ ·ÓÙ›‰ÔÙÔ ÙÈ˜ ·Ú·ÈÓ¤ÛÂÈ˜ Î·È ÙËÓ ÂÈıÒ, ÙËÓ ›ÛÙË ÛÙÔ Ú¤ÔÓ, ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË Î·È ÙË Û‡ÓÂÛË. ∞˘Ù¤˜ ÔÈ
·ÙÔÌÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó Î·È ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Á·Ï‹ÓË Î·È ÛÙËÓ fiÏË ÙËÓ ÔÌfiÓÔÈ· Ô˘ ÂÁÁ˘¿Ù·È
ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ·ÛÊ¿ÏÂÈ·. °›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ·˘Ùfi˜ Û˘Ó¤‰ÂÂ ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˙ˆ‹ Î·È ıÂˆ-
ÚÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ÂÓ¿ÚÂÙÔ ¿ÓıÚˆÔ ÂÁÁ˘ËÙ‹ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜.
∂¡¢∂π∫∆π∫∏ µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞
¶ËÁ¤˜–∫Â›ÌÂÓ·
µ∂´∫√™, £., √È ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÂÎ‰. «¢·›‰·ÏÔ˜» - π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1988.
¢∏ª√∫ƒπ∆√™, ∏ ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘. ∆· ıÂÌ¤ÏÈ· ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜, ÂÈÛ.: µ·Û. ∞. ∫‡ÚÎÔ˜, ÂÈÛ·Á.- ÌÙÊÚ., Û¯. ™Ù·‡ÚÔ˜ °ÎÈÚÁÎ¤ÓË˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜,
£ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2004.
DIELS, H. & KRANZ, W., Die Fragmente der Vorsokratiker, Ó¤· ¤Î‰. Widmann, Hildesheim 2004.
DIELS, H. & KRANZ, W., √È ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›. √È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, 2 ÙfiÌ., ·fi‰ÔÛË ÛÙ· Ó¤· ÂÏÏËÓÈÎ¿ µ·Û. ∞. ∫‡ÚÎÔ˜, ÊÈÏÔÏ. ÂÔÙÂ›·
°ÈÒÚÁÔ˜ ∞. ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·˜, ∞ı‹Ó· 2005-7.
∂ª¶∂¢√∫§∏™, ¶ÂÚ› Ê‡ÛÂˆ˜, ÂÈÛ.-ÌÙÊÚ.-Û¯. ∞. §¿ÏÔ˘-¶. ™Î·ÚÛÔ˘Ï‹, ÂÎ‰. ∂ÈÎÔÛÙÔ‡ ¶ÚÒÙÔ˘, ∞ı‹Ó· 1999.
∏ƒ∞∫§∂π∆√™, Õ·ÓÙ·, ¶ÚfiÏÔÁÔ˜ – ªÂÙ¿ÊÚ·ÛË: ∆¿ÛÔ˜ º¿ÏÎÔ˜ – ∞Ú‚·ÓÈÙ¿ÎË˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, ∞ı‹Ó· 1999.
KIRK, G. S., RAVEN, J. E. Î·È SCHOFIELD, M., OÈ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ¢. ∫Ô‡ÚÙÔ‚ÈÎ, ÂÎ‰. ªπ∂∆, 4Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2001.
LLOYD, G. E. R., §Â‡ÎÈÔ˜ Î·È ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˜. ∏ ·ÙÔÌÈÎ‹ ıÂˆÚ›·, ÌÙÊÚ. ∂˘·ÁÁÂÏ›· ªÔ˘ÚÓ‹, ÂÎ‰. ∂Í¿ÓÙ·˜, ∞ı‹Ó· 1995.
ªπÃ∞∏§π¢∏™, ∫. ¶. (ÂÈÌ.), √È ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏ., ÂÎ‰. Imago, ∞ı‹Ó· 1984.
∆∑∞µ∞ƒ∞™, °. (ÂÈÌ.), ∆Ô Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë, ÂÈÛ.-ÌÙÊ.-Û¯., ÂÎ‰. ¢fiÌÔ˜, ∞ı‹Ó· 1980.
ªÂÏ¤ÙÂ˜
∞•∂§√™, ∫., √ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ Î·È Ë ºÈÏÔÛÔÊ›·, ÂÎ‰. ∂Í¿ÓÙ·˜, ∞ı‹Ó· 1974.
BARNES, J., The Presocratic Philosophers, Routledge, London 1982.
BARNES, J., Early Greek Philosophy, Penguin, London 1987.
µ∂´∫√™, £., √È ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÂÎ‰. «¢·›‰·ÏÔ˜»– π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1988.
µ√À¢√Àƒ∏™, ∫. π., ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÂÎ‰. πˆÓ›·, ∞ı‹Ó· 1988.
BRUN, J. (ÂÈÌ.), ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜, ÂÎ‰. ¶Ï¤ıÚÔÓ, ∞ı‹Ó· 1994.
DODDS, E.R., √È ŒÏÏËÓÂ˜ Î·È ÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ, ÌÙÊÚ. °. °È·ÙÚÔÌ·ÓˆÏ¿ÎË˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1978.
GUTHRIE, W. K. C., √ √ÚÊ¤·˜ Î·È Ë ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›·, ÌÙÊÚ. Ã·Ú›ÎÏÂÈ· ª‹ÓË, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 2000.
KAHN, C., ∞Ó·Í›Ì·Ó‰ÚÔ˜ Î·È ÔÈ ··Ú¯¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÎÔÛÌÔÏÔÁ›·˜, ÌÙÊÚ. ¡. °È·ÓÓ·‰¿ÎË˜, ÂÎ‰. ¶ÔÏ‡Ù˘Ô, 1982.
∫∂§∂™π¢√À, ∞., ¢Ò‰ÂÎ· ÌÂÏÂÙ‹Ì·Ù· ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ∫¤ÓÙÚÔ ∂ÚÂ‡ÓË˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1992.
∫∂§∂™π¢√À, ∞., ªÂÏÂÙ‹Ì·Ù· ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜, ÚfiÏÔÁÔ˜ °. µÏ¿¯Ô˘, ∫¤ÓÙÚÔ ∂ÚÂ‡ÓË˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó·
1994.
∫∂§∂™π¢√À, ∞., ∂ÌÂ‰ÔÎÏ‹˜ Ô ∞ÎÚ·Á·ÓÙ›ÓÔ˜, ÂÎ‰. π‰ÂÔı¤·ÙÚÔÓ, ∞ı‹Ó· 2002.
∫∂§∂™π¢√À, ∞., ª∞ƒ∞°°π∞¡√À-¢∂ƒª√À™∏, ∂., ª∞¡√™, ∞., ¶ƒø∆√¶∞¶∞-ª∞ƒ¡∂§∏, ª., ∞ƒ°Àƒ√¶√À§√À, ƒ., ºÈÏfiÛÔÊÔÈ ÛÙÔ ∞ÈÁ·›Ô, ÚfiÏÔÁÔ˜ ∂. ªÔ˘ÙÛfiÔ˘ÏÔ˘,
∫¤ÓÙÚÔ ∂ÚÂ‡ÓË˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1998.
∫Àƒπ∞∑√¶√À§√™, ™., ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜. ªÈ· ÊÚÔÓÙÈÛÙËÚÈ·Î‹ ¤ÚÂ˘Ó·, ÂÎ‰. ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ∂ÈÛÙËÌÒÓ, ∞ı‹Ó· 1973.
LONG, A. A. (ÂÈÌ.), ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ. ™˘Ó·ÁˆÁ‹ Û˘ÛÙ·ÙÈÎÒÓ ÌÂÏÂÙËÌ¿ÙˆÓ, ÌÙÊÚ. £. ¡ÈÎÔÏ·˚‰Ë˜ - ∆. ∆˘ÊÏfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹Ì·,
∞ı‹Ó· 2005.
MAZZIOTTI, F. E.-M., √È ıÂˆÚ›Â˜ ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ ÙÔ˘ ∞‚‰ËÚ›ÙË. ∫Â›ÌÂÓ· Î·È ˘ÔÌÓ‹Ì·Ù·, ÌÙÊÚ. ∞. ∞. ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘, ÂÎ‰. ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ¢ËÌÔÎÚ›ÙÂÈÔ˘ π‰Ú‡-
Ì·ÙÔ˜, •¿ÓıË 1982.

26 ∫∂º∞§∞πO 1
ª√Àƒ∂§∞∆√™, ∞. ¢. º. (ÂÈÌ.), √È ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›. ™˘ÏÏÔÁ‹ ÎÚÈÙÈÎÒÓ ‰ÔÎÈÌ›ˆÓ, ÙfiÌ. 2, ÂÎ‰. ∂Î·È‰Â˘Ù‹ÚÈ· ∫ˆÛÙ¤· – °Â›ÙÔÓ·, ∞ı‹Ó· 1998.
ª√Àƒ∂§∞∆√™, ∞. ¢. º., √‰Ô› ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÙË˜ Ï¿ÓË˜: §fiÁÔ˜ Î·È ÂÈÎfiÓ· ÛÙÔÓ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë, ¶·ÓÂÈÛÙËÌÈ·Î¤˜ ∂Î‰fiÛÂÈ˜ ∫Ú‹ÙË˜, ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ 1998.
ª√À∆™√¶√À§√™, ∂., ∏ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹ ‰È·ÓfiËÛË, ÂÎ‰. ∂ÚÌ‹˜, ∞ı‹Ó· 1971.
ª¶∂¡∞∫∏™, §. (ÂÈÌ.), ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ∞’ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ ÁÈ· ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, •¿ÓıË 6-9 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 1983, 2 ÙfiÌ., •¿ÓıË 1984.
POPPER, ∫., «¶›Ûˆ ÛÙÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜», ÛÙÔ ŸÏÔÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÂÙ. ªÈ¯. ¶··ÓÈÎÔÏ¿Ô˘, ÂÎ‰. ªÂÏ¿ÓÈ, 2003, ÛÂÏ. 149-193.
ROBINSON, J. M., An Introduction to Early Greek Philosophy, Houghton Mifflin Co., Boston 1968.
ƒ√À™™√™, ∂., √È ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›, ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹ , ∞ı‹Ó· 1999.
ƒ√À™™√™, ∂., ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜, ÂÈÛ. - ÌÙÊÚ. - Û¯., ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹ , ∞ı‹Ó· 1987.
ƒ√À™™√™, ∂, ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜, ÂÈÛ. - ÌÙÊÚ. - Û¯., ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹, ∞ı‹Ó· 2002.
VERNANT, J. P., √È ··Ú¯¤˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜, ÌÙÊÚ. ∂. ¡ÈÎÔÏÔ‡‰Ë, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1992.
VERNANT, J. P., ª‡ıÔ˜ Î·È ÛÎ¤„Ë ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·, ÌÙÊÚ. ™. °ÂˆÚÁÔ‡‰Ë, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1993.
§ÂÍÈÎ¿ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜
∞∫∞¢∏ªπ∞ ∞£∏¡ø¡, §ÂÍÈÎfi ÙË˜ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∫¤ÓÙÚÔÓ ∂ÚÂ‡ÓË˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ∞ı‹Ó· 1994.
AUDI, R., The Cambridge Dictionary of Philosophy, Cambridge University Press, Cambridge 1996.
BLACKBURN, S., The Oxford Dictionary of Philosophy, Oxford University Press, Oxford 1994.
HONDERICH, T. (ÂÎ‰.), The Oxford Companion to Philosophy, Oxford University Press, Oxford 1995.
FLEW, A., A Dictionary of Philosophy, Pan Books, London 1979.
∫∞¶√¶√À§√™, ∫. (ÂÎ‰.), ºÈÏÔÛÔÊÈÎfi-ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎfi ÏÂÍÈÎfi, 5 ÙfiÌ., ∞ı‹Ó· 1994-95.
LACEY, A. R., A Dictionary of Philosophy, 2Ë ¤Î‰., Routledge, London 1986.
ª∞∫ƒ∏™, ¡., ∂ÈÛ·ÁˆÁÈÎfi ÏÂÍÈÎfi ÔÏÈÙÈÎÒÓ fiÚˆÓ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ÿÚÈ˜, ∞ı‹Ó· 1990.
¡∆√∫∞™, ∞., ºÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÏÂÍÈÎfi, ÂÎ‰. °. º¤ÍË, ∞ı‹Ó· 1964.
¶∂§∂°ƒπ¡∏™, £. ¡., §ÂÍÈÎfi ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2004.
URMSON, J. O., The Greek Philosophical Vocabulary, Duckworth, London 1990.
µÈ‚Ï›· ÁÈ· ·È‰È¿

ADLER, M. J., √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÁÈ· fiÏÔ˘˜, ÌÙÊÚ. ¶. ∫ÔÙ˙È¿-¶·ÓÙÂÏ‹, ÂÎ‰. ¶··‰‹Ì·, ∞ı‹Ó· 1996.
DELIUS, C. & GATZEMEIER, M., Î.¿., πÛÙÔÚ›· ÙË˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜. ∞fi ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ¤ˆ˜ Û‹ÌÂÚ·, ÌÙÊÚ. ¢. ƒÈÛÛ¿ÎË, ÂÎ‰. Kunemann FC–∂ÏÂ˘ıÂÚÔ˘‰¿ÎË˜,
∞ı‹Ó· 2006.
GAARDER, J., √ ÎfiÛÌÔ˜ ÙË˜ ™ÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ª. ∞ÁÁÂÏ›‰Ô˘, ÂÎ‰. A. A. §È‚¿ÓË, ∞ı‹Ó· 1994.
FEARN, N., √ ∑‹ÓˆÓ·˜ Î·È Ë ÃÂÏÒÓ·. ¶Ò˜ Ó· ÛÎ¤ÊÙÂÛÙÂ Û·Ó ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÌÙÊÚ. ∞. ∞Ï·‚¿ÓÔ˘, ÂÎ‰. §È‚¿ÓË, ∞ı‹Ó· 2003.
KING, P., 100 ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ: ∏ ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚˆÓ ÛÙÔ¯·ÛÙÒÓ, ÌÙÊÚ. ∞. ∫·ÙÛÈÎÂÚfi˜, ÂÎ‰. ™·‚‚¿Ï·˜, ∞ı‹Ó· 2005.
MARINOFF, L., ∆· ÌÂÁ¿Ï· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·. ¶Ò˜ Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÌÔÚÂ› Ó· ·ÏÏ¿ÍÂÈ ÙË ˙ˆ‹ Û·˜, ÌÙÊÚ. ∞. ∞Ï·‚¿ÓÔ˘, ÂÎ‰. ∞. ∞. §È‚¿ÓË, ∞ı‹Ó· 2004.
NAGEL, T., £ÂÌÂÏÈÒ‰Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÌÙÊÚ. ÃÚ. ªÈ¯·ÏÔÔ‡ÏÔ˘-µ¤ÈÎÔ˘, ÂÎ‰. ™Ì›ÏË, ∞ı‹Ó· 1989.
NICOLA, U., ∂ÈÎÔÓÔÁÚ·ÊËÌ¤ÓË ·ÓıÔÏÔÁ›· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ¶. ∆ÚÈ·‰¿, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 2005.
√À¡Œ™∫√, ∆È ‰ÂÓ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ; ºÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÙË˜ √˘Ó¤ÛÎÔ, ÌÙÊÚ. ª. π. °ÈfiÛË Î·È Õ. ∆¿ÙÛË, ÂÎ‰. ™Ì›ÏË, ∞ı‹Ó· 2006.
ROBINSON, D. ∫∞π GROVES, J., √ ¶Ï¿ÙˆÓ ÌÂ ÂÈÎfiÓÂ˜, ÌÙÊÚ. °. ™Ù·Ì·Ù¤ÏÏÔ˜, ÂÎ‰. ¢›·˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 2002.

ΚΕΦAΛΑΙΟ ∆ΕΥΤΕΡΟ
™ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·È ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË

∂π™∞°ø°∏
∏ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ÙÔ ÂÚ¤ıÈÛÌ·, ÁÈ· Ó· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÎÂÊ·-
Ï·›Ô˘ ÙÔ ÔÔ›Ô Ô‰ËÁÂ› ÛÙË ÁÓÒÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ Î·È ÙË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ Î›ÓËÛË˜. ∫·Ù¿
ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌÔ Ó· ÚÔÙÂ›ÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡ÔÓÙ·È ·Ú¿ÏÏËÏ· Ù· ÂÚÁÔ‚ÈÔÁÚ·-
ÊÈÎ¿, ÙÔÓ ¯¿ÚÙË Î·È ÙÔÓ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi ›Ó·Î· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘˜.
∂¡O∆∏∆∞ 1
™ÔÊÈÛÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È ™ÔÊÈÛÙ‹˜
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ ÛÔÊÈÛÙ‹˜ Î·È ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È ÙË ı¤ÛË ÙˆÓ
™ÔÊÈÛÙÒÓ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÎÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .Ã.
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ‹Ù·Ó ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÌÈ· Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Ô˘
·Ú¤¯ÂÈ ¤ÁÎ˘ÚË ÁÓÒÛË ÌÂ ÂÍÂÈ‰ÈÎÂ˘Ì¤ÓË ‰È‰·ÛÎ·Ï›·.
ñ ¡· Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ Ô˘ ·ÛÎ‹ıËÎÂ ÛÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÁÈ· ÙÔÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘˜ ·fi
ÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ‡˜ ÙÔ˘˜.
ñ ¡· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘Ó ÙÈ˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ fiÚˆÓ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ fiÏˆÓ
ÙˆÓ ÂÔ¯ÒÓ ÁÈ· ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·.
Eγ δ τ ν σοφιστικ ν τχνην φηµ µν εναι παλαιν, τος δ µεταχειριζοµνους α!τ ν τ"ν παλαι"ν
#νδρ"ν, φοβουµνους τ% &παχθς α!τ(ς, πρ)σχηµα ποιε*σθαι κα προκαλ+πτεσθαι, τος µν πο,ησιν,
ο-ον .Oµηρ)ν τε κα 0Hσ,οδον κα Σιµων,δην, τος δ α4 τελετς τε κα χρησµ5ωδ,ας, τος #µφ, τε
Oρφα κα Mουσα*ον7 &ν,ους δ τινας 85 σθηµαι κα γυµναστικ ν, […] µουσικ ν δ Aγαθοκλ(ς […] πρ)-
σχηµα &ποι>σατο […] κα ?µολογ" τε σοφιστ ς εναι κα παιδε+ειν #νθρ@πους, κα ε!λβειαν τα+την
οµαι βελτ,ω &κε,νης εναι, τ% ?µολογε*ν µAλλον 8 Bξαρνον εναι […] τ% δ µθηµ &στιν ε!βουλ,α περ
τ"ν οDκε,ων, Eπως Fν Gριστα τ ν α!τοH οDκ,αν διοικο*, κα περ τ"ν τ(ς π)λεως, Eπως τI τ(ς π)λεως δυ-
νατ@τατος Fν εJη κα πρττειν κα λγειν [...] A!τ% µν ο4ν τοHτ) &στιν, Bφη, L Σ@κρατες, τ% &πγγελµα
M &παγγλλοµαι. (Πλτων, Πρωταγ)ρας, 316 d-e 4, 317 b, 318 e Î·È 319 a)

H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô: H AÚ¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹. T· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·,
ÌÙÊÚ. N.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. °ÓÒÛË, 2Ë ¤Î‰., Aı‹Ó· 1991. XÚ‹ÛÈÌË Â›Ó·È Ë ¤Î‰ÔÛË: ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÚˆÙ·Áfi-
Ú·˜, ÌÙÊÚ. I.™. XÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘ – EÏ¤ÓË A. ¶ÏÂ˘Ú¿, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-Û¯fiÏÈ·-ÂÈÌ¤ÏÂÈ· I.™. XÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. Z‹-
ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2004. °È· fiÏ· Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ, ‚Ï. H. Diels - W. Kranz, Die Fragmente der
Vorsokratiker, Ó¤· ¤Î‰., Widmann, Hildesheim, 2004. µÏ. Â›ÛË˜ H. Diels – W. Kranz, √È ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›. √È

28 ∫∂º∞§∞πO 2
Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ Î·È Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, ÙfiÌ. ∞’, ·fi‰ÔÛË ÛÙ· ¡¤· ∂ÏÏËÓÈÎ¿ µ·Û. ∞. ∫‡ÚÎÔ˜, ÂÎ‰. ¢ËÌ. ¡. ¶··‰‹-
Ì·˜, ∞ı‹Ó· 2005.
H ÂÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎ‹ Î·È ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ ÛÙÔ Ì·ıËÙ‹ ¤Ó· ÁÂÓÈÎfi ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÁÈ· ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÛÔ-
ÊÈÛÙ‹˜ Î·È ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË. ™˘Ó‰¤ÂÈ Â›ÛË˜ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÌÂ ÙË ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›-
ÓËÛË Î·È ÂÈ¯ÂÈÚÂ› Ó· ÙËÓ ÂÓÙ¿ÍÂÈ ˆ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Î›ÓËÌ· ÛÙÔ ÎÏ›Ì· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ ÛÙÔÓ 5Ô
·È. .Ã., fiÙ·Ó Ô ÂÌÂÈÚÈÛÌfi˜, Ô Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Î·È Ë ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙˆÓ ·Ú·‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ ·ÍÈÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È Ë ·ÌÂÈ-
‚fiÌÂÓË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÚÔÎ¿ÏÂÛ·Ó ¤ÓÙÔÓË ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙˆÓ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎÒÓ Î‡ÎÏˆÓ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜
(Î˘Ú›ˆ˜ ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·) ·ÏÏ¿ Î·È ÙË˜ ÎÔÈÓ‹˜ ÁÓÒÌË˜. ¢È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ˆ˜ Ë ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜
ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .X. ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÛÙÈ˜ Ó¤Â˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙË
‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹, fiÙ·Ó Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙË˜ ¤ÎÊÚ·ÛË˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈ-
ÙÂ‡Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜, Û˘Ó˘‹Ú¯Â ÌÂ ÙË Û˘ÓÙËÚËÙÈÎ‹ ÛÙ¿ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÛÂ ı¤Ì·Ù·
ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. √È ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ¤˙ËÛ·Ó ÛÂ ÌÈ· ÂÔ¯‹ ÔÏÈÙÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ Î·È ÔÏÈÙÂÈ·ÎÒÓ
·Ó·ÙÚÔÒÓ, ÛÂ ÂÔ¯‹ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹˜ Î·È Î·ÏÏÈÙÂ¯ÓÈÎ‹˜ ·Ó¿Ù˘ÍË˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ Î·È, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ÛÂ ÂÔ¯‹
·Ó¿Ù˘ÍË˜ ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, fiÙ·Ó ‰fiıËÎ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÂÍÔ˘Û›Â˜ ÛÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ Î·È ‰ËÌÈÔ˘Ú-
Á‹ıËÎÂ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ Â˘ÁÏˆÙÙ›·˜. ™ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÏÂÍÈÏÔÁÈ-
Î¤˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜-·ÛÎ‹ÛÂÈ˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Û˘ÓËı›ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ
Ï¤ÍÂˆÓ Î·È ÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜. T¤ÙÔÈÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÂÓÛˆÌ·ÙÒÓÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙË˜ ÂÚÌË-
ÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜. OÈ ÁÚ·Ù¤˜ ÂÚÁ·Û›Â˜ Û‡ÓÙÔÌË˜ ·Ó¿Ù˘ÍË˜ Á›ÓÔÓÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÙÔ Û›ÙÈ Î·È ·ÍÈÔÏÔ-
ÁÔ‡Ó ÙÔ Ì·ıËÛÈ·Îfi ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÛÂ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÛËÌÂ›· Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·Ú·ÁˆÁ‹ ÁÚ·ÙÔ‡ ÏfiÁÔ˘.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÔÚÂ›· ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ – Î‡ÚÈÔÈ ıÂÌ·ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓÂ˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜

∞ÊfiÚÌËÛË – ¤ÓÙ·ÍË: AÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜, Î·È ÌÂ ·ÊfiÚÌËÛË ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜, ÌÔÚÂ› Ó·
·Ó·¯ıÔ‡Ó ·Ú¯ÈÎ¿ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ fiÚˆÓ ÛÔÊÈÛÙÂ›·, ÛÔÊ›˙ÔÌ·È, fiˆ˜ ‰›‰ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ
Î·È ÛÙ· ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ·, µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 39.
∫·ıÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Î·È ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘: ∆Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ ‰È·‚¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·. √È ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜
ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ıÂÌ·ÙÈÎÔ‡˜ ¿ÍÔÓÂ˜:
– ™‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ Ï¤ÍË˜ ÛÔÊÈÛÙ‹˜ ÌÂ ÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÛÔÊÈÛÙ‹ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·.
– H ‰È·›ÛÙˆÛË fiÙÈ fiÛ· ·˘Ùfi˜ Ï¤ÂÈ ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ‰È¿ÏÔÁÔ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜
Ô˘ ¤ÁÚ·„Â Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, fiÔ˘ Î·È Ë ·ÚÓËÙÈÎ‹ ÎÚÈÙÈÎ‹ ·˘ÙÔ‡ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜.
∞Ó¿Ï˘ÛË: ¢ÈÂÚÂ‡ÓËÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ ÛÔÊÈÛÙ‹˜. ™‡Ó‰ÂÛË ÌÂ fiÛ· Ï¤ÂÈ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ
·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ Â·ÁÁ¤ÏÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÛÔÊÈÛÙ‹. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ Â›Ó·È ‰È¿ÏÔÁÔ˜
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ Â˘Ê˘Â›˜ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ ÔÈ ÔÔ›ÔÈ, ÌÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ ¿ÊÈÍË ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, Û˘˙ËÙÔ‡Ó Ì·˙›
ÙÔ˘ ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ÁÓÒÛË. O ‰È¿ÏÔÁÔ˜ Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ¯ÒÚ· Á‡Úˆ ÛÙÔ 433 .X., ÚÈÓ Ó· ÍÂÛ¿ÛÂÈ Ô ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·Îfi˜
fiÏÂÌÔ˜, ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ ∫·ÏÏ›·, Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÂ ÌÈ· ·fi ÙÈ˜ ÏÔ˘ÛÈfiÙÂÚÂ˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜. O ™ˆÎÚ¿ÙË˜
·ÊËÁÂ›Ù·È ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Û’ ¤Ó· Ê›ÏÔ ÙÔ˘. O ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Ì·˙› ÌÂ ÙÔÓ IÔÎÚ¿ÙË, ÓÂ·Úfi Ô˘ ı¤ÏÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙÔÓ
¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ÌÂÙ·‚·›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘ K·ÏÏ›·, fiÔ˘ ·˘Ùfi˜ ÊÈÏÔÍÂÓÂ›Ù·È, Î·È Û˘˙ËÙÔ‡Ó Ì·˙› ÙÔ˘, ÌÂ ÙËÓ ·-
ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ÛÔÊÈÛÙÒÓ I›· Î·È ¶Úfi‰ÈÎÔ˘. O ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹ ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È.
¢›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔÈ¯Â›· ÁÈ· ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Î·È ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓfi ÙÔ˘ Î·È Á›ÓÂÙ·È ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙ· Î·ÈÓÔ‡ÚÈ· ÔÏÈÙÈÎ¿
‹ıË Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÌÂÙ¿ ÙÔ˘˜ MË‰ÈÎÔ‡˜ ÔÏ¤ÌÔ˘˜, fiÙ·Ó ·Ê·ÈÚ¤ıËÎ·Ó ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ÂÍÔ˘-
Û›Â˜ ·fi Ù· ·Ï·È¿ ÛÒÌ·Ù· (ÕÚÂÈÔ˜ ¶¿ÁÔ˜) Î·È ‰fiıËÎ·Ó ÛÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ‰Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁËıÂ› ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ¿ÛÎËÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜. ∆· ·Ú¿ÏÏËÏ· ¯ˆÚ›·, ÛÙÔ Ì¤ÙÚÔ Ô˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È‰·-
¯ıÔ‡Ó, ·Ú¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ Ô˘ ·ÛÎ‹ıËÎÂ Û’ ·˘ÙÔ‡˜ ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ
·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÛÔÊÒÓ Î·È ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜. ªÔÚÂ› Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÂ› Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÈ˜
ÂÚÁ·Û›Â˜ Û‡ÓıÂÛË˜ - Â¤ÎÙ·ÛË˜.

™Oºπ™∆∂™ KAI ™OºI™TIKH KINH™H 29
∞Ó·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË: °ÂÓÈÎ‹ ÂÎÙ›ÌËÛË ÙË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ Î›ÓËÛË˜ Î·È ÙÔ˘ ÛÔÊÈÛÙ‹ ˆ˜ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡
·ÓıÚÒÔ˘ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘.

EÚÒÙËÛË 1Ë: ™ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ·Ï·ÈÒÓ ÔÈËÙÒÓ, ÌÔ˘ÛÈÎÒÓ, Ú·„ˆ‰ÒÓ Î·È ¿ÏÏˆÓ ÛÔÊÒÓ ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙË-
Ù·˜ (‚Ï. Û¯. 2, µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 39 Î·È µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 29).
EÚÒÙËÛË 2Ë: Ó· ÙÔÓÈÛıÂ› Ô ÚfiÏÔ˜ Î·È Ë ÚÔÛÊÔÚ¿ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, ·ÊÔ‡ ·Ú¤-
¯Ô˘Ó ÛÙË Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ë ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÔÏ‡ÏÂ˘ÚË Î·È Û˘ÁÎÚÔÙËÌ¤ÓË ÁÓÒÛË. ¡· ·Ó·ÊÂÚıÂ› Ë ÁÂÓÈ-
ÎfiÙÂÚË ·Ô‰Ô¯‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÛÔÊÒÓ Î·È ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ÂÍÔ˘-
ÛÈÒÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰ÔıÂ› ÛÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .Ã.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: ‚Ï. ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ (ÛÔÊ›˙ÔÌ·È = ÂÈÓÔÒ, ÛÎ·ÚÊ›˙ÔÌ·È, ÛÎ·ÚÒÓˆ Î.¿. (‚Ï. ÂÚÌ. Û¯. BÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 39).
EÚÒÙËÛË 4Ë: Ë ÎÚÈÙÈÎ‹ Ô˘ ·ÛÎÂ›Ù·È ÛÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· Î·È ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔ-
Ù¤ÏË (Î‡ÚÈ· ÛËÌÂ›·: fiÙÈ ·ÌÂ›‚ÔÓÙ·È, fiÙÈ ‰ÂÓ ·Ú¤¯Ô˘Ó ·ÏËıÈÓ‹ ÛÔÊ›·, fiÙÈ ‰È·ÊıÂ›ÚÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÌÂ ÙÈ˜ Î·È-
ÓÔ‡ÚÈÂ˜ È‰¤Â˜. AÍÈÔÔ›ËÛË ÙË˜ ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Î·È ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ).
H ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹ ÂÚÁ·Û›· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ÚÔ¤ÎÙ·ÛË Î·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜. ªÔ-
ÚÂ› Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÂ›, Â›ÛË˜, ÙÔ Ô›ËÌ· ÙÔ˘ ∫·‚¿ÊË ∏ÚÒ‰Ë˜ ∞ÙÙÈÎfi˜. °È· ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÙË˜
‰Â‡ÙÂÚË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ Î›ÓËÛË˜ (1Ô˜ Î·È 2Ô˜ ·ÈÒÓ·˜ Ì.X.) ÛÙÔÓ K. K·‚¿ÊË, ‚Ï. °. ¢¿ÏÏ·, O K·‚¿ÊË˜ Î·È Ë
‰Â‡ÙÂÚË ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹, ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹, ∞ı‹Ó· 1984.
O KˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ˜ K·‚¿ÊË˜ ¤¯ÂÈ ÂËÚÂ·ÛÙÂ› ·fi ÙË ÏÂÁfiÌÂÓË ‰Â‡ÙÂÚË ‹ Ó¤· ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹, Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘Ú-
Á‹ıËÎÂ Î·Ù¿ ÙÔÓ 1Ô Î·È 2Ô ·ÈÒÓ· .X. Î·È ÂÎÙÂ›ÓÂÙ·È Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ 3Ô ·È. Ì.X. OÈ Ï¤ÍÂÈ˜ «ÛÔÊÈÛÙ‹˜» Î·È «ÛÔÊÈÛÙÈ-
Î‹» Â·Ó·ÎÙÔ‡Ó ÙfiÙÂ ÙËÓ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ‹ ıÂÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ ÁÈ· ÌÈ· ÔÌ¿‰· ÚËÙfiÚˆÓ Î·È ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ. ∏
‰Â‡ÙÂÚË ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ ˘‹ÚÍÂ Î›ÓËÌ· ÔÏÈÙÈÛÙÈÎfi Ô˘ ÂÎ‰ËÏÒıËÎÂ ÛÂ ÂÔ¯‹ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ·Ú·ÎÌ‹˜ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈ-
ÛÌÔ‡, ÛÙÔ ·Ó·ÙÔÏÈÎfi ÙÌ‹Ì· ÙË˜ ÚˆÌ·˚Î‹˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙ· ·Ú¿ÏÈ· ÙË˜ ªÈÎÚ¿˜ ∞Û›·˜, ÛÙËÓ
∞ı‹Ó· Î·È ÛÙËÓ ∫ˆÓ/ÔÏË. ∂È‰›ˆÎÂ ÙË Ì›ÌËÛË ÙÔ˘ ‡ÊÔ˘˜ Î·È ÙˆÓ ÚËÙÔÚÈÎÒÓ ÙÚfiˆÓ ÙˆÓ ÌÂÁ¿ÏˆÓ ÛÔÊÈÛÙÈ-
ÎÒÓ ÚÔÙ‡ˆÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘ °ÔÚÁ›·, Î·È ÙÔ Î˘Ó‹ÁÈ ÙË˜ Û¿ÓÈ·˜ Ï¤ÍË˜, ÙË ÚËÙÔÚÈÎ‹ ÈÎ·ÓfiÙËÙ·.

1 ∂ÁÒ ¿ÓÙˆ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ˆ: Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ÁÂÓÓ‹ıËÎÂ ÛÙ· Õ‚‰ËÚ· ÙË˜ £Ú¿ÎË˜ ÙÔ 490 .Ã. Î·È Â›Ó·È ·˘-
Ùfi˜ Ô˘ ÂÈÛ‹Á·ÁÂ ÙË ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹, ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Û˘Ó‰¤ıËÎÂ ÊÈÏÈÎ¿.
∆Ô 444 .Ã. Ô ¶ÂÚÈÎÏ‹˜ ÙÔ‡ ·Ó¤ıÂÛÂ Ó· Û˘ÓÙ¿ÍÂÈ ÙÔ ™‡ÓÙ·ÁÌ· ÙË˜ ·ÔÈÎ›·˜ ÙˆÓ £Ô˘Ú›ˆÓ ÙË˜ K. πÙ·Ï›·˜.
◊Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ Ô˘ ˙‹ÙËÛÂ Î·È ‹ÚÂ ·ÌÔÈ‚‹ ÁÈ· Ù· Ì·ı‹Ì·Ù· Ô˘ ·Ú¤‰È‰Â. √È ÏfiÁÔÈ Ô˘ ÚÒÙÔ˜ ·˘Ùfi˜
Î·ÏÏÈ¤ÚÁËÛÂ ‹Ù·Ó ÂÚÈÛÙÈÎÔ›, ‰ËÏ. ·ÚÔ˘Û›·˙Â Û˘Ó‹ıˆ˜ ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜ ‰‡Ô ÂÎ‰Ô¯¤˜ ÁÈ· Î¿ıÂ Ú¿ÁÌ· ÁÈ· Ó·
ÛÙËÚ›ÍÂÈ Ù· ·ÓÙÈÎÚÔ˘fiÌÂÓ· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·, ÈÎ·ÓfiÙËÙ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÁÈ· ‰ÈÎ·ÛÙÈÎ¤˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤-
ÛÂÈ˜. £ÂˆÚÔ‡ÛÂ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ì¤ÚÔ˜ ÛÙËÓ ·È‰Â›· ÂÓfi˜ Ó¤Ô˘ ÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÛÙÔÓ ÏfiÁÔ Î·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â fiÙÈ Ë ‰È‰·-
ÛÎ·Ï›· Ú¤ÂÈ Ó· ‚ÔËı¿ÂÈ ÙË Ê‡ÛË, ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· ÌÂ ÙËÓ ¿ÛÎËÛË. ∆· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ‹Ù·Ó: ∞Ï‹ıÂÈ· ‹ ∫·Ù·-
‚¿ÏÏÔÓÙÂ˜ [§fiÁÔÈ], ¶ÂÚ› £ÂÒÓ Î·È AÓÙÈÏÔÁ›·È. °È· ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È ÙÔ Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi ÙˆÓ ·fi„ÂˆÓ ·˘ÙÒÓ,
fiˆ˜ Á›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÙÔÓ Ï·ÙˆÓÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜, ‚Ï. Û¯ÂÙÈÎ¿ ·Ú·Î¿Ùˆ ÛÙ· Û¯fiÏÈ·
ÙË˜ 3Ë˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÛÂÏ. 38.
2 ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË… ÛÔÊÈÛÙ‹˜: Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜, Ì¿ÓÙÂÈ˜, ÌÔ˘ÛÈÎÔ‡˜, Ú·„ˆ-
‰Ô‡˜ Î·È ¿ÏÏÔ˘˜ ÛÔÊÔ‡˜ ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ÛÔÊÈÛÙ¤˜, ÌÈ· ·Ú¿‰ÔÛË ‰ËÏ. ÛÔÊÒÓ ÛÙËÓ ÔÔ›·
ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ˆ˜ ‹Ù·Ó ÙÈÌËÙÈÎfi Ó· ·Ó‹ÎÂÈ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·Ú¤¯ÂÈ ÂÈ‰ÈÎ¤˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ Î·È ÂÎ·›‰Â˘ÛË
ÌÂ ·ÌÔÈ‚‹ (Û˘Ó‹ıˆ˜ ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÁÈ· Î¿ıÂ Ì·ıËÙ‹ ÏËÚÒÓÔÓÙ·Ó 100 ÌÓ·˜, ‰ËÏ. ÂÚ. 30 Â˘ÚÒ). º·›ÓÂÙ·È Ó·
·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÙÔ Â¿ÁÁÂÏÌ· ÂÓfi˜ ÛÔÊÈÛÙ‹ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ·˘Ù‹˜, ·Ú¿ ÙÔ Î·ıÂÛÙÒ˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜,

30 ∫∂º∞§∞πO 2
‰ÂÓ ‹Ù·Ó ¯ˆÚ›˜ ÎÈÓ‰‡ÓÔ˘˜ ‰›ˆÍË˜ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ Û˘ÓÙËÚËÙÈÎÒÓ ÔÏÈÙÒÓ. °ÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ Ù· ÔÓfiÌ·Ù· 26 ÂÚ›Ô˘ ™ÔÊÈ-
ÛÙÒÓ Ô˘ ¤˙ËÛ·Ó ÛÙËÓ ÂÚ›Ô‰Ô ·fi ÙÔ 460 .Ã. - 380 .Ã.. ∞fi ·˘ÙÔ‡˜ ÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ·˘Ùfi ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÎÂ›-
ÌÂÓ· ÙˆÓ ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚˆÓ (¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜, °ÔÚÁ›·˜, ¶Úfi‰ÈÎÔ˜, ∞ÓÙÈÊÒÓ, ∫ÚÈÙ›·˜, §˘ÎfiÊÚˆÓ). µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ G.B.
Kerferd, ∏ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË, ÌÙÊÚ. ¶. º·Ó·Ú¿˜, ÂÎ‰. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1996, ÛÂÏ. 35 Î.ÂÍ.
3 ªÔÚÊÒÓˆ ·ÓıÚÒÔ˘˜: Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Î·È ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜, Ë Î‡ÚÈ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË ·ÚÂ-
¯fiÙ·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÛÂ Ó¤Ô˘˜ Ô˘ Â›¯·Ó Û˘ÌÏËÚÒÛÂÈ ÙË ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ë ÂÎ·›‰Â˘ÛË, ÌÂÙ¿ ÙÔ 14Ô ¤ÙÔ˜
ÙË˜ ËÏÈÎ›·˜ ÙÔ˘˜, ÛÂ ‰ËÌfiÛÈÂ˜ ‰È·Ï¤ÍÂÈ˜ ‹ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÂ ÌÈÎÚfiÙÂÚÂ˜ Ù¿ÍÂÈ˜ (·ÚÁfiÙÂÚ·, ÙÔÓ 4Ô ·È-
ÒÓ· ·ÓÙÈÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎ·Ó ·fi ÙÈ˜ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ¿ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÂ˜ Û¯ÔÏ¤˜ Ô˘ Â›¯·Ó ÌfiÓÈÌ· È‰ÈfiÎÙËÙ· ÎÙ›ÚÈ·, fiˆ˜
Ë ∞Î·‰ËÌ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÙÔ §‡ÎÂÈÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î.¿.). ŒÓ·˜ È‰È·›ÙÂÚÔ˜ Ù‡Ô˜ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ ‹Ù·Ó Ë Â›‰ÂÈ-
ÍÈ˜, ‰ËÏ. ‰È¿ÏÂÍË ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÌÂ ÛÎÔfi ÙËÓ Â›‰ÂÈÍË ÙˆÓ ÈÎ·ÓÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘ ™ÔÊÈÛÙ‹ Ó· ÔÌÈÏÂ› Î·È Ó·
˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÂÈÛÙÈÎ¿ ¤Ó· ı¤Ì·. À‹Ú¯Â Â›ÛË˜ Ë ÚÔÂÙÔÈÌ·ÛÌ¤ÓË ‰È¿ÏÂÍÈ˜ ¿Óˆ ÛÂ ¤Ó· ÚÔÎ·ıÔÚÈÛÌ¤ÓÔ
ı¤Ì·. ªÂÚÈÎ¤˜ ·fi ÙÈ˜ ‰È·Ï¤ÍÂÈ˜ ‹Ù·Ó ÚËÙÔÚÈÎ¤˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜ ¿Óˆ Û’ ¤Ó· ı¤Ì· ·fi ÙË Ì˘ıÔÏÔÁ›·, fiˆ˜ ÙÔ
¤ÚÁÔ ÙÔ˘ °ÔÚÁ›· ∂Ï¤ÓË˜ ∂ÁÎÒÌÈÔÓ. ÕÏÏÂ˜ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó ÌÂ ÙËÓ ÂÍ¿ÛÎËÛË ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÒÓ ÔÌÈÏËÙÒÓ ÛÙ· ‰ÈÎ·ÛÙ‹-
ÚÈ· ‹ ÛÙËÓ ∂ÎÎÏËÛ›· ÙÔ˘ ¢‹ÌÔ˘, ‹Ù·Ó ‰ËÏ. ÚËÙÔÚÈÎ¤˜ ·ÛÎ‹ÛÂÈ˜, ÏfiÁÔ˘ ‰Â›ÁÌ·Ù·, fiˆ˜ Ë Û˘ÏÏÔÁ‹ ∆ÂÙÚ·ÏÔ-
Á›·È ÙÔ˘ ∞ÓÙÈÊÒÓÙ·. ÕÏÏË Ì¤ıÔ‰Ô˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ‹Ù·Ó Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ ÙË˜ ÂÚˆÙ·fiÎÚÈ-
ÛË˜, Ë ÔÔ›· Ê·Ó¤ÚˆÓÂ ÙËÓ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· Ó· ÌÈÏ¿ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÌÂ Û˘ÓÙÔÌ›·. ∏ Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·˘Ù‹ ÙË˜ ‚Ú·¯˘ÏÔÁ›·˜, Ô˘
ÂÊ¿ÚÌÔÛÂ ÚÒÙÔ˜ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜, Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Û˘˙‹ÙËÛË˜ ÌÂ ÂÚˆÙ·ÔÎÚ›ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË.
√È ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ·Ó·Ï¿Ì‚·Ó·Ó Ó· ‰È‰¿ÍÔ˘Ó ÛÂ Ó¤Ô˘˜ ÌÈ· ÔÈÎÈÏ›· Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ, Î˘Ú›ˆ˜ ı¤Ì·Ù· ıÚËÛÎÂ›·˜, ÏÔ-
ÁÔÙÂ¯Ó›·˜, ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÛÙË ÚËÙÔÚÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË (‚Ï. Û¯ÂÙÈÎ¿ G.B. Kerferd, ∏
ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË, fi.., ÎÂÊ. 4 Î·È 5).

1 ∏ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ: Ë Â¯ıÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ¤¯ÂÈ
ÂÎ‰ËÏˆıÂ› ÛÂ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘, fiˆ˜ ÛÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ÙÔÓ ™ÔÊÈÛÙ‹, ÙÔÓ °ÔÚÁ›·, ÙÔÓ £Â·›ÙËÙÔ.
™ÙÔÓ ™ÔÊÈÛÙ‹ Û˘˙ËÙÔ‡ÓÙ·È ‰È·‰Ô¯ÈÎ¿ ÂÙ¿ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ› ÔÚÈÛÌÔ› ÙÔ˘ ÛÔÊÈÛÙ‹, Ô˘ fiÏÔÈ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ÌÂÈˆÙÈÎÔ›.
√È ÔÚÈÛÌÔ› ·˘ÙÔ› ‰›ÓÔ˘Ó ÂÚÈÁÚ·Ê¤˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ Î·È ·Ú¿ÏÏËÏ· ÂÎÊÚ¿˙Ô˘Ó ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÏÂ˘Ú¤˜ ÙË˜ ÛÔ-
ÊÈÛÙÈÎ‹˜ Î›ÓËÛË˜. ∫·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÔÚÈÛÌÔ‡˜ ·˘ÙÔ‡˜, Ô ÛÔÊÈÛÙ‹˜ Â›Ó·È: (1) ÏËÚˆÌ¤ÓÔ˜ Î˘ÓËÁfi˜ ÏÔ‡ÛÈˆÓ Ó¤ˆÓØ
(2) Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ Ô˘Ï¿ «·ÚÂÙ‹», ‰ËÏ. Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ ÂÌÔÚÂ‡ÂÙ·È ÙË Ì¿ıËÛËØ 3) Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ ÙËÓ Ô˘Ï¿ ÏÈ·-
ÓÈÎÒ˜ ÛÂ ÌÈÎÚ¤˜ ÔÛfiÙËÙÂ˜Ø (4) Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ Ô˘Ï¿ ·Á·ı¿, Ù· ÔÔ›· Ô ›‰ÈÔ˜ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÛÎÂ˘¿ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Â-
Ï¿ÙÂ˜ ÙÔ˘. ∫·Ù¿ ÌÈ· ¿ÏÏË ¿Ô„Ë, (5) Ô ÛÔÊÈÛÙ‹˜ Â›Ó·È Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ ÂÌÏ¤ÎÂÙ·È Û˘ÓÂ¯Ò˜ ÛÂ ‰È·Ì¿¯Â˜ ÙÔ˘ Â›-
‰Ô˘˜ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÂÚÈÛÙÈÎ‹, Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ·ÌÂ›‚ÂÙ·È ·fi ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È ÛˆÛÙfi Î·È
ÙÈ fi¯ÈØ (6) ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Â›ÛË˜ ¤Ó· Â›‰Ô˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ¤ÏÂÁ¯Ô˜, Î·È Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÂ ¤Ó· Â›‰Ô˜
ÏÂÎÙÈÎ‹˜ ÂÍ¤Ù·ÛË˜, Ô˘ ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÌÂ ÙÔ Ó· Î·ı·›ÚÂÈ ÙËÓ „˘¯‹ ·fi ÙËÓ ÎÂÓÔ‰ÔÍ›· ÙË˜ ÛÔÊ›·˜Ø (7) ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜
ÙÔ˘ ‰È·ÏfiÁÔ˘ Ô ÛÔÊÈÛÙ‹˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ˆ˜ ·Ú·¯·Ú¿ÎÙË˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ·‰·Ò˜ ÛÎ·ÚÒÓÂÈ
·ÓÙÈÏÔÁ›Â˜ Î·È ‚·Û›˙ÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÙÈ˜ ÁÓÒÌÂ˜ ·Ú¿ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·. √È ™ÔÊÈ-
ÛÙ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ‹ıËÎ·Ó ÁÈ· ÙÔÓ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙˆÓ Î·ıÈÂÚˆÌ¤ÓˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ. ∫·ÙË-
ÁÔÚ‹ıËÎ·Ó Â›ÛË˜ ÁÈ· ÙÈ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙË ıÚËÛÎÂ›·, ·ÏÏ¿ Î·È ÂÂÈ‰‹ ·Ó·˙ËÙÔ‡Û·Ó
ÙÔÓ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ ÏfiÁÔ, ÙÔ ÂÈ¯Â›ÚËÌ·, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· Â›ÛÔ˘Ó ÁÈ· ·ÓÙÈÎÚÔ˘fiÌÂÓÂ˜ ·ÍÈÒÛÂÈ˜ Î·È ÁÈ· ·ÓÙ›ıÂ-
ÙÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜. ™˘¯Ó¿ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ıÂˆÚ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘Á¯ÚfiÓÔ˘˜ ÙÔ˘ ˆ˜ Ì¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ Î›ÓËÛË˜,
·Ú¿ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ Ï·ÙˆÓÈÎÔ‡˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˘˜ Ó· ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÙÈ˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ ÙˆÓ ÛÔ-
ÊÈÛÙÒÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, °ÔÚÁ›·, ¶Úfi‰ÈÎÔ˘, π›·, £Ú·Û‡Ì·¯Ô˘. ªÈ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ fiÌˆ˜ ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË
Î·È ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ÚÒÙÔ˜ ıÂÒÚËÛÂ ˆ˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Â›Ó·È ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ·
ÁÓÒÛË (ıÂˆÚËÙÈÎ‹), ÂÓÒ ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ¤Ï·‚·Ó ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ˆ˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ (Ú·ÎÙÈÎ‹).
™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÈ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜, ·˘Ù¤˜ Â›¯·Ó Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ÂÚÈÛÙÈÎ‹ ‹ ‰È·ÏÂ-
ÎÙÈÎ‹, ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙÈÏÔÁÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ÂÏÂÁÎÙÈÎ‹.

∏ ÂÚÈÛÙÈÎ‹ (·fi ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi ¤ÚÈ˜, Ô˘ ÛËÌ·›ÓÂÈ ·ÁÒÓ, ‰È·Ì¿¯Ë) ‹Ù·Ó, Î·Ù¿ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›
Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÙÔÓ fiÚÔ, «ÂÈ‰›ˆÍË Ó›ÎË˜ ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË», ·ÏÏ¿ Î·È Ë Ù¤¯ÓË Ô˘ Î·ÏÏÈÂÚÁÂ› Î·È ·Ú¤¯ÂÈ Î·Ù¿ÏÏËÏ·
Ì¤Û· Î·È ÙÂ¯Ó¿ÛÌ·Ù· ÁÈ· ÙÔÓ ÛÎÔfi ·˘Ùfi. ∂ÚÁ·ÏÂ›· ÙË˜ ÂÚÈÛÙÈÎ‹˜ Â›Ó·È Ù· ÛÔÊ›ÛÌ·Ù·, ‰ÈÊÔÚÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÂÎÊÚ¿-
ÛÂÈ˜ Î.¿. ∏ ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹, fiÚÔ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, Â›Ó·È ÌÈ· Ì¤ıÔ‰Ô˜ ÙË˜ ˘fiıÂÛË˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÌÈ· ‰È·‰È-
Î·Û›· ÙË˜ Û‡ÓıÂÛË˜ Î·È ÙË˜ ‰È·›ÚÂÛË˜. ∏ Ï¤ÍË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Î·È ÙÔ Ú‹Ì· ‰È·Ï¤ÁÔÌ·È Î·È ÁÈ· ÙÔÓ
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÛËÌ·›ÓÂÈ «Û˘˙ËÙÒ ÌÂ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ÙË˜ ÂÚˆÙ·fiÎÚÈÛË˜». ∏ ÂÚÈÛÙÈÎ‹ ‹ ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô˜ ‹Ù·Ó ÌÈ·
ÙÂ¯ÓÈÎ‹ ‰È·ÏfiÁÔ˘, ¤Ó· Â›‰Ô˜ ÏÔÁÈÎ‹˜ ÌÔÓÔÌ·¯›·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ Î¿ÔÈÔÓ Ô˘ ÚˆÙÔ‡ÛÂ Î·È ÛÂ Î¿ÔÈÔÓ Ô˘ ··-
ÓÙÔ‡ÛÂ. ∏ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÂÎÂ›ÓÔ˘ Ô˘ ÚˆÙ¿ Â›Ó·È, Ì¤Û· ·fi Î·Ù¿ÏÏËÏÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜, Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ Û¯Â‰È·ÛÌ¤Ó·
ÙÔÓ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹ ÙÔ˘ ÛÂ Ù¤ÙÔÈÂ˜ ıÂÙÈÎ¤˜ ‹ ·ÚÓËÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜, ÒÛÙÂ Ó· Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ ÛÂ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË ÌÂ fiÛ·
˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â ÛÙËÓ ·Ú¯‹. ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ÚˆÙ¿ ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ ·Ó·›ÚÂÛË ÙË˜ ı¤ÛË˜ ÙÔ˘ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹ ÙÔ˘, ·Îfi-
ÌË Î·È ·Ó Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ‹. √ ¤ÏÂÁ¯Ô˜ ·ÛÎÂ›Ù·È ÁÈ· Ó· ·ÔÎ·Ï‡„ÂÈ ÏÔÁÈÎ¿ ÎÂÓ¿, ·ÓÙÈÊ¿ÛÂÈ˜, ·Ú·ÏÔÁÈÛÌÔ‡˜
ÂÎÂ›ÓÔ˘ Ô˘ ··ÓÙ¿. ∂›Ó·È Ì¤ıÔ‰Ô˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ (‚Ï. ÎÂÊ. 3). ∏ ·ÓÙÈÏÔÁÈÎ‹, ÙÂ-
¯ÓÈÎfi˜ fiÚÔ˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, Â›Ó·È Ì¤ıÔ‰Ô˜ ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· ·ÓÙÈı¤ÙÂÈ Î·ÓÂ›˜ ¤Ó·Ó ÏfiÁÔ, ‰ËÏ. ¤Ó·
ÂÈ¯Â›ÚËÌ·, Û’ ¤Ó· ¿ÏÏÔ Â›ÙÂ ·ÓÙÈıÂÙÈÎ¿ Â›ÙÂ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎ¿ (µÏ. G.B. Kerferd, ∏ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË, fi.., ÎÂÊ. 6Ô ,
Î·È £. µ¤ÈÎÔ˜, º‡ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·, ∞fi ÙÔÓ £·Ï‹ ˆ˜ ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË, ÂÎ‰. ™Ì›ÏË, ∞ı‹Ó·, 1991, ÎÂÊ. 8).
2 ∏ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË: Ë ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙË ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î·È ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ (™ÔÊÈÛÙÈÎÔ›
h∂ÏÂÁ¯ÔÈ, 165a 22-23 Î·È ª.Ù.Ê., °’, 1004b 25 Î. ÂÍ.) Î˘ÚÈ·Ú¯Â› ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, È‰›ˆ˜ ÌÂÙ¿ ÙËÓ
ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ∂Á¤ÏÔ˘. ∫·Ù·ÎÚ›ÓÂÙ·È Ô ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ, ÂÂÈ‰‹ ·˘ÙÔ› ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È
ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ˆ˜ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ¤˜ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜ ÛÔ‚·Ú¤˜ ÁÈ· ı¤Ì·Ù· ËıÈÎ¿. ¶ÔÏÏÔ› ÌÂÏÂ-
ÙËÙ¤˜ ÙË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ Ô ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÙÔ ‰›Î·ÈÔ Î·È ÙÔ ¿‰ÈÎÔ ÌÔÚÔ‡Û·Ó
Ó· Î·ıÔÚÈÛÙÔ‡Ó ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ¿, Û‹Ì·ÈÓÂ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ fiÙÈ ˘ÔÛÎ¿ÙÂÈ ÙÔ Î‡ÚÔ˜ ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ ·ÍÈÒÓ. øÛÙfiÛÔ, ÔÈ
ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ 20Ô‡ ·ÈÒÓ· ÂÈÛËÌ·›ÓÔ˘Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔÓ ÎÚÈÙÈÎfi Î·È ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi ÙÚfiÔ ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜
ıÂˆÚÔ‡Ó ÂÁÎ˘ÎÏÔ·È‰ÈÛÙ¤˜ ‹ ‰È·ÊˆÙÈÛÙ¤˜ ·ÏÏ¿ Î·È ·ÓıÚˆÈÛÙ¤˜, ·ÊÔ‡ ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· ÂÚÌËÓÂ‡ÛÔ˘Ó ÙÔÓ
¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙÈ˜ ·Í›Â˜ ÙÔ˘, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·Ú·‚Ï¤Ô˘Ó ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ‹Ù·Ó ÚÒÙÈÛÙ· ‰¿ÛÎ·ÏÔÈ ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜
Î·È ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Ù¤¯ÓË˜ Ô˘ ÌÂ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘˜ ÂÁÎ·ÈÓ›·Û·Ó ÙË Û˘˙‹ÙËÛË Î‡ÚÈˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏË-
Ì¿ÙˆÓ Ù· ÔÔ›· Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·Ó ÌÂ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ (G.B. Kerferd,
fi.., ÎÂÊ. 1Ô).
3 ºÈÏÔÛÔÊ›·: ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· ÙˆÓ ÔÚÈÛÌÒÓ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î˘ÚÈ·Ú¯Â› ÂÎÂ›ÓÔ˜ Ô˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ÂÙ˘ÌÔÏÔÁÈÎfi˜
‹ ÔÓÔÌ·ÙÈÎfi˜. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ·˘Ùfi, Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ ·Á¿Ë ÁÈ· ÙË «ÛÔÊ›·», fiÚÔ˜ Ô˘ ÁÈ·
ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ··ÓÙ¿ ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ (πÏÈ¿‰·, O 410) Î·È ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ÂÈ‰ÂÍÈfiÙËÙ· ÛÙË ÁÓÒÛË. O fiÚÔ˜ ÊÈÏÔÛÔ-
Ê›· ÌÂ ·˘Ù‹ ÙË ÛËÌ·Û›· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÎÂ ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ·fi ÙÔÓ ¶˘ı·ÁfiÚ· Î·È ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎÂ ÙÔÓ 5Ô ·È.
.Ã. ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹, fiÙ·Ó Ë ∞ı‹Ó· ·¤ÎÙËÛÂ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ˘ÂÚÔ¯‹, ‰ËÏ·‰‹ fiÙ·Ó Ô ™ÔÊÔ-
ÎÏ‹˜, Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜, Ô ∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓÂ˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛ·Ó «ÙÔ ÃÚ˘Ûfi ·ÈÒÓ·» Î·ıÒ˜ Î·È
ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ Û˘Ó¤‚·Ï·Ó ÛÂ ÌÈ· È‰È·›ÙÂÚË ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË. O ∏Úfi‰ÔÙÔ˜ ÛÙËÓ πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ (π, 30) ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ-
Â› ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿ ÙÔ Ú‹Ì· ÊÈÏÔÛÔÊÒ ÌÂ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ‡ «ÂÍÂÙ¿˙ˆ, ·Ú·ÙËÚÒ ÚÔÛÂÎÙÈÎ¿», fiÙ·Ó ÔÌÈÏÂ› ÁÈ·
ÙÔÓ ™fiÏˆÓ· Î·È ÙÔ˘˜ ∂Ù¿ ™ÔÊÔ‡˜. OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› Î·ıfiÚÈ˙·Ó ÙË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜ ÌÂ ÙÔ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi
ÈÛÙÔÚ›·, ‰ËÏ·‰‹ ¤ÚÂ˘Ó· Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· Î·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ Î¿ÔÈÔÓ Î·Ïfi ÎÚÈÙ‹ ÛÂ ı¤Ì·Ù· Î·ıËÌÂÚÈÓ¿. O ¶˘ı·Áfi-
Ú·˜ Â›Â ˆ˜ ÌfiÓÔ ÛÙÔ ıÂfi ·Ó‹ÎÂÈ Ô ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ «ÛÔÊÔ‡» Î·È ˆ˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Â›Ó·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô
«ÛÔÊ›·Ó ·Û·˙fiÌÂÓÔ˜» (¢ÈÔÁ¤ÓË˜ §·¤ÚÙÈÔ˜, ∞,12). ∫·Ù¿ ÙÔÓ ¶˘ı·ÁfiÚ·, fiÛÔÈ ÚÔÛ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ·ıÏËÙÈ-
ÎÔ‡˜ ·ÁÒÓÂ˜ ˆ˜ ıÂ·Ù¤˜ ‰ÂÓ ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ô‡ÙÂ ÁÈ· ÙË ‰fiÍ· Ô‡ÙÂ ÁÈ· ÙÔ Î¤Ú‰Ô˜, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÔ ÁÈ· Ó· ·Ú·ÙËÚ‹ÛÔ˘Ó,
«Ó· ‰Ô˘Ó» Î·È Ó· ¯·ÚÔ‡Ó ÙÔ ı¤·Ì·. ∆¤ÙÔÈÔÈ Â›Ó·È ÔÈ «ÛÔÊÔ›». ¢ÂÓ ÙÔ˘˜ Û˘ÁÎÈÓÔ‡Ó ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ Î·È ˘ÏÈÎ¤˜ ˆÊ¤-
ÏÂÈÂ˜, ÁÈ·Ù› ı¤ÏÔ˘Ó Ó· Â›Ó·È ıÂˆÚÔ› ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘. ŒÙÛÈ Î·È ÛÙË ˙ˆ‹, ÔÈ ‰Ô˘ÏÔÚÂÂ›˜ Â›Ó·È Î˘ÓËÁÔ› ÙË˜ ‰fiÍ·˜
Î·È ÙË˜ ÏÂÔÓÂÍ›·˜, ÂÓÒ ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ Â›Ó·È ıËÚÂ˘Ù¤˜ ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜ (¢ÈÔÁ. §·¤ÚÙÈÔ˜, ∏, 8). ∆ËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘
ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ Î·È Ô ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ (535-475 .Ã.) ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·˜ fiÙÈ «ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ¿ÓÙÚÂ˜ Ú¤ÂÈ Ó·
Â›Ó·È ÁÓÒÛÙÂ˜ ¿Ú· ÔÏÏÒÓ» Î·È fiÙÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Â›Ó·È Eς φιλε* τ% σοφ)ν (D-K 12, B 35). ™ÙÔÓ £Ô˘Î˘‰›‰Ë (µ

32 ∫∂º∞§∞πO 2
40) ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÙÔ Ú‹Ì· ÊÈÏÔÛÔÊÒ Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ÛÙË ÁÓˆÛÙ‹ ÊÚ¿ÛË ·fi ÙÔÓ ∂ÈÙ¿ÊÈÔ ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹ φιλο-
καλοHµεν µετ’ ε!τελε,ας κα φιλοσοφοHµεν Gνευ µαλακ,ας (ÌÙÊÚ. ·Á·Ô‡ÌÂ ÙÔ ˆÚ·›Ô ÌÂ ·ÏfiÙËÙ· Î·È
Î·ÏÏÈÂÚÁÔ‡ÌÂ ÙÔ ÓÂ‡Ì· Ì·˜ ¯ˆÚ›˜ Ì·Ïı·ÎfiÙËÙ·).
4 ™ÔÊ›·: Ë Ï¤ÍË ÛÔÊ›·, ÁÓˆÛÙ‹ ÛÙÔÓ ŸÌËÚÔ, ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ÛÂ ÌÈ· ÔÚÈÛÌ¤ÓË ÌfiÓÔ Î·ÙË-
ÁÔÚ›· ·ÓıÚÒˆÓ, ·ÏÏ¿ ·Ô‰›‰ÂÙ·È, .¯., Î·È ÛÂ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÔ‡˜ ËÁ¤ÙÂ˜, ÚÔÊ‹ÙÂ˜ Î.Ï. Î·È Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ
ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÁÓÒÛË, ‰‡Ó·ÌË ‹ ÈÎ·ÓfiÙËÙ·, ÂÏÂ˘ıÂÚ›·, ·ÚÂÙ‹ Î·È ·Á¿Ë. ™ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ Ë Ï¤ÍË ÛÔÊ›· ÛËÌ·›-
ÓÂÈ Ù¤¯ÓË Î·È Â¿ÁÁÂÏÌ·. O ÛÔÊÈÛÙ‹˜ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜ Â›¯Â ˙ËÙ‹ÛÂÈ Ó· ¯·Ú·¯ÙÂ› ÛÙÔÓ Ù¿ÊÔ ÙÔ˘ Ë ÊÚ¿ÛË: Χαλ-
κηδν πατρ,ς, τχνη δ σοφ,η. °È· ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Ë ÛÔÊ›· ÂÍÈÛÒÓÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ÓÔ˘, ÙË˜ ÏÔÁÈ-
Î‹˜, Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯Â Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÓÔ˘ÚÁ›· Î·È ÙËÓ ÙÂ¯ÓÔÏÔÁÈÎ‹ ˘ÂÚÔ¯‹, ·ÏÏ¿ ‹Ù·Ó ÎÔÓÙ‡ÙÂÚ·
ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË.
∏ Ï¤ÍË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ¤¯ÂÈ ·ÁÎÔÛÌÈÔÔÈËıÂ›, fiˆ˜ Î·È Ë Ï¤ÍË ÛÔÊÈÛÙ‹˜. ™ÙÈ˜ Â˘Úˆ·˚Î¤˜ ÁÏÒÛÛÂ˜ ¤¯Ô˘Ó
ÂÈÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ï¤ÍÂÈ˜ Ô˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙË Ï¤ÍË ÛÔÊÈÛÙ‹˜ Î·È Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙË˜ (Ï.¯. ·ÁÁÏÈÎ‹
ÁÏÒÛÛ·: sophism: fallacious argument, sophisticate: corrupt, adultarate, but also refine and educate). K·Ù¿
ÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË §·¤ÚÙÈÔ (3Ô˜ ·È. Ì.Ã.) ÌÂ ÙË Ï¤ÍË ÛÔÊÈÛÙ‹˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÈ˙·Ó ÔÈ ·Ï·ÈÔ› ÙÔ˘˜ ÛÔÊÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜,
ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ Ì¿ÓÙÂÈ˜.
5 ª‡ıÔÈ ÁÈ· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· (·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙË˜ ÂÈÎfiÓ·˜ «™˘ÎÔÊ·ÓÙ›·»): ÙÔ ÈÔ Î·›ÚÈÔ ÂÚÒÙËÌ· ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ
ÙË ÁÓÒÛË Â›Ó·È ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÁÈ· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, ·Ó ˘¿Ú¯ÂÈ ‹ ·Ó ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ÛÎÈ¿ Ô˘ Ì¿Ù·È· Î˘ÓËÁÔ‡Ó
ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ‹ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÌÂ Ù· ÔÔ›· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ ÙÔ ÛˆÛÙfi (·ÏËıÈÓfi) ·fi ÙÔ Ï¿-
ıÔ˜. ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ˘˜ Ì‡ıÔ˘˜ ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜, Ô £ÂfiÊÈÏÔ˜ µ¤ÈÎÔ˜ Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ: «À¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ·ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜ Ì‡-
ıÔ˜ Ô˘ Ï¤ÂÈ fiÙÈ Ë ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È ÔÏÔÊ¿ÓÂÚË ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ: ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È Á˘ÌÓ‹ ÎÈ fiÔÈÔ˜ ¤¯ÂÈ Ì¿ÙÈ Î·ı·Úfi Î·È
ÓÔ˘ Í‡ÓÈÔ ÙË ‚Ï¤ÂÈ Ê·ÓÂÚ‹ ÌÚÔÛÙ¿ ÙÔ˘. ∂ÎÂ›ÓÔ Ô˘ ‰ÂÓ ÂÍËÁÂ› ·˘Ùfi˜ Ô Ì‡ıÔ˜ Â›Ó·È Ò˜ ÂÍËÁÂ›Ù·È Ë
Ï¿ÓË. ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ¤Ó·˜ ··ÈÛÈfi‰ÔÍÔ˜ Ì‡ıÔ˜ Ï¤ÂÈ fiÙÈ Ë ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È ÎÚ˘ÌÌ¤ÓË Î·È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ „¿¯ÓÔ˘Ó
ÛÙ· Ù˘ÊÏ¿ Ó· ÙË ‚ÚÔ˘Ó… O Ì‡ıÔ˜ ÂÍËÁÂ› ˆ˜ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ‰Â Ì·˜ ·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· ‰Ô‡ÌÂ ÙËÓ
·Ï‹ıÂÈ·, Ù· Â›‰ˆÏ· Î·È Ù· ¿ıË, ÙÈ˜ ÚÔÎ·Ù·Ï‹„ÂÈ˜ Î·È Ù· È‰ÂÔÏÔÁ‹Ì·Ù·». ∫·Ù’ ·˘ÙfiÓ Ë ·Ï‹ıÂÈ· Â›Ó·È
ÎÚ˘ÌÌ¤ÓË ÛÙÔ ÛÎÔÙ¿‰È ÙË˜ Ï‹ıË˜ ÂÂÈ‰‹ Ù· ¿ıË, ÔÈ ÚÔÎ·Ù·Ï‹„ÂÈ˜, ÔÈ Ï¿ÓÂ˜, Ù· È‰ÂÔÏÔÁ‹Ì·Ù· ‰ÂÓ ÙËÓ
·Ê‹ÓÔ˘Ó Ó· Ê·ÓÂ› (£. µ¤ÈÎÔ˜, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÂÎ‰. £ÂÌ¤ÏÈÔ, ∞ı‹Ó· 1989, ÛÂÏ. 53-54).
∂¡O∆∏∆∞ 2
∏ ÚËÙÔÚÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÔ ÂÁÎÒÌÈÔ, ÌÈ· ÌÔÚÊ‹ ÚËÙÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ Ô˘ ‹Ù·Ó È‰È·›ÙÂÚ· ‰È·‰Â‰ÔÌ¤ÓË ÛÙËÓ ·Ú-
¯·ÈfiÙËÙ·.
ñ ¡· ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÙË Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙÔ˘ °ÔÚÁ›· ÛÙËÓ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· Î·È ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ Î·È ÙÔ˘
ÂÈÛÙÈÎÔ‡ ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜.
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙË˜ ÂÈıÔ‡˜ ÛÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË ÙË˜ ·ÓıÚÒÈ-
ÓË˜ ÁÓÒÌË˜, ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙÈ˜ Û‡Á¯ÚÔÓÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÙË˜ ÂÈıÔ‡˜.
K)σµος π)λει µν ε!ανδρ,α, σ@µατι δ κλλος, ψυχS( δ σοφ,α, πργµατι δ #ρετ>, λ)γTω δ #λ>θεια7
τI δ &ναντ,α το+των #κοσµ,α. Gνδρα δ κα γυνα*κα κα λ)γον κα Bργον κα π)λιν κα πρAγµα χρ

τ% µν Gξιον &πα,νου &πα,νTω τιµ5Aν, τT" δ #ναξ,Tω µ"µον &πιθε*ναι7[…] U γIρ T+χης βουλ>µασι κα
θε"ν βουλε+µασι κα Aνγκης ψηφ,σµασιν Bπραξεν W Bπραξεν, U β,5α Xρπασθε*σα, U λ)γοις πει-
σθε*σα, «U Zψει &ρασθε*σα»[...] εD δ λ)γος ? πε,σας κα τ ν ψυχ ν #πατ>σας, ο!δ πρ%ς τοHτο χα-
λεπ%ν #πολογ>σασθαι κα τ ν αDτ,αν #πολ+σασθαι \δε. λ)γος δυνστης µγας &στ,ν, Mς σµικροττTω
σ@µατι κα #φανεσττTω θει)τατα Bργα #ποτελε*7 δ+ναται γIρ κα φ)βον παHσαι κα λ+πην #φελε*ν
κα χαρIν &νεργσασθαι κα Bλεον &παυξ(σαι [...] Eσοι δ Eσους περ Eσων κα Bπεισαν κα πε,θουσι
δ ψευδ( λ)γον πλσαντες[...] τ,ς ο4ν αDτ,α κωλ+ει κα τ ν 0Eλνην νοµ,σαι &λθε*ν ?µο,ως Gκουσαν
ο4σαν ]σπερ εD βιατ>ρων β,5α ^ρπσθη; ^ γIρ τ(ς πειθοHς `ξις, κα,τοι εD #νγκης εδος Bχει µν οa,
τ ν δ δ+ναµιν τ ν α!τ ν Bχει. (Γοργας, 0Eλνης Eγκ@µιον, 1, 6-8 και 11-12)

∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ·fi ÙÔ: H ∞Ú¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹. ∆· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, ÌÙÊÚ. N.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰.
°ÓÒÛË, 2Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 1991. XÚ‹ÛÈÌÔ Â›Ó·È ÙÔ ‚È‚Ï›Ô T. ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡ÏÔ˘–B·Ï·Ï¿, °ÔÚÁ›·˜, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿-
ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ·, ÂÎ‰. Z‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 1999.
TÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÚËÙÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ ÙÔ˘ °ÔÚÁ›·. H ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· ÂÈÎÂÓÙÚˆıÂ› ÛÙÔ˘˜
ÂÍ‹˜ ¿ÍÔÓÂ˜:
– ™ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔ EÁÎÒÌÈÔÓ, ÌÔÚÊ‹ ÚËÙÔÚÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘, Î·È ÙËÓ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÛÙÔ ¶ÚÔÔ›ÌÈÔ
·˘ÙÔ‡ ·ÚÂÙÒÓ Î·È È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÚÔÛÒˆÓ ‹ fiÏÂˆÓ.
– AÓ¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ °ÔÚÁ›· ÁÈ· ÙËÓ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË ÙË˜ ·ıˆfiÙËÙ·˜ ÙË˜ EÏ¤ÓË˜.
– AÍÈÔÏfiÁËÛË ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ Î·È Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙË ‰‡Ó·ÌË Ô˘ ¤¯ÂÈ Ô ÚËÙÔÚÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ Î·È ÂÎÌ¿-
ıËÛË ÙˆÓ ÙÂ¯ÓÈÎÒÓ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›.
∞ÊfiÚÌËÛË. ªÔÚÂ› Ó· Á›ÓÂÈ:
1. MÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙËÓ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ·Ê›Û·, Á›ÓÂÙ·È Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·Á‹ ÙË˜ ˆÚ·›·˜ EÏ¤ÓË˜, ÂÓfi˜ Ì˘ıÈ-
ÎÔ‡ ÚÔÛÒÔ˘. ™‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È ÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ· ÙÔ˘ °ÔÚÁ›· Ó· ˘ÂÚ·Û›ÛÂÈ ¤Ó· ÛËÌ·ÓÙÈÎfi
ÚfiÛˆÔ ÙÔ˘ ÔÌËÚÈÎÔ‡ ¤Ô˘˜. EÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ¿:
2. MÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ·Ó·Û‡ÚÔ˘ÌÂ ÁÓÒÛÂÈ˜ Î·È ÌÓ‹ÌÂ˜ ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ·fi ÙËÓ IÏÈ¿‰· ÙÔ˘ OÌ‹ÚÔ˘ ‹ ÙËÓ ÙÚ·Áˆ‰›·
ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë EÏ¤ÓË, ¤ÚÁÔ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‹‰Ë ‰È‰·¯ıÂ›.
TÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô Ì·ıËÙ‹˜ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ‹‰Ë ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ Â›‰Ë ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›·˜, ¤Ô˜ Î·È ‰Ú¿Ì·, Î·È fiÙÈ ı·
ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ¤Ó· ÙÚ›ÙÔ (ÚËÙÔÚÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜) Â›Ó·È ·ÚÎÂÙfi ÂÚ¤ıÈÛÌ· ÁÈ· ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹. ∞ÎÔÏÔ˘ıÂ› Ë
·Ó¿Ï˘ÛË – Û‡ÓıÂÛË ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔ˘˜ Î‡ÚÈÔ˘˜ ¿ÍÔÓÂ˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÙÂıÂ›.
∞Ó·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË: ∑ËÙÂ›Ù·È ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· Û˘ÓÔ„›ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ ıÂÌ·ÙÈÎfi Î¤ÓÙÚÔ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜
Î·È Ó· ÂÂÎÙÂ›ÓÔ˘Ó ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.

EÚÒÙËÛË 1Ë: ÂÂÈ‰‹ ı¤ÏÂÈ Â˘ı‡˜ ÂÍ·Ú¯‹˜ Ó· ÚÔÎ·Ï¤ÛÂÈ ÙËÓ Â‡ÓÔÈ· Î·È ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ· ÙˆÓ ·ÎÚÔ·ÙÒÓ. BÏ.
Û¯fiÏÈ· 2 Î·È 3, BÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 43 Î·È BÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 34, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ ÛÎÔfi ÙÔ˘ ÂÁÎˆÌ›Ô˘ (¤·ÈÓÔ˜).
EÚÒÙËÛË 2Ë: ‚Ï. Û¯. 5, BÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 43 Î·È BÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 34, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· (Î·Ù·ÁÚ·Ê‹
ÙÂÛÛ¿ÚˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ).
EÚÒÙËÛË 3Ë: ÌÔÚÂ› Ó· Â›Ó·È ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·fi ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÎfi ÏfiÁÔ, ÙË ‰È·Ê‹ÌÈÛË Î.¿.
EÚÒÙËÛË 4Ë: Ó· Á›ÓÂÈ ¯Ú‹ÛË ÏÂÍÈÎÔ‡.
EÚÒÙËÛË 5Ë: Ë ÚËÙÔÚÈÎ‹ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ¿ÛÎËÛË ÛÙÔÓ ÁÚ·Ùfi Î·È ÚÔÊÔÚÈÎfi ÏfiÁÔ ÁÈ· ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ÙË˜ ÈÎ·Ófi-
ÙËÙ·˜ Â‡ÚÂÛË˜ Î·È ·Ó¿Ù˘ÍË˜ ÂÈÛÙÈÎÒÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ.

34 ∫∂º∞§∞πO 2
∫·Ù¿ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, ÌÔÚÂ› Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÂ› ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ ∂Ï¤ÓË˜ ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë, Ë ‰È‰·ÛÎ·Ï›·
ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ ¤¯ÂÈ ÚÔËÁËıÂ›. ¡· Á›ÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ı¤Ì· ÙˆÓ ÚËÙÔÚÈÎÒÓ ·ÓÙÈ‰ÈÎÈÒÓ Ô˘ ı˘Ì›˙Ô˘Ó ‰ÈÎ·ÛÙÈÎfi
·ÁÒÓ·, ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô ∂˘ÚÈ›‰Ë˜ (ÛÙ›¯ÔÈ 951-1137). ∂›ÛË˜, Ó· Á›ÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ÂÎÙÂÙ·Ì¤ÓÔ
ÌÔÓfiÏÔÁÔ ÙË˜ ∂Ï¤ÓË˜ (291-345) – ÙÂ¯ÓÈÎ‹ Ô˘ ÂÊ·ÚÌfiÛÙËÎÂ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜, fiÔ˘ ÌÂ ÚËÙÔÚÈÎfi ·˘-
ÙÔÛ·ÚÎ·ÛÌfi Ë ∂Ï¤ÓË ·Ó·ÙÚ¤¯ÂÈ ÌÂ ÙË ÛÎ¤„Ë ÙË˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙË˜. OÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÊÔÚ¤˜ Ë ∂Ï¤ÓË ÌÈÏ¿ÂÈ ÌÂ ÛÔÊÈÛÙÈ-
Îfi ÙÚfiÔ Î·È Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë ÌÂ ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘. ∂›ÛË˜, ÌÔÚÔ‡Ó Ó·
·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·˜, fiˆ˜, Ï.¯., ÙÔ˘ °. ƒ›ÙÛÔ˘, ÙÔ˘ °. ™ÂÊ¤ÚË Î·È ÙÔ˘ ∫.
∫·‚¿ÊË, Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÛËÌÂ›Ô ·Ó·ÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘˜ ÙËÓ ∂Ï¤ÓË ‹ ÙË ÚËÙÔÚÈÎ‹. ªÔÚÂ› Ó· Á›ÓÂÈ, Â›ÛË˜, ·ÍÈÔÔ›Ë-
ÛË ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ıÂÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÙËÓ «∂Ï¤ÓË ÙË˜ ∆ÚÔ›·˜». ™Ùfi¯Ô˜ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ ·˘ÙÒÓ, Ô˘ ·-
Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ BÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, Â›Ó·È Ó· Î·Ù·‰Â›ÍÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Û˘Ì‚ÔÏÈÛÌÔ‡˜ Î·È ÙÈ˜ ¯Ú‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÚÔÛÒÔ˘
ÙË˜ ∂Ï¤ÓË˜, Î·ıÒ˜ Î·È ÙË ‰È·¯ÚÔÓÈÎ‹ ÔÏÏ·Ï‹ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ Ì‡ıÔ˘ ÙË˜. ∆Ô ÚfiÛˆÔ ÙË˜ ∂Ï¤ÓË˜ ·ÔÙÂÏÂ›
ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË ÂÓfi˜ Ì‡ıÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÓÛˆÌ·ÙÒÓÂÈ Û˘Ì‚ÔÏÈÎ¤˜ ÌÔÚÊ¤˜ Î·È ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈÎÔÓÈÛÙÈÎ‹ Û‡ÏÏË-
„Ë ÌÈ·˜ Á˘Ó·ÈÎÂ›·˜ ÌÔÚÊ‹˜. Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ› Â›Ó·È ÔÈ ÛÙ›¯ÔÈ ÙÔ˘ °ÈÒÚÁÔ˘ ™ÂÊ¤ÚË, Ô ÔÔ›Ô˜ ÂÌÓÂ˘ÛÌ¤ÓÔ˜
·fi ÙËÓ ∂Ï¤ÓË ÙÔ˘ ∂˘ÚÈ›‰Ë, ÛÙÔ ÔÌÒÓ˘ÌÔ Ô›ËÌ¿ ÙÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ∆Â‡ÎÚÔ Ó· ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÙËÓ ·ÈÛıË-
ÛÈ·Î‹ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙË˜ ˆ˜ ÂÍ‹˜: «ªÂ ÙÔ ‚·ı‡ ÛÙËıfi‰ÂÛÌÔ, ÙÔÓ ‹ÏÈÔ ÛÙ· Ì·ÏÏÈ¿ ÎÈ ·˘Ùfi ÙÔ ·Ó¿ÛÙËÌ· ›ÛÎÈÔÈ Î·È
¯·ÌfiÁÂÏ· ·ÓÙÔ‡ ÛÙÔ˘˜ ÒÌÔ˘˜, ÛÙÔ˘˜ ÌËÚÔ‡˜, ÛÙ· ÁfiÓ·Ù·Ø ˙ˆÓÙ·Ófi ‰¤ÚÌ· Î·È Ù· Ì¿ÙÈ· ÌÂ Ù· ÌÂÁ¿Ï· ‚Ï¤-
Ê·Ú·, ‹Ù·Ó ÂÎÂ›, ÛÙËÓ fi¯ıË ÂÓfi˜ ¢¤ÏÙ·». ∂›ÛË˜, ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ı· ‹Ù·Ó Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ˘ÔÎÂÈ-
ÌÂÓÈÎ‹˜ Û‡ÏÏË„Ë˜ ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÙË˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ‹˜ ‡·ÚÍ‹˜ ÙÔ˘ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ ÚfiÛˆÔ ÙË˜ ∂Ï¤-
ÓË˜, Ô˘ ı›ÁÂÈ Î·È Ô ÛÙˆÈÎfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ∂›ÎÙËÙÔ˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ·Ú·ÙËÚÂ› fiÙÈ, ·Ó Ô ªÂÓ¤Ï·Ô˜ Â›¯Â Î·Ù·ÛÙÂ›
ÈÎ·Ófi˜ Ó· ÛÎÂÊÙÂ› ÙËÓ ∂Ï¤ÓË ·ÏÒ˜ ˆ˜ ÌÈ· ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ Á˘Ó·›Î·, «¯·Ì¤ÓË ı· Â›¯Â ¿ÂÈ Ë πÏÈ¿‰· Î·È Ë O‰‡Û-
ÛÂÈ· Â›ÛË˜» (¡. °ÏÒÛÛ· – πÛÙÔÚ›· – ∫Â›ÌÂÓ· ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·˜).
¶ÈÔ ·Ó·Ï˘ÙÈÎ¿ Î·È ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜, ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·È Ù· ·ÎfiÏÔ˘ı·:
1 EÁÎÒÌÈÔÓ: ÁÈ· ÙÔÓ ÚÒÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÛÙfi¯Ô, ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ˘ÙÔ‡ÌÂ ÙÈ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Ô˘ ‰›-
ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ BÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹. ∆Ô ∂Ï¤ÓË˜ ∂ÁÎÒÌÈÔÓ ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÈ˜ ÂÈ‰Â›ÍÂÈ˜, Â›Ó·È ‰ËÏ·‰‹ ÎÂ›ÌÂÓÔ Ô˘ ÚÔÔ-
ÚÈ˙fiÙ·Ó, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ, ÁÈ· ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÌÂÏÂÙËıÂ›
·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤ÚÂÂ Ó· ÙÔ ·ÔÛÙËı›ÛÔ˘Ó ‹ Ó· ÌÈÌËıÔ‡Ó ÙÔ ‡ÊÔ˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ÙÔ˘˜
‰›ÓÔÓÙ·Ó, Ù· ÔÔ›· ‹Ù·Ó Û˘Ó‹ıˆ˜ ÚËÙÔÚÈÎ¿ ÚÔÁ˘ÌÓ¿ÛÌ·Ù· ÛÂ Ì˘ıÈÎ¿ ‹ Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎ¿ ı¤Ì·Ù·. ∆· ∂ÁÎÒÌÈ·,
ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ·, ÂÎÙfi˜ ·fi ÚfiÛˆ· ÙÔ˘ Ì‡ıÔ˘, ÂÍ˘ÌÓÔ‡Û·Ó ÙÈ˜ ·ÚÂÙ¤˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Î·È ÙˆÓ fiÏÂˆÓ ÙË˜ ÂÔ-
¯‹˜ ÙÔ˘˜. ∫·Ù¿ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜, ÂÍ˘ÌÓÔ‡ÓÙ·Ó ˘Ô‰Â¤ÛÙÂÚ· ı¤Ì·Ù· Î·È ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ·, ÁÈ· Ó· Î·Ù·Ê·ÓÂ› Ë ·Ô-
ÙÂÏÂÛÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜ Ù¤¯ÓË˜ Î·È ÙÂ¯ÓÈÎ‹˜. ∫·Ù¿ ÙË ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹ ÂÔ¯‹, Ù· ÂÁÎÒÌÈ· ·ÊÔÚÔ‡Û·Ó
ÚfiÛˆ· ÙË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ (·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚÂ˜) ·ÏÏ¿ Î·È fiÏÂÈ˜ (∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË), ·ÊËÚËÌ¤ÓÂ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Î·È
È‰ÈfiÙËÙÂ˜ (‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, Ê·Ï¿ÎÚ· Î.¿.), ˙Ò· (¿ÏÔÁ·, „Â›Ú·) Î.¿.
2 H ÚËÙÔÚÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÙË˜ ÂÈıÔ‡˜: ÁÈ· ÙÔÓ ‰Â‡ÙÂÚÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÛÙfi¯Ô, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ Ë ÚË-
ÙÔÚÈÎ‹ Â›Ó·È ÂÈıÔ‡˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÂ Ì›· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÂ¯ÓÈÎ‹ ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È
Ë ¯ÂÈÚ·ÁÒÁËÛË ÙÔ˘ ·ÎÚÔ·ÙËÚ›Ô˘ Î·È Ë Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÊfiÚÙÈÛË. ™ÙÔÓ Ï·ÙˆÓÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ °ÔÚÁ›·˜, Ô
›‰ÈÔ˜ Ô ™ÔÊÈÛÙ‹˜ Ê¤ÚÂÙ·È Ó· Ï¤ÂÈ: «™ÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜ Ù¤¯ÓÂ˜ fiÏË Ë ÁÓÒÛË Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È, ı· Ï¤Á·ÌÂ, ÛÂ ¤ÚÁ· Ô˘
Á›ÓÔÓÙ·È ÌÂ Ù· ¯¤ÚÈ· ‹ ÛÂ ·ÚfiÌÔÈÂ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜, ÂÓÒ ÁÈ· ÙË ÚËÙÔÚÈÎ‹ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ Ù¤ÙÔÈÔ ¤ÚÁÔ, ·ÏÏ¿
fiÏË Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Î·È fiÏÔ ÙÔ “Â›ÙÂ˘ÁÌ·” Û˘ÓÙÂÏÔ‡ÓÙ·È Ì¤Û· ·fi Ï¤ÍÂÈ˜. °È’ ·˘Ùfi ÎÈ ÂÁÒ ˘ÔÛÙËÚ›˙ˆ fiÙÈ
Ë ÚËÙÔÚÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÂÛÙÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙÔ ÏfiÁÔ, Î·È ÓÔÌ›˙ˆ ˆ˜ ¤¯ˆ ‰›ÎÈÔ». °È· ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜, Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜
ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ ‰È¿ÏÔÁÔ ¤ÏÂÁÂ: ΤαHτα κα θαυµζων, L Γοργ,α, πλαι &ρωτ" dτις ποτ ^ δ+ναµις &στν τ(ς ρητο-
ρικ(ς. ∆αιµον,α γρ τις Bµοιγε καταφα,νεται τ% µγεθος οfτω σκοποHντι (°ÔÚÁ›·˜, 456a).
3 H ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘: ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚ›ÙÔ Î·È Ù¤Ù·ÚÙÔ ‰È‰·ÎÙÈÎfi ÛÙfi¯Ô, Ë ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·˜ ÙË˜ ÂÈ-
ıÔ‡˜ ·fi ÙÔÓ °ÔÚÁ›· ÛÂ ·Ó·ÏÔÁ›· ÚÔ˜ ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ È·ÙÚÈÎ‹˜ Î·È Ë ·ÚÔÌÔ›ˆÛË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ÌÂ ÙË Ê·Ú-

Ì·ÎÂ˘ÙÈÎ‹ ·ÁˆÁ‹ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔ˘ÛÂ˜, Î·ıÒ˜ Ô Ú‹ÙÔÚ·˜ Û˘ÁÎÚ›ÓÂÙ·È ÌÂ ÙÔÓ Ì¿ÁÔ ‹ ÙÔÓ ÁÈ·ÙÚfi
Î·È Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ‡ÂÙ·È ÙÈ˜ ÚÔ‰È·ı¤ÛÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ ÂÁÁÂÓÂ›˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ˘ ·ÎÚÔ·ÙËÚ›Ô˘ ÙÔ˘. O °ÔÚ-
Á›·˜, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔÓ ·Ó·ÏÔÁÈÎfi Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi, ÙËÓ ·Ó·ÏÔÁ›·, ÛÙÔ ∂Ï¤ÓË˜ EÁÎÒÌÈÔÓ Ï¤ÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ-
Î¿: «∫·È Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Â›Ó·È ÁÈ· ÙËÓ „˘¯‹ fi,ÙÈ Ù· Ê¿ÚÌ·Î· ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË ÙˆÓ ÛˆÌ¿ÙˆÓ. °È·Ù›, fiˆ˜ Î¿-
ıÂ Ê¿ÚÌ·ÎÔ, ÂÍ¿ÁÂÈ ·fi ÙÔ ÛÒÌ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÔ‡˜ ¯˘ÌÔ‡˜ Î·È ¿ÏÏ· ÛÙ·Ì·ÙÔ‡Ó ÙËÓ ·ÚÚÒÛÙÈ· ÂÓÒ ¿ÏÏ· ÙË
˙ˆ‹, ¤ÙÛÈ Î·È ÔÈ ÏfiÁÔÈ, ¿ÏÏÔÈ ÚÔÎ·ÏÔ‡Ó Ï‡Ë, ¿ÏÏÔÈ Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË, ¿ÏÏÔÈ Êfi‚Ô, ¿ÏÏÔÈ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÎÚÔ·-
Ù¤˜ ı¿ÚÚÔ˜ Î·È ¿ÏÏÔÈ Ê·ÚÌ·ÎÒÓÔ˘Ó Î·È Ì·ÁÂ‡Ô˘Ó ÙËÓ „˘¯‹ ÌÂ ¤Ó· Â›‰Ô˜ ‰fiÏÈ·˜ ÂÈıÔ‡˜» (∂Ï¤ÓË˜ ∂ÁÎÒ-
ÌÈÔÓ, ¨14). π‰È·›ÙÂÚ· Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛÂ¯ıÔ‡Ó Ù· ÚËÙÔÚÈÎ¿ Û¯‹Ì·Ù· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô °ÔÚÁ›·˜ (·ÓÙÈı¤ÛÂÈ˜,
·ÚË¯‹ÛÂÈ˜, ÔÈËÙÈÎ¤˜ ÂÈÓÔ‹ÛÂÈ˜ Î.¿.) Î·È Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÛÙÔ ∂Ï¤ÓË˜ EÁÎÒÌÈÔÓ, fiÔ˘ ·Ú¯ÈÎ¿ Á›-
ÓÂÙ·È ˘ÔıÂÙÈÎ¿ ‰ÂÎÙ‹ Ì›· ¿Ô„Ë Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÂÈ¯ÂÈÚÂ›Ù·È Ë ·Ó·›ÚÂÛ‹ ÙË˜ ÌÂ ÙÔ Ó· ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È Ë
·ÓÙ›ıÂÙ‹ ÙË˜ (Ì¤ıÔ‰Ô˜ ·Ó·›ÚÂÛË˜).

1 ∏ ∂Ï¤ÓË ¤Î·ÓÂ fiÛ· ¤Î·ÓÂ… ÂÚˆÙÂ‡ıËÎÂ (∏ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛË ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔ Èı·Ófi): Ô
°ÔÚÁ›·˜ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› Â‰Ò ÌÈ· ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÔÚÂ›·, Ë ÔÔ›· ·ÍÈÔÔÈÂ› ÙËÓ Èı·ÓÔÏfiÁËÛË ˆ˜ Ì¤ıÔ‰Ô ·fi‰ÂÈ-
ÍË˜. ∂›Ó·È ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ‚·ÛÈÛÌ¤ÓË ÛÙËÓ ·ÏËıÔÊ¿ÓÂÈ·. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È
ÛÙÔ Èı·Ófi (εDκ)ς) Î·È fi¯È ÛÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·. ∏ ÂÈÎ·Û›· Â›Ó·È ‰ÔÌÈÎfi Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈ-
ÛÙÒÓ. Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÛÙ¿‰È· ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÌÂıfi‰Ô˘ Â›Ó·È: ·) Ó· ˘ÔÛÙËÚÈ¯ıÂ› ÌÈ· ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ ı¤ÛË ·ÓÙ›ıÂÙË
ÛÂ Î¿ÔÈ· ‰ÔÛÌ¤ÓË (¯Ú‹ÛË ·ÓÙ›ıÂÛË˜ ÁÂÓÈÎ¿), ‚) Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ˘ÔıÂÙÈÎÔ› Û˘ÏÏÔÁÈÛÌÔ› ˆ˜ ·ÊÂÙËÚ›·
ÙË˜ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜, Á) Ó· ÂÈ‰ÂÈ¯ıÂ› Ë ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ ˆ˜ ‰‡Ó·ÌË ÂÈıÔ‡˜, Ô˘ ÈÛ¯‡ÂÈ ¤Ú·
·fi Î¿ıÂ Ú·ÁÌ·ÙÔÏÔÁÈÎfi ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ Î¿ıÂ ı¤ÛË˜. ∆Ë Ì¤ıÔ‰Ô ÙÔ˘ ÂÈÎfiÙÔ˜ ÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô °ÔÚÁ›·˜,
ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ ∂Ï¤ÓË˜ EÁÎÒÌÈÔÓ, Î·È ÛÙËÓ À¤Ú ¶·Ï·Ì‹‰Ô˘˜ ∞ÔÏÔÁ›·, ¤ÚÁ· Ô˘ Ù˘ÈÎ¿ ÏËÛÈ¿˙Ô˘Ó ÛÙÔ Â›-
‰Ô˜ ÙÔ˘ ‰ÈÎ·ÓÈÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘ ÙË˜ ˘ÂÚ¿ÛÈÛË˜, ÙËÓ ·ÔÏÔÁ›·.
2 ¶fiÛÔÈ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Â›ÛÂÈ… „Â˘‰‹ ÏfiÁÔ: ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙÈ Â›Ó·È Ë ›ÛÙË, ÚÔ‰È¿ıÂÛË ‹ ‚Â‚·ÈfiÙËÙ·
Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ·fi ÁÓÒÛË, ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ‰ÒÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ ·ÎfiÏÔ˘ıË ·¿ÓÙËÛË: «ÈÛÙÂ‡ˆ ÛËÌ·›ÓÂÈ ‰¤¯ÔÌ·È
ˆ˜ Î¿ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ Î·È ı· ‹Ù·Ó ·ÓfiËÙÔ Ó· ÙÔ ·ÌÊÈÛ‚ËÙ‹Ûˆ. ¶ÈÛÙÂ‡ˆ Î¿ÙÈ Ô˘, Î·Ù¿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ·,
Â›Ó·È ·Ï‹ıÂÈ·». ŸÌˆ˜, Ë ›ÛÙË ··ÈÙÂ› ÙÂÎÌËÚ›ˆÛË ·fi ÙÈ˜ ·ÎfiÏÔ˘ıÂ˜ ËÁ¤˜ ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎ‹˜ Ì·ÚÙ˘Ú›·˜:
·) ·ÈÛıËÙËÚÈ·Î‹ ÂÌÂÈÚ›·, ‚) ·Ó¿ÌÓËÛË ÂÌÂÈÚÈÒÓ, Á) Û˘ÓÂ›‰ËÛË Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ, ‰) ÁÓÒÛË Ô˘ ÔÊÂ›ÏÂ-
Ù·È ÛÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ ÌÂ ÙËÓ ÔÌÈÏ›·, ÙË ‰È‰·¯‹, Ù· Ì¤Û· ÏËÚÔÊfiÚËÛË˜ Î·È
Â) ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·» (£. µ¤ÈÎÔ˜, º‡ÛË Î·È ∫ÔÈÓˆÓ›·, fi..).
3 ¢‡Ó·ÌË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘: Ë ÚËÙÔÚÈÎ‹, ıÂˆÚËÙÈÎ‹ Î·È Ú·ÎÙÈÎ‹, Û˘Ì›ÙÂÈ ÌÂ ÙËÓ ÚfiÔ‰Ô ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·-
Ù›·˜ Î·Ù¿ ÙË ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .Ã. ∏ ·Ú¯·›· ·Ú¿‰ÔÛË ·Ô‰›‰ÂÈ ÙËÓ «Â‡ÚÂÛË» ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜ ÛÙÔÓ
∫fiÚ·Î· Î·È ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹ ÙÔ˘ ∆ÈÛ›· Î·È ÙËÓ ÙÔÔıÂÙÂ› ÛÙÈ˜ ™˘Ú·ÎÔ‡ÛÂ˜ ÙË˜ ™ÈÎÂÏ›·˜, fiÔ˘ Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·
Â›¯Â ‰È·‰Â¯ıÂ› ÙËÓ Ù˘Ú·ÓÓ›· ÙÔ 467 .X. O ∫fiÚ·Í ·Ó¤Ù˘ÍÂ Èı·ÓÒ˜ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘
Èı·ÓÔ‡ ( εDκ)τος). ∫Ï·ÛÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ÂÈÎfiÙÔ˜ Â›Ó·È ÂÎÂ›ÓÔ ÙË˜ Û‡-
ÁÎÚÔ˘ÛË˜ ÌÂÙ·Í‡ ÂÓfi˜ ·‰‡Ó·ÌÔ˘ Î·È ÂÓfi˜ ‰˘Ó·ÙÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘. O ·‰‡Ó·ÌÔ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Â›Ó·È ·›-
ı·ÓÔ Ó· Â¤ÏÂÍÂ ÂÎÂ›ÓÔ˜ Ó· Û˘ÁÎÚÔ˘ÛÙÂ› ÌÂ ¿ÓıÚˆÔ ‰˘Ó·ÙfiÙÂÚfi ÙÔ˘. O ‰˘Ó·Ùfi˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔ
·ÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ ÂÈ¯Â›ÚËÌ·, fiÙÈ, ÂÂÈ‰‹ Ë ‰‡Ó·Ì‹ ÙÔ˘ ı· ÙÔÓ Î·ıÈÛÙÔ‡ÛÂ ·Ì¤Ûˆ˜ ‡ÔÙÔ, ‰Â ı· ¤Î·ÓÂ ·Ú-
¯‹ ÙË˜ Û˘ÌÏÔÎ‹˜.
OÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·ÏÏÈ¤ÚÁËÛ·Ó ÙÔÓ ‰ÈÎ·ÓÈÎfi Î·È ÂÈ‰ÂÈÎÙÈÎfi ÏfiÁÔ. O ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‹Ù·Ó Ô ÚÒÙÔ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê¤-
·˜ ıÂˆÚËÙÈÎÔ‡ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÁÈ· ÙË ÚËÙÔÚÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È ÛÙË ÁÓˆÛÙ‹ ƒËÙÔÚÈÎ‹ ÙÔ˘ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÚ›· Â›‰Ë ÙÔ˘ ÚËÙÔÚÈ-
ÎÔ‡ ÏfiÁÔ˘: ÙÔÓ Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ˘ÙÈÎfi, ÙÔÓ ‰ÈÎ·ÓÈÎfi Î·È ÙÔÓ ÂÈ‰ÂÈÎÙÈÎfi. OÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÊËÌ›˙ÔÓÙ·Ó ¿ÏÏˆÛÙÂ ÁÈ· ÙË
ÚËÙÔÚÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ‰ÂÈÓfiÙËÙ·. ™ÙÈ˜ ‰ËÌfiÛÈÂ˜ ÂÈ‰Â›ÍÂÈ˜ ÙË˜ Â˘ÁÏˆÙÙ›·˜ ÙÔ˘˜ Û˘ÌÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó Î·È ÔÈ ÏfiÁÔÈ
ÛÙÔ˘˜ OÏ˘ÌÈ·ÎÔ‡˜ (√Ï˘Ì›·) ‹ ¶˘ıÈÎÔ‡˜ ∞ÁÒÓÂ˜ (¢ÂÏÊÔ›), ÛÙÈ˜ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ÁÈÔÚÙ¤˜, fiÔ˘ ·ÏÈfiÙÂÚ· ‰È·‚¿-
˙ÔÓÙ·Ó ÔÈ‹Ì·Ù· ‹ ¤ÚÁ· Â˙ÔÁÚ¿ÊˆÓ. OÈ ÔÈËÙ¤˜ ¤Î·Ó·Ó ··ÁÁÂÏ›Â˜ ÛÙÔ ÎÔÈÓfi ÊÔÚÒÓÙ·˜ ÂÈ‰ÈÎ¤˜ ÂÓ‰˘Ì·-

36 ∫∂º∞§∞πO 2
Û›Â˜, È‰›ˆ˜ ¤Ó· ÔÚÊ˘Úfi ¤Ó‰˘Ì·. ∫¿ÙÈ ·Ó¿ÏÔÁÔ ¤Î·Ó·Ó Î·È ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜, Ï.¯., Ô π›·˜ Î·È Ô °ÔÚÁ›·˜, Ô ÔÔ›-
Ô˜ ÊÔÚÔ‡ÛÂ ¿ÓÙÔÙÂ ÔÏ˘ÙÂÏ‹ ÂÓ‰‡Ì·Ù·, ¤Ó‰ÂÈÍË ÏÔ‡ÙÔ˘. ∏ ·ÚÔ˘Û›· ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÛÙÔ˘˜ ·ÁÒÓÂ˜ Â›¯Â
¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ·ÁˆÓÈÛÙÈÎfi, ·ÊÔ‡ ·ÁˆÓ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ¤·ıÏ·, fiˆ˜ ÔÈ ÔÈËÙ¤˜, ÔÈ ÌÔ˘ÛÈÎÔ› Î·È ÔÈ ·ıÏËÙ¤˜.
OÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ¤‰ÂÈÍ·Ó È‰È·›ÙÂÚÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙË ‰ÈfiÚıˆÛË ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ (‚Ï. ÂÚÈıÒÚÈÔ ÛÂÏ. 45, µÈ‚Ï›Ô
Ì·ıËÙ‹). ¶ÚÔ¤‚ËÛ·Ó ÛÂ ·Ó·ıÂÒÚËÛË ÙˆÓ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÒÓ ÁÂÓÒÓ Î·È ¤Î·Ó·Ó ÙË ‰ÈfiÚıˆÛË ·˘Ù‹ ÌÂ ‚¿ÛË Ù·
ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÙË˜ ÌÔÚÊÔÏÔÁÈÎ‹˜ Û˘Ó¤ÂÈ·˜ Î·È ÙË˜ Û˘ÌÊˆÓ›·˜. ∏ Ù¤¯ÓË ÙË˜ ·ÚÔ˘Û›·ÛË˜ ÂÓfi˜ ÏfiÁÔ˘ ˆ˜ ·ÓÒ-
ÙÂÚÔ˘ ·fi ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ, τ%ν dττονα λ)γον κρε,ττω ποιε*ν, ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚ· Û˘Ó‰ÂıÂ› ÌÂ ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·. ∏
·Ó·˙‹ÙËÛË ÙË˜ ÔÚıÔ¤ÂÈ·˜ Î·È ÙË˜ ÔÚıfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÔÓÔÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, Î˘Ú›ˆ˜ fiÌˆ˜
ÌÂ ÙÔÓ ¶Úfi‰ÈÎÔ. ∂›Ó·È ¤Ó·˜ ¿ÏÏÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ‰ÈfiÚıˆÛË˜ ÙË˜ ÁÏÒÛÛ·˜ ÁÈ· Ó· Êı¿ÛÂÈ ÛÙÔ ÛËÌÂ›Ô Ó· Û˘ÌÊˆÓÂ›
ÌÂ ÙË ‰ÔÌ‹ Î·È ÙË Ê‡ÛË ÙË˜ ·ÈÛıËÙ‹˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·˜.
∂¡O∆∏∆∞ 3
™¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌfi˜

ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙË ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· «¿ÓÙˆÓ ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ … ¿ÓıÚˆÔ˜» ÌÂ ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ‹
ÁÓÒÛË Î·È ÙË Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÁÈ· ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙˆÓ ÛÔÊÈÛÙÒÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, KÚÈÙ›·, ¶Úfi‰ÈÎÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÁÈ·
ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ıÂÔÏÔÁ›· Î·È Ó· ÙÈ˜ Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÌÂ ÙÔ ÁÓˆÛÈÔÏÔÁÈÎfi Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi.
ñ ¡· ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ ÁÂÓÈÎfi ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ ÁÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙÈ˜ ·ÓıÚÒ-
ÈÓÂ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜, Ù· ‹ıË Î·È ÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi.
1. Eγ γρ φηµι µν τ ν #λ>θειαν Bχειν gς γγραφα7 µτρον γIρ `καστον ^µ"ν εναι τ"ν τε Zντων κα
µ>, µυρ,ον µντοι διαφρειν `τερον hτρου α!τT" το+τTω, Eτι τT" µν Gλλα Bστι τε κα φα,νεται, τT" δ
Gλλα. Kα σοφ,αν κα σοφ%ν Gνδρα πολλοH δω τ% µ φναι εναι, #λλ’ α!τ%ν τοHτον κα λγω σο-
φ)ν, Mς Fν τινι ^µ"ν, \
T φα,νεται κα Bστι κακ, µεταβλλων ποι>σSη #γαθI φα,νεσθα, τε κα εναι...
(Πλτων, Θεα,τητος, 166d κ.ε.)
2. Περ µν θε"ν ο!κ Bχω εDδναι, οaθ’ gς εDσν οaθ’ gς ο!κ εDσ,ν.
(Πρωταγρας, απσπ. 3A)
…dλιον, φησ,, κα σελ>νην κα ποταµος κα κρ>νας κα καθ)λου, πντα τI jφελοHντα τ%ν β,ον
^µ"ν οk παλαιο θεος &ν)µισαν διI τ ν #π’ α!τ"ν jφλειαν, καθπερ ADγ+πτιοι τ%ν Nε*λον…
(Πρδικος, απσπ. 5B)
…οk παλαιο νοµοθται &π,σκοπ)ν τινα τ"ν #νθρωπ,νων κατορθωµτων κα Xµαρτηµτων Bπλασαν
τ%ν θε%ν mπρ τοH µηδνα λθρ5α τ%ν πλησ,ον #δικε*ν, ε!λαβο+µενον τ ν mπ% τ"ν θε"ν τιµωρ,αν.
(Kριτας, απσπ. B25)

∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô: ∏ ∞Ú¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹. ∆· Ûˆ˙fi-
ÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. °ÓÒÛË, 2Ë ¤Î‰. ∞ı‹Ó·, 1991, ÛÂÏ. 77.

™ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿Ù·È, ·Ú¯ÈÎ¿, ¤Ó· ·fi Ù· Ï›Á· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· Ô˘
¤¯ÂÈ ‰È·ÛˆıÂ›, Ë ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ «Ì¤ÙÚÔ fiÏˆÓ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Â›Ó·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜» (πντων χρηµτων µτρον
Gνθρωπος), ¿Ô„Ë Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È Î·È ÌÂ ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ¤¯ÂÈ ÂÈÛ·Á¿ÁÂÈ ÙÔÓ
˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·. √ Î·ıËÁËÙ‹˜ ÌÔÚÂ› Ó· ·Ó·Î·Ï¤ÛÂÈ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË
ÁÓÒÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÁÈ· ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ıÂÔÏÔÁ›· Î·È ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÙÔ˘ •ÂÓÔÊ¿ÓË – Ô˘
Û¯ÔÏÈ¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ. ∞ÍÈÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙËÓ ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ·ÏÏ¿ Î·È ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÁÓÒÛË ‰›ÓÂÈ
ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· Ó· ÂÚÌËÓÂ‡ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ÁÓÒÌÂ˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È Ó· ÙÈ˜ Û˘Ó‰¤-
ÛÔ˘Ó ÌÂ ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙÔ˘ ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌÔ‡. ªÔÚÂ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÂÈ ˆ˜ ·ÊfiÚÌËÛË ÙÈ˜
·Ú¿ÏÂ˘ÚÂ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙË-
Ù·. ∏ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÂÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Á›ÓÂÙ·È ÌÂ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÂÈ-
ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ÁÓˆÛÙÔÔÈÂ› Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Î¿ÔÈÂ˜ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂ-
ÓÈÎ¤˜ (.¯. ÙÈ ¯ÚÒÌ· ¤¯ÂÈ Ë ÓÙÔÌ¿Ù·;) ·Ï‹ıÂÈÂ˜ ÁÈ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, ·ÏÏ¿ Î·È ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ fiÙÈ Ë ·ÓıÚÒÈÓË
ÂÌÂÈÚ›· Â›Ó·È ·Ó·fiÊÂ˘ÎÙ· ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ‹ (ÙÈ ÁÂ‡ÛË ¤¯ÂÈ Ë ÏÂ˘Î‹ ÛÔÎÔÏ¿Ù·; ¶ÔÈ· ÁÂ‡ÛË Â›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚË, ÙË˜
ÏÂ˘Î‹˜ ‹ ÙË˜ Ì·‡ÚË˜;).
™¯¤ÛË ÁÏÒÛÛ·˜-·Ï‹ıÂÈ·˜: ™˘˙ËÙÂ›Ù·È Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ÁÂ˘ÛÙÈÎÒÓ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂˆÓ ‹ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂˆÓ Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó
ÛÙËÓ ¤Ó‰˘ÛË ‹ ÙÈ˜ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÈ˜ ÌÔÚÊÒÓ Ù¤¯ÓË˜ (ÙÈ Â›‰Ô˘˜ ÎÈÓËÌ·ÙÔÁÚ·ÊÈÎ¤˜ Ù·ÈÓ›Â˜ Û·˜ ·Ú¤ÛÔ˘Ó), Ô˘ Ê·-
ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ˆ˜ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜, ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÔ ÂÚÈ‚¿ÏÏÔÓ Ô˘ ˙ÂÈ, ÙÈ˜ ÂÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙÂ› Ì¤Ûˆ ÙË˜
·È‰Â›·˜ Î·È ·ÁˆÁ‹˜, ¤¯ÂÈ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÈ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ Î·È ·˘Ùfi ÁÈ·Ù› Ë ÚÔÛˆÈÎ‹ ÂÌÂÈÚ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙ· ‰Â-
‰ÔÌ¤Ó· ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÌÔ˘ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ Î·È Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ·ÏËıÈÓ‹ ÌÂ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Î¿ıÂ ¿ÏÏÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ (.¯. Ë
ÁÂ‡ÛË ÙÔ˘ ÎÚ·ÛÈÔ‡, ÙÔ˘ Ù˘ÚÈÔ‡, ÙÈ Â›Ó·È ÙÔ ˆÚ·›Ô Î·È ÙÔ ¿Û¯ËÌÔ, ÙÔ Î·Ïfi Î·È ÙÔ Î·Îfi). ∏ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜
Û˘Ì‚·ÙÈÎ‹˜ Ê‡ÛË˜ ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ Î·È ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô‰ËÁÂ› ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Î·Ù¿ fiÛÔ Ë Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘
Â›Ó·È ÚÔ˚fiÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Û˘Ì‚¿ÛÂˆÓ ‹ ·fi‰ÂÈÍË ÌÈ·˜ ÛÙ·ıÂÚ‹˜ Ê‡ÛË˜ Ô˘ Î·ıÔÚ›˙ÂÈ ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘.
√È ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÂÈÛËÁÔ‡ÓÙ·È ÌÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi ÙÔ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi Î·È ÙÔÓ ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÌfi (‚Ï. ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ).
ªÂÙ¿ ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ı¤ÛË˜ ·˘Ù‹˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÌÔÚÂ› Ó· ·Ó·ÊÂÚıÂ› Î·È Ë ¿ÏÏË ¿Ô„Ë (∞ÓÙÈÊÒÓ),
fiÙÈ ˘ÂÚ¿Óˆ ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·È Î¿ÔÈÔÈ ËıÈÎÔ› Î·ÓfiÓÂ˜, Ô˘ ÚÔÛÈ‰È¿˙Ô˘Ó ÛÙËÓ
›‰È· ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, fiˆ˜ Ë ÊÈÏ›·, Ë ÔÌfiÓÔÈ·, Ô ÛÂ‚·ÛÌfi˜ ÛÙÔ˘˜ ÁÔÓÂ›˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ¤¯Ô˘Ó Î·ıÔÏÈ-
Î‹ ÈÛ¯‡, Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙÔ› ·fi fiÏÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÙÔ ¿ÙÔÌÔ. √ ›‰ÈÔ˜ Ô ¶ÚˆÙ·Áfi-
Ú·˜ ÂÈ¯ÂÈÚÂ› Â›ÛË˜ Ó· ÌÂÙÚÈ¿ÛÂÈ ÙÔÓ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi ÙÔ˘ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ÁÓÒÛË Î·È ÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙Ô-
ÓÙ·˜ ˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ·˜ ÙËÓ «ÔÌÔÊˆÓ›· ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ», Ë ÔÔ›· ÛÂ fiÏ· Ù· ı¤Ì·Ù· ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ
fiÙÈ «ÔÈ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙË˜ Ê‡ÛË˜ Â›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›Â˜, ÂÓÒ ÔÈ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ·˘ı·›ÚÂÙÂ˜ Î·È Û˘Ì‚·ÙÈÎ¤˜» (‚Ï.
∞ÓÙÈÊÒÓ, ·fiÛ. 44, ÙÔ ÔÔ›Ô ÌÂÏÂÙ¿ÌÂ ÛÙËÓ ÂfiÌÂÓË ÂÓfiÙËÙ·).
∞Ó·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË: ªÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Á›ÓÂÙ·È ·Ó·‰ÚÔÌ‹ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó Î·È ‰È·È-
ÛÙÒÓÂÙ·È ˆ˜ ÔÈ ÎÚ›ÛÂÈ˜ Ô˘ ÂÎÊ¤ÚÔ˘ÌÂ Â›Ó·È ‰‡Ô ÂÈ‰ÒÓ: ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ¤˜ Î·È ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ¤˜. ∏ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ‹ ÎÚ›-
ÛË Â›Ó·È ÌÂÚÈÎ‹, Î·Ù¿ ¿Û· Èı·ÓfiÙËÙ· ‰Â Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ˘fi„Ë fiÏ· Ù· ÁÂÁÔÓfiÙ·, Ë ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ‹ Â›Ó·È ÁÂÓÈÎ‹, Î·-
Ï¿ ıÂÌÂÏÈˆÌ¤ÓË ÛÂ ÁÂÁÔÓfiÙ· Î·È ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ ÙÔ ÚÔÛˆÈÎfi Â›Â‰Ô (µÏ. ∆˙Ô‡ÏÈ·Ó ª·ÁÎ›ÓÈ – ¶‹ÙÂÚ ºfiÔÏ, ∆·
ÂÚÁ·ÏÂ›· ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘, ºÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Î·È Ì¤ıÔ‰ÔÈ, ÂÎ‰. ∫·ÛÙ·ÓÈÒÙË, ∞ı‹Ó· 2003, ÛÂÏ. 266-270).

EÚÒÙËÛË 1Ë: ÛÙËÓ ·¿ÓÙËÛË Ó· Ï¿‚Ô˘Ó ˘fi„Ë fiÙÈ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ‰Â¯fiÙ·Ó ˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜,
ÙËÓ ÎÔÈÓ‹ ÁÓÒÌË, ÙËÓ ÔÌÔÊˆÓ›· ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ κοιν5( δ)ξαν (‚Ï. Û¯fiÏÈÔ 1, µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 47).
EÚÒÙËÛË 2Ë: ÂÂÈ‰‹ ıÂˆÚÂ› ÙË ÁÓÒÛË ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ‹ Î·È ·Ó¿ÏÔÁË ÌÂ ÙÔ Ò˜ ÙÔ Î·ıÂÙ› Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔÓ Î¿ıÂ
¿ÓıÚˆÔ ¯ˆÚÈÛÙ¿.
EÚÒÙËÛË 3Ë: ÙÔ Ì¤ÙÚÔÓ (·) ˆ˜ ÌÂÛfiÙËÙ· Î·È ·ÔÊ˘Á‹ ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜, (‚) ˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ·Ï‹ıÂÈ·˜, ˆ˜ Î·-
ÓfiÓ·˜ Î·È ÁÓÒÌÔÓ·˜, ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô. µÏ. B.A. K‡ÚÎÔ˜, AÚ¯·›Ô˜ EÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ Î·È ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹, Aı‹-
Ó· 1993, KÂÊ. A’ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜, ÛÂÏ. 35-71.

38 ∫∂º∞§∞πO 2
EÚÒÙËÛË 4Ë: ÌÂ ÙÚfiÔ ÎÚÈÙÈÎfi Î·È ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·˜ ÙË Û˘Ì‚·ÙÈÎ‹ Ê‡ÛË ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ, ÙˆÓ È‰ÂÒÓ Î·È ÙˆÓ
ÔÏÈÙÈÛÌÒÓ. °È· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ‚Ï. Û¯fiÏÈ· 2,3,4-6,7 BÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 38-40 Î·È ÙÔ BÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 34.
EÚÒÙËÛË 5Ë: ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ‚Ï. ÎÂÊ. 1, ÂÓfiÙËÙ· 3Ë Î·È CD-ROM, °’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, ºÈÏÔÛÔÊ›·, O Î‹Ô˜
ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ.
™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹, ‚Ï. ÙÈ˜ ·Ú¿ÏÂ˘ÚÂ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜, È‰È·›ÙÂÚ· ·˘Ù‹Ó Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·
ÙÔ˘ ÎÏ·ÛÈÎÔ‡ Î·È ÙË ‰È·¯ÚÔÓÈÎ‹ ·Í›· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ Ù¤¯ÓË˜, ‹ ·Ó·˙‹ÙËÛÂ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Û¯ÂÙÈÎ¿
ÌÂ ÙÈ˜ ·Í›Â˜ Î·È ÙÔ˘˜ Î·ÓfiÓÂ˜ Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÔ˘Ó Ô XÚ˘ÛÔ‡˜ K·ÓÒÓ ÙÔ˘ ¶˘ı·ÁfiÚ· ‹ Ô NfiÌÔ˜ (¶ÂÓÙ¿ÙÂ˘-
¯Ô˜) Î·È ÔÈ ¶ÚÔÊ‹ÙÂ˜ ÙË˜ ¶·Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜ (£ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ A’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ì·ı. 10, 13, 19, 20, 21), Î·ıÒ˜
Î·È ·fi ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ XÚÈÛÙÔ‡ (£ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿, B’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ì·ı: 14,15, 16, 17, 18) (ÙË ºÈÏÔÛÔÊ›·,
ÙËÓ Ù¤¯ÓË Î·È ÙËÓ ËıÈÎ‹).

1 ¶¿ÓÙˆÓ ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ Ì¤ÙÚÔÓ ¿ÓıÚˆÔ˜: Ë ÊÚ¿ÛË ·˘Ù‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ú¯‹ ÂÓfi˜ ·fi Ù· Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù·
ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‰È·ÛˆıÂ›, Ô˘ ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó Aλ>θεια ‹ Καταβλλοντες [Λ)γοι]. ∏ ÂÚÌËÓÂ›·
ÙË˜ ÊÚ¿ÛË˜ ˘‹ÚÍÂ ı¤Ì· Û˘˙‹ÙËÛË˜ ·fi ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Ì¤¯ÚÈ Î·È ÙÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ Ì·˜. ¢ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ Î¿ıÂ
¿ÙÔÌÔ ¯ˆÚÈÛÙ¿ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÎÊ¤ÚÂÈ ÁÓÒÌË ÁÈ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Î·È ·˘Ùfi Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ‡·ÚÍË ‹ Ë
ÌË ‡·ÚÍË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ ‹ ÙˆÓ È‰ÈÔÙ‹ÙˆÓ ÙÔ˘˜, ·ÏÏ¿ ÙÔ Ò˜ Â›Ó·È Î·È ÙÔ Ò˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È, ‰ËÏ. ÔÈ· Î·-
ÙËÁÔÚ‹Ì·Ù· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜ ·Ô‰ÔıÔ‡Ó ÛÂ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ Ù‡Ô˘ ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ-Î·ÙËÁfiÚËÌ· (Ï.¯. Ô ¿ÓÂÌÔ˜
Â›Ó·È „˘¯Úfi˜ ‹ ıÂÚÌfi˜ – ÙÔ Ì¤ÏÈ Â›Ó·È ÁÏ˘Îfi ‹ ÈÎÚfi). ªÂ ·˘Ù‹ ÙË ÊÚ¿ÛË ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È Ô Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi˜ ÁÈ· ı¤Ì·-
Ù· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· Î·È ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ. ™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌfi, Ù· Ê·ÈÓfiÌÂ-
Ó· ÌÂÙ·‚¿ÏÏÔÓÙ·È ·fi ÙË ÌÈ· ÛÙÈÁÌ‹ ÛÙËÓ ¿ÏÏË, Î·ıÒ˜ Î·È Ë ·ÓÙ›ÏË„‹ ÙÔ˘˜ ·fi ÙÔÓ ¤Ó·Ó ¿ÓıÚˆÔ ÛÙÔÓ ¿Ï-
ÏÔÓ. OÈ Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ Û¯ÂÙÈÎÈÛÙ¤˜ ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÔ˘Ó fiÙÈ Î¿ıÂ ¿ÙÔÌÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› ÙÔ ‰ÈÎfi ÙÔ˘ ·ÍÈ·Îfi Û‡ÛÙËÌ· Î·È Ô
Î·ı¤Ó·˜ ¤¯ÂÈ ÙÈ˜ ‰ÈÎ¤˜ ÙÔ˘ ÂÔÈı‹ÛÂÈ˜. ∏ ıÂˆÚ›· ·˘Ù‹ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ Ë ÁÓÒÛË ¤¯ÂÈ Û¯ÂÙÈÎfi Î‡ÚÔ˜ ÛÙÔÓ
¯ÒÚÔ, ÙÔÓ ¯ÚfiÓÔ, ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÙËÓ ÎÔ˘ÏÙÔ‡Ú·, ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÂÔ¯‹, ÙÔ ÂÓÓÔÈÔÏÔÁÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ‹ ÙËÓ ÚÔÛˆÈ-
Î‹ ÂÎ·›‰Â˘ÛË. £ÂˆÚÔ‡Ó ˆ˜ fi,ÙÈ ÂÎÙÈÌ¿Ù·È ˆ˜ ÁÓÒÛË ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·’ ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÌÈ·˜ ‹ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚˆÓ ·fi ÙÈ˜
·Ú·¿Óˆ ÌÂÙ·‚ÏËÙ¤˜. µ·ÛÈÎ‹ ı¤ÛË ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È fiÙÈ Ë ·Ï‹ıÂÈ· Î·È Ë ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹ ·ÈÙÈÔÏfiÁËÛË ÙˆÓ
ÛÎÔÒÓ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Â›Ó·È Û¯ÂÙÈÎ¤˜ ÌÂ Ù· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÌÂ ÁÈ· ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÛÎÔ-
ÒÓ. ∆È˜ ··Ú¯¤˜ ÙË˜ ıÂˆÚ›·˜ ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ ÌÂ ÙË ÁÓˆÛÙ‹ ÊÚ¿ÛË «¶¿ÓÙˆÓ ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ Ì¤ÙÚÔÓ ¿ÓıÚˆÔ˜»
ÙÈ˜ ·ÓÈ¯ÓÂ‡Ô˘ÌÂ ÛÙÔÓ ÛÔÊÈÛÙ‹ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· (£Â·›ÙËÙÔ˜ 152 · 2-5, 152 · 6-9). O ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜, ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ·, ıÂ-
ÒÚËÛÂ ˆ˜ ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ Â›Ó·È Î‡ÚÈ· ËÁ‹ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÚÒÙÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛÂ ÙËÓ ·ÓÙ›Ê·ÛË, ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ-
ÎÂ›ÌÂÓÔ˘˜ ÏfiÁÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ıÂÌÂÏÈÒÓÔÓÙ·È ÛÂ ÌÈ· ‚·ÛÈÎ‹ ·Ú·Ù‹ÚËÛË, fiÙÈ Ù· ‰È¿ÊÔÚ· ·ÈÛı·ÓfiÌÂÓ· ‹ ÎÚ›ÓÔ-
ÓÙ· ˘ÔÎÂ›ÌÂÓ· Û¯ËÌ·Ù›˙Ô˘Ó ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ÙÔ ¤Ó· ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ ÁÓÒÌË Î·È fiÙÈ, ÙÂÏÈÎ¿, ÔÈ ÁÓÒÌÂ˜ ÙÔ˘˜ ÂÛÙÈ¿˙Ô-
ÓÙ·È Á‡Úˆ ·fi ‰‡Ô ·ÓÙ›ıÂÙÂ˜ ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ·fi„ÂÈ˜ (εναι – µ εναι, κακ%ν εναι – #γαθ%ν εναι).
∏ ·Ô‰Ô¯‹ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓˆÓ ÏfiÁˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›, ˆÛÙfiÛÔ, ·‰È¤ÍÔ‰Ô ÁÈ· ÙË ÁÓÒÛË Î·È ÙËÓ Ú¿ÍË. ∆Ë
Ï‡ÛË ÛÙÔ ·‰È¤ÍÔ‰Ô ·˘Ùfi ¤‰ˆÛÂ Ô ›‰ÈÔ˜ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ÌÂ ÙÔ κοιν5( δ)ξαν, ‰ËÏ·‰‹ ‰Â¯fiÌÂÓÔ˜ ˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ
·Ï‹ıÂÈ·˜ ÙË ÁÓÒÌË ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ÙË˜ ÔÌ¿‰·˜, ÙˆÓ ÛÔÊfiÙÂÚˆÓ. ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi, ÙÔ ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎÒ˜
ÈÛ¯‡ÔÓ ı· ÙÔ Î·ıÔÚ›ÛÂÈ Ë ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·, fiˆ˜ ÙÔ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒ˜ ÈÛ¯‡ÔÓ, Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È
ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÔÌ¿‰·, ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·. ŒÙÛÈ, ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ‰Â¯ÙÔ‡ÌÂ ˆ˜ Ë ·Ï‹ıÂÈ· ·ÏÏ¿˙ÂÈ Û˘Ì‚·‰›˙ÔÓÙ·˜ ÌÂ ÙËÓ
«ÎÔÈÓ‹ ‰fiÍ·» Î·È, ·Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î¿ÔÈÂ˜ ·ÈÒÓÈÂ˜ ·Ï‹ıÂÈÂ˜, Â›Ó·È ·Ô‰ÂÎÙ¤˜ ÂÂÈ‰‹ ¤¯Ô˘Ó Ù‡¯ÂÈ ÙË˜ ÔÌÔÊˆÓ›·˜
ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ, ˘‹ÚÍ·Ó ‰ËÏ·‰‹ ·Ô‰¤ÎÙÂ˜ semper et ubique (¿ÓÙÔÙÂ Î·È ÔÔ˘‰‹ÔÙÂ).
2 À¿Ú¯Ô˘Ó Î·È Ê·›ÓÔÓÙ·È Û‡ÌÊˆÓ·… ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘: Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÛÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ £Â·›ÙËÙÔ˜, ·fi ÙÔÓ ÔÔ›Ô Â›-
Ó·È Î·È ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È, Î·Ù·ÁÚ¿ÊÂÈ ÙË ÁÓˆÛÙ‹ ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· Î·È ÚÔÛı¤ÙÂÈ fiÙÈ
·˘Ù‹ ÛËÌ·›ÓÂÈ ˆ˜ «Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Â›Ó·È ÁÈ· Ì¤Ó· Ù¤ÙÔÈ· fiˆ˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È ÛÂ Ì¤Ó·, Î·È ÁÈ· Û¤Ó· fiˆ˜ Ê·›ÓÔ-

ÓÙ·È ÛÂ Û¤Ó·». °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ ÌÂÙÚÈ¤Ù·È Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ‰ÂÓ Â›-
Ó·È Ë ‡·ÚÍ‹ ÙÔ˘˜ ‹ ÌË, ·ÏÏ¿ ÙÔ Ò˜ Â›Ó·È ‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, ‰ËÏ. ÔÈÂ˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ˘˜
·Ô‰ÔıÔ‡Ó ·fi ÙÔÓ Î¿ıÂ ¿ÓıÚˆÔ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ¿. ÕÏÏˆÛÙÂ, Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔÓ fiÚÔ ¿ÓıÚˆÔ˜
Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÈ ÙÔ Î¿ıÂ ¿ÙÔÌÔ Î·È ‰ÂÓ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ ˆ˜ Î¿ÙÈ ·ÊËÚËÌ¤ÓÔ ·ÏÏ¿ ˆ˜ Ì¤ÏÔ˜ ÌÈ·˜ ÎÔÈÓfi-
ÙËÙ·˜. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, ÂÓÙÔ›˙ÂÈ ÙËÓ ËÁ‹ ÙÔ˘ ‰ÈÎ·›Ô˘ Î·È ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ÛÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÙË˜
ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ Ó· ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ Î·ÓfiÓÂ˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ ‚›Ô˘, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ fiÌˆ˜ ˘fiÎÂÈÓÙ·È
ÛÂ ·Ó·ıÂˆÚ‹ÛÂÈ˜ Î·È ÂÁÁ˘ÒÓÙ·È ÙËÓ ÔÌ·ÏfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ Ù¿ÍË Ì¤Û· ÛÙËÓ ÔÏÈÙÂ›·, ÂÚÈÔÚ›˙ÂÈ Û˘ÓÂÒ˜ Î·È
ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ ·˘ı·ÈÚÂÛ›·. £ÂˆÚÂ› Â›ÛË˜ ˆ˜ Ë Û˘Ì‚›ˆÛË ÛÂ ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ÙËÓ
ÔÏÈÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ ËıÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜, ÔÈ ÔÔ›Â˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË ÙË˜ ÂÈÚ‹ÓË˜ Î·È ÙË˜
Û˘ÌÊÈÏ›ˆÛË˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ. √È ·fi„ÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ÌÂÙÚÈ¿˙Ô˘Ó ÙËÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfiÙËÙ· Ô˘ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ÌÂ ÙË
ÁÓˆÛÙ‹ ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ÂÍ¤ÊÚ·ÛÂ ÁÈ· Ù· fiÚÈ· ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ÁÓÒÛË˜ (µÏ. £. µ¤ÈÎÔ˜, º‡ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·, ÂÎ‰.
™Ì›ÏË, Aı‹Ó· 1991 Î·È Kerferd, ∏ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË, ÌÙÊÚ. ¶. º·Ó·Ú¿˜, ÂÎ‰. K·Ú‰·Ì›ÙÛ·, Aı‹Ó· 1996).
3 ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Ù· ·Ú·ı¤Ì·Ù· ÙˆÓ ÛÔÊÈÛÙÒÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ¶Úfi‰ÈÎÔ˘ Î·È KÚÈÙ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜: Ë Ô-
ÚÂ›· ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÔÚÂ›· ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ÁÓÒÛË˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ÔÈÎ›Ï· ˙Ë-
Ù‹Ì·Ù· Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ Î·Ù·ÁˆÁ‹, ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· Î·È ÙÔÓ ÛÎÔfi ÙË˜ ıÚËÛÎÂ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Û˘Ó‰¤Ô-
ÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÂÍ¤Ù·ÛË ÁÓˆÛÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ. O ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ› ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ ıÂÒÓ, ·ÏÏ¿
ÙË ÁÓÒÛË Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ¤¯ÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜, Ï·Ì‚¿ÓÔÓÙ·˜ ˘fi„Ë fiÙÈ ·˘Ù‹ Â›Ó·È ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓË. O
¶Úfi‰ÈÎÔ˜ Â‰Ò ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÈ˜ ÂÈÓÔ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Ù·‡ÙÈ˙·Ó ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ ÌÂ Ù· ˘ÏÈÎ¿ ÛÙÔÈ-
¯Â›·, Ù· ÔÔ›· ÚÔÛˆÔÔÈÔ‡Û·Ó. O KÚÈÙ›·˜ ‰ÂÓ ·ÚÓÂ›Ù·È ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙˆÓ ıÂÒÓ, ·ÏÏ¿ ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ÙÔÓ ÚfiÏÔ
ÙˆÓ ÔÈËÙÒÓ Î·È ÓÔÌÔıÂÙÒÓ ÛÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ËıÈÎÔ‡ ÓfiÌÔ˘, ËıÈÎÔ‡ ‰ËÏ·‰‹ ÎÒ‰ÈÎ· Ô˘ ·ÔÙÚ¤ÂÈ ÙÔ˘˜ ·Ó-
ıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙËÓ ·‰ÈÎ›·, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ Êfi‚Ô˘ ÙË˜ ıÂ˚Î‹˜ ÙÈÌˆÚ›·˜. K·Ù¿ Î¿ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ÙÔ ‰›Î·ÈÔ ÛÙËÚ›˙Â-
Ù·È ¤ÙÛÈ ÛÙÔ Êfi‚Ô ÙÔ˘ ıÂÔ‡ Î·È fi¯È ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘, ·Ó Î·È Ô‰ËÁfi˜ ÙˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ë Û˘ÓÂ›‰ËÛË ÙˆÓ
·ÓıÚÒˆÓ (‚Ï. Î·È CD-ROM, °’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, ºÈÏÔÛÔÊ›·, O Î‹Ô˜ ÙˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ, ÛÂÏ. 5). O KÚÈÙ›·˜, ıÂ›Ô˜
ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È Ì·ıËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ÔÈËÙ‹˜, Ú‹ÙÔÚ·˜ Î·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ TÚÈ¿ÎÔÓÙ· Ù˘Ú¿ÓÓÔ˘˜, ÈÛ¯˘-
ÚÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ Î¿ÔÈÔ˜ ·ÓÔ‡ÚÁÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÈÓfiËÛÂ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜, ÁÈ· Ó· ÌË ‰È·Ú¿ÙÙÔÓÙ·È
·‰ÈÎ›Â˜. ŸÌˆ˜, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Â›Ó·È ÛˆÛÙfi Ó· Ú¿ÙÙÔ˘Ó ÙÔ ·Á·ıfi ÌÂ ÙËÓ ·˘ÙÔÛ˘ÓÂÈ‰ËÛ›· Î·È ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·
ÙË˜ ‚Ô‡ÏËÛË˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ·Í›·.
4-6 §fiÁˆ ÙË˜ ˆÊÂÏÈÌfiÙËÙ¿˜ ÙÔ˘˜, ÂÈÓfiËÛ·Ó: ÔÈ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Úfi‰ÈÎÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ∫ÚÈÙ›· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂ-
Ô‡˜, ‰È·Ù˘ÒıËÎ·Ó Û’ ¤Ó·Ó ÔÏÈÙÈÛÌfi, fiÔ˘ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ‹Ù·Ó ¿ÓÙÔÙÂ ÁÂÌ¿ÙÔ˜ ıÂÔ‡˜ Î·È Û’ ¤Ó· Ï·›ÛÈÔ ·Ó·-
˙‹ÙËÛË˜ ÙˆÓ ·ÈÙ›ˆÓ ÁÈ· Ù· Ê˘ÛÈÎ¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÂÍ‹ÁËÛË˜ ÙˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ ÙË˜ Ê‡ÛË˜ ÌÂ fiÚÔ˘˜ Ô˘ ˘ÂÚ-
‚·›ÓÔ˘Ó Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· Ì¤ÙÚ· [‹‰Ë Ô £·Ï‹˜ Â›¯Â ‰ËÏÒÛÂÈ fiÙÈ Ù· «¿ÓÙ· Â›Ó·È ÁÂÌ¿Ù· ıÂÔ‡˜» (∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜,
¶ÂÚ› „˘¯‹˜, 1.5 11·8) Î·È Ô ∏Û›Ô‰Ô˜ ÛÙË £ÂÔÁÔÓ›· ·ÚÔ˘Û›·˙Â ÌÈ· ÁÂÓÂ·ÏÔÁ›· ÙˆÓ ıÂÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÂÍÂÏÈÎÙÈ-
Î‹ ÈÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜]. µÏ. ÙÔ ·Ú¿ıÂÌ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›: «∏ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ¶Úfi‰ÈÎÔ˘ ÂÍËÁÂ› ıÂÙÈÎ¿ ÙË
ıÚËÛÎÂ›· ·fi Ù· ˘ÏÈÎ¿ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ‰›ÓÂÈ ÌÈ· ÏÔÁÈÎ‹, Ó·ÙÔ˘Ú·ÏÈÛÙÈÎ‹ ÂÚÌËÓÂ›· ÙË˜
ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹˜ ›ÛÙË˜, Ë ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∫ÚÈÙ›· ÂÍËÁÂ› ·ÚÓËÙÈÎ¿ ÙË ıÚËÛÎÂ›·, Û·Ó Ì¤ÛÔ Ô˘ ÂÈÓÔ‹ıËÎÂ ÔÓËÚ¿
ÁÈ· Ó· ÂÍ·Ó·ÁÎ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ó· ˘ÔÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ·ÁfiÁÁ˘ÛÙ· ÛÙÔ ÓfiÌÔ. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô ˘ÔÓÔÌÂ‡Ô˘Ó Ù· ıÂ-
Ì¤ÏÈ· ÙË˜ Î·ÙÂÛÙËÌ¤ÓË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ıÚËÛÎÂ›·˜ ‰Â›¯ÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ Û˘Ì‚·ÙÈÎfi ÙË˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·» (µÏ. £. µ¤ÈÎÔ˜,
º‡ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·, fi.., ÛÂÏ. 126). °È· ÙËÓ ÂÍÔÚıÔÏÔÁÈÛÌ¤ÓË ıÂÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ Î·È Î¿ÔÈˆÓ ™Ô-
ÊÈÛÙÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÛÙÔ¯¿ÛÙËÎ·Ó ¿Óˆ ÛÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘ Î·È ÙËÓ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜ ıÚËÛÎÂ›·˜, Î·È ÚfiÙÂÈÓ·Ó
ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘ ˆ˜ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ·ÈÒÓÈÔ˘ Ô˘ ÂÔÙÂ‡ÂÈ Ù· ¿ÓÙ· Î·È ÎÚ›ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÁÈ· ÙÈ˜ Ú¿-
ÍÂÈ˜ ÙÔ˘˜ (‚Ï. Sarah Broadie, «H ÂÍÔÚıÔÏÔÁÈÛÌ¤ÓË ıÂÔÏÔÁ›·», ÛÙÔ A.A. Long, OÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ,
™˘Ó·ÁˆÁ‹ Û˘ÛÙ·ÙÈÎÒÓ ÌÂÏÂÙËÌ¿ÙˆÓ, ÌÙÊÚ. £. ¡ÈÎÔÏ·˝‰Ë˜-∆. ∆˘ÊÏfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¶··‰‹Ì·˜, ∞ı‹Ó· 2005,
ÛÂÏ. 301-325). ™’ ·˘Ùfi ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ¿ÚıÚÔ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ Ô ıÂfi˜ ·ÔÙÂÏÂ› ÂÈÓfiËÛË ÂÓfi˜
È‰ÈÔÊ˘Ô‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘, ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ™›Û˘ÊÔ, ‰Ú¿Ì· ÙË˜ ›‰È·˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ Ô˘ ¿ÏÏÔÙÂ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÛÙÔÓ
∂˘ÚÈ›‰Ë Î·È ¿ÏÏÔÙÂ ÛÙÔÓ ∫ÚÈÙ›·. ∂ÓÙ·ÛÛfiÌÂÓÔ ÙÔ ·Ú¿ıÂÌ· ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÛÙ· ·Ú·ÎÂ›ÌÂÓ¿

40 ∫∂º∞§∞πO 2
ÙÔ˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜: «…fiÙ·Ó ÔÈ ÓfiÌÔÈ ·¤ÙÚÂ„·Ó ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙÈ˜ ·ÓÔÈ¯Ù¤˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ‚›·˜, ·ÏÏ¿
·˘ÙÔ› Û˘Ó¤¯ÈÛ·Ó Ó· ÙËÓ ÂÊ·ÚÌfi˙Ô˘Ó ÛÙ· ÎÚ˘Ê¿, ÈÛÙÂ‡ˆ fiÙÈ ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÈÓfiËÛÂ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜
ÙÔ Êfi‚Ô (·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜), ÒÛÙÂ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÙÈ Ô˘ Ó· ÊÔ‚›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ Î·ÎÔ‹ıÂÈ˜, ·ÎfiÌ· Î·È fiÙ·Ó ·˘ÙÔ›
ÂÓÂÚÁÔ‡Ó, ÌÈÏÔ‡Ó ‹ ÛÎ¤ÙÔÓÙ·È ÎÚ˘Ê¿. °È’ ·˘Ùfi ÏÔÈfiÓ ÚfiÙÂÈÓÂ ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ıÂ›Ô˘, fiÙÈ ‰ËÏ·‰‹ ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·
ÓÂ‡Ì· Ô˘ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙËÓ ·ÈˆÓÈfiÙËÙ·, Ô˘ ‚Ï¤ÂÈ Î·È ·ÎÔ‡ÂÈ ÌÂ ÙÔ ÓÔ˘, ‰È·ı¤ÙÂÈ ·ÂÚÈfiÚÈÛÙË ÛÔÊ›· Î·È
ÂÔÙÂ‡ÂÈ Ù· ¿ÓÙ·, ÊÔÚ¤·˜ ÌÈ·˜ ıÂ›·˜ Ê‡ÛË˜… ∆Ô Î·Îfi Ô˘ ÌË¯·ÓÂ‡ÂÛ·È ÛÙË ÛÈˆ‹ ‰Â ı· ÌÂ›ÓÂÈ ··Ú·Ù‹-
ÚËÙÔ ·fi ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜Ø ÁÈ·Ù› Â›Ó·È ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎ¿ Â˘Ê˘Â›˜. ø˜ Î·ÙÔÈÎ›· ÙÔ˘˜ fiÚÈÛÂ ¤Ó·Ó ÙfiÔ Ô˘ ÚÔÎ·ÏÔ‡ÛÂ
ÌÂÁ¿ÏË ÂÓÙ‡ˆÛË ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜… ÙÔÓ Ô˘Ú¿ÓÈÔ ıfiÏÔ, fiÔ˘ ·ÓÙÈÏ‹ÊıËÎÂ ÙÈ˜ ·ÛÙÚ·¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÙÚÔÌ·-
ÎÙÈÎÔ‡˜ ‹¯Ô˘˜ ÙÔ˘ ÎÂÚ·˘ÓÔ‡, ÙÔ ¤Ó·ÛÙÚÔ ÚfiÛˆÔ Î·È ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ Ô˘Ú·ÓÔ‡ Ô˘ ÌÂ Û¿ÓÈ· ÂÈ‰ÂÍÈfiÙËÙ·
ÊÈÏÔÙ¤¯ÓËÛÂ Ô ¯ÚfiÓÔ˜… ªÂ ·˘ÙfiÓ, ÚÔ¿ÓÙˆÓ, ÙÔÓ ÙÚfiÔ ÓÔÌ›˙ˆ fiÙÈ Î¿ÔÈÔ˜ ¤ÂÈÛÂ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ó· È-
ÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Á¤ÓÔ˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ». µÏ. S. Broadie, fi.., ÛÂÏ. 324. [ªÔÚÂ› Ó· Û˘˙ËÙËıÂ› ·˘Ùfi ÙÔ ·fi-
Û·ÛÌ· Î·È Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¿ ÌÂ fiÛ· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ÛÙÔÓ ÁÓˆÛÙfi Ì‡ıÔ ÙÔ˘ ÙÔÓ Û¯ÂÙÈÎfi ÌÂ ÙËÓ ·È‰Ò Î·È
ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË ÛÙËÓ 4Ë ÂÓfiÙËÙ·, ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1)].
7 £ÚËÛÎÂ›· Î·È ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi˜ ÛÙÔ¯·ÛÌfi˜: Ô ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË ÙÔ˘ ıÂ-
Ô‡ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È Â˘Î·ÈÚÈ·Î¿, Â›ÙÂ ÂÂÈ‰‹ ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ·Ó·ÙÚ¤„Ô˘Ó ÁÈ· ÏfiÁÔ˘˜ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡˜ ·fi„ÂÈ˜ ÍÂÂÚ·-
ÛÌ¤ÓÂ˜ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜ Â›ÙÂ ÁÈ·Ù› ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÔÏÂÌ‹ÛÔ˘Ó ÙË Ï·˚Î‹ ‰ÂÈÛÈ‰·ÈÌÔÓ›· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÂÍ·ÚÙ‹ÛÂÈ ÙÔ
Ï·fi ·fi ÙÔÓ Ì‡ıÔ Î·È ÙÔÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·‰ÈÎ¿ÛÂÈ ÛÂ ÌÔÈÚÔÏ·ÙÚ›·. ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙË˜ Á¤ÓÂÛË˜ ÙË˜ ıÚË-
ÛÎÂ›·˜, ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ·ÛÎÔ‡Ó ÛÙËÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ıÚËÛÎÂ›· ÎÚÈÙÈÎ‹ ÔÍ‡ÙÂÚË ·fi ÌÂÚÈÎÔ‡˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜,
fiˆ˜ Ï.¯. Ô •ÂÓÔÊ¿ÓË˜. O ¶Úfi‰ÈÎÔ˜, Ô ∫ÚÈÙ›·˜ Î·È ÂÓ Ì¤ÚÂÈ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÙË
ıÚËÛÎÂ›· Î˘Ú›ˆ˜ ˆ˜ ·ÓıÚˆÔÏÔÁÈÎfi, ÂÈ‰ÂÎÙÈÎfi ÂÍ‹ÁËÛË˜, Ê·ÈÓfiÌÂÓÔ Î·È ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ÌÈ· ·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙÈÎ‹
ÛÙ¿ÛË ÛÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ÙË˜ ‡·ÚÍË˜ ÙˆÓ ıÂÒÓ. °È· ÙÔÓ ŒÏÏËÓ· ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .Ã. ıÂfi˜ Î·È Ê‡ÛË Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È
Ì¤Û· ·fi ÙË ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›· ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜ Î·È ÔÙÈ‰‹ÔÙÂ ˘¿Ú¯ÂÈ Á‡Úˆ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÂ› Ó· Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘
¢›·, ÙË˜ ∞ıËÓ¿˜ ‹ ÙË˜ ∞Ó¿ÁÎË˜. ∂Ó‰È·Ê¤ÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ë ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ¶Úfi‰ÈÎÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜
ıÚËÛÎÂ›·˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›·, ÛÂ ¤Ó· ÚˆÙfiÁÔÓÔ ÛÙ¿‰ÈÔ, ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ï¿ÙÚÂ˘·Ó ˆ˜ ıÂÔ‡˜ Ú¿ÁÌ·Ù·
Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤ÙÚÂÊ·Ó Î·È ÙÔ˘˜ ˆÊÂÏÔ‡Û·Ó, fiˆ˜ ÙÔ˘˜ Î·ÚÔ‡˜, ÙÔÓ ‹ÏÈÔ, Ù· ÔÙ¿ÌÈ· Î·È ¿ÏÏ· (‚Ï. ÂÈÎfiÓ·). ™’
¤Ó· ‰Â‡ÙÂÚÔ ÛÙ¿‰ÈÔ ıÂÔÔ›ËÛ·Ó ÂÎÂ›ÓÔ˘˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÂÈÓfiËÛ·Ó ÙÈ˜ ˆÊ¤ÏÈÌÂ˜ Ù¤¯ÓÂ˜, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÁÂˆÚÁ›·,
Ë ·ÌÂÏÔ˘ÚÁ›·, Ë ÌÂÙ·ÏÏÔ˘ÚÁ›·, Î·È ÙÔ˘˜ Ï¿ÙÚÂ„·Ó ÌÂ ·ÓıÚÒÈÓË ÌÔÚÊ‹, fiˆ˜ ÙË ¢‹ÌËÙÚ·, ÙÔÓ ◊Ê·ÈÛÙÔ,
ÙÔÓ ¢ÈfiÓ˘ÛÔ Î.¿. °ÂÓÈÎ¿, ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·ÙËÁÔÚ‹ıËÎ·Ó ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ¿ıÂÔÈ Î·È ÔÈ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈ-
ÎÚÔ‡ÛÙËÎ·Ó ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÙÔ ‚È‚Ï›Ô π ÙˆÓ ¡fiÌˆÓ ˆ˜ Î·Ù·Ï˘ÙÈÎ¤˜ ÙË˜ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ‹˜ ›ÛÙË˜ (µÏ.
Kerferd, ∏ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË, fi.., Î·È £. µ¤ÈÎÔ˜, º‡ÛË Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·, fi.., ÛÂÏ. 124-126).

1 ª¤ÙÚÔÓ Î·È ÎÚÈÙ‹ÚÈÔÓ: Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔÓ «¿ÓıÚˆÔ» (Á¤ÓÔ˜), Ô˘ Û¯ËÌ¿ÙÈÛÂ ÙËÓ ÎÔÈÓˆ-
Ó›·, ˆ˜ Ì¤ÙÚÔ (ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ) ÁÈ· ÙËÓ ·Ó¿Ù˘Í‹ ÙË˜ Î·È ıÂˆÚÂ› ˆ˜ ·˘Ù‹ ˘fiÎÂÈÙ·È ÛÂ ‰È·ÚÎ‹ ÌÂÙ·‚ÔÏ‹ Î·È ÚfiÔ-
‰Ô. ¶ÚÔ‚¿ÏÏÔÓÙ·˜ ˆ˜ Ì¤ÙÚÔ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÙË˜ fiÏË˜ ‹ıÂÏÂ Ó· ‰Â›ÍÂÈ ÙË Û˘Ì‚·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ
ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘, Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜, ı· ·ÓÙÈÎ·Ù·-
ÛÙ·ıÂ› ·ÚÁfiÙÂÚ· ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÔÚÔÏÔÁ›· ·fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ [‚Ï. ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1)].
2 ¶Ï¿ÓÂ˜ ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ – ™¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ: fiÛÔÈ ÂÌÂÈÚÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ¤¯Ô˘Ó Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ
Û’ ¤Ó·Ó ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi Á‡Úˆ ·fi ÙË ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÙË˜ ‚Â‚·ÈfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ, ÛÙËÚ›-
˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ Ì·˜ Û˘¯Ó¿ Ì·˜ ··ÙÔ‡Ó, .¯. Ë Ú¿‚‰Ô˜ Ô˘ ‚˘ı›˙ÂÙ·È ÛÂ ¤Ó· ÔÙ‹ÚÈ
ÓÂÚfi Ê·›ÓÂÙ·È ÎÂÎ·ÌÌ¤ÓË, ÂÓÒ ‰ÂÓ Â›Ó·È. OÈ „Â˘‰·ÈÛı‹ÛÂÈ˜, Ô˘ Ì·˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ·fi ÂÈÎfiÓÂ˜ Ô˘
¤¯Ô˘Ó ÚfiıÂÛË Ó· Ì·˜ ÂÍ··Ù‹ÛÔ˘Ó, fiˆ˜ Ù· Û¯‹Ì·Ù· Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ BÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹, ÛÂÏ.
48, Ì·˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙË ‰È·›ÛÙˆÛË ˆ˜ Ë ·Ó¿ÁÓˆÛË ÌÔÚÊÒÓ Ù¤¯ÓË˜, Ô˘ ÛÎÔÂ‡Ô˘Ó ÛÙËÓ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·,
ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÊÔÚ¤˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÛÔ‚·Ú¤˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ ÁÈ· fiÛÔ˘˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÂÍÔÈÎÂÈˆÌ¤ÓÔÈ ÌÂ ÙÈ˜ Û˘Ì‚¿ÛÂÈ˜
ÙÔ˘˜. ∂›Ó·È ‚·ÛÈÎ¿ ı¤Ì· ·ÁˆÁ‹˜ Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ ÙÔ ÎÔÈÓfi Ó· ÂÍÔÈÎÂÈˆıÂ› ÌÂ ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÌÔÚÊ‹ Ù¤¯ÓË˜,

.¯. Ù· ÎfiÌÈÎ˜ ‹ ÙËÓ ·ÊËÚËÌ¤ÓË ˙ˆÁÚ·ÊÈÎ‹, Ó· Ì¿ıÂÈ ¤Ó· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ ÎÒ‰ÈÎ· Î·È Ó· ‰Â¯ÙÂ› ÙÔ Ì‹Ó˘Ì·
Ô˘ ÂÌÂÚÈ¤¯ÂÙ·È Û’ ·˘ÙfiÓ (µÏ. ∂. Gombrich, ∆¤¯ÓË Î·È æÂ˘‰·›ÛıËÛË, ÂÎ‰. NÂÊ¤ÏË, Aı‹Ó· 1995).
3 ŸÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÛÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË ÂÚ›ÛÙ·ÛË Â›Ó·È ÛˆÛÙ¿, ÛÙËÓ ·Î·Ù¿ÏÏËÏË ·Ù·›ÚÈ·ÛÙ·: ÔÈ ‰ÈÛÛÔ›
ÏfiÁÔÈ (οk #ντικειµενικο, λ)γοι, οk Gµφω λ)γοι) ‹Ù·Ó Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÙÂ¯ÓÈÎ‹˜ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜.
TÔ Î·ıÂÙ› ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘. ªÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ Û˘Ì‚·‰›˙ÂÈ Î·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ «Î·ÈÚÔ‡», ÙË˜ Î·-
Ù¿ÏÏËÏË˜ ÛÙÈÁÌ‹˜, ÙËÓ ÔÔ›· ÂÈÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·È ·ÓÂ˘Ú›ÛÎÂÙ·È Î·È ÛÙËÓ ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË (∂ÎÎÏËÛÈ·-
ÛÙ‹˜ °’, 4: καιρ%ς τοH καθελε*ν κα καιρ%ς τοH οDκοδοµ(σαι) Î·È ÛÂ ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ Î·È ‚˘˙·ÓÙÈÓ‹˜
ÁÚ·ÌÌ·ÙÂ›·˜ (Î·ÈÚfi˜, Î·›ÚÈÔ˜, ¿Î·ÈÚÔ˜, Î·ÈÚÈÎfiÙËÙ·). °È· ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Î·ÈÚÔ‡, ‚Ï. £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜ 2, 34, 4 Î·È
E. MÔ˘ÙÛfiÔ˘ÏÔ˜, ºÈÏÔÛÔÊ›· ÙË˜ Î·ÈÚÈÎfiÙËÙ·˜, ÂÎ‰. K·Ú‰·Ì›ÙÛ·, Aı‹Ó· 1984.
∂¡O∆∏∆∞ 4
¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, Ê‡ÛË – ÓfiÌÔ˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ AÓÙÈÊÒÓÙ· ÁÈ· ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË Ê‡ÛË Î·È ÙÔÓ ÓfiÌÔ, ÙË
Û‡Ì‚·ÛË Î·È ÙË Ê‡ÛË.
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ Î˘ÚÈfiÙÂÚÂ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÔÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜,
ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ fiÏË˜-ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ËÁ‹ ÙË˜ ÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ÂÍÔ˘Û›·˜, Î·ıÒ˜ Î·È ÙÈ˜ ·fi-
„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· ÁÈ· ÙË Û˘ÁÎÚfiÙËÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÂ›·˜.
ñ ¡· Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‰È·¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ È‰ÂÒÓ Ì¤Ûˆ ÙË˜ ÌÂÏ¤ÙË˜ ÙˆÓ ÓÂfiÙÂ-
ÚˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È Ó· Î¿ÓÔ˘Ó ÙË Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹.
ñ ¡· ·ÛÎËıÔ‡Ó ÛÙË Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ‹ ·Ó¿ÁÓˆÛË ·Ú¯·›ˆÓ ÂÏÏËÓÈÎÒÓ Î·È ÓÂfiÙÂÚˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ.
…δικαιοσ+νη <ο4ν> τI τ(ς π)<λεω>ς ν)µιµα, <&ν> Ss Gν πολιτε+ητα, τις, µ <παρ>αβα,νειν. Xρ5"τ’
Gν ο4ν Gνθρωπος µλιστα hαυτ5" ξυµφερ)ντως δικαιοσ+νη, εD µετI µν µαρτ+ρων τος ν)µους µε-
γ<λο>υς Gγοι, µονο+µενος δ µαρτ+ρων τI τ(ς φ+σεως7 τI µν γρ τ"ν ν)µων <&π,θ>ετα, τI δ
<τ(ς> φ+σεως #<ναγ>κα*α7 κα τI <µν> τ"ν ν)<µων> ?µολογηθ<ντ>α ο! φ+ν<τ’ &στ,>ν, τI δ τ(ς
φ+σεως φ+ν<τα ο!χ> ?µολογηθντα […] τI ο4ν ν)µιµα παραβα,νων εDIν λθSη τος ?µολογ>σαντας
κα αDσχ+νης κα ζηµ,ας #π>λλακται7 µ λαθ@ν δ’ οa7 τ"ν δ τS( φ+σει ξυµφ+των &ν τι παρI τ% δυ-
νατ%ν βιζηται, &ν τε πντας #νθρ@πους λθSη, ο!δν Bλαττον τ% κακ)ν, &ν τε πντες Jδωσιν, ο!δν
µε*ζον». (&Aντιφ(ν, απσπ. 44A, Oxyrhynchus Papyri, XI, n. 1364)

∆Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô: H ∞Ú¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹, T· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, ÌÙÊÚ. N.M. ™ÎÔ˘ÙÂÚfi-
Ô˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. °ÓÒÛË, 2Ë ¤Î‰., Aı‹Ó· 1991, ÛÂÏ. 438. √È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ (1) Î·È
(2) Â›Ó·È Â›ÛË˜ ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ‚È‚Ï›Ô.
™Â ·˘Ù‹ ÙË ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ÂÓfiÙËÙ· Ì·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ıÂˆ-

42 ∫∂º∞§∞πO 2
Ú›Â˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ Î·È, ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË, ÙÔ˘ ∞ÓÙÈÊÒÓÙ·, ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÓfiÌÔ˘-Ê‡-
ÛË˜. ¢È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ‰‡Ô ı¤ÛÂÈ˜: ˘¤Ú ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜ Ê‡ÛË˜, ˘¤Ú ÙË˜ Ê‡ÛË˜
Î·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘. ª·˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Â›ÛË˜ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· Û˘ÏÏ¿‚Ô˘Ó, ÛÂ ÁÂÓÈÎ¤˜ ÁÚ·Ì-
Ì¤˜, Ù· ı¤Ì·Ù· ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘Óı‹ÎË, fiˆ˜ Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙË ÓÂfiÙÂÚË ÊÈÏÔÛÔ-
Ê›· ·fi ÙÔ˘˜ ÃÔÌ˜, §ÔÎ Î·È ƒÔ˘ÛÛÒ ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ÙÈ˜ ··Ú¯¤˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÒÓ Î·È ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘, ÒÛÙÂ Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‰È·¯ÚÔÓÈÎfiÙËÙ· Î·È ÂÍ¤ÏÈÍË ÙˆÓ
·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ ÙË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ Î›ÓËÛË˜ Î·È ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜, ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ·. ∞Ó·ÊÔ-
Ú¤˜ ÛÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ı· Á›ÓÔ˘Ó Î·È ÛÙ· ÂfiÌÂÓ· ÎÂÊ¿Ï·È· (Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÒÛÙÂ Ó· Î·Ù·‰ÂÈ-
¯ÙÂ› Ë ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·fi„ÂˆÓ).
ø˜ ÛËÌÂ›Ô ·ÊfiÚÌËÛË˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Ë ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ¶ÚÔÌËı¤· Î·È
ÙË˜ ÙÈÌˆÚ›·˜ ÙÔ˘ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ¢›· ÁÈ· ÙËÓ ·Ó˘·ÎÔ‹ ÙÔ˘ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ·Ú¯ÈÎ‹ ÊÚ¿ÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘,
fiÔ˘ ‰›ÓÂÙ·È ÔÚÈÛÌfi˜ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜: «¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È Ó· ÌËÓ ·Ú·‚·›ÓÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Î·È Ù· ¤ıÈÌ·
ÙË˜ fiÏË˜ ÙË˜ ÔÔ›·˜ Â›Û·È ÔÏ›ÙË˜».
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÌÂ Î·Ù¿ÏÏËÏÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜, ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È Ë ·ÓÙ›Ê·ÛË ÙÔ˘ AÓÙÈÊÒÓÙ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ı¤ÛË
·˘Ù‹, ·ÊÔ‡ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ıÂˆÚÂ› ÙÈ˜ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Û˘Ì‚·ÙÈÎ¤˜ (ÔfiÙÂ ÔÈ fiÔÈÂ˜ ·Ú·‚¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ
ÓfiÌˆÓ, ·Ó ‰Â Á›ÓÔ˘Ó ·ÓÙÈÏËÙ¤˜, ‰ÂÓ ÙÈÌˆÚÔ‡ÓÙ·È ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ‰È·Ú¿ÙÙÔÓÙ·È ·‰ÈÎ›Â˜).
EÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È, ·fi ¿Ô„Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹, Ë ·ÓÙ›ıÂÛË Û˘Ì‚·ÙÈÎÔ‡ Î·È Ê˘ÛÈÎÔ‡, Ô˘ ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÙÔÓÈÛÙÂ›
·fi ÙÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜, Ô˘ Â›Ó·È ¤ÎÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ‰È·ÏfiÁÔ˘ (ı¤Û -·ÓÙ›ıÂÛË-‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÙÔ‡ ˘¤Ú Î·È ÙÔ˘
Î·Ù¿). YÔÁÚ·ÌÌ›˙Ô˘ÌÂ ÙËÓ Â·Ó¿ÏË„Ë ÙˆÓ ›‰ÈˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ (ÓfiÌÔ˜-Ê‡ÛË) Î·È ÙËÓ Î‡ÚÈ· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘
ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜.
AÓ·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË: OÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Î‡ÚÈ· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡Ó ÙÈ˜
·fi„ÂÈ˜ ÚÔÂÎÙÂ›ÓÔÓÙ¿˜ ÙÂ˜ ÛÙÔ ·ÚfiÓ.
EÚÒÙËÛË 1Ë: ÙÔ Ó· ˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜, Ô˘ Â›Ó·È Û˘Ì‚·ÙÈÎÔ› Î·È ÂÚÈÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂ-
Ú›·, ·ÓÙÈÛÙÚ·ÙÂ‡ÂÙ·È ÙË Ê‡ÛË, ·ÊÔ‡ ·˘Ù‹ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·. OÈ ÂÈÙ·Á¤˜ ÙË˜ Ê‡ÛË˜ Â›Ó·È ·Ó·-
ÁÎ·›Â˜, ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ·˘ı·›ÚÂÙÂ˜.
EÚÒÙËÛË 2Ë: ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙Ô˘Ó ÙË ÊÈÏ›· Î·È ÙËÓ ÔÌfiÓÔÈ·, ˆÊÂÏÔ‡Ó ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ.
EÚÒÙËÛË 3Ë: Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË ··Ú·›ÙËÙË Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÂ›·˜ Î·È ÙËÓ ÂÍ·-
ÛÊ¿ÏÈÛË ÙˆÓ ·ÙÔÌÈÎÒÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ. O ÓfiÌÔ˜ ··Ú·›ÙËÙÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘Ì‚›ˆÛË Î·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·Áfi-
Ú·, ‰ÂÛÌÂ˘ÙÈÎfi˜ ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ Î·È ·˘ı·›ÚÂÙÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ AÓÙÈÊÒÓÙ·.

1 H ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙË Ê‡ÛË Î·È ÙÔÓ ÓfiÌÔ: Ô ∞ÓÙÈÊÒÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ·Ó Ú˘ıÌ›˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙË ˙ˆ‹
ÙÔ˘ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ, ·ÓÙÈÛÙÚ·ÙÂ‡ÂÙ·È ÙË Ê‡ÛË, ·ÊÔ‡ ·˘Ùfi Ô˘ ··ÈÙÂ› Ô ÓfiÌÔ˜ Â›Ó·È ·ÓÙ›ıÂÙÔ ·fi ÙË Ê‡-
ÛË, Ë ÔÔ›· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·. ™’ ·˘ÙfiÓ Ë ·ÓÙ›ıÂÛË ÓfiÌÔ˘-Ê‡ÛË˜ Â›Ó·È ¤ÓÙÔÓË. ∏ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË ıÂˆÚÂ› fiÙÈ
Â›Ó·È ÌÈ· Û¯ÂÙÈÎ‹ Î·È Û˘Ì‚·ÙÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ· Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ÌÂ ·fiÏ˘ÙÔ Î‡ÚÔ˜ Î·È ÂÍ·Ó·ÁÎ¿˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÌÂ
ÓfiÌÔ˘˜ ‰˘Ó¿ÛÙÂ˜ Ó· Î¿ÓÔ˘Ó Ú¿ÁÌ·Ù· ·ÓÙ›ıÂÙ· ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘˜, Ô˘ ÓÔÂ›Ù·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ˆ˜ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡-
ÛË. H ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› ‰ÂÛÌÔ‡˜ Ô˘ Â›Ó·È ÛÙÂÓfiÙÂÚÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜, Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô-
ÓÙ·È ÛÙÔ ÓfiÌÔ (ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘Óı‹ÎË). H Û‡ÁÎÚÈÛË, ˆÛÙfiÛÔ, ·˘Ù‹ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ AÓÙÈÊÒÓÙ· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Î·È ÌÂ Û˘-
ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, Ê·›ÓÂÙ·È fiÌˆ˜ ˆ˜ ‹Ù·Ó Â˘Ú¤ˆ˜ ‰È·‰Â‰ÔÌ¤ÓË ÛÙËÓ Aı‹Ó· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ·˘Ù‹˜.
H ·ÓÙ›ıÂÛË Ê‡ÛË˜ Î·È ÓfiÌÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ .¯. Î·È ÛÙËÓ ÎˆÌˆ‰›· ÙÔ˘ AÚÈÛÙÔÊ¿ÓË NÂÊ¤ÏÂ˜ (ÛÙ. 937 Î·È
961), ¤ÚÁÔ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÙËÎÂ ÙÔ 423 .X., fiÔ˘ ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ÙÔ §¿ıÔ˜ Ó· Î·˘¯È¤Ù·È fiÙÈ ‹Ù·Ó ÙÔ ÚÒÙÔ
Ô˘ Û˘Ó¤Ï·‚Â ÙËÓ È‰¤· Ó· ·ÓÙÈÎÚÔ‡ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ Î·ÓfiÓÂ˜ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ (ÛÙ. 1039-40). E›-
ÛË˜, Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ÂÈÎÚÔÙÂ›Ù·È ÙÔ §¿ıÔ˜, ÁÈ·Ù› ÂÓı·ÚÚ‡ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ıÈ·ÛÒÙÂ˜ ÙÔ˘ Ó· «Ú¿ÍÔ˘Ó fiˆ˜ ÚÔÛÙ¿-
˙ÂÈ Ë Ê‡ÛË, Ó· ¯ÔÚÔË‰‹ÛÔ˘Ó, Ó· Â˘ı˘Ì‹ÛÔ˘Ó, Ó· ÁÂÏ¿ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÌËÓ ÂÚÈÔÚ›˙ÔÓÙ·È ·fi ÙÈ˜ Û˘Ì‚·ÙÈÎ¤˜

·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ Ô˘ Î·ıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙÈ Â›Ó·È ÂÔÓÂ›‰ÈÛÙÔ (ν)µιζε µηδν αDσχρ)ν, ÛÙ. 1078-8). H ‰ËÌfiÛÈ· Û˘˙‹ÙËÛË
ÙÔ˘ OÚıÔ‡ Î·È ÙÔ˘ §¿ıÔ˘˜, ÌÂÙ·Í‡ ¢›Î·ÈÔ˘ §fiÁÔ˘ Î·È Õ‰ÈÎÔ˘ §fiÁÔ˘, Ô˘ Î¿ÓÂÈ Ô AÚÈÛÙÔÊ¿ÓË˜ ÛÙÈ˜ NÂ-
Ê¤ÏÂ˜, ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô ÙË ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô ÙË˜ ·ÚÔ˘Û›·ÛË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ˘¤Ú Î·È Î·Ù¿ ÂÓfi˜ ‰Â-
‰ÔÌ¤ÓÔ˘ ˙ËÙ‹Ì·ÙÔ˜, Ô˘ ÚÒÙÔ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔ›ËÛÂ Ô ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜. ¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ·Úˆ‰›· ÙË˜ ‰È‰·ÛÎ·-
Ï›·˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ Î·È ÁÈ· ·Ó·Ì¤ÙÚËÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙËÓ «·Ú¯·›· ·È‰Â›·» Î·È ÙËÓ «Î·ÈÓ‹ ·È‰Â›·» ÙˆÓ ™Ô-
ÊÈÛÙÒÓ (∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË˜, NÂÊ¤ÏÂ˜, ÛÙ. 937 Î·È 961). (BÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ Û¯fiÏÈÔ IÛÙÔÚ›· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ EÏÏ¿-
‰·˜, ÙfiÌ. 4, ÂÎ‰. ¶·ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ÙÔ˘ K·›ÌÚÈÙ˙ Î·È EÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, 2005, ÛÂÏ. 115). ∏ ·ÓÙ›ıÂÛË Ófi-
ÌÔ˘ Î·È Ê‡ÛË˜ Á›ÓÂÙ·È Û·ÊÒ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜, Î˘Ú›ˆ˜ fiÌˆ˜ ·fi ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜.
°È· ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÓfiÌÔ˘ Î·È Ê‡ÛË˜ Ô Guthrie ·Ú·ÙËÚÂ›: «∏ Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙË ıÚËÛÎÂ›· ÛÙÚÂÊfiÙ·Ó Á‡-
Úˆ ·fi ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ·Ó ÔÈ ıÂÔ› ˘‹Ú¯·Ó Ê‡ÛÂÈ –Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿– ‹ ÌfiÓÔ ν)µ5ω, ‰ËÏ·‰‹ Û˘Ì‚·ÙÈÎ¿ Î·ıÈÂÚˆ-
Ì¤ÓÔÈ ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜. ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ‹Ù·Ó ·Ó ÔÈ ÔÏÈÙÂ›Â˜ ‰ËÌÈ-
Ô˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÌÂ ıÂ˚Î‹ ÂÓÙÔÏ‹, ·fi Ê˘ÛÈÎ‹ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ‹ ν)µ5ω, ‰ËÏ. Û˘Ì‚·ÙÈÎ¿ ·fi Û˘ÌÊˆÓ›· ÙˆÓ ·Ó-
ıÚÒˆÓ. ™ÙÔ ı¤Ì· ÙÔ˘ ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, ÂÍÂÙ·˙fiÙ·Ó ·Ó ÔÈ ‰È·ÈÚ¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ Á¤ÓÔ˘˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈ-
Î¤˜ ‹ ·ÏÒ˜ ı¤Ì· ÓfiÌÔ˘. ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ·, ·Ó Ë ÂÍÔ˘Û›· ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘ ¿Óˆ ÛÂ ¤Ó·Ó ¿ÏÏÔ (‰Ô˘-
ÏÂ›·) ‹ ÂÓfi˜ Ï·Ô‡ ¿Óˆ ÛÂ ¿ÏÏÔÓ (Î˘ÚÈ·Ú¯›·) Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎ‹ Î·È ·Ó·fiÊÂ˘ÎÙË ‹ ÙËÓ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ·ÏÒ˜ Ô Ófi-
ÌÔ˜ Î.Ô.Î». (‚Ï. Guthrie, fi.., ÛÂÏ. 83). √ ›‰ÈÔ˜ Â›ÛË˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ: «°È· ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎÔ‡˜ ÏfiÁÔ˘˜ ÌÔÚÔ‡ÌÂ
Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘ÌÂ ÙÚÂÈ˜ Î‡ÚÈÂ˜ ı¤ÛÂÈ˜: ˘¤Ú ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜ Ê‡ÛÂˆ˜, ˘¤Ú ÙË˜ Ê‡ÛÂˆ˜ Î·È ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ
ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È ÌÈ· ÛÙ¿ÛË ¿ÙÂÁÎÙÔ˘ ÚÂ·ÏÈÛÌÔ‡ ‹ ıÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Ô˘, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·›ÚÓÂÈ Ì¤ÚÔ˜ ÛÙË ‰È·Ì¿¯Ë, ‰ËÏÒ-
ÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔÈ ı· ÂÎÌÂÙ·ÏÏÂ‡ÔÓÙ·È ¿ÓÙ· ÙÔ˘˜ ÈÔ ·‰‡Ó·ÙÔ˘˜ Î·È ı· ÔÓÔÌ¿˙Ô˘Ó ÓfiÌÔ Î·È ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË
ÔÙÈ‰‹ÔÙÂ ıÂÛ›˙Ô˘Ó ÁÈ· Ó· ÂÍ˘ËÚÂÙ‹ÛÔ˘Ó ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘˜. ∏ ÔÓÔÌ·Û›· ı· ÈÛ¯‡ÂÈ fiÛÔ Î·ÈÚfi ‰È·ÙËÚÔ‡Ó
ÙË ‰‡Ó·Ì‹ ÙÔ˘˜» (‚Ï. Guthrie, fi.., ÛÂÏ. 86).

1 O «Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·»: Î·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÍÂÎ›ÓËÛÂ ·fi ÌÈ· Ê˘ÛÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË
Î·È ÚÔ¯ÒÚËÛÂ ÛÂ ÌÈ· Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡, Ô˘ Û˘ÓÂ¯Ò˜ ÚÔfi‰Â˘Â. ™ÙÔÓ Ì‡ıÔ, Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ·ÊËÁÂ›Ù·È
ÛÙÔÓ ÔÌÒÓ˘ÌÔ ‰È¿ÏÔÁÔ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ·Ú¯ÈÎ¿ ˙Ô‡Û·Ó ¯ˆÚÈÛÙ¿, fiÌˆ˜ ÛÙ·‰È·Î¿
ÚÔÛ¿ıËÛ·Ó Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó ÁÈ· ·˘ÙÔÚÔÛÙ·Û›· ÔÌ¿‰Â˜. ŸÙ·Ó ÙÔ ¤Î·Ó·Ó, ¿Ú¯ÈÛ·Ó Ó· ·‰ÈÎÔ‡Ó Ô ¤Ó·˜ ÙÔÓ
¿ÏÏÔ, ÌÂ Û˘Ó¤ÂÈ· Ó· ‰È·Ï˘ıÔ‡Ó Î·È Ó· ·Ê·Ó›˙ÔÓÙ·È. ŸÌˆ˜, Ô ∑Â˘˜ ¤ÛÙÂÈÏÂ Û’ ·˘ÙÔ‡˜ ‰‡Ô ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜, ÙËÓ
·È‰Ò Î·È ÙË ‰›ÎË, ÁÈ· Ó· ÙÈ˜ ÌÔÈÚ·ÛÙÔ‡Ó. ŒÙÛÈ, Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Î·È Ô ÓfiÌÔ˜ ·¤‚ËÛ·Ó ·Ó·ÁÎ·›· ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ·
ÙË ‰È·Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒÈÓˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ. √ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È Â‰Ò ÙÔÓ ÓfiÌÔ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙË Ê‡ÛË
Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· fiÙÈ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹, Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ ‰È‰¿ÛÎÂÈ, Ì·ı·›ÓÂÙ·È ˆ˜
·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÌÈ·˜ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎ‹˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›·˜. √ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜ ¤¯ÂÈ ˘¤ÚÌÂÙÚÔ ÛÂ‚·ÛÌfi ÁÈ· ÙÈ˜ ‰ËÌÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜
·ÚÂÙ¤˜ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜, ÁÈ· ÙË ÁÓÒÌË ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ÙÈ˜ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ ÂÈÚËÓÈÎ‹˜ ÂÈıÔ‡˜ ˆ˜ ıÂÌ¤-
ÏÈ· ÙË˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜ Î·È Ë ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ· ÙË˜ ÎÔÈÓÔÙÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘
Á¤ÓÔ˘˜ (‚Ï. Guthrie, OÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜, ÌÙÊÚ. ¢·ÌÈ·Ófi˜ TÛÂÎÔ˘Ú¿ÎË˜, ÂÎ‰. MIET, Aı‹Ó·, 1989, ÛÂÏ. 327).
2 √ ÓfiÌÔ˜ Â›Ó·È Û˘Óı‹ÎË (§˘ÎfiÊÚˆÓ): Ô ÛÔÊÈÛÙ‹˜ §˘ÎfiÊÚˆÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·˘Ùfi ˆ˜ Ô
ÓfiÌÔ˜ Á›ÓÂÙ·È Û˘ÌÊˆÓ›· Î·È ÂÁÁ‡ËÛË, ÁÈ· Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, ÁÈ· Ó· ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛÙÔ‡Ó
Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù¿ ÙÔ˘˜. ∂›Ó·È ÌÈ· ¿Ô„Ë Ô˘ ıÂˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ÚÔ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÂÈ ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘Ì‚Ô-
Ï·›Ô˘, Ë ÔÔ›· ‰È·ÌÔÚÊÒıËÎÂ Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘ Â˘Úˆ·˚ÎÔ‡ ‰È·ÊˆÙÈÛÌÔ‡, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ·, Î˘Ú›ˆ˜
·fi ÙÔÓ °¿ÏÏÔ ÊÈÏfiÛÔÊÔ ƒÔ˘ÛÛÒ.
3 ∏ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÃÔÌ˜ ÌÔÚÂ› Ó· Û˘ÁÎÚÈıÂ› ÌÂ ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ÛÔÊÈÛÙ‹ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˘: «¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È
ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ˘», ÙËÓ ÔÔ›· ı· ‰Ô‡ÌÂ ÛÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ÂÓfiÙËÙ· 2Ë: ∞Ú¯ÈÎ¿, Ë ¿Ô„Ë
Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ô ÛÔÊÈÛÙ‹˜ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜ Ê·›ÓÂÙ·È ·ÊÂÏ‹˜ Î·È ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ıÂ› fiÙÈ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ
fiÙÈ ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È Î·Ïfi ‹ ‰›Î·ÈÔ ÙÔ Î·ıÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘ Î·ıÂÓfi˜ Ì·˜. ™˘ÓÂÒ˜, ıÂˆÚÔ‡ÌÂ ˆ˜ Ú¤ÂÈ Ó·

44 ∫∂º∞§∞πO 2
Ú¿ÙÙÔ˘ÌÂ fi,ÙÈ ÂÍ˘ËÚÂÙÂ› ÙÈ˜ ÚÔÛˆÈÎ¤˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ Ì·˜, ‰ËÏ·‰‹ fiÙÈ ÂÍ˘ËÚÂÙÂ› ÙÔÓ Î·ı¤Ó· Ì·˜. ∏ ¿Ô„Ë
ÙÔ˘ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˘ fiÌˆ˜ Â›Ó·È ÈÔ Û‡ÓıÂÙË, Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ¿ÏÏˆÛÙÂ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ Î·È
Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÃÔÌ˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ Ê‡ÛË˜. ™Â ÁÂÓÈÎ¤˜ ÁÚ·ÌÌ¤˜, Ë ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙË ‰ÈÎ·È-
ÔÛ‡ÓË, ÙËÓ ÔÔ›· Ê¤ÚÂÙ·È Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· Ô £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜, Â›Ó·È fiÙÈ Ô ÈÛ¯˘Úfi˜ Î˘‚ÂÚÓ¿ Î·È
ÓÔÌÔıÂÙÂ› ¤¯ÔÓÙ·˜ ˆ˜ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÁÓÒÌÔÓ· ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘. ∫·Ù’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ, ÙÔ ÏÔÁÈ˙fiÌÂÓÔ ˆ˜ ‰›Î·ÈÔ
Î·È Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘ ÈÔ ÈÛ¯˘ÚÔ‡. OÈ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¤˜ ‰˘ÛÎÔÏ›Â˜ Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó
ÌÂ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¿Ô„Ë —Ë ÔÔ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÌÂÁ¿ÏÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ, Î·ıÒ˜ ·ÓÙ·Ó·ÎÏ¿ ¿ÌÂÛ· ÙËÓ ÂÏÏË-
ÓÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÛÙ· ¯ÚfiÓÈ· ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ÔÏ¤ÌÔ˘, fiˆ˜ ·˘Ù‹ ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ÛÙÈ˜ ÛÂ-
Ï›‰Â˜ ÙÔ˘ £Ô˘Î˘‰›‰Ë— Û˘Ó›ÛÙ·ÓÙ·È ÛÙÔ Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙÂ› ÌÂ ‚Â‚·ÈfiÙËÙ· Ë ‚·ı‡ÙÂÚË ÚfiıÂÛË ÙÔ˘ £Ú·Û‡-
Ì·¯Ô˘ Î·È Ë Ô˘Û›· ÙË˜ ¿Ô„‹˜ ÙÔ˘: ·Ó, ‰ËÏ·‰‹, ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜, ÁÈ· ·Ó¿Ï˘ÛË Ô˘ÛÈˆ-
‰ÒÓ ÁÓˆÚÈÛÌ¿ÙˆÓ ÙË˜, ÁÈ· ÚÈ˙ÈÎ‹ ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ‹ ·ÏÒ˜ ÁÈ· ÌÈ· Î˘ÓÈÎ‹ ‰È·›ÛÙˆÛË Û¯ÂÙÈÎ¿
ÌÂ ·˘Ù‹Ó Î·È ·ÎfiÌ·, ·Ó fiÛ· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Ô £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜ ÛÙÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙË˜ Ï·ÙˆÓÈÎ‹˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜ ÁÈ· ÙËÓ
‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË (ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ı· ÌÈÏ‹ÛÔ˘ÌÂ ÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ 3, ÂÓfiÙËÙ· 2Ë), Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÌÈ· ÌË‰ÂÓÈÛÙÈÎ‹ ËıÈÎ‹
ıÂˆÚ›· ‹ ÌÈ· ıÂˆÚ›· Ê˘ÛÈÎÔ‡ ‰ÈÎ·›Ô˘ ‹ ·ÎfiÌË Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÚÔÛ‹ÏˆÛË ÛÙÔ ÁÚ¿ÌÌ· ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘, ¤ÎÊÚ·ÛË
„˘¯ÔÏÔÁÈÎÒÓ ÂÁˆÈÛÌÒÓ Î.¿. ∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ·˘Ùfi ¤¯ÂÈ ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ ÙËÓ ¤ÚÂ˘Ó· Â‰Ò Î·È ÔÏÏ¤˜ ‰ÂÎ·ÂÙ›Â˜.
4 ∫·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ Ê‡ÛË˜: Ë ÚÔ-ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó
ÚÈÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜. ∆Ô ÎÚ¿ÙÔ˜ Â›Ó·È ¤Ó· ÙÂ¯ÓËÙfi Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÌ·
ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂˆÚËÙÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘. ∞˜ ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· ·˘Ùfi ÛÙÔ ·ÚfiÓ ÎÂÊ¿-
Ï·ÈÔ, ÒÛÙÂ Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÂ› ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÛÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË [™ËÌ.: O fiÚÔ˜ «ÎÚ¿ÙÔ˜», ·Ó Î·È
Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›· fiÏË-ÎÚ¿ÙÔ˜, ·ÊÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·
(·Ê·ÈÚÂÙÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË, ÛÂ ·ÓÙÈ‰È·ÛÙÔÏ‹, .¯., ÌÂ ÙËÓ ¤ÎÊÚ·ÛË «¤ıÓÔ˜-ÎÚ¿ÙÔ˜»). ∫·Ù’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ, ÔÈ Ì·-
ıËÙ¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Î¿ÓÔ˘Ó Â‡ÎÔÏ· ÙË Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ù· Û‡Á¯ÚÔÓ· ÔÏÈÙÈÎ¿ ı¤Ì·Ù·].
5 ™‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙÔÓ £Ô˘Î˘‰›‰Ë (·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙË˜ ÂÈÎfiÓ·˜ ÙÔ˘ £Ô˘Î˘‰›‰Ë): Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜
(460-400 .X.) ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÚfiÔ‰Ô –Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙÈ˜
·Ó·Ù·Ú·¯¤˜ Ô˘ ÚÔÎ·ÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ÔÏ¤ÌÔ˘˜ Î·È ÙÈ˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÛÂÈ˜– Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ‚·ÛÈÎÔ‡˜ Ófi-
ÌÔ˘˜ ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ Ê‡ÛË˜. ª›· ıÂˆÚ›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÍË-
Á‹ÛÂÈ ÙËÓ ÔÈÎÈÏ›· ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Ê·ÈÓÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ·Ú·ÙËÚÔ‡ÓÙ·È. O £Ô˘Î˘‰›‰Ë˜ ÚÔ-
Û·ıÂ› Ó· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Ô ÈÛÙÔÚÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÛÂ ı¤ÛË Ó· ÂÍËÁ‹ÛÂÈ ÙËÓ ÔÈÎÈÏ›· Î·È ÙËÓ ÔÏ˘ÏÔÎfiÙËÙ·
ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ÈÛÙÔÚÈÎÒÓ Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ.
∂¡¢∂π∫∆π∫∏ µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞
∂Àƒπ¶π¢∏™, ∂Ï¤ÓË, ÌÙÊÚ. £Ú. ™Ù·‡ÚÔ˘, ∞ı‹Ó· 1962.
∂Àƒπ¶π¢∏™, ∂Ï¤ÓË, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏ. ∂. Ã·Ù˙Ë·Ó¤ÛÙË˜, ÂÎ‰. π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˘, ∞ı‹Ó· 1989.
π™√∫ƒ∞∆∏™, ∂Ï¤ÓË˜ ÂÁÎÒÌÈÔÓ, ÌÙÊÚ. ºÈÏÔÏÔÁÈÎ‹ √Ì¿‰· ∫¿ÎÙÔ˘, ÂÎ‰. ∫¿ÎÙÔ˜, ∞ı‹Ó· 1993.
∫∞∫ƒπ¢∏™, π. £., ¶ÂÚÈÎÏ¤Ô˘˜ ∂ÈÙ¿ÊÈÔ˜, ÂÎ‰. µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›Ô ÙË˜ ∂ÛÙ›·˜, ∞ı‹Ó· 1984.
¶∂¡∆∑√¶√À§√À-µ∞§∞§∞, ∆., °ÔÚÁ›·˜, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏÈ·, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 1999.
™∫√À∆∂ƒ√¶√À§√™, ¡. ª., ∏ ·Ú¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹. ∆· Ûˆ˙fiÌÂÓ· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·, ÂÎ‰. °ÓÒÛË, 2Ë ÂÎ‰., ∞ı‹Ó· 1991.
ªÂÏ¤ÙÂ˜
∞ª¶∞∆∑√°§√À-£∂ª∂§∏, ∫., ¶¿ÓÙˆÓ ¯ÚËÌ¿ÙˆÓ Ì¤ÙÚÔÓ ¿ÓıÚˆÔ˜, ‰È‰·ÎÙ. ‰È·ÙÚ., ÂÎ‰. ºÈÏÔÏÔÁÈÎÔ‡ ™˘ÏÏfiÁÔ˘ ¶·ÚÓ·ÛÛfi˜, ∞ı‹Ó· 1996.
µ√À¢√Àƒ∏™, ∫. π., ∏ ∞Ú¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹, ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ ∞’ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›· ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹, ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ºÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›·, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ-
‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó·, ∞ı‹Ó· 1984.
¢ƒ∞°ø¡∞ –ª√¡∞Ã√À, ª., «√È ıÂˆÚ›Â˜ ÙˆÓ ÛÔÊÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙË Á¤ÓÂÛË ÙË˜ ıÚËÛÎÂ›·˜ Î·È Ë ÛÙˆÈÎ‹ Ê˘ÛÈÎ‹ ıÂÔÏÔÁ›·», ÛÙÔ ∏ ∞Ú¯·›· ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹, ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ ∞’
¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ ·Ú¯·›· ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1984.
GUTHRIE, W.K.C., √È ™ÔÊÈÛÙ¤˜, ÌÙÊÚ. ¢. ∆ÛÂÎÔ˘Ú¿ÎË˜, Á’ ÂÎ‰., ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1998.
KERFERD, G. B., ∏ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË, ÌÙÊÚ. ¶. º·Ó·Ú¿˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1986 .
∫Àƒ∫√™, µ., ∞Ú¯·›Ô˜ ∂ÏÏËÓÈÎfi˜ ¢È·ÊˆÙÈÛÌfi˜ Î·È ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹, πˆ¿ÓÓÈÓ· 1986.
ROMILLY, J. de, √È ªÂÁ¿ÏÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹, ÌÙÊÚ. º. π. ∫·ÎÚÈ‰‹˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1994.
ROMILLY, J. de, √ ÓfiÌÔ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë. ∞fi ÙÈ˜ ··Ú¯¤˜ ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÌÙÊÚ. ª. ∞ı·Ó·Û›Ô˘ Î·È ∫. ªËÏÈ·Ú¤ÛË, ÂÎ‰. ÕÛÙ˘, ∞ı‹Ó· 1995.

ΚΕΦAΛΑΙΟ TPITO
™ˆÎÚ¿ÙË˜ Î·È ¶Ï¿ÙˆÓ

∂π™∞°ø°∏
∏ EÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÔÚÂ› Ó· ‰È‰·¯ıÂ› ÛÂ 1 ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ÒÚ· Î·È Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ÙÔ ÂÚ¤ıÈÛÌ· ÁÈ· Ó· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ÔÈ Ì·-
ıËÙ¤˜ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›·
ÁÚ¿ÊÙËÎ·Ó. ∫·Ù¿ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌÔ Ó· ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó Î·È Ó· Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡ÔÓÙ·È ÙÔÓ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi ›-
Ó·Î·, ÙÔÓ ¯¿ÚÙË, Ù· ÂÚÁÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¿ Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿ÚÙËÌ· ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘. ∂È‰ÈÎfiÙÂÚ·, Ù· ÎÂ›ÌÂÓ·
ÙÔ˘ ÙÚ›ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó Â˘Î·ÈÚ›Â˜ Ó· ·Ó·Ù‡ÍÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙÂ˜ Î·Ù·ÓfiËÛË˜ Î·È ·ÍÈÔÏfiÁËÛË˜
ÂÓfi˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÔ‡ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È: (·) ÌÂ ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ˘ÔÎÚ˘ÙfiÌÂÓË˜ ÏÔÁÈÎ‹˜ ÙˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚË-
Ì¿ÙˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ¿Ù˘· ÛÂ ¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓÔØ (‚) ÌÂ ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙË˜ ÈÛ¯‡Ô˜ ÙˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿-
ÙˆÓØ (Á) ÌÂ ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ Î·È ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙˆÓ ı¤ÛÂˆÓ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÛÂ ¤Ó· ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È
(‰) ÌÂ ÙËÓ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙˆÓ ÁÓÒÛÂˆÓ Ô˘ ·ÔÎÙ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÛÂ Û‡Á¯ÚÔÓ· ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·.
¶ÚfiÙ·ÛË ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙË˜ EÈÛ·ÁˆÁ‹˜

K¿ÓÔ˘ÌÂ Û‡ÓÙÔÌË ·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ‰È·‚¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ÚÔÔÚÁ·ÓˆÙ‹, ÛÙoÓ ÔÔ›o ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È
ÔÈ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ıÂÌ·ÙÈÎ¤˜ ÙˆÓ ÂÓoÙ‹ÙˆÓ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÁÚ¿ÊÔ˘ÌÂ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙË˜ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹˜ «™ˆÎÚ¿ÙË˜ – ¶Ï¿-
ÙˆÓ» Î·È ¯ˆÚ›˙Ô˘ÌÂ ÙËÓ Ù¿ÍË ÛÂ ‰‡Ô ÔÌ¿‰Â˜ ÁÈ· Ó· ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙÔ‡Ó Ù· Û¯ÂÙÈÎ¿ ı¤Ì·Ù· ÌÂ ‚¿ÛË ¤Ó· ÂÚˆÙËÌ·-
ÙÔÏfiÁÈÔ Ô˘ ‰È·Ó¤ÌÂÙ·È ÛÙÈ˜ ÔÌ¿‰Â˜ Î·È Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· Â›Ó·È ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿ ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ:
A’ ÔÌ¿‰·: O ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Î·È Ë ÂÔ¯‹ ÙÔ˘, ¨¨ 1-4:
1. ¶fiÙÂ ¤˙ËÛÂ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜; ¶Ò˜ ‹Ù·Ó ˆ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·; 2. ¶fiÙÂ ¤ÁÈÓÂ Ë ‰›ÎË ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÌÂ ÔÈÂ˜
Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ Î·Ù·‰ÈÎ¿ÛÙËÎÂ ÛÂ ı¿Ó·ÙÔ; MÂ ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ¤ı·ÓÂ; 3. ¶Ò˜ ¤‚ÏÂÂ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘
ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·; 4. ¶ÔÈ· Ì¤ıÔ‰Ô ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ ÛÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘; ™Â ÔÈÔ˘˜ ¯ÒÚÔ˘˜ ‰›‰·ÛÎÂ Î·È
ÁÈ· ÔÈÔ ÏfiÁÔ; 5. TÈ Â›Ó·È Ë ÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹ ÂÈÚˆÓÂ›·; 6. MÂ ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÚÔÛ¿ıËÛÂ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Ó· ÔÚ›ÛÂÈ ÙÈ˜
¤ÓÓÔÈÂ˜ Ô˘ ‹ıÂÏÂ Ó· ‰ÈÂ˘ÎÚÈÓ›ÛÂÈ Î·È ÁÈ·Ù›; 7. ∆È Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ› ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË ·fi ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈ-
ÛÙ¤˜; À‹Ú¯·Ó ÛÙÔÈ¯Â›· ÎÔÈÓ¿ ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô Ô˘ ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó; 8. Afi ÔÈÂ˜ ËÁ¤˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ ÙÔ ¤ÚÁÔ Î·È
ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË;
B’ OÌ¿‰·: O ¶Ï¿ÙˆÓ Î·È Ë ÂÔ¯‹ ÙÔ˘, ¨¨ 5-8:
1. ¶fiÙÂ ¤˙ËÛÂ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ Î·È Ò˜ ÁÓÒÚÈÛÂ ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË; 2. TÈ ¤Î·ÓÂ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È
ÁÈ·Ù›; 3. ¶fiÙÂ ›‰Ú˘ÛÂ ÙËÓ AÎ·‰ËÌ›·, ÙÈ ‹Ù·Ó ·˘Ù‹ Î·È ÁÈ·Ù› ÔÓÔÌ¿ÛÙËÎÂ ¤ÙÛÈ; 4. ¶ÔÈ· Ì·ı‹Ì·Ù· ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·Ó
ÛÙËÓ AÎ·‰ËÌ›·; 5. AÛ¯ÔÏ‹ıËÎÂ ÂÓÂÚÁ¿ ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ; 6. MÂ ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ÙÔÓ ··Û¯fiÏËÛÂ Ë Ô-
ÏÈÙÈÎ‹; 7. ™Â ÔÈ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ ÌÂ ÔÏÈÙÈÎ¿ ˙ËÙ‹Ì·Ù·; 8. ¶ÔÈ· ÔÏÈÙÂ‡Ì·Ù· ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ; 9.
TÈ Â›Ó·È ÔÈ Ï·ÙˆÓÈÎÔ› ‰È¿ÏÔÁÔÈ; ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô Î‡ÚÈÔ˜ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ‹˜ ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜;
MÂÙ¿ ·fi ‰ÂÎ¿ÏÂÙË ÛÈˆËÚ‹ ÂÚÁ·Û›· ˙ËÙ¿ÌÂ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ó ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ÙˆÓ ÂÚˆ-
Ù‹ÛÂˆÓ. AÔÛ·ÊËÓ›˙ÔÓÙ·È fiÛ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Î·Ù·ÓÔËıÂ› Î·È ˙ËÙ¿ÌÂ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÔ˘Ó ˆ˜
ÚfiÛˆ· ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ™˘Ó‰¤Ô˘ÌÂ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÌÂ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ÚÔ-
‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË.
∂ÂÈ‰‹ Ë ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÂÚÈ¤¯ÂÈ ÔÏÏ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ‰ËÏˆÙÈÎ‹˜ ÁÓÒÛË˜, ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ¿ ÚÔÙÂ›ÓÂÙ·È Ó· ‰ÔıÂ› ÛÂ
‰‡Ô Ì·ıËÙ¤˜ ‹ ÔÌ¿‰Â˜ Ì·ıËÙÒÓ ˘ÏÈÎfi (CD-ROM, ÈÛÙÔÛÂÏ›‰Â˜, ÂÍˆÛ¯ÔÏÈÎ¿ ‚È‚Ï›·), ÁÈ· Ó· Ù· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘Ó
Î·È Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÂÓ Û˘ÓÙÔÌ›· ÙÈ˜ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙÂ˜: «√ ‰¿ÛÎ·ÏÔ˜ ™ˆÎÚ¿ÙË˜», «√ ÔÏÈÙÈÎfi˜
¶Ï¿ÙˆÓ». ∫·Ù¿/ÌÂÙ¿ ÙËÓ ·ÚÔ˘Û›·ÛË, ÙÔ˘˜ ‰›ÓÔ˘ÌÂ ÚfiÛıÂÙÂ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Ô˘ ÊˆÙ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÚÔÛˆÈ-
ÎfiÙËÙ¿ ÙÔ˘˜. ∂È‰ÈÒÎÔ˘ÌÂ, ‰ËÏ·‰‹, ÒÛÙÂ ÔÈ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó Î¿ÔÈ· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÈÎfiÙËÙ·, Ó· ÊˆÙ›-
˙Ô˘Ó Ù· ÚfiÛˆ· Î·È ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜ ÛÙËÓ Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË ÙˆÓ ‰È‰·ÎÙÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜.

46 ∫∂º∞§∞πO 3
∂¡O∆∏∆∞ 1
O ÛÔÊfi˜ Ô˘ ‰Â ÁÓÒÚÈ˙Â Ù›ÔÙ·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ· Î·È ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Ì¤Û· ·fi ÙÔÓ ÚÒÈÌÔ ‰È¿ÏÔÁÔ
ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÙËÓ ∞ÔÏÔÁ›· ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ô˘ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÔÓ «ÈÛÙÔÚÈÎfi» ™ˆÎÚ¿ÙË.
ñ ¡· ÂÎÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó ÙË ÌÂÙÚÈÔÊÚÔÛ‡ÓË ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ‰Â›ÁÌ· ÙË˜ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·˜, ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔÓ ¯·Ú·-
ÎÙËÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ·fi ÙÔ Ì·ÓÙÂ›Ô ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ˆ˜ ÙÔ˘ Ï¤ÔÓ ÛÔÊÔ‡ ·ÓıÚÒÔ˘.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÂÙ‹, ÙË ÛÔÊ›·, ÙËÓ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›· Î·È ÙËÓ ·˘-
Ù¿ÚÎÂÈ· ÌÂ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘.
ñ ¡· ·Ó·ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ÎÚÈÙÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜ Î·È ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙÔ˘ ‰È·ÓÔÔ‡ÌÂÓÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹,
ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ‹ ˙ˆ‹.
Eγ µς, νδρες Aθηναοι, σπζοµαι µν κα φιλ", πε#σοµαι δ µλλον τ%" θε%" & µν, κα 'ωσπερ ν
)µπν*ω κα ο+,ς τε , ο- µ. πα/σωµαι φιλοσοφ"ν κα µν παρακελευ,µεν,ς τε κα )νδεικν/µενος 1τ%ω ν
ε )ντυγχνω µ"ν, λ*γων ο+περ ε3ωθα, 1τι “5Ω ριστε νδρ"ν, Aθηναος 7ν, π,λεως τ8ς µεγ#στης κα
ε-δοκιµωττης ε9ς σοφ#αν κα 9σχ/ν, χρηµτων µν ο-κ α9σχ/ν%η )πιµελο/µενος 1πως σοι :σται ;ς
πλεστα, κα δ,ξης κα τιµ8ς, φρον.σεως δ κα ληθε#ας κα τ8ς ψυχ8ς 1πως ;ς βελτ#στη :σται ο-κ )πι-
µελ%8 ο-δ φροντ#ζεις;”[…] ταEτα γFρ κελε/ει G θε,ς, εH 3στε, κα )γ ο3οµαι ο-δ*ν πω µν µεζον γαθIν
γεν*σθαι )ν τ%8 π,λει & τJν )µJν τ%" θε%" πηρεσ#αν. ο-δν γFρ λλο πρττων )γ περι*ρχοµαι & πε#θων
µ"ν κα νεωτ*ρους κα πρεσβυτ*ρους µ.τε σωµτων )πιµελεσθαι µ.τε χρηµτων πρ,τερον µηδ οLτω
σφ,δρα ;ς τ8ς ψυχ8ς 1πως ν ρ#στη :σται. (Πλτων, Aπολογ#α Σωκρτους, 29d – 30 a b)

∆Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, ∞ÔÏÔÁ›· ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜ – ∫Ú›ÙˆÓ, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· £. ™·Ì·Ú¿˜,
ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003, ÛÂÏ. 205-206. ∆Ô ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜ º·›‰ÚÔ˜, ÌÂ-
Ù¿ÊÚ·ÛË π. N. £ÂÔ‰ˆÚ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. BÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›ÔÓ ÙË˜ EÛÙ›·˜, 5Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2005, ÂÓÒ ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ
ÎÂ›ÌÂÓÔ (2) ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, AÔÏÔÁ›· ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜ – KÚ›ÙˆÓ, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· £. ™·Ì·Ú¿˜, ÂÎ‰.
Z‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003, ÛÂÏ. 211.
√ Î·ıÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ Á›ÓÂÙ·È ÌÂ Û˘˙‹ÙËÛË Î·È ÌÂ ÙÚfiÔ Ô˘ ÂÚÂı›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚÈ¤ÚÁÂÈ·
ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ, fiˆ˜ ·˘Ùfi Á›ÓÂÙ·È Ê·ÓÂÚfi ·fi ÙËÓ ÂÈÎÂÊ·Ï›‰· «√ ÛÔÊfi˜ Ô˘ ‰Â ÁÓÒÚÈ˙Â Ù›ÔÙ·» ÛÂ Û˘Ó-
‰˘·ÛÌfi ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜ ÙË˜ ÛÂÏ›‰·˜ Î·È ÙË ÊÚ¿ÛË Oν οPδα 1τι ο-δν οPδα ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ·ÊfiÚÌËÛË ÁÈ· ÙËÓ
ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙˆÓ Î‡ÚÈˆÓ ıÂÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ Ô˘ Â›Ó·È ÔÈ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÙË˜ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·˜, ÙË˜
ÌÂÙÚÈÔÊÚÔÛ‡ÓË˜ Î·È ÙË˜ ·Ó·˙‹ÙËÛË˜ ÙË˜ Â˘Ù˘¯›·˜. ∏ ÓÔËÌ·ÙÈÎ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂ-
Ù·È ÌÂ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ˘ËÚÂÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜. ∂È‰ÈÎfiÙÂÚ·, Ë ∞ÔÏÔÁ›· ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜ ·Ô-
ÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ÙÚ›· Ì¤ÚË.
™ÙÔ ÚÒÙÔ (ÎÂÊ. 1-24) Ô ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ·Ó·ÛÎÂ˘¿˙ÂÈ ÙÈ˜ ·ÏÈ¤˜ Î·È Ó¤Â˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ÙˆÓ Î·ÙËÁfiÚˆÓ ÙÔ˘,

™øKPATH™ KAI ¶§ATøN 47
ÙÔ˘ ÕÓ˘ÙÔ˘, ÙÔ˘ ª¤ÏËÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘ §‡ÎˆÓ· (fiÙÈ Â›Ó·È Ú‹ÙÔÚ·˜, fiÙÈ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ Ù· ÂÔ˘Ú¿ÓÈ· Î·È Ù· Ê˘ÛÈÎ¿
Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, fiÙÈ ÙÔÓ ¿‰ÈÎÔ ÏfiÁÔ ÙÔÓ Î¿ÓÂÈ ‰›Î·ÈÔ, fiˆ˜ ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜, fiÙÈ ‰È·ÊıÂ›ÚÂÈ ÙË ÓÂÔÏ·›· ÌÂ ÙË ‰È‰·ÛÎ·-
Ï›· ÙÔ˘, fiÙÈ ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ Ù· ÎÔÈÓ¿ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹). ™ÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ (ÎÂÊ. 25-28) ÂÚÈ¤¯ÔÓÙ·È ÔÈ ·ÓÙÈ‰Ú¿-
ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÛÙË ı·Ó·ÙÈÎ‹ Î·Ù·‰›ÎË ÙÔ˘ Î·È ÔÈ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘. ™ÙÔ ÙÚ›ÙÔ (ÎÂÊ. 29-Ù¤ÏÔ˜) ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È Ë ÚÔ˜ ÙÔ˘˜
‰ÈÎ·ÛÙ¤˜ Î·Ù·ÏËÎÙÈÎ‹ ÔÌÈÏ›· ÙÔ˘, fiÔ˘ ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ÚÔÙÈÌ¿ Ó· Âı¿ÓÂÈ ·Ú¿ Ó· ·‰ÈÎ‹ÛÂÈ ÙËÓ fiÏË ÙÔ˘.
¶Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Â›ÛË˜ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ Ï·ÙˆÓÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ ∫Ú›ÙˆÓ, ¤ÚÁÔ Ô˘ Û˘ÌÏËÚÒÓÂÈ ÙËÓ ∞ÔÏÔÁ›·,
fiÔ˘ ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È Ë ËıÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË ˆ˜ ˘¤ÚÙ·ÙË
Ú˘ıÌÈÛÙÈÎ‹ ·Ú¯‹ ÙÔ‡ Ú¿ÙÙÂÈÓ Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÙ·È Ë ÚÔÛ‹ÏˆÛ‹ ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙË˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜, Î·ıÒ˜
Î·È Ë ˘ÂÚÔ¯‹ ÙÔ˘ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜. (°È· ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙË˜ ∞ÔÏÔÁ›·˜, ‚Ï. K.E. ∫·ÙÛÈÌ¿ÓË,
∆· ºÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ· ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ, £ÂˆÚ›· Î·È Ú¿ÍË, ∞ı‹Ó· 1980). ∞Í›˙ÂÈ Â›ÛË˜ Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› ˆ˜ Ë
∞ÔÏÔÁ›· ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÚÒÈÌÔ˘˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· (ÁÚ¿ÊÙËÎÂ ÌÂÙ¿ ÙÔ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ÌÂÙ·-
Í‡ ÙÔ˘ 399 Î·È ÙÔ˘ 388 .Ã.). ™’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ˆ˜ ËıÈÎfi˜ ÊÈ-
ÏfiÛÔÊÔ˜ ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÔ˘˜ Ì¤ÛÔ˘˜ Ï·ÙˆÓÈÎÔ‡˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˘˜, fiÔ˘ ·˘Ùfi˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÙ·È ÁÈ· fiÏÂ˜ ÙÈ˜ Â-
ÚÈÔ¯¤˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. ∂›ÛË˜, ÌÔÚÂ› Ó· ÏÂ¯ıÂ› ˆ˜ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ÙˆÓ ÚÒÈÌˆÓ ‰È·ÏfiÁˆÓ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂ› ÂÏÂ-
ÁÎÙÈÎ¿ Î·È Ï¤ÂÈ ˆ˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ‚¤‚·ÈË ÁÓÒÛË, ÂÓÒ ·˘Ùfi˜ ÙˆÓ Ì¤ÛˆÓ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ Ù¤ÙÔÈ· ÁÓÒÛË Î·È ÙËÓ
·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÈ ÌÂ ‚Â‚·ÈfiÙËÙ·. (™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Ù· ‰¤Î· ÛËÌÂ›· ‰È·ÊÔÚÔÔ›ËÛË˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÙˆÓ ÚÒÈÌˆÓ ‰È·Ïfi-
ÁˆÓ ·fi ÙÔ˘˜ Ì¤ÛÔ˘˜, ‚Ï. °ÚËÁfiÚË˜ µÏ·ÛÙfi˜, «√ ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÔ ™ˆÎÚ¿ÙË ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·»,
ÛÙÔ ™ˆÎÚ¿ÙË˜, ÌÙÊÚ. ¶·‡ÏÔ˜ ∫·ÏÏÈÁ¿˜, ¶ÚÔÏÂÁfiÌÂÓ· Î·È ÂÈÌ¤ÏÂÈ· ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË˜ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ˜ ¡Â¯·Ì¿˜,
ÂÎ‰. µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›ÔÓ ÙË˜ ∂ÛÙ›·˜, Aı‹Ó· 1993, ÛÂÏ. 90-137).
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: ‚Ï. µÈ‚Ï. Ì·ı., Û¯fiÏÈ· 1 Î·È 3, ÛÂÏ. 61, Î·È µÈ‚Ï›Ô ÂÎ., Û¯fiÏÈ· 1 Î·È 3, ÛÂÏ. 47-49.
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: ‚Ï. ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1), ÛÂÏ. 62 Î·È ÙÔ Û¯fiÏÈÔ 3, µÈ‚Ï›Ô ÂÎ., ÛÂÏ. 48.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: Ë ·ÓıÚÒÈÓË Â˘Ù˘¯›· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙË˜ ÛÔÊ›·˜, ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜, ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜,
ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÙË˜ ¤ÎÊÚ·ÛË˜ Î·È ÙË˜ Ì¤ÚÈÌÓ·˜ ÁÈ· ÙËÓ ÙÂÏÂÈfiÙËÙ· ÙË˜ „˘¯‹˜. µÏ. µÈ‚Ï. Ì·ı., Û¯fiÏÈ· 4,
6, 7, 9, 10, ÛÂÏ. 61 Î·È µÈ‚Ï. ÂÎ., Û¯fiÏÈ· 4, 6, 7, 9, ÛÂÏ. 48-49.
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: Ë Â˘˙ˆ›· ‰Â Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙËÓ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ‹ Î·ÙÔ¯‹ ÂÊ‹ÌÂÚˆÓ ·Á·ıÒÓ, fiˆ˜ ÙÔ˘ ÏÔ‡ÙÔ˘ Î·È
ÙË˜ ‰fiÍ·˜. ¡· Á›ÓÂÈ Û‡ÁÎÚÈÛË ÌÂ ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ËıÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ·ÙÂÚÈÎ‹ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ Î·È ÙËÓ È‰ÈÔ-
ÎÙËÛ›·, ‚Ï. £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ °’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ì·ı.16: ÕÁÈÔ˜ µ·Û›ÏÂÈÔ˜, fiÔ˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù· ·fi
Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘.

∞ıËÓ·›ÔÈ, Û·˜ ·Á·Ò: ÛÙËÓ ∞ÔÏÔÁ›· ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜, Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È fiÙÈ ÂÎÊˆÓ‹ıËÎÂ ·fi ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË ÛÙË ‰›ÎË
ÙÔ˘, Á›ÓÂÙ·È ·ÔÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙË˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ Î·È ‰›ÓÂÙ·È ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· «ÙÈ ‹Ù·Ó Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜;» Î·È
«ÔÈÔ˜ Ô ÚfiÏÔ˜ ÙÔ˘» ÛÙËÓ ∞ı‹Ó· ÙÔ˘ 5Ô˘ ·È. .X. °È· Ó· ··ÓÙËıÔ‡Ó ·˘Ù¿ Ù· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Î·È Ó· Á›ÓÂÈ Û·Ê‹˜ Ô
ÏÔ‡ÙÔ˜ ÓÔËÌ¿ÙˆÓ Ô˘ ÂÚÈÎÏÂ›ÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ·˘Ùfi, Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡ÌÂ ÛÙ· ÔÏÈÙÈÎ¿, ·È‰Â˘ÙÈÎ¿ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÈ-
Î¿ ‰Â‰ÔÌ¤Ó· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ (‚Ï. µÈ‚Ï›Ô ÂÎ., ÂÓfiÙËÙ· 2Ë, ÛÂÏ. 54, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ∞Ú¯·›· IÛÙÔÚ›· Î·È ÛÙËÓ IÛÙÔÚ›· ÙË˜
AÚ¯·›·˜ EÏÏËÓÈÎ‹˜ °Ú·ÌÌ·ÙÂ›·˜ ÙÔ˘ °˘ÌÓ·Û›Ô˘), Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙÈ˜ È‰ÂÔÏÔÁÈÎ¤˜ ·ÓÙÈı¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ (™ÔÊÈÛÙ¤˜ –
™ˆÎÚ¿ÙË˜). ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› Ë ·Á¤Úˆ¯Ë ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ Ô ÔÔ›Ô˜, ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÌÂ ÙfiÏÌË
ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ‰ÈÎ·ÛÙ¤˜ Î·È ·ÚÓÔ‡ÌÂÓÔ˜ Ó· ·ÔÎËÚ‡ÍÂÈ ÙÈ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ Î·È ÙË ÛÙ¿ÛË ˙ˆ‹˜ Ô˘ Â›¯Â ÂÈÏ¤ÍÂÈ, Û˘-
ÁÎÚÔ‡ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÂÍÔ˘Û›· Î·È ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ÌÂ ËÚÂÌ›· ÙË ı·Ó·ÙÈÎ‹ Î·Ù·‰›ÎË ÙÔ˘.
1 ∏ ∞ÔÏÔÁ›· ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ¤Ó· ·ÔÏÔÁËÙÈÎfi ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi ™ˆÎÚ¿ÙË. ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ
ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, ·˘Ùfi˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ Ì·ÓÙÂ›Ô˘ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ÁÈ· ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË, fiÙÈ ‰ËÏ.
‰ÂÓ ˘‹Ú¯Â ÛÔÊfiÙÂÚÔ˜ ·fi ·˘ÙfiÓ, Ú¿ÁÌ· Ô˘ Ô ›‰ÈÔ˜ Â·ÏËıÂ‡ÂÈ ÌÈÏÒÓÙ·˜ ÌÂ Î¿ÔÈÔ˘˜ ˘ÔÙÈı¤ÌÂÓÔ˘˜ ÂÈ‰È-
ÎÔ‡˜ ‹ ÛÔÊÔ‡˜ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (ÚÒÙ· ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜, ‡ÛÙÂÚ· ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Î·È ÌÂÙ¿ ÙÔ˘˜ ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜)

48 ∫∂º∞§∞πO 3
‰È·ÈÛÙÒÓÔÓÙ·˜ ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ¿ ÙÔ˘˜ Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ ÛÔÊfi˜, ÂÓÒ ÈÛÙÂ‡Ô˘Ó ˆ˜ Â›Ó·È ÛÔÊÔ›. √‰ËÁÂ›Ù·È ÛÙÔ
Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ÁÈ· ÙËÓ ÔÚıfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯ÚËÛÌÔ‡, ·ÊÔ‡ Ô ›‰ÈÔ˜ ¤¯ÂÈ ÙË ÛÔÊ›· Ó· ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ¿ ÙÔ˘.
√È ‰È·ÈÛÙÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË (ÎÂÊ. 6, 7, 8) ·fi ÙË ‰È·‰Ô¯ÈÎ‹ Û‡ÁÎÚÈÛË ÙÔ˘ Â·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈ-
ÎÔ‡˜, ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·Ô‰ÔıÔ‡Ó ˆ˜ ÂÍ‹˜:
¶ÔÏÈÙÈÎÔ› ¢Â ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Ù›ÔÙ·. ∞ÁÓÔÔ‡Ó ÙËÓ Ï‹ÚË ¿ÁÓÔÈ¿ ÙÔ˘˜.
¶ÔÈËÙ¤˜ §¤ÁÔ˘Ó ÔÏÏ¿ Î·È Î·Ï¿. ¢ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Â›ÁÓˆÛË ÁÈ· ÙÈ˜ ËÁ¤˜ ¤ÌÓÂ˘Û‹˜ ÙÔ˘˜.
∆Â¯Ó›ÙÂ˜ °ÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘˜. ∞ÁÓÔÔ‡Ó ÙËÓ ¿ÁÓÔÈ¿ ÙÔ˘˜ ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿ ı¤Ì·Ù·.
™ˆÎÚ¿ÙË˜ ¢Â ÁÓˆÚ›˙ÂÈ Ù›ÔÙ·. Œ¯ÂÈ Â›ÁÓˆÛË ÙË˜ ¿ÁÓÔÈ¿˜ ÙÔ˘.
(µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ ∫˘ÚÈ¿ÎÔ˜ ∫·ÙÛÈÌ¿ÓË˜, ∆· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ· ÛÙÔ °˘ÌÓ¿ÛÈÔ. £ÂˆÚ›· Î·È Ú¿ÍË, ∞ı‹Ó·
1980, ÛÂÏ. 87-96).
2 £· ˘·ÎÔ‡Ûˆ ÛÙÔÓ ıÂfi: ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÈ˜ ªÔ›ÚÂ˜ (§¿¯ÂÛË, ∫ÏˆıÒ Î·È ÕÙÚÔÔ),
ı˘Á·Ù¤ÚÂ˜ ÙË˜ ∞Ó¿ÁÎË˜, Î·È ÛÙË ÌÂÙ·ı·Ó¿ÙÈ· ˙ˆ‹, fiÙ·Ó ÔÈ „˘¯¤˜ ÂÚÓÔ‡Ó ÛÂ Î·ÈÓÔ‡ÚÁÈ· ÛÒÌ·Ù· Î·È ·Ú¯›˙Ô˘Ó
Ó¤· ˙ˆ‹, ÙËÓ ÔÔ›· ‰È·Ï¤ÁÔ˘Ó fiÌˆ˜ ÂÏÂ‡ıÂÚ· Î·È ÌÂ ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ Â˘ı‡ÓË (¶ÔÏÈÙÂ›·, ∑’, 617b-e). Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿
Ï¤ÂÈ fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÈÏ¤ÁÂÈ ÙÔÓ ‰·›ÌÔÓ¿ ÙÔ˘, Î·Ïfi ‹ Î·Îfi, Ô˘ ÙÔÓ Î·ıÈÛÙ¿ Â˘‰·›ÌÔÓ· ‹ Î·ÎÔ‰·›ÌÔÓ·. Ο-χ
µς δα#µων λ.ξεται, λλ’ µες δα#µονα αSρ.σεσθε… Α9τ#α Uλοµ*νου. ΘεIς να#τιος, ‰ËÏ·‰‹ «‰Â ı· Û·˜
‰È·Ï¤ÍÂÈ ÌÂ ÎÏ‹ÚÔ Ô ıÂfi˜, ·ÏÏ¿ ÂÛÂ›˜ ı· ‰È·Ï¤ÍÂÙÂ ÙÔÓ ıÂfi Û·˜», ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ Î·Ï‹ ‹ Î·Î‹ ÌÔ›Ú·, ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ
ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ı· ÚÔÙÈÌ‹ÛÔ˘Ó. ∏ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È ÛÙË ·Ú¯·›· ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ‹‰Ë ÛÙÔ˘˜ ¶ÚÔ-
ÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ Â›‰·ÌÂ Ó· ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È ÌÈ· ÔÓÙÔÏÔÁÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, fiˆ˜ ÛÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ, ÛÙÔ
·fiÛ. 19, Ó· ÙÔÓ›˙ÂÈ: 5Hθος νθρXπ%ω δα#µων Î·È ÛÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, ·fiÛ. 171, Ó· ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ε-δαιµον#η
ο-κ )ν βοσκ.µασιν ο9κε ο-δ )ν χρυσ%". ΨυχJ ο9κητ.ριον δα#µονος. ™ÙÔÓ Ï·ÙˆÓÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ º·›‰ÚÔ˜, 107
d–e, ˆÛÙfiÛÔ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ Ô ‰·›ÌˆÓ ÎÂÚ‰›˙ÂÈ ÌÂ ÎÏ‹ÚÔ Î¿ıÂ ¿ÓıÚˆÔ, ÂÓfiÛˆ Â›Ó·È ·ÎfiÌË ˙ˆÓÙ·Ófi˜, Î·È
ÌÂÙ¿ ı¿Ó·ÙÔÓ ÙÔÓ Ô‰ËÁÂ› ÛÙÔÓ ÙfiÔ Ô˘ ı· ‰ÈÎ·ÛÙÂ› ·fi fiÔ˘ ı· Î·Ù·Ï‹ÍÂÈ ÛÙÔÓ Õ‰Ë: λ*γεται δ οLτως, ;ς
ρα τελευτ.σαντα 'καστον G Uκστου δα#µων, Zσπερ ζ"ντα ε9λ.χει, ο[τος γειν )πιχειρε ε9ς δ. τινα τ,-
πον, οS δε το\ς συλλεγ*ντας διαδικασαµ*νους ε9ς ]Aδου πορε/εσθαι (‚Ï. Guthrie, √ ™ˆÎÚ¿ÙË˜, ÌÙÊÚ. T¿ÛÔ˜
NÈÎÔÏ·˝‰Ë˜, ÂÎ‰. MIET, Aı‹Ó· 1990, ÛÂÏ. 153).
3 ¢Â ı· ÛÙ·Ì·Ù‹Ûˆ Ó· ÊÈÏÔÛÔÊÒ: Ë È‰ÈÔÙ˘›· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿ıÂ-
Ì· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›: «√ ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÔÏˆÛ‰ÈfiÏÔ˘ ÚˆÙfiÙ˘Ô˜ ‰¿ÛÎ·ÏÔ˜. ¢ÂÓ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÚÙÈÛÌ¤ÓË ‰È-
‰·¯‹, fiˆ˜ ÔÈ ¿ÏÏÔÈ. ¢Â ‰È‰¿ÛÎÂÈ Ù›ÔÙÂ ¿ÏÏÔ ·Ú¿ Ò˜ Î·ÓÂ›˜ Ì·ı·›ÓÂÈ ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘. ∞ÓÔ›ÁÂÈ
Î·È ıÂÌÂÏÈÒÓÂÈ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÙË˜ „˘¯‹˜, ÁÈ·Ù› ÂÎÂ› Ì¤Û· ı· ‚ÚÂÈ Î·ÓÂ›˜ fi,ÙÈ ˙ËÙ¿ÂÈ. ªÂ ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË ÙÔ ÓÂ‡Ì·
·Ó·‰ÈÏÒÓÂÙ·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿ ÚÔ˜ Ù· Ì¤Û·» (π.¡. £ÂÔ‰ˆÚ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ∞ı‹Ó· 1970).
O ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ›ÛÙÂ˘Â ÛÙË ˙ˆÓÙ¿ÓÈ· ÙË˜ ÚÔÊÔÚÈÎ‹˜ ÂÈÎÔÈÓˆÓ›·˜ («Ô ˙ˆÓÙ·Ófi˜ Î·È Ô ¤Ì„˘¯Ô˜ ÏfiÁÔ˜ ÙÔ˘
ÁÓÒÛÙË, Ô˘ ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÌÂ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ ÁÓÒÛË ÛÙËÓ „˘¯‹ fiÔÈÔ˘ Ì·ı·›ÓÂÈ», º·›‰ÚÔ˜, 276a) Î·È ÙË˜ «‰È·ÏÂ-
ÎÙÈÎ‹˜ Ù¤¯ÓË˜» ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Ô ÊˆÙÈÛÌ¤ÓÔ˜ ‰¿ÛÎ·ÏÔ˜ Û¤ÚÓÂÈ ÛÙÈ˜ „˘¯¤˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ «ÏfiÁÔ˘˜ ÈÎ·ÓÔ‡˜ Ó·
˘ÂÚ·ÛÈÛÙÔ‡Ó ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜ Î·È ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÙÔ˘˜ ¤ÛÂÈÚÂ, ·fi fiÔ˘ ·Ó·Ê‡ÔÓÙ·È Î·È Ó¤ÔÈ ÏfiÁÔÈ ÛÂ ¿ÏÏÂ˜
„˘¯¤˜, Î·È ¤ÙÛÈ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ¿ÓÙÔÙÂ Ì¤Û· ÙÔ˘˜ ·ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ Û¤ÚÌ· Î·È Ô‰ËÁÔ‡Ó ÙÔÓ Î¿ÙÔ¯fi ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ Â˘-
‰·ÈÌÔÓ›·» (º·›‰ÚÔ˜, 277a).
4 ™ÔÊ›·: ÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÛÔÊ›· Î·È ÊÚfiÓËÛÈ˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÌÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÛÙÔ˘˜ ¡fiÌÔ˘˜, ·ÏÏ¿
Î·È Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÛÙÔ ™∆’ ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ.
5 °È· ÙË Ê‹ÌË Î·È ÙËÓ ·›ÁÏË ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ ÙÔ˘ 5Ô˘ ·ÈÒÓ·, ‚Ï. πÛÙÔÚ›· A’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘.
6 °È· ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·, ‚Ï. µÈ‚Ï›Ô Ì·ıËÙ‹, ÎÂÊ. ™ÔÊÈÛÙ¤˜, ÂÓfiÙËÙ· 1Ë, ÛÂÏ. 40.
7 æ˘¯‹: Ë „˘¯‹ ·ÔÙÂÏÂ› ¤Ó· ‚·ÛÈÎfi ˙‹ÙËÌ· ÛÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·. √ ∞ÚÈÛÙÔ-
Ê¿ÓË˜ ·ÔÎ·ÏÂ› ÛÙÈ˜ ¡ÂÊ¤ÏÂ˜ ÙË Û¯ÔÏ‹ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ψυχ"ν σοφ"ν… φροντι-
στ.ριον (¡ÂÊ¤Ï·È, 94).

8 ÀËÚÂÛ›· ÙÔ˘ ıÂÔ‡: Û˘¯Ó¿ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ‹ ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜. √ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ-
‹˜ Î·È Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ‰È¤ÊÂÚ·Ó, fiÌˆ˜, ÔÏ‡. Ÿˆ˜ Ï¤ÁÂÙ·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈ-
ÛÙÈÎ¿ : «√ ™ˆÎÚ¿ÙË˜, fiÙ·Ó ¤Î·ÓÂ ÙÈ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ ÙÈ Â›Ó·È ·˘Ùfi, ÂÈÎÂÓÙÚˆÓfiÙ·Ó ÌÂ ¿ıÔ˜ ÛÙ· ËıÈ-
Î¿ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·: “¶Ò˜ Ú¤ÂÈ Ó· ˙Ô‡ÌÂ;”, “¶ÔÈ· Â›Ó·È Ë Î·Ï‡ÙÂÚË ˙ˆ‹ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ;”, “∆È Â›Ó·È Ë Â˘‰·ÈÌÔ-
Ó›·;”. √È ™ÔÊÈÛÙ¤˜, Ê˘ÛÈÎ¿, ¤Î·Ó·Ó Ù· Ì·ı‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜ Î·È ÂÈÛ¤Ú·ÙÙ·Ó Ù· ¯Ú‹Ì·Ù¿ ÙÔ˘˜, ÂÓÒ ÂÎÂ›ÓÔ˜ Á‡ÚÈ˙Â
ÌÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ·ÊÔÛÈˆÌ¤ÓÔ ÙÚfiÔ ÚÔˆıÒÓÙ·˜ ·) ÙËÓ È‰¤· fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÚÔÛ·ıÂ›˜ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ˜ ·˘Ùfi Ô˘
ÂÓÓÔÂ›˜ Î·È ‚) ÙË ÛÎ¤„Ë fiÙÈ ·˘Ùfi Ô˘ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Â˘Ù˘¯›· ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ÏÔ‡ÙÔ˜ ‹ Ë ˘ÁÂ›·
‹ Ë ÙÈÌ‹ ‹ ÔÙÈ‰‹ÔÙÂ ¿ÏÏÔ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ „˘¯‹˜ ÛÔ˘» (µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ ÛÙÔ µ. ∫·Ú·ÛÌ¿ÓË˜, ™ˆ-
ÎÚ¿ÙË˜. √ ÛÔÊfi˜ Ô˘ ‰Â ÁÓÒÚÈ˙Â Ù›ÔÙ·, ÂÎ‰. §È‚¿ÓË, ∞ı‹Ó· 2002).
9 £· Î¿ÓÂÙÂ ÙËÓ „˘¯‹ Û·˜ Î·Ï‡ÙÂÚË – ‰Â ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ·fi Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Ë ·ÚÂÙ‹: ÁÈ· ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË Ë
ËıÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÈ· ‰È·‰ÈÎ·Û›· Ô˘ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ·ÎÚÈ‚‹ ËıÈÎ‹ ÁÓÒÛË, Ë ÔÔ›· Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÔÚı¿ ÙÈ˜ ·ÓıÚÒ-
ÈÓÂ˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜. ∞ÔÚÚ›ÙÔÓÙ·˜ ÙË ÁÓÒÌË ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ, Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ·ÔÎÏÂ›ÂÈ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙˆÓ ÔÏÏÒÓ
ÛÙË Ï‹„Ë ËıÈÎÒÓ Î·È ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·ÔÊ¿ÛÂˆÓ.

1 ™ÙÔ Ì·ÓÙÂ›Ô ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ‹Ù·Ó ÁÚ·ÌÌ¤ÓË Ë ÊÚ¿ÛË γν"θι σα-τ,ν. ∏ ÊÚ¿ÛË ·˘Ù‹ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·fi ÙÔÓ
¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÙÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ Ã·ÚÌ›‰Ë 164d -165a, ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· 343b, ∞ÏÎÈ‚È¿‰Ë ∞ 124b Î·È º›ÏË‚Ô 48c-e. ªÔ-
ÚÂ› Ó· Û˘Ó‰ÂıÂ› ÌÂ ÙË ÊÚ¿ÛË µηδν γαν ÙÔ˘ XÂ›ÏˆÓ·, ÂÓfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÂÙ¿ ÛÔÊÔ‡˜, Î·È Ó· Á›ÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿
ÛÙÔ ÓfiËÌ¿ ÙÔ˘˜, Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙË ÁÓÒÛË ÙÔ˘ Â·˘ÙÔ‡ Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ÙˆÓ ÔÚ›ˆÓ Ô˘ Ô Î·ı¤Ó·˜ ¤¯ÂÈ. T· ÌË-
Ó‡Ì·Ù· ÙÔ˘ Ì·ÓÙÂ›Ô˘ ÙˆÓ ¢ÂÏÊÒÓ ¤·ÈÍ·Ó Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ·ÚÔ˘Û›· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ÛÙËÓ
∞ı‹Ó· ÙÔ˘ 5Ô˘ ·ÈÒÓ·, ÁÈ·Ù› ÙÔ˘ ÂÓ¤ÓÂ˘Û·Ó ÙÔ È‰ÂÒ‰Â˜ ÙË˜ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ˘¤‰ÂÈÍ·Ó ÙÔ Î·ı‹ÎÔÓ Ó·
·Ú·ÎÈÓÂ› ÙÔ˘˜ Û˘ÌÔÏ›ÙÂ˜ ÙÔ˘ Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó Î·È ·˘ÙÔ› ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘˜. ∏ ¯ÚÔÓÔÏÔÁ›· ‰Ú¿ÛË˜ ÙÔ˘ º·›‰ÚÔ˘,
·fi fiÔ˘ ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1), ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ ¤ÙÔ˘˜ 411 .Ã. Î·È ÙÔ˘ 404-403 .Ã. √ ™ˆÎÚ¿ÙË˜
Â›Ó·È ÂÚ›Ô˘ 60 ÂÙÒÓ Î·È Û˘ÓÔÌÈÏÂ› ÌÂ ÙÔÓ º·›‰ÚÔ ÁÈ· ÙÔ ˆÚ·›Ô Î·È ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· ÛÂ ¤Ó· ÂÈ‰˘ÏÏÈ·Îfi ÙÔ›Ô ÙË˜
∞ı‹Ó·˜, ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔÓ ÔÙ·Ìfi πÏÈÛÛfi.
2 ™ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·˘Ùfi Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ·ÚÔÌÔÈ¿˙ÂÈ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÌÂ ·ÏÔÁfiÌ˘Á· (οPστρος) Ô˘ ‰ÂÓ ·Ê‹ÓÂÈ
Î·Ó¤Ó· ÛÂ ËÛ˘¯›·. √ ›‰ÈÔ˜ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÍÂÙ¿˙Ô˘Ó ÎÚÈÙÈÎ¿ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ·ÏÏ¿
Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ. ¡· ·Ó·˙ËÙÔ‡Ó ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ¤Ó· ·ÓÒÙÂÚÔ Â›‰Ô˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È Ó· ÚÔ‚·›ÓÔ˘Ó ÛÂ ·˘ÙÔ·Ó¿Ï˘-
ÛË, ·ÔÊÂ‡ÁÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ıËÙÈÎ‹ Î·È ¿ÎÚÈÙË ·Ô‰Ô¯‹ ·fi„ÂˆÓ. ∞˘Ù‹ Ë ÛÙ¿ÛË ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙË˜ ÂÎ-
·›‰Â˘ÛË˜, ·ÊÔ‡ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ˆ˜ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·Ô‰¤¯ÔÓÙ·È ·ıËÙÈÎ¿
Ù· ÏÂÁfiÌÂÓ· ÙÔ˘ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘. K·È Â‰Ò ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ ÂÎÙÂÏÒÓÙ·˜ ¤ÌÌÂÛË ˘fi‰ÂÈÍË ÙÔ˘ ‰ÂÏÊÈÎÔ‡ Ì·ÓÙÂ›Ô˘,
ÚÔÛ·ıÂ› ÌÂ ÙË Ì¤ıÔ‰Ô Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› Ó· Ô‰ËÁ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ Û˘ÌÔÏ›ÙÂ˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·˘ÙÔÁÓˆÛ›·.
∂¡O∆∏∆∞ 2
∏ ¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È Û˘ÓÂÚÁ·Û›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÌÂ ÙÔÓ ÛÔÊÈÛÙ‹ £Ú·Û‡Ì·¯Ô ÁÈ· ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Î·È Ó· ÙË
Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÌÂ ¤Ó·Ó ·fi ÙÔ˘˜ ÔÚÈÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‰›ÓÂÈ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜: «‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È Ë Û˘ÓÂÚÁ·Û›·».
ñ ¡· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÔÚÈÛÌ¤Ó· ·fi Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·, ¤Ó· ·fi Ù·
ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘, fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË.

50 ∫∂º∞§∞πO 3
ñ ¡· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÔÚÈÛÌ¤Ó· ·fi Ù· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÁÈ·Ù› Ë
‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Â›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚË ·fi ÙËÓ ·‰ÈÎ›·.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó Ù· ·ÔÙÂÏ¤ÛÌ·Ù· ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ÌÂ ÙËÓ ÔÌ¿‰· Î·È ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·È ÌÂ ÙËÓ ÈÛ¯‡ ÙˆÓ
ÓfiÌˆÓ.
«TοEτο το#νυν )ρωτ", 1περ ρτι, `να κα Uξ8ς διασκεψXµεθα τIν λ,γον, Gπο,ν τι τυγχνει aν δικαιοσ/νη
πρIς δικ#αν. )λ*γχθη γρ που 1τι κα δυνατXτερον κα 9σχυρ,τερον ε3η δικ#α δικαιοσ/νηςb νEν δ* γ’,
:φην, ε3περ σοφ#α τε κα ρετ. )στιν δικαιοσ/νη, c%αδ#ως οPµαι φαν.σεται κα 9σχυρ,τερον δικ#ας, )πει-
δ.περ )στν µαθ#α d δικ#α, λλ’ οe τι οLτως fπλ"ς, Θρασ/µαχε, :γωγε )πιθυµ", λλ τ%8δ* π%η σκ*-
ψασθαιb π,λιν φα#ης ν δικον εPναι κα λλας π,λεις )πιχειρεν δουλοEσθαι δ#κως κα
καταδεδουλ"σθαι, πολλFς δ κα φ’ Uαυτ%8 :χειν δουλωσαµ*νην;[…] gρα ε9 τοEτο :ργον δικ#ας, µσος
)µποιεν 1που ν )ν%8, ο- κα )ν )λευθ*ροις τε κα δο/λοις )γγιγνοµ*νη µισεν ποι.σει λλ.λους κα στα-
σιζειν κα δυντους εPναι κοιν%8 µετ’ λλ.λων πρττειν;[…] Eν δ δ., θαυµσιε, )ν Uν )γγ*νηται
δικ#α, µ"ν µJ πολε τJν ατ8ς δ/ναµιν, h ο-δν iττον 'ξει; (Πλτων, Πολιτε#α, Α, 351 a-d, 352 d)

∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ «¢ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Î·È ·‰ÈÎ›·» Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙÂ›·, ÂÈÛ·-
ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿ ÛËÌÂÈÒÌ·Ù· ¡.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 93-95. ∏
ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (1) «√È ÓfiÌÔÈ ÌÈÏÔ‡Ó ÛÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË» Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, ∞ÔÏÔÁ›· ™ˆ-
ÎÚ¿ÙÔ˘˜ – ∫Ú›ÙˆÓ, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· £. ™·Ì·Ú¿˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003, ÛÂÏ. 375-376. ∏ ÌÂ-
Ù¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (2) Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ ¡fiÌÔÈ, ·fi‰ÔÛË ·fi µ·Û›ÏË ªÔÛÎfi‚Ë, ∫Ï·ÛÈÎ‹
µÈ‚ÏÈÔı‹ÎË, 2 ÙfiÌÔÈ, Ù. 1 (‚È‚Ï. ii–vii), ∞ı‹Ó·, ·.¤.
∆Ô ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÎÈÓËÙÔÔÈÂ›Ù·È ÌÂ Î·Ù¿ÏÏËÏÂ˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙÔ˜ Û¯ÂÙÈÎ¤˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÛÙfi-
¯Ô˘˜ Î·È ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, Ô˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÌÂ Û·Ê‹ÓÂÈ· ÛÙÔ ‰È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙË˜ ‰È‰·ÎÙÈÎ‹˜ ÂÓfiÙËÙ·˜.
∞ÊfiÚÌËÛË ÌÔÚÂ› Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ Ë ÂÈÎfiÓ· ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ Î·È ÙË˜ ·‰ÈÎ›·˜ ÁÈ· Ó· ·Ó·¯ıÔ‡Ó, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÛÙÈ˜
¤ÓÓÔÈÂ˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Î·È ·‰ÈÎ›· ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ÏÔÁÔÌ·¯›·˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÌÂ ÙÔÓ ÛÔÊÈÛÙ‹ £Ú·Û‡Ì·¯Ô.
1. ¢›ÓÂÙ·È Ô ÔÚÈÛÌfi˜ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ÙÔ˘ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˘, Ô ÔÔ›Ô˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ «ÙÔ ‰›Î·ÈÔÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È
¿ÏÏÔ ·Ú¿ ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙÔ˘ ÈÛ¯˘ÚfiÙÂÚÔ˘». °È· ÙÔÓ £Ú·Û‡Ì·¯Ô Ë ·‰ÈÎ›· Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÈÛ¯‡, Ô ¿‰ÈÎÔ˜,
Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· Ô Â›‰ÔÍÔ˜ Ù‡Ú·ÓÓÔ˜, ‰Â ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, ·ÏÏ¿ Ó· ÌÔÚÂ› Ó· Â›ıÂÈ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜
Ó· ÙÔÓ ÂÌÈÛÙÂ‡ÔÓÙ·È.
2. √ ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ·‰ÈÎ›· ÂÈÊ¤ÚÂÈ ·‰˘Ó·Ì›· ·ÓÙ› ÁÈ· ‰‡Ó·ÌË, ÁÈ·Ù› ·ÔÎÏÂ›ÂÈ ÙË Û˘ÓÂÚÁ·-
Û›·. ªÂ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ Î·Ù¿ÏÏËÏÂ˜ ÌÔÚÂ› Ó· ‰È·ÈÛÙˆıÂ› Ë ÎÏÈÌ¿ÎˆÛË ÙˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, Ô
ÔÔ›Ô˜ Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ Û’ ¤Ó·Ó ÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ˆ˜ ·fiÚÚÔÈ· Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ·ÙfiÌˆÓ Î·È ÔÌ¿‰ˆÓ.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÂ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: √È ÊÚ¿ÛÂÈ˜ (™Â ÚˆÙÒ, ∆È Â›Ó·È), Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙË ‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô, ÙÔÓ ÛˆÎÚ·ÙÈÎfi ‰È¿-
ÏÔÁÔ, ÔÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜, Ë ÂÍ¤Ù·ÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÌÂ ÙÚfiÔ ˘ÔıÂÙÈÎfi (·Ó Û˘Ì‚·›ÓÂÈ, ı· ‰Â¯fiÛÔ˘Ó ˆ˜ ‰Â‰ÔÌ¤-
ÓÔ… ·Ó… ¿Ú·ÁÂ), Û‡ÁÎÚÈÛË ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ (ÂÏÂ‡ıÂÚÔÈ-‰Ô‡ÏÔÈ, Ì›ÛÔ˜ / ‰È¯fiÓÔÈ·-Û˘ÓÂÚÁ·Û›·).
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: ∏ ·‰ÈÎ›· Â›Ó·È ¿ÁÓÔÈ·. ∏ ÛÔÊ›· Â›Ó·È ·ÚÂÙ‹.
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: ¶·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi (ÛÂ ‰ÈÂıÓ¤˜ Â›Â‰Ô, ÛÂ ÎÚ·ÙÈÎfi Â›Â‰Ô, ÛÂ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ Û¯¤-
ÛÂÈ˜, ÛÙÔ Û¯ÔÏÂ›Ô, Û›ÙÈ Î.¿.)

√ ¶Ï¿ÙˆÓ Â¤ÏÂÍÂ ÙÔÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ, ÁÈ·Ù› ·˘Ù‹ Ë ÏÔÁÔÙÂ¯ÓÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹ ¤‰ÈÓÂ ÛÙÔÓ Û˘ÁÁÚ·Ê¤· ÔÏÏ¤˜
‰˘Ó·ÙfiÙËÙÂ˜, Ï.¯. ÚÔÛÂ›ÏÎ˘Â ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Î·È ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙˆÓ ·Ó·ÁÓˆÛÙÒÓ, ·Ó·ÊÂÚfiÙ·Ó ¯ˆÚ›˜ ÌÂÁ¿ÏË
·ÎÚ›‚ÂÈ· ÛÂ ı¤ÛÂÈ˜ Î·È ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ Â›¯·Ó Ï¿‚ÂÈ ÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÌÔÚÊ‹. ∏ Û˘˙‹ÙËÛË ‹Ù·Ó, ¿ÏÏˆÛÙÂ, Ô ÙÚfi-
Ô˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÛÂ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Î·È Ô ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ‹Ù·Ó Î‡ÚÈÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÛÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹
˙ˆ‹ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜, ÛÙËÓ ¶Ó‡Î·, ÛÙËÓ ·ÁÔÚ¿, ÛÙ· ‰ÈÎ·ÛÙ‹ÚÈ·, ÛÙ· Á˘ÌÓ·ÛÙ‹ÚÈ· Î·È ÛÙÈ˜ ·Ï·›ÛÙÚÂ˜.

√ ¶Ï¿ÙˆÓ ÚÔÂÚ¯fiÙ·Ó ·fi ·ÏÈ¿ ·ÚÈÛÙÔÎÚ·ÙÈÎ‹ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È ‹Ù·Ó Â¯ıÚÈÎfi˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ¿ÌÂÛË Ï·˚Î‹ ‰ËÌÔ-
ÎÚ·Ù›·. £ÂˆÚÔ‡ÛÂ fiÙÈ Ù· ÂÏÏËÓÈÎ¿ ÎÚ¿ÙË-fiÏÂÈ˜ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·Ó ÛÂ ·Ú·ÎÌ‹, ËıÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹. ∂Èı˘ÌÔ‡ÛÂ
Ó· ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· Î·È ÙË ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜. ∞ÔÎËÚ‡ÛÛÂÈ ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘
«ÁÈ·Ù› ıÂˆÚÂ› fiÙÈ Â›Ó·È ¤Ó· Û‡ÛÙËÌ· Ô˘ ÎÔÏ·ÎÂ‡ÂÈ Î·È ‰È·Ï¿ıÂÈ Ù· Â‡Î·ÌÙ· Î·È ·ÓÔÚıÔÏÔÁÈÎ¿ ¤ÓÛÙÈÎÙ·
ÙÔ˘ Ï·Ô‡, ·‰È·ÊÔÚÒÓÙ·˜ ÁÈ· Ù· Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿ ÙÔ˘ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ·» (µÏ. πrwin, H ÎÏ·ÛÛÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë, fi.., ÛÂÏ. 221).
√ ı¿Ó·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÂÓÙ˘ˆÛ›·ÛÂ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ¤Î·ÓÂ Ó· ÛÙÚ·ÊÂ› Î·Ù¿ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Î·È ÂÈ‰ÈÎfi-
ÙÂÚ· Î·Ù¿ ÙË˜ Ï·˚Î‹˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘. ∏ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î˘ÚÈ·Ú¯Â›Ù·È ·fi ÙËÓ È‰¤· Ô˘
ÂÍ¤ÊÚ·ÛÂ Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ fiÙÈ Ô ‰›Î·ÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ‚Ï·ÊÙÂ›.
¶Ú¤ÂÈ Â›ÛË˜ Ó· ÙÔÓÈÛÙÂ› Ô ÙÚfiÔ˜ ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÚÔÛ·ıÔ‡ÛÂ Ó· ‰ÈÂÁÂ›ÚÂÈ ÙÔÓ ËıÈÎfi Î·È Ô-
ÏÈÙÈÎfi ÛÙÔ¯·ÛÌfi ÙˆÓ Û˘ÌÔÏÈÙÒÓ ÙÔ˘. ∞ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙË ÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô ÙË˜ Ì·ÈÂ˘ÙÈÎ‹˜, ÙËÓ ÔÔ›· Ï¿Ì-
‚·ÓÂ ˆ˜ ‚¿ÛË ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÓÔÔ‡ÌÂÓË˜ ˆ˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ¤ÚÂ˘Ó·˜, ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ˆ˜ ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ··ÓÙ‹-
ÛÂÈ ÌÂ ÙÔÓ ÛÙÔ¯·ÛÌfi Î·È ÙË ÏÔÁÈÎ‹ ÛÂ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·Ó¿ÁÎË ÂÌÂÈÚÈÎÒÓ ÏËÚÔÊÔ-
ÚÈÒÓ. £ÂˆÚÔ‡ÛÂ, Â›ÛË˜, ÙÈ˜ È‰¤Â˜ ˆ˜ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ Î·ı·Ú‹˜ ÁÓÒÛË˜ Î·È ÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ ˆ˜ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ¤˜
Î·È ËÁ‹ Ï¿ÓË˜, ¿Ô„Ë Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ Î·È ÔÈ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ› Î·È ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜. ∞˘Ùfi
Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›. ™ÙÔÓ Ï·ÙˆÓÈÎfi º·›‰ˆÓ· (99d-e) Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ
·Í›· ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ Î·È ÙÔÓ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ Î·È ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ Ô˘ ·˘Ù¤˜ ‰›ÓÔ˘Ó.
1 «£Ú·Û‡Ì·¯Ô˜», ÙÔ ÚÒÙÔ ‚È‚Ï›Ô ÙË˜ Ï·ÙˆÓÈÎ‹˜ ÔÏÈÙÂ›·˜: Ë ¶ÔÏÈÙÂ›· ÌÔÚÂ› Ó· ‰È·ÎÚÈıÂ› ÛÂ ÙÚÂÈ˜
ÂÓfiÙËÙÂ˜, ·fi ÙÔ 2Ô Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 9Ô ‚È‚Ï›Ô, ÂÓÒ ÙÔ 1Ô Î·È ÙÔ 10Ô ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÔ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎfi Î·È ÙÔ Î·Ù·ÏËÎÙÈÎfi
Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜. ∆Ô Û¯ÔÏÈ·˙fiÌÂÓÔ ·fiÛ·ÛÌ· Â›Ó·È ·fi ÙÔ 1Ô ‚È‚Ï›Ô, fiÔ˘ Ô ÛÔÊÈÛÙ‹˜ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜ Û˘ÓÔÌÈÏÂ› ÌÂ
ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË ÁÈ· ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË. ™ÙËÓ ÚÒÙË ÂÓfiÙËÙ·, ·fi ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ¤ˆ˜ ÙÔ 471c ÙÔ˘ 5Ô˘ ‚È‚Ï›-
Ô˘, Û˘˙ËÙÔ‡ÓÙ·È ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÁÂÓÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË˜, Ë ·È‰Â›·, Ë ‰È¿ÚıÚˆÛË ÙˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈ-
ÎÒÓ Ù¿ÍÂˆÓ ÛÙË «Û¯Â‰È·˙fiÌÂÓË» ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÔÏÈÙÂ›·, ÌÂ ÛÙfi¯Ô ÙË ‰ÈÂÚÂ‡ÓËÛË ¿ÓÙÔÙÂ ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜
ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜. ™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË ÂÓfiÙËÙ·, ·fi ÙÔ 471c 4 Ì¤¯ÚÈ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 7Ô˘ ‚È‚Ï›Ô˘, Û˘˙ËÙÔ‡ÓÙ·È Ë ı¤ÛË
ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÁÈ· ÙÔÓ ÊÈÏfiÛÔÊÔ-Î˘‚ÂÚÓ‹ÙË, ·ÏÏ¿ Î·È ı¤Ì·Ù· ·È‰Â›·˜, fiÔ˘ Î·È Ù· Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘-
ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, Ì¤Û· ÛÙËÓ È‰·ÓÈÎ‹ ÔÏÈÙÂ›· (ÁÈ· ÙË ı¤ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂ-
Ú· ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, ‚Ï. ·Ú·Î¿Ùˆ, ÂÓfiÙËÙ· 5Ë ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘), Î·ıÒ˜ Î·È ÚÔ‚Ï‹-
Ì·Ù· ÔÓÙÔÏÔÁ›·˜, ÁÓˆÛÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ Î·È ÙË ıÂˆÚ›· ÙˆÓ
È‰ÂÒÓ, ÂÓÒ ÛÙËÓ ÙÚ›ÙË ÂÓfiÙËÙ·, ‰ËÏ·‰‹ ÛÙ· ‚È‚Ï›· 8 Î·È 9, Û˘˙ËÙÔ‡ÓÙ·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ıÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ÔÏÈÙÂ˘Ì¿-
ÙˆÓ Î·È Ë ‰È·Ì¿¯Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È Ô›ËÛË˜.
∫‡ÚÈÔ ı¤Ì· ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜ ‹ ¶ÂÚ› ‰ÈÎ·›Ô˘ (Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ Ù›ÙÏÔ˜ ‰fiıËÎÂ Èı·ÓÒ˜ ÙÔÓ 1Ô ·ÈÒÓ· Ì.Ã. ·fi ÙÔÓ
£Ú¿Û˘ÏÏÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤¯ÂÈ ¯ˆÚ›ÛÂÈ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÛÂ 10 ‚È‚Ï›·) Â›Ó·È Ë Ô˘Û›· Î·È Ù· Â·ÎfiÏÔ˘ı· ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜. ∆›ıÂ-
ÓÙ·È ÛÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ·fi ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË, Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘˙ËÙÂ› ÌÂ ‰È¿ÊÔÚ· ÚfiÛˆ· ÂÓ·ÏÏ¿Í (fiˆ˜: Ô Á¤ÚÔ-
ÓÙ·˜ ∫¤Ê·ÏÔ˜, Ô ÁÈÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÔÏ¤Ì·Ú¯Ô˜, Ô ÛÔÊÈÛÙ‹˜ £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜, Ô °Ï·‡ÎˆÓ Î·È Ô ∞‰Â›Ì·ÓÙÔ˜, ÔÈ ‰‡Ô ÙÂÏÂ˘-
Ù·›ÔÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎÔ› ÂÎÚfiÛˆÔÈ ÙË˜ ·ÙÙÈÎ‹˜ Î·ÏÔÎ·Á·ı›·˜ Â›Ó·È ÔÈ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔÈ ·‰ÂÏÊÔ› ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·) ‰È¿-
ÊÔÚ· ÂÚˆÙ‹Ì·Ù·. π‰È·›ÙÂÚ· «ÔÈÔ ÙÔ fiÊÂÏÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ô ÔÔ›Ô˜ Ú¿ÙÙÂÈ ÌÂ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË;» Î·ıÒ˜ Î·È «ÛÂ
ÙÈ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË ÛÂ ÌÈ· ÔÏÈÙÂ›·;» Â›Ó·È ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· Ù· ÔÔ›· Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ ÂÍ¤Ù·ÛË ÙË˜ ‰ÔÌ‹˜ ÂÓfi˜

52 ∫∂º∞§∞πO 3
È‰·ÓÈÎÔ‡ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÓÔÂÚ¿ ÁÈ· ÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙË˜ Û˘˙‹ÙËÛË˜.
√ ¶Ï¿ÙˆÓ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÛÂ ·˘Ùfi ÙÔ È‰·ÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜ ÙÚÂÈ˜ ÔÌ¿‰Â˜ ÔÏÈÙÒÓ: ÙÔ˘˜ Ê‡Ï·ÎÂ˜, ‰ËÏ. ÙÔ˘˜ ¿Ú¯Ô-
ÓÙÂ˜ Ô˘ Î˘‚ÂÚÓÔ‡Ó, ÙÔ˘˜ Â›ÎÔ˘ÚÔ˘˜, ‰ËÏ. ÙÔ˘˜ ‚ÔËıÔ‡˜ Ô˘ Û˘Ì·Ú·ÛÙ¤ÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ Ê‡Ï·ÍË˜ ÙË˜
fiÏË˜, Î·È ÙÔ˘˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡˜, ‰ËÏ. ÙÔ˘˜ ·ÁÚfiÙÂ˜, ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜ Î·È ÌÂÙ·Ú¿ÙÂ˜, Ô˘ ·Ú¿ÁÔ˘Ó Î·È ‰È·ÎÈÓÔ‡Ó Ù·
·Á·ı¿. ™ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ ·˘Ùfi Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ fiÙÈ Ë Î¿ıÂ ÔÌ¿‰· Ú¿ÙÙÂÈ ÙÔ ‰ÈÎfi ÙË˜ ¤ÚÁÔ. ∏ ÙÚÈÌÂ-
Ú‹˜ ·˘Ù‹ ‰È·›ÚÂÛË fiÏË˜-ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Â› ÛÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙË˜ ÙÚÈÌÂÚÔ‡˜ ‰È·›ÚÂÛË˜ ÙË˜ „˘-
¯‹˜, Ë ÔÔ›· ··ÚÙ›˙ÂÙ·È ·fi ÙÔ ÂÈı˘ÌËÙÈÎfiÓ, ÙÔ ı˘ÌÔÂÈ‰¤˜ Î·È ÙÔ ÏÔÁÈÛÙÈÎfiÓ. ™Â ·˘Ù¿, fiˆ˜ Î·È ÛÙÔ
ÎÚ¿ÙÔ˜, Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙÔ fiÙÈ ÙÔ Î¿ıÂ Ì¤ÚÔ˜ Ú¿ÙÙÂÈ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ¿ÏÏÔ. ™ÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· Ô
¶Ï¿ÙˆÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ÙÔ˘ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ Î·È ÔÌÈÏÂ› ÁÈ· ÌÈ· «È‰·ÓÈÎ‹» ÔÏÈÙÂ›· Ô˘ Â›Ó·È fiÌˆ˜ Ô˘ÙÔÈÎ‹
Î·È ¤¯ÂÈ ÂÌÓÂ‡ÛÂÈ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÛÙÔ¯·ÛÙ¤˜, fiˆ˜ ÙÔÓ ÕÁÁÏÔ ·ÓıÚˆÈÛÙ‹, ÊÈÏfiÛÔÊÔ Î·È ÔÏÈÙÈÎfi ∆fi-
Ì·˜ ªÔÚ (More) (1477-1535) Ô˘ ÂÌÓÂ‡ÛÙËÎÂ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ √˘ÙÔ›· ·fi ÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ¤ÁÈ-
ÓÂ Ô È‰Ú˘Ù‹˜ ÙÔ˘ Ô˘ÙÔÈÎÔ‡ ÛÔÛÈ·ÏÈÛÌÔ‡ (BÏ. Thomas More, O˘ÙÔ›·, Francis Bacon, N¤· AÙÏ·ÓÙ›˜, Henry
Neville, H Ó‹ÛÔ˜ ÙˆÓ ¶¿ÈÓ, ÌÙÊÚ. °Ú. KÔÓ‰‡ÏË˜, ÂÈÛÙ. ÂÈÌ.-ÂÈÛ·Á. ™Ù. PÔ˙¿ÓË˜, ÂÎ‰. MÂÙ·›¯ÌÈÔ, 2007).
2 ¢›Î·ÈÔ – ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË: Î‡ÚÈ· ÂÈ‰›ˆÍË ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Â›Ó·È Ó· ÔÚ›ÛÂÈ ÙËÓ Ô˘Û›· ÙˆÓ ÂÓ-
ÓÔÈÒÓ «‰›Î·ÈÔ» Î·È «‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË». ™ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 1Ô˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜, ‰È·ÈÛÙÒÓÂÈ fiÙÈ ÙÂÏÈÎ¿ ‰ÂÓ ÙËÓ
¤¯ÂÈ ÔÚ›ÛÂÈ. °È· ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÔÈ È‰¤Â˜ Ô˘ Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÌÂ ÙË ÓfiËÛË Â›Ó·È ·ÈÒÓÈÂ˜, ·Á¤ÓÓËÙÂ˜ Î·È ¿Êı·Ú-
ÙÂ˜, ·Î›ÓËÙÂ˜ Î·È ·ÌÂÙ¿‚ÏËÙÂ˜. √È Ï·ÙˆÓÈÎ¤˜ È‰¤Â˜ Â›Ó·È ÔÏÏ¤˜ Î·È Û’ ·˘Ù¤˜ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È: ÔÈ ËıÈÎ¤˜
¤ÓÓÔÈÂ˜ (Ë ·ÚÂÙ‹, Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, Ë ·Ó‰ÚÂ›·, Ë ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË, Ë Â˘Û¤‚ÂÈ·), ÔÈ Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Î·È ÔÓÙfiÙË-
ÙÂ˜ (Ë ÈÛfiÙËÙ·, Ë ÂÓfiÙËÙ·, Ë ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ·, Ô ·ÚÈıÌfi˜, ÙÔ ÛËÌÂ›Ô, Ë ÁÚ·ÌÌ‹, ÙÔ ÁÂˆÌÂÙÚÈÎfi Û¯‹Ì·, ÙÔ ÛÙÂ-
ÚÂfi) Î·È Ù¤ÏÔ˜ Ù· Ê˘ÛÈÎ¿ Â›‰Ë (fiˆ˜ ÙÔ ˙ÒÔ, ÙÔ Ê˘Ùfi, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜). √ ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ÛÙÔ ÔÏ‡ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ¯ˆ-
Ú›ÔÓ Ô˘ ÚÔËÁÂ›Ù·È, Û˘˙ËÙÂ› ÁÈ· ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË (·ÚÂÙ‹) Î·È ÙËÓ ·‰ÈÎ›· (Î·Î›·).
3 ∞ÚÂÙ‹ Î·È ¤ÚÁÔÓ: Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ıÂˆÚÂ› ˆ˜ ÛÂ Î¿ıÂ Ú¿ÁÌ·, Ï.¯. ÛÂ ¤Ó· ¿ÏÔÁÔ ‹ Û’ ¤Ó· Ì·¯·›ÚÈ, ÚÔÛÈ-
‰È¿˙ÂÈ ¤Ó· ¤ÚÁÔ Ô˘ ÙÔ Ú¿ÁÌ· ·˘Ùfi ‰ÈÂÎÂÚ·ÈÒÓÂÈ Î·Ï‡ÙÂÚ· ·fi ÔÔÈÔ‰‹ÔÙÂ ¿ÏÏÔ. ªÂ ·˘Ùfi ÙÔ ‰È·ÓfiËÌ·
ÚÔ·Ó·ÁÁ¤ÏÏÂÙ·È Ë ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë˜ ·Ú¯‹ ÙË˜ ÂÍÂÈ‰›ÎÂ˘ÛË˜. ∞Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â›ÛË˜ Î·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙË˜ „˘¯‹˜, Ô˘
Â›Ó·È ÌÈ· Ê˘ÛÈÎ‹ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Ó· ˙Ô˘Ó ÌÂ ·ÚÂÙ‹ Î·È ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË (µÏ. Û¯fiÏÈ· ÛÙÔ ¶Ï¿Ùˆ-
ÓÔ˜, ¶ÔÏÈÙÂ›·, ¡.M. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, fi.., ÛÂÏ. 790. µÏ. Â›ÛË˜ Î·È ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË).
4 £ÂÌÂÏÈÒ‰Ë˜ ÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹ ·Ú¯‹ Â›Ó·È ÙÔ ο-δες Uκν κακ,ς, δËÏ. Î·ÓÂ›˜ ‰Â ‰È·Ú¿ÙÙÂÈ ÙÔ Î·Îfi Î·È ÙÔ
¿‰ÈÎÔ ÌÂ ÙË ı¤ÏËÛ‹ ÙÔ˘. ™’ ·˘Ù‹ ÙË ı¤ÛË Ô £Ú·Û‡Ì·¯Ô˜ ·ÓÙÈÚÔÙÂ›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ú¯‹ ο-δες Uκν δ#καιος.
5 ∞Ó Ë ·‰ÈÎ›· ÂÈÛ¯ˆÚ‹ÛÂÈ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔÓ: Ë Û¯¤ÛË ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ÌÂ ÙËÓ „˘¯‹ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÂ›· Û˘˙ËÙÔ‡-
ÓÙ·È ÛÙÔ 2Ô ‚È‚Ï›Ô, fiÔ˘ ·fi ÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜ Á›ÓÂÙ·È ÌÂÙ¿‚·ÛË ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ Ê‡-
ÛË˜. ∏ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Á›ÓÂÙ·È Â‰Ò ÌÂ ËÚÂÌ›· ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË ÌÂ ÙÔÓ °Ï·‡ÎˆÓ· Î·È ÙÔÓ ∞‰Â›Ì·ÓÙÔ.

TÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÙË˜ ÓÔÌÔıÂÛ›·˜ Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚ· ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Î·È ‰È·ÂÚÓ¿ fiÏË ÙËÓ ·Ú-
¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ·ÙÂ›· (BÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ J. de Romilly, √ ÓfiÌÔ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë. Afi ÙÈ˜ ··Ú¯¤˜ ÛÙÔÓ AÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË, ÌÙÊÚ. M¿ÌË˜ Aı·Ó·Û›Ô˘ – K·ÙÂÚ›Ó· MËÏÈ·Ú¤ÛË, ÚfiÏ. A.I. M¿ÓÂÛË˜, ÂÎ‰. TÔ ÕÛÙ˘, Aı‹Ó· 1995).
1 √ Ï·ÙˆÓÈÎfi˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ∫Ú›ÙˆÓ Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰È·‚¿˙ÂÙ·È ÌÂÙ¿ ÙËÓ ∞ÔÏÔÁ›·, ·ÊÔ‡ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË Û˘˙‹ÙËÛË
Ô˘ ‰ÈÂÍ¿ÁÂÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ∫Ú›ÙˆÓ·, fiÙ·Ó Ô ‰Â‡ÙÂÚÔ˜ ÙÔÓ ÂÈÛÎ¤ÙÂÙ·È ÛÙË Ê˘Ï·Î‹, ÌÈ· ‹
‰‡Ô Ì¤ÚÂ˜ ÚÈÓ ·fi ÙËÓ ÂÎÙ¤ÏÂÛ‹ ÙÔ˘, Î·È ÙÔ˘ ÚÔÙÂ›ÓÂÈ Ó· ‰Ú·ÂÙÂ‡ÛÂÈ. ™ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ·˘Ùfi ÌÔÚÂ› Ó· ‰ÂÈ Î·-
ÓÂ›˜ ÙËÓ ·‰È·ÊÔÚ›· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÁÈ· ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, ÂÂÈ‰‹ Û¤‚ÂÙ·È ÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ Î·È ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜, ÂÓÒ Ë ÚÔÛˆ-
ÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ¯ÚËÛÈÌÂ‡ÂÈ ÁÈ· Ó· Î·Ù·‰Â›ÍÂÈ ˆ˜ ·Í›· ¤¯ÂÈ Ë Î·Ï‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ „˘¯‹˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Ë ·ÚÂ-
Ù‹ Î·È Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, Ô˘ Î·ıÈÛÙÔ‡Ó ÂÓ¿ÚÂÙÔ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È Â˘‰·›ÌÔÓ·, Â›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›Â˜. ∞ÓÙ›ÛÙÔÈ¯·, Ë ·‰ÈÎ›·
Â›Ó·È Î·Î›· Î·È Â›Ó·È Ë Î·Ù·ÛÙÚÔÊ‹ ÙË˜ „˘¯‹˜. √ Ï·ÙˆÓÈÎfi˜ ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ·ÔÚÚ›ÙÂÈ ÙËÓ ·ÓÙ·fi‰ÔÛË ÌÈ·˜ ·‰È-

Î›·˜ ˆ˜ ËıÈÎÒ˜ ··Ú¿‰ÂÎÙË˜ Ú¿ÍË˜, Î·È ıÂˆÚÂ› fiÙÈ Ô ‰È·Ú¿ÙÙˆÓ ·‰ÈÎ›· Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ‰˘ÛÙ˘¯ÈÛÌ¤ÓÔ˜
·fi ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÙËÓ ˘Ê›ÛÙ·Ù·È. ™ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) ÔÈ ÚÔÛˆÔÔÈËÌ¤ÓÔÈ ÓfiÌÔÈ ˘ÂÓı˘Ì›˙Ô˘Ó ÛÙÔÓ ™ˆ-
ÎÚ¿ÙË ÙÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Â›¯Â Û˘ÓÔÌÔÏÔÁ‹ÛÂÈ Ì·˙› ÙÔ˘˜. √ ∫Ú›ÙˆÓ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ ‰È¿ÏÔÁÔ˜, fiÔ˘
·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ÔÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ËıÈÎ‹˜-ÔÏÈÙÈÎ‹˜.
2 ™ÙÔ˘˜ ¡fiÌÔ˘˜, ÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÔÏÈÙÈÎfi ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ô ∞ıËÓ·›Ô˜ Ô˘ Û˘ÓÔÌÈÏÂ› ÌÂ ÙÔÓ ∫ÚËÙÈÎfi
∫ÏÂÈÓ›· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ ÁÈ· ÙË ‰È·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙË˜ Î·Ï‹˜ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·Ó·ÎËÚ‡Û-
ÛÂÈ «Î˘Ú›·Ú¯Ô˘˜» ÙˆÓ ·Ú¯fiÓÙˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ˘ÔÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÙÔ˘˜ Î·Ù·ÛÙÚ·ÙËÁÔ‡Ó.
∂¡O∆∏∆∞ 3
H ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ÛÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ¶ÔÏÈÙÂ›· ˆ˜ Î‡ÚÈÔ˜ ÛÎÔfi˜ ÙË˜ ‚·ÛÈÎ‹˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ ıÂˆ-
ÚÂ›Ù·È Ë ËıÈÎ‹ ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ Ó¤Ô˘.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó ÁÈ· ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙË˜ ÔÌËÚÈÎ‹˜ Ô›ËÛË˜ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ï·Ì‚¿ÓÔ-
ÓÙ·˜ ˘fi„Ë fiÙÈ Î·Ù·ÎÚ›ÓÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔ˘˜ Ì‡ıÔ˘˜ Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜ Ó· ¤¯Ô˘Ó Ù· ÂÏ·Ù-
ÙÒÌ·Ù· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ.
ñ ¡· Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ·È‰·ÁˆÁÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜ ÚÔ‚ÏË-
Ì·ÙÈÛÌÔ‡˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÛÎÔfi, ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ Î·È ÙÈ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ Î·È Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó
ÁÈ· ÙÔÓ ‰ËÌfiÛÈÔ Î·È ˘Ô¯ÚÂˆÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜.
ñ ªÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔ Ï·ÙˆÓÈÎfi ÎÂ›ÌÂÓÔ, Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË Ù¤¯ÓË˜ Î·È ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜, ·È‰Â›·˜
Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜.
Πρ"τον δJ dµν, ;ς :οικεν, )πιστατητ*ον τος µυθοποιος, κα kν µν lν καλIν [µEθον] ποι.σωσιν, )γκρι-
τ*ον, kν δ’ lν µ., ποκριτ*ον. το/ς δ’ )γκριθ*ντας πε#σοµεν τFς τροφο/ς τε κα µητ*ρας λ*γειν τος παισ#ν,
κα πλττειν τFς ψυχFς α-τ"ν τος µ/θοις πολ\ µλλον & τF σXµατα τας χερσ#νb mν δ νEν λ*γουσι το\ς
πολλο\ς )κβλητ*ον.
Πο#ους δ.; :φη.
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Ooς pHσ#οδ,ς τε, εPπον, κα ]Oµηρος dµν )λεγ*την κα οS λλοι ποιητα#. ο[τοι γρ που µ/θους τος
νθρXποις ψευδες συντιθ*ντες :λεγ,ν τε κα λ*γουσι.
Πο#ους δ., q δ’ 1ς, κα τ α-τ"ν µεµφ,µενος λ*γεις;
]Oπερ, qν δ’ )γX, χρJ κα πρ"τον κα µλιστα µ*µφεσθαι, λλως τε κα )ν τις µJ καλ"ς ψε/δηται.
T# τοEτο;
]Oταν ε9κζ%η τις κακ"ς [ο-σ#αν] τ%" λ,γ%ω, περ θε"ν τε κα dρXων ο+ο# ε9σιν, Zσπερ γραφε\ς µηδν )οι-
κ,τα γρφων ο+ς ν 1µοια βουληθ%8 γρψαι. (Πλτων, Πολιτε#α, B, 377 c-e)

TÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙÂ›·, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿ ÛËÌÂÈÒÌ·-
Ù· N.M. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 157. ∆Ô ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ,
ÿˆÓ, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ¶·‡ÏÔ˜ ∫·ÏÏÈÁ¿˜, ÌÙÊÚ. ¡.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ∂ÎÎÚÂÌ¤˜, ∞ı‹Ó· 2002.

54 ∫∂º∞§∞πO 3
1. √È ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ô˘ ÛÙ·¯˘ÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ·, ·ÔÎÔÌÌ¤ÓÂ˜ ·fi Ù· Û˘ÌÊÚ·˙fi-
ÌÂÓ· ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘, ÛÙ· ÔÔ›· ·Ó‹ÎÔ˘Ó (¶ÔÏÈÙÂ›· Î·È ¡fiÌÔÈ), ÌÔÚÂ› Ó· Ê·ÓÙ¿˙Ô˘Ó ÂÓÙÂÏÒ˜ Â›Î·ÈÚÂ˜,
ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ·ÓÂ›Î·ÈÚÂ˜ ‹ ·ÎÚ·›Â˜. °È’ ·˘Ùfi Î·Ïfi Â›Ó·È Ù· Û¯fiÏÈ· Î·È ÔÈ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙÔ˜
Ó· ÎÏÈÌ·ÎÒÓÔÓÙ·È ¤ÙÛÈ, ÒÛÙÂ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·Ó·‰È·Ù˘ÒÓÔ˘Ó Î·È Ó· Î·Ù·ÓÔÔ‡Ó ÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ¿Ô„Ë: ·)
ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜, ‚) ÙÔÓ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi Ô˘ Ô‰ËÁÂ› ÛÂ ·˘Ù‹, Á) ÙËÓ ·Ô‰Ô¯‹ ‹
ÙÈ˜ ·ÓÙÈÚÚ‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ı· ¤‚ÚÈÛÎÂ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ô˘ ‰È·Ù˘ÒıËÎÂ Î·È Ù¤ÏÔ˜ ‰) ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙË˜ ‰È·¯ÚÔ-
ÓÈÎ‹˜ ÙË˜ ·Í›·˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ·Í›Â˜ Î·È Ù· Û‡Á¯ÚÔÓ· ‰Â‰ÔÌ¤Ó·. √ ¶Ï¿ÙˆÓ ›ÛÙÂ˘Â fiÙÈ Ë ÔÚ-
ı‹ ·È‰Â›· ÌÔÚÂ› Ó· ÂËÚÂ¿ÛÂÈ, ÌÂ ÙÚfiÔ ·ÔÊ·ÛÈÛÙÈÎfi, ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ ‹ ¿ÏÏˆÓ fiÏÂˆÓ
ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. ø˜ ·ÊfiÚÌËÛË ÁÈ· ÙÔ Î·Ù¿ fiÛÔ ÂËÚÂ¿˙ÂÙ·È Ô Û‡Á¯ÚÔÓÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ·fi ÙËÓ Ù¤¯ÓË ı· ÌÔ-
ÚÔ‡ÛÂ Ó· ˘Ô‰ÂÈ¯ıÂ› Ô ÔÈÎÈÏfiÌÔÚÊÔ˜ ÎfiÛÌÔ˜ ÙˆÓ ÂÈÎfiÓˆÓ, ·Ú·ÛÙ¿ÛÂˆÓ Î·È ·ÓÙÈÏ‹„ÂˆÓ Ô˘ ‰›‰ÂÙ·È Ì¤-
Ûˆ ÙË˜ ÙËÏÂfiÚ·ÛË˜ (‚Ï. Î·È Û¯fiÏÈÔ ÛÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ÛÙÔ: ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈÎ¿. ºÈÏÔÛÔÊÈÎfi˜ §fi-
ÁÔ˜, °’ §˘ÎÂ›Ô˘, ÛÂÏ. 60-61).
2. £· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Á›ÓÂÈ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔ ı¤Ì· ÌÂ ÙËÓ ÂÚÒÙËÛË: ¡ÔÌ›˙ÂÙÂ fiÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ¤ÏÂÁ¯Ô˜
ÛÙ· ªª∂ ‹ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›· ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË; °È· ÔÈÔÓ ÏfiÁÔ;

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: ·ÚÓËÙÈÎ‹ ÁÈ·Ù› ÌÂ ·˘ÙÔ‡˜ ¤¯Ô˘ÌÂ: ÚÔ‚ÔÏ‹ ÚÔÙ‡ˆÓ, ÁÂÏÔÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ıÂÒÓ, ·ÚÓËÙÈÎ‹
Â›‰Ú·ÛË ÛÙËÓ „˘¯‹ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ, „Â˘‰‹ ÁÓÒÛË ·fi ÙË Ì˘ıÔÏ·Û›· (‚Ï. BÈ‚Ï. Ì·ı., Û¯fiÏÈ·: 2, 6, 7, ÛÂÏ. 69
Î·È BÈ‚Ï. ÂÎ., Û¯. 3, 4, ÛÂÏ. 55 Î·È Û¯. 6, ÛÂÏ. 56).
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: ‚Ï. Û¯. 1 Î·È 2, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 54-55.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: ‚Ï. Û¯. 1, 5, 6, BÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 54-56.
√È Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ Ì‡ıÔÈ: ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹ Ô fiÚÔ˜ Ì‡ıÔ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ fi¯È Ï¤ÔÓ ÌÈ· Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎ‹ ÈÛÙÔÚ›· ·Ï-
Ï¿ ÌÈ· «·ÏËıÈÓ‹ ÈÛÙÔÚ›·», ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎ‹, Ô˘ ÎÚ‡‚ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ÓÔ‹Ì·Ù·, «·ÏÏ¿ Î·È ÌÈ· ÔÏÈÙÈÛÌÈÎ‹
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ÂÚ›ÏÔÎË, Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ÚÔÛÂÁÁÈÛÙÂ› Î·È Ó· ÂÚÌËÓÂ˘ÙÂ› ÌÂ˜ ÛÂ ÔÏÏ·Ï¤˜
Î·È Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¤˜ ÚÔÔÙÈÎ¤˜» (µÏ. M. Eliade, Aspects du mythe, NRF, Paris 1963, ÛÂÏ. 9). ¶ÔÏÏÔ›
Û‡Á¯ÚÔÓÔÈ ‰È·ÓÔËÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜, ÛÙËÓ ÚÔÛ¿ıÂÈ¿
ÙÔ˘ Ó· ÍÂÂÚ¿ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÏÈÔ‡˜ Ì‡ıÔ˘˜, ÂÈÓfiËÛÂ Ó¤Ô˘˜ Ì‡ıÔ˘˜ (ÂÈÛÙËÌÔÓÈÛÌfi˜, Ô˘ÙÔÈÛÌfi˜, Î·Ù·Ó·-
ÏˆÙÈÛÌfi˜, Â˘‰·ÈÌÔÓÈÛÌfi˜). ∞ÓÙ›ıÂÙ·, Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÚÔÛ¤Ê˘ÁÂ ÛÙÔ˘˜ ·ÏÈÔ‡˜ Ì‡ıÔ˘˜ ÁÈ· Ó· ÙÔ˘˜ ˘ÂÚ‚Â›:
·ÍÈÔÔ›ËÛÂ ÙË Û˘Ì‚ÔÏÈÎ‹ Î·È ·ÏÏËÁÔÚÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË ÙÔ˘ Ì‡ıÔ˘, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ fiÌˆ˜ Ó· ÂÎÌ·ÈÂ‡ÛÂÈ ÛÙÔÈ-
¯Â›· ·’ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È Ó· ·Ó·‰Â›ÍÂÈ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ·.

1 ¶ÚÒÙË Ì·˜ ‰Ô˘ÏÂÈ¿ (∏ıÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·): ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÛÎÈ·ÁÚ·ÊÂ›Ù·È ¤Ó·
ÚfiÁÚ·ÌÌ· ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ Î·È ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È ÔÈ Û¯¤ÛÂÈ˜ ËıÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜, ıÂˆÚ›·˜ Î·È Ú¿ÍË˜. ∞˘Ù‹ Ë Û˘-
Ó¿ÊÂÈ· ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È Î·È ÛÙÔ ¯ˆÚ›Ô Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›: «¢È·Ù˘ÒıËÎÂ ÌÂÚÈÎ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·Ó Ë ¶ÔÏÈÙÂ›·
Ú¤ÂÈ Ó· ıÂˆÚËıÂ› ˆ˜ Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÛÙË ıÂˆÚ›· ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ‹ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜. £¤Ì· ÙË˜ ¿Ú·ÁÂ ·ÔÙÂÏÂ› Ë “ÂÓ¿ÚÂ-
ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿” ‹ ÙÔ “È‰·ÓÈÎfi ÎÚ¿ÙÔ˜”; ∏ ·¿ÓÙËÛË Â›Ó·È fiÙÈ, ·fi ÙË ÛÎÔÈ¿ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·,
‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰È¿ÎÚÈÛË, ·Ú¿ ÌfiÓÔ Û˘Ì‚·ÙÈÎ‹ Î·È ‰ÈÂ˘ÎÔÏ˘ÓÙÈÎ‹, ÌÂÙ·Í‡ ËıÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜. √È ÓfiÌÔÈ ÙÔ˘ ‰È-
Î·›Ô˘ Â›Ó·È ÔÈ ›‰ÈÔÈ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Ù¿ÍÂÈ˜ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ fiÏÂÈ˜ Î·È Ù· ¿ÙÔÌ·. ¶Ú¤ÂÈ fiÌˆ˜ Ó· ÚÔÛı¤ÛÂÈ Î·-
ÓÂ›˜ fiÙÈ ÔÈ ÓfiÌÔÈ ·˘ÙÔ› ·ÊÔÚÔ‡Ó Î˘Ú›ˆ˜ ÙËÓ ·ÙÔÌÈÎ‹ ËıÈÎ‹: Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ËıÈÎ‹, fi¯È ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÚÔÊÔ.
∆Ô Î‡ÚÈÔ ÂÚÒÙËÌ·, Ô˘ Ù›ıÂÙ·È ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· Î·È ‚Ú›ÛÎÂÈ ·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘, Â›Ó·È ·˘ÛÙËÚ¿ ËıÈÎfi:

¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô Î·ÓfiÓ·˜ ‰ÈÎ·›Ô˘ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘;» (∞.E.
Taylor, ¶Ï¿ÙˆÓ. O ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÌÙÊÚ. IÔÚ‰. AÚ˙fiÁÏÔ˘, ÂÎ‰. MIET, 1990, ÛÂÏ. 312).
2 ºÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·: ÙÔ ·È‰·ÁˆÁÈÎfi È‰ÂÒ‰Â˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Â›Ó·È
·Ó¿ÏÔÁÔ ÌÂ ÙÔ ÔÏÈÙÈÎfi fiÚ·Ì¿ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ È‰·ÓÈÎ‹ ÔÏÈÙÂ›·. ∆fiÛÔ ÔÈ ·È‰·ÁˆÁÈÎ¤˜ fiÛÔ Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈ-
Ï‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ÂÁÁÚ¿ÊÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÂ˜ ÂÔÈı‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ÁÓÒÛË Î·È ÙËÓ „˘¯‹. ∂ÈÌ¤ÚÔ˘˜ Û¯ÂÙÈÎ¿
ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ·ÊÔÚÔ‡Ó ÙÔ ‰È‰·ÎÙfi ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜, ÙËÓ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙËÙ· ÙË˜ ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ ·È‰Â›·˜ Î.Ï. ∞fi ÙÔ˘˜
ÚÒÈÌÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ ‹‰Ë ·ÔÙ˘ÒÓÂÙ·È ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË ÙË˜ ÁÓÒ-
ÛË˜ Î·È ÙË˜ Ì¿ıËÛË˜, ÁÈ· ÙË ÓÂfiÙËÙ·, ÙËÓ ·È‰Â›· Î·È ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÙˆÓ Ó¤ˆÓ. ™ÙÔÓ ª¤ÓˆÓ· Ô ¶Ï¿ÙˆÓ·˜
‰Â›¯ÓÂÈ fiÙÈ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÓfiËÌ· Ó· ÁÂÌ›˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙÔ ÎÂÊ¿ÏÈ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ÌÂ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Ô‡ÙÂ Ó· ÙÔÓ ·ÛÎÂ› ÛÂ ·Ô-
Û·ÛÌ·ÙÈÎ¤˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙÂ˜, ·ÏÏ¿ Ú¤ÂÈ Ó· ‚ÔËı‹ÛÂÈ, ÒÛÙÂ ·˘Ùfi˜ Ó· Ê·ÓÂÚÒÛÂÈ ÙÈ˜ ÎÚ˘ÌÌ¤ÓÂ˜ ÙÔ˘ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜.
™ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÂÚÈÛÙÚ¤ÊÂÙ·È Á‡Úˆ ·fi ÙÔ ‰È‰·ÎÙfi ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜. ™ÙÔÓ °ÔÚÁ›· ÙÔÓ›˙ÂÙ·È Ë ‰È·-
ÊÔÚ¿ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÊÈÏfiÛÔÊÔ, Ô˘ Â›Ó·È Ô ·ÏËıÈÓfi˜ ‰¿ÛÎ·ÏÔ˜, Î·È ÛÙÔÓ Ú‹ÙÔÚ·. ™ÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜
ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ Î·È ÙÔ˘˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ ÙË˜ ÂÁÎ‡ÎÏÈ·˜ Î·È ·ÓÒÙ·ÙË˜ ·È‰Â›·˜, ÒÛÙÂ ·˘Ù‹ Ó· Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ
ÛÙËÓ ÂÓ·ÚÌfiÓÈÛË ÙˆÓ ÙÚÈÒÓ ·ÓÙÈÌ·¯fiÌÂÓˆÓ ÌÂÚÒÓ ÙË˜ „˘¯‹˜. √ Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ ÛÙÔ 7Ô ‚È‚Ï›Ô ÙË˜ ¶ÔÏÈ-
ÙÂ›·˜, ‰Â›¯ÓÂÈ ·ÏÏËÁÔÚÈÎ¿ ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ „˘¯‹˜ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ·È‰Â›· Î·È ÙËÓ ··È‰Â˘Û›·. ™ÙÔÓ º·›-
‰ÚÔ Î·È ÛÙÔ ™˘ÌfiÛÈÔ ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ Â›‰Ë ÏfiÁÔ˘ Î·È ‰ÔÎÈÌ¿˙ÂÙ·È Ë Â›‰Ú·Û‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ „˘¯‹
ÙÔ˘ Ó¤Ô˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ™ÙÔ˘˜ ¡fiÌÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ·ÊÂ› ÙÔ ıÂÛÌÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜
ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ·fi ÙË ÓËÈ·Î‹ ‹‰Ë ËÏÈÎ›· Î·È Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙÔ‡Ó ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÂ˜ Î·ÓÔÓÈÛÙÈÎ¤˜ ÏÂÙÔÌ¤ÚÂÈ¤˜
ÙË˜. ™Â fiÏÔ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÂÂÍÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ÙÔ ˙‹ÙËÌ· ÙË˜ Î·Ù¿ÏÏËÏË˜ ·È‰Â›·˜ ·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ·˘Ùfi
ÙË˜ ÛˆÛÙ‹˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜.
3 ¡· ÂÈ‚Ï¤Ô˘ÌÂ ÂÎÂ›ÓÔ˘˜ Ô˘ ÊÙÈ¿¯ÓÔ˘Ó ÙÔ˘˜ Ì‡ıÔ˘˜: ÔÈ ·È‰·ÁˆÁÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·
‰È·ÊÔÚÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÙfiÛÔ ·fi ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ÂÎ·›‰Â˘ÛË fiÛÔ Î·È ·fi ÙÈ˜ ÓÂˆÙÂÚÈÎ¤˜ È‰¤Â˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ.
∞fi ÙË ÌÈ· ÏÂ˘Ú¿, Ô ¶Ï¿ÙˆÓ·˜ ÂÈÎÚ›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹ ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ Ù·ÎÙÈÎ‹, ÁÈ·Ù› ÂÚÈÔÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·Ó¿-
ÁÓˆÛË Î·È ·ÔÌÓËÌfiÓÂ˘ÛË ÂÎÙÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ ·ÔÛ·ÛÌ¿ÙˆÓ ·fi Ù· ÔÌËÚÈÎ¿ ¤Ë, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÏ¤Á¯ÂÈ ÙËÓ ·È‰·-
ÁˆÁÈÎ‹ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙËÙ· ÙˆÓ ÂÚÈÂ¯ÔÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›. ∫·È, ·fi ÙËÓ ¿ÏÏË, ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÂÓ¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ
ÎÂÚ‰ÔÛÎÔÈÎ‹ Û˘Ó·ÏÏ·Á‹ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ Î·È ÙËÓ ¤ÌÌÈÛıË Û¯¤ÛË Ô˘ Â›¯·Ó Î·ıÈÂÚÒÛÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ‰¿-
ÛÎ·ÏÔ Î·È ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹, ÁÈ· Ó· ·ÓÙÈÚÔÙÂ›ÓÂÈ ÌÈ· Û¯¤ÛË ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË˜, ÙË ‰È·ÚÔÛˆÈÎ‹ ·È‰Â˘ÙÈÎ‹ Û¯¤ÛË
ÌÂÙ·Í‡ ‰·ÛÎ¿ÏÔ˘ Î·È Ì·ıËÙ‹, ÒÚÈÌÔ˘ Î·È Ó¤Ô˘, Ë ÔÔ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Ì¤Û· ÛÂ Û¯ÔÏ‹. √ ›‰ÈÔ˜ ÂÈÛËÁÂ›Ù·È
ÌÈ· ‚·ÛÈÎ‹ ·È‰Â›· Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙÔ˘ ÓÔ˘ Î·È ÙË˜ „˘¯‹˜, ÙË˜ Î·Ï·ÈÛıËÛ›·˜ Î·È ÙË˜ Ê·-
ÓÙ·Û›·˜. ¶ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÌÂ Û·Ê‹ Î·È Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ, ÙÔÓ ÛÎÔfi ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜: Â›Ó·È Ë ÂÈÌ¤ÏÂÈ·
ÙË˜ „˘¯‹˜ Î·È Ë ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜. ™‡ÌÊˆÓ· Ì’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÛÎÔfi, Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË Ì¤¯ÚÈ ÙË
Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹, ÚÔÙÂ›ÓÂÈ ·˘ÛÙËÚ¿ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ ÙˆÓ ÂÚÈÂ¯ÔÌ¤ÓˆÓ ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜: Ú¤ÂÈ
Ó· ‰È‰¿ÛÎÂÙ·È fi,ÙÈ ·ÔÙÂÏÂ› ·ÏËıÈÓ‹ ÁÓÒÛË Î·È Û˘Ì‚¿ÏÏÂÈ ÛÙËÓ ·Á›ˆÛË ÛˆÛÙ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Î·È Î·ÏÒÓ
Û˘ÓËıÂÈÒÓ. ∂ÈÏ¤ÁÂÈ, Ù¤ÏÔ˜, ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ÈÔ Â˘¯¿ÚÈÛÙÂ˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜: Ô ÌÈÎÚfi˜ Ì·ıËÙ‹˜ Ú¤ÂÈ
Ó· Ì·ı·›ÓÂÈ ¯ˆÚ›˜ Î·Ù·Ó·ÁÎ·ÛÌfi, ·›˙ÔÓÙ·˜, ÌÂ Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ ‰ËÏ·‰‹ ÙÚfiÔ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜.
4 ¶Ï¿ıÔ˘Ó ÙÈ˜ „˘¯¤˜: ÛÙËÓ ·È‰ÈÎ‹ ËÏÈÎ›· Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ Ë ·Á›ˆÛË ÛˆÛÙÒÓ Û˘ÓËıÂÈÒÓ, Ë ÂÈÚÚÔ‹ ¿-
Óˆ ÛÙÈ˜ ·ÚÔÚÌ‹ÛÂÈ˜, Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È ÙËÓ È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›·. °È’ ·˘Ùfi Ù· ·È‰È¿ Ú¤ÂÈ Ó· ¤¯Ô˘Ó Â˘Î·È-
Ú›Â˜ ÁÓˆÚÈÌ›·˜ ÌÂ Î·Ï¿ ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù·, ÒÛÙÂ Ó· ‚Ú›ÛÎÔ˘Ó ·fi ÓˆÚ›˜ ÂÏÎ˘ÛÙÈÎ¿ fiÛ· ˆ˜ ÂÓ‹ÏÈÎÂ˜ ı· ıÂˆ-
ÚÔ‡Ó ËıÈÎÒ˜ Î·Ï¿. ŸÙ·Ó ·ÚÁfiÙÂÚ· ·Ó·Ù˘¯ıÂ› Ô ÏÔÁÈÛÌfi˜ ÙÔ˘˜, ı· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó ·ÓÙ›ÏË„Ë Î·È ı· Î·Ù·ÓÔ‹-
ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ËıÈÎÔ‡˜ Î·ÓfiÓÂ˜, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÒÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÌÈ· ıÂÙÈÎ‹ Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎ‹ ÛÙ¿ÛË
·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿. °È· ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ë ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ Û‡ÁÎÚÔ˘ÛË Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÛÂ ÔÏ-
ÏÔ‡˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ –·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ÂÔÈı‹ÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ Î·È ÙË ‰˘ÛÎÔÏ›· ÙÔ˘˜ Ó· ÙÈ˜ Î¿ÓÔ˘Ó Ú¿ÍË– ÔÊÂ›ÏÂÙ·È
·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛÂ ·Ù¤ÏÂÈÂ˜ ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘Û‹˜ ÙÔ˘˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ·È‰ÈÎ‹ ËÏÈÎ›·, ·Ó ¤¯Ô˘Ó ·Ó·ÙÚ·ÊÂ› ¤ÙÛÈ, ÒÛÙÂ Ó· ‚Ú›-
ÛÎÔ˘Ó ÂÏÎ˘ÛÙÈÎ¿ Ù· ·ÍÈfiÏÔÁ· Î·È ·ˆıËÙÈÎ¿ Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·Í›·.

56 ∫∂º∞§∞πO 3
™ÎÔfi˜ ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜, Î·Ù¿ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë ÁÓÒÛË. ∆· ·È‰È¿ ‰ÔÎÈÌ¿˙ÔÓÙ·È ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË ‰‡-
Ó·ÌË ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘˜ (413c-d) Î·È Ë ÂÎ·›‰Â˘ÛË ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰È·‰ÈÎ·Û›· ·ÊÔÌÔ›ˆÛË˜ ÏËÚÔÊÔÚÈÒÓ ‹
·fiÎÙËÛË˜ ‰ÂÍÈÔÙ‹ÙˆÓ, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÂÏ¤Á¯ÔÓÙ·È ·Ó¿ Ù·ÎÙ¿ ‰È·ÛÙ‹Ì·Ù·, ·ÏÏ¿ Ë Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ „˘¯‹˜. ∫·È
ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ì·˜, ˆÛÙfiÛÔ, ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È ˆ˜ «∆Ô ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ÂÈÙ˘¯Ô‡˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜ Â›Ó·È ÌÈ· ËıÈÎ¿ ÒÚÈ-
ÌË, Î·È, fiˆ˜ Ï¤ÌÂ, “˘ÁÈ‹˜” ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ. ™‹ÌÂÚ·, ·˘Ùfi ·ÔÎ·ÏÂ›Ù·È Û˘Ó‹ıˆ˜ “ËıÈÎ‹ ‰È··È‰·-
ÁÒÁËÛË” Î·È ÂÈÎÚ·ÙÂ› ÔÏÔ¤Ó· Î·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Ë ¿Ô„Ë fiÙÈ Ù· Û¯ÔÏÂ›·, Î·È fi¯È ÔÈ ÁÔÓÂ›˜, Â›Ó·È Ô˘ Ú¤ÂÈ
Ó· ÙËÓ ·Ú¤¯Ô˘Ó. ™·Ó›ˆ˜ fiÌˆ˜ Î˘ÚÈ·Ú¯Â› ÛÙÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi Û¯ÔÏÈÎfi ÚfiÁÚ·ÌÌ·, ·ÓÙ›ıÂÙ· ·’ fi,ÙÈ Û˘Ì‚·›ÓÂÈ
ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·» (µÏ. Julia Annas, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÌÙÊÚ. ÃÚ˘ÛÔ‡Ï· °Ú·ÌÌ¤ÓÔ˘, ÂÎ‰. ∫·Ï¤ÓÙË˜,
∞ı‹Ó· 2006, ÛÂÏ. 107-109).
5 ª˘ıÈÎ¤˜ ‰ÈËÁ‹ÛÂÈ˜… Û·Ó ÙÔÓ ˙ˆÁÚ¿ÊÔ: Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ·Á·Ô‡ÛÂ ÙËÓ Ù¤¯ÓË Î·È ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÙËÓ Ô›ËÛË. ∏
ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÛÙÚ¿ÊËÎÂ ˆÛÙfiÛÔ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘, ‰ËÏ·‰‹ ÙˆÓ ÂÈÎÒÓ Î·È ÙÚ·ÁÈÎÒÓ ÔÈËÙÒÓ
Ô˘ ‹Ù·Ó ÔÈ ·ÏËıÈÓÔ› «·È‰·ÁˆÁÔ›» ÙË˜ ∂ÏÏ¿‰·˜. °È· ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ë ÔÈËÙÈÎ‹ Î·È Ë ıÂ·ÙÚÈÎ‹ ·È‰Â›· ‹Ù·Ó ·Ú-
ÓËÙÈÎ¤˜ ·fi ÔÏÏ¤˜ ·fi„ÂÈ˜: ÙÔ ı¤·ÙÚÔ ·ÚÔ˘Û›·˙Â Û˘¯Ó¿ ËıÈÎ¿ ·ÙÂÏÂ›˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜ Î·È Ë Ô›ËÛË ˘ÌÓÔ‡ÛÂ
·Ó›ÂÚ· Î·È Ù·ÂÈÓ¿ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. ∫·È ÔÈ ‰˘Ô ·˘Ù¤˜ Ù¤¯ÓÂ˜ ¤¯Ô˘Ó ÙËÓ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· Ó· Û˘ÁÎÈÓÔ‡Ó ÙÔÓ ıÂ·Ù‹ ‹ ÙÔÓ
·ÎÚÔ·Ù‹, ÒÛÙÂ ·˘Ùfi˜ Ó· Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ Ù· ÂÍÈÛÙÔÚÔ‡ÌÂÓ·. ŒÙÛÈ, fiÌˆ˜, Ô ‰¤ÎÙË˜ ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ·ıËÙÈÎ¿ ‹
·ÔÌÓËÌÔÓÂ‡ÂÈ ¯ˆÚ›˜ Ó· ÌÔÚÂ› Ó· ·Ó·Ï‡ÛÂÈ ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ. °È’ ·˘Ùfi, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ·˘Ù¤˜ ÔÈ Ù¤-
¯ÓÂ˜ ÌÈÌÔ‡ÓÙ·Ó ‰Ô˘ÏÈÎ¿ ÙÈ˜ ·ÚÔÚÌ‹ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÂÈı˘Ì›·˜ ‹ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó ÙÈ˜ ·˘ı·›ÚÂÙÂ˜ Û˘ÏÏ‹„ÂÈ˜ ÙË˜ Ê·-
ÓÙ·Û›·˜, ÂÓÒ ı· ¤ÚÂÂ Ó· ˘ËÚÂÙÔ‡Ó ÙÔÓ ÏfiÁÔ Î·È fi¯È ÙÔ ¿ıÔ˜ (µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ A.E. Taylor, ¶Ï¿ÙˆÓ, O ¿ÓıÚˆ-
Ô˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÌÙÊÚ. IÔÚ‰. AÚ˙fiÁÏÔ˘, ÂÎ‰. MIET, Aı‹Ó· 1990, ÛÂÏ. 328). √ ¶Ï¿ÙˆÓ Â·Ó¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔ˘˜
ÔÈËÙ¤˜ Î·È ÙËÓ Ô›ËÛË Î·È ÛÂ ¿ÏÏÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜, fiˆ˜ Ô ÿˆÓ, ÔÈ ¡fiÌÔÈ, Ë ∞ÔÏÔÁ›· Î.¿.
6 ™¯¤ÛÂÈ˜ ËıÈÎ‹˜ Î·È Ù¤¯ÓË˜: ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÏÔÁÔÎÚÈÛ›·˜ ÙˆÓ ÔÈËÙÒÓ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈÂ¯ÔÌ¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ
ÙÔ˘ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· (401b-402a): «∆fiÙÂ ÏÔÈfiÓ ÙÔ˘˜ ÔÈËÙ¤˜ ÌÔÓ¿¯· ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈ‚Ï¤-
Ô˘ÌÂ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ˘Ô¯ÚÂÒÓÔ˘ÌÂ Ó· ·ÔÙ˘ÒÓÔ˘Ó ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘˜ ÙÔ ·Á·ıfi ‹ıÔ˜, ÂÈ‰¿ÏÏˆ˜ Ó· ÌË Û˘Óı¤-
ÙÔ˘Ó ÛÙËÓ fiÏË Ì·˜ ÔÈ‹Ì·Ù· ‹ ı· ¯ÚÂÈ·ÛÙÂ› Ó· ÂÈ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÂ¯Ó›ÙÂ˜ Î·È Ó· ÙÔ˘˜ ÂÌÔ‰›-
˙Ô˘ÌÂ ÙÔ‡ÙÔ ÙÔÓ Î·Îfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ÙÔÓ ·ÎfiÏ·ÛÙÔ, ÙÔÓ ÌÈÎÚÔÚÂ‹, ÙÔÓ ·Ú¿Ù·ÈÚÔ Ó· ÙÔÓ ·ÂÈÎÔÓ›˙Ô˘Ó ÛÙÔ˘˜
˙ˆÁÚ·ÊÈÎÔ‡˜ ›Ó·Î¤˜ ÙÔ˘˜, ÛÙ· ÔÈÎÔ‰ÔÌ‹Ì·Ù· ‹ ÛÂ ÔÔÈÔ‰‹ÔÙÂ ¿ÏÏÔ ¤ÚÁÔ». TÔ ı¤Ì· ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎ‹˜
ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ÌÂÙ·‚ÏËıÂ› ÛÂ ·Û˘‰ÔÛ›· ÚÔ‚ÏËÌ·Ù›˙ÂÈ ÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ Î·Ù¿ ÙÔÓ 19Ô ·ÈÒÓ·. O
·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ ÙÔÓ›˙ÂÙ·È Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ ÂÔ¯‹ Ì·˜.
√ ¶Ï¿ÙˆÓ ÚÔ¤‚·ÏÏÂ ÙÔÓ ËıÈÎÔÏ·ÛÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ Î·È ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ˆ˜ Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ‰ÂÓ
Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÌËÓ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÙ·È ÁÈ· ÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ Î·È ÙË˜ ˙ˆ‹˜. øÛÙfiÛÔ, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ÙfiÓÈÛÂ ÙÔ Úfi-
ÏÔ ÙË˜ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË, ÙË ıÂÒÚËÛÂ Î·ÙÒÙÂÚË ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÂÈ‰‹ Ë Ë‰ÔÓ‹ Ô˘
Ì·˜ ·Ú¤¯ÂÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î·ı·Ú‹. ∏ Ù¤¯ÓË, È‰È·›ÙÂÚ· ÔÈ ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ› ·ÁÒÓÂ˜, ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ Â›ÛË˜ ·Ó·„˘¯‹ Î·È
·Ó·Ó¤ˆÛË ÛÙÔ˘˜ ÒÚÈÌÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ Î·È Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÛÙÔ ·È‰›. ∏ Ô›ËÛË ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜, fiˆ˜ Ô ¯ÔÚfi˜ Î·È ÙÔ
ÙÚ·ÁÔ‡‰È, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ˘˜ ¡fiÌÔ˘˜ ˆ˜ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÂÎ·›‰Â˘ÛË˜, ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó ÛÙËÓ Ù¿ÍË Î·È ÙÔÓ Ú˘ıÌfi,
Î‡ÚÈÂ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ·ÈÛıËÙÈÎ‹ Î·È Ù¤¯ÓË, Î·È Î·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ· Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Î·ÏÔ‡, ÙÔ˘
ˆÚ·›Ô˘ Î·È ÛÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË ÙÔ˘ È‰ÂÒ‰Ô˘˜ ÙÔ˘ καλοE κγαθοE (BÏ. M. AÓ‰ÚfiÓÈÎÔ˜, O ¶Ï¿ÙˆÓ Î·È Ë Ù¤¯ÓË.
OÈ ¶Ï·ÙˆÓÈÎ¤˜ ·fi„ÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ ˆÚ·›Ô Î·È ÙÈ˜ ÂÈÎ·ÛÙÈÎ¤˜ Ù¤¯ÓÂ˜, ÂÎ‰. NÂÊ¤ÏË, Aı‹Ó· 1986).
™¯fiÏÈ· ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· Î·È ÛÙ· ı¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›·
1 ™ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ ÔÈ ÔÈËÙ¤˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó, ÂÂÈ‰‹ Î·Ù¤¯ÔÓÙ·È
·fi ÂÓıÔ˘ÛÈ·ÛÌfi, Ù·Ï¤ÓÙÔ, «ıÂ›· Ì·Ó›·». ∏ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÈÎ‹ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ÔÈËÙÒÓ ‰Â Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙË ÁÓÒÛË
·ÏÏ¿ ÌÂ ÙËÓ ¤ÌÓÂ˘ÛË. √ ÿˆÓ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Û˘ÓÙÔÌfiÙÂÚÔ˘˜ ÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ Ô˘ ¤ÁÚ·„Â Ô
¶Ï¿ÙˆÓ. ™˘ÓÔÌÈÏËÙ‹˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË Â›Ó·È Ô ÿˆÓ, ¤Ó·˜ ‰È¿ÛËÌÔ˜ Ú·„ˆ‰fi˜, Ô ÔÔ›Ô˜ ıÂˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ ÂÓ‰È¿ÌÂ-
ÛÔ˜ ÎÚ›ÎÔ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ ÂÈÎÔ‡ ·ÔÈ‰Ô‡ Î·È ÙÔ˘ ‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ‡ ˘ÔÎÚÈÙ‹. ™ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ·˘Ùfi ı›ÁÔÓÙ·È ÔÏÏ¿ Î·›-

ÚÈ· ˙ËÙ‹Ì·Ù· Ô˘ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ Î·È Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙË˜ Ô›Ë-
ÛË˜ ÛÙËÓ ÂÎ·›‰Â˘ÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ. ∂‰Ò Ù›ıÂÙ·È ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ Ù‹ÚËÛË˜ ÎÚÈÙÈÎ‹˜ ÛÙ¿ÛË˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÈ˜ ·Ú·-
‰ÔÛÈ·Î¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜. ∏ ‰È·Ì¿¯Ë Ô›ËÛË˜ Î·È ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, Ô˘ ‰È·ÈÛÙÒÓÂÙ·È ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ·ÓÂ˘-
Ú›ÛÎÂÙ·È ‹‰Ë ÛÙÔÓ •ÂÓÔÊ¿ÓË Î·È ÙÔÓ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ Î·È ÂÈÎÚ·ÙÂ› Ì¤¯ÚÈ ÙÔÓ 18Ô ·È. √ ¶Ï¿ÙˆÓ Û˘¯Ó¿ ·Ó·Ê¤ÚÂ-
Ù·È ÛÙÈ˜ Î¿ıÂ ÏÔÁ‹˜ Ú·ÎÙÈÎ¤˜ Ù¤¯ÓÂ˜ Ô˘ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ (µÏ.
Î·È ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜ ÿˆÓ, ÂÈÛ. ¶. ∫·ÏÏÈÁ¿˜ – ÌÙÊÚ. ¡.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ∂ÎÎÚÂÌ¤˜, ∞ı‹Ó· 2002).
2 ª‡ıÔÈ, ÂÈÎfiÓÂ˜ Î·È ·ÏÏËÁÔÚ›Â˜ ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·: ÛÙÔÓ º·›‰ˆÓ· (61b) Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Ì¿˜ Ï¤ÂÈ
ˆ˜ Â›Ó·È ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ÔÈËÙ‹ Ó· Ì·˜ Ï¤ÂÈ Ì‡ıÔ˘˜ Î·È Ó· ÌË ‰›ÓÂÈ ÏÔÁÈÎ¤˜ ÂÚÌËÓÂ›Â˜, «ÏfiÁÔ˘˜». TËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË
·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ Ì‡ıÔ Î·È ÙÔÓ ÏfiÁÔ ¤Î·Ó·Ó Û·Ê‹ ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜. °È’ ·˘ÙÔ‡˜ Ô Ì‡ıÔ˜ ‹Ù·Ó Ê·ÓÙ·ÛÙÈÎ‹ ‰È‹ÁËÛË
Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ ‹Ù·Ó ÌÔÚÊ‹ ‰ÈÂÍÔ‰ÈÎ‹˜ ‰È¿ÏÂÍË˜. ∆ËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ Ì‡ıÔ Î·È ÏfiÁÔ ¤Î·ÓÂ ÈÔ ¤ÓÙÔÓË Ô
¶Ï¿ÙˆÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÙfiÓÈÛÂ ÙËÓ ·Í›· ÙË˜ ÓfiËÛË˜ Î·È ÙÔ˘ ÂÚÈÂ¯ÔÌ¤ÓÔ˘ ÙË˜. °È· Ó· ·ÔÊ‡ÁÂÈ, ˆÛÙfiÛÔ, ÙÈ˜ ‰˘-
ÛÎÔÏ›Â˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ¤ÎÊÚ·ÛË˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ˙ˆËÚ¤˜ ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ˜ ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ÔÌÈÏ›· Î·È ·-
ÚÂÌ‚¿ÏÏÂÈ ÂÏÎ˘ÛÙÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ·, fiˆ˜ Â›Ó·È ÔÈ Ì‡ıÔÈ Î·È ÔÈ ÂÈÎfiÓÂ˜, Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ˘˜ Û˘ÓÔÌÈÏËÙ¤˜ ¯ÚfiÓÔ ·Ó¿-
·˘Ï·˜ ÁÈ· Ó· Û˘ÓÂ¯›ÛÔ˘Ó ÙË ‰È·ÓÔËÙÈÎ‹ ÚÔÛ¿ıÂÈ·. ∂ÈÏ¤ÁÔÓÙ·˜ Â‡ÛÙÔ¯· Ì‡ıÔ˘˜ Î·È ÂÈÎfiÓÂ˜, ‰ËÏ·‰‹
ÂÚÈÁÚ·Ê¤˜ Î·È ·ÊËÁ‹ÛÂÈ˜, ÚÔÎ·ÏÂ› ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙÔ˘ ·Ó·ÁÓÒÛÙË Î·È Î·ıÈÛÙ¿ ÂÏÎ˘ÛÙÈÎfi ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi
ÎÂ›ÌÂÓÔ. √ ¶Ï¿ÙˆÓ ·›ÚÓÂÈ ÙÔÓ Ì‡ıÔ ·fi ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË Î·È Û˘ÓÙÂÏÂ› ÛÙËÓ ·ÔÎ¿Ï˘„Ë ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜, fiÔ˘
·˘Ùfi Â›Ó·È ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· Á›ÓÂÈ ÌÂ ÙË ÏÔÁÈÎ‹. ª‡ıÔÈ, fiˆ˜ ÙÔ Ì·ÁÈÎfi ‰·ÎÙ˘Ï›‰È ÙÔ˘ °‡ÁË (¶ÔÏÈÙÂ›· 359b-360c),
Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ›Ù·È ÁÈ· Ó· Î·Ù·‰ÂÈ¯ıÂ› ˆ˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, ‰›Î·ÈÔÈ Î·È ¿‰ÈÎÔÈ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È·Ú¿ÍÔ˘Ó ÌÈ·
¿‰ÈÎË Ú¿ÍË, ÁÈ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘Ó fi,ÙÈ ÂÈı˘ÌÔ‡Ó, Ô ÂÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎfi˜ Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ∏Úfi˜ (¶ÔÏÈÙÂ›· 614b-621d), Ô
Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ £Â˘ı Î·È ÙË˜ ·Ó·Î¿Ï˘„Ë˜ ÙË˜ ÁÚ·Ê‹˜ (º·›‰ÚÔ˜ 274c 275b) Î·È ÂÈÎfiÓÂ˜, fiˆ˜ ÙÔ˘ ÊÙÂÚˆÙÔ‡
¿ÚÌ·ÙÔ˜ ÙË˜ „˘¯‹˜ (º·›‰ÚÔ˜ 246a -249b) Î·È ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘ (¶ÔÏÈÙÂ›· 514a- 20a) ‰ÈÂ˘ÎÔÏ‡ÓÔ˘Ó ÛÙËÓ
Î·Ù·ÓfiËÛË ÛËÌ·ÓÙÈÎÒÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓ ÙË˜ ÁÓˆÛÈÔıÂˆÚ›·˜, ÙË˜ „˘¯ÔÏÔÁ›·˜, ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜,
Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ (µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜ Ì‡ıÔÈ, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ·Ú¯·›Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿
Û¯fiÏÈ· ∏Ï›·˜ ™˘ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹). O ¶Ï¿ÙˆÓ ÂÈÎÚ›ÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÛ¯·ÙÔÏÔÁÈ-
ÎÔ‡˜ Ì‡ıÔ˘˜ ÙˆÓ ÔÈËÙÒÓ, ÁÈ·Ù› ÌÂ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÚÔÌÔÎÚ·ÙÔ‡ÓÙ·Ó ÔÈ ÔÏ›ÙÂ˜ Î·È Î·ÌÙfiÙ·Ó ÙÔ ÂÏÂ‡ıÂÚÔ ÊÚfiÓË-
Ì¿ ÙÔ˘˜. ¢˘ÛÙ˘¯Ò˜ fiÌˆ˜ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ‰ÂÓ ·¤Ê˘ÁÂ Ù¤ÙÔÈÔ˘˜ Ì‡ıÔ˘˜, fiˆ˜ Ï.¯. Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ HÚfi˜.
3 ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ·ÏÏËÁÔÚ›· ÙÔ˘ Ì‡ıÔ˘ ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘: ÌÂ ÙËÓ ·ÏÏËÁÔÚÈÎ‹ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÛËÏ·›Ô˘, ı¤Ì·
ÛÙÔ ÔÔ›Ô ·ÎÚÔıÈÁÒ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â‰Ò Ë ÂÈÎfiÓ· ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ, Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚÂ› Ó· ·ÂÈÎÔÓ›ÛÂÈ ÙË ˙ˆ‹
Î·È ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙÔ˘ ·‰·Ô‡˜ Î·È ··›‰Â˘ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. AÔÙÂÏÂ› ÌÈ· ÌÂÙ·ÊÔÚ¿ ÁÈ· ÙËÓ ·Ó-
ıÚÒÈÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Â›Ì·ÛÙÂ fiÏÔÈ ‰ÂÛÌÒÙÂ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·Ùfi˜ Ì·˜ Î·È ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó·
‰Ô‡ÌÂ ÙÔÓ ·ÏËıÈÓfi ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ È‰ÂÒÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ Û˘ÏÏ·Ì‚¿ÓÂÙ·È Ì¤Ûˆ ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘ [°È· ÙÔÓ Ì‡ıÔ ·˘Ùfi, ‚Ï.
∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈÎ¿. ºÈÏÔÛÔÊÈÎfi˜ §fiÁÔ˜, (¶Ï¿ÙˆÓ – AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜), °’ Ù¿ÍË ∂ÓÈ·›Ô˘ §˘ÎÂ›Ô˘ (£ÂˆÚËÙÈÎ‹ Î·ÙÂ‡-
ı˘ÓÛË), OE¢B, 4Ë ÂÎ‰., 2002].
∂¡O∆∏∆∞ 4
H ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ›
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ·fi ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Ù· Î›-
ÓËÙÚ· Î·È ÙÔÓ ÛÎÔfi ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÙÂÚ·ÈfiÙËÙ·
ÛÙËÓ ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜.

58 ∫∂º∞§∞πO 3
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ
ÚÔÛˆÈÎ‹ ÙÔ˘ ÂÌÂÈÚ›· Î·È ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙˆÓ Ï·ÙˆÓÈÎÒÓ ·fi„ÂˆÓ.
∆ιF ταEτα το#νυν, qν δ’ )γX, οeτε χρηµτων 'νεκα )θ*λουσιν ρχειν οS γαθο οeτε τιµ8ςb οeτε γFρ φα-
νερ"ς πραττ,µενοι τ8ς ρχ8ς 'νεκα µισθIν µισθωτο βο/λονται κεκλ8σθαι, οeτε λθρ%α α-το )κ τ8ς
ρχ8ς λαµβνοντες κλ*πται. ο-δ’ αH τιµ8ς 'νεκαb ο- γρ ε9σι φιλ,τιµοι. δε δJ α-τος νγκην προ-
σεναι κα ζηµ#αν, ε9 µ*λλουσιν )θ*λειν ρχειν –1θεν κινδυνε/ει τI Uκ,ντα )π τI ρχειν 9*ναι λλF µJ
νγκην περιµ*νειν α9σχρIν νενοµ#σθαι– τ8ς δ ζηµ#ας µεγ#στη τI πI πονηροτ*ρου ρχεσθαι, )Fν µJ
α-τIς )θ*λ%η ρχεινb tν δε#σαντ*ς µοι φα#νονται ρχειν, 1ταν ρχωσιν, οS )πιεικες, κα τ,τε :ρχονται )π
τI ρχειν ο-χ ;ς )π’ γαθ,ν τι 9,ντες ο-δ’ ;ς ε-παθ.σοντες )ν α-τ%", λλ’ ;ς )π’ ναγκαον κα ο-κ
:χοντες Uαυτ"ν βελτ#οσιν )πιτρ*ψαι ο-δ Gµο#οις. (Πλτων, Πολιτε#α, A, 347 b-d)

TÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙÂ›·, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·-
ÛË-ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿ ÛËÌÂÈÒÌ·Ù· ¡.M. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, Aı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 80-81. ∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘
·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙÈÎfi˜, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· π.™. ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰.
∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003.
™‡ÓÙÔÌË ·ÊfiÚÌËÛË ÌÔÚÂ› Ó· ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ Î¿ÔÈ· Â›Î·ÈÚË ÔÏÈÙÈÎ‹ ÁÂÏÔÈÔÁÚ·Ê›·, fiˆ˜ ·˘Ù‹ Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ
‹ Î¿ÔÈ· ¿ÏÏË Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÈÏÂÁÂ› ·fi ÙÔÓ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·. ∑ËÙÔ‡ÌÂ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÙÔ
Î‡ÚÈÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÁÂÏÔÈÔÁÚ·Ê›·˜ Î·È ÙÔ Û¯fiÏÈÔ ÙÔ˘ ÁÂÏÔÈÔÁÚ¿ÊÔ˘, fiˆ˜ Ï¤ÁÂÙ·È ‹ ˘ÔÓÔÂ›Ù·È. PˆÙ¿ÌÂ, ÛÙË
Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÂÈÎfiÓ· Ô˘ ‰›ÓÂÙ·È, ÔÈÔ ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ ˙‹ÙËÌ· ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ı›ÁÂÙ·È. ∫·Ù¿ fiÛÔ Â›Ó·È
Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·;
£ÂÌ·ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓÂ˜ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜:
– ∏ ˘Ô¯Ú¤ˆÛË ÙˆÓ ¿ÍÈˆÓ Î·È ÂÓ¿ÚÂÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹.
– √È ÂÈÊ˘Ï¿ÍÂÈ˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ˆ˜ ÚÔ˜ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÙÔ˘˜.
– ∆· ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Î·È ÔÈ ÏfiÁÔÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Ú¤ÂÈ Ó· ·Ó·ÌÂÈÁÓ‡ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È Ó· ·ÛÎÔ‡Ó ÂÍÔ˘Û›·.

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: Î‡ÚÔ˜, ÂÍÔ˘Û›·, ‰‡Ó·ÌË, ‰fiÍ·, ¯Ú‹Ì·Ù·.
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: ·fi Êfi‚Ô Ì‹ˆ˜ Î·ÙËÁÔÚËıÔ‡Ó ÁÈ· ¯ÚËÌ·ÙÈÛÌfi ‹ Î·Ù¿¯ÚËÛË ÂÍÔ˘Û›·˜.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: ·Ô‰ÂÎÙfi Î›ÓËÙÚÔ ÁÈ· Ó· ·Ó·Ï¿‚ÂÈ Ô ¿ÍÈÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÔÏÈÙÈÎfi ·Í›ˆÌ· Â›Ó·È Ô Êfi‚Ô˜ Ó· ÌËÓ
·Ó¤ÏıÂÈ Û’ ·˘Ùfi Î¿ÔÈÔ˜ ·Ó¿ÍÈÔ˜ Ô˘ ı· ‚Ï¿„ÂÈ, ÏfiÁˆ ¿ÁÓÔÈ·˜ ‹ Î·Î›·˜, ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·.
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· ÎÚ·Ù¿ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÛÙ¿ÛË ·‰È·ÊÔÚ›·˜ Î·È ·Ô¯‹˜ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ˙ˆ‹, ·ÏÏ¿ Ó·
Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÌÂ ÛˆÛÙ¤˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ ÂÓÂÚÁ¿ Û’ ·˘Ù‹Ó.
∏ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂÙ·Í‡ ÁÓˆÛÙÈÎ‹˜ Î·È Ú·ÎÙÈÎ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Â› ÛÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ‰È·-
ÊÔÚÔÔ›ËÛË ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÛÂ ıÂˆÚËÙÈÎ‹ Î·È Ú·ÎÙÈÎ‹. H ÔÏÈÙÈÎ‹, ˆ˜ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ¿Ó‰Ú·,
·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ ·ÓÒÙ·ÙË ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË, ÂÂÈ‰‹ ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ Î·-
ÏÔ‡. √È È‰¤Â˜ ·˘Ù¤˜ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÙfiÛÔ ÛÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÎfi ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· fiÛÔ Î·È ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ Î·È ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ∞ÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË (µÏ. A.E. Taylor, ¶Ï¿ÙˆÓ. O ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÌÙÊÚ. IÔÚ‰. AÚ˙fiÁÏÔ˘, ÂÎ‰. EÓ¿ÏÈÔ˜, Aı‹-
Ó· 2001, ÛÂÏ. 464).


1 °È’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ, Â›· ÂÁÒ: ÛÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ÛÙÔÓ °ÔÚÁ›·, ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·, ÛÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÛÙÔ˘˜ ¡fi-
ÌÔ˘˜ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È ıÂÌÂÏÈ·Î¿ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜. •ÂÎÈÓÒÓÙ·˜ ·fi Ú·ÎÙÈÎ¿-ËıÈÎ¿
ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ÌÂ Ô‰ËÁfi ÙËÓ ·È‰·ÁˆÁÈÎ‹ ıÂˆÚ›·, Ô‰ËÁÂ›Ù·È ÛÙË ‰ÈÂÚÂ‡ÓËÛË ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ÓÔÌÈÎÒÓ ˙ËÙËÌ¿ÙˆÓ
ÁÈ· Ù· ÔÔ›· ÔÈ ÁÓÒÌÂ˜ ‰È¯¿˙ÔÓÙ·È ·ÎfiÌË Î·È Û‹ÌÂÚ·: ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÙÂÏ¤˜ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·; ∂›Ó·È Î·Ï‡ÙÂÚË
ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Ë «ÚÔÛˆÔ·Á‹˜» ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ‹ Ë ÈÛ¯‡˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ Î·È Ë ·ÚfiÛˆË «Û˘ÓÙ·ÁÌ·ÙÈÎfi-
ÙËÙ·»; ∂›Ó·È ÚÔÙÈÌfiÙÂÚË Ë ·Ú¯‹ ÙˆÓ «ÔÏ›ÁˆÓ» ‹ Ë ·Ú¯‹ ÙÔ˘ «Ï‹ıÔ˘˜»; ¶ÔÈÂ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÂÁÁÂÓÂ›˜ ·‰˘Ó·Ì›Â˜ ÙˆÓ
‰È¿ÊÔÚˆÓ ÌÔÚÊÒÓ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË˜ Ô˘ ÙÈ˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÛÂ ÂÎÊ˘ÏÈÛÌfi; ™Â ÔÈ· Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù· Ì·˜ Ô‰Ë-
ÁÂ› Ë ÌÂÏ¤ÙË –ÈÛÙÔÚÈÎ‹ Î·È Û˘Á¯ÚÔÓÈÎ‹– ÙˆÓ Î·Ù¿ ÙfiÔ˘˜ ÁÓˆÛÙÒÓ Ù‡ˆÓ ÔÏÈÙÂ˘Ì¿ÙˆÓ, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·
ÙË˜ ™¿ÚÙË˜, ÙË˜ ∫Ú‹ÙË˜, ÙË˜ ¶ÂÚÛ›·˜ Î·È ÙË˜ ∫·Ú¯Ë‰fiÓ·˜; ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ Â›Ó·È Ù¤¯ÓË ‹ ÁÓÒÛË; ¶ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ ¤ÚÁÔ
ÙÔ˘ Î·ÏÔ‡ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Î·È Û˘ÓÂÙÔ‡ Î˘‚ÂÚÓ‹ÙË; ¶ÔÈÔ˜ Â›Ó·È Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜ ÚfiÏÔ˜ ÙË˜ ·È‰Â›·˜;
TOY ¢HMHTPH XANTZO¶OY§OY
ŸÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÁÈ· ÙÔ ÏÈÁfiÙÂÚÔ ·ÙÂÏ¤˜ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·, Ë ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Â›Ó·È Î·È Â‰Ò Ë
‰È·ÏÂÎÙÈÎ‹ ÁÂÊ‡ÚˆÛË ÙÔ˘ ÌÂÈÎÙÔ‡ ÙÚfiÔ˘. ∂¿Ó ˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·ÏÔ› ÓfiÌÔÈ, ÙfiÙÂ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· Â›Ó·È Ë
ÌÔÓ·Ú¯›·, ‰ËÏ·‰‹ Ë ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ·fi ¤Ó· ÚfiÛˆÔ, ·ÚÎÂ› ·˘Ùfi Ó· ÂÈı·Ú¯Â› ·˘ÛÙËÚ¿ ÛÂ Î·Ï‹ ÓÔÌÔ-
ıÂÛ›·, ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÂÎÊ˘Ï›˙ÂÙ·È ÛÂ Ù˘Ú·ÓÓ›· (ÈÛÙÔÚÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÔÙÂÏÂ› Ô ‰ÂÛÔÙÈ-
ÛÌfi˜ ÙË˜ ¶ÂÚÛ›·˜). ∞ÓÙ›ıÂÙ·, ·Ó ÂÈÎÚ·ÙÂ› ·˘ı·ÈÚÂÛ›·, ÙfiÙÂ Ë ‰ËÌÔÎÚ·Ù›· Â›Ó·È ÙÔ ÂÏ¿¯ÈÛÙ· Î·Îfi ÔÏ›-
ÙÂ˘Ì·, ÁÈ·Ù› Â›Ó·È Èı·ÓfiÙÂÚÔ Ì¤Û· ÛÙÔ Ï‹ıÔ˜ Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È Ë ··ÈÙÔ‡ÌÂÓË ÂÏ¿¯ÈÛÙË Û‡ÓÂÛË Î·È
·ÓıÚˆÈ¿, ·fi fi,ÙÈ ÛÂ ÌÈ· ÌÈÎÚ‹ ÎÏ›Ì·Î· ‹ ÛÂ ¤Ó· ÚfiÛˆÔ (ÈÛÙÔÚÈÎfi ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ·ÔÙÂÏÂ› Ë ∞ı‹Ó·,
fiÔ˘ Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ Ï‹ıÔ˘˜ ÙˆÓ ·Ì·ıÒÓ Î·È Ë «ıÂ·ÙÚÔÎÚ·Ù›·» ‰È¤Ï˘Û·Ó ÙÔÓ ÛÂ‚·ÛÌfi ÙË˜ ÚÔÛˆÈ-
Î‹˜ ·ÎÂÚ·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ Î‡ÚÔ˘˜). ∂ÔÌ¤Óˆ˜, ‚·ÛÈÎ‹ ·Ú¯‹ Â›Ó·È fiÙÈ ¤Ó· ˘ÁÈ¤˜ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·
Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó‰˘¿˙ÂÈ Î·È Ù· ‰‡Ô, ÙfiÛÔ ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎ‹ fiÛÔ Î·È ÙË «Ï·˚Î‹» ÂÍÔ˘Û›·, ¯ˆÚ›˜ Ó· ÂÎÊ˘Ï›˙ÂÙ·È
Ô‡ÙÂ ÛÂ Î·Ù·Ó·ÁÎ·ÛÌfi Ô‡ÙÂ ÛÂ ·Ó·Ú¯›·.
2 √‡ÙÂ ÁÈ· Ù· ¯Ú‹Ì·Ù· Ô‡ÙÂ ÁÈ· ÙË ‰fiÍ·: Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜ Â›Ó·È ÂÈÛÙ‹ÌÔÓ·˜, Î·-
Ù¤¯ÂÈ ‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ ÂÈ‰ÈÎ‹ ÁÓÒÛË ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ ÙÔ˘, ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜, Ô˘ Â›Ó·È Ë Ú·ÎÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÙË˜ ‰È·Î˘‚¤ÚÓË-
ÛË˜. ∂ÂÈ‰‹ fiÌˆ˜ ·˘Ù‹ Ë ÁÓÒÛË Â›Ó·È Û¿ÓÈ·, ÛÙÈ˜ fiÏÂÈ˜ Î˘ÚÈ·Ú¯Ô‡Ó ÔÈ ·ÔÌÈÌ‹ÛÂÈ˜ ÙË˜, ÔÈ ·Ì·ıÂ›˜ ÎfiÏ·-
ÎÂ˜, ÔÈ ‰ËÌ·ÁˆÁÔ› Î·È ÔÈ ‰ÂÛÔÙÈÎÔ› Ù‡Ú·ÓÓÔÈ. ¶Ú·ÁÌ·ÙÈÎÔ› ÔÏÈÙÈÎÔ›, fiÌˆ˜, Î·Ù¿ÏÏËÏÔÈ ‰ÈÂÎ‰ÈÎËÙ¤˜ ÙÔ˘ Ù›Ù-
ÏÔ˘ ÙÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ¿Ó‰Ú·, Â›Ó·È ·˘ÙÔ› Ô˘ ÂÏ¤Á¯Ô˘Ó Î·È Û˘ÓÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÙˆÓ ¿Ï-
ÏˆÓ ‚ÔËıËÙÈÎÒÓ Â·ÁÁÂÏÌ¿ÙˆÓ, ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÂÍÔ˘ÛÈÒÓ, fiˆ˜ ı· Ï¤Á·ÌÂ Û‹ÌÂÚ·: ÙˆÓ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÒÓ, ÙˆÓ ‰È-
Î·ÛÙÒÓ Î·È ÙˆÓ ‰·ÛÎ¿ÏˆÓ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜. H ÔÏÈÙÈÎ‹ Â›Ó·È fiˆ˜ Ë ˘Ê·ÓÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·Ù¿ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ™ÙËÓ
¿ÛÎËÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜, fiˆ˜ ÙÔ «˘Ê·ÓÙÈÎfi» ¤ÚÁÔ, Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó‰˘¿˙ÂÈ ÌÂ ÂÈÙ˘¯›· ÙÔ˘˜ ÙÔÏÌË-
ÚÔ‡˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ Û˘ÓÂÙÔ‡˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜, ÒÛÙÂ ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· Ó· ÌËÓ ¿Û¯ÂÈ Ô‡ÙÂ ·fi ÊÈÏÔfiÏÂÌË ÂÈıÂÙÈÎfiÙËÙ·
Ô‡ÙÂ ·fi ËÙÙÔ¿ıÂÈ· Î·È ÂÊËÛ˘¯·ÛÌfi. ∫·È ÂÂÈ‰‹ Ë Â˘ËÌÂÚ›· ÙË˜ fiÏË˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È, ÛÂ ÌÂÁ¿ÏÔ ‚·ıÌfi, ·fi
ÙÔ˘˜ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, ·fi Ù· ÈÔ ˘Â‡ı˘Ó· ·ÍÈÒÌ·Ù· Ì¤Û· ÛÙËÓ fiÏË Â›Ó·È ·˘Ù¿ ÙˆÓ ÂÈÙËÚËÙÒÓ
ÙË˜ ·È‰Â›·˜, Ô˘ Î·ıÔÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ÔÈfiÙËÙ· ÙË˜ ·È‰Â›·˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ. ™ÎÔfi˜ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜, fiˆ˜ Î·È

60 ∫∂º∞§∞πO 3
Î¿ıÂ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ Ù¤¯ÓË˜, Â›Ó·È ‚¤‚·È· ÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ Î·È Ë ˆÊ¤ÏÂÈ· ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘ÓfiÏÔ˘, ÙË˜ fiÏË˜. ∂ÂÈ-
‰‹ fiÌˆ˜ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ¤¯ÂÈ ËıÈÎfi Î·È ·È‰·ÁˆÁÈÎfi ˘fi‚·ıÚÔ, ¤Ó·˜ ·fi ÙÔ˘˜ Î‡ÚÈÔ˘˜
ÛÎÔÔ‡˜ ÙË˜ ÓÔÌÔıÂÙÈÎ‹˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Â›Ó·È Ë ‚ÂÏÙ›ˆÛË ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È
ÛÙËÓ ·Ú·Î¿Ùˆ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙË˜ ÚËÙÔÚÈÎ‹˜ ÛÙÔÓ °ÔÚÁ›·: «™ˆÎÚ¿ÙË˜: ∆È fiÌˆ˜ Â›Ó·È Î·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË Ì·˜, Ù¤ÏÔ˜
¿ÓÙˆÓ, Ë ÚËÙÔÚÈÎ‹ ÂÓÒÈÔÓ ÙÔ˘ ‰‹ÌÔ˘ ÙˆÓ ∞ıËÓ·›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ‰‹ÌˆÓ ÙˆÓ fiÏÂˆÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ·ÔÙÂ-
ÏÔ‡ÓÙ·È ·fi ÂÏÂ‡ıÂÚÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜; ¶ÔÈÔ ·’ Ù· ‰‡Ô, ÔÈ Ú‹ÙÔÚÂ˜ ÛÔ˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ˆ˜ ÌÈÏÔ‡Ó Î¿ıÂ
ÊÔÚ¿ ·Ô‚Ï¤ÔÓÙ·˜ ÛÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ, ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ‡ÙÔ, Ò˜ ı· Á›ÓÔ˘Ó ÔÈ ÔÏ›ÙÂ˜ fiÛÔ ÙÔ ‰˘Ó·ÙfiÓ Î·Ï‡ÙÂ-
ÚÔÈ ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙˆÓ ‰ÈÎÒÓ ÙÔ˘˜ ·ÁÔÚÂ‡ÛÂˆÓ, ‹ Ì‹ˆ˜ Î·È ÙÔ‡ÙÔÈ Î·ÙÂ˘ı˘ÓfiÌÂÓÔÈ ÛÙÔ Ó· Â˘¯·ÚÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ˘˜ Ô-
Ï›ÙÂ˜ Î·È, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÚÔÛˆÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙÔ˜ ·‰È¿ÊÔÚÔÈ ÁÈ· ÙÔ ÎÔÈÓfi, ·Â˘ı‡ÓÔÓÙ·È ÛÙÔ Ï·fi Û·Ó
ÛÂ ·È‰È¿, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ ·ÏÒ˜ Ó· ÙÔÓ Â˘¯·ÚÈÛÙÔ‡Ó Î·È ¯ˆÚ›˜ Î·ıfiÏÔ˘ Ó· ÌÂÚÈÌÓÔ‡Ó ·Ó ·fi Ù· ÏfiÁÈ·
ÙÔ˘˜ ı· ‚ÂÏÙÈˆıÂ› ‹ ı· ¯ÂÈÚÔÙÂÚ¤„ÂÈ; ∫·ÏÏÈÎÏ‹˜: ¢ÂÓ Â›Ó·È ·Ïfi ·˘Ùfi Ô˘ ÌÂ ÚˆÙ¿˜, ÁÈ·Ù› ˘¿Ú¯Ô˘Ó ·˘ÙÔ›
Ô˘ ÌÂÚÈÌÓÒÓÙ·˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÔÏ›ÙÂ˜ Ï¤ÓÂ fiÛ· Ï¤ÓÂ, ˘¿Ú¯Ô˘Ó fiÌˆ˜ ÎÈ ÂÎÂ›ÓÔÈ Ô˘ ÏÂ˜ ÂÛ‡».
(¶Ï¿ÙˆÓ, °ÔÚÁ›·˜, 502 e)
3 ∏ ·Ó·ÏÔÁ›· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÌÂ ÙÈ˜ Ù¤¯ÓÂ˜ Î·È ÙÈ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜: Ë ·Ú¯·›· Ï¤ÍË Ù¤¯ÓË ÛËÌ·›ÓÂÈ ÙËÓ ÙÂ¯ÓÈÎ‹, ÌÈ·
Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÂÈ‰ÂÍÈfiÙËÙ· Î·È Ì·ÛÙÔÚÈ¿, ÙÔ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÔ Û‡ÓÔÏÔ ÁÓÒÛÂˆÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÙÚfiÔ Â›ÙÂ˘ÍË˜ Î¿ÔÈÔ˘
ÛÎÔÔ‡. ™ÙÔÓ °ÔÚÁ›· Ë Ù¤¯ÓË ·ÓÙÈ‰È·ÛÙ¤ÏÏÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·Ï‹ ÂÌÂÈÚÈÎ‹ ÙÚÈ‚‹, Ô˘ ˘ÛÙÂÚÂ› ÛÙÔ ÓÔËÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô,
·ÊÔ‡ ÌfiÓÔ Ô ÙÂ¯Ó›ÙË˜ Í¤ÚÂÈ ÙÈ Î¿ÓÂÈ, fiˆ˜ Í¤ÚÂÈ Î·È ÙÔ Ò˜ Î·È ÁÈ·Ù› ÙÔ Î¿ÓÂÈ. ∞˘Ù‹ Ë ÛÈÁÔ˘ÚÈ¿ ÙÔ˘ ÙÂ¯Ó›ÙË, ÛÂ
·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÔÓ ÂÈÛÊ·Ï‹ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ ÛÂ ¿ÏÏÔ˘˜ ÙÔÌÂ›˜, ÂÓÙ˘ˆÛ›·˙Â ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË, ÂÓÒ Ë ·Ó·ÏÔ-
Á›· ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ ÌÂ ÙËÓ Ù¤¯ÓË ‹Ù·Ó ÚÔÛÊÈÏ‹˜ ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ·fi ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘ ÛÎÔÈ¿, ÂÈÛ‹-
Ì·ÓÂ ˆ˜ ÔÈ Ù¤¯ÓÂ˜ Â›Ó·È ÙÔ ÚÒÙÔ ‚‹Ì· ÁÈ· ÙË ÁÓÒÛË, ÂÊfiÛÔÓ Ô ÙÂ¯Ó›ÙË˜ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ Ù· ÁÂÓÈÎ¿ ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù·
ÙˆÓ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÂÚÈÙÒÛÂˆÓ ÌÂ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Î·Ù·È¿ÓÂÙ·È, Î·È ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÌÔÚÂ› Ó· ‰È‰¿ÍÂÈ ÙËÓ Ù¤¯ÓË
ÙÔ˘ ÛÂ Ì·ıËÙÂ˘fiÌÂÓÔ˘˜. √È Ï¤ÍÂÈ˜ Ù¤¯ÓË Î·È ÂÈÛÙ‹ÌË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË
Û˘¯Ó¿ ¯ˆÚ›˜ ÛËÌ·ÛÈÔÏÔÁÈÎ‹ ‰È¿ÎÚÈÛË, ·ÊÔ‡ ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙË˜ ·ÔÎÙËÌ¤ÓË˜
ÁÓÒÛË˜ Î·È ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Ë Ú·ÎÙÈÎ‹ Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË, ‰ËÏ·‰‹ Ë ÁÓÒÛË ÙÔ˘ Ò˜ Ó· Î¿ÓÂÈ˜ Î¿ÙÈ.
™¯fiÏÈÔ ÁÈ· ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ
∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ˆ˜ Ù¤¯ÓË: ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ·fi ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ¶ÔÏÈÙÈÎfi˜ Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘
™ÔÊÈÛÙ‹. √ ‰È¿ÏÔÁÔ˜ ·Ú¯›˙ÂÈ (257a- 267c) ÌÂ ÌÈ· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÌÔ‡ ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË˜
ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ‚·ÛÈÏÈ¿. ∏ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ÛÂ ‰È·ÓÔËÙÈÎ¤˜ ÏÂÈÙÔ˘Ú-
Á›Â˜ Î·È Î·Ù·Ù¿ÛÛÂÙ·È ÛÙÈ˜ Î·ı·ÚÒ˜ ÁÓˆÛÙÈÎ¤˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜. ŸÛÂ˜ ÂÈÛÙ‹ÌÂ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙË Û‡ÏÏË„Ë ·ÏË-
ıÒÓ ÚÔÙ¿ÛÂˆÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÙÈ˜ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘ÌÂ ÎÚÈÙÈÎ¤˜ (Ï.¯. Ë ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹), ÂÓÒ fiÛÂ˜ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ¤Î-
‰ÔÛË Ô‰ËÁÈÒÓ ‹ ‰È·Ù·ÁÒÓ ÁÈ· ÙË ÛˆÛÙ‹ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ‰È·ÊfiÚˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÙÈ˜ ÔÓÔÌ¿˙Ô˘ÌÂ
ÚÔÛÙ·ÎÙÈÎ¤˜. √ ¶Ï¿ÙˆÓ Ù·˘Ù›˙ÂÈ ÙÔÓ ¿Ú¯ÔÓÙ· ÌÂ ÙÔÓ ÔÈÌ¤Ó· ÌÈ·˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ·Á¤ÏË˜, fiˆ˜ Ô ‚Ô˘Îfi-
ÏÔ˜ ‹ Ô ¯ÔÈÚÔ‚ÔÛÎfi˜, ÌÂ ÌfiÓË ‰È·ÊÔÚ¿ fiÙÈ ÙÔ ÎÔ¿‰È ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎÔ‡ ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ˙Ò· È‰È·›ÙÂÚ· ‰˘-
ÛÎÔÏÔÌÂÙ·¯Â›ÚÈÛÙ·, Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÙË ‚Ï¤ÂÈ ·Ó·ÏÔÁÈÎ¿ ÚÔ˜ ÙËÓ ˘Ê·ÓÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË. °È· ÙÔ ÙÂÏÂ˘-
Ù·›Ô, ‚Ï. Û¯ÂÙÈÎ¿ ÙÔ ·Ú¿ıÂÌ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›: «Ÿˆ˜ ÙÔ ‡Ê·ÛÌ· Á›ÓÂÙ·È ÌÂ ÙÔ Ï¤ÍÈÌÔ ÙˆÓ ÛÎÏËÚfiÙÂ-
ÚˆÓ ÈÓÒÓ ÙÔ˘ ÛÙËÌÔÓÈÔ‡ Î·È ÙˆÓ Ì·Ï·ÎfiÙÂÚˆÓ ÈÓÒÓ ÙÔ˘ ˘Ê·‰ÈÔ‡, ¤ÙÛÈ Î·È Ë ˘Ê‹ ÙÔ˘ ÂıÓÈÎÔ‡ ‚›Ô˘ ‹ ¯·-
Ú·ÎÙ‹Ú· ·ÔÙÂÏÂ›Ù·È ·fi ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Â˜ Û˘ÓÈÛÙÒÛÂ˜. ø˜ ˘ÏÈÎfi ˘¿Ú¯Ô˘Ó È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›Â˜ ÛÎÏËÚfiÙÂÚÂ˜,
·ÓıÂÎÙÈÎfiÙÂÚÂ˜, Î·È È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›Â˜ Ì·Ï·ÎfiÙÂÚÂ˜, ËÈfiÙÂÚÂ˜. °ÂÓÈÎ¿, ··ÓÙÔ‡Ó ‰˘Ô Î‡ÚÈÔÈ Ù‡ÔÈ È‰ÈÔ-
Û˘ÁÎÚ·ÛÈÒÓ: ·ÊÂÓfi˜ ÔÈ Ù˘¯Ô‰ÈˆÎÙÈÎ¤˜, ÔÚÌËÙÈÎ¤˜ Î·È ·ÚÚÂÓˆ¤˜, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÔÈ ‹ÚÂÌÂ˜ Î·È Ú¿Â˜. √È
‚·ÛÈÎ¤˜ “·ÚÂÙ¤˜” Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ·˘ÙÔ‡˜ Ù‡Ô˘˜ Â›Ó·È, Î·Ù¿ Î¿ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ·ÓÙ›ıÂÙÂ˜
[…] ŒÚÁÔ ÙÔ˘ ÁÓ‹ÛÈÔ˘ ‰ËÌfiÛÈÔ˘ ¿Ó‰Ú· Â›Ó·È Ë Î·Ï‹ Î·È ÂÈ‰¤ÍÈ· Û˘Ó‡Ê·ÓÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ·ÓÙ›ıÂÙˆÓ
Ù¿ÛÂˆÓ. √ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi˜ ÔÏÈÙÈÎfi˜ Ú¤ÂÈ Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÚÔÛÂÎÙÈÎ¿ ÙÈ˜ È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›Â˜ Ô˘
˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙËÓ ÔÏÈÙÂ›·. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, Ú¤ÂÈ Ó· ··ÈÙ‹ÛÂÈ ·fi ÙÔÓ ‰¿ÛÎ·ÏÔ Ó· ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÙÔ˘˜ ¯·Ú·-
ÎÙ‹ÚÂ˜ ÙˆÓ Ó¤ˆÓ ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ó· ÙÔ˘˜ Î·Ù·ÛÙ‹ÛÂÈ ˘ÏÈÎfi Î·Ù¿ÏÏËÏÔ ÁÈ· ÙËÓ ‡Ê·ÓÛË ÂÓfi˜ ÛˆÛÙÔ‡ ‰ËÌfiÛÈ-

Ô˘ ‚›Ô˘, […] ‰ËÏ·‰‹ ¯·Ú·ÎÙ‹ÚÂ˜ ÂÎ·È‰Â˘Ì¤ÓÔ˘˜ ÛÙÔ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi ÙfiÏÌË˜ Î·È ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË˜. ø˜ Ó‹Ì·
ÙÔ˘ ÛÙËÌÔÓÈÔ‡ ·›ÚÓÂÈ ÙÈ˜ È‰ÈÔÛ˘ÁÎÚ·Û›Â˜ Ô˘ ÙÂ›ÓÔ˘Ó ‚·ÛÈÎ¿ ÚÔ˜ ÙË ‰Ú¿ÛË Î·È ÙËÓ ÂÚÈ¤ÙÂÈ·, ˆ˜ Ó‹-
Ì· ÙÔ˘ ˘Ê·‰ÈÔ‡ ÙÈ˜ ËÈfiÙÂÚÂ˜ Î·È ËÌÂÚfiÙÂÚÂ˜» (BÏ. ∞.E. Taylor, ¶Ï¿ÙˆÓ. √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘,
ÌÙÊÚ. IÔÚ‰. AÚ˙fiÁÏÔ˘, ÂÎ‰. MIET, Aı‹Ó· 1990, ÛÂÏ. 462-463).
∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ·ÚÔÌÔÈ¿˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ˘Ê·ÓÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË, ÂÂÈ‰‹ fiˆ˜ ·˘Ù‹ Û˘Ó‰˘¿˙ÂÈ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ ÁÈ· Ó·
˘Ê·ÓıÂ› ÙÔ ‡Ê·ÛÌ·Ø Î·Ù¿ ·Ó¿ÏÔÁÔ ÙÚfiÔ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ Ù‡Ô˘˜ ·ÓıÚÒˆÓ (ÓÔÌÔı¤ÙÂ˜,
‰ÈÎ·ÛÙ¤˜, ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎÔ‡˜), ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÌÂ ÙfiÏÌË Î·È ÊÚfiÓËÛË ı· Û˘Ì‚¿ÏÔ˘Ó ÛÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜.
∂¡O∆∏∆∞ 5
∏ ı¤ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙËÓ «È‰·ÓÈÎ‹» ÔÏÈÙÂ›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÔÙÈÌ›· ÙˆÓ Ê‡ÏˆÓ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÈ˜ ·ÚÂÙ¤˜, ÙË ÌfiÚ-
ÊˆÛË Î·È ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·.
ñ ¡· Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙË˜ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÌÂ ·˘Ù‹ Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë Á˘Ó·›Î· ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË
ÎÔÈÓˆÓ›·.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó Á‡Úˆ ·fi ÙË ı¤ÛË, Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· Î·È ÙÈ˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›Â˜ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÙË˜ ·Ú-
¯·ÈfiÙËÙ·˜ Î·È ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜.
ñ ¡· ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÈ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ.
TÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ
O-δν ρα )στ#ν, φ#λε, )πιτ.δευµα τ"ν π,λιν διοικο/ντων γυναικIς δι,τι γυν., ο-δ’ νδρIς δι,τι ν.ρ,
λλ’ Gµο#ως διεσπαρµ*ναι αS φ/σεις )ν µφον τον ζ%Xοιν, κα πντων µν µετ*χει γυνJ )πιτηδευµτων
κατF φ/σιν, πντων δ ν.ρ, )π πσι δ σθεν*στερον γυνJ νδρ,ς.
Πνυ γε.
5H οHν νδρσι πντα προστξοµεν, γυναικ δ’ ο-δ*ν;
Kα π"ς;
Aλλ’ :στι γρ οPµαι, ;ς φ.σοµεν, κα γυνJ 9ατρικ., d δ’ οe, κα µουσικ., d δ’ µουσος φ/σει.
T# µ.ν;
[Kα] γυµναστικJ δ’ ρα οe, ο-δ πολεµικ., d δ π,λεµος κα ο- φιλογυµναστικ.;
OPµαι :γωγε.
T# δ*; φιλ,σοφ,ς τε κα µισ,σοφος; κα θυµοειδ.ς, d δ’ θυµ,ς )στι;
Kα ταEτα.
vEστιν ρα και φυλακικJ γυν., d δ’ οe. & ο- τοια/την κα τ"ν νδρ"ν τ"ν φυλακικ"ν φ/σιν )ξελεξµεθα;
Τοια/την µν οHν.
Kα γυναικIς ρα κα νδρIς d α-τJ φ/σις ε9ς φυλακJν π,λεως, πλJν 1σα σθενεστ*ρα, d δ* 9σχυρο-
τ*ρα )στ#ν. (Πλτων, Πολιτε#α, E, 455 d-456 c)

∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿
ÛËÌÂÈÒÌ·Ù· N.M. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, Aı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 352-355. H ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘
ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (1) ·fi ÙÔ: ¶Ï¿ÙˆÓ, M¤ÓˆÓ, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-ÛËÌÂÈÒÛÂÈ˜ ŒÏÏË˜ §·ÌÚ›‰Ë, ÂÎ‰. ¶¿˘ÚÔ˜,

62 ∫∂º∞§∞πO 3
·.¤. TÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (2) ·fi ÙÔ: Julia Annas, ¶Ï¿ÙˆÓ: ŸÏ· fiÛ· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ, ÌÙÊÚ. E. §ÂÔ-
ÓÙÛ›ÓË, ÂÎ‰. EÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, Aı‹Ó· 2006, ÛÂÏ. 62-63. TÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (3) ·fi ÙÔ: Will Kymlicka,
H ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜, ÌÙÊÚ. °Ú. MÔÏ‡‚·˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, Aı‹Ó· 2005, ÛÂÏ. 505.
√ Î·ıÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ Á›ÓÂÙ·È ÌÂ Û˘˙‹ÙËÛË Ô˘ ÎÂÓÙÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÚÈ¤ÚÁÂÈ· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ. ∞˘Ùfi ÌÔÚÂ›
Ó· ÂÈÙÂ˘¯ıÂ› ÌÂ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ÌÂ ·Ó·˙‹ÙËÛË ·Ú·‰ÂÈÁÌ¿-
ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Ô˘ ÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ˙ˆ‹ ˆ˜ ËÁÂÙÈÎ¿ ÚfiÛˆ·. ªÂ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ Á›ÓÂÙ·È ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙˆÓ
ÚÔÛfiÓÙˆÓ Ô˘ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó Ù· ÚfiÛˆ· ÛÂ ËÁÂÙÈÎ¤˜ ı¤ÛÂÈ˜. AÓ·˙ËÙÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙Ô-
ÓÙ·È Â›ÛË˜ ÔÈ È‰ÈfiÙËÙÂ˜ ˆ˜ ÚÔ˜ ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ÈÛÔÙÈÌ›· ÙˆÓ Ê‡ÏˆÓ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È
Á›ÓÂÙ·È Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙË Ì¤ıÔ‰Ô ‰ÈÂÍ·ÁˆÁ‹˜ ÙË˜ Û˘˙‹ÙËÛË˜ (Ì·ÈÂ˘ÙÈÎ‹-˙ËÙËÙÈÎ‹). √È Ì·ıËÙ¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó Ó·
·Ó·Î·Ï¤ÛÔ˘Ó Î·È Ó· ÂÊ·ÚÌfiÛÔ˘Ó ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) ÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙË Ûˆ-
ÎÚ·ÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô (µÈ‚Ï›Ô Ì·ıËÙ‹, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹, ÛÂÏ. 56-57), Î·È ÁÈ· ÙË ÌÔÚÊ‹ ÙˆÓ Ï·ÙˆÓÈÎÒÓ ‰È·ÏfiÁˆÓ.
EÈÛËÌ·›ÓÔ˘ÌÂ ˆ˜ ÔÈ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÁÈ· ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È, Î·Ù¿
Î‡ÚÈÔ ÏfiÁÔ, ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· (V 449a-471c) ·ÏÏ¿ Î·È ÛÂ ¿ÏÏÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜, fiˆ˜ Ï.¯. ÙÔÓ ª¤ÓˆÓ·. ™ÙÔÓ ¶ÔÏÈÙÈ-
Îfi o ¶Ï¿ÙˆÓ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ› ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È ˘ÈÔıÂÙÂ› ÌÈ· ı¤ÛË Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È
ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ Û‡ÌÊˆÓË ÌÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘.

1 ŒÚÁÔ Ô˘ ÚÔÛÈ‰È¿˙ÂÈ ÛÙË Á˘Ó·›Î·: ÌÔÚÂ› Ó· ÏÂ¯ıÂ› ˆ˜ ÚÈÓ ·fi ÙÔÓ 4Ô ·ÈÒÓ· .Ã. Ù· ı¤Ì·Ù·
ÙˆÓ ‰‡Ô Ê‡ÏˆÓ ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÚÔÎ·Ï¤ÛÂÈ ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙˆÓ EÏÏ‹ÓˆÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ. ∆ËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂÙ·Í‡ ·Ó-
‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó Î·Ù¿ ÙÔÓ 6Ô Î·È ÙÔÓ 5Ô ·ÈÒÓ· .Ã. ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, fiˆ˜ ÔÈ ¶˘ı·ÁfiÚÂÈÔÈ,
Ô˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÛÙÔÓ Î·Ù¿ÏÔÁÔ ÙˆÓ ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ ÙÈ˜ Î·ÙËÁÔÚ›Â˜ ¿Ó‰ÚÂ˜-Á˘Ó·›ÎÂ˜, ‰ÂÍÈfi-·ÚÈÛÙÂÚfi, Â-
ÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓÔ-·ÂÚÈfiÚÈÛÙÔ, Êˆ˜-ÛÎÔÙ¿‰È, Î·Ïfi-Î·Îfi (∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ªÂÙ¿ Ù· Ê˘ÛÈÎ¿, 986a). ™ÙÔ ‚' ÌÈÛfi ÙÔ˘
5Ô˘ ·ÈÒÓ· .X. ÔÈ ™ÔÊÈÛÙ¤˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ ·Í›Â˜ Î·È ıÂÛÌÔ›, Ô˘ ˘ÔÙ›ıÂÙ·È ˆ˜ ‚·Û›˙ÔÓÙ·È ÛÙË «Ê‡-
ÛË», ‹Û·Ó ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Î·Ù·ÛÎÂ˘¤˜, ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Ô˘ ÂÓ‰Â¯ÔÌ¤Óˆ˜ ÂËÚ¤·ÛÂ ÙÔ˘˜
‰Ú·Ì·ÙÈÎÔ‡˜ ÔÈËÙ¤˜. øÛÙfiÛÔ, ‰ÂÓ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ÁÈ· ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·ÚÛÂÓÈÎÔ‡-ıËÏ˘ÎÔ‡, Î·È
ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ Û˘˙ËÙ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ Ê‡ÏˆÓ. ∂È‰ÈÎfiÙÂÚ·,
ÛÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ¶ÔÏÈÙÂ›·, ‰È¿ÏÔÁÔ Ô˘ Èı·ÓfiÙ·Ù· ÔÏÔÎÏËÚÒıËÎÂ ÙÔ 380 .Ã., ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ·fi ÙÔÓ
¶Ï¿ÙˆÓ· ÌÈ· È‰·ÓÈÎ‹ ÔÏÈÙÂ›·, ÙÂÏÂ›ˆ˜ ÈÂÚ·Ú¯ÈÎ‹ ÛÙËÓ ÔÔ›· Ù· Î·ı‹ÎÔÓÙ· ÌÔÈÚ¿˙ÔÓÙ·È ÌÂ ¤Ó· ·˘ÛÙËÚ¿
Ù·ÍÈÎfi Û‡ÛÙËÌ·, fiˆ˜ ¤¯Ô˘ÌÂ ‹‰Ë ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÛÂ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÓfiÙËÙ·. ¶ÈÛÙÂ‡ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë ÌfiÓË ÂÁÁÂÓ‹˜
‰È·ÊÔÚ¿ ÌÂÙ·Í‡ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Â›Ó·È Ë ‰È·‰ÈÎ·Û›· ÙË˜ ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹˜ Î·È fiÙÈ Î·Ì›· ÏÂÈÙÔ˘ÚÁ›·
ÛÙËÓ ÔÏÈÙÂ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÚÔÓfiÌÈÔ ÙˆÓ ·Ó‰ÚÒÓ ‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ Î·È Ù· ‰‡Ô Ê‡-
Ï· Â›Ó·È ÂÍ ›ÛÔ˘ Î·Ù¿ÏÏËÏ· ÁÈ· Ó· ÂÈÏÂÁÔ‡Ó ˆ˜ Ê‡Ï·ÎÂ˜. ªÔÏÔÓfiÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·Ô‰¤¯ÂÙ·È ÙËÓ ·Ó‰ÚÈÎ‹
Ê˘ÛÈÎ‹ ˘ÂÚÔ¯‹, ıÂˆÚÂ› ˆ˜ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜, fiˆ˜ Î·È ÔÈ ¿Ó‰ÚÂ˜, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Î¿ÓÔ˘Ó Ù· ¿ÓÙ·, ÌfiÓÔ fiÌˆ˜
Ô˘ ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÂ Î¿ıÂ ÂÚÈÔ¯‹ (È·ÙÚÈÎ‹, ·ıÏËÙÈÛÌfi, ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ¿, ÊÈÏÔÛÔÊ›·) ı· Â›Ó·È ÛÂ ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ Ô-
ÛÔÛÙfi ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ì¤Û· ÛÙËÓ Ù¿ÍË ÙˆÓ Ê˘Ï¿ÎˆÓ ÔÈ ¿Ó‰ÚÂ˜ ı· ˘ÂÚÙÂÚÔ‡Ó
·ÚÈıÌËÙÈÎ¿ (455e-456a Î·È 375a-376c). ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ‰›ÓÂÈ ›ÛÂ˜ Â˘Î·ÈÚ›Â˜ ÛÙË ÌfiÚÊˆÛË Î·È ÁÈ· Ù· ‰‡Ô Ê‡-
Ï·. √È Á˘Ó·›ÎÂ˜ ı· ¤¯Ô˘Ó Î·È Ê˘ÛÈÎ‹ ·ÁˆÁ‹ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ ·È‰Â›·, ı· Á˘ÌÓ¿˙ÔÓÙ·È Á˘ÌÓ¤˜ ÛÙ· Á˘ÌÓ·-
ÛÙ‹ÚÈ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ Î·È ı· Î¿ÓÔ˘Ó ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ÂÍ¿ÛÎËÛË. ™ÙÔÓ ÙÔÌ¤· ÙË˜ ÂÚÁ·Û›·˜, Â›-
ÛË˜, ‰ÂÓ ı· Á›ÓÔÓÙ·È ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î·È ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ı· ·Ó·Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Ù· ›‰È· Î·ı‹ÎÔ-
ÓÙ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜, ÂÚÈÏ·Ì‚·ÓÔÌ¤ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÔÏ¤ÌÔ˘, ·Ó Î·È ÛÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÔÌ¤·, ÂÂÈ‰‹ Â›Ó·È ·ÛıÂ-
Ó¤ÛÙÂÚÂ˜ ·fi Ê˘ÛÈÎ‹ ¿Ô„Ë, ı· ¤¯Ô˘Ó ÌÈÎÚfiÙÂÚÔ ÔÛÔÛÙfi ÛÂ Î·ı‹ÎÔÓÙ· (456b-457b). ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, Ô
¶Ï¿ÙˆÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÂ ı¤Ì·Ù· Á¿ÌÔ˘ Î·È ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·Î‹˜ ˙ˆ‹˜ (457c-462e) Î·È ÚÔÙÂ›ÓÂÈ Ó· ÌËÓ ˘¿Ú¯ÂÈ
ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· ·ÏÏ¿ Ó· ˙Ô˘Ó, Ó· ÙÚ¤ÊÔÓÙ·È Î·È Ó· ÂÎ·È‰Â‡ÔÓÙ·È ·fi ÎÔÈÓÔ‡, Ó· ÂÓÒÓÔÓÙ·È ÂÚˆÙÈÎ¿ ·‰È·ÎÚ›-
Ùˆ˜ Î·È Ù· ·È‰È¿ Ô˘ ı· ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó ·fi ÙËÓ Û˘ÓÂ‡ÚÂÛË, Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÊÔÓÙ·È ·fi ÙÚÔÊÔ‡˜ Ô˘ ı· ÚÔ¤Ú-

¯ÔÓÙ·È ·fi ÙËÓ Ù¿ÍË ÙˆÓ Ê˘Ï¿ÎˆÓ. ∆Ô Ó¤Ô Î·ıÂÛÙÒ˜ ıÂˆÚÂ› ˆ˜ ··ÏÏ¿ÛÛÂÈ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ·fi ÙËÓ
ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰È¯fiÓÔÈ· Î·È Ë ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ Î¿ÓÂÈ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ó· ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ÌÂ
Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ÙË˜ ÔÏÈÙÂ›·˜. ™ÙÔ Û¯¤‰ÈÔ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ¿Ó‰ÚÂ˜ Î·È Á˘Ó·›ÎÂ˜ ¤¯Ô˘Ó Ù· ›‰È· ÂÚˆÙÈÎ¿ Î·È
ÂÚÈÔ˘ÛÈ·Î¿ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·, ·ÔÎÏÂ›ÂÙ·È fiÌˆ˜ Ë ÂÚˆÙÈÎ‹ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Î·È Î·Ù·Ï‡ÂÙ·È ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÙË˜ ÚÔÛˆ-
ÈÎ‹˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙÈ˜ ÛËÌÂÚÈÓ¤˜ ‰˘ÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜. ªfiÓÔ ·fi ÙËÓ ËÏÈÎ›· ÙˆÓ
Û·Ú¿ÓÙ· ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙÔ˘ Û˘ÓÙÚfiÊÔ˘ ÙÔ˘˜.
¶·ÚfiÌÔÈÔ ÚfiÁÚ·ÌÌ· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÔ 392 .Ã. Î·È Ô ∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË˜ ÛÙËÓ ÎˆÌˆ‰›· ∂ÎÎÏËÛÈ¿˙Ô˘ÛÂ˜,
fiÔ˘ Ë ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛË ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ ·Ú·‰›‰ÂÙ·È ÛÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ÂÈÛ¿ÁÂÙ·È ÙÔ Ì¤ÙÚÔ ÙË˜ ÎÔÈÓÔÎÙËÌÔÛ‡ÓË˜
ÂÚÈÔ˘Û›·˜, Û˘˙‡ÁˆÓ Î·È Ù¤ÎÓˆÓ. ∫·È ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ÎˆÌˆ‰›Â˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ (Ë ‰Â‡ÙÂÚË Â›Ó·È Ë
§˘ÛÈÛÙÚ¿ÙË), Ô ∞ÚÈÛÙÔÊ¿ÓË˜ ‰È·ÎˆÌˆ‰Ô‡ÛÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÁÈ· ÙËÓ ÈÛÔÙÈÌ›· ÙˆÓ Á˘Ó·È-
ÎÒÓ, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ‹Ù·Ó ‚¤‚·È· È‰È·›ÙÂÚ· ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÎ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘, ÙfiÛÔ Ô˘ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ÙÔ˘
¤¯Ô˘Ó ·Ú·ÙËÚ‹ÛÂÈ fiÙÈ Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ›Ûˆ˜ ‰ÂÓ ÙÈ˜ ¤·ÈÚÓÂ ÛÙ· ÛÔ‚·Ú¿, ·ÏÏ¿ ÙÈ˜ ÙÔÔı¤ÙËÛÂ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·
ÁÈ· Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ ÙÔ Ô˘ÙÔÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ È‰·ÓÈÎÔ‡ ÔÏÈÙÂ‡Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ÚfiÙÂÈÓÂ (µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ Sue Blundell, °˘-
Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·. ∏ ı¤ÛË ÙË˜ Á˘Ó·›Î·˜ ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË, ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÛÙË ıÚËÛÎÂ›· Î·È ÛÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤-
ÓÂÈ·, ÌÙÊÚ. §.π. Ã·Ù˙ËÊÒÙË, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2004, ÛÂÏ. 279-288).
OÈ ·fi„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, fiˆ˜ ÂÎÊÚ¿˙ÔÓÙ·È ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·, ¤¯Ô˘Ó ‰Â¯ıÂ› ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ Popper Ô˘
Î·ÙËÁÔÚÂ› ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Â¯ıÚfi ÙË˜ ·ÓÔÈÎÙ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÂÎÊÚ·ÛÙ‹ ÂÓfi˜ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÛÌÔ‡.
2 ∂ÈÏÔÁ‹ ÌÂ ‚¿ÛË Ù· Ê˘ÛÈÎ¿ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù·: ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ· ·Ó‰ÚÒÓ Î·È Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙÔÓ ÏËı˘ÛÌfi ÙË˜ Ô-
ÏÈÙÂ›·˜ ¤¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ Î·È Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Ô˘ ÂÈÎ·ÏÂ›Ù·È ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· Á˘Ó·ÈÎÒÓ È·ÙÚÒÓ (¶ÔÏÈÙÂ›·, 454‰
2), ÂÓÒ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È (¢ÈÔÁ¤ÓË˜ §·¤ÚÙÈÔ˜, IV, 2) ˆ˜ ÛÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ∞Î·‰ËÌ›· ÊÔÈÙÔ‡Û·Ó Î·È Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ì·-
ı‹ÙÚÈÂ˜. ∫·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË, ˘‹Ú¯·Ó ‰‡Ô Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ì·ı‹ÙÚÈÂ˜ ÛÙËÓ ∞Î·‰ËÌ›·, Ë §·Ûı‹ÓÈ· Î·È Ë ∞ÍÈÔ-
ı¤·, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ÂÌÊ·Ó›ÛÙËÎ·Ó ÛÙË Û¯ÔÏ‹ ÌÂÙ·ÌÊÈÂÛÌ¤ÓÂ˜ ˆ˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÂÂÈ‰‹ ‰È¿‚·Û·Ó ÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·. Ÿˆ˜
·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ë Julia Annas Ë ÈÛÙÔÚ›· ·˘Ù‹, ÂÓ‰Â¯ÔÌ¤Óˆ˜, Ó· ·ÔÙÂÏÂ› ·ÔÎ‡ËÌ· ÙË˜ Ê·ÓÙ·Û›·˜ Ô˘ ËÁ¿˙ÂÈ
·fi ÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›·, ·Û¯¤Ùˆ˜ ·Ó Â›Ó·È ·ÏËıÈÓ‹ ‹ fi¯È (¶Ï¿ÙˆÓ: ŸÏ· fiÛ· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ, ÌÙÊÚ. ∂. §ÂÔ-
ÓÙÛ›ÓË, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2006, ÛÂÏ. 60). ∏ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÂ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÛÙÔ¯·-
ÛÙ¤˜, Ô˘ ›‰Ú˘Û·Ó Ô˘ÙÔÈÎ¤˜ ÔÏÈÙÂ›Â˜ ÛÙËÓ ∞Ó·Á¤ÓÓËÛË Î·È ÛÙÔ˘˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ˘‹ÚÍÂ ÌÂÁ¿ÏË. ∏
Julia Annas ÙÔÓ›˙ÂÈ ˆ˜ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ‹Ù·Ó Î·Ù¿ ÙË˜ ÈÛfiÙËÙ·˜, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È Î·È ÌÂ ÙË ‰È·ÛÙÚˆÌ¿ÙˆÛË ÙË˜
È‰·ÓÈÎ‹˜ ÔÏÈÙÂ›·˜. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Î·È ÙËÓ ÂÌÌÔÓ‹ ÙÔ˘ ÛÙËÓ Ì¤ÁÈÛÙË ‰˘Ó·Ù‹ ·ÓÈÛfiÙËÙ· ˆ˜ ÚÔ˜
ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·. µ·ÛÈÎ¿ ıÂˆÚÂ› fiÙÈ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ı˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ Î·È Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ÙˆÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎÒÓ ·Ó-
ıÚÒˆÓ ÛÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ Î·È Ù· Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ÙˆÓ È‰Âˆ‰ÒÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÙË˜ ıÂˆÚ›·˜ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡-
ÛË. Ÿˆ˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ë J. Annas, ÛÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ‰ÂÓ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÙ·È Ô‡ÙÂ ÁÈ· Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·-
Ù· Ô‡ÙÂ ÁÈ· ÙÈ˜ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ Î·ÏÔ‡ Î·È ÁÈ· ¤Ó· ÎÚ¿ÙÔ˜
fiÔ˘ fiÏÔÈ ı· Û˘ÓÂÈÛÊ¤ÚÔ˘Ó ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÈ˜ ‰˘Ó¿ÌÂÈ˜ ÙÔ˘˜ (µÏ. Julia Annas, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘
¶Ï¿ÙˆÓ·, ÌÙÊÚ. XÚ˘ÛÔ‡Ï· °Ú·ÌÌ¤ÓÔ˘, ÂÈÌ. X. Z·ÊÂÈÚfiÔ˘ÏÔ˜, ¶¿ÚÈ˜ MÔ˘ÚÏ¿ÎË˜, ÂÎ‰. KÏ¤ÓÙË˜, Aı‹Ó·
2006, ÛÂÏ. 221-237).
3 º˘ÛÈÎ‹ Î·Ù·ÏÏËÏfiÙËÙ· Î·È Ê‡Ï·: °˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·: «ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Ô˘ Â›¯·Ó Î·Ï¤˜ ·Ú¯¤˜ ÛÙËÓ
∞ı‹Ó· ˙Ô‡Û·Ó ¤ÁÎÏÂÈÛÙÂ˜ Û¯Â‰fiÓ ÛÙÔ Û›ÙÈ, ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÂ˜ ÛÙ· ·È‰È¿ Î·È ÙËÓ Â›‚ÏÂ„Ë ÙˆÓ ‰Ô‡ÏˆÓ. ŸÌÔÈÂ˜
·ÔÏ‡Ùˆ˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÛÎÏ¿‚Ô˘˜, ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÓÔÌÈÎ¿ Î·È ÔÏÈÙÈÎ¿ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· Î·È ‰Â Û˘ÌÌÂÙÂ›¯·Ó ÛÙ· ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿
‰ÚÒÌÂÓ· ·Ú¿ ÌfiÓÔ ÛÂ ·˘Ù¿ Ô˘ Â›¯·Ó ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, fiˆ˜ .¯. ÛÙ· £ÂÛÌÔÊfiÚÈ·, ÁÈÔÚÙ¤˜ ·Ô-
ÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÂ˜ ÛÙÈ˜ ¤ÁÁ·ÌÂ˜ ‹ ÛÙ· ¶·Ó·ı‹Ó·È·. √ ‚·ÛÈÎfi˜ ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ Á¿ÌÔ˘ ‹Ù·Ó Ó· ÂÍ·ÛÊ·Ï›-
ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ‰È·‰fi¯Ô˘˜ ÙÔ˘ Û˘˙‡ÁÔ˘, ÙÔÓ ÔÔ›Ô ‰ÂÓ Â›¯·Ó ˆÛÙfiÛÔ Î·Ó¤Ó· ‰ÈÎ·›ˆÌ· Ó· ÂÈÏ¤ÍÔ˘Ó ·fi ÌfiÓÂ˜
ÙÔ˘˜, ·ÊÔ‡ ÙÔÓ ‰È¿ÏÂÁ·Ó ÁÈ· ÏÔÁ·ÚÈ·ÛÌfi ÙÔ˘˜ ÔÈ ·ÙÂÚ¿‰Â˜ ÙÔ˘˜» (µÏ. ∏ ∞ı‹Ó· ÙÔ˘ ¶ÂÚÈÎÏ‹ ÌÂ ÍÂÓ·Áfi ÙÔÓ
™ˆÎÚ¿ÙË, ÎÂ›ÌÂÓ· Cristiana Leoni, ÂÈÎÔÓÔÁÚ¿ÊËÛË Manuela Cappon, ÌÙÊÚ. ™ˆÙ‹ÚË˜ ¶·ÛÙ¿Î·˜, ÂÎ‰. ∆Ô‡-
ÌË˜, 2002, ÛÂÏ. 39).
H ™¿ÚÙË Î·È Ë °fiÚÙ˘Ó· KÚ‹ÙË˜ Â›Ó·È ÔÈ ÌfiÓÂ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ fiÏÂÈ˜, ÂÎÙfi˜ ·fi ÙËÓ Aı‹Ó·, ÁÈ· ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜

64 ∫∂º∞§∞πO 3
¤¯Ô˘ÌÂ ÏÂÙÔÌÂÚÂ›˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ·fi ÙËÓ ·Ú¯·˚Î‹ Ì¤¯ÚÈ Î·È ÙËÓ
ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÂÔ¯‹. K·È ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ÔÏÈÙÂ›Â˜ Ë ˙ˆ‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ‰È·Ê¤ÚÂÈ ÚÈ˙ÈÎ¿ ·fi ·˘Ù‹ ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ÙË˜
Aı‹Ó·˜, ·ÊÔ‡ ÛÂ ·˘Ù¤˜ ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Î·Ù·ÈÂÛÙÈÎ¤˜. øÛÙfiÛÔ, ÙÔ Û·ÚÙÈ·ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ¤¯ÂÈ ÚÔÎ·-
Ï¤ÛÂÈ Û˘Ì¿ıÂÈÂ˜ Î·È ·ÓÙÈ¿ıÂÈÂ˜ ·fi ÙÔÓ 18Ô ·ÈÒÓ· Ì¤¯ÚÈ Û‹ÌÂÚ·. °È· ÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ÎÔÚÈÙÛÈÒÓ ÛÙË ™¿ÚÙË,
Ô˘ ÂÚÓÔ‡Û·Ó ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ËÌ¤Ú·˜ ¤Íˆ ·fi ÙÔ Û›ÙÈ, Á˘ÌÓ¿˙ÔÓÙ·Ó ËÌ›Á˘ÌÓÂ˜ Î·È ÊËÌ›˙ÔÓÙ·Ó ÁÈ· ÙËÓ
ÔÌÔÚÊÈ¿ Î·È ÙËÓ Î·Ï‹ Ê˘ÛÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ·ÏÏ¿ Î·È ÁÈ· ÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ÚÔ˜ Ù· ·È‰È¿ Ù· ÔÔ›· ·Ó·-
ÙÚ¤ÊÔÓÙ·Ó ÌÂ ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ· Î·È ·ÙÚÈˆÙÈÛÌfi, ÂÓÒ ·fi ÙËÓ ËÏÈÎ›· ÙˆÓ ÂÙ¿ ÂÙÒÓ Ù· ·ÁfiÚÈ· ·ÔÌ·ÎÚ‡ÓÔ-
ÓÙ·Ó ·fi ÙÔ Û›ÙÈ ÙÔ˘˜ Î·È ·Ó·ÙÚ¤ÊÔÓÙ·Ó ÌÂ ÛÙÚ·ÙÈˆÙÈÎ‹ ¿ÛÎËÛË, ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›Â˜, Î˘Ó‹ÁÈ Î·È Û›ÙÈÛË ÛÂ ÎÔÈÓ¿
Û˘ÛÛ›ÙÈ·, ‚Ï. Sue Blundell, fi.., ÛÂÏ. 231-246. °È· ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ Î·È ÙË Ê˘ÛÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ, ‚Ï.
ÙÔ˘˜ ÛÙ›¯Ô˘˜ 78-82, AÚÈÛÙÔÊ¿ÓË˜, §˘ÛÈÛÙÚ¿ÙË.

1 ∆Ô ı¤Ì· ÙˆÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ Î¿ıÂ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›·. øÛÙfiÛÔ ÛÙÔ 5Ô ‚È‚Ï›Ô
ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜ Ù· ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó Î·Ì›· ı¤ÛË, ·ÊÔ‡ ÔÈ Ê‡Ï·ÎÂ˜ ‰ÂÓ È‰ÈˆÙÂ‡Ô˘Ó (416d), Ô‡ÙÂ ÌÔÚÔ‡Ó
Ó· Â›Ó·È Â˘Ù˘¯Â›˜ ÌÂ ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘˜ (420b, 421b) Ô‡ÙÂ Ó· ¯·›ÚÔÓÙ·È ÙËÓ ·ÙÔÌÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· (557b).
°È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi, Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Î·È ÛÂ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ÛÂ ¿ÏÏ· ¤ÚÁ·
ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ‚Ï¤Ô˘ÌÂ ·ÓÙÈÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ¤˜ ÎÚ›ÛÂÈ˜ Î·È ÌÈÛÔÁ˘ÓÈÛÌfi, fiˆ˜ Ï.¯. ÛÙËÓ ∞ÔÏÔÁ›·, fiÔ˘ Ô ™ˆÎÚ¿-
ÙË˜ ıÂˆÚÂ› ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÈÎÂÙÂ‡Ô˘Ó ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘˜ «fi¯È Î·Ï‡ÙÂÚÔ˘˜ ·fi Á˘Ó·›ÎÂ˜» (35b), ‹ ÛÙÔÓ º·›‰ÚÔ,
fiÔ˘ ÌÈÏ¿ÂÈ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Á˘Ó·ÈÎÂ›Ô˘˜ ıÚ‹ÓÔ˘˜ (117d). ™ÙÔÓ ∆›Ì·ÈÔ ¿ÏÈ ÔÈ ¿Ó‰ÚÂ˜ ÚÔÂÈ‰ÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ˆ˜, ·Ó
‰ÂÓ ˙‹ÛÔ˘Ó ËıÈÎfi ‚›Ô, ı· ÌÂÙÂÓÛ·ÚÎˆıÔ‡Ó ÛÂ Á˘Ó·›ÎÂ˜ (42c, 76d e). ∞˘Ù¤˜ Î·È ¿ÏÏÂ˜ ·ÚfiÌÔÈÂ˜ ÂÈÎfiÓÂ˜
ÙˆÓ Á˘Ó·ÈÎÒÓ ·Ë¯Ô‡Ó ÙÈ˜ ÚÔÎ·Ù·Ï‹„ÂÈ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜, fiÌˆ˜ ·Ú¿ ÙÔÓ ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙÂ «ÌÈÛÔÁ˘ÓÈÛÌfi» ÙÔ˘, ÔÈ
ı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÛÂ ¿ÏÏ· ¤ÚÁ·, Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÚÈ˙ÔÛ·ÛÙÈÛÌfi ÙÔ˘ (µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ Nicolas
Pappas, ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ŒÓ·˜ Ô‰ËÁfi˜ ·Ó¿ÁÓˆÛË˜, ÌÙÊÚ. ¢ËÌ‹ÙÚË˜ ¶··ÁÈ·ÓÓ¿ÎÔ˜, ÂÈÌ. πˆ¿ÓÓ·
¶·ÙÛÈÒÙË, ÂÎ‰. √ÎÙÒ, ∞ı‹Ó· 2006, ÛÂÏ. 116-119).
TÔ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎfi Î›ÓËÌ· ·ÛÎÂ› ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Ì·˜ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÂ ıÂˆÚ›Â˜ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ÙÔ˘ ·Ú-
ÛÂÓÈÎÔ‡-ıËÏ˘ÎÔ‡ ‹ ÌÂ ÙË Û‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ ÏÔÁÈÎ‹˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ Î·È ÙˆÓ ·ıÒÓ ÌÂ ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜, ‰ËÏ. ·ÛÎÂ›
ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙË˜ ·Ó‰ÚÈÎ‹˜ ÂÈÎ˘ÚÈ·Ú¯›·˜.
2 ™ÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È, ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔÚ¿, ÙÔ ·›ÙËÌ· ÁÈ· ÌÈ· ÁÏÒÛÛ· Ô˘ Ó· Â›Ó·È ‰È·Ê˘ÏÈÎ¿ Ô˘-
‰¤ÙÂÚË, Ó· ÌËÓ Î¿ÓÂÈ, ‰ËÏ·‰‹, ‰È·ÎÚ›ÛÂÈ˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ ·ÚÛÂÓÈÎfi Î·È ÙÔ ıËÏ˘Îfi Á¤ÓÔ˜, Ó· ÌËÓ Â›Ó·È «ÛÂ-
ÍÈÛÙÈÎ‹». ∞˘Ùfi ·ÔÙÂÏÂ› ¿ÁÈÔ ·›ÙËÌ· ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÊÂÌÈÓÈÛÙÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜ Ô˘ ÛÂ ¯ÒÚÂ˜, fiˆ˜ ÔÈ
∏.¶.∞. Î·È Ë ªÂÁ¿ÏË µÚÂÙ·Ó›·, ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÙ·È ÛÙËÓ Ú¿ÍË. ŸÙ·Ó Ô °Ï·‡ÎˆÓ Û˘Á¯·›ÚÂÈ ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË Ï¤ÁÔ-
ÓÙ·˜ fiÙÈ «¶·Ó¤ÌÔÚÊÔ˘˜… ÙÔ˘˜ ¤¯ÂÈ˜ ÛÌÈÏ¤„ÂÈ… ÙÔ˘˜ ¿Ú¯ÔÓÙÂ˜», Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ··ÓÙ¿: «∫·È ÙÈ˜ ·Ú¯fi-
ÓÙÈÛÛÂ˜ (τFς ρχο/σας) ‚¤‚·È·, °Ï·‡ÎˆÓ… ÌË Ê·ÓÙ¿˙ÂÛ·È ˆ˜ ¤ÛÙˆ Î¿ÙÈ ·fi fiÛ· ¤¯ˆ ÂÈ, ÙÔ Â›· ÈÔ
ÔÏ‡ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜ ·Ú¿ ÁÈ· ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜…» (540c). Ÿˆ˜ ·Ú·ÙËÚÂ› Ô N. Pappas (fi.., ÛÂÏ. 116-
117), «ÌÂ ÙËÓ ÂÈÌÔÓ‹ ÙÔ˘ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙË ÌÂÙÔ¯‹ ıËÏ˘ÎÔ‡ Á¤ÓÔ˘˜, Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜, ÌÂ Û¯ÔÏ·ÛÙÈÎfiÙËÙ·,
ÚÔÂÈ‰ÔÔÈÂ› ÙÔÓ °Ï·‡ÎˆÓ· fiÙÈ Ë ÁÏÒÛÛ· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ¿ÓÙ· ÙÔ ·ÚÛÂÓÈÎfi Á¤ÓÔ˜, ÁÈ· Ó· ·Ó·ÊÂÚıÂ›
ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜, Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· Î¿ÓÂÈ Î¿ÔÈÔÓ Ó· ÏËÛÌÔÓ‹ÛÂÈ fiÙÈ ÂÎÙfi˜ ·fi ÙÔ˘˜ ¿Ó‰ÚÂ˜
˘¿Ú¯Ô˘Ó Î·È Á˘Ó·›ÎÂ˜».
°È· ÌÈ· Û‡Á¯ÚÔÓË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ı¤Ì·Ù· Ê‡ÏÔ˘ Î·È ÈÛfiÙËÙ·˜, ÁÈ· ÙÔÓ ÊÂÌÈÓÈÛÌfi Î·È ÙË ‰ÈÎ·È-
ÔÛ‡ÓË, ‚Ï. Will Kymlicka, ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜, ÌÙÊÚ. °Ú. ªÔÏ‡‚·˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó·
2005, ÎÂÊ. 9 Î·È Martha C. Nussbaum, º‡ÏÔ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, ÌÙÊÚ. ¡. ∫·Ï·˚Ù˙‹˜, ÂÎ‰. Scripta,
1999.

∂¡¢∂π∫∆π∫∏ µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞
¶§∞∆ø¡, ∞ÔÏÔÁ›· ™ˆÎÚ¿ÙÔ˘˜, ∫Ú›ÙˆÓ, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ-Û¯. ∞. ™·Ì·Ú¿˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003.
¶§∞∆ø¡, ÿˆÓ, ∂ÈÛ. ¶. ∫·ÏÏÈÁ¿˜, ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó· 2002.
¶§∞∆ø¡, ª‡ıÔÈ, ÂÈÛ.- ÌÙÊÚ.-Û¯. ∏Ï›·˜ ™. ™˘ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003.
¶§∞∆ø¡, ¶ÔÏÈÙÂ›· ‹ ¶ÂÚ› ‰ÈÎ·›Ô˘ ÔÏÈÙÈÎfi˜, ÂÈÛ·Á.-ÂÚÌ.-ÛËÌ. ∫. ¢. °ÂˆÚÁÔ‡ÏË˜, ÂÎ‰. π. ™È‰¤ÚË˜, 2Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 1963.
¶§∞∆ø¡, ¶ÔÏÈÙÂ›·, ÂÈÛ·Á. - ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó· 2002.
¶§∞∆ø¡, ¶ÔÏÈÙÈÎfi˜, ÂÈÛ.-ÌÙÊÚ.- Û¯. π .™. ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, ∞ı‹Ó· 2003.
¶§∞∆ø¡, º·›‰ÚÔ˜, ÂÈÛ.-ÌÙÊÚ.-Û¯. ¶. ¢fi˚ÎÔ˜, ÂÈÌ. π. ™. ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, ∞ı‹Ó· 2000.
¶§∞∆ø¡, º·›‰ÚÔ˜, ÂÈÛ.-ÌÙÊÚ.-Û¯. π. ¡. £ÂÔ‰ˆÚ·ÎfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. µÈ‚Ï. ÙË˜ ∂ÛÙ›·˜, 6Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2005.
ªÂÏ¤ÙÂ˜
ANNAS, J., ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÌÙÊÚ. ÃÚ. °Ú·ÌÌ¤ÓÔ˘, ÂÎ‰. ∫Ï¤ÓÙË˜, ∞ı‹Ó· 2006.
ANNAS, J., ¶Ï¿ÙˆÓ: ŸÏ· fiÛ· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ, ÌÙÊÚ. ∂. §ÂÔÓÙÛ›ÓË, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2006.
BLUNDELL, S., ∏ Á˘Ó·›Î· ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰·, ÌÙÊÚ. §. π. Ã·Ù˙ËÊÒÙË, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2004.
BLUNDELL, S., √È Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙËÓ ÎÏ·ÛÈÎ‹ ∞ı‹Ó·, ÌÙÊÚ. §. §‡¯ÓÔ˘, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 2006.
BORMANN, K., ¶Ï¿ÙˆÓ, ÌÙÊÚ. π. °. ∫·ÏÔÁÂÚ¿ÎÔ˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 2006.
µ√À¢√Àƒ∏™, ∫. π., ¶Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ∞ı‹Ó· 1990.
¢∂™¶√∆√¶√À§√™, ∫., ºÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜, ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∫¤ÓÙÚÔ ∂ÚÂ‡ÓË˜ ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, ∞ı‹Ó·È 1997.
¢∂™¶√∆√¶√À§√™, ∫., ¶ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜, ÂÎ‰. ¶··˙‹ÛË, ∞ı‹Ó· 1980.
EVANS, M., º‡ÏÔ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ıÂˆÚ›·, ÌÙÊÚ. ∞. ∫ÈÔ˘ÎÈÔÏ‹˜, ÂÎ‰., ªÂÙ·›¯ÌÈÔ, ∞ı‹Ó· 2003.
GIGON, O., √ ™ˆÎÚ¿ÙË˜: ∏ ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ ÛÙËÓ Ô›ËÛË Î·È ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÌÙÊÚ. ∞. °ÂˆÚÁ›Ô˘, ÂÎ‰. °ÓÒÛË, ∞ı‹Ó· 1995.
GOTTLIEB , A., ™ˆÎÚ¿ÙË˜. √ Ì¿ÚÙ˘Ú·˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ∂Ï. ∫ÂÎÚÔÔ‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 1997.
£∂√¢øƒ∞∫√¶√À§√À, π., ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, 5Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 1970.
∫∞ƒ∞™ª∞¡∏™, µ., ™ˆÎÚ¿ÙË˜. √ ÛÔÊfi˜ Ô˘ ‰Â ÁÓÒÚÈ˙Â Ù›ÔÙÂ, ÂÎ‰. ∞. §È‚¿ÓË, ∞ı‹Ó· 2002.
KARASMANIS, V. AND JUDSON, L. (eds), Remembering Socrates, Oxford University Press, Oxford 2006.
∫∞∆™πª∞¡∏™, ∫., ¶Ú·ÎÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÔÏÈÙÈÎfi ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ∞ı‹Ó· 1979.
∫√YR∂, A., ºÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÔÏÈÙÂ›·, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÌÙÊÚ. §. ∫·Û›ÌË, ÂÎ‰. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ∞ı‹Ó· 1990.
KYMLICKA, W., ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Ì·˜, ÌÙÊÚ. °Ú. ªÔÏ‡‚·˜, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó· 2005.
LORAUX, N., ∞Ú¯·›· ∂ÏÏ¿‰· Á¤ÓÔ˘˜ ıËÏ˘ÎÔ‡, ÌÙÊÚ. ÂÎ‰. ªÂÙ·›¯ÌÈÔ, ∞ı‹Ó· 2003.
ª√¡∆√À√ƒπ, ª., ™ˆÎÚ¿ÙË˜ ·fi ÙÔÓ Ì‡ıÔ ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›·, ÌÙÊÚ. ™Ù. ∞Ó‰ÚÈÎ›‰Ô˘, ÂÎ‰. ∫·ÎÔ˘Ï›‰Ë, ∞ı‹Ó· 1984.
ª∞ƒ∞°°π∞¡√À-¢∂ƒª√À™∏, ∂., «√È Á˘Ó·ÈÎÂ›Â˜ ·ÚÂÙ¤˜ ˆ˜ ·Ó·ÁÎ·›· ÚÔ¸fiıÂÛË ÛÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË ÙÔ˘ ÔÏ›ÙÔ˘ Î·Ù¿ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË»,
∂ÈÛÙËÌÔÓÈÎ‹ ∂ÂÙËÚ›˜ ºÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ™¯ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ¶·ÓÂÈÛÙËÌ›Ô˘ ∞ıËÓÒÓ, §µ (1998-2000), ÛÂÏ. 173-178.
ª∞ƒ∞°°π∞¡√À-¢∂ƒª√À™∏, ∂., ¶Ï·ÙˆÓÈÎ¿ ı¤Ì·Ù·, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1994.
ª¶∞§§∞, Ã., ¶Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ÂÈıÒ, ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó· 1997.
ª¶∞§§∞, Ã., «°È·Ù› Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ‰¤¯ÂÙ·È ÙÈ˜ Á˘Ó·›ÎÂ˜ ÛÙË Ù¿ÍË ÙˆÓ Ê˘Ï¿ÎˆÓ», ÀfiÌÓËÌ· ÛÙË ºÈÏÔÛÔÊ›·, ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ˜ 2004, Û. 105-115.
ª¶√∑ø¡∏™, °. ∞., ¢ÔÌ‹ Î·È ÌÔÚÊ‹ ÙÔ˘ Ï·ÙˆÓÈÎÔ‡ ‰È·ÏfiÁÔ˘, ∞ı‹Ó· 1970.
¡∂Ã∞ª∞™, ∞., ∏ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ ‚›Ô˘. ™ˆÎÚ·ÙÈÎÔ› ÛÙÔ¯·ÛÌÔ› ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÙÔÓ ºÔ˘ÎÒ, ÌÙÊÚ. µ. ™˘ÚÔÔ‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ¡ÂÊ¤ÏË, ∞ı‹Ó· 2001.
NUSSBAUM, ª., º‡ÏÔ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ıÂˆÚ›·, ÌÙÊÚ. ∫. ∫·Ï·˚Ù˙‹˜, ÂÎ‰. Scripta, ∞ı‹Ó· 2005.
PAPPAS, N., ¶ÔÏÈÙÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ŒÓ·˜ Ô‰ËÁfi˜ ·Ó¿ÁÓˆÛË˜, ÌÙÊÚ. ¢. ¶··ÁÈ·ÓÓ¿ÎÔ˜, ÂÈÌ. π. ¶·ÙÛÈÒÙË, ÂÎ‰. √ÎÙÒ, ∞ı‹Ó· 2006.
POPPER, K., ∏ ·ÓÔÈÎÙ‹ ÎoÈÓˆÓ›· Î·È ÔÈ Â¯ıÚÔ› ÙË˜, ÌÙÊÚ. ∂ÈÚ‹ÓË ¶··‰¿ÎË, ‰‡Ô ÙfiÌÔÈ, ÂÎ‰. ¢ˆ‰ÒÓË, ∞ı‹Ó· 1980.
ƒ∞ª∞¡∆∞¡∏™, ¡., «ªÔÚÊ‹ Î·È ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ ÙÔ˘ ∞’ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜», ÀfiÌÓËÌ· ÛÙË ºÈÏÔÛÔÊ›·, ¢ÂÎ¤Ì‚ÚÈÔ˜ 2004, ÛÂÏ. 45-60.
ROMILLY, J., de, √ ÓfiÌÔ˜ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë, ∞fi ÙÈ˜ ··Ú¯¤˜ ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÌÙÊÚ. ª. ∞ı·Ó·Û›Ô˘-∫. ªËÏÈ·Ú¤ÛË, ÚfiÏÔÁÔ˜ ∞. π. ª¿ÓÂÛË˜, ÂÎ‰.
∆Ô ¿ÛÙ˘, ∞ı‹Ó· 1995.
™∞¡∆∞™, °., ™ˆÎÚ¿ÙË˜. ºÈÏÔÛÔÊ›· ÛÙÔ˘˜ ÚÒÈÌÔ˘˜ ‰È·ÏfiÁÔ˘˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ÌÙÊÚ. ¢. µÔ‡‚·ÏË, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 1997.
Santas, G., Goodness and Justice. Plato, Aristotle, and the Moderns, ÂÎ‰. Blackwell, Oxford 2001.
STALLEY, R. F., Plato’s Laws, Blackwell, Oxford 1983.
STALLEY, R. F., ‘La justice dans les lois de Platon’, Revue Française d’Histoire des Idées Politiques, 16, 2 (2002), pp. 229-246.
STONE, π. ∂., ∏ ‰›ÎË ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, ÌÙÊÚ. ™. ∆·Ì‚¿ÎË, ÂÎ‰. ∞. ∞. §È‚¿ÓË, ∞ı‹Ó· 1999.
™˘ÌfiÛÈÔÓ: √ ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Î·È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘, ∂Î‰‹ÏˆÛË ÁÈ· Ù· 2.400 ¯ÚfiÓÈ· ·fi ÙÔ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘, ¶ÓÂ˘Ì·ÙÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ¢‹ÌÔ˘ §Â˘Î¿‰·˜, ∂Ù·ÈÚÂ›· §Â˘-
Î·‰ÈÎÒÓ ªÂÏÂÙÒÓ, 20-21 πÔ˘Ï›Ô˘ 2001, ∞ı‹Ó· 2002.
∆∞∆∞∫∏, µ. ¡., √ ™ˆÎÚ¿ÙË˜. ∏ ˙ˆ‹ ÙÔ˘, Ë ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘, 2Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 1975.
TAYLOR, A. E., ¶Ï¿ÙˆÓ, √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ÌÙÊÚ. π. ∞ÚÙ˙fiÁÏÔ˘, ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1990.
TAYLOR, C. C. W., ™ˆÎÚ¿ÙË˜: ŸÏ· fiÛ· Ú¤ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›˙ÂÙÂ, ÌÙÊÚ. ∞. ™. ∞ÓÙˆÓ›Ô˘, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2006.
TODD, S. C., ∞ı‹Ó· Î·È ™¿ÚÙË, ÌÙÊÚ. Ã. ¶. º·Ú¿ÎÏ·˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 2005.
ºÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ¶ÔÏÈÙÈÎ‹, (∞’ ¶·ÓÂÏÏ‹ÓÈÔ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ 22-24 ª·˝Ô˘ 1981), ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ‹ ºÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›·, ∞ı‹Ó· 1982.
VLASTOS, G., ™ˆÎÚ¿ÙË˜: ÂÈÚˆÓÂ˘Ù‹˜ Î·È ËıÈÎfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜, ÌÙÊÚ. ¶. ∫·ÏÏÈÁ¿, ÚfiÏÔÁÔ˜ ∞. ¡Â¯·Ì¿, ÂÎ‰. µÈ‚ÏÈÔˆÏÂ›ÔÓ ÙË˜ «∂ÛÙ›·˜», ∞ı‹Ó· 1993.
VLASTOS, G., «√ ™ˆÎÚ·ÙÈÎfi˜ ŒÏÂÁ¯Ô˜ », ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ 12 (1993), ÛÂÏ. 5-38.
VLASTOS, G., ¶Ï·ÙˆÓÈÎ¤˜ ÌÂÏ¤ÙÂ˜, ÌÙÊÚ. π. ∞Ú˙fiÁÏÔ˘, ÂÈÌ. ¶. º·Ó·Ú¿˜, 2Ë ¤Î‰., ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 2000.
WILLIAMS, B., ¶Ï¿ÙˆÓ. ∏ ÂÈÓfiËÛË ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÌÙÊÚ. ∂Ï. ∫ÂÎÚÔÔ‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 1998.
æÀÃ√¶∞π¢∏™, ∫., √ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜, Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜ Î·È Ô Ù‡Ú·ÓÓÔ˜, ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, 2Ë ¤Î‰., ÂÎ‰. ¶fiÏÈ˜, ∞ı‹Ó·
1999.

ΚΕΦAΛΑΙΟ TEΤΑΡΤΟ
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜
∂π™∞°ø°∏
∏ ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÔÚÂ› Ó· ‰È‰·¯ıÂ› ÛÂ 1 ‰È‰·ÎÙÈÎ‹ ÒÚ· Î·È Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ÂÚ¤ıÈÛÌ· Ó· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜
ÛÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È Î·È ÛÙÈ˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· ÁÚ¿-
ÊÙËÎ·Ó. ∫·Ù¿ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· Â›Ó·È ¯Ú‹ÛÈÌÔ Ó· ·Ó·ÙÚ¤¯Ô˘Ó Î·È Ó· Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡ÔÓÙ·È ÙÔÓ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi ›Ó·Î·
Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘. ¡· ·Ôı·ÚÚ‡ÓÂÙ·È Ë ·ÔÌÓËÌfiÓÂ˘ÛË ÙˆÓ ÂÚÁÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎÒÓ ÛÙÔÈ-
¯Â›ˆÓ Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È, ·ÏÏ¿ Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ·˘Ù¿ ÁÈ· Ó· Ì¿ıÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÁÈ· ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·
Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ·˘ÙÔ‡, ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ
ÔÈ ÛÂÏ›‰Â˜ Û¯ÔÏ›ˆÓ ÛÙÔ µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹ ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ È‰È·›ÙÂÚË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜, ·ÏÏ¿ Â›Ó·È
·ÏÒ˜ ‚ÔËıËÙÈÎfi ˘ÏÈÎfi ÁÈ· ÙÔÓ Ì·ıËÙ‹ Î·È ÙË Ì·ı‹ÙÚÈ·.
∂¡O∆∏∆∞ 1
∆Ô ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi Î·È Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙÔ ·Á·ıfi Î·È ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·.
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‰È·ÊÔÚ¿ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·Á·ı¿ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÂÁÁÂÓ‹ ·Í›· Î·È Ù· ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂ ˆ˜
Ì¤Û· ÁÈ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ¿ÏÏ· ·Á·ı¿ (ÏÔ‡ÙÔ, ˘ÁÂ›·, ÙÈÌ¤˜ Î·È ·ÍÈÒÌ·Ù·) Î·È Û’ ·˘Ù¿ Ô˘ Ù· ÂÈ-
ı˘ÌÔ‡ÌÂ Î·ı·˘Ù¿ (fiˆ˜ Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›·).
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙÔ ÚfiÏÔ ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜, ˆ˜ ˘¤ÚÙ·ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡, ÛÙËÓ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎ‹ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔ-
ÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙË˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜
ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ¿ÏÏÂ˜ Û‡Á¯ÚÔÓÂ˜ ËıÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜.
1 Πσα τχνη κα πσα µθοδος, µοως δ πρξς τε κα προαρεσις, γαθο τινς φεσθαι δοκε"#
δι καλ%ς πεφ&ναντο τγαθ'ν, ο( π)ντ’ φεται. (Αριστοτ
λης, Ηθικ- Νικοµ)χεια, Α, 1, 1094a 1-3))
2 Πολλ%ν δ πρ)ξεων ο/σ%ν κα τεχν%ν κα πιστηµ%ν πολλ- γνεται κα τ- τλη# 0ατρικ1ς µν
γ-ρ 2γεια, ναυπηγικ1ς δ πλο"ον, στρατηγικ1ς δ νκη, οκονοµικ1ς δ πλοτος.
(Αριστοτ
λης, Ηθικ- Νικοµ)χεια, Α, 1, 1094a 6-9)
3 Ε0 δ& τι τλος στ τ%ν πρακτ%ν 5 δι’ α/τ βουλ'µεθα, τ7λλα δ δι- τοτο, κα µ8 π)ντα δι’ 9τερον
α:ρο;µεθα (πρ'εισι γ-ρ ο=τω γ’ ε0ς >πειρον, ?στ’ ε@ναι κεν8ν κα µατααν τ8ν Aρεξιν), δ1λον Cς τοτ’
Dν εEη τγαθν κα τ Fριστον. 7ρ’ οGν κα πρς τν βον H γν%σις α/το µεγ)λην Iχει Jοπ&ν, κα κα-
θ)περ τοξ'ται σκοπν Iχοντες µλλον Dν τυγχ)νοιµεν το δοντος;
(Αριστοτ
λης, Ηθικ- Νικοµ)χεια, A, 2, 1094a 18-24)

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 67

ŸÏÂ˜ ÔÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, µÈ‚Ï›· ∞’- ¢’, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-
ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ·fi ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2006. ∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›
ÙËÓ ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ ÙË˜ √ÍÊfiÚ‰Ë˜ ·fi ÙÔÓ I. Bywater [Ethica
Nicomachea, I. Bywater (ed.), Oxford, Oxford University Press, 1894].
1. ªÂ ·ÊfiÚÌËÛË ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ˙ËÙ¿ÌÂ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÙËÓ ÂÙ˘ÌÔÏÔÁÈÎ‹ ÚÔ¤ÏÂ˘-
ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ «Â˘‰·ÈÌÔÓ›·» Î·È Ó· ÙË Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙË Û˘ÓÒÓ˘Ì‹ ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË Ï¤ÍË «Â˘Ù˘¯›·».
™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ·ÊÔ‡ ‰È·‚·ÛÙÂ› ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ, ˙ËÙ¿ÌÂ Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙË˜ Ï¤ÍË˜ «Â˘‰·ÈÌÔÓ›·» Î·È Ó· ÙË
Û¯ÔÏÈ¿ÛÔ˘Ó.
2. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Ô ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙË˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜ Î·È ÙÔÓ›˙ÂÙ·È fiÙÈ, ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔ-
Ù¤ÏË, fiÏÂ˜ ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓÂ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÈÂÚ·Ú¯Ô‡ÓÙ·È ÌÂ ÁÓÒÌÔÓ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔÓ ÙÂ-
ÏÈÎfi ÛÎÔfi ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ (Fριστον, κρ'τατον) ·Á·ıfi, Ô˘ ÙÔ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘ÌÂ ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ
›‰ÈÔ Î·È fi¯È ÁÈ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ¿ÏÏ· ·Á·ı¿.
3. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Ë ÔÏ˘ÛËÌ›· ÙË˜ Ï¤ÍË˜ ·Á·ıfi Î·È Á›ÓÂÙ·È ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·Á·ı¿ Ô˘ ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂ
ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘ÌÂ Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ¿ÏÏ· ·Á·ı¿ (fiˆ˜ Ë ˘ÁÂ›· Î·È Ô ÏÔ‡ÙÔ˜) Î·È ÛÂ ·Á·ı¿ Ô˘ Ù· ÂÈ-
ı˘ÌÔ‡ÌÂ Î·ıÂ·˘Ù¿ (Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›·). ªÔÚÔ‡Ó Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÔ‡Ó ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·fi ÙËÓ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ˙ˆ‹
ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ Û·Ê‹˜ ·˘Ù‹ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË (Ï.¯. Î·ÓÂ›˜ ‰ÂÓ ÂÈı˘ÌÂ› Ó· Á›ÓÂÈ ÏÔ‡ÛÈÔ˜, ·ÏÒ˜ ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ÏÔ‡-
ÛÈÔ˜, ·ÊÔ‡ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂ Ó· ¤¯Ô˘ÌÂ ¯Ú‹Ì·Ù· ÁÈ· Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ ¿ÏÏ· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ó· ·ÁÔÚ¿ÛÔ˘ÌÂ ‚È-
‚Ï›·, ÚÔ‡¯·, Ó· Ù·ÍÈ‰¤„Ô˘ÌÂ, Ó· ¿ÌÂ ‰È·ÎÔ¤˜ ÎÙÏ. ∂›ÛË˜, Î·ÓÂ›˜ ‰ÂÓ ÂÈı˘ÌÂ› Ó· Â›Ó·È ˘ÁÈ‹˜ ·ÏÒ˜ ÁÈ·
Ó· Â›Ó·È ˘ÁÈ‹˜. ∏ ˘ÁÂ›· ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ› ˘¤ÚÙ·ÙÔ, ÙÂÏÈÎfi, ·Á·ıfi, ·ÊÔ‡ ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂ Ó· Â›Ì·ÛÙÂ ˘ÁÈÂ›˜ ÁÈ· Ó·
ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Î¿ÓÔ˘ÌÂ ¿ÏÏ· Ú¿ÁÌ·Ù·. ∏ ˘ÁÂ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·˘ÙÔÛÎÔfi˜).
4. ™˘˙ËÙÔ‡ÓÙ·È, Â›ÛË˜, ÔÈ ·fi„ÂÈ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ·˘ÙÔ› ·ÓÙÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·È ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· (Â˘Ù˘-
¯›·) Î·È ÛÂ ÔÈÔ ·Á·ıfi ı· ÙËÓ ·Ó·˙ËÙÔ‡Û·Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ.

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› Ô ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎfi˜ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi˜ ÙË˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÛÂ Û˘Ó-
‰˘·ÛÌfi Î·È ÌÂ ÙÔ Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎfi Û¯fiÏÈÔ 1 (BÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 68). ¡· ÂÓı·ÚÚ˘ÓıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ÛÎÂ-
ÊÙÔ‡Ó Î·È ¿ÏÏ· ·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ÙÂ¯ÓÒÓ.
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· 2, 3 Î·È 4 (µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 68-70) ÁÈ· ÙË Û¯¤ÛË
ÙÂÏÂÔÏÔÁ›·˜, ËıÈÎ‹˜ Î·È ·ÚÂÙ‹˜.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ «ÙÂÏÈÎfi ·Á·ıfi», ÙÔÓ ·ÒÙÂÚÔ ÛÎÔfi Î¿ıÂ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜. ∏
·¿ÓÙËÛË ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (2) Î·È ÛÙÔ Û¯fiÏÈÔ ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 69).
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÂ› ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1), µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 88.

°È· ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi ¤¯Ô˘Ó ‰È·Ù˘ˆıÂ› ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·. °È· ÙÔÓ ÛÔÊÈ-
ÛÙ‹ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, ‡„ÈÛÙÔ ·Á·ıfi Â›Ó·È Ë Â˘‚Ô˘Ï›· (εG + βουλ&), ‰ËÏ. Ë ÈÎ·ÓfiÙËÙ· Ó· ÛÎ¤ÊÙÔÓÙ·È ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ
Î·Ï¿ ÁÈ· ÙÈ˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÛÈÙÈÔ‡ ÙÔ˘˜ Î·È ÁÈ· ÙÈ˜ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÔÏÈÙÂ›·˜. °È· ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, ‡„ÈÛÙÔ ·Á·-
ıfi Â›Ó·È Ë Â˘ı˘Ì›· (εG + θυµ'ς), Ë Â˘ÂÍ›· (‚Ï. Û¯ÂÙÈÎ¤˜ ÂÓfiÙËÙÂ˜ ÛÙÔ ÚÒÙÔ Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ). °È· ÙÔÓ
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Â›Ó·È Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· (εG + δαµων). ∏ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â›Ó·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, Ú¿ÍË Î·È fi¯È Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ „˘-
¯‹˜ Ô˘ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜.

68 ∫∂º∞§∞πO 4

1 ∆Â¯ÓÈÎ‹ ‰ÂÍÈfiÙËÙ·… ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·: ÌÂ ÙË ÊÚ¿ÛË «ÙÂ¯ÓÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·» ÂÚÌËÓÂ‡ÂÙ·È Ë ·Ú¯·›· ÂÏÏË-
ÓÈÎ‹ Ï¤ÍË Ù¤¯ÓË Ô˘ ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓfi ÙË˜ Û˘Ì›ÙÂÈ Û˘¯Ó¿ ÌÂ ÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ ÙˆÓ Ï¤ÍÂˆÓ πιστ&µη Î·È δ;να-
µις. ™ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ·˘Ùfi Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Ù¤¯ÓË Î·È ÂÈÛÙ‹ÌË ÙË˜ ÔÔ›·˜ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ Â›-
Ó·È ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi (ÛÙËÓ Ù¤¯ÓË ·˘Ù‹ ˘fiÎÂÈÓÙ·È Ë ÛÙÚ·ÙËÁÈÎ‹, Ë ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ‹ Î·È Ë ÚËÙÔÚÈÎ‹). ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË, Ë ÂÈÛÙ‹ÌË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Â›Ó·È Ë ·ÓÒÙ·ÙË Ú·ÎÙÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË. ∏ ËıÈÎ‹ ·ÔÙÂÏÂ› Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜
ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÔÙ¤ ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ˆ˜ ¯ˆÚÈÛÙ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË. ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹, ˆ˜ ·ÓÒÙ·ÙË
Ú·ÎÙÈÎ‹ ÂÈÛÙ‹ÌË, ¯ˆÚ›˙ÂÙ·È ÛÂ ‰‡Ô Ì¤ÚË, ÙËÓ ËıÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹: «Ë Ï‹ÚË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ¯ˆ-
Ú›˙ÂÙ·È ÛÂ ‰‡Ô Ì¤ÚË, Ô˘ ÁÈ· Â˘ÎÔÏ›· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÔÓÔÌ·ÛÙÔ‡Ó ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯· ËıÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹. ∞Ó·ÌÊ›‚ÔÏ·, Ë
ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ Â›Ó·È ËıÈÎ‹: ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ‰ÂÓ ·ÁÓÔÂ› fiÙÈ ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Â›Ó·È
Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ¤Ó· Ì¤ÏÔ˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ô‡ÙÂ ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ fiÙÈ Ë Â˘ËÌÂÚ›· ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Â›Ó·È Û˘Ó¿ÚÙËÛË ÙË˜ Â˘Ë-
ÌÂÚ›·˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ. øÛÙfiÛÔ, Â›Ó·È ÂÂÈÛÌ¤ÓÔ˜ fiÙÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ˜ ˘¿Ú¯ÂÈ ‰È·ÊÔÚ¿.
°È· ÙÔÓ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ Û¯¤ÛË˜ Ô˘ ÙÈ˜ Û˘Ó‰¤ÂÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· Û·Ê‹˜. ™ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ
ÙÔ ·Á·ıfi ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ˆ˜ “ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Î·È ÙÂÏÂÈfiÙÂÚÔ” ·fi ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ·Á·ıfi Î·È ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ·Á·ıfi ˆ˜ Î¿ÙÈ
·Á·ËÙfiÓ, ·Ó ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Î·Ù·ÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÚÒÙÔ. ∞ÏÏ¿ Ë ·Í›· Ô˘ ·Ô‰›‰ÂÈ ÛÙËÓ ·ÙÔÌÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÌÔÈ¿˙ÂÈ
Ó· ÌÂÁÂı‡ÓÂÙ·È Î·ıÒ˜ ÙËÓ ·Ó·Ï‡ÂÈ Î·È ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ·Ê‹ÓÂÈ Ó· ÂÓÓÔËıÂ› fiÙÈ ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ ÂÈ-
‚ÔËıËÙÈÎfi ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ˙ˆ‹ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, ÂÂÈ‰‹ ·Ú¤¯ÂÈ ÙÔ ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙÔ˘ ÂÍ·Ó·ÁÎ·ÛÌÔ‡ Ô˘ Â›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›Ô ÁÈ·
Ó· ˘ÔÙ·¯ıÔ‡Ó ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓÂ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ ÛÙÔ ÏÔÁÈÎfi» (µÏ. David Ross, √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÌÙÊÚ. ª. ª‹ÙÛÔ˘, ÂÎ‰.
ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1991, ÛÂÏ. 265-66).
2 √ ÛÎÔfi˜ ÙË˜ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜: Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó’ ·Ó·˙ËÙ‹ÛÂÈ ÙÔÓ ·ÒÙÂÚÔ ÛÎÔfi,
·Ó·˙ËÙ¿ ÙÔ ÛÎÔfi Î¿ıÂ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹˜ ‰Ú¿ÛË˜, ‰ËÏ. ÙÔÓ ¤Ó· Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfi ÛÎÔfi Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô ›‰ÈÔ˜ Ì¤ÛÔ ÁÈ·
Î¿ÔÈÔÓ ÂÈÏ¤ÔÓ ÛÙfi¯Ô. ªÂ ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ ·ÈÙÈÔÏÔÁÂ› Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÙËÓ ·Ó¿ÁÎË ‡·ÚÍË˜ ÂÓfi˜ ÌfiÓÔ ÛÎÔÔ‡;
Ÿˆ˜ ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È Ô Terence Irwin, «°È·Ù› Ó· ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ Ù¤ÙÔÈÔ˜ ÛÎÔfi˜; £· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ Ó· ·ÓÙÈÙ¿ÍÔ˘ÌÂ
ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË fiÙÈ Î·ı¤Ó·˜ ·fi ÂÌ¿˜ ‰È·ı¤ÙÂÈ ÔÏÏÔ‡˜ ·ÒÙÂÚÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜: ı¤ÏÔ˘ÌÂ Ó· ¤¯Ô˘ÌÂ ÂÓ‰È·Ê¤-
ÚÔ˘Û· Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎ‹ ÛÙ·‰ÈÔ‰ÚÔÌ›·, Ó· Â›Ì·ÛÙÂ Î·ÏÔ› ·ıÏËÙ¤˜, Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘ÌÂ ÙÔ Ê·ÁËÙfi Î·È ÙÔ ÔÙfi, Ó·
·›˙Ô˘ÌÂ ÌÔ˘ÛÈÎ¿ fiÚÁ·Ó· ÎÙÏ. ªÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ô‡ÌÂ fiÙÈ Î·ı¤Ó· ·fi ·˘Ù¿ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ·ÒÙÂÚÔ˜ ÛÙfi¯Ô˜, ÙÔÓ
ÔÔ›Ô ¤¯Ô˘ÌÂ ÂÈÏ¤ÍÂÈ ÏfiÁˆ ÙË˜ È‰È·›ÙÂÚË˜ ·Í›·˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÁÈ· ÂÌ¿˜ Î·È fi¯È ˆ˜ Ì¤ÛÔ ÁÈ· Î¿ÔÈÔ ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ÛÙfi-
¯Ô. °È·Ù› ÙfiÙÂ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ ÛÎÔfi˜ Ô˘ Â›Ó·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·ÒÙÂÚÔ˜ ·fi
·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÌfiÏÈ˜ ·Ó·Ê¤Ú·ÌÂ; πÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â›Ó·È ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ Ù¤ÙÔÈˆÓ ÛÎÔÒÓ, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ Â›Ó·È ÔÚ-
ıÔÏÔÁÈÎ¿ ‰È·Ù·ÁÌ¤ÓÔÈ ÒÛÙÂ Ó· ÂÎÏËÚÒÓÔ˘Ó ÙÔ ÔÏÔÎÏËÚˆÌ¤ÓÔ ·Á·ıfi. ∏ ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Â›Ó·È
··Ú·›ÙËÙË ‰ÈfiÙÈ, ·ÎfiÌË Î·È ·Ó ÂÈ‰ÈÒÎˆ ÙÈ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ·˘Ù¤˜ Î·ı·˘Ù¤˜, ‰Â ı· Î·ÙÔÚıÒÛˆ Ó· ·ÔÎÔÌ›-
Ûˆ ÙÔ Ï‹ÚÂ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ·, ·Ó ÙÈ˜ ÂÈ‰ÈÒÎˆ ÌÂ Ï¿ıÔ˜ ÛÂÈÚ¿ ‹ ·Ó·ÏÔÁ›·. °È· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, ÌÔÚÂ› ÚÂ·ÏÈÛÙÈÎ¿ Ó·
ı¤Ïˆ Ó· Â›Ì·È ˙ˆÁÚ¿ÊÔ˜ Î·È ·ÚÛÈ‚·Ú›ÛÙ·˜. ∞Ó fiÌˆ˜ Ë ¿ÚÛË ‚·ÚÒÓ Î¿ÓÂÈ Ù· ¯¤ÚÈ· ÌÔ˘ Ó· ÙÚ¤ÌÔ˘Ó ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎ¿,
ÙfiÙÂ ı· ‹Ù·Ó ÛÔÊfiÙÂÚÔ Ó· ÌË ÛËÎÒÓˆ ‚¿ÚË ÔÏ‡ Û˘¯Ó¿ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ó· ·ÔÊÂ‡Áˆ Ó· ÛËÎÒÓˆ ‚¿ÚË ÚÈÓ ˙ˆ-
ÁÚ·Ê›Ûˆ. °È· Ó· ÂÙ‡¯ˆ ÙÔ Ï‹ÚÂ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· Ô˘ ı¤Ïˆ, ı· Ú¤ÂÈ Ó· Û˘Ó‰˘¿Ûˆ, ‚¿ÛÂÈ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÔÚıÔÏÔ-
ÁÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ, ÙÈ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ Ô˘ ¤¯ˆ ÏfiÁÔ Ó· ÂÈ‰ÈÒÍˆ. ∞˘Ùfi˜ Ô ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi˜ Û˘Ó‰˘·ÛÌfi˜
Â›Ó·È ÙÔ Â›‰Ô˜ ÙÔ˘ ·ÒÙÂÚÔ˘ ÛÎÔÔ‡ Ô˘ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÈ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ‹ ·ÓıÚÒÈÓÔ ·Á·ıfi» (µÏ. T. Irwin,
∫Ï·ÛÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë, ÌÙÊÚ. °. µÔÁÈ·Ù˙‹˜, ÂÎ‰. ¶ÔÏ‡ÙÚÔÔÓ, ∞ı‹Ó· 2005, ÛÂÏ. 271-272).
3 ∆ÂÏÂÔÏÔÁ›· Î·È ËıÈÎ‹: Ë ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Â›Ó·È ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎ‹, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ÂÓ·ÚÎÙ‹-
ÚÈ· ÚfiÙ·ÛË ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ. ŸÏÂ˜ ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓÂ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙÂ˜ ÈÂÚ·Ú¯Ô‡ÓÙ·È ÌÂ ÁÓÒÌÔÓ· ÙËÓ
Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔÓ ÙÂÏÈÎfi ÛÎÔfi ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔ ‡„ÈÛÙÔ, ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi, ÙÔ ·Á·ıfi ·˘Ùfi
Ô˘ ÙÔ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘ÌÂ ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙÔ ›‰ÈÔ Î·È fi¯È ÁÈ· Ó· ·ÔÎÙ‹ÛÔ˘ÌÂ ¿ÏÏ· ·Á·ı¿. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ›-
Ù·È ·fi ÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ËıÈÎ‹, ÛÙÔ¯Â‡ÔÓÙ·˜, ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, fi¯È ÛÙË ÁÓÒÛË ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜, ·ÏÏ¿
ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ‰È··È‰·ÁÒÁËÛË ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ó· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ Ó· Á›ÓÂÈ ·ÍÈfiÏÔÁÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜. ∏ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ËıÈ-

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 69
Î‹˜ Â›Ó·È ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ Ú¿ÙÙÂÈÓ. Ÿˆ˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ô David Ross, «∏ ÎÂÓÙÚÈÎ‹ È‰¤· ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È
‹‰Ë ÛÙËÓ ÚÒÙË ÚfiÙ·ÛË: “∫¿ıÂ Ù¤¯ÓË Î·È Î¿ıÂ ¤ÚÂ˘Ó·, Î¿ıÂ Ú¿ÍË Î·È ÂÈÏÔÁ‹ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·ÔÛÎÔÂ› ÛÂ
Î¿ÔÈÔ ·Á·ıfiØ ÁÈ’ ·˘Ùfi, ÛˆÛÙ¿ ÔÚ›ÛÙËÎÂ ÙÔ ·Á·ıfi ˆ˜ ·˘Ùfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ù· ¿ÓÙ· ·ÔÛÎÔÔ‡Ó”. ∫¿ıÂ Ú¿ÍË
·ÔÛÎÔÂ› ÛÂ Î¿ÙÈ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎfi ·fi ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙË˜ Î·È ·fi ÙËÓ Ù¿ÛË ÙË˜ Ó· ÙÔ ·Ú·Á¿ÁÂÈ ·ÔÚÚ¤ÂÈ Ë ·Í›·
ÙË˜. ∏ ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Â›Ó·È Û·ÊÒ˜ ÙÂÏÔÏÔÁÈÎ‹Ø Ë ËıÈÎfiÙËÙ·, Î·Ù¿ ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘, ¤ÁÎÂÈÙ·È ÛÂ ÔÚÈÛÌ¤-
ÓÂ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ Ô˘ Á›ÓÔÓÙ·È, fi¯È ÂÂÈ‰‹ Â›Ó·È ÔÚı¤˜ Î·ı·˘Ù¤˜, ·ÏÏ¿ ÂÂÈ‰‹ ı· Ì·˜ Ê¤ÚÔ˘Ó ÈÔ ÎÔÓÙ¿ ÛÙÔ “·Ó-
ıÚÒÈÓÔ ·Á·ıfi”» (µÏ. David Ross, √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÌÙÊÚ. ª. ª‹ÙÛÔ˘, ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1991, ÛÂÏ. 266-67).
4 ∆ÂÏÂÔÏÔÁ›· Î·È ·ÚÂÙ‹: «‰ÂÓ Ú¤ÂÈ fiÌˆ˜ Ó· ÙÔ Ô‡ÌÂ ÌfiÓÔ ¤ÙÛÈ, fiÙÈ Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ¤ÍËØ Ú¤ÂÈ Ó· Ô‡ÌÂ
Î·È ÙÈ ÏÔÁ‹˜ ¤ÍË Â›Ó·È. ∞˜ Î¿ÓÔ˘ÌÂ ÏÔÈfiÓ ÙËÓ ·Ú·Ù‹ÚËÛË ˆ˜ Î¿ıÂ ·ÚÂÙ‹ Î¿ÓÂÈ ÙÔ Ú¿ÁÌ· ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ó·È
·ÚÂÙ‹ ·) Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÙÂÏÂÈfiÙÂÚË Î·Ù¿ÛÙ·Û‹ ÙÔ˘ Î·È ‚) Ó· ÂÎÙÂÏÂ› Î·Ï¿ ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘Ø .¯. Ë ·ÚÂÙ‹ ÙÔ˘
Ì·ÙÈÔ‡: Î·È ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Ì¿ÙÈ ÙÔ Î¿ÓÂÈ Ù¤ÏÂÈÔ, ·ÏÏ¿ Â›ÛË˜ Î·È ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘, ·ÊÔ‡ Ë ·ÚÂÙ‹ ÙÔ˘ Ì·ÙÈÔ‡ Â›Ó·È Ô˘
Î¿ÓÂÈ Ó· ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Î·Ï¿. ŸÌÔÈ· Ë ·ÚÂÙ‹ ÙÔ˘ ·ÏfiÁÔ˘: ·) Î¿ÓÂÈ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ¿ÏÔÁÔ Ù¤ÏÂÈÔ Î·È ‚) ÙÔ Î¿ÓÂÈ ÈÎ·Ófi Ó·
ÙÚ¤ÍÂÈ, Ó· ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ ÙÔÓ ·Ó·‚¿ÙË Î·È Ó· ÛÙ·ıÂ› ·ÓÙÈÌ¤ÙˆÔ ÌÂ ÙÔÓ Â¯ıÚfi. ∞Ó ÏÔÈfiÓ ¤ÙÛÈ ¤¯ÂÈ ÙÔ Ú¿ÁÌ· ÛÂ
Î¿ıÂ ÂÚ›ÙˆÛË, ÙfiÙÂ Î·È ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Ë ·ÚÂÙ‹ ı· Â›Ó·È, Ï¤ˆ, Ë ¤ÍË ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ÍÂÎÈÓ¿ Î·È ÙÔ fiÙÈ Ô ¿Ó-
ıÚˆÔ˜ Á›ÓÂÙ·È Î·Ïfi˜ Î·È ÙÔ fiÙÈ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ Ó· ÂÎÙÂÏ¤ÛÂÈ Î·Ï¿ ÙÔ ¤ÚÁÔ Ô˘ ÙÔ˘ ·Ó‹ÎÂÈ» (∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ∏ıÈ-
Î¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, µ, 5, 1106a 10-24, ÌÙÊÚ. ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹˜, Ù. ∞’, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006).

1 ∆ÚÂÈ˜ Â›Ó·È ÔÈ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔÈ ÙÚfiÔÈ ˙ˆ‹˜: ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÈ˜ ÎÔÈ-
Ó¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ËıÈÎfiÙËÙ· (ÙË Ï·˚Î‹ ËıÈÎ‹) Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÔÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ. (∏
ËıÈÎfiÙËÙ· ·ÓÙÈ‰È·ÛÙ¤ÏÏÂÙ·È ÚÔ˜ ÙËÓ ËıÈÎ‹, Ë ÔÔ›· ÚÔÛ·ıÂ› Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÛˆÛÙfi Ó·
Ú¿ÍÔ˘ÌÂØ ÚÔÛ·ıÂ› Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ÔÚı‹˜ Ú¿ÍË˜). ¶·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ‰ËÏ. ÂÎÙÂÓÒ˜ ÛÙÔ 5Ô
ÎÂÊ. ÙÔ˘ ∞’ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ (1095b 14-1096a 10), ·’ fiÔ˘ ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ÙÔ ¯ˆÚ›Ô ÙÔ˘ ·-
Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, ÙÔ˘˜ ÙÚÂÈ˜ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ˙ˆ‹˜ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ Û˘ÓËı›˙Ô˘Ó Ó· ˙Ô˘Ó ÙË ˙ˆ‹
ÙÔ˘˜ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·˜ ÙÔ ·Á·ıfi Î·È ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â›ÙÂ ÌÂ ÙËÓ Ë‰ÔÓ‹ Â›ÙÂ ÌÂ ÙÈ˜ ÙÈÌ¤˜ Â›ÙÂ ÌÂ ÙË
ÛÔ˘‰‹ Î·È ÙË ÌÂÏ¤ÙË (βος πολαυστικς, βος πολιτικς και βος θεωρητικ'ς). ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, «Ô
ÔÏ‡˜ ÎfiÛÌÔ˜ ¤¯ÂÈ ÔÏˆÛ‰ÈfiÏÔ˘ Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙˆÓ ÛÎÏ¿‚ˆÓ, Î·ıÒ˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘ ÛÂ ¤Ó·Ó
ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ÚÔÛÈ‰È¿˙ÂÈ ÛÙ· ˙Ò·: ·Ó ÌÈÏÔ‡Û·ÌÂ ÁÈ’ ·˘ÙÔ‡˜, Â›Ó·È ÁÈ·Ù› ÔÏÏÔ› ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙË˜
ÂÍÔ˘Û›·˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó ÙÈ˜ ›‰ÈÂ˜ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÈ˜ ÌÂ ÙÔÓ ™·Ú‰·Ó¿·ÏÔ. √È Ú·ÊÈÓ·ÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ‰È·ÓÔËÙ¤˜ Î·È ÔÈ ¿Ó-
ıÚˆÔÈ ÙË˜ Ú¿ÍË˜ ‰›ÓÔ˘Ó ÙËÓ ÚÔÙ›ÌËÛ‹ ÙÔ˘˜ ÛÙËÓ ÙÈÌ‹Ø ·˘Ùfi Â›Ó·È, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ¯ÔÓÙÚÈÎ¿ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ˙ˆ‹˜
Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙË˜ fiÏË˜. ∂›Ó·È fiÌˆ˜ Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ ¤Ó· Ù¤ÙÔÈÔ Ù¤ÏÔ˜ Â›Ó·È Ì¿ÏÏÔÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎfi
Î·È ÂÈÊ·ÓÂÈ·Îfi, ÁÈ· Ó· Â›Ó·È ·˘Ùfi Ô˘ ÂÌÂ›˜ ‰ÈÂÚÂ˘ÓÔ‡ÌÂ. ∫·Ù¿ ÙËÓ ÎÔÈÓ‹, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ·ÓÙ›ÏË„Ë, Ë ÙÈÌ‹ Â›Ó·È
Î¿ÙÈ Ô˘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ÈÔ ÔÏ‡ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÙËÓ ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó ·Ú¿ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ Ô˘ ÙË ‰¤¯ÔÓÙ·È, ÙÔ ·Á·-
ıfi fiÌˆ˜ ÙÔ ·ÈÛı·ÓfiÌ·ÛÙÂ fiÙÈ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÚÔÛˆÈÎ¿ ‰ÈÎfi Ì·˜, Î¿ÙÈ Ô˘ ‰‡ÛÎÔÏ· ÌÔÚÂ› Ó· Ì·˜ ·Ê·ÈÚÂıÂ›.
ŒÂÈÙ· ÙËÓ ÙÈÌ‹ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÙËÓ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÁÈ· Ó· ‚Â‚·ÈˆıÔ‡Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ fiÙÈ Â›Ó·È ·Á·ıÔ›. ∞˘Ùfi˜
Â›Ó·È Î·È Ô ÏfiÁÔ˜ Ô˘ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘Ó Ó· ÙÈÌÒÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Ô˘ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÊÚfiÓËÛË, Î·È ·fi ·˘-
ÙÔ‡˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÓØ Î¿ÙÈ ·Ú·¿Óˆ: Ë ÙÈÌ‹ Ô˘ ÙÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È ı¤ÏÔ˘Ó Ó· ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÙÔ˘˜,
Î¿ÙÈ Ô˘, ÂÔÌ¤Óˆ˜, Î¿ÓÂÈ Ê·ÓÂÚfi fiÙÈ, Î·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔ, Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ·ÓÒÙÂÚÔ – ›Ûˆ˜
ı· ¤ÏÂÁÂ Î·ÓÂ›˜ fiÙÈ ·˘Ù‹ Ì¿ÏÏÔÓ Â›Ó·È Ù¤ÏÔ˜ ÌÈ·˜ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ˘ËÚÂÛ›· ÙË˜ fiÏË˜. ŸÌˆ˜ Î·È
·˘Ù‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó· Ï‹ÚÂ˜ Ù¤ÏÔ˜, ·ÊÔ‡ ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· ÛÎÂÊÙÂ› fiÙÈ Ô Î¿ÙÔ¯fi˜ ÙË˜ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ùfi Ó· ÎÔÈÌ¿Ù·È
‹ ÌÈ· ÔÏfiÎÏËÚË ˙ˆ‹ Ó· ÌËÓ Î¿ÓÂÈ Ù›ÔÙÂ» (∏ıÈÎ. ¡ÈÎ., ∞’, 5, 1095b 14-1096a 10). √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Ú·ÁÌ·ÙÂ‡Â-
Ù·È ÙÔÓ ÙÚ›ÙÔ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜, ·˘ÙfiÓ Ô˘ Â›Ó·È ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ˜ ÛÙË ÛÔ˘‰‹ Î·È ÙË ÌÂÏ¤ÙË, ÛÙÔ 10Ô ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ ∏ıÈ-
ÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ (∫’, 6-9) Î·È ÛÙÔ 7Ô ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ (∏’, 1-3 Î·È 13, 1332a 2-27).
2 ∏ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â›Ó·È ÙÔ ÙÂÏÈÎfi ·Á·ıfi [·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (2)]: Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ·ÔÙÂÏÂ›, Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤-

70 ∫∂º∞§∞πO 4
ÏË, ÙÔÓ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ÛÙfi¯Ô, ÙÔ ‡„ÈÛÙÔ ·Á·ıfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô fiÏÔÈ ÛÙÔ¯Â‡Ô˘ÌÂ. ∂›Ó·È ¤Ó· ·Á·ıfi, fiˆ˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ô
›‰ÈÔ˜ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÛÙÔ ¯ˆÚ›Ô Ô˘ ÚÔËÁÂ›Ù·È ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, «ÙÔ ·Á·ıfi Ô˘ ÙÔ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘ÌÂ
ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Ï¤ÌÂ ÈÔ ÙÂÏÈÎfi ·fi ·˘Ùfi Ô˘ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘ÌÂ ÁÈ· ¯¿ÚË Î¿ÔÈÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ·Á·ıÔ‡.
∂›ÛË˜, ÙÔ ·Á·ıfi Ô˘ ‰ÂÓ ÂÈÏ¤ÁÂÙ·È ÔÙ¤ ÁÈ· ¯¿ÚË Î¿ÔÈÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ÙÔ Ï¤ÌÂ ÈÔ ÙÂÏÈÎfi ·fi ·˘Ù¿
Ô˘ ÂÈÏ¤ÁÔÓÙ·È Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È Ù· ›‰È· Î·È ÁÈ· ¯¿ÚË ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘ ·Á·ıÔ‡» (∏ıÈÎ. ¡ÈÎ., ∞’, 7,
1097a). ŸÏÔÈ Ì·˜ ÂÈı˘ÌÔ‡ÌÂ Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÔ‡ÌÂ Î·È fiÏÂ˜ Ì·˜ ÔÈ Ú¿ÍÂÈ˜, ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ·˘Ù¤˜ Â›Ó·È ÔÚıÔ-
ÏÔÁÈÎ¤˜, Î·ÙÂ˘ı‡ÓÔÓÙ·È ÚÔ˜ ÙÔ ‡„ÈÛÙÔ ·Á·ıfi. Ÿˆ˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ô Jonathan Barnes, «∆Ô ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi
ÂÚÒÙËÌ· ÙË˜ Ú·ÎÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Â›Ó·È, ÂÔÌ¤Óˆ˜, ÙÔ ÂÍ‹˜: ¶Ò˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÔ˘ÌÂ Ó· ÂÈÙ‡¯Ô˘ÌÂ ÙËÓ Â˘-
‰·ÈÌÔÓ›·; ™Â ÙÈ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È Ë Â˘ËÌÂÚ›·; ∆È ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· Â›Ó·È Î·ÓÂ›˜ ¤Ó· ÂÈÙ˘¯ËÌ¤ÓÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ÔÓ; √ ∞ÚÈÛÙÔ-
Ù¤ÏË˜ ‰ÂÓ ·Ó·ÚˆÙÈ¤Ù·È ÙÈ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· Â›Ó·È Î·ÓÂ›˜ Â˘Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓÔ˜ Î·È ‰ÂÓ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ÙÔ˘ Ò˜
ı· Ú¤ÂÈ Ó· ˙Ô‡ÌÂ ÙË ˙ˆ‹ Ì·˜, ·Ó ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· ·˘Ùfi ÙÂıÂ› ˆ˜ ËıÈÎfi ÂÚÒÙËÌ·. ∞˘Ùfi Ô˘ ÙÔÓ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Â›-
Ó·È Ó· Ì·˜ Î·ıÔ‰ËÁ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ó· ˙‹ÛÔ˘ÌÂ ÙË ˙ˆ‹ Ì·˜ ÂÈÙ˘¯ËÌ¤Ó·. ∏ ·¿ÓÙËÛ‹ ÙÔ˘ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙË
ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ Ê‡ÛË˜ ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜. ∏ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ, ·ÔÙÂÏÂ› ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ „˘¯‹˜
Û‡ÌÊˆÓË ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ (∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, I’, 7, 1098a 16). ∆Ô Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ fiÙÈ Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â›-
Ó·È ÌÈ· ÂÓ¤ÚÁÂÈ·, ÌÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, Â›Ó·È Û·Ó Ó· Ï¤ÂÈ Î·ÓÂ›˜ fiÙÈ ÙÔ Ó· ·ÎÌ¿˙ÂÈ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈ-
Â›Û·È Î·È fi¯È Ó· ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÂ ÌÈ· Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË. (∆Ô Ó· Â›Û·È ¯·ÚÔ‡ÌÂÓÔ˜ –fiˆ˜, .¯., ÙÔ Ó· Â›Û·È
ÂÚˆÙÂ˘Ì¤ÓÔ˜– ·ÔÙÂÏÂ› Ì›· „˘¯ÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË: ÙÔ Ó· ·ÎÌ¿˙ÂÈ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ì›· Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ·ÏÏ¿ Ì›· ‰Ú·ÛÙË-
ÚÈfiÙËÙ· ‹ ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ). ∆Ô Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ fiÙÈ Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ·ÊÔÚ¿ ÙËÓ „˘¯‹ ÛËÌ·›-
ÓÂÈ Ó· ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ·ÓıÚÒÈÓË ·Ó¿Ù˘ÍË ··ÈÙÂ› ÙËÓ ¿ÛÎËÛË ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ ÂÎ ÙˆÓ ÂÓÂÚÁÂÈÒÓ ·fi ÙÈ˜
ÔÔ›Â˜ Ë ˙ˆ‹ Î·ıÔÚ›˙ÂÙ·È Î·È, ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·, ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ô‡ÌÂ fiÙÈ ¤Ó· ÚfiÛˆÔ ·ÎÌ¿˙ÂÈ ˆ˜ ·Ó-
ıÚÒÈÓÔ ÔÓ ·Ó ‰ÂÓ ÂÍ·ÛÎÂ› È‰È·›ÙÂÚÂ˜ ·ÓıÚÒÈÓÂ˜ È‰ÈfiÙËÙÂ˜. ∂Ó Ù¤ÏÂÈ, Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ·ÔÙÂÏÂ› Ì›· ÂÓ¤ÚÁÂÈ·
“Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹”. ∆Ô Ó· ·ÎÌ¿˙ÂÈ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ˜ ÔÚÈÛÌ¤Ó· Ú¿ÁÌ·Ù· ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎÒ˜ ‹ Î·ÏÒ˜.
ŒÓ·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ÂÍ·ÛÎÂ› ÙÈ˜ È‰ÈfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ ÙfiÛÔ ·ÓÂ·ÚÎÒ˜ ‹ Î·ÎÒ˜ ‰ÂÓ ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ô‡ÌÂ fiÙÈ Â›Ó·È
ÂÈÙ˘¯ËÌ¤ÓÔ˜ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘» (µÏ. J. Barnes, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÌÙÊÚ. ∂. §ÂÔÓÙÛ›ÓË, Oxford University Press–∂ÏÏË-
ÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2006, ÛÂÏ. 157-158).
™ÙÔ ÂfiÌÂÓÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, ı· ‰Ô‡ÌÂ fiÙÈ Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ·Ó·˙ËÙÂ›Ù·È, ·fi ÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹˜
Î·È ÚˆÌ·˚Î‹˜ ÂÔ¯‹˜, ÛÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÛÙËÓ ·Ù·Ú·Í›· ÙË˜ „˘¯‹˜ (∂›ÎÔ˘ÚÔ˜),
ÛÙËÓ ·¿ıÂÈ·, ‰ËÏ. ÛÙËÓ ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ·fi Ù· ¿ıË, Î·È ÛÙËÓ „˘¯ÈÎ‹ Á·Ï‹ÓË (™ÙˆÈÎÔ›), Î·È, Ù¤ÏÔ˜, ÛÙËÓ
Î¿ı·ÚÛË ÙË˜ „˘¯‹˜ (¶Ï¿ÙˆÓ-¶ÏˆÙ›ÓÔ˜).
∂¡O∆∏∆∞ 2
∏ ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙËÓ ËıÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹ Î·È ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ˆ˜ «¤ÍÂˆ˜ ÚÔ-
·ÈÚÂÙÈÎ‹˜» Î·È ˆ˜ «ÌÂÛfiÙËÙ·˜».
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó fiÙÈ Ë ËıÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹ Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ Ú¿ÍË Î·È fiÙÈ ·ÔÎÙ¿Ù·È ÌÂ ÙËÓ Î·Ù¿ÏÏËÏË
·ÁˆÁ‹ Î·È ·È‰Â›· Î·È fiÙÈ Ô ÏÔÁÈÎfi˜ Î·È ÊÚfiÓÈÌÔ˜ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÂÈÏ¤ÁÂÈ ÌÂ ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÙˆÓ ·ÚÂ-
ÙÒÓ ÙÔ ËıÈÎ¿ ÔÚıfi.
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ‰È·ÓÔËÙÈÎ¤˜ Î·È Ú·ÎÙÈÎ¤˜ (ËıÈÎ¤˜) ·ÚÂÙ¤˜.
ñ ¡· Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ· (Î·È fi¯È ÌÂÙÚÈfiÙËÙ·) ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ‰‡Ô ·ÎÚfiÙË-
ÙÂ˜, ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ÙËÓ ¤ÏÏÂÈ„Ë, Ô˘ Â›Ó·È Î·Î›Â˜.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÒÓ ·fi„ÂˆÓ.

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 71
Μεσ'της τις Dρα στν H ρετ&, στοχαστικ& γε οGσα το µσου. Iτι τ µν Oµαρτ)νειν πολλαχ%ς Iστιν
(τ γ-ρ κακν το περου, Cς ο: Πυθαγ'ρειοι εEκαζον, τ δ’ γαθν το πεπερασµνου), τ δ κατορ-
θον µοναχ%ς (δι κα τ µν JQ)διον τ δ χαλεπ'ν, JQ)διον µν τ ποτυχε"ν το σκοπο, χαλεπν δ
τ πιτυχε"ν)# κα δι- τατ’ οGν τ1ς µν κακας H 2περβολ8 κα H Iλλειψις, τ1ς δ’ ρετ1ς H µεσ'της#
σθλο µν γ-ρ Oπλ%ς, παντοδαπ%ς δ κακο.
SΕστιν Dρα H ρετ8 Tξις προαιρετικ&, ν µεσ'τητι οGσα τQ1 πρς Hµς, CρισµνQη λ'γQω κα QU Dν φρ'νι-
µος ρσειεν. µεσ'της δ δ;ο κακι%ν, τ1ς µν καθ’ 2περβολ8ν τ1ς δ κατ’ Iλλειψιν# κα Iτι τQ% τ-ς µν
λλεπειν τ-ς δ’ 2περβ)λλειν το δοντος Iν τε το"ς π)θεσι κα ν τα"ς πρ)ξεσι, τ8ν δ’ ρετ8ν τ µσον
κα ε2ρσκειν κα α:ρε"σθαι. δι κατ- µν τ8ν ο/σαν κα τν λ'γον τν τ τ Vν ε@ναι λγοντα µεσ'της
στν H ρετ&, κατ- δ τ Fριστον κα τ εG κρ'της. (Αριστοτ
λης, Ηθικ- Νικοµ)χεια, Β, 1106b27-1107a8)
ŸÏÂ˜ ÔÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, µÈ‚Ï›· ∞’- ¢’, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-
ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ·fi ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2006. ∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›
ÙË ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ ÙË˜ √ÍÊfiÚ‰Ë˜ ·fi ÙÔÓ I. Bywater [Ethica
Nicomachea, I. Bywater (ed.), Oxford, Oxford University Press, 1894].
1. √ Î·ıËÁËÙ‹˜ ÌÔÚÂ› Ó· ÎÈÓ‹ÛÂÈ ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ Î¿ÓÔÓÙ·˜ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜, fiˆ˜ Ï.¯. Ó· ÙÔ˘ ··-
ÚÈıÌ‹ÛÔ˘Ó ·ÚÂÙ¤˜ Ô˘ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó, ÒÛÙÂ Ó· ·Ó·Î·Ï¤ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜ ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ·fi ÙÔ˘˜ ¶ÚÔ-
ÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜, ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË Î·È ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ∂ÈÛËÌ·›ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÙÂÏÈÎfi˜ ÛÎÔfi˜ ÙË˜
ËıÈÎ‹˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹, ·ÏÏ¿ Ó· Â›Ì·ÛÙÂ ËıÈÎÔ›, ÁÈ·Ù› Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È Ú¿ÍË Ô˘ ¤¯ÂÈ ˆ˜
‚¿ÛË ÙË ÊÚfiÓËÛË. ∏ ÊÚfiÓËÛË Â›Ó·È Ë ·ÚÂÙ‹ Ô˘ Ô‰ËÁÂ› ÛÙË ‰Ú¿ÛË. °È· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Ë ·ÚÂÙ‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È
¿ıÔ˜ Ô‡ÙÂ ‰‡Ó·ÌË, ·ÏÏ¿ ÌfiÓÈÌË ‰ÂÍÈfiÙËÙ· ÙË˜ „˘¯‹˜, Ô˘ ¤¯ÂÈ Î·Ù·ÎÙËıÂ› ÌÂ ¿ÛÎËÛË Î·È Ì·˜ Î¿ÓÂÈ Ó·
‰È·Ï¤ÁÔ˘ÌÂ ÙÔ Ì¤ÛÔ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ¿ÎÚ·, Ô˘ Â›Ó·È Ë ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë. √Ú›˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ˆ˜ «¤ÍË
ÚÔ·ÈÚÂÙÈÎ‹» Î·È ˆ˜ «ÙÂÏÂÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·» ı¤ÏÂÈ Ó· ÙÔÓ›ÛÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÙËÓ ·Í›· Ô˘ ¤¯ÂÈ Ë ·È‰Â›· ÁÈ·
ÙËÓ ·ÁˆÁ‹ ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘, ·ÊÔ‡ ·˘Ùfi Âı›˙ÂÙ·È ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜
ıÂˆÚÂ› Â›ÛË˜ ÛËÌ¿‰È ·Ô‰ÂÈÎÙÈÎfi ÙˆÓ ¤ÍÂˆÓ ÙËÓ Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË ‹ ÙË ‰˘Û·Ú¤ÛÎÂÈ· Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ (∏ıÈÎ¿
¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, µ’, 3, 1-2) fiÙÈ Ë Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ·ÚÂÙ‹˜ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ.
2. ¡· Á›ÓÂÈ Û‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ ÚÒÙË˜ ·Ú·ÁÚ¿ÊÔ˘ ÙÔ˘ ¯ˆÚ›Ô˘ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ, Ô˘ ·ÓıÔÏÔÁÂ›Ù·È Î·È
·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ¶˘ı·ÁfiÚÂÈÔ˘˜, ÌÂ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ Î·È Ó· ÙÔÓÈÛıÂ› Ë ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘
·ÛÎ‹ıËÎÂ ·fi ·˘ÙÔ‡˜ ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË. √ Î·ıËÁËÙ‹˜ ÌÔÚÂ› Ó· ·Ó·Î·Ï¤ÛÂÈ ÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÁÈ·
ÙÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜, Î·È ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¶˘ı·ÁfiÚÂÈÔ˘˜, Î·È Ó· ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË Ô˘ ·˘ÙÔ›
¿ÛÎËÛ·Ó ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË.
3. ¡· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› fiÙÈ Ô ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎfi˜ ÔÚÈÛÌfi˜ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ ı¤ÙÂÈ ˆ˜ Ì¤ÙÚÔ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ ÙÔÓ ÏÔÁÈÎfi Î·È ÊÚfi-
ÓÈÌÔ ¿ÓıÚˆÔ Î·È fi¯È ÙËÓ È‰¤· ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜, fiˆ˜ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÚÔÙÈÌ¿ ¤Ó· ¯ÂÈÚÔÈ·ÛÙfi ·Ú¿-
‰ÂÈÁÌ· Ú·ÁÌ·ÙˆÌ¤ÓË˜ ·ÚÂÙ‹˜, ÙÔÓ Ì˘·ÏˆÌ¤ÓÔ ¿ÓıÚˆÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÔÚÂ› Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ fiÙÈ Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È
ÌÂÛfiÙËÙ· ÌÂÙ·Í‡ ‰‡Ô Ï·Óı·ÛÌ¤ÓˆÓ ÙÚfiˆÓ Ú¿ÍË˜ (Î·ÎÈÒÓ), ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÙË˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë˜. ∏ ˘ÂÚ‚Ô-
Ï‹ Î·È Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë Â›Ó·È Î·Î›Â˜ Ô˘ ÓÔÔ‡ÓÙ·È ÛÙÔ ËıÈÎfi Â‰›Ô ˆ˜ ËıÈÎ¤˜ ÌÂÈÔÓÂÍ›Â˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ
Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· fiÙÈ Ë ·ÚÂÙ‹ κατ τ ριστον κα τ ε Â›Ó·È ·ÎÚfiÙËÙ·. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Â›ÛË˜ Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› fiÙÈ
Ë ·ÚÂÙ‹, fiˆ˜ ÙÔÓ›˙ÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (2), ‰ÂÓ Â›Ó·È ¿ÓÙÔÙÂ ÌÂÛfiÙËÙ·, ·ÊÔ‡ ÌÂÚÈ-
Î¤˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ‹ ÌÂÚÈÎ¿ ¿ıË Â›Ó·È Î·ı·˘Ùfi ·ÎÚ·›·, Î·È ÁÈ’ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ Î·È ÁÈ’ ·˘Ù¿ Ù· ¿ıË ‰ÂÓ ÂÈ‰¤¯Â-
Ù·È ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ÙÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÙË˜ ÌÂÛfiÙËÙ·˜.
4. ∆¤ÏÔ˜, ÛËÌÂÈÒÓÂÙ·È fiÙÈ Ë ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ ˆ˜ ÌÂÛfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· Û‡ÓıÂÙË Î·È ÂÓ-

72 ∫∂º∞§∞πO 4
‰Â¯ÔÌ¤Óˆ˜ Ó· Â›Ó·È ‰‡ÛÎÔÏË Ë Î·Ù·ÓfiËÛ‹ ÙË˜ ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎfi˜ ÌÔÚÂ› Ó· ÂÈÏ¤-
ÍÂÈ fiÛ· ÎÚ›ÓÂÈ ÚÔÛÂÏ¿ÛÈÌ· ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙË˜ Ù¿ÍË˜ ÙÔ˘ Î·È Ó· Ù· ÂÂÍÂÚÁ·ÛÙÂ› ÌÂ ÙÔÓ ÈÔ Î·Ù¿ÏÏË-
ÏÔ Î·Ù¿ ÙË ÁÓÒÌË ÙÔ˘ ÙÚfiÔ.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÂ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜
∂ÚÒÙËÛË 1Ë: Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÈ· ¤ÍË Ô˘ (·) ÂÈÏ¤ÁÂÙ·È ÂÏÂ‡ıÂÚ· ·fi ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·È (‚) ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Ì¤ÛÔÓ,
ÌÂÙ·Í‡ ‰‡Ô Î·ÎÈÒÓ, ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÙË˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë˜.
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: ÙÔ Ì¤ÛÔÓ, Ë ÌÂÛfiÙËÙ·, ‰ÂÓ ÓÔÂ›Ù·È fiˆ˜ ÛÙ· Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿, fiÔ˘ .¯. ÙÔ Ì¤ÛÔÓ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ
‰¤Î· Î·È ÙÔ ‰‡Ô Â›Ó·È ÙÔ ¤ÍÈ, ·ÊÔ‡ ·¤¯ÂÈ ÂÍ›ÛÔ˘ Î·È ·fi ÙÔ˘˜ ‰‡Ô ·ÚÈıÌÔ‡˜. ∆Ô Ì¤ÛÔÓ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ
ÔÚ›˙ÂÙ·È fi¯È ·ÊËÚËÌ¤Ó·, ·ÏÏ¿ ¿ÓÙÔÙÂ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔÓ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ ¿ÓıÚˆÔ ÛÙÔÓ ÔÔ›Ô ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ,
fiˆ˜ ÛÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔ˘ ·ıÏËÙ‹ ª›ÏˆÓ· ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1). ∏ ÌÂÛfiÙËÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·fiÏ˘ÙË, ·ÏÏ¿
Â›Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ· «ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÂÌ¿˜», ‰ËÏ. ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ ˘ÔÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜
Ú¿ÍË˜. ∏ ÌÂÛfiÙËÙ· ÔÈÎ›ÏÏÂÈ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙÈ˜ ÂÚÈÛÙ¿ÛÂÈ˜ Î·È Ù· ÚfiÛˆ·, ·ÏÏ¿ ÂÓ·ÔÙ›ıÂÙ·È ÛÙÔÓ ÊÚfiÓÈ-
ÌÔ ¿ÓıÚˆÔ Ó· ÙËÓ Î·ıÔÚ›ÛÂÈ ·Ó·ÏfiÁˆ˜ Î¿ıÂ ÊÔÚ¿, ¤¯ÔÓÙ·˜ ‚¤‚·È· ÙÈ˜ ·ÚÂÙ¤˜ Ó· ÙÔÓ Î·ıÔ‰ËÁÔ‡Ó.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: ÔÈ ÙÚfiÔÈ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ Â›Ó·È ÙÚÂÈ˜: ‰‡Ô ÙË˜ Î·Î›·˜ (¤Ó·˜ ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ¤Ó·˜ ÙË˜ ¤ÏÏÂÈ-
„Ë˜) Î·È ¤Ó·˜ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜. ™ÙÔ ‰È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ Î·Ù¿ ÙÔ Nikolai Hartmann, Î·Ù·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È fiÙÈ Ë ÌÂÛfi-
ÙËÙ· Â›Ó·È ·fi ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ‹ ¿Ô„Ë ·ÎÚfiÙËÙ·, ‰ËÏ·‰‹ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ. ∏ ÔÚÈ˙fiÓÙÈ· ÁÚ·ÌÌ‹ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ
ÙËÓ ÔÓÙÔÏÔÁÈÎ‹ ‰È¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ‡ÏË Î·È ÛÙÔ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ Ú¿ÍË˜, ÂÓÒ Ë Î·Ù·Îfi-
Ú˘ÊË ÁÚ·ÌÌ‹ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ‹ ‰È¿ÛÙ·ÛË Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. µÏ. Â›ÛË˜ Ù·
Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· 4, 5 Î·È 6, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 73-74).
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: ÙÔ ›ÛÔ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÔ Ì¤ÛÔÓ. ∏ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ˘ Â›Ó·È ·ÚfiÌÔÈ· ÌÂ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË
(‚Ï. ∫ÂÊ. 1).
√ ª›ÏˆÓ ˘‹ÚÍÂ ‰È¿ÛËÌÔ˜ ∫ÚÔÙˆÓÈ¿ÙË˜ ·ıÏËÙ‹˜ ÙÔ˘ 6Ô˘ ·È. .Ã., ÁÓˆÛÙfi˜ ÁÈ· ÙË ‰‡Ó·ÌË Î·È ÙÈ˜ ÂÈ‰fiÛÂÈ˜
ÙÔ˘. ∞’ fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È Ú¤ÂÈ Ó· Â›¯Â Ê‹ÌË fiÙÈ ¤ÙÚˆÁÂ ¿Ú· ÔÏ‡, ·ÊÔ‡ ¤Ó·˜ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜,
Ô £Âfi‰ˆÚÔ˜ ·fi ÙËÓ πÂÚ¿ÔÏË, ÛÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ ¶ÂÚ› ·ÁÒÓˆÓ ˘ÔÏfiÁÈÛÂ fiÙÈ Ô ª›ÏˆÓ ¤ÙÚˆÁÂ Î·ıËÌÂÚÈÓ¿ 8,68
ÎÈÏ¿ ÎÚ¤·˜ Î·È ¿ÏÏÔ ÙfiÛÔ „ˆÌ› Î·È ¤ÈÓÂ 9,8 Ï›ÙÚ· ÎÚ·Û›.

1 ∏ ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙˆÓ ¶˘ı·ÁÔÚÂ›ˆÓ: fiÙ·Ó Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰È·Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È ¤Ó· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Úfi‚ÏËÌ·,
Û˘ÓËı›˙ÂÈ ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ÚÒÙ· Ó· ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ÂÓ Û˘ÓÙÔÌ›· ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙˆÓ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ (¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ›,
™ˆÎÚ¿ÙË˜, ¶Ï¿ÙˆÓ) ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi Î·È Â›ÙÂ Ó· ·ÛÎÂ› ÎÚÈÙÈÎ‹ Â›ÙÂ Ó· Û˘ÌÊˆÓÂ› Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· Ó· ·ÚÔ˘-
ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÈ˜ ‰ÈÎ¤˜ ÙÔ˘ ·fi„ÂÈ˜. ∆Ô ¯ˆÚ›Ô ·˘Ùfi ÌÔÚÂ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈËıÂ› ˆ˜ ·ÊfiÚÌËÛË ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ Û‡ÓÙÔÌË
˘ÂÓı‡ÌÈÛË ÙˆÓ ıÂˆÚÈÒÓ ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ Ô˘ ÂÍÂÙ¿ÛÙËÎ·Ó ÛÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ, Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› Ë
ÂÈÚÚÔ‹ Ô˘ ‰¤¯ıËÎÂ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ Î·È Ó· ÙÔÓÈÛıÂ› Ë Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜
·Ú¯·›·˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙˆÓ ¶˘ı·ÁÔÚÂ›ˆÓ, ÙËÓ ÔÔ›· ·’
fi,ÙÈ Ê·›ÓÂÙ·È ·Ú·‰¤¯ÂÙ·È Î·È ÂËÚÂ¿˙ÂÙ·È ·fi ·˘Ù‹Ó. ∞˘ÙÔ› ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ ÔÈ «·Ú¯¤˜ ÙˆÓ fiÓÙˆÓ» ‹Ù·Ó Ù·
ναντα, ‰ËÏ. fiÙÈ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÂ Î¿ıÂ ·Ú¯‹ Ô˘ ¤¯ÂÈ ÙË ‰‡Ó·ÌË Ó· ÂÈ‚ÏËıÂ› ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÈ· ¿ÏÏË Ô˘ ˘ÔÙ¿ÛÛÂ-
Ù·È (¤Ú·˜-¿ÂÈÚÔÓ, ·Á·ıfi-Î·Îfi ÎÙÏ.) Î·È fiÙÈ Ë Ù¿ÍË, Ë ·ÚÌÔÓ›· ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ, Â›Ó·È ÙÔ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ ÌÔÓ·Ú-
¯›·˜, ÙË˜ ÂÈÎÚ¿ÙËÛË˜ Î·È ÂÈ‚ÔÏ‹˜ ÙÔ˘ ÂÓfi˜ ·fi Ù· ÂÓ·ÓÙ›·. ∂‰Ò Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÂÈÎ·ÏÂ›Ù·È ÙËÓ ˘ı·Áfi-
ÚÂÈ· ·ÓÙ›ÏË„Ë fiÙÈ ÙÔ Î·Îfi ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ·Â›ÚÔ˘ Î·È ÙÔ ·Á·ıfi ÛÙËÓ ÏÂ˘Ú¿ ÙÔ˘ ÂÂÚ·ÛÌ¤-
ÓÔ˘, ÚÔ‚·›ÓÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÛÂ ‰È·Û‡Ó‰ÂÛË Î·Î›·˜ Î·È ÔÏÏ·ÏfiÙËÙ·˜, ·ÚÂÙ‹˜ Î·È ÌÔÓ·‰ÈÎfiÙËÙ·˜-ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤-
ÓÔ˘ (µÏ. ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi Ù· Û¯fiÏÈ· ÙÔ˘ ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹ ÛÙÔ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·,
ÌÙÊÚ. ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹˜, Ù. ∞’, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006, ÛÂÏ. 325-329). ∏ ÊÚ¿ÛË σθλο µν γρ πλς, πα-
ντοδαπς δ κακο Â›Ó·È ¿ÁÓˆÛÙË˜ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜.

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 73
2 ∏ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙËÓ ·ÚÂÙ‹: Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·ÊÈÂÚÒÓÂÈ ¤Ó· ÌÂÁ¿ÏÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ Û˘˙‹ÙËÛË˜
ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ· ÛÙËÓ ·ÚÂÙ‹. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ‰‡Ô Â›‰Ë ·ÚÂÙÒÓ, ËıÈÎÒÓ Î·È ‰È·-
ÓÔËÙÈÎÒÓ, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ·fi ÎÔÈÓÔ‡ Û˘ÓÙÂÏÔ‡Ó ÛÙËÓ κυραν ρετ ν ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙËÓ ÚÔ¸fi-
ıÂÛË ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜ ÙÔ˘. ∆Ô µ’ ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ, ·’ fiÔ˘ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·
ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, Â›Ó·È ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ·ÚÂÙ‹˜, ÛÙÔ Ò˜ ·˘Ù‹ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È Î·È ÌÂ ÔÈÔ
Ì¤ÛÔ Î·È ÙÚfiÔ ·˘Ù‹ ÂÎÊÚ¿˙ÂÙ·È. ¢›ÓÂÙ·È Ô ÔÚÈÛÌfi˜ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ·ÚÂÙ‹˜ ˆ˜ ÌÂÛfiÙËÙ·˜ Î·È Ù· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈ-
Î¿ ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÙË˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë˜. ∆· ‚È‚Ï›· µ’ ¤ˆ˜ ∂’ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ ÂÍÂÙ¿˙Ô˘Ó ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂ-
Ù¤˜, ÂÓÒ ÙÔ ∑’ ‚È‚Ï›Ô ÙÈ˜ ‰È·ÓÔËÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜. √È ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ ¤¯Ô˘Ó ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË ÌÂ Ù· ¿ıË, Ù· Û˘Ó·ÈÛı‹-
Ì·Ù· Î·È ÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ÂÓÒ ÔÈ ‰È·ÓÔËÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÈ˜ ÓÔËÙÈÎ¤˜ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜ ‰˘Ó¿-
ÌÂÈ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘ÌÂ ÙËÓ ·Ï‹ıÂÈ· Î·È Â›Ó·È ¤ÓÙÂ ÙÔÓ ·ÚÈıÌfi (ÂÈÛÙ‹ÌË, Ù¤¯ÓË, ÊÚfiÓËÛË, ÓÔ˘˜,
ÛÔÊ›·): «∫·Ù¿ ÙË ‰È¿ÎÚÈÛË ·˘Ù‹ ˘Ô‰È·ÈÚÂ›Ù·È Î·È Ë ·ÚÂÙ‹ ÛÂ Â›‰Ë. ÕÏÏÂ˜, Ú¿ÁÌ·ÙÈ, ·ÚÂÙ¤˜ ÙÈ˜ Ï¤ÌÂ ‰È·-
ÓÔËÙÈÎ¤˜ Î·È ¿ÏÏÂ˜ ËıÈÎ¤˜: Ë ÛÔÊ›·, Ë ·ÓÙÈÏËÙÈÎfiÙËÙ·, Ë ÊÚfiÓËÛË Â›Ó·È ‰È·ÓÔËÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜, ÂÓÒ Ë ÂÏÂ˘ıÂ-
ÚÈfiÙËÙ· Î·È Ë ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË Â›Ó·È ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜» (∏ıÈÎ. ¡ÈÎ., ∞’, 13, 1103a 3-6). ∫¿ıÂ ËıÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹ ˆ˜ ËıÈÎ‹
ÔÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ Ú¿ÙÙÔÓÙÔ˜ Â›Ó·È !ξις προαιρετικ , ·ÔÙÂÏÂ› ‰ËÏ·‰‹ ÌfiÓÈÌË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Î·È ‰È¿ıÂÛË ÙË˜ „˘-
¯‹˜ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÔ·›ÚÂÛË. ∞ÚÂÙ¤˜ Â›Ó·È ÔÈ ¤ÍÂÈ˜ Ô˘ Â›Ó·È ¿ÍÈÂ˜ Â·›ÓÔ˘. ŸÏÂ˜ Ì·˙› ÔÈ ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂ-
Ù¤˜ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ ¤ıÔ˜, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ËıÈÎfi ˘Ú‹Ó· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ÚÔ·›ÚÂÛË, ‰ËÏ·‰‹
ÙËÓ ÂÏÂ‡ıÂÚË ‚Ô‡ÏËÛË. ™ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Ô ÂıÈÛÌfi˜ ¤¯ÂÈ ·ÍÈÔÛËÌÂ›ˆÙË ı¤ÛË ÁÈ· ÙË
‰È¿Ï·ÛË ÙÔ˘ ËıÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. √ ÔÚÈÛÌfi˜ ÂÚÈ¤¯ÂÈ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÌÈ· ¤ÓÓÔÈ· Á¤ÓÔ˘˜ Î·È ÙËÓ ÂÈ‰ÔÔÈfi ‰È·ÊÔ-
Ú¿, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ÁÓÒÚÈÛÌ· ÌÈ·˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ Ô˘ ÙË ‰È·ÊÔÚÔÔÈÂ› ·fi ÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜. ∂‰Ò Ë ·ÚÂÙ‹ ÔÚ›˙ÂÙ·È ˆ˜ !ξις
προαιρετικ , ¤¯Ô˘ÌÂ ‰ËÏ·‰‹ ÙË ÁÂÓÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ· «¤ÍË» Î·È ÙÔ ÁÓÒÚÈÛÌ¿ ÙË˜ «ÚÔ·ÈÚÂÙÈÎ‹».
3 ∏ ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ·: «Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜, fiÙÈ Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÂÛfiÙË˜ ÚÔÎ¿ÏÂÛÂ ÔÏÏ¿-
ÎÈ˜ Ù· ÂÈÚˆÓÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· ÔÏÏÒÓ ÔÏÂÌ›ˆÓ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ıÂˆÚ›·˜, ÔÈ ÔÔ›ÔÈ ÙÔ˘ ÂÈÚÚ›ÙÔ˘Ó ÙË ÌÔÌÊ‹, fiÙÈ
ÂÈÚ¿Ù·È Ó· Ï‡ÛÂÈ Ù· ËıÈÎ¿ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù·, ‰È· ÙË˜ Â˘ÎfiÏÔ˘ ÌÂıfi‰Ô˘ ÙË˜ Û˘Ì‚È‚·ÛÙÈÎ‹˜ Ï‡ÛÂˆ˜. ∞Ó ˘ÂÚÂ-
ÓÙÂÈÓÔÌ¤ÓË Ë ·Ó‰ÚÂ›· ¿ÁÂÙ·È ÂÈ˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È Î·ı›ÛÙ·Ù·È ıÚ¿ÛÔ˜, ‹ÙÔÈ Î·Î›·, ‰ÂÓ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ÙÔ ·Ú¿ÏÔÁÔ
Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· fiÙÈ Ë ¤ÓÙ·ÛË ÙÔ˘ ‚·ıÌÔ‡ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ Î·ı›ÛÙ·Ù·È ·ÊÔÚÌ‹ Ó· ÂÚÈ¤ÛÂÈ ·‡ÙË ÂÈ˜ Î·Î›·; ∂Ó ÙÔÈ-
·‡ÙË ÂÚÈÙÒÛÂÈ ÊÚÔÓÔ‡Ó ÔÏÏÔ› ÂÎ ÙˆÓ ÂÈÎÚÈÙÒÓ fiÙÈ Î·Ù·Ï‡ÂÙ·È Ô ·ÍÈÔÏÔÁÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜.
∫·Ù¿ ÙˆÓ ÂÓ ÏfiÁˆ ÂÈÎÚ›ÛÂˆÓ ·ÓÙÂÂÍ‹ÏıÂ Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˘˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Ô °ÂÚÌ·Ófi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Nikolai
Hartmann ÂÈ˜ ÙÔ Ì¤Á· Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎfi ÂÚ› ∏ıÈÎ‹˜ Û‡ÁÁÚ·ÌÌ¿ ÙÔ˘. ∞ÓÙÈÎÚÔ‡ˆÓ ÙÈ˜ ÂÈÎÚ›ÛÂÈ˜ ·Ó¤ÊÂÚÂ ¤Ó·
·ÍÈÔÛËÌÂ›ˆÙÔ ¯ˆÚ›ÔÓ ÂÎ ÙÔ˘ µ’ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ, fiÂÚ Ï‡ÂÈ ÙÂÏÂÈˆÙÈÎÒ˜ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ·
(1107a 6) : ∆ι κατ µν τ$ν ο%σαν κα τν λγον τν τ &ν ε'ναι λ(γοντα µεσ)της στ ν + ρετ ,
κατ δ τ ,ριστον κα τ ε κρ)της. ∫·Ù¿ ÙÔ ÔÓÙÔÏÔÁÈÎfi ÙË˜ ÂÚÈÂ¯fiÌÂÓÔ, ‹ÙÔÈ Î·Ù¿ ÙËÓ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ‹
ÙË˜ ‡ÏË, Â›Ó·È Ë ·ÚÂÙ‹ ÌÂÛfiÙË˜, ·ÏÏ¿ Î·È Î·Ù¿ ÙÔÓ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎfi ÙË˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÙÔ ·fiÏ˘ÙÔ, ÙÔ
ÔÔ›Ô ‰ÂÓ ÂÈ‰¤¯ÂÙ·È Ô˘‰ÂÌ›· ÂÈÏ¤ÔÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹. ∫·Ù¿ Û˘Ó¤ÂÈ·, ÙÔ ÓfiËÌ· ÙÔ˘ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÔ‡ ÔÚÈÛÌÔ‡
ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ ˆ˜ ÌÂÛfiÙËÙ·˜ Â›Ó·È, fiÙÈ Ë ·ÚÂÙ‹ ·fi ÔÓÙÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÌÂÓ ·fi„Âˆ˜ Â›Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ· Â˘ÚÈÛÎfiÌÂÓË ÌÂ-
Ù·Í‡ ·ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙ›·˜ ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÂÏÏÂ›„Âˆ˜, ·fi ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ‹˜ fiÌˆ˜ ÏÂ˘Ú¿˜ ıÂˆÚÔ‡ÌÂÓË Â›Ó·È
‡„ÈÛÙË ÙÂÏÂÈfiÙËÙ· ÌË ÂÈ‰Â¯fiÌÂÓË ÂÚ·ÈÙ¤Úˆ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹, ·ÏÏ¿ ÂÓ¤¯Ô˘Û· ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙÔ˘ ·fiÏ˘ÙÔ˘.
£ÂˆÚÔ‡ÌÂÓÂ˜ ÛÙË ‚·ı‡ÙÂÚ‹ ÙÔ˘˜ Ô˘Û›· ÔÈ ˆ˜ ËıÈÎ¤˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈ˙fiÌÂÓÂ˜ ·ÚÂÙ¤˜ Â›Ó·È ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ¤˜ Û˘Óı¤-
ÛÂÈ˜ Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó fi¯È ·fi ÙËÓ Î·Ù¿ ‚·ıÌfi ÂÍ‡„ˆÛË ÂÓfi˜ ÌfiÓÔ˘ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÛÙÔÈ¯Â›Ô˘, ·ÏÏ¿ ·fi ÙËÓ
ÔÚÁ·ÓÈÎ‹ Û‡Ó‰ÂÛË ‰‡Ô Î·ı’ ‡ÏË ·ÓÙÈı¤ÙˆÓ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎÒÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ. ∏ ·Ó‰ÚÂ›· .¯. ‰ÂÓ Â›Ó·È, Ô‡ÙÂ ·ÏfiÁÈÛÙÔ
ıÚ¿ÛÔ˜, Ô‡ÙÂ ˘ÔÏÔÁÈÛÌ¤ÓË ÚÔÊ‡Ï·ÍË, ‰ÈfiÙÈ ÙfiÛÔ Ë ·ÏfiÁÈÛÙË ÙfiÏÌË, fiÛÔ Î·È Ë ‰ÂÈÏ›· Î·ı’ ·˘Ù¤˜ Ï·Ì‚·-
ÓfiÌÂÓÂ˜ ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ·fiÏ˘ÙË˜ ·Í›·˜. ∂›Ó·È Ë Û‡ÓıÂÛË Ë ··ÚÙÈ˙fiÌÂÓË ÂÍ ·ÌÊÔÙ¤ÚˆÓ» (∫. ¢. °ÂˆÚÁÔ‡ÏË,
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, Ô ™Ù·ÁÈÚ›ÙË˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 1962, ÛÂÏ. 345-346). µÏ. Î·È ÙÔ Û¯‹Ì·, µÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹.
4 ∏ ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ·, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÎÚfiÙËÙ·: Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Ë ·ÚÂÙ‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌfiÓÔ ÌÂÛfiÙËÙ·,
·ÏÏ¿ Î·È ·ÎÚfiÙËÙ·: «™ÙË ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË Î·È ÙËÓ ·Ó‰ÚÂ›· ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ¤ÏÏÂÈ„Ë, ÁÈ·Ù› Ë ÌÂÛfiÙËÙ·

74 ∫∂º∞§∞πO 4
Â›Ó·È, Î·Ù¿ Î¿ÔÈÔÓ ÙÚfiÔ, ·ÎÚfiÙËÙ·» (∏ı. ¡ÈÎ., µ’, 1170a 22-23). «¶Ò˜ ÌÔÚÂ› ¿Ú·ÁÂ Ë ·ÚÂÙ‹-ÌÂÛfiÙËÙ· Ó·
Â›Ó·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ· Î·È ·ÎÚfiÙËÙ·; ∏ ÂÚÌËÓÂ›· Â›Ó·È Ë ÂÍ‹˜: ÛÂ fi,ÙÈ ·ÊÔÚ¿ Ù· ¿ıË Î·È ÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ Ë ·ÚÂÙ‹ Â›-
Ó·È ÌÂÛfiÙËÙ· ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÙË˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë˜, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÌÂÛfiÙËÙ· ÛÂ Û¯¤ÛË ÚÔ˜ ÂÌ¿˜. ¢ÂÓ
ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· ÙË Ì·ıËÌ·ÙÈÎ¿ ˘ÔÏÔÁÈÛÌ¤ÓË ›ÛË ·fiÛÙ·ÛË ·fi Ù· ‰‡Ô ¿ÎÚ· ÙÔ˘ ËıÈÎÔ‡ Ê¿ÛÌ·ÙÔ˜, ·ÏÏ¿ ÁÈ·
ÙËÓ ÔÈÔÙÈÎ¿ Ù¤ÏÂÈ· ÂÈÏÔÁ‹ ÛÂ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜, ÌÂ ˘ÔÏÔÁÈÛÌfi ÙË˜ ·ÈÙ›·˜, ÙÔ˘ ÙÚfiÔ˘, ÙÔ˘
¯ÚfiÓÔ˘ ÎÙÏ., Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ËıÈÎfi Î·ÓfiÓ· Ô˘ ÙÔÓ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ Ô ÊÚfiÓÈÌÔ˜, Ô ÛÔ˘‰·›Ô˜. ∂ÓÒ fiÌˆ˜ Ë ·ÚÂÙ‹
·ÔÙÂÏÂ› ÌÂÛfiÙËÙ· ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÙË˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë˜, Ë ›‰È· ˆ˜ ÌÂÛfiÙËÙ· Â›Ó·È ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ‹ ÎÔÚ‡ÊˆÛË. ∂Ô-
Ì¤Óˆ˜, ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· «¯Ú˘Û‹ ÌÂÙÚÈfiÙËÙ·», Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÂÈ ˆ˜ Û˘Ì‚È‚·ÛÌfi˜ ·ÓÙÈÙÈı¤ÌÂÓˆÓ ÚÔÒÓ, Â›Ó·È Ë ‰˘-
Ó·ÌÈÎ‹ Û‡ÓıÂÛË Î·È ˘¤Ú‚·Û‹ ÙÔ˘˜, ‰ËÏ·‰‹ ËıÈÎ‹ ÙÂÏÂÈfiÙËÙ·, Î·È ÁÈ’ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ÂÈ‰¤¯ÂÙ·È Ô‡ÙÂ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Ô‡-
ÙÂ ¤ÏÏÂÈ„Ë. ∞Ó ÂÈ‰Â¯fiÙ·Ó ÙfiÙÂ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÂÓ¿ÚÂÙÂ˜ Ú¿ÍÂÈ˜, ı· ÙÔÔıÂÙÔ‡ÓÙ·Ó ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙË˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜
Î·È ¿ÏÏÂ˜ ÛÙÔ ¯ÒÚÔ ÙË˜ ¤ÏÏÂÈ„Ë˜. ∞˘Ùfi fiÌˆ˜ ı· ·Ó·ÈÚÔ‡ÛÂ ·˘ÙÔÌ¿Ùˆ˜ ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ Ô˘Û›· ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜, ÌÂ
·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÔÈ Ú¿ÍÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ Ó· ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÚÈÙÒÛÂÈ˜ ËıÈÎ‹˜ ·Ú·Í›·˜, ‰ËÏ·‰‹ Ó· Â›Ó·È ÔÙÈ‰‹ÔÙÂ ¿ÏÏÔ
ÂÎÙfi˜ ·fi ÂÓ¿ÚÂÙÂ˜. ªÂ ÙÔ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ ˆ˜ ·ÎÚfiÙËÙ·˜, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· Î·È ÙËÓ
ÙÂÏÂÈfiÙËÙ¿ ÙË˜, Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰ËÏÒÓÂÈ Î·ÙËÁÔÚËÌ·ÙÈÎ¿ fiÙÈ ÙË ıÂˆÚÂ› ÂÓÈ·›· Î·È ·‰È·‚¿ıÌÈÛÙË ËıÈÎ‹ ÔÈfi-
ÙËÙ· ÛÙÔÓ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·ÍÈÔÏÔÁÈÎ¿ ‚·ıÌfi» (∫. ™. ∫·ÙÛÈÌ¿ÓË˜, ¶Ï¿ÙˆÓ Î·È ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜. ºÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÂÚÌËÓÂ›·
ÂÈÏÂÁÌ¤ÓˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ, ÂÎ‰. Gutenberg, ∞ı‹Ó· 2001, ÛÂÏ. 230-231).
5 ÀÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ˘ÂÚÔ¯‹: «Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ fiÚˆÓ ·Ó·‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È, Î·ıÒ˜ ‰È·ÁÚ¿ÊÂÙ·È ÙÔ ÓÔË-
Ì·ÙÈÎfi ÙÔ˘˜ Â‡ÚÔ˜ ÛÙ· ËıÈÎ¿ Û˘ÁÁÚ¿ÌÌ·Ù· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·ıÒ˜ Î·È ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿. √ ÏfiÁÔ˜ Â›Ó·È ‚Â‚·›ˆ˜
ÁÈ· ÙË ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÌÂÛfiÙËÙÔ˜. ∫·Ù’ ·˘Ù‹Ó, ÌÂÙ·Í‡ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹˜ Î·È ÂÏÏÂ›„Âˆ˜, ÓÔÔ˘Ì¤ÓˆÓ Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ˆ˜
·ÓÙÈı¤ÙˆÓ (ναντων) Î·È ¿ÎÚˆÓ (κρν), ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· Ì¤ÛÔÓ. ∏ ¤ÚÂ˘Ó· ¤¯ÂÈ ÂÈÛÙÈÎfiÙ·Ù· ‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ Ë ıÂˆ-
Ú›· ·˘Ù‹, Î˘Ú›·Ú¯Ë ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ› ÂÂÍÂÚÁ·Û›· ÙË˜ Ï·˚Î‹˜ ËıÈÎ‹˜
ÙÔ˘ Ì¤ÛÔ˘ Î·È ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘ Ô‡ÙÂ ÂÊ·ÚÌÔÁ‹ ·Ú¯ÒÓ ÙË˜ È·ÙÚÈÎ‹˜ ÛÙÔÓ ¯ÒÚÔ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜, ·ÏÏ¿ (Î·È ÛÙË ‰ÔÌ‹
ÙË˜ Î·È ÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›· ÙË˜) ¤¯ÂÈ ÙÈ˜ Ú›˙Â˜ ÙË˜ ÛÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ÔÓÙÔÏÔÁ›·, Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ÛÙËÓ ÂÚ› ·Ú¯ÒÓ
ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·» [π.°., ∫·ÏÔÁÂÚ¿ÎÔ˜, «ÀÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ˘ÂÚÔ¯‹ ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË»,
ºÈÏÔÛÔÊ›·, 27-28 (1997-1998), ÛÂÏ. 167].
6 ª¤ÛÔÓ Î·È ËıÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹: «Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ µ(σου Û˘Ó¿ÙÂÙ·È Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ .σου. ™Â
Î¿ıÂ ÙÈ Ô˘ Â›Ó·È Û˘ÓÂ¯¤˜ Î·È (·ÂÚÈfiÚÈÛÙ·) ‰È·ÈÚÂÙfi, ÁÚ¿ÊÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· ıÂˆÚ‹ÛÂÈ fiÙÈ
˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó· Ï¤ÔÓ, ¤Ó· /λαττον Î·È ¤Ó· .σον, Î·È ·˘Ù¿ ‹ ÛÂ Û¯¤ÛË ÚÔ˜ ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ Ú¿ÁÌ· (κατ’ α%τ τ
πρ1γµα), ‰ËÏ·‰‹ ·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ¿ ‹ ÛÂ Û¯¤ÛË ÚÔ˜ ÂÌ¿˜ (πρς +µ1ς), ‰ËÏ·‰‹ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎ¿. Τ .σον ορζεται
ως µ(σον τι 3περ4ολ5ς κα λλεψεως. ¢ÈÂ˘ÎÚÈÓ›˙ÂÈ fiÌˆ˜ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ fiÙÈ (·) Ì¤ÛÔÓ ÂÓfi˜ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜ Â›Ó·È
ÂÎÂ›ÓÔ Ô˘ ·¤¯ÂÈ ÂÍ›ÛÔ˘ ·fi Ù· ‰‡Ô ¿ÎÚ· ÙÔ˘ Ú¿ÁÌ·ÙÔ˜ Î·È Â›Ó·È ¤Ó· Î·È ÙÔ ·˘Ùfi ÁÈ· fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜,
ÂÓÒ (‚) Ì¤ÛÔÓ ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÚÔ˜ ÂÌ¿˜ Â›Ó·È ÂÎÂ›ÓÔ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ô‡ÙÂ ¿Ú· ÔÏ‡ Ô‡ÙÂ ÔÏ‡ Ï›ÁÔ, Î·È ·˘Ùfi ‚¤‚·È·
‰ÂÓ Â›Ó·È ¤Ó· Î·È ÙÔ ·˘Ùfi ÁÈ· fiÏÔ˘˜. °È· ÙË ‰È·Û¿ÊËÛË ÙË˜ (·) ÂÚ›ÙˆÛË˜ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ˆ˜ ·Ú¿-
‰ÂÈÁÌ· ÌÈ· ·ÚÈıÌËÙÈÎ‹ ·Ó·ÏÔÁ›·, ˘Ô‰ËÏÒÓÔÓÙ·˜ ÙÔÓ ·fiÏ˘ÙÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÈÛ¯‡Ô˜ ÙË˜ ÂÚ›ÙˆÛË˜ ·˘Ù‹˜, ÂÓÒ
ÁÈ· ÙË ‰È·Û¿ÊËÛË ÙË˜ (‚) ÂÚ›ÙˆÛË˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔ ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙË˜ ‰È·ÙÚÔÊ‹˜ ÂÓfi˜ ·ÓıÚÒÔ˘, ÂÍ·ÙÔÌÈÎÂ‡Ô-
ÓÙ·˜ ÙÔ Â‰›Ô ÂÊ·ÚÌÔÁ‹˜ ÙË˜ Î·È ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·˜ ÙËÓ Î·Ù¿ ÂÚ›ÙˆÛË ÈÛ¯‡ ÙË˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Û˘ÌÂÚ·›ÓÂÈ fiÙÈ
Î¿ıÂ ÂÈ‰‹ÌˆÓ ·ÔÊÂ‡ÁÂÈ ÙËÓ 3περ4ολ ν Î·È ÙËÓ /λλειψιν Î·È ·Ó·˙ËÙÂ› ÙÔ Ì¤ÛÔÓ Î·È ·˘Ùfi ÂÈÏ¤ÁÂÈ, fi¯È fiÌˆ˜ ÙÔ
Î·ı·Ú¿ ÔÛÔÙÈÎ¿ Ì¤ÛÔÓ (ο% τ το7 πρ8γµατος), ·ÏÏ¿ ÙÔ Ì¤ÛÔÓ ÛÂ Û¯¤ÛË ÚÔ˜ ÂÌ¿˜ (τ πρς +µ1ς). ∏ ÏÂÙ‹
·˘Ù‹ ‰È¿ÎÚÈÛË ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ Ì¤ÛÔ˘ κατ’ α%τ τ πρ8γµα Î·È ÙÔ˘ Ì¤ÛÔ˘ πρς +µ1ς ı· ÂÍ˘ËÚÂÙ‹ÛÂÈ ÛÙËÓ ·ÔÛ·-
Ê‹ÓÈÛË ÙÔ˘ Â‰›Ô˘ ÈÛ¯‡Ô˜ ÙË˜ ρετ5ς ˆ˜ στοχαστικ5ς το7 µ(σου ÛÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ ¯ÒÚÔ» [π.°., ∫·ÏÔÁÂÚ¿ÎÔ˜,
«ÀÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ˘ÂÚÔ¯‹ ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË», ºÈÏÔÛÔÊ›·, 27-28 (1997-1998), ÛÂÏ. 168-169].
7 ∆Ô ‰È¿ÁÚ·ÌÌ· ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ: Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ Î·È ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ÙËÓ ¤Ï-
ÏÂÈ„Ë Ô˘ ·ÓÙÈÛÙÔÈ¯Â› ÛÂ Î¿ıÂ Ì›· ·fi ·˘Ù¤˜ ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, ¯ˆÚ›˜ Ó· Ì·˜ ‰Â›¯ÓÂÈ ‰È¿ÁÚ·ÌÌ·. ¶·-
ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ fiÌˆ˜ ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ∂˘‰‹ÌÈ· (1220b 38-1221a 12) ¤Ó· ‰È¿ÁÚ·ÌÌ· (3πογραφ ) ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ Ô˘ ·ÓÙÈ-
ÛÙÔÈ¯Â› ÂÚ›Ô˘ ÌÂ fiÛ· Ï¤ÂÈ ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·.

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 75
∂¡O∆∏∆∞ 3
∏ ÊÈÏ›· Â›Ó·È ÂÓÙÂÏÒ˜ ··Ú·›ÙËÙË ÁÈ· ÙË ˙ˆ‹
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ Î·È Ó· ÙËÓ ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ˆ˜ ¤Ó‰ÂÈÍË ÌÈ·˜ ·Ï-
ÙÚÔ˘ÈÛÙÈÎ‹˜ ÛÙ¿ÛË˜ ··Ú·›ÙËÙË˜ ÁÈ· ÙÔÓ ËıÈÎfi ‚›Ô.
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙË Û¯¤ÛË ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ ÌÂ ÙËÓ ËıÈÎ‹ Î·È ÙÔÓ ËıÈÎfi ‚›Ô ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹
ÊÈÏÔÛÔÊ›·.
ñ ¡· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ Â›‰Ë ÊÈÏ›·˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜
Î·È Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÙÔ˘˜.
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó ÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙË˜ ÁÈ· ÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË ÔÈÎ›ÏˆÓ Û¯¤ÛÂˆÓ
ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, Î·ıÒ˜ Î·È ÙËÓ ·Ó·ÁÎ·ÈfiÙËÙ¿ ÙË˜ ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹ Î·È ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈ-
Î¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜.
Τνας δ φιλοσι κα µισοσι, κα δι- τ, τ8ν φιλαν κα τ φιλε"ν ρισ)µενοι λγωµεν. Iστω δ8 τ φιλε"ν τ
βο;λεσθα τινι X οEεται γαθ), κενου 9νεκα λλ- µ8 α2το, κα τ κατ- δ;ναµιν πρακτικν ε@ναι το;-
των. φλος δ στιν φιλ%ν κα ντιφιλο;µενος# οEονται δ φλοι ε@ναι ο: ο=τως Iχειν ο0'µενοι πρς λλ&-
λους. το;των δ 2ποκειµνων ν)γκη φλον ε@ναι τν συνηδ'µενον το"ς γαθο"ς κα συναλγοντα το"ς λυ-
πηρο"ς µ8 δι) τι 9τερον λλ- δι’ κε"νον# γιγνοµνων γ-ρ Uν βο;λονται χαρουσιν π)ντες, τ%ν ναντων
δ λυπονται, ?στε τ1ς βουλ&σεως σηµε"ον α: λπαι κα α: Hδονα. κα οYς δ8 τα/τ- γαθ- κα κακ-, κα
ο: το"ς α/το"ς χθρο# τα/τ- γ-ρ το;τοις βο;λεσθαι ν)γκη, ?στε >περ α2τQ% κα FλλQω βουλ'µενος το;τQω
φανεται φλος ε@ναι. (Αριστοτ
λης, Ρητορικ&, Β, 3, 1380e35-1381a10)

∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ƒËÙÔÚÈÎ‹, µÈ‚Ï›· µ’- °’, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fi-
ÏÈ· ·fi ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2004. ŸÏÂ˜ ÔÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ
Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, µÈ‚Ï›· ∂’ - ∫’, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ·fi ¢. §˘Ô˘Ú-
Ï‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2006. ∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÙË ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤-
ÓÔ˘ ÙË˜ ƒËÙÔÚÈÎ‹˜ ÙË˜ √ÍÊfiÚ‰Ë˜ ·fi ÙÔÓ W.D. Ross [Ars Rhetorica, W.D. Ross (ed.), Oxford, Oxford
University Press, 1959].
∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Ë ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜
ÊÈÏ›·˜ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· Â˘ÚÂ›·. ¢ËÏÒÓÂÈ Î¿ıÂ ·ÌÔÈ‚·›· ¤ÏÍË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÂ ‰‡Ô ¿ÙÔÌ·. ¶ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ fi¯È ÌfiÓÔ
fiÏÂ˜ Û¯Â‰fiÓ ÙÈ˜ ÛÙÂÓ¤˜ ÚÔÛˆÈÎ¤˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Ô˘ ‰Â Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·-
ÎÔ‡˜ ‰ÂÛÌÔ‡˜ (fiˆ˜ Â›Ó·È Ë ÛËÌ·Û›· ÙË˜ Ï¤ÍË˜ Û‹ÌÂÚ·), ·ÏÏ¿ Î·È fiÏ· Ù· Â›‰Ë ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈ·ÎÒÓ Û¯¤ÛÂˆÓ,
fiˆ˜ ÙˆÓ ÁÔÓÈÒÓ ÚÔ˜ Ù· ·È‰È¿ ÙÔ˘˜, ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÁÔÓÂ›˜, ÙˆÓ Û˘ÁÁÂÓÒÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜, ·ÎfiÌË
Î·È ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ˙Â˘Á·ÚÈÒÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ÙÔ Ú‹Ì· φιλ Î·È Ù· Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ φιλα, φλος, φ-
λιος, φιλητ'ν (ÙÔ ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓÔ ÙË˜ ·Á¿Ë˜) Î·Ù¿ ÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· Â›¯·Ó Â˘ÚÂ›· ¤ÓÓÔÈ· Î·È ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·Ó
ÌfiÓÔ ÛÂ ·˘Ùfi Ô˘ ÂÌÂ›˜ Û‹ÌÂÚ· ÂÓÓÔÔ‡ÌÂ ÌÂ ÙË Ï¤ÍË «ÊÈÏ›·».

76 ∫∂º∞§∞πO 4

∂ÚÒÙËÛË 2Ë Î·È 3Ë: Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 1 Î·È 2, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 76-77).
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 3 Î·È 4, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 77-78).

£¤Ì· 2Ô: √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ·ÚÔÈÌ›Â˜ ÁÈ· ÙË ÊÈÏ›· ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ· Î·È Ù· ∏ıÈÎ¿ ∂˘‰‹-
ÌÈ·, ‚Ï. ÂÓ‰ÂÈÎÙ.: Κα α< παροιµαι δ π1σαι =µογνωµο7σιν, ο>ον τ «µα ψυχ » κα «κοιν τ φλων»
κα «Aσ)της φιλ)της» κα «γ)νυ κν µης Bγγιον» (∏ı. ¡ÈÎ., 1168b7-8), σ ν τε δ ’ ρχοµνω, τν µοιν ς
τν µοιον, κολοιν ποτ κολοιν (∏ıÈÎ. NÈÎ., 1155a15).
µÏ. ÙÔ ÚËÙfi ÙÔ˘ ™ÈÌˆÓ›‰Ë Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ÔÔ›Ô, ΤοCς µν φλους DφελεEν, τοFς δ’ χθροCς 4λ8πτειν
(™ÈÌˆÓ›‰Ë˜, ÛÙÔ ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙÂ›·, ∞, 336a 2-3 Î·È 334b 3-9). √ ™ÈÌˆÓ›‰Ë˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÌÈ· Î˘Ú›·Ú¯Ë ·ÓÙ›ÏË-
„Ë ÙË˜ ËıÈÎfiÙËÙ·˜ (ÙË˜ Ï·˚Î‹˜ ËıÈÎ‹˜) ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ fiÙÈ Ë ·Á¿Ë Î·È Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Ú¤ÂÈ Ó· ÂÊ·ÚÌfi-
˙ÔÓÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ÛÙÔÓ Î‡ÎÏÔ ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ Î·È ÁÓˆÛÙÒÓ. ∂ÔÌ¤Óˆ˜, Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË Î·È Ë ÊÈÏ›· Ú¤ÂÈ Ó·
ÊÙ¿ÓÔ˘Ó Ì¤¯ÚÈ ÂÓfi˜ ÛËÌÂ›Ô˘. ∏ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ Â›Ó·È ‰È·ÌÂÙÚÈÎ¿ ·ÓÙ›ıÂÙË ÌÂ ·˘Ù‹ ÙË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ‰È‰·ÛÎ·-
Ï›·˜ Ô˘ Ì·˜ ÚÔÙÚ¤ÂÈ Ó· ·Á·Ô‡ÌÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ Î·È ·ÓÙÈÎ·ıÈÛÙ¿ ÙÔ ÚËÙfi ÙË˜ Â‚Ú·˚Î‹˜ ıÚË-
ÛÎÂ›·˜ «ÔÊı·ÏÌfiÓ ·ÓÙ› ÔÊı·ÏÌÔ‡ Î·È Ô‰fiÓÙ· ·ÓÙ› Ô‰fiÓÙÔ˜» ÌÂ ÙÔ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi «·Á·¿ÙÂ ·ÏÏ‹ÏÔ˘˜». ∫·-
Ù¿ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÁÈ· ÙË ÊÈÏ›· ÛÙ· ¿ÏÏ· Ì·ı‹Ì·-
Ù· ÙÔ˘ Û¯ÔÏÈÎÔ‡ ÚÔÁÚ¿ÌÌ·ÙÔ˜. ™˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·, Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÁÏˆÛÛÈÎ¿ ÔÈ ·ÚÔÈÌ›Â˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÁÈ· ÙË ÊÈÏ›·. ¡· Á›ÓÂÈ Û‡ÁÎÚÈÛË ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ ÛÙËÓ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ· ÌÂ ·˘Ù‹Ó ÙË˜ ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ·Á¿Ë˜ Î·È Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÎÂ›ÌÂÓ· ·fi Ù· £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿. ∂›ÛË˜, ı· ÌÔÚÔ‡Û·Ó Ó· ·Ó·˙ËÙË-
ıÔ‡Ó ÎÂ›ÌÂÓ· ·fi Ù· ∫Â›ÌÂÓ· ÙË˜ ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹˜ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·˜ Ô˘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙË ÊÈÏ›·, Î·ıÒ˜ Î·È
·Ú·‰Â›ÁÌ·Ù· ·fi ÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Ô˘ Ó· ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÂ ÊÈÏ›Â˜ ‹ Î·È ¤¯ıÚÂ˜ Ï·ÒÓ ‹ ÚÔÛÒˆÓ (ÛÂ Û˘Ó-
‰˘·ÛÌfi ÌÂ ÙÔ 1Ô ı¤Ì· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË).

1 ∏ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ÊÈÏ›·˜: Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ ÂÎÙÂÓÒ˜ ÛÙ· ∏ıÈÎ¿
¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, Ù· ∏ıÈÎ¿ ∂˘‰‹ÌÈ· Î·È ·ÎÚÔıÈÁÒ˜ ÛÙË ƒËÙÔÚÈÎ‹ Î·È ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿. ∞ÊÈÂÚÒÓÂÈ ‰‡Ô ÔÏfiÎÏËÚ· ‚È‚Ï›·
ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ (µÈ‚Ï›· £’ Î·È π’) ÛÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ Î·È ¤Ó· ÔÏfiÎÏËÚÔ ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ∂˘‰ËÌ›ˆÓ
(µÈ‚Ï›Ô ∏’). ™ÙË ƒËÙÔÚÈÎ‹ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â›ÛË˜ ÛÙË ÊÈÏ›· ‰›ÓÔÓÙ·˜ ¤Ó·Ó ÂÈÏ¤ÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ (1380b36-
1381a5), Ô ÔÔ›Ô˜ ıÂˆÚÂ›Ù·È ÎÂÓÙÚÈÎfi˜ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙË˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ Ú·ÁÌ¿ÙÂ˘ÛË˜ ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜.
√ÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ÌÂÏÂÙËÙ¤˜ ıÂÒÚËÛ·Ó fiÙÈ Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ· Ô˘ ÂÎÙÂ›ÓÂÙ·È ÛÂ ‰‡Ô ÔÏfi-
ÎÏËÚ· ‚È‚Ï›· Î·È fiÙÈ Ì·˙› ÌÂ ÙÔ ∏’ µÈ‚Ï›Ô ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ∂˘‰ËÌ›ˆÓ, Ô˘ Â›ÛË˜ ·ÊÈÂÚÒÓÂÙ·È ÔÏfiÎÏËÚÔ ÛÙË ÊÈÏ›·,
·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÓ‰Â¯ÔÌ¤Óˆ˜ ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ Ú·ÁÌ·ÙÂ›· Ô˘, Î·Ù¿ Ï¿ıÔ˜, ÚÔÛÙ¤ıËÎÂ ·fi Î¿ÔÈÔÓ ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ
ÂÎ‰fiÙË ÛÙ· ËıÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË. ¢ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ, fiÌˆ˜, Î¿ÔÈÔ˜ Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· Ó· ıÂˆÚ‹ÛÔ˘ÌÂ
fiÙÈ Ú¿ÁÌ·ÙÈ ÂÚfiÎÂÈÙÔ ÁÈ· ÍÂ¯ˆÚÈÛÙ‹ Ú·ÁÌ·ÙÂ›·, ·ÊÔ‡ Ë Û˘˙‹ÙËÛË ÁÈ· ÙË ÊÈÏ›· Ù·ÈÚÈ¿˙ÂÈ ÌÂ ÙÔ Û˘ÓÔÏÈÎfi ÂÁ-
¯Â›ÚËÌ· ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ. ∏ ÊÈÏ›·, Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Â›Ó·È ·ÚÂÙ‹ ‹ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹. ¶·Úfi-
ÏÔ Ô˘ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰ÈÛÙ¿˙ÂÈ ·Ú¯ÈÎ¿ Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚ›ÛÂÈ ÙË ÊÈÏ›· ˆ˜ ·ÚÂÙ‹ Î·È ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÂ
·˘Ù‹Ó ˆ˜ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ·ÔÙÂÏÂ› ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹, ÁÈ·Ù› ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÚÔ˜ ÙÔÓ ¤ÙÂÚÔÓ, ÙÔÓ ¿ÏÏÔ. Ÿˆ˜ ÂÈÛË-
Ì·›ÓÂÈ Ô W. D. Ross, «ÙÔ ËıÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Î·Ù¿ ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘, Â›Ó·È Û·ÊÒ˜ ÂÁˆÎÂ-
ÓÙÚÈÎfi», ·ÊÔ‡ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÔÛÎÔÂ› ÛÙËÓ ÚÔÛˆÈÎ‹ ÙÔ˘ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·: «™ÙËÓ ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜
˘¿Ú¯ÂÈ ‚¤‚·È· ÌÈ· ÂÓ‰È¿ıÂÙË ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ ‰ÈÎ·ÈˆÌ¿ÙˆÓ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ. ∞ÏÏ¿ ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ¤ÚÁÔ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ,
·Ó ÂÍ·ÈÚÂıÔ‡Ó Ù· ‚È‚Ï›· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÔÓÙ·È ÙË ÊÈÏ›·, Ù›ÔÙÂ Û¯Â‰fiÓ ‰ÂÓ ˘Ô‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÌÔ-
ÚÔ‡Ó Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ÂÂÓ‰‡Ô˘Ó ¤ÓÙÔÓÔ ÚÔÛˆÈÎfi ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜Ø ÌÂ ‰‡Ô ÏfiÁÈ· Ô ·Ï-

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 77
ÙÚÔ˘ÈÛÌfi˜ ·Ô˘ÛÈ¿˙ÂÈ Û¯Â‰fiÓ ÔÏÔÎÏËÚˆÙÈÎ¿. ™ÙÔÈ¯Â›· ÌÈ·˜ ÂÁˆÈÛÙÈÎ‹˜ ¿Ô„Ë˜ ‰È·ÎÚ›ÓÔÓÙ·È ·ÎfiÌË Î·È ÛÙËÓ
ÂÚÈÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ÊÈÏ›·˜, ·ÊÔ‡ Ë ÊÈÏ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ï‹ Â˘ÂÚÁÂÛ›· ·ÏÏ¿ ··ÈÙÂ› ·ÓÙ·fi‰ÔÛË. øÛÙfiÛÔ, ÙÔ ·ÏÙÚÔ˘-
ÈÛÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ‰ÂÓ ·Ú·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·ÈØ ÙÔ φιλε"ν ıÂˆÚÂ›Ù·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎfiÙÂÚÔ ÁÈ· ÙË ÊÈÏ›· ·’ fiÙÈ ÙÔ φιλε"σθαι»,
¤Ó· ¿ÙÔÌÔ ÂÈı˘ÌÂ› ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ ÙÔ˘ ÁÈ· ¯¿ÚË ÙÔ˘ ›‰ÈÔ˘ ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ Î·È fi¯È ˆ˜ Ì¤ÛÔ ÁÈ· ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘ Â˘Ù˘-
¯›· (τG δ φλGω φασ δεEν 4οFλεσθαι τ’ γαθ κενου Hνεκα, ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, ¡, 1155b31). √È ‰È¿ÊÔ-
ÚÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÊÈÏ›·˜, Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÂÈ‚Â‚·ÈÒÓÔ˘Ó fiÏÂ˜ ÙÔÓ ‚·ÛÈÎ¿ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘
·ÓıÚÒÔ˘. ™ÙÔ Î·ÙÒÙÂÚÔ Â›Â‰Ô Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤¯ÂÈ ·Ó¿ÁÎË ·fi «ÊÈÏ›Â˜ ÙÔ˘ ¯Ú‹ÛÈÌÔ˘» (δι τ χρ σιµον),
ÂÂÈ‰‹ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¿ ·˘Ù¿ÚÎË˜. ™’ ¤Ó· ˘„ËÏfiÙÂÚÔ Â›Â‰Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› «ÊÈÏ›Â˜ ÙË˜ Ë‰ÔÓ‹˜» (δι’ +δο-
ν ν), ‰ËÏ·‰‹ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÂÈ Ê˘ÛÈÎ¿ ÙË Û˘ÓÙÚÔÊÈ¿ ÙˆÓ Ê›ÏˆÓ ÙÔ˘. ™’ ¤Ó· ·ÎfiÌË ˘„ËÏfiÙÂÚÔ Â›Â‰Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›
«ÊÈÏ›Â˜ ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ (δι’ γαθ)ν), ÛÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ Ô Ê›ÏÔ˜ ‚ÔËı¿ ÙÔÓ Ê›ÏÔ Ó· ˙‹ÛÂÈ ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ˙ˆ‹» (W.
D. Ross, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÌÙÊÚ. ª. ª‹ÙÛÔ˘, ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1991, ÛÂÏ. 326-327).
2 ∆· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙË˜ ÊÈÏ›·˜: «Î‡ÚÈÔ ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙË˜ ÊÈÏ›·˜, Î·Ù¿ ÙÔÓ ÊÈÏfiÛÔÊÔ, Â›Ó·È Ë
·ÌÔÈ‚·ÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ, Ë ·ÓÙ·fiÎÚÈÛË («ντιφλησις») ÛÙ· ÊÈÏÈÎ¿ ·ÈÛı‹Ì·Ù· Î·È Ë ÂÈı˘Ì›· ÂÎ Ì¤-
ÚÔ˘˜ ÙÔ˘ Ê›ÏÔ˘ Ó· Ú¿ÙÙÂÈ ÙÔ Î·Ïfi ÛÙÔÓ Ê›ÏÔ. µÂ‚·›ˆ˜ Ë ÊÈÏ›· ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÚÔ¸fiıÂÛË Ù· ¤Ì„˘¯· fiÓÙ· Î·È Ì¿ÏÈ-
ÛÙ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ˆ˜ ÚfiÛˆÔ. ¶ÚÔ˜ Ù· ¿„˘¯· fiÓÙ· Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙËÓ ·Ú¤ÛÎÂÈ¿ ÙÔ˘,
ÙË Ê›ÏËÛÈÓØ ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÙÔ˘ ÚÔ˜ ¤Ó· Â›‰Ô˜ .¯. ÂÎÏÂÎÙÔ‡ Ô›ÓÔ˘, ¯ˆÚ›˜ ‚¤-
‚·È· Ó· ÛÎ¤ÊÙÂÙ·È ÙÔ Î·Ïfi ÙÔ˘ ‹ Ó· ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÂÎÂ›ÓÔ˘ Î¿ÔÈ· Û˘Ì¿ıÂÈ·. √ ıÂfi˜ Â›ÛË˜ ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ
·Ó¿ÁÎË Ê›ÏˆÓ, ÁÈ·Ù› ˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ·fiÛÙ·ÛË ÌÂÙ·Í‡ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘. ∞·Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË
ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Â›Ó·È Ë ‡·ÚÍË ‰‡Ô ÚÔÛÒˆÓ, Î·ı¤Ó· ·fi Ù· ÔÔ›· ·ÓÙ·ÔÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÙ· ·ÈÛı‹-
Ì·Ù· Î·È ÙÈ˜ ÊÈÏÈÎ¤˜ ¯ÂÈÚÔÓÔÌ›Â˜ ÙÔ˘ ¿ÏÏÔ˘. √ ·ÏËıÈÓfi˜ Ê›ÏÔ˜ ÂÎ‰ËÏÒÓÂÈ ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ¿ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ Ê›ÏÔ ÙÔ˘
ÂÓÂÚÁÒ˜ Î·È ÂÌÚ¿ÎÙˆ˜, ¯ˆÚ›˜ Ó· ·ÚÎÂ›Ù·È ÛÙËÓ ·Á·ı‹ ÚfiıÂÛË. ∏ ·Á·ı‹ ÚfiıÂÛË, fiÙ·Ó ‰ÂÓ ÂÎ‰ËÏÒÓÂÙ·È
ÂÓÂÚÁÒ˜ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Â‡ÓÔÈ·. ∏ Â‡ÓÔÈ· Â›Ó·È, Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ, ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÊÈÏ›·Ø Â›Ó·È ·ÚÁ‹ Î·È Ï·Ó-
ı¿ÓÔ˘Û· ÊÈÏ›· Ô˘ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È Î˘Ú›ˆ˜ ÛÂ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÚÔ¯ˆÚËÌ¤ÓË˜ ËÏÈÎ›·˜ ‹ ‰‡ÛÎÔÏÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È
ÚÔ¤Ú¯ÂÙ·È ÌfiÓÔ ·fi ÙÔÓ ı·˘Ì·ÛÌfi ÁÈ· ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÌÂ ¯ÚËÛÙfi ‹ıÔ˜. ∞ÓÙÈı¤Ùˆ˜, Ë ÊÈÏ›· Â›Ó·È ÂÓÂÚÁfi˜ «·ÓÙÈ-
ÚÔ·›ÚÂÛÈ˜» Î·È Â‡ÓÔÈ· Ô˘ ÂÎ‰ËÏÒÓÂÙ·È ·fi ÙËÓ ÂÏÂ‡ıÂÚË ‚Ô‡ÏËÛË Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô Ê›ÏˆÓ ÂÍ ›ÛÔ˘» (¢. ¡. ∫Ô‡-
ÙÚ·˜, ∏ Ú·ÎÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜, ÙfiÌÔ˜ ∞’, ∏ıÈÎ‹, 2Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2004, ÛÂÏ. 84-85).
3 ∆Ú›· Â›‰Ë ÊÈÏ›·˜: «Î·È Ù· ÙÚ›· Â›‰Ë ÊÈÏ›·˜ ¤¯Ô˘Ó ÎÔÈÓfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙË ÌË Ï·Óı¿ÓÔ˘Û· ντιφλησιν,
Ë ÔÔ›· ÔÏÏ¤˜ ÊÔÚ¤˜ fiÌˆ˜ Â›Ó·È Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎ‹ Î·È ˘ÔÎÚÈÙÈÎ‹. √È ÊÈÏ›Â˜ Ô˘ Û˘Ó¿ÙÔÓÙ·È ÁÈ· ÙÔ ¯Ú‹ÛÈÌÔ
Î·È ÙÔ Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ ‰ÂÓ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÂÈÏÈÎÚÈÓ‹ ·ÈÛı‹Ì·Ù·, ÁÈ’ ·˘Ùfi ÔÈ Ê›ÏÔÈ ÛÙËÓ Ô˘Û›· ÌÂÙ·¯ÂÈÚ›˙ÔÓÙ·È ÙÔ
·Á·ËÌ¤ÓÔ ÚfiÛˆÔ ˆ˜ Ì¤ÛÔ Î·È ÛÎÂ‡Ô˜ ÁÈ· Ù· ÚÔÛˆÈÎ¿ ÙÔ˘˜ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙ· ‹ ÙËÓ Â˘¯·Ú›ÛÙËÛ‹ ÙÔ˘˜Ø ο<
µν ον δι τ χρ σιµον φιλο7ντες λλ λους ο% καθ’ α3τοCς φιλο7σιν, λλ’ I G γνετα τι α%τοEς
παρ’ λλ λων γαθ)ν. Kµοως δ κα ο< δι’ +δον ν (¢. ¡. ∫Ô‡ÙÚ·˜, ∏ Ú·ÎÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔ-
Ù¤ÏÔ˘˜, ÙfiÌÔ˜ ∞’, ÂÎ‰. ∏ıÈÎ‹, 2Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2004, ÛÂÏ. 85).
4 ∏ Ù¤ÏÂÈ· ÊÈÏ›·: «Ë ÊÈÏ›· ·˘Ù‹ Â›Ó·È, Î·Ù¿ ÙÔÓ ÊÈÏfiÛÔÊÔ, Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ‹ Î·È fi¯È Î·Ù¿ Û˘Ì‚Â‚ËÎfi˜Ø Â›Ó·È
«ÌfiÓÈÌÔ˜» Î·È ‰È·ÚÎ‹˜, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ‹ıÔ˜ ÙÔ˘ ÂÓ¿ÚÂÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘Ø Â›Ó·È ·ÎfiÌË Ù¤ÏÂÈ· ÊÈÏ›·, ÁÈ·Ù› Û˘Ó-
‰˘¿˙ÂÈ ÙÔ ¯Ú‹ÛÈÌÔ Î·È ÙÔ Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ, Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ˆ˜ Û˘Ó¤ÂÈ· ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ Ô˘ ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ·ÚÂÙ‹.
™ÙËÓ Î·Ù’ ·ÚÂÙ‹Ó ÊÈÏ›· ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÙÔ ˆÊ¤ÏÈÌÔ Î·È ÙÔ Ë‰‡ ÛÙËÓ ÈÔ Î·ı·Ú‹ ÙÔ˘˜ ÌÔÚÊ‹. √È ÂÓ¿ÚÂÙÔÈ ¿ÓıÚˆ-
ÔÈ Â›Ó·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ Î·ı’ Â·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÛÙÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ Â˘¯¿ÚÈÛÙÔÈ, ÁÈ·Ù› ÔÈ Ú¿ÍÂÈ˜ ÙÔ˘˜, ÂÊfiÛÔÓ
Â›Ó·È ·Á·ı¤˜, Â›Ó·È Î·È ÛÙÔ˘˜ ›‰ÈÔ˘˜ ÚÔÛˆÈÎ¿ Â˘¯¿ÚÈÛÙÂ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ·ÚÂÛÙ¤˜. ŒÙÛÈ Ô ‰ÂÛÌfi˜ ÙˆÓ
ÂÓ¿ÚÂÙˆÓ ‰È·ÙËÚÂ›Ù·È ÌfiÓÈÌÔ˜ Î·È ÛÙ·ıÂÚfi˜, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÙÔ ÂÍ·›ÚÂÙÔ ‹ıÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ºÈÏÈÎÔ› ‰Â-
ÛÌÔ› ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÂÓ¿ÚÂÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Û·Ó›˙Ô˘Ó ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙÔ˘ ÌÈÎÚÔ‡ ·ÚÈıÌÔ‡ ÙˆÓ ·Ú›ÛÙˆÓ
Î·Ù¿ ÙÔ ‹ıÔ˜ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È ÙË˜ ··ÈÙ‹ÛÂˆ˜ ·ÚÎÂÙÔ‡ ¯ÚfiÓÔ˘ Ô˘ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ÙË ÁÓˆÚÈÌ›· Î·È ÙË ‰ÔÎÈÌ·-
Û›· ÙÔ˘ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙÔ˘ ÌÂÏÏÔÓÙÈÎÔ‡ Ê›ÏÔ˘. ∏ Ù¤ÏÂÈ· ÊÈÏ›· ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ÌÂÁ¿ÏË ›ÛÙˆÛË ¯ÚfiÓÔ˘ ÁÈ· „˘¯ÈÎ‹

78 ∫∂º∞§∞πO 4
ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· Î·È ·fiÎÙËÛË ·ÌÔÈ‚·›·˜ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË˜. ∏ Ù¤ÏÂÈ· ÊÈÏ›·, Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Û˘ÁÎÂÓÙÚÒÓÂÈ
fiÏ· Ù· È‰ÈÒÌ·Ù· ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜. √È ·ÚÂÙ¤˜ ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ¤¯Ô˘Ó ¤Ó·Ó ‰˘Ó·ÌÈÎfi Î·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÂÓÂÚÁËÙÈÎfi
¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. Ÿˆ˜ Ë ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È ¤ÍÈ˜ Ô˘ ÙÂÏÂÈÔ‡Ù·È νεργεGα, ¤ÙÛÈ Î·È Ë ÊÈÏ›· ¤¯ÂÈ ‰˘Ó·ÌÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·,
ÁÈ·Ù› ÂÍÂÏ›ÛÛÂÙ·È Î·È ·˘Í¿ÓÂÙ·È ÛÙËÓ Ú¿ÍË. ∞·Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÂÎ‰ËÏÒÛÂˆ˜ ÙÔ˘ ÂÓÂÚÁËÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·-
ÎÙ‹Ú· ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ Â›Ó·È Ë Û˘ÓÂ¯‹˜ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ‹. ∆Ô συζ5ν Î·È Û˘ÓËÌÂÚÂ‡ÂÈÓ ÌÂ ÙÔ˘˜ Ê›ÏÔ˘˜ ‰›ÓÂÈ ÙËÓ Â˘-
Î·ÈÚ›· Ó· ÂÎ‰ËÏÒÛÔ˘Ó ÂÌÚ¿ÎÙˆ˜ ÙËÓ ·Á¿Ë ÙÔ˘˜ Î·È Ó· ¯·›ÚÔÓÙ·È ·fi ÎÔÈÓÔ‡ ÙË ˙ˆ‹. √ ·Ô¯ˆÚÈÛÌfi˜ ÙˆÓ
Ê›ÏˆÓ ‰Â ‰È·Ï‡ÂÈ ÙÔ ‰ÂÛÌfi, ·ÏÏ¿ ÙÔÓ Î·ıÈÛÙ¿ ·‰Ú·Ó‹. ∏ Ì·ÎÚÔ¯ÚfiÓÈ· fiÌˆ˜ ·Ô˘Û›· ÚÔÎ·ÏÂ› ÙË Ï‹ıË» (¢.
¡. ∫Ô‡ÙÚ·˜, ∏ Ú·ÎÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜, ÙfiÌÔ˜ ∞’, ÂÎ‰. ∏ıÈÎ‹, 2Ë ¤Î‰., ∞ı‹Ó· 2004, ÛÂÏ. 86).
∂¡O∆∏∆∞ 4
∏ fiÏË Â›Ó·È Ë ˘„ËÏfiÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·˜
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙËÓ fiÏË Î·È ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ Ë
ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙË˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜ ˘¿Ú¯ÂÈ Î·È ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘. °È· ÙÔÓ
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ ˘„ËÏfiÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ ÛÙÔ ·Á·ıfi, ÙÔ ÔÔ›Ô
Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÙÔ˘ Û˘ÓfiÏÔ˘ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ.
ñ ¡· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ó Ù· ‰‡Ô ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ fiÏÂˆ˜
(·Ó·Ï˘ÙÈÎfi Î·È ÈÛÙÔÚÈÎÔÁÂÓÂÙÈÎfi) Î·È Ó· Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ ·˘Ù¿ ‰ÂÓ ·ÓÙÈÎÚÔ‡Ô˘Ó ·Ó·ÁÎ·›·
ÙÔ ¤Ó· ÙÔ ¿ÏÏÔ.
ñ ¡· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÈÎ·ÈÚfiÙËÙ· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ıÂˆÚ›·˜ Î·È Ó· ÛÎÂ-
ÊÙÔ‡Ó ı¤Ì·Ù· Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÔÓÙ·È ÌÂ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·.
1 \Επειδ8 πσαν π'λιν ρ%µεν κοινωναν τιν- οGσαν κα πσαν κοινωναν γαθο τινος 9νεκεν συ-
νεστηκυ"αν (το γ-ρ ε@ναι δοκοντος γαθο χ)ριν π)ντα πρ)ττουσι π)ντες), δ1λον Cς πσαι µν
γαθο τινος στοχ)ζονται, µ)λιστα δ κα το κυριωτ)του π)ντων H πασ%ν κυριωτ)τη κα π)σας πε-
ριχουσα τ-ς Fλλας. α=τη δ’ στν H καλουµνη π'λις κα H κοινωνα H πολιτικ&.
(Αριστοτ
λης, Πολιτικ), Α, 1, 1252a 1-7)
2 ]Η δ’ κ πλει'νων κωµ%ν κοινωνα τλειος π'λις, ^δη π)σης _χουσα πρας τ1ς α/ταρκεας Cς Iπος
ε0πε"ν, γινοµνη µν το ζ1ν Tνεκεν, οGσα δ το εG ζ1ν. δι πσα π'λις φ;σει _στιν, εEπερ κα α: πρ%ται
κοινωναι. τλος γ-ρ α=τη κενων, H δ φ;σις τλος στν# οYον γ-ρ 9καστ'ν στι τ1ς γενσεως τελεσθε-
σης, τα;την φαµν τ8ν φ;σιν ε@ναι `κ)στου, ?σπερ νθρaπου bππου κα ο0κας. Iτι τ ο( 9νεκα κα τ
τλος βλτιστον# H δ’ α/τ)ρκεια κα τλος κα βλτιστον. (Αριστοτ
λης, Πολιτικ), A, 2, 1252b 27-1253a 1)

ŸÏÂ˜ ÔÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· ∞’ Î·È µ’, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿-
ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ·fi ¢. ¶··‰‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006 Î·È ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· °’ Î·È ¢’, ÂÈ-
Û·Á.-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ¶. ∆˙ÈÒÎ·-∂˘·ÁÁ¤ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜ £ÂÛ/Ó›ÎË 2007. ∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ ·ÎÔÏÔ˘-
ıÂ› ÙË ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙË˜ √ÍÊfiÚ‰Ë˜ ·fi ÙÔÓ W. D. Ross [Politica, I.
Bywater (ed.), Oxford, Oxford University Press, 1957].

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 79
1. ¡· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÚÔÛ·ıÂ› ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ Ó· ÚÔÛÂÁÁ›ÛÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ¿ ÔÚÁ·-
ÓˆÌ¤ÓË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜, ·Ó·ÊÂÚfiÌÂÓÔ˜ ÛÂ ·ÙÂÏ¤ÛÙÂÚÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Û˘Ì‚›ˆÛË˜, Î·È Ó· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÂÈ
ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ ÙË˜. ÀÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ Ë ÔÏÈÙÈÎ¿ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÎÔÈÓˆÓ›·, Ë fiÏË, Â›Ó·È Î¿ÙÈ Ê˘ÛÈÎfi, ¤¯ÂÈ ÙÈ˜ Ú›-
˙Â˜ ÙË˜ ÛÙË Ê‡ÛË Î·È fi¯È ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË È‰ÈÔÙÚÔ›· Î·È ÂÈ‰ÈÒÎÂÈ ÙÔ ‡„ÈÛÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ·Á·ıfi, ÙËÓ Â˘‰·È-
ÌÔÓ›·. ™ÙÔ ∞’ ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡
‚›Ô˘ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÛÙÔÓ Ô›ÎÔ, ‰ËÏ. ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·, Î·È ÛÙËÓ fiÏË, ‰ËÏ. ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜-fiÏË, ÙËÓ ÔÏÈÙÂ›·.
∞Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â›ÛË˜ ÛÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÈÂÚ·Ú¯›·˜ Î·È ÂÍÔ˘Û›·˜ ÂÓÙfi˜ ÙÔ˘ Ô›ÎÔ˘ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ‰ÂÛfiÙË Î·È
‰Ô‡ÏÔ˘, Î˘Ú›ˆ˜ fiÌˆ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Ê‡ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÛÙËÓ fiÏË ˆ˜ ÙËÓ ÙÂÏÂÈfiÙÂÚË ÌÔÚ-
Ê‹ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Û˘Ì‚›ˆÛË˜. ª¤Û· Û’ ·˘Ù‹ ‰›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙÂ˜ Ó· ÂÍ·ÛÊ·ÏÈÛıÂ› ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi Ô˘
Â›Ó·È Î·È Ô ÙÂÏÈÎfi˜ ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙË˜ fiÏË˜, ‰ËÏ. Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›·.
2. ™ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÙ·È Ë ÂÓ·ÚÎÙ‹ÚÈ· ÚfiÙ·ÛË ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ, fiÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÎÂÓÙÚÈÎ‹
È‰¤· fiÏË˜ ÙË˜ Ú·ÁÌ·ÙÂ›·˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ ˘¤ÚÙ·ÙË ÌÔÚÊ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Ë ÔÔ›·
ÂÌÂÚÈ¤¯ÂÈ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜ Î·È Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó ÂÈ‰ÈÒÎÂÈ ÙÔ ·Á·ıfi, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi,
ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·. ∆Ô ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·, fiˆ˜ ÛÙËÓ ∂ÓfiÙËÙ· 1Ë ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘, ·Ï-
Ï¿ Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â‰Ò Â›Ó·È Û˘ÏÏÔÁÈÎ‹, ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÙË˜ fiÏË˜ Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ Ô-
ÏÈÙÒÓ. ∞Ó·Î·ÏÔ‡ÌÂ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÁÓÒÛË ÂÚˆÙÒÓÙ·˜ ÙÈ Â›Ó·È, Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÙÔ ·Á·ıfi Î·È Ë Â˘‰·È-
ÌÔÓ›· (Ï.¯. Î¿ıÂ Ù¤¯ÓË Î·È Î¿ıÂ ¤ÚÂ˘Ó·, Î¿ıÂ Ú¿ÍË Î·È ÂÈÏÔÁ‹ Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ·ÔÛÎÔÂ› ÛÂ Î¿ÔÈÔ ·Á·ıfi Î·È
ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ÙÔ ·Á·ıfi ¤¯ÂÈ ÔÚÈÛıÂ› ˆ˜ ·˘Ùfi ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ù· ¿ÓÙ· ·ÔÛÎÔÔ‡Ó) Ô˘ ¤¯ÂÈ ·Ó·Ï˘ıÂ› ÛÙËÓ
ÂÓfiÙËÙ· 1Ë ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ Î·È ÂÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Ë ÔÌÔÈfiÙËÙ· Ô˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Ë Ì¤ıÔ‰Ô˜ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·È
ÛÙÈ˜ ‰‡Ô ÂÓ·ÚÎÙ‹ÚÈÂ˜ ÚÔÙ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ∏ıÈÎÒÓ ¡ÈÎÔÌ·¯Â›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ, ·ÓÙÈÛÙÔ›¯ˆ˜. ∂ÈÛËÌ·›ÓÂÙ·È Ë
ÎÔÈÓ‹ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË Î·È ÙÔÓ›˙ÂÙ·È fiÙÈ ·˘Ù‹ ‰È·ÙÚ¤¯ÂÈ fiÏ· Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË.
3. √È Ì·ıËÙ¤˜ Î·ÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ··ÓÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ·Ù› Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› ÙËÓ ˘„ËÏfiÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Ó· ÂÍË-
Á‹ÛÔ˘Ó ÙÔÓ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi Ô˘ ·˘Ùfi˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ÁÈ· Ó· ˘ÔÛÙËÚ›ÍÂÈ ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ·˘Ù‹. ¡· ÂÍËÁËıÂ› Â›ÛË˜
Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·˜ Î·È Ó· Û˘Ó‰ÂıÂ› ·˘Ù‹ fi¯È ÌfiÓÔ ÌÂ ÙËÓ fiÏË ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂ ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË ˙ˆ‹ ÂÓ Á¤-
ÓÂÈ. ¡· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› Â›ÛË˜ fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ‰‡Ô ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¿ ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁÈÎ¿ ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù·
ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Ë fiÏË, ¤Ó· ·Ó·Ï˘ÙÈÎfi ÛÙËÓ ÚÒÙË ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ Î·È ¤Ó· ÈÛÙÔÚÈÎfi-
ÁÂÓÂÙÈÎfi ÛÙË ‰Â‡ÙÂÚË ·Ú¿ÁÚ·ÊÔ, ¯ˆÚ›˜ ·˘Ùfi Ó· ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ ÙÔ ¤Ó· ·Ó·ÈÚÂ› ÙÔ ¿ÏÏÔ.

∂ÚÒÙËÛË 1Ë Î·È 2Ë: Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 5 Î·È 6, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 81-82 Î·È Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› Ë
ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÁÏˆÛÛÈÎ‹ ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÌÂ ÎÔÈÓˆÓÈÔÏÔÁÈÎ¤˜ ·Ó·ÊÔÚ¤˜ Î·È ÏÈÁfiÙÂ-
ÚÔ ÌÂ ÔÏÈÙÈÎ¤˜.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó Ù· Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 1 Î·È 2, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 80.
∂ÚÒÙËÛË 4Ë: Ó· ·ÚÔ˘ÛÈ¿ÛÔ˘Ó ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎÔÁÂÓÂÙÈÎfi ÂÈ¯Â›ÚËÌ· ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ fiÏË˜ Î·È Ó· ÂÓı·Ú-
Ú˘ÓıÔ‡Ó Ó· ÂÎÊÚ¿ÛÔ˘Ó ÙËÓ ¿Ô„‹ ÙÔ˘˜ ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ·ÙÔÌÈÎÈÛÌfi (‚Ï. Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 2 Î·È 5,
µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 80 Î·È 81-82).

£¤Ì· 1Ô. ¡· ·ÍÈÔÔÈËıÂ› ÙÔ Û¯fiÏÈÔ 10, µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 99 Î·È Ù· Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈÔ 3, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 80-81.
£¤Ì· 2Ô. ¡· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó ÙÔ Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈÔ 7, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 82.
√ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÂÊ·ÚÌfi˙ÔÓÙ·˜ ÙËÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô ÌÂÙ·‚·›ÓÂÈ ·fi ÙÔ ÁÂÓÈÎfi ÛÙÔ ÂÈ‰ÈÎfi Î·È ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜,
·fi ÙË fiÏË-ÎÚ¿ÙÔ˜, ÛÙË Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË, ÛÂ ¿ÏÏÂ˜, ·ÙÂÏ¤ÛÙÂÚÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜, Î·È ‰È·È-

80 ∫∂º∞§∞πO 4
ÛÙÒÓÂÈ fiÙÈ Ù· Û˘ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ÙË˜ fiÏË˜ Â›Ó·È ÔÈ ÎÒÌÂ˜, ÔÈ Ô›ÎÔÈ, ‰ËÏ. ÔÈ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈÂ˜ Î·È Ù· Ì¤ÏË ÙˆÓ
ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ: ¿ÓÙÚ·˜, Á˘Ó·›Î·, ·È‰È¿, ‰Ô‡ÏÔÈ. ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· (¶ÔÏÈÙÈÎ¿, ∞’, 1, 1252a 24-26), ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ ÙËÓ
Û˘ÓıÂÙÈÎ‹ ‹ Â·ÁˆÁÈÎ‹, ÈÛÙÔÚÈÎÔÁÂÓÂÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô. ∫·È ÔÈ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ Ì¤ıÔ‰ÔÈ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÓÙ·È ÛÙË º˘ÛÈÎ‹
Î·È Ù· ª·ıËÌ·ÙÈÎ¿ Î·È Â›¯·Ó È‰È·›ÙÂÚË ¯Ú‹ÛË Î·Ù¿ ÙÔÓ 17 ·È. ÌÂ ÙÔÓ ¡Â‡ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ∫·ÚÙ¤ÛÈÔ. µÏ. Â›-
ÛË˜ ÙÔ Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈÔ 4 Î·È 5, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 81-82.

1 ∆· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË: Ù· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È fiÛÔ Î·Ó¤Ó· ¿ÏÏÔ ·Ú¯·›Ô ‹ Û‡Á-
¯ÚÔÓÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÌÂ ÎÂÓÙÚÈÎ¿ ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. ∆Ô ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎfi ÎÂ›ÌÂ-
ÓÔ ı¤ÙÂÈ ÌÂ Û·Ê‹ÓÂÈ·, fiÛÔ Î·Ó¤Ó· ¿ÏÏÔ ›Ûˆ˜ ÎÂ›ÌÂÓÔ, ÌÂÚÈÎ¿ ·fi Ù· ÈÔ ‚·ÛÈÎ¿ ı¤Ì·Ù· Ô˘ Î·ı¤Ó·˜ ·fi ÂÌ¿˜
·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ÂÈ, fiÙ·Ó ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ Ô˘ ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓÂ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ¤¯Ô˘Ó ÔÚÁ·ÓˆıÂ›, Î·ıÒ˜ Î·È ÌÂ ÙÔÓ
ÙÚfiÔ ‰È·Î˘‚¤ÚÓËÛ‹˜ ÙÔ˘˜. ∆· ı¤Ì·Ù· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ÂÍ›ÛÔ˘ Â›Î·ÈÚ· Û‹ÌÂÚ·, fiÛÔ ‹Ù·Ó Î·È ÙÔÓ 4Ô ·È. .Ã., fiÙ·Ó Ô
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ¤ÁÚ·„Â Ù· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿. ŸÌˆ˜, ·ÚfiÏÔ Ô˘ Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È ¤¯Ô˘Ó ÂÓ-
‰È·Ê¤ÚÔÓ Î·È Û‹ÌÂÚ·, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È ÂÓÙÔ‡ÙÔÈ˜ Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› fiÙÈ ·˘Ù¿ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ¿ÌÂÛ· ÌÂ ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ÙË˜
ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘ Î·È fiÙÈ ˘Ê›ÛÙ·ÓÙ·È ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ·˘Ù‹˜. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È, ÂÔÌ¤Óˆ˜, Ó· ¤¯Ô˘ÌÂ ˘fi„Ë Ì·˜ fiÙÈ,
fiÙ·Ó ÌÂÏÂÙÔ‡ÌÂ Ù· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Â›Ó·È ·Ó¿ÁÎË Ó· ÌËÓ Ù· ıÂˆÚÔ‡ÌÂ ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi
˘fi‚·ıÚÔ ÙÔ˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È., ÙÔ ÔÔ›Ô ‹Ù·Ó Û˘Ó˘Ê·ÛÌ¤ÓÔ ÌÂ ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ fiÏË-ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È fi¯È
ÌÂ ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ¤ıÓÔ˜-ÎÚ¿ÙÔ˜.
2 ∏ ÛËÌ·Û›· Î·È Ë Â›‰Ú·ÛË ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ: Ù· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ¤¯Ô˘Ó ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ¤Ó· ·fi Ù·
ÈÔ ÎÂÓÙÚÈÎ¿ ÎÂ›ÌÂÓ· ÛÙË ÔÏÈÙÈÎ‹ Û˘˙‹ÙËÛË ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ ‚·ıÌfi Î·È
Ù· fiÚÈ· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜. ∆· ı¤Ì·Ù· Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÂ‡ÂÙ·È Ô ∞ÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÛÂ ·˘Ù¿ Â›Ó·È ¿Ú· ÔÏÏ¿ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ·, ·Ó Î·È Ë ‰˘ÛÎÔÏ›· ÙÔ˘ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÔ‡ ÎÂÈ-
Ì¤ÓÔ˘ ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ ‡ÊÔ˜, ÙÔ ÏÂÍÈÏfiÁÈÔ, ÙË ‰ÔÌ‹ Î·È ÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË, ·ÔÙÂÏÂ› Úfi‚ÏËÌ· Ô˘, ˆ˜ ÁÓˆ-
ÛÙfiÓ, ¤¯ÂÈ ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ ÂÎÙÂÓÒ˜ ÙË ÊÈÏÔÏÔÁÈÎ‹ Î·È ÙË ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ¤ÚÂ˘Ó·. ™Ù· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙ· ∏ıÈÎ¿
¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ· Î·È Ù· ∏ıÈÎ¿ ∂˘‰‹ÌÈ·, Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ı¤ÛÂÈ˜ ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÌÂ
ÙËÓ fiÏË, ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·, ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË, ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ·, Î·È Ù· ÔÏÈÙÂ‡Ì·-
Ù·, Î·È ¿Ú· ÔÏÏ¿ ¿ÏÏ·, Ô˘ ÌfiÓÔ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ·Ó·ÊÂÚıÔ‡Ó Â‰Ò. √È ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ·˘Ù¤˜ ‰È·-
ÌÔÚÊÒÓÔ˘Ó ÙË ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·È ¤¯Ô˘Ó ÂËÚÂ¿ÛÂÈ ÌÂ ÔÈÎ›ÏÔ˘˜ ÙÚfiÔ˘˜ ÙË ÓÂfiÙÂÚË Î·È
ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë. ∏ ÛËÌ·Û›·, ˆÛÙfiÛÔ, ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙË˜ ÔÏÈÙÈ-
Î‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Â›Ó·È ‰ÈÙÙ‹: ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ ·ÊÂÓfi˜ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙË˜ ÈÛÙÔÚ›·˜ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈ-
ÏÔÛÔÊ›·˜, ·ÊÔ‡ ÙÔ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎfi ÎÂ›ÌÂÓÔ ÂÎÙfi˜ ÙÔ˘ fiÙÈ ¤¯ÂÈ ·Í›· ·˘Ùfi Î·ı’ Â·˘Ùfi, ¤¯ÂÈ ÂËÚÂ¿ÛÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔ-
Ú›· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ¤¯ÂÈ ÂÈ‰Ú¿ÛÂÈ Î·ıÔÚÈ-
ÛÙÈÎ¿ ÛÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ˘fi ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ ¤¯ÂÈ ıÂˆÚËıÂ› ˆ˜ Ô Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ˜ ·ÓÙ›-
Ô‰·˜ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÊÈÏÂÏÂ˘ıÂÚÈÛÌÔ‡.
3 ∏ Û¯¤ÛË ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÌÂ Ù· ∏ıÈÎ¿: Î·Ù¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÔÏÈÙÈÎ‹ Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙÔ
Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È ÛÙËÓ fiÏË. ∂ÂÈ‰‹ Ë fiÏË Â›Ó·È «ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·», Ë ÌÔÚ-
Ê‹ ‹ Ô «‚›Ô˜» ÙË˜ Â›Ó·È ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙÔ ÔÔ›Ô Î·ıÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ «Î‡ÚÈÔÓ ÙË˜ fiÏÂˆ˜». ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ Û˘ÓÂÒ˜ Â›Ó·È Â›-
ÛË˜ Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ÂÍÂÙ¿˙ÂÈ ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· Î·È ÙÔ «Î‡ÚÈÔÓ ÙË˜ fiÏÂˆ˜». ∏ıÈÎ‹ Â›Ó·È Ë ÂÈÛÙ‹ÌË Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÂ-
Ù·È ÛÙÔ˘˜ Â·›ÓÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ „fiÁÔ˘˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ. √È ¤·ÈÓÔÈ ‹ ÔÈ „fiÁÔÈ ıÂÌÂÏÈÒÓÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÔÈfiÙËÙ·
ÙË˜ «ÚÔ·ÈÚ¤ÛÂˆ˜» Î·È ÛÙÔÓ ÛÎÔfi ÙˆÓ Ú¿ÍÂˆÓ. ¡· Á›ÓÂÈ Û‡Ó‰ÂÛË ÙˆÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓˆÓ ÂÓÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ·ÊÔ-
ÚÔ‡Û·Ó ÛÙ· ËıÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÌÂ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÂ›· ÙÔ˘ ÁÈ· Ù· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ Î·È ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈ-
ÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·. ∞ÊfiÚÌËÛË ÌÔÚÂ› Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ÙÔ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙÔÓ Jonathan Barnes: «∏ ‰È·-
ÓÔËÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÚÎÂÙ‹. √È ¿ÓıÚˆÔÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÂÌÔÓˆÌ¤Ó· ¿ÙÔÌ· Î·È ÔÈ ·ÓıÚÒÈÓÂ˜ ·ÚÂÙ¤˜
‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÂÍ·ÛÎÔ‡ÓÙ·È ·fi ÂÚËÌ›ÙÂ˜. “√È ¿ÓıÚˆÔÈ”, Ï¤ÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, “Â›Ó·È ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘˜
ÔÏÈÙÈÎ¿ ˙Ò·” (¶ÔÏÈÙÈÎ¿, I’, 1, 1253a 2). ∞˘Ù‹ Ë ·Ú·Ù‹ÚËÛË ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÂ› ¤Ó·Ó Ù˘¯·›Ô ·ÊÔÚÈÛÌfi, ·ÏÏ¿ ÎÔÌÌ¿-

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 81
ÙÈ ÙË˜ ‚ÈÔÏÔÁÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ıÂˆÚ›·˜. “∫ÔÈÓˆÓÈÎ¿ ˙Ò· Â›Ó·È ÂÎÂ›Ó· Ô˘ ¤¯Ô˘Ó Î¿ÔÈ· ÎÔÈÓ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·, Ú¿ÁÌ·
Ô˘ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ ÁÈ· fiÏ· Ù· ·ÁÂÏ·›·. ∆¤ÙÔÈ· Â›Ó·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜, Ë Ì¤ÏÈÛÛ·, Ë ÛÊ›ÁÁ· Î·È Ô ÁÂÚ·Ófi˜” (¶ÂÚ› ˙ÒˆÓ
ÈÛÙÔÚ›Ë, I’,1, 488a 8-10). “∆Ô‡ÙÔ ‰Â Â›Ó·È Î·È ÙÔ ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎÒ˜ È‰È·›ÙÂÚÔ ·fi Ù· ˘fiÏÔÈ· fiÓÙ· ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙÔ˘
·ÓıÚÒÔ˘, ÙÔ Ó· ¤¯ÂÈ ÌfiÓÔ˜ ·˘Ùfi˜ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ Î·È ÙÔ˘ Î·ÎÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ‰›Î·ÈÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ¿‰ÈÎÔ˘ Î·È ¿Ï-
ÏˆÓ Ù¤ÙÔÈˆÓ ·ÚfiÌÔÈˆÓ – Î·È ·˘ÙÔ› ·ÎÚÈ‚Ò˜ Û˘ÓÂÓÔ‡ÌÂÓÔÈ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ· Î·È ÙËÓ fiÏË” (¶ÔÏÈÙÈ-
Î¿, I’,1, 1253a 15-18). ∏ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ë fiÏË ‰ÂÓ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÙÂ¯ÓËÙ¿ Î·Ù·ÛÎÂ˘¿ÛÌ·Ù· Ô˘ ÂÈ‚¿ÏÏÔÓÙ·È ¿Óˆ
ÛÙÔÓ Ê˘ÛÈÎfi ÎfiÛÌÔ: ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÂÎÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙË˜ ›‰È·˜ ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ Ê‡ÛË˜» (J., Barnes, ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÌÙÊÚ.
∂.°. §ÂÔÓÙÛ›ÓË, Oxford University Press–EÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2006).
4 ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·: Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ú¯›˙ÂÈ ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ
ÈÛ¯˘ÚÈÛÌfi fiÙÈ Î¿ıÂ fiÏË Â›Ó·È ¤Ó· Â›‰Ô˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ (π1σαν π)λιν Kρµεν κοινωναν τινα οMσαν). ∏ fiÏË
ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓ›·, ˆ˜ Ì›· ¤ÓˆÛË ‰ËÏ·‰‹ Î¿ÔÈ·˜ ÌÔÚÊ‹˜, ·˘Ùfi Ô˘ ÌÂ ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÚÔÏÔÁ›· ı·
ÔÓÔÌ¿˙·ÌÂ ÎÔÈÓfiÙËÙ·. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ·›˙ÂÈ ÛËÌ·ÓÙÈÎfi ÚfiÏÔ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË,
ÌÈ· Î·È Ë fiÏË (Ë ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓË ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·, ‰ËÏ. ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜) ıÂˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ Ì›· ÎÔÈÓ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· fiÏˆÓ
ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ. √ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi˜ ÛÎÔfi˜ (Ù¤ÏÔ˜) ÙË˜ fiÏË˜ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÈÓÔ˘ ·Á·ıÔ‡, ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔ-
Ó›·˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ú¯›˙ÂÈ ÙËÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë fiÏË ¤¯ÂÈ ˆ˜ ÛÙfi-
¯Ô ÙË˜ ÙËÓ ÂÈ‰›ˆÍË ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ Î˘ÚÈfiÙÂÚÔ ·fi fiÏ· Ù· ¿ÏÏ· ·Á·ı¿. ∆Ô Û˘Ì¤Ú·ÛÌ· ·˘Ùfi ÛÙËÚ›-
˙ÂÙ·È ÛÙÈ˜ ÂÍ‹˜ ÙÚÂÈ˜ ÚÔÎÂ›ÌÂÓÂ˜: (1) Ë fiÏË Â›Ó·È ¤Ó· Â›‰Ô˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ‹ Û˘ÓÂÙ·ÈÚÈÛÌÔ‡ (ÎÔÈÓˆÓ›·), (2) fiÏÂ˜
ÔÈ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÌÂ ÛÙfi¯Ô ÙËÓ ·fiÎÙËÛË Î¿ÔÈÔ˘ ·Á·ıÔ‡, Î·È (3) Ë fiÏË Â›Ó·È Ë Î˘ÚÈfiÙÂÚË fiÏˆÓ
ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ Î·È ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜. ∏ fiÏË ¤¯ÂÈ, ÂÔÌ¤Óˆ˜, ¤Ó·Ó ÛÎÔfi, ¤Ó· Ù¤ÏÔ˜. ∆Ô Ù¤-
ÏÔ˜ ÙË˜ fiÏË˜ Â›Ó·È ÙÔ ·ÓıÚÒÈÓÔ ·Á·ıfi, Ë ·Á·ı‹ ˙ˆ‹, Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›·. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁÂ› ˘¤Ú
ÙË˜ ¿Ô„Ë˜ ·˘Ù‹˜ ‰‡Ô ÊÔÚ¤˜ ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, ·Ú¯ÈÎÒ˜ ÛÙÔ ∞’ ‚È‚Ï›Ô, fiÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÈÛÙÔÚÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô Î·È,
ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÛÙÔ °’ ‚È‚Ï›Ô fiÔ˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô. ª›· ÎÔÈÓfiÙËÙ· (ÎÔÈÓˆÓ›·) ·ÔÙÂÏÂ›, Î·Ù¿
ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Ì›· ÔÌ¿‰·, Ë ÔÔ›· Û˘ÓÂÚÁ¿˙ÂÙ·È ÁÈ· ¯¿ÚË Î¿ÔÈÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ·Á·ıÔ‡. ∆Ô ÎÔÈÓfi ·˘Ùfi ·Á·ıfi Â›-
Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÔÈÎ›ÏÏÂÈ ·fi ÙËÓ È‰ÈÔÎÙËÛ›· Ì¤¯ÚÈ ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· (¶ÔÏÈÙÈÎ¿, 1328a26-b1). ∞˘Ù‹ Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘
ÎÔÈÓÔ‡ ·Á·ıÔ‡, ÙÔ ÔÔ›Ô Û˘ÁÎÚ·ÙÂ› ÙËÓ fiÏË ÂÓˆÌ¤ÓË Î·È ÙËÓ Î·ıÈÛÙ¿ ÎÔÈÓˆÓ›·, ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È Â›ÛË˜ ÛÙÔ
1252b29 ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ, fiÔ˘ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ Ë fiÏË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›Ù·È ¯¿ÚË ÙË˜ ÂÈ‚›ˆÛË˜, ·ÏÏ¿
˘¿Ú¯ÂÈ ÌÂ ÛÎÔfi ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·: γινοµ(νη µν το7 ζ5ν !νεκεν, οMσαν δ το7 ε ζ5ν.
5 ∞Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô˜ Î·È ÈÛÙÔÚÈÎ‹-ÁÂÓÂÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô˜ ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿: ÛÙÔ ÚÒÙÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ∞’ ‚È‚Ï›-
Ô˘ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ, «Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÚÔÎÚ›ÓÂÈ ÙËÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô ˆ˜ ÙËÓ ÈÔ Î·Ù¿ÏÏËÏË ÁÈ· ÙËÓ Î·Ï‡ÙÂÚË
ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙË˜ fiÏÂˆ˜. ¶Ú¤ÂÈ, Ï¤ÂÈ, Ó· ·Ó·Ï‡ÛÔ˘ÌÂ ÙË Û‡ÓıÂÙË ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·
ÙË˜ fiÏÂˆ˜, ÁÈ· Ó· ÊÙ¿ÛÔ˘ÌÂ ÛÙ· ¤Û¯·Ù· Û˘ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÙË˜ ÛÙÔÈ¯Â›· Î·È Î·ÙfiÈÓ Ó· Ù· ÌÂÏÂÙ‹ÛÔ˘ÌÂ Û˘ÁÎÚÈÙÈ-
Î¿, ÒÛÙÂ Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘ÌÂ Ó· Û˘Ó·Á¿ÁÔ˘ÌÂ ¯Ú‹ÛÈÌ· ÂÈÛÙËÌÔÓÈÎ¿ Û˘ÌÂÚ¿ÛÌ·Ù·. Ã·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ Â›Ó·È
ÛÙËÓ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË Ë ı¤ÛË Ô˘ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÛÙ· º˘ÛÈÎ¿ ÙÔ˘ (187b 12-13), Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›·,
ÁÈ· Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ ¤Ó· Û‡ÓıÂÙÔ Ú¿ÁÌ·, Ú¤ÂÈ ÚÔËÁÔ˘Ì¤Óˆ˜ Ó· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘ÌÂ ·fi fiÛ· Î·È ÔÈ· Ì¤ÚË
·ÔÙÂÏÂ›Ù·È. ∆Ë Ì¤ıÔ‰Ô ·˘Ù‹ ‚Ï¤Ô˘ÌÂ Ó· ÙË ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÛÙÔ °’ ‚È‚Ï›Ô ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙÔ˘,
fiÔ˘, ÁÈ· Ó· ·Ó·¯ıÂ› ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ fiÏÂˆ˜, ·Ú¯›˙ÂÈ ÌÂ ÙËÓ ÂÍ¤Ù·ÛË ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜, ÛÙËÓ
ÔÔ›· ·Ó¿ÁÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ ÛÙÔÈ¯Â›ˆÓ Ô˘ ÙË Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó (‚Ï. ∏ı. ¡ÈÎ. ∞’, 1-12 Î·È ∫, 7-9),
Î·ıÒ˜ Â›ÛË˜ Î·È ÛÙËÓ ÂÍ¤Ù·ÛË ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ ÙË˜ „˘¯‹˜, ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó¿ÁÂÙ·È Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË ÙˆÓ
‰È·ÊfiÚˆÓ ‰˘Ó¿ÌÂˆÓ-ÌÂÚÒÓ ÙË˜ (‚Ï. ¶ÂÚ› æ˘¯‹˜, µ’, 2-5 Î·È °’, 3-5)». (µÏ. ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· ∞’
Î·È °’, ÌÙÊÚ. ¢. ¶··‰‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2006, ÛÂÏ. 469) ∞Ì¤Ûˆ˜ ÌÂÙ¿, ÛÙÔ ‰Â‡ÙÂÚÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ
ÙÔ˘ ∞’ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ, «Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÚÔÙÂ›ÓÂÈ ÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹-ÁÂÓÂÙÈÎ‹ Ì¤ıÔ‰Ô ¤ÚÂ˘Ó·˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÈ-
ÎÒÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, Î·È ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ÙË˜ fiÏË˜, Ô˘ Â›Ó·È Ì¤ıÔ‰Ô˜ Û˘ÓıÂÙÈÎ‹. ™ÙÔ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓÔ ÎÂÊ¿-
Ï·ÈÔ ÚfiÙÂÈÓÂ ÙËÓ ·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹. ∞˘Ùfi ‰Â ÛËÌ·›ÓÂÈ Î·ıfiÏÔ˘ fiÙÈ ·ÓÙÈÊ¿ÛÎÂÈ. ∆È˜ ‰‡Ô ·˘Ù¤˜ ÌÂıfi‰Ô˘˜ ÙÈ˜ ‚Ï¤ÂÈ
·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿, ‰ÈfiÙÈ Ù· ¤Û¯·Ù· Û˘ÛÙ·ÙÈÎ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ÙË˜ fiÏÂˆ˜ Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó ÌÂ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙË˜
·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹˜ ÌÂıfi‰Ô˘ Ù· ÂÍÂÙ¿˙Ô˘ÌÂ ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÈÛÙÔÚÈÎÔ-ÁÂÓÂÙÈÎ¿ Î·È ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂ ÙËÓ ÔÚÂ›· ÙÔ˘˜.

82 ∫∂º∞§∞πO 4
¶·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂ ‰ËÏ·‰‹ ÙË Á¤ÓÂÛË Î·È ÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ÚÒÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Ô˘ Â›Ó·È Ë ÎÔÈÓˆÓ›·
¿ÓÙÚ· Î·È Á˘Ó·›Î·˜, Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË Á¤ÓÂÛË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ ‰ÂÛfiÙË Î·È ‰Ô‡ÏÔ˘ Î·È ‚Ï¤Ô˘ÌÂ ˆ˜ ·fi
ÙË Û˘Ó¤ÓˆÛË ÙˆÓ ÔÈÎÔÁÂÓÂÈÒÓ, Ô˘ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÌÈ· Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ‰‡Ô ·˘ÙÒÓ ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ, ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ
ÎÒÌÂ˜, ·fi ÙË Û˘Ó¤ÓˆÛË Î·È Û‡ÓıÂÛË ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ Ù¤ÏÂÈÂ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ ÙˆÓ fiÏÂˆÓ» (∞ÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË˜, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· ∞’ Î·È °’, ÌÙÊÚ. ¢. ¶··‰‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 2006, ÛÂÏ. 469-470).
6 ∞˘Ù¿ÚÎÂÈ·: Ë ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙËÓ Â¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎÒÓ, ÛˆÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È „˘¯ÈÎÒÓ ·Á·ıÒÓ,
Ô˘ Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·. ¶Ï‹ÚË˜ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ÌfiÓÔ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ fi-
ÏË˜. ª›· fiÏË ÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· Â›Ó·È ·˘Ù¿ÚÎË˜ Î·È Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÈ ÙÔ ÛÙfi¯Ô ‹ ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÁÈ· ÙÔ ÔÔ›Ô ÔÈ fiÏÂÈ˜
˘¿Ú¯Ô˘Ó. ∏ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· ·ÔÙÂÏÂ› ıÂÌÂÏÈÒ‰Â˜ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙË˜ fiÏÂˆ˜ Î·È ‚·ÛÈÎfi ÛÎÔfi ÙË˜.
ªÂ ÙËÓ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· ‰ËÏÒÓÂÙ·È Ë Â¿ÚÎÂÈ· ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ, Ù· ÔÔ›· Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙ· ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·. ¶Ï‹ÚË
·˘Ù¿ÚÎÂÈ· ÂÍ·ÛÊ·Ï›˙ÂÈ ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÌfiÓÔ Ë ÎÔÈÓˆÓ›· ÙË˜ fiÏÂˆ˜ (¶ÔÏÈÙÈÎ¿, 1252b 27-29). ∏ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· ÙË˜
ÎÒÌË˜ Â›Ó·È ÂÚÈÔÚÈÛÌ¤ÓË. ∫·È ·˘Ùfi ÈÛ¯‡ÂÈ, Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÂ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‚·ıÌfi, Î·È ÁÈ· ÙËÓ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·. ŸÙ·Ó ÌÈ-
Ï¿ÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÁÈ· ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·, ‰ÂÓ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎ¿ ÛÙ· ˘ÏÈÎ¿ ·Á·ı¿, ·ÏÏ¿ ÛÂ fiÏ· Ù· Â›‰Ë ÙˆÓ
·Á·ıÒÓ Ô˘ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó ÚÔ¸Ôı¤ÛÂÈ˜, ÌÈÎÚfiÙÂÚË˜ ‹ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË˜ ÛËÌ·Û›·˜, ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ Â˘‰·È-
ÌÔÓ›·˜, ÙËÓ ÔÔ›· ÔÊÂ›ÏÂÈ Ó· ‰È·ÛÊ·Ï›ÛÂÈ ÁÈ· Ù· Ì¤ÏË ÙË˜ Ë fiÏË, ·ÊÔ‡ ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙË˜ ‡·ÚÍ‹˜ ÙË˜
Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙË˜ (¶ÔÏÈÙÈÎ¿, 1252b 27-30). ŸÏ· Ù· Â›‰Ë ÙˆÓ ·Á·ıÒÓ Ô˘ Û˘ÁÎÚÔÙÔ‡Ó ÙËÓ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·
Ù· ·Ú·ı¤ÙÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÛÙ· ÎÂÊ. ∞’, 8 Î·È ∞’, 9 ÙˆÓ ∏ı. ¡ÈÎ. Â›Ó·È ·Á·ı¿ ÂÍˆÙÂÚÈÎ¿, ÛˆÌ·ÙÈÎ¿ Î·È „˘¯ÈÎ¿.
∏ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· Û˘Ó¿ÙÂÙ·È ·Ó·ÏÔÁÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÙÂÏÂÈfiÙËÙ·. °È’ ·˘Ùfi Î·È Ë fiÏË ¤¯ÂÈ ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ·˘Ù¿Ú-
ÎÂÈ·, ÂÂÈ‰‹ Â›Ó·È Ë ÙÂÏÂÈfiÙÂÚË ÌÔÚÊ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙÔ ÙÂÏÂÈfiÙÂÚÔ ·Á·ıfi, Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÙ·È ·fi
ÙË ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË ‰˘Ó·Ù‹ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· (∏ı. ¡ÈÎ. 1097b 6-21). √ ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤Íˆ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›· ‰ÂÓ Â›Ó·È
·˘Ù¿ÚÎË˜. ∏ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ¿ ÙÔ˘ ‰È·ÛÊ·Ï›˙ÂÙ·È ‰È¿ Î·È ÂÓÙfi˜ ÙË˜ fiÏÂˆ˜. ∞˘Ùfi˜ Ô˘ ¤¯ÂÈ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ· ·fi ÌfiÓÔ˜
ÙÔ˘, ÂÎÙfi˜ ‰ËÏ. ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi ¿ÓıÚˆÔ˜, Â›Ó·È ıÂfi˜ (¶ÔÏÈÙÈÎ¿, 1253a
28-29. ¶‚. ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÔÏÈÙÂ›·, 369b 5). (µÏ. ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· ∞’ Î·È °’, ÌÙÊÚ. ¢. ¶··‰‹˜, ÂÎ‰. ∑‹-
ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006, ÛÂÏ. 473-474).
7 ∏ ÊÈÏ›· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› ÔÌfiÓÔÈ· ÛÙËÓ fiÏË: ÛÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ÔÈ ÔÏÈÙÈÎÔ› ÛÙÔ¯·ÛÙ¤˜ ÙË˜ ÂÚÈfi-
‰Ô˘ ÙÔ˘ 5Ô˘ Î·È ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. . Ã. ıÂˆÚÔ‡Û·Ó ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜, ÙË˜ ÔÌfiÓÔÈ·˜, ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ Î·È ÙË˜
ÈÛfiÙËÙ·˜ ·ÏÏËÏ¤Ó‰ÂÙÂ˜, ·Ó fi¯È Ù·˘ÙfiÛËÌÂ˜, Î·È Û˘ÓÂÒ˜ ··Ú·›ÙËÙÂ˜ ÁÈ· ÙËÓ Ù‹ÚËÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Ù¿ÍË˜ Î·È
·ÚÌÔÓ›·˜ (W. K. C. Guthrie, √È ÛÔÊÈÛÙ¤˜, ÌÙÊÚ. ¢. ∆ÛÂÎÔ˘Ú¿ÎË˜, ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1989, ÛÂÏ. 189). √ ∂˘ÚÈ›-
‰Ë˜ ÛÙÈ˜ ºÔ›ÓÈÛÛÂ˜ ıÂˆÚÂ› ÙËÓ ÈÛfiÙËÙ· ‰ÂÛÌfi Ô˘ ÂÓÒÓÂÈ Ê›ÏÔ ÌÂ Ê›ÏÔ, fiÏË ÌÂ fiÏË, Û‡ÌÌ·¯Ô ÌÂ Û‡ÌÌ·¯Ô.
∫·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·, Ë ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË «Ê¤ÚÓÂÈ ÙËÓ Ù¿ÍË ÛÙÈ˜ fiÏÂÈ˜ Ì·˜ Î·È ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ› ¤Ó·Ó ‰ÂÛÌfi ÊÈÏ›·˜ Î·È
ÂÓfiÙËÙ·˜» (¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜, 322c). ∂›ÛË˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ •ÂÓÔÊÒÓÙ· (Α N ποµνηµονεFµατα, 4, 4, 16),
Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜, ÚÔÛ·ıÒÓÙ·˜ Ó· ·Ô‰Â›ÍÂÈ fiÙÈ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÔ ÓfiÌÈÌÔ, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ Ë ÔÌfiÓÔÈ·
ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ ÛÙËÓ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛË ÙË˜ ˘·ÎÔ‹˜ ÛÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜, Â›Ó·È ÙÔ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ·Á·ıfi Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ¤¯ÂÈ Ì›· fi-
ÏË Î·È fiÙÈ, fiÙ·Ó ·˘Ù‹ ˘¿Ú¯ÂÈ ÛÙËÓ fiÏË, ÙfiÙÂ ÔÈ ÓfiÌÔÈ ÙËÚÔ‡ÓÙ·È Î·È Ë fiÏË Â›Ó·È, Û˘ÓÂÒ˜, Î·Ï‹ fiÏË. ∂›-
ÛË˜, Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· (¶ÔÏÈÙÂ›·, 351d), Ë ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ Ô‰ËÁÂ› ÛÙËÓ ÔÌÔ‰ÔÍ›· (ÔÌÔÊÚÔ-
Û‡ÓË), ÙËÓ ÔÌfiÓÔÈ· Î·È ÙË ÊÈÏ›·. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, ‰ËÏ·‰‹, ·Ú·ÙËÚÔ‡ÌÂ ·fiÂÈÚ· Û‡Ó‰ÂÛË˜ ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË˜ ÌÂ
ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ Î·È ÙË˜ ÔÌfiÓÔÈ·˜. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â›ÛË˜ ÛÙËÓ ÔÌfiÓÔÈ· ÛÙËÓ ÂÎÙÂÓ‹ Û˘˙‹ÙË-
Û‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË ÊÈÏ›· ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ· Î·È Ù· ∏ıÈÎ¿ ∂˘‰‹ÌÈ· (‚Ï. ÂfiÌÂÓË ÂÓfiÙËÙ·).

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 83
∂¡O∆∏∆∞ 5
√ ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È «Ê‡ÛÂÈ ÔÏÈÙÈÎfiÓ ˙ÒÔÓ»
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙË ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË fiÙÈ Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› Ì›· Ê˘ÛÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È
fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È Ê‡ÛÂÈ πολιτικν ζGον.
ñ ¡· ·ÓÙÈÏËÊıÔ‡Ó fiÙÈ, ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Ë fiÏË Â›Ó·È ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ· Î·È fi¯È ¤Ó·˜ Ê˘ÛÈ-
Îfi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ Ô‡ÙÂ fiÌˆ˜ Î·È ¤Ó· ÙÂ¯ÓËÙfi Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÌ·.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜ ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË Î·È ÙËÓ ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜
ÌÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ÙˆÓ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÒÓ Î·È ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙÔÓ ÓfiÌÔ Î·È ÙË Ê‡ÛË Î·È Ó· Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔ-
ÔÈ‹ÛÔ˘Ó fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ·ÓÙÈÙ›ıÂÙ·È ÛÂ ·˘Ù¤˜ Î·È ÙÔ˘˜ ·ÛÎÂ› ÎÚÈÙÈÎ‹.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Ê‡ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÂ ÙÈ˜ ÓÂfiÙÂÚÂ˜ Î·È
ÙÈ˜ Û‡Á¯ÚÔÓÂ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜ ÁÈ· ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜.
TÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ
κ το;των οGν φανερν 5τι τ%ν φ;σει H π'λις στ, κα 5τι Fνθρωπος φ;σει πολιτικν ζQ%ον, κα Fπο-
λις δι- φ;σιν κα ο/ δι- τ;χην cτοι φαλ'ς στιν, ^ κρεττων ^ Fνθρωπος# ?σπερ κα 2φ’ ]Οµ&ρου λοι-
δορηθες «φρ&τωρ θµιστος νστιος» [...] 5τι µν οGν H π'λις κα φ;σει κα πρ'τερον ^ 9καστος,
δ1λον# ε0 γ-ρ µ8 α/τ)ρκης 9καστος χωρισθες, µοως το"ς Fλλοις µρεσιν 9ξει πρς τ 5λον, δ µ8 δυ-
ν)µενος κοινωνε"ν ^ µηδν δε'µενος δι’ αυτ)ρκειαν ο/θν µρος π'λεως, ?στε ^ θηρον ^ θε'ς. Φ;σει
µν οGν H ρµ8 ν πσιν π τ8ν τοια;την κοινωναν# δ πρ%τος συστ&σας µεγστων γαθ%ν αEτιος.
(Αριστοτ
λης, Πολιτικ), Α, 3, 1253a 1- 5 και 1252b - 1253a 33)

∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· ∞’ Î·È µ’,
ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· ¢. ¶··‰‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006. ∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ› ÙË
ÛÙÂÚÂfiÙ˘Ë ¤Î‰ÔÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ÙË˜ √ÍÊfiÚ‰Ë˜ ·fi ÙÔÓ W. D. Ross [Politica, I. Bywater (ed.),
Oxford, Oxford University Press, 1957]. ∆Ô ¯ˆÚ›Ô ÙÔ˘ Thomas Hobbes ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (3) ÚÔ¤Ú¯Â-
Ù·È ·fi ÙÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ De Cive (ÕÌÛÙÂÚÓÙ·Ì 1647) Ô˘ ‰ËÌÔÛÈÂ‡ÙËÎÂ ÙÔ 1651 Î·È ÛÂ ·ÁÁÏÈÎ‹ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÌÂ
ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ Philosophical Rudiments concerning Government and Society (ºÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ˘ÔÙ˘ÒÛÂÈ˜ ÂÚ› Î˘-
‚ÂÚÓ‹ÛÂˆ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓ›·˜). ∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ¤ÁÈÓÂ ·fi ÙËÓ ∂. °. §ÂÔÓÙÛ›ÓË ·fi ÙËÓ ·ÁÁÏÈÎ‹ ÚˆÙfiÙ˘Ë ¤Î‰ÔÛË.
1. ∏ ÂÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÂ ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ·Ì¤Ûˆ˜ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÓfiÙËÙ·, ·ÊÔ‡ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ÙË
Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›·˜ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙËÓ fiÏË. ¡· ÙÔÓÈÛıÂ› fiÙÈ Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· Î·È ÙˆÓ ‰‡Ô ÂÓÔ-
Ù‹ÙˆÓ ·ÏÏËÏÔÛ˘ÌÏËÚÒÓÔÓÙ·È, ·ÊÔ‡ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ÎÂÊ¿Ï·ÈÔ ÙÔ˘ ∞’ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ.
2. ¡· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› ÙÔ ÂÈ¯Â›ÚËÌ· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË fiÙÈ Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› «Ê˘ÛÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·» Î·È fiÙÈ «Ô
¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È Ê‡ÛÂÈ ÔÏÈÙÈÎfi ˙ÒÔ» Î·È Ó· ÂÍËÁËıÂ› ÙÔ ÙÈ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ù‹ Ë ¿Ô„Ë ÌÂ ‚¿ÛË Ù· Û˘-
ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· Î·È ·Ú·ı¤Ì·Ù·. ¡· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ›, Â›ÛË˜, Ë ‰È·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·fi Ù· ¿ÏÏ·
˙Ò· ÌÂ ‚¿ÛË Ù· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· (1) Î·È (2) Î·È ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Û˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎfi Û¯fiÏÈÔ Î·È ·Ú¿ıÂÌ·. ¡·
ÙÔÓÈÛıÔ‡Ó Ù· ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË fiÙÈ Ë fiÏË Â›Ó·È Ì›· Ê˘ÛÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Î·È fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜

84 ∫∂º∞§∞πO 4
Â›Ó·È ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎfi ˙ÒÔ, Ê˘ÛÈÎ¿ ÚÔÔÚÈÛÌ¤ÓÔ Ó· ˙ÂÈ ÛÂ ÔÚÁ·ÓˆÌ¤ÓÂ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜. ¡·
ÙÔÓÈÛıÂ› fiÙÈ ·˘Ù‹ Ë ¿Ô„Ë Â›Ó·È Ô˘ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ıÂˆÚ›· Î·È ÛÙËÓ ÔÔ›· ÔÊÂ›ÏÂÈ ÙËÓ ÈÔ
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ ÚˆÙÔÙ˘›· Î·È È‰ÈÔÌÔÚÊ›· ÙË˜ Î·È Ë ÔÔ›·, ·Ó¿ ÙÔ˘˜ ·ÈÒÓÂ˜, ÙÔÓ ÙÔÔıÂÙÂ› ·ÓÙÈıÂÙÈÎ¿ ÛÂ
Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ÛÙÔ¯·ÛÙ¤˜. ÃÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Â›ÛË˜ Ó· Â›Ó·È Î·ÓÂ›˜ ÚÔÛÂÎÙÈÎfi˜ ÛÙË ¯Ú‹ÛË
ÙˆÓ ‰È¿ÊÔÚˆÓ fiÚˆÓ ÙË˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ÔÚÔÏÔÁ›·˜. ¡· Á›ÓÂÈ Ï.¯. Û·Ê‹˜ ‰È¿ÎÚÈÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜
«Ê˘ÛÈÎfi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜», «Ê˘ÛÈÎfi Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÌ·» ‹ «Ê˘ÛÈÎfi ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÌ·», «ÙÂ¯ÓËÙfi Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÌ·».
3. ¡· Á›ÓÂÈ, Â›ÛË˜, Û‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ·˘Ù‹˜ ÌÂ ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· 4Ë ÙÔ˘ 2Ô˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜,
fiÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ ·fi„ÂÈ˜ ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ ÁÈ· ÙËÓ fiÏË Î·È ÙË Û‡ÛÙ·ÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È Û˘-
ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· Ô Ì‡ıÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ· ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›·, Ë ¿Ô„Ë ÙÔ˘ §˘ÎfiÊÚÔ-
Ó· fiÙÈ Ô ÓfiÌÔ˜ Â›Ó·È Û˘Óı‹ÎË, ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ ·fi„ÂÈ˜ ÙˆÓ ÓÂÔÙ¤ÚˆÓ (ÃÔÌ˜, §ÔÎ Î·È ƒÔ˘ÛÛÒ) Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›-
˙Ô˘Ó, ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Û˘Ì‚ÔÏ·ÈÔÎÚ·ÙÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜ ÁÈ· ÙË ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÔÈÓˆ-
Ó›·˜. °ÂÓÈÎfiÙÂÚ·, Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÔ‡Ó fiÛ· ‹‰Ë ¤¯Ô˘Ó ‰È‰·¯ıÂ› ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÓfiÌÔ˜-Ê‡ÛË ÛÙÈ˜ ¿ÏÏÂ˜ ‰È‰·ÎÙÈ-
Î¤˜ ÂÓfiÙËÙÂ˜ Î·È Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ˘ÂÚ·Û›˙ÂÙ·È ÙËÓ fiÏË-ÎÚ¿ÙÔ˜ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ¿Ô„Ë
ÙˆÓ ™ÔÊÈÛÙÒÓ fiÙÈ Ë ‡·ÚÍ‹ ÙË˜ Â›Ó·È Û˘Ì‚·ÙÈÎ‹. ∂›ÛË˜, Ó· Á›ÓÂÈ Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÙÈ˜ Û¯ÂÙÈÎ¤˜ ÂÓfiÙËÙÂ˜ ·fi ÙÔ˘˜
ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË ÓfiÌÔ˜-Ê‡ÛË. ∏ Û‡Ó‰ÂÛË ·˘Ù‹ Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ·
ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÁÈ· Ó· ÌÔÚ¤ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ‰È¿ÊÔÚÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Î·È Ó· Î·-
Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÛÙÔ˘˜ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ‡˜ ÙÔ˘, Û˘ÓÂÈ‰ËÙÔÔÈÒÓÙ·˜ ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙË˜ ·Ú-
¯·›·˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜.

EÚÒÙËÛË 1Ë Î·È 2Ë: Î·È ÔÈ ‰‡Ô ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÙÔ ›‰ÈÔ ı¤Ì·, ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·˜ ÂÈÌ¤ÚÔ˘˜ ÚÔ‚Ï‹Ì·-
Ù· Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó ·fi ÙÔÓ ÔÚÈÛÌfi ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È ÔÏÈÙÈÎfi fiÓ. ¡· ÂÓı·ÚÚ˘ÓıÔ‡Ó ÔÈ
Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ÂÍÂÙ¿ÛÔ˘Ó ÔÈ ›‰ÈÔÈ ÙÔ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎfi ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÔ‡Ó ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜ ÂÎ ÙˆÓ ÚÔÙ¤ÚˆÓ Ù·
Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 2 Î·È 3, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 85-86.
EÚÒÙËÛË 3Ë: ÛÙÔ¯Â‡ÂÈ ÛÙËÓ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ÎÚÈÙÈÎ‹˜ ÛÎ¤„Ë˜ ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ Ù· ı¤Ì·Ù· ÙË˜ ÂÓfi-
ÙËÙ·˜. ¡· ·ÍÈÔÔÈËıÂ› ÙÔ Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈÔ 1, µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 85.

∆Ô 1Ô ı¤Ì· ÚÔÛÊ¤ÚÂÙ·È Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ÛÙËÓ Ù¿ÍË, ÂÓÒ ÙÔ 2Ô ı¤Ì· ÁÈ· ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›· ÛÙÔ Û›ÙÈ.
°È· ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›· ‚Ï. Ù· Û¯fiÏÈ· ·Ú·Î¿Ùˆ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ Ù· Û˘-
ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 2, 3, 4 (µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 85-86) Î·È ÙÔ Û¯fiÏÈÔ 3 (µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 103). ∫·È Ù· ‰‡Ô ·˘Ù¿ ı¤Ì·Ù·
ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›· Â›Ó·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿, ÁÈ·Ù› Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ·˘Ù‹ ÌÂ ÙË ÂÓfiÙË-
Ù· 4Ë ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™ÔÊÈÛÙ¤˜, Î·ıÒ˜ Î·È ÌÂ ÙË ÓÂfiÙÂÚË Î·È Û‡Á¯ÚÔÓË ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·. ™‡Ó-
‰ÂÛË ÌÔÚÂ› Ó· Á›ÓÂÈ Â‰Ò Î·È ÌÂ ÙÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ [µÏ. Î·È Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈÔ 2 ÛÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÂÓfi-
ÙËÙ· (µÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 80)].
¡· ˙ËÙËıÂ› ·fi ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· ·Ó·ÙÚ¤ÍÔ˘Ó ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚ›· Î·È ÙËÓ ÚÔ˚ÛÙÔÚ›· Î·È Ó· ·Ó·˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÈÛÙÔÚÈ-
Î¤˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ‹ ˘Ôı¤ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÔÈ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜. ¡· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› fiÙÈ ÛÙËÓ
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘ÌÂ Û·ÊÂ›˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙÔ Ò˜ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ÔÈ ÚÒÙÂ˜ Ô-
ÏÈÙÈÎ¤˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ Î·È ÁÈ· ÙÔ ·Ó ·˘Ù¤˜ ‹Ù·Ó Ê‡ÛÂÈ ‹ ı¤ÛÂÈ, ·ÊÔ‡ Ë ÈÛÙÔÚ›· Ì¿˜ ‰›ÓÂÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÎÔÈÓˆÓ›Â˜
Ô˘ ‹‰Ë Â›¯·Ó Î¿ÔÈ·, ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ë ¤ÛÙˆ, ÔÏÈÙÈÎ‹ ÔÚÁ¿ÓˆÛË (Ï.¯. ·ÎfiÌË Î·È ÔÈ ÚˆÙfiÁÔÓÂ˜ ÎÔÈÓˆÓ›Â˜ Â›-
¯·Ó ·Ú¯ËÁfi). ¢ÂÓ Â›Ì·ÛÙÂ ‰ËÏ·‰‹ ÛÂ ı¤ÛË Ó· ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ ÂÌÂÈÚÈÎ¿ ÁÈ· ÙÔ ·Ó ˘‹Ú¯Â ÔÙ¤ –ÚÈÓ ·fi ÙË
‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜– Î¿ÔÈ· «Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ Ê‡ÛË˜», fiˆ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â Ô Thomas
Hobbes Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÔÈ ÌÂÙ¤ÂÈÙ· ıÂˆÚËÙÈÎÔ› ÙÔ˘ «ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘» (John Locke Î·È J. J.
Rousseau).

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 85

1 ∆ÂÏÂÔÏÔÁ›· Î·È ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË: Ë ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ÁÈ· ÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Î·È ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·
Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ¿ÌÂÛ· ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙ›ÏË„‹ ÙÔ˘ ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË. ∏ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë ÁÈ· ÙË Ê‡ÛË Â›Ó·È ‚Â‚·›ˆ˜
·ÔÏ‡Ùˆ˜ ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎ‹. ∫·ıÂÙ› Ô˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ·fi ÙË Ê‡ÛË ˘¿Ú¯ÂÈ ÁÈ· ¤Ó· ÛÎÔfi (Ù¤ÏÔ˜) Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘-
Ó·ÙfiÓ Ó· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ¯ˆÚ›˜ Ó· Î·Ù·ÓÔÔ‡ÌÂ ·˘Ùfi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜. ∆ËÓ ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÂ
Î·È ÛÙ· ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, fiˆ˜ Â›‰·ÌÂ ÛÙËÓ 1Ë ÂÓfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘ ·˘ÙÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·. √ ∞ÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË˜ ÂÊ·ÚÌfi˙ÂÈ ·ÚfiÌÔÈ· ·Ó¿Ï˘ÛË Î·È ÛÙ· ¶ÔÏÈÙÈÎ¿ (1258a18, 1274b39), ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ fiÙÈ Ë fi-
ÏË Â›Ó·È Ì›· ¤ÓˆÛË Î·È ¤Ó· Û‡ÓÔÏÔ Î·È fi¯È ¤Ó· ·Ïfi Û˘Ó¿ıÚÔÈÛÌ·, Ì›· ·Ï‹ ·ıÚÔÈÛÙÈÎ‹ Û˘ÁÎ¤ÓÙÚˆÛË ·Ó-
ıÚÒÈÓˆÓ fiÓÙˆÓ. ∏ Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙË˜ fiÏË˜, ÙÔ˘ ÎÚ¿ÙÔ˘˜ ‰ËÏ·‰‹, Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÙËÓ ÔÚÁ¿ÓˆÛË Î·È ÙË ‰ÔÌ‹
ÙË˜. ∏ ÔÚÁ¿ÓˆÛË ÙË˜ fiÏË˜ Â›Ó·È ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì¿ ÙË˜, Î·È Î·Ù’ ·˘Ù‹ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· Ï·Ì‚¿ÓÂÈ ÙÔÓ
ÚfiÏÔ ÙÔ˘ Â›‰Ô˘˜ ÙË˜ fiÏË˜, Ë ÔÔ›· ÛÙ·Ì·Ù¿ Ó· ˘Ê›ÛÙ·Ù·È Û˘Á¯ÚfiÓˆ˜ ÌÂ ÙÔÓ ÙÂÚÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÔÏÈÙÂ‡-
Ì·ÙÔ˜. ª›· ·fi ÙÈ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ı¤ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ Â›Ó·È fiÙÈ Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› Ê˘ÛÈÎ‹ ÔÓÙfiÙËÙ· Î·Ù¿ ÙÔÓ
›‰ÈÔ ÙÚfiÔ Ô˘ ¤Ó· ˙ÒÔ ‹ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·ÔÙÂÏÔ‡Ó Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÔÓÙfiÙËÙÂ˜. ¢‡Ô ÂÈÏ¤ÔÓ ·fi„ÂÈ˜ Â›Ó·È fiÙÈ Ô
¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎfi ˙ÒÔ Î·È fiÙÈ Ë fiÏË ÚÔËÁÂ›Ù·È ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘. ŸÏÔ ÙÔ ÎÂÊ. 2 ÙÔ˘
∞’ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ ·ÊÈÂÚÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ·ÙÔÏÔÁ›· ˘¤Ú ÙË˜ ÂÎ Ê‡ÛÂˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›·˜ ÙË˜ fi-
ÏË˜: τν φFσει + π)λις στ, κα Pτι K νθρωπος φFσει πολιτικν ζGον (1253a2-3). µÏ. Î·È Û˘ÌÏ.
Û¯fiÏÈÔ ÛÙË ÛÂÏ. 87.
2 «¶ÚˆÙÔ˘ÚÁfi˜ ÌÂÁ›ÛÙˆÓ ·Á·ıÒÓ»: ∂›Ó·È Ë fiÏË Ê˘ÛÈÎfi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜ ‹ Ê˘ÛÈÎfi Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÌ·;: Ô

∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÂÓÒ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ fiÙÈ «Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È Ê‡ÛÂÈ ÔÏÈÙÈÎfi ˙ÒÔ» Î·È fiÙÈ «Ë fiÏË Â›Ó·È Ì›· Ê˘ÛÈÎ‹
Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·» Î·Ù·Ï‹ÁÂÈ ÛÙÔ 1253a 30-31 ÙˆÓ ¶ÔÏÈÙÈÎÒÓ fiÙÈ «ÂÎÂ›ÓÔ˜ Ô˘ ÚÒÙÔ˜ Û˘ÁÎÚfiÙËÛÂ ÌÈ· Ù¤-
ÙÔÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· Â›Ó·È ÚˆÙÔ˘ÚÁfi˜ Ì¤ÁÈÛÙˆÓ ·Á·ıÒÓ», ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ‰ËÏ. ÛÙÔÓ ıÂÌÂÏÈˆÙ‹ ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÎÔÈ-
ÓˆÓ›·˜, ÛÂ ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÚÒÙÔ˜ ÔÚÁ¿ÓˆÛÂ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·È ÔÏÈÙÈÎ‹ Û˘Ì‚›ˆÛË ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, ÛÙÔ Ï·›-
ÛÈÔ ÌÈ·˜ ÛÙÔÈ¯ÂÈÒ‰Ô˘˜ ÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ÔÓÙfiÙËÙ·˜, Î·È ÙÔÓ ıÂˆÚÂ› Â˘ÂÚÁ¤ÙË ÙË˜ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. ∞˘Ù¿ ÂÎ ÚÒ-
ÙË˜ fi„Âˆ˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È fiÙÈ ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜. ŸÌˆ˜, Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ‰ÂÓ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÛÙ·
¶ÔÏÈÙÈÎ¿ fiÙÈ Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› ¤Ó· Ê˘ÛÈÎfi ˙ˆÓÙ·Ófi ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi, fiˆ˜ Â›Ó·È ¤Ó·˜ ¿ÓıÚˆÔ˜, ¤Ó· ˙ÒÔ ‹ ¤Ó·
Ê˘Ùfi. ∞˘Ùfi Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ Â›Ó·È fiÙÈ Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› ¤Ó· «Ê˘ÛÈÎfi Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÌ·», fiˆ˜ ¤Ó· ÙÚ·¤˙È ‹
¤Ó· Û›ÙÈ, ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ Â›Ó·È ÛÙË Ê‡ÛË Ì·˜ Ó· ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÌÂ fiÏÂÈ˜, fiÙÈ Ë ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÙË˜ fiÏË˜
·ÔÙÂÏÂ› ÌÈ· Ê˘ÛÈÎ‹ Î·Ù·ÛÎÂ˘‹. √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ˘ÔÁÚ·ÌÌ›˙ÂÈ ˆ˜ Ë fiÏË ‰ÂÓ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌfiÓÔ Û˘Ì‚·ÙÈÎ¿
·ÏÏ¿ ¤¯ÂÈ ÙÈ˜ Ú›˙Â˜ ÙÔ˘ ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË, fiÙÈ ‰Â Û˘ÓÈÛÙ¿ ÙÂ¯ÓËÙfi ÂÚÈÔÚÈÛÌfi ÙË˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ ·ÏÏ¿
Ì¤ÛÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛ‹ ÙË˜. Ÿˆ˜ ÛËÌÂÈÒÓÂÈ Ô ¢. ¶··‰‹˜, «∏ fiÏË Â›Ó·È Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË
ÌÈ· Ê˘ÛÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, fi¯È ‚Â‚·›ˆ˜ ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎ¿ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ÔÚÁ·ÓÈÛÌÔ‡ ·ÏÏ¿ ÌÂ
ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ ·ÔÙÂÏÂ› ÚÒÙÔÓ Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙˆÓ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚˆÓ, ÌÈÎÚfiÙÂÚˆÓ Î·È ·ÙÂÏ¤ÛÙÂÚˆÓ Û˘Ì‚ÈˆÙÈ-
ÎÒÓ ÎÔÈÓÔÙ‹ÙˆÓ, ‹ Î·Ï‡ÙÂÚ· ÎÔÈÓˆÓÈÒÓ, ÙË˜ ÎÒÌË˜ Î·È Î˘Ú›ˆ˜ ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, Ë ÔÔ›· Â›Ó·È Ë Î·ÙÂÍÔ¯‹Ó
Ê˘ÛÈÎ‹ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È ¤¯ÂÈ ÙÚÂÈ˜ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ‰È·ÛÙ¿ÛÂÈ˜: Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓ›· ¿ÓÙÚ· Î·È Á˘Ó·›Î·˜, ÌÈ· ÎÔÈÓˆÓ›· Î·ıÔ-
ÏÈÎ‹, ·Ó·ÁÎ·›· Î·È Ê˘ÛÈÎ‹-ÙÂÏÂÔÏÔÁÈÎ‹, Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓ›· ‰ÂÛfiÙË Î·È ‰Ô‡ÏÔ˘ Î·È, Ù¤ÏÔ˜, Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓ›· ÁÔ-
Ó¤ˆÓ Î·È ·È‰ÈÒÓ, Î·È ‰Â‡ÙÂÚÔÓ ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔÓ ÙfiÔ, ÙÔ ·Ó·ÁÎ·›Ô Ï·›ÛÈÔ Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË˜
ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Ê‡ÛË˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, ‹ ÌÂ ¿ÏÏ· ÏfiÁÈ·, ÙË˜ Ê‡ÛË˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ˆ˜ ·ÓıÚÒÔ˘, ÙË˜ Î·-
ı·˘Ùfi ·ÓıÚÒÈÓË˜ Ê‡ÛË˜. ŸÙ·Ó fiÌˆ˜ Ï¤ÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ fiÙÈ Ë fiÏË ·ÔÙÂÏÂ› ÌÈ· Ê˘ÛÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙË-
Ù·, ‰ÂÓ ·ÌÊÈÛ‚ËÙÂ› ÌÂ Î·Ó¤Ó·Ó ÙÚfiÔ ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi-ÁÂÓÂÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· ÙË˜ fiÏÂˆ˜, fiÙÈ ‰ËÏ. Ë Á¤ÓÂÛ‹
ÙË˜ ÚÔ¸Ôı¤ÙÂÈ ¤Ó· Â›‰Ô˜ Û˘Ì‚ÔÏ·›Ô˘, fiˆ˜ ı· ¤ÏÂÁÂ Ô Thomas Hobbes, ÌÈ· ÛÈˆËÚ‹ ‹ ÂÎÂÊÚ·ÛÌ¤-
ÓË Û˘ÁÎ·Ù¿ıÂÛË ÙˆÓ ÌÂÏÒÓ ÙË˜, fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ˘˜ ÛÎÔÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ fiÚÔ˘˜ Û˘Ì‚›ˆÛ‹˜
ÙÔ˘˜. ƒËÙ¿ ¿ÏÏˆÛÙÂ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ È‰Ú˘Ù¤˜ ÙË˜ fiÏÂˆ˜ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ıÂˆÚÂ› Â˘ÂÚÁ¤ÙÂ˜ (¶ÔÏÈÙÈÎ¿
1253a 30-31). ¢‡Ô ‰ËÏ. Â›Ó·È ÔÈ ıÂÌÂÏÈ·Î¤˜ ·Ú¯¤˜ ÙË˜ fiÏÂˆ˜, Ë Û‡ÌÊ˘ÙË ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÚÔ‹ ÁÈ· ÎÔÈÓˆ-
ÓÈÎfi-ÔÏÈÙÈÎfi ‚›Ô ·ÊÂÓfi˜ Î·È ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜-ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ÚˆÙÔ‚Ô˘Ï›Â˜ Î·È Ú¿ÍÂÈ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ. ŸÙ·Ó Ï¤-

86 ∫∂º∞§∞πO 4
ÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ fiÙÈ Ë fiÏË Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎ‹, ‰ÂÓ ÂÓÓÔÂ› fiÙÈ ·Ó·Ù‡ÛÛÂÙ·È ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·Ú¤Ì‚·ÛË ÙË˜ ·ÓıÚÒ-
ÈÓË˜ ‚Ô‡ÏËÛË˜ Î·È Ú¿ÍË˜, fiˆ˜ Ù· Ì·ÓÈÙ¿ÚÈ·» (µÏ. ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· ∞’ Î·È °’, ÌÙÊÚ. ¢.
¶··‰‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006, ÛÂÏ. 475-476).
3 √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È φσει πολιτικν ζον: Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ «˙ÒÔ» ÔÈÎ›ÏÏÂÈ ·Ó¿ÏÔÁ· ÌÂ ÙË ¯Ú‹ÛË. √È
¿ÓıÚˆÔÈ ÍÂ¯ˆÚ›˙Ô˘Ó ·fi Ù· ¿ÏÏ· ˙Ò· ÏfiÁˆ ÙÔ˘ fiÙÈ ¤¯Ô˘Ó ÔÚıfi ÏfiÁÔ Î·È ÙË ‰‡Ó·ÌË ÙË˜ ‰È·ÓÔ‹ÛÂˆ˜. ∞Ó Î¿-
ÔÈÔ˜ ·‰È·ÊÔÚÂ› ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘Ì‚›ˆÛË Î·È ıÂˆÚÂ› ˆ˜ Â›Ó·È ·˘Ù¿ÚÎË˜, ÙfiÙÂ Â›Ó·È ‹ ıÂfi˜ ‹ ıËÚ›Ô. √ ¿Ó-
ıÚˆÔ˜ Â›Ó·È ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÎfi ˙ÒÔ, ‰ËÏ. Â›Ó·È ¤Ó·˜ ˙ˆÓÙ·Ófi˜ ÔÚÁ·ÓÈÛÌfi˜, Î¿ÙÈ Ô˘ ¤¯ÂÈ ˙ˆ‹. «∏ ÁÓˆ-
ÛÙ‹ ·˘Ù‹ ÊÚ¿ÛË ‰Â ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ‰Ú·ÛÙËÚÈÔÔÈÂ›Ù·È ÔÏÈÙÈÎ¿, fiÙÈ ·Û¯ÔÏÂ›Ù·È Ê˘-
ÛÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. ∞˘Ùfi Ô˘ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ ı¤ÏÂÈ Ó· ÂÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Â›Ó·È fiÙÈ Ë Ê‡ÛË ÙÔ˘
·ÓıÚÒÔ˘ Â›Ó·È Ù¤ÙÔÈ·, ÒÛÙÂ ÌfiÓÔ ÛÂ ÌÈ· fiÏË Ó· ÌÔÚÂ› Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛ‹ ÙÔ˘, ÙËÓ ÙÂÏÈÎ‹ Ï‹ÚË Î·È
Ù¤ÏÂÈ· ÔÏÔÎÏ‹ÚˆÛË. ∂Ó¿ÓÙÈ· ÛÙËÓ ÂÚÌËÓÂ›· ·˘Ù‹ ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· ·ÓÙÈÙ¿ÍÂÈ ÙË ı¤ÛË fiÙÈ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ¯ÚËÛÈ-
ÌÔÔÈÂ› ÙÔÓ fiÚÔ «ÔÏÈÙÈÎfi ˙ÒÔ» ÁÈ· Ó· ÂÚÈÁÚ¿„ÂÈ Î·È ¿ÏÏ· Ï¿ÛÌ·Ù·, fiˆ˜ Ù· ÌÂÚÌ‹ÁÎÈ· Î·È ÙÈ˜ Ì¤ÏÈÛÛÂ˜,
Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ıÂˆÚËıÔ‡Ó fiÙÈ Î˘ÚÈÔÏÂÎÙÈÎÒ˜ ÚÔÔÚ›˙ÔÓÙ·È ÁÈ· ÌÈ· ˙ˆ‹ ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓË ÛÙËÓ fiÏË.
™ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·, Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔÓ fiÚÔ «ÔÏÈÙÈÎfi˜» ÌÂ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ·Ó Î·È ÛÙÂÓ¿ Û˘Ó‰Â-
‰ÂÌ¤ÓÂ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜. ∞˘Ùfi Ô˘ Î¿ÓÂÈ Ù· ÌÂÚÌ‹ÁÎÈ· Î·È ÙÈ˜ Ì¤ÏÈÛÛÂ˜ Ó· Â›Ó·È ÔÏÈÙÈÎ¿ Ê·›ÓÂÙ·È fiÙÈ Â›Ó·È ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜
fiÙÈ ‰Â ˙Ô˘Ó ·ÏÒ˜ Ì·˙› ·ÏÏ¿ ÂÚÁ¿˙ÔÓÙ·È Ì·˙› ÌÂ ÛÙfi¯Ô ¤Ó·Ó ÎÔÈÓfi ÛÎÔfi. (‚Ï. ¶ÂÚ› ÙˆÓ ˙ÒˆÓ ÈÛÙÔÚ›·È, 487b
33-488a 12). ∆Ô ›‰ÈÔ ÈÛ¯‡ÂÈ Î·È ÁÈ· Ù· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ·, ·˘Ù¿ fiÌˆ˜ ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ÂÈÏ¤ÔÓ ÙË ÁÏÒÛÛ· Î·È ÙÔÓ Ïfi-
ÁÔ. ∞˘Ùfi ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Â›Ó·È ÔÏÈÙÈÎ¿ ÛÂ ¤Ó· ÔÏ‡ ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ ‚·ıÌfi, ÁÈ·Ù› ÌÔÚÔ‡Ó Ó· Û¯ËÌ·Ù›ÛÔ˘Ó Ì›· ÎÔÈÓ‹
·ÓÙ›ÏË„Ë ÙÔ˘ ÙÈ Â›Ó·È Î·Ïfi Î·È ‰›Î·ÈÔ. ∂ÔÌ¤Óˆ˜, ÙÔ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙË˜ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È
ÙfiÛÔ Ô ÔÏÈÙÈÎfi˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·˜ fiÛÔ Ë ÔÚıÔÏÔÁÈÎfiÙËÙ·» (µÏ. Aristotle, Politics, ÌÙÊÚ. E. Barker, ·Ó·ıÂÒÚËÛË, ÂÈ-
Û·ÁˆÁ‹ Î·È Û¯fiÏÈ· ·fi R. F. Stalley, Oxford University Press, Oxford 1995, ÛÂÏ. 321).
4 ∏ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ Thomas Hobbes ÛÙËÓ ¿Ô„Ë ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË: ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙÔ˘ Hobbes ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈ-
ÙÈÎ‹ ÂÎ‰ËÏÒıËÎÂ ‹‰Ë ·fi ÙËÓ ÚÒÙË ÙÔ˘ ‰ËÌÔÛ›Â˘ÛË, ÌÈ· ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙË˜ πÛÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡
ÔÏ¤ÌÔ˘ ÙÔ˘ £Ô˘Î˘‰›‰Ë, ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô Hobbes Â›‰Â ÌÈ· ·Ó·ÏÔÁ›· ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ÂÌÊ‡ÏÈÔ fiÏÂÌÔ ÙË˜ ∞ı‹-
Ó·˜ Î·È ÙË˜ ™¿ÚÙË˜ Î·È ÛÙÔÓ ÂÌÊ‡ÏÈÔ ÙË˜ ¯ÒÚ·˜ ÙÔ˘. ∆Ô ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚÔ ¤ÚÁÔ ÙÔ˘ Â›Ó·È Ô §Â‚È¿ı·Ó Ô˘ ‰Ë-
ÌÔÛÈÂ‡ÙËÎÂ ÙÔ 1651. ∫·Ù¿ ÙÔÓ Hobbes, Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È, fiˆ˜ ‰›‰·ÍÂ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Î·È Â·Ó¤Ï·‚Â
ÛÙ· ÓÂfiÙÂÚ· ¯ÚfiÓÈ· Ô Hugo Grotius, ζGον πολιτικ)ν, Ê‡ÛÂÈ ÔÏÈÙÈÎfi Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÔÓ, ·ÓÙÈı¤Ùˆ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È
ÛÂ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Ô˘ Â›Ó·È Í¤ÓË ÚÔ˜ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·, ·ÔÁ˘ÌÓˆÌ¤ÓÔ˜ ·fi Î¿ıÂ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ˘Ô„›· Ê˘ÛÈÎ‹˜
ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÙËÙ·˜. ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ Hobbes ‚·Û›˙ÂÙ·È ÛÙË ıÂÌÂÏÈ·Î‹ ÙÔ˘ ˘fiıÂÛË ÁÈ· ÙË «Ê˘ÛÈÎ‹ Î·Ù¿-
ÛÙ·ÛË» ÛÙËÓ ÔÔ›· ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÂ fiÙÈ ÂÈÎÚ·ÙÂ› fiÏÂÌÔ˜ ÌÂÙ·Í‡ fiÏˆÓ, ÂÂÈ‰‹ ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ ÎÈÓÔ‡ÓÙ·È ·fi ÂÁˆ-
ÈÛÙÈÎ¿ Î›ÓËÙÚ·, ıÂÒÚËÛÂ fiÙÈ Ë ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË, fiÙ·Ó ·ÊÂıÂ› ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙË˜, Â›Ó·È ÂÁˆÈÛÙÈÎ‹, ¿ÏËÛÙË Î·È
ÂÈıÂÙÈÎ‹ ¯ˆÚ›˜ fiÚÈÔ. √ Hobbes ¤˙ËÛÂ ÛÂ ÂÔ¯‹ Î·Ù¿ ÙËÓ ÔÔ›· Ë ∞ÁÁÏ›· ·ÓÙÈÌÂÙÒÈ˙Â ÔÏÏ¤˜ ÚÔÎÏ‹ÛÂÈ˜
Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎ·Ó ·fi ÙË ªÂÙ·ÚÚ‡ıÌÈÛË Î·È ÙÔÓ ∂ÌÊ‡ÏÈÔ fiÏÂÌÔ (1642-1651), Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ‹ıËÎÂ
ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ µ·ÛÈÏÈ¿ ∫·ÚfiÏÔ˘ ∞’ Î·È ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘Ï›Ô˘. √ fiÏÂÌÔ˜ ·˘Ùfi˜ ÙÂÚÌ·Ù›ÛÙËÎÂ ÌÂ ÙË Ó›ÎË ÙÔ˘ ∫ÔÈ-
ÓÔ‚Ô˘Ï›Ô˘ Î·È ÙË ‰ËÌÈÔ˘ÚÁ›· ÌÈ·˜ ÎÔÈÓÔÔÏÈÙÂ›·˜ ˘fi ÙËÓ ·Ú¯ËÁÂ›· ÙÔ˘ Oliver Cromwell. ∫·Ù¿ ÙÔÓ Hobbes
Â›Ó·È ··Ú·›ÙËÙË Ë ÎÂÓÙÚÈÎ‹ ÂÍÔ˘Û›· Ô˘ ı· ÙÈÌˆÚÂ› fiÛÔ˘˜ ·˘ı·ÈÚÂÙÔ‡Ó. Ÿˆ˜ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ, Ô ÔÔ›Ô˜ ·¤-
‰ˆÛÂ Ù· ‰ÂÈÓ¿ ÙÔ˘ ¶ÂÏÔÔÓÓËÛÈ·ÎÔ‡ ÔÏ¤ÌÔ˘ ÛÙÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì· ÙË˜ ∞ı‹Ó·˜ Î·È ıÂÒÚËÛÂ ÙË ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·
˘Â‡ı˘ÓË ÁÈ· ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÙË˜ ·ıËÓ·˚Î‹˜ «fiÏË˜-ÎÚ¿ÙÔ˘˜», ¤ÙÛÈ Î·È Ô Hobbes ¤ÎÚÈÓÂ fiÙÈ Ë ·fiÏ˘ÙË ˘Ô-
Ù·Á‹ ÙˆÓ ˘ËÎfiˆÓ ÛÙÔÓ Î˘Ú›·Ú¯Ô ¿Ú¯ÔÓÙ· ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ÙË ÌfiÓË ÂÁÁ‡ËÛË ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÛÙ·ıÂÚfiÙËÙ·˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi
¿ÏÏˆÛÙÂ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ Â›Ó·È Ì›· ÚÔÛ¿ıÂÈ· ıÂÌÂÏ›ˆÛË˜ ÙË˜ ·fiÏ˘ÙË˜ ÌÔÓ·Ú¯›·˜ Î·È Û˘ÓÂ-
Ò˜ Î·È ÙË˜ ·fiÏ˘ÙË˜ ˘·ÎÔ‹˜. Ÿˆ˜ Ô ¶Ï¿ÙˆÓ ·‰˘Ó·ÙÔ‡ÛÂ Ó· ıÂˆÚ‹ÛÂÈ ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·Ù˘¯›Â˜ ÙË˜ ∞ı‹-
Ó·˜ ˆ˜ Ì¤ÚÔ˜ ÌÈ·˜ Â˘Ú‡ÙÂÚË˜ ÎÈÓ‹ÛÂˆ˜ ·ÏÏ·Á‹˜, Ô Hobbes Î·Ù¿ ÙÔÓ ›‰ÈÔ ÙÚfiÔ ‰ÂÓ ÌfiÚÂÛÂ Ó· ‰ÂÈ ÙËÓ
ÂÍ¤ÁÂÚÛË ÙÔ˘ ∫ÔÈÓÔ‚Ô˘Ï›Ô˘ Î·Ù¿ ÙÔ˘ ∫·ÚfiÏÔ˘ ∞’ ˆ˜ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ ÁÂÓÈÎ‹˜ ‰È¿Ï˘ÛË˜ ÙË˜ ÌÂÛ·ÈˆÓÈÎ‹˜ ‰ÔÌ‹˜
ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜ Î·È ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ¶·ÚfiÏÔ Ô˘ Ô Hobbes ÂÓ¤ÎÚÈÓÂ ÙËÓ ·ÓÙ›‰Ú·ÛË ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÈÎ‹ ·˘ıÂÓÙ›·

∞ƒπ™∆√∆∂§∏™ 87
Î·È ÚÔ˜ ÙÈ˜ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ¤˜ Û˘ÏÏ‹„ÂÈ˜ ÙË˜ ÂÈÛÙ‹ÌË˜ Î·È ÙË˜ ÔÏÈÙÈÎ‹˜, ‰ÂÓ Î·Ù¿ÊÂÚÂ ˆÛÙfiÛÔ Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ
fiÙÈ Ë ÂÍ¤ÁÂÚÛË Î·Ù¿ ÙÔ˘ ıÂ˚ÎÔ‡ ‰ÈÎ·ÈÒÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ‚·ÛÈÏ¤ˆÓ ·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ Ì¤ÚÔ˜ ÙË˜ Î·Ù¿ÚÚÂ˘ÛË˜ ÙË˜ ÌÂ-
Û·ÈˆÓÈÎ‹˜ ‰ÔÌ‹˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∞ÚÎÂÙfi ·fi ÙÔ Û‡Á¯ÚÔÓÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈ-
ÛÙÔÙ¤ÏË ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÛÂ ·˘Ùfi Ô˘ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ÔÓÔÌ·ÛÙÂ› ˆ˜ «Ë ÁÔËÙÂ›· ÙÔ˘ Ê˘ÛÈÎÔ‡». √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜,
‰ËÏ·‰‹, ÂÌÊ·Ó›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ô ˘ÂÚ·ÛÈÛÙ‹˜ ÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ Û˘ÓÂÚÁ·Û›·˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· ·ÓıÚÒÈÓ· fiÓÙ· Î·È ˆ˜ Ô
·ÓÙ›·ÏÔ˜ ·˘ÙÒÓ, Ô˘ fiˆ˜ Ô Hobbes, ÂÈÌ¤ÓÔ˘Ó fiÙÈ ÔÈ Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÔÚÌ¤˜ Ô‰ËÁÔ‡Ó ÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÛÂ Û‡-
ÁÎÚÔ˘ÛË ·Ó·ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜. ŸÌˆ˜, Ë ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙË Ê˘ÛÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ fiÏË˜ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Â›-
Ó·È Û˘Ì‚·Ù‹ ÌÂ ÙË ı¤ÛË fiÙÈ Ë fiÏË Â›Ó·È ¤Ó· ÙÂ¯ÓËÙfi Î·Ù·ÛÎÂ‡·ÛÌ·, fiˆ˜ ¤Ó· Û›ÙÈ. √ ›‰ÈÔ˜ Ô ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜
·Ó·Ê¤ÚÂÈ ¿ÏÏˆÛÙÂ fiÙÈ «·˘Ùfi˜ Ô˘ ÚÒÙÔ˜ ‰ËÌÈÔ‡ÚÁËÛÂ ÙËÓ fiÏË ‹Ù·Ó Ô ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚÔ˜ Â˘ÂÚÁ¤ÙË˜ ·fi
fiÏÔ˘˜» (1253a29-31): φFσει µν ον + Kρµ$ ν π1σιν π τ$ν τοιαFτην κοινωναν· K δ πρτος συ-
στ σας µεγστων γαθν α.τιος. µÏ. Â›ÛË˜ ÎÂÊ. 2, ÂÓfiÙËÙ· 4Ë (µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 52).
∂¡¢∂π∫∆π∫∏ µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞
∞ƒπ™∆√∆∂§∏™, ∏ıÈÎ¿ ¡ÈÎÔÌ¿¯ÂÈ·, µÈ‚Ï›· ∞’- ¢’, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Û¯fiÏÈ· ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006.
∞ƒπ™∆√∆∂§∏™, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· I Î·È II, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Û¯fiÏÈ· ¢. ¶··‰‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2006.
∞ƒπ™∆√∆∂§∏™, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· III Î·È IV, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Û¯fiÏÈ· ¶. ∆˙ÈÒÎ·-∂˘·ÁÁ¤ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2007.
∞ƒπ™∆√∆∂§∏™, ¶ÔÏÈÙÈÎ¿, µÈ‚Ï›· V Î·È VI, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Û¯fiÏÈ· ¶. ∆˙ÈÒÎ·-∂˘·ÁÁ¤ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2005.
∞ƒπ™∆√∆∂§∏™, ƒËÙÔÚÈÎ‹, µÈ‚Ï›· µ’- °’, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË, Û¯fiÏÈ· ¢. §˘Ô˘ÚÏ‹˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2004.
ARISTOTELIS, Ars Rhetorica, W.D. Ross (ed.), Oxford University Press, Oxford 1959.
ARISTOTELIS, Ethica Eudemia, R.R. Walzer and J.M. Mingay (eds.), Oxford University Press, Oxford 1991.
ARISTOTELIS, Ethica Nicomachea, I. Bywater (ed.), Oxford University Press, Oxford 1894.
ARISTOTELIS, Metaphysica, W. Jaeger (ed.), Oxford University Press, Oxford 1958.
ARISTOTELIS, Politica, W.D. Ross (ed.), Oxford University Press, Oxford 1957.
ªÂÏ¤ÙÂ˜
πÛÙÔÚÈÎ¿ ∂ÏÂ˘ıÂÚÔÙ˘›·˜, ∞ÊÈ¤ÚˆÌ· ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË (∞’ Î·È µ’ Ì¤ÚÔ˜), ÂÚ. «πÛÙÔÚÈÎ¿» ÙÂ‡¯. 263 (2 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘ 2004) Î·È ÙÂ‡¯. 264 (9 ¢ÂÎÂÌ‚Ú›Ô˘
2004), ÂÊËÌ. ∂ÏÂ˘ıÂÚÔÙ˘›·.
µ√À¢√Àƒ∏™, ∫. π. (ÂÈÌ.), ∞ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ∞ı‹Ó· 1993.
°∂øƒ°√À§∏™, ∫. ¢., ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Ô ™Ù·ÁÈÚ›ÙË˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1962.
°§À∫√ºƒÀ¢∏-§∂√¡∆™π¡∏, ∞., «∏ ‘¶ÂÚ› ·ÚÂÙÒÓ Î·È Î·ÎÈÒÓ ÂÍ‹ÁËÛÈ˜’ ÙÔ˘ ™Â‚·ÛÙÔ‡ ∫˘ÌÈÓ‹ÙË Î·È Ë ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹ ·ÚÂÙÔÏÔÁÈÎ‹ ËıÈÎ‹», ÛÙÔ ∞. °Ï˘ÎÔÊÚ‡‰Ë-§Â-
ÔÓÙÛ›ÓË, ¡ÂÔÂÏÏËÓÈÎ‹ ºÈÏÔÛÔÊ›·, £¤Ì·Ù· ÔÏÈÙÈÎ‹˜ Î·È ËıÈÎ‹˜, ∞ı‹Ó· 2001, ÛÂÏ. 271-298.
°§À∫√ºƒÀ¢∏-§∂√¡∆™π¡∏, ∞. (ÂÈÌ.), µ›Ô˜ ıÂˆÚËÙÈÎfi˜, ∞ÊÈÂÚˆÌ·ÙÈÎfi˜ ∆fiÌÔ˜ ÂÈ˜ ÙÔÓ ∫·ıËÁËÙ‹Ó ¢ËÌ‹ÙÚÈÔÓ ¡. ∫Ô‡ÙÚ·Ó, ÂÎ‰. ∂ıÓÈÎfi Î·È ∫·Ô‰ÈÛÙÚÈ·Îfi ¶·-
ÓÂÈÛÙ‹ÌÈÔ ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 2006.
DÜRING, I., √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜. ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË Î·È ÂÚÌËÓÂ›· ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜ ÙÔ˘, ÌÙÊÚ. ¶. ∫ÔÙ˙È¿-¶·ÓÙÂÏ‹ Î·È ∞. °ÂˆÚÁ›Ô˘-∫·ÙÛÈ‚¤Ï·, 2 ÙfiÌ., ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1991.
∫∞§√°∂ƒ∞∫√™, π. °., «ÀÂÚ‚ÔÏ‹ Î·È ˘ÂÚÔ¯‹ ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË», ºÈÏÔÛÔÊ›·, 27-28 (1997-1998), ÛÂÏ. 166-190.
∫∞§√°∂ƒ∞∫√™, π. °. (ÂÈÌ.), √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Î·È Ë Û‡Á¯ÚÔÓË ÂÔ¯‹. ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ ÙÔ˘ ŒÎÙÔ˘ ¶·ÓÂÏÏËÓ›Ô˘ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ (πÂÚÈÛÛfi˜, 19-21 √ÎÙˆ‚Ú›Ô˘ 2001), πÛÙÔ-
ÚÈÎ‹ Î·È §·ÔÁÚ·ÊÈÎ‹ ∂Ù·ÈÚÂ›· Ã·ÏÎÈ‰ÈÎ‹˜, Ã·ÏÎÈ‰ÈÎ‹ 2004.
∫√À∆ƒ∞™, ¢. ¡., ∏ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜, ∂ıÓÈÎfi ∫¤ÓÙÚÔ ∫ÔÈÓˆÓÈÎÒÓ ∂ÚÂ˘ÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1973.
∫√À∆ƒ∞™, ¢. ¡. (ÂÈÌ.), ∏ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ËıÈÎ‹ Î·È ÔÈ ÂÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ ÙË˜, ∞’ ¢ÈÂıÓ¤˜ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ∞ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ (24-26 ª·˝Ô˘ 1995), ∂Ù·ÈÚÂ›· ∞ÚÈ-
ÛÙÔÙÂÏÈÎÒÓ ªÂÏÂÙÒÓ «∆Ô §‡ÎÂÈÔÓ», ∞ı‹Ó· 1996.
∫√À∆ƒ∞™, ¢. ¡. (ÂÈÌ.), ¶ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·È ÔÈ ÂÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ ÙË˜, µ’ ¢ÈÂıÓ¤˜ ™˘Ó¤‰ÚÈÔ ∞ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ (29-31 ª·˝Ô˘ 1997),
∂Ù·ÈÚÂ›· ∞ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎÒÓ ªÂÏÂÙÒÓ «∆Ô §‡ÎÂÈÔÓ», ∞ı‹Ó· 1999.
KULLMANN, W., ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÌÙÊÚ. ∞. ƒÂÁÎ¿ÎÔ˜, ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 2003.
LEONTSINI, E., The Appropriation of Aristotle in the Liberal-Communitarian Debate, with a foreword by Richard Stalley, National and Kapodistrian University of
Athens, S. Saripolos Library, Athens 2007.
ª¶∂¡∞∫∏™, §., «∏ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ËıÈÎ‹ ÛÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ», ÛÙÔ §. ªÂÓ¿ÎË˜, µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ºÈÏÔÛÔÊ›·. ∫Â›ÌÂÓ· Î·È ÌÂÏ¤ÙÂ˜, ÂÎ‰. ¶·ÚÔ˘Û›·, ∞ı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 273-280.
ª¶∂¡∞∫∏™, §., «∞ÁÓÔ‹ıËÎÂ ÛÙÔ µ˘˙¿ÓÙÈÔ Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏÔ˘˜;», ÛÙÔ §›ÓÔ˜ ªÂÓ¿ÎË˜, µ˘˙·ÓÙÈÓ‹ ºÈÏÔÛÔÊ›·. ∫Â›ÌÂÓ· Î·È ÌÂÏ¤ÙÂ˜,
ÂÎ‰. ¶·ÚÔ˘Û›·, ∞ı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 505-511.
¶∞¶∞¢∏™, ¢. π., ∏ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 2001.
¶∂¡∆∑√¶√À§√À- µ∞§∞§∞, ∆., ¶ÚÔ‚ÔÏ¤˜ ÛÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË
¶Ú·ÎÙÈÎ¿ ¶·ÁÎÔÛÌ›Ô˘ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ «∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜», (£ÂÛ/Ó›ÎË 7-14 ∞˘ÁÔ‡ÛÙÔ˘ 1978), 4 ÙfiÌÔÈ, ÂÎ‰. ÀÔ˘ÚÁÂ›Ô˘ ¶ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ∂ÈÛÙËÌÒÓ, ∞ı‹Ó·È, 1983.
ROSS, W. D., ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜, ÌÙÊÚ. ª. ªËÙÛÔ‡, ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1991.
™∫∞§∆™∞™, £., √ ¯Ú˘ÛÔ‡˜ ·ÈÒÓ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜. ∞ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ËıÈÎ‹, ÂÎ‰. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ∞ı‹Ó· 1993.
∆∂ƒ∂∑∏™, ÃÚ., £¤Ì·Ù· ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÎ‰. ∆˘ˆı‹Ùˆ, ∞ı‹Ó· 1998.
WOLFF, F., √ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹, ÌÙÊÚ. ∫. ¡. ¶ÂÙÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 1995.

ΚΕΦAΛΑΙΟ ΠΕΜΠΤΟ
H Î˘ÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÔÈ ÊÈÏÔÛÔÊ›Â˜

ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ Î·È ÚˆÌ·˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ
EI™A°ø°H
H ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÌÔÚÂ› Ó· ·ÔÙÂÏ¤ÛÂÈ ÙÔ ÂÚ¤ıÈÛÌ· ÁÈ· Ó· ÂÈÛ·¯ıÔ‡Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÎÂÊ·Ï·›Ô˘
Ô˘ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÛÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›Â˜ ÔÈ ÔÔ›Â˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎ·Ó
ÛÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÚˆÌ·˚ÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜ Î·È ÛÙËÓ ‡ÛÙÂÚË ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·. K·Ù¿ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›·, Â›Ó·È ¯Ú‹-
ÛÈÌÔ Ó· ÚÔÙÂ›ÓÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ Ó· Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ‡ÔÓÙ·È ÙÔÓ ¯ÚÔÓÔÏÔÁÈÎfi ›Ó·Î·, Ù· ÂÚÁÔ‚ÈÔÁÚ·ÊÈÎ¿ Î·È ÙÔÓ
¯¿ÚÙË ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘˜.
∂¡O∆∏∆∞ 1
√È ∫˘ÓÈÎÔ›, ÙÔ ‰È‰·ÎÙfi ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ Î·È Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙˆÓ K˘ÓÈÎÒÓ Î·È ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘
∞ÓÙÈÛı¤ÓË, Ì·ıËÙ‹ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, Î·È ÙˆÓ Î˘ÓÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË Î·È ∫Ú¿ÙËÙ·.
ñ ¡· Û˘Û¯ÂÙ›ÛÔ˘Ó ÙÔÓ ·ÓÙÈÛ˘Ì‚·ÙÈÎfi ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ K˘ÓÈÎÒÓ ÌÂ ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ÙÔ˘˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜.
ñ ¡· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Î·Ù¿ fiÛÔ Â›Ó·È ‰È‰·ÎÙ‹ Ë ·ÚÂÙ‹ Î·È ÁÈ· ÙË Û‡Ó‰ÂÛË ·ÚÂÙ‹˜ Î·È Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜.
ñ N· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙË ÛÙ¿ÛË «ÙÔ˘ ÛÔÊÔ‡» Ì¤Û· ÛÙË ˙ˆ‹ ÌÂ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙˆÓ K˘ÓÈÎÒÓ.
∆ιελγετο [sc. Αντισθνης] δ’ ν τ Κυνοσργει γυµνασω µικρ"ν #πωθεν τν πυλν% &θεν τιν'ς κα( τ)ν
κυνικ)ν ντε*θεν +νοµασθ,ναι […] Ο/τος 0γ1σατο κα( τ,ς ∆ιογνους 2παθεας κα( τ,ς Κρτητος
γκρατεας κα( τ,ς Z1νωνος καρτερας, α5τ"ς 6ποθµενος τ7, π8λει τ9 θεµλια […] :Ηρεσκεν α5τ [sc.
Aντισθνει] κα( τδε. ∆ιδακτ)ν 2πεδεκνυε τ)ν 2ρετ1ν. Κα( το>ς α5το>ς ε5γενε?ς το>ς κα( ναρτους%
α5τρκη δ' τ)ν 2ρετ)ν πρ"ς ε5δαιµοναν, µηδεν"ς προσδεοµνην &τι µ) Σωκρατικ,ς AσχCος. Τ)ν τ’
2ρετ)ν τν Eργων εFναι, µ1τε λ8γων πλεστων δεοµνην µ1τε µαθηµτων. Α5τρκη τ’ εFναι τ"ν σοφ8ν%
πντα γ9ρ α5το* εFναι τ9 τν #λλων. Τ1ν τ’ 2δοξαν 2γαθ"ν κα( Iσον τ π8νω. Κα( τ"ν σοφ"ν ο5 κατ9
το>ς κειµνους ν8µους πολιτεCσεσθαι, 2λλ9 κατ9 τ"ν τ,ς 2ρετ,ς.
(απσπ. 32 και απσπ. 160, ∆ιογνης Λαρτιος,
Φιλοσ8φων βων κα( δογµτων συναγωγ1, VI, 13-15 και 10-13)

∆Ô ÚˆÙfiÙ˘Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È ÔÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ·˘ÙÔ‡ Î·È ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: OÈ ·Ú¯·›ÔÈ Î˘-
ÓÈÎÔ›. AÔÛ¿ÛÌ·Ù· Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ÂÈÌ¤ÏÂÈ·-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi˜ N.M. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. °ÓÒÛË,
Aı‹Ó· 2006, ÛÂÏ. 35-37 Î·È 117-118 (H Û˘ÏÏÔÁ‹ ·˘Ù‹ Û˘ÁÎÚÔÙ‹ıËÎÂ ÌÂ ‚¿ÛË ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÙÂ-
ÙÚ¿ÙÔÌÔ˘ ¤ÚÁÔ˘ ÙÔ˘ G. Giannantoni, Socraticorum Reliquiae, 1983-1985).

H ºI§O™OºIA ™∆√À™ ∂§§∏¡π™∆π∫√À™ ∫∞π ∆√À™ ƒøª∞´∫√À™ Ãƒ√¡√À™ 89
TÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÛÎÔÂ‡ÂÈ Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÛÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔÓ Î˘ÓÈÛÌfi ˆ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÚÂ‡Ì· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙË ‰È-
‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË ÌÂ ÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›Â˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹˜ ÂÔ¯‹˜. ™¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ AÓÙÈ-
Ûı¤ÓË, Ë ÔÔ›· Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÌÂ ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·. H ·ÚÂÙ‹ Â›Ó·È Î·Ù¿ ÙÔÓ AÓÙÈÛı¤ÓË ‰È‰·ÎÙ‹, ‚·Û›˙Â-
Ù·È ‰ËÏ·‰‹ ÛÙË ÁÓÒÛË. HıÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Â›Ó·È Ë ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·.
OÈ K˘ÓÈÎÔ› ·¤ÊÂ˘Á·Ó ÙÈ˜ ıÂˆÚ›Â˜ Î·È ‰ÂÓ Â›¯·Ó ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ÂÔÈı‹ÛÂÈ˜. A¤ÚÚÈÙ·Ó Â›ÛË˜ Ù· ·-
Ú·‰ÔÛÈ·Î¿ Ì·ı‹Ì·Ù·, fiˆ˜ ÙË ÁÂˆÌÂÙÚ›· Î·È ÙËÓ ·ÛÙÚÔÓÔÌ›·. Œ¯ÂÈ ˘ÔÛÙËÚÈ¯ıÂ› ·fi ÙÔ˘˜ ÂÈÎÚÈÙ¤˜
ÙÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡ ˆ˜ ‰ÂÓ ‹Ù·Ó Û¯ÔÏ‹ ÛÎ¤„Ë˜, ·ÏÏ¿ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜. O ·ÛÎËÙÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ K˘ÓÈÎÒÓ
‹Ù·Ó ·Ïfi˜ Î·È ‰‡ÛÎÔÏÔ˜, Ê·ÈÓfiÙ·Ó È‰ÈfiÚÚ˘ıÌÔ˜ Î·È ÁÚ·ÊÈÎfi˜ Î·È ÛÙÔ˘˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜
ÚÔÎ·ÏÔ‡ÛÂ ÛÙÔ˘˜ PˆÌ·›Ô˘˜ ·ÓÙÈ¿ıÂÈ·.
°È· ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜, Î·Ïfi Â›Ó·È Ó· ÂÈÌÂÚÈÛÙÂ› ·˘Ù‹ ÛÂ ÙÚÂÈ˜ ¿ÍÔÓÂ˜:
ñ ¡· ÚÔÛ‰ÈÔÚÈÛÙÂ› Ë ¤ÓÓÔÈ· «K˘ÓÈÛÌfi˜» Î·È Ó· ‰ÂÈ¯ıÂ› ·Ó Â›Ó·È Û¯ÔÏ‹ ÛÎ¤„Ë˜ ‹ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜.
ñ ¡· ‰ÈÂÚÂ˘ÓËıÂ› Ë ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜ ÔÓÔÌ·Û›·˜ Î·È Ó· Û˘Ó‰ÂıÂ› ÌÂ ÙÔÓ ÁÂˆÁÚ·ÊÈÎfi ¯ÒÚÔ ÙË˜ ·Ú¯·›·˜
Aı‹Ó·˜.
ñ ¡· ÂÈÛËÌ·ÓıÔ‡Ó ÔÈ ¤ÓÓÔÈÂ˜ Ô˘ ÛÙËÚ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ AÓÙÈÛı¤ÓË Î·È ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ Î˘ÓÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ.
1. AÊfiÚÌËÛË: Ë ÚÔÂÙÔÈÌ·Û›· ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ ·fi ÙËÓ ·Ó¿ÁÓˆÛË Î·È ÙÔÓ Û¯ÔÏÈ·ÛÌfi
ÙˆÓ ÂÈÛ·ÁˆÁÈÎÒÓ ÛËÌÂÈˆÌ¿ÙˆÓ.
2. ¶·ÚÔ˘Û›·ÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘: ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ‰È·‚¿˙ÂÙ·È ·fi ÙÔÓ ‰È‰¿ÛÎÔÓÙ·.
3. £¤Ì· «O K˘ÓÈÛÌfi˜ ˆ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Î›ÓËÌ· Î·È ÙÔ ‰È‰·ÎÙfi ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜»: Î·ıÔÚ›˙ÂÙ·È ÌÂ Û˘˙‹ÙËÛË.
4. AÓ¿Ï˘ÛË-™‡ÓıÂÛË: ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ Î·ÏÔ‡ÓÙ·È Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ Î‡ÚÈÂ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜-ıÂÌ·ÙÈÎ¤˜ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤-
ÓÔ˘ (‰È‰·ÎÙfi ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜, ÛÔÊ›·-·˘Ù¿ÚÎÂÈ·) Î·È Ó· ÙÈ˜ Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÌÂ ÙËÓ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓË ÁÓÒÛË. °›ÓÂÙ·È
Û‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ ÔÓÔÌ·Û›·˜ K˘ÓÈÎÔ› ÌÂ ÙÔÓ ÙfiÔ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ Î·È ÂÓÙÔ›˙ÂÙ·È ˆ˜ Ë ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ AÓÙÈÛı¤-
ÓË Á›ÓÂÙ·È ÁÓˆÛÙ‹ Ì¤Û· ·fi ÎÂ›ÌÂÓÔ ÙÔ˘ ¢ÈÔÁ¤ÓË §·¤ÚÙÈÔ˘, ‚ÈÔÁÚ¿ÊÔ˘ ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. H ‰È‰·ÛÎ·Ï›·
‰ÈÂ˘Ú‡ÓÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Î·È ÌÂ ÙË Û˘Ó‰˘·ÛÙÈÎ‹ ·ÍÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ ÂÔÙÈ-
ÎÔ‡ ˘ÏÈÎÔ‡. OÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÁÓˆÚ›˙Ô˘Ó ÌÈ· ¿ÏÏË ÌÔÚÊ‹ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜ Ô˘ Â›Ó·È
ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ·Ú¿ Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ‹ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·. EÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ‹ ·ÊfiÚÌËÛË: ÙÔ Ì¿ıËÌ· ÌÔÚÂ› Ó· ÍÂÎÈÓ‹ÛÂÈ
ÌÂ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÂ Û‡Á¯ÚÔÓ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ· ·ÓÙÈÛ˘Ì‚·ÙÈÎ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ (¯›È˜, pank) ‹ ÛÂ Û‡Á¯ÚÔÓÔ˘˜
·ÓÙÈÛ˘Ì‚·ÙÈÎÔ‡˜ Î·ÏÏÈÙ¤¯ÓÂ˜ (NÙ·Ï›, Warhol). °È· ÙÔ ı¤Ì· ·˘Ùfi ‚Ï. T˙·›ËÛÔÓ •ÂÓ¿ÎË˜, X›È‰Â˜ Î·È K˘ÓÈ-
ÎÔ›, Aı‹Ó· 1976.
5. AÓ·ÎÂÊ·Ï·›ˆÛË.
EÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ EÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – EÚÁ·Û›Â˜

EÚÒÙËÛË 1Ë: ÙÔÓ ÏÈÙfi Î·È ·˘Ù¿ÚÎË ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ·ÔÊÂ‡ÁÂÈ ÙËÓ ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ Â›‰ÂÈÍË Î·È ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜
‰fiÍ·˜ (·ÛËÌfiÙËÙ·). µÏ. BÈ‚Ï. Ì·ı., Û¯fiÏÈ· 6, 7, 8, 9, 10, ÛÂÏ. 115 Î·È BÈ‚Ï. ÂÎ., Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈ· 3, 4, ÛÂÏ. 91.
EÚÒÙËÛË 2Ë: ÌÂ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹, ÙÔÓ ÏÈÙfi ‚›Ô Î·È ÙËÓ ·fiÎÙËÛË ÙË˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜. MÂ ÙËÓ ˘ÔÙ·Á‹ Î·È
ÙËÓ ·˘ÙÔÎ˘ÚÈ·Ú¯›· ÙˆÓ ·ıÒÓ ‰È¿ ÙË˜ ÛÔÊ›·˜. µÏ. BÈ‚Ï. Ì·ı., Û¯fiÏÈ· 1, 3, 5, ÛÂÏ. 115 Î·È µÈ‚Ï. ÂÎ. Û˘ÌÏ.
Û¯fiÏÈ· 2, 3, ÛÂÏ. 91.
EÚÒÙËÛË 3Ë: ‚Ï. BÈ‚Ï. ÂÎ., Û˘ÌÏ. Û¯fiÏÈÔ 2, ÛÂÏ. 91.
EÚÒÙËÛË 4Ë: ‚ÈˆÌ·ÙÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú· Î·È ÁÂÓÈÎfiÙÂÚÔ˘ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌÔ‡. ¶ÔÈÔÈ Î·È ÁÈ·Ù› ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·È Û‹ÌÂÚ·
Î˘ÓÈÎÔ› ÛÙÈ˜ Ù¤¯ÓÂ˜, ÙË ÏÔÁÔÙÂ¯Ó›·, ÙË ÌÔ˘ÛÈÎ‹, ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î.¿. N· Û˘ÁÎÚ›ÓÂÙÂ ÙËÓ ·¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ AÓÙÈÛı¤-
ÓË ÌÂ ÙÔ ÛˆÎÚ·ÙÈÎfi γνθι σα5τ8ν (BÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 60).
EÚÒÙËÛË 5Ë: ‚Ï. ÛÂÏ. 114, ÂÚÈıÒÚÈÔ: Eρωτηθες τ α5τ περιγγονεν κ φιλοσοφας, Eφη ( Aντισθ-
νης), «τ" δCνασθαι Nαυτ µιλε?ν», ·fiÛ. 112, ¢ÈÔÁ. §·¤ÚÙÈÔ˜, ºÈÏÔÛfiÊˆÓ ‚›ˆÓ Î·È ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó·ÁˆÁ‹,
VI, 6, ‚Ï. Û¯fiÏÈÔ ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˘, fi.., ÛÂÏ. 98).

90 ∫∂º∞§∞πO 5
EÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ‹ ¿ÛÎËÛË
N· Î·Ù·ÁÚ¿„ÂÙÂ ÙÈ˜ Ï¤ÍÂÈ˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È (·) ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ (‚) ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È (Á) ÛÙËÓ ÎÔÈ-
ÓˆÓÈÎ‹ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÎ‹. ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ˘˜ Î‡ÚÈÔ˘˜ ¿ÍÔÓÂ˜ Â›Ó·È Ù· ı¤Ì·Ù· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó:
1 ∆È Â›Ó·È Ô ∫˘ÓÈÛÌfi˜; ™¯ÔÏ‹ ÛÎ¤„Ë˜ ‹ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜;

°È· ÙÔÓ K˘ÓÈÛÌfi ·Ú·‰›‰ÂÙ·È ˆ˜ Ô ∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜ ¤¯ÂÈ ‰ÒÛÂÈ ÙÔÓ ·ÎfiÏÔ˘ıÔ ÔÚÈÛÌfi (·fiÛ. 162): «∫˘ÓÈÛÌfi˜»Ø
¤Ó·˜ ‰˘Ó·ÌÈÎfi˜ ‰ÚfiÌÔ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹. ∫·È «ÔÈ ÛÔ‚·ÚÔ› ¿ÓıÚˆÔÈ Ó· ·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Ó ÙÔÓ K˘ÓÈÛÌfi»Ø ÊÈÏÔÛÔ-
ÊÈÎ‹ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·. √ ÔÚÈÛÌfi˜ ÙÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È: Û‡ÓÙÔÌÔ˜ ‰ÚfiÌÔ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹. ∆ÂÏÈÎfi˜ ÛÙfi¯Ô˜ ÙÔ˘
∫˘ÓÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ó· ˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹, fiˆ˜ Ô ¢ÈÔÁ¤ÓË˜ Î·È Ô ∑‹ÓˆÓ ·fi ÙÔ ∫›ÙÈÔ. ¶ÚÔÙÈÌÔ‡-
Û·Ó ÙÔÓ ÏÈÙfi ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙÚ¤ÊÔÓÙ·Ó ÌÂ fi,ÙÈ Â›¯·ÓØ ÙÔÓ ÏÔ‡ÙÔ, ÙË ‰fiÍ· Î·È ÙËÓ Â˘ÁÂÓÈÎ‹ Î·Ù·ÁˆÁ‹ Ù· Â-
ÚÈÊÚÔÓÔ‡Û·Ó. √ÚÈÛÌ¤ÓÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Û·Ó ‚fiÙ·Ó· Î·È ÎÚ‡Ô ÓÂÚfi, ÛÙÂÁ¿˙ÔÓÙ·Ó fiÔ˘ Ù‡¯·ÈÓÂ, Î·È ÛÂ Èı¿-
ÚÈ·, Î·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó fiÙÈ ÁÓÒÚÈÛÌ· ÙÔ˘ ıÂÔ‡ Â›Ó·È Ó· ÌËÓ ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ù›ÔÙ·, Î·È ÁÓÒÚÈÛÌ· ÂÎÂ›ÓˆÓ Ô˘ ÌÔÈ¿-
˙Ô˘Ó ÌÂ ÙÔÓ ıÂfi Ó· ¯ÚÂÈ¿˙ÔÓÙ·È Ï›Á· Ú¿ÁÌ·Ù·. ¶ÚÂÛ‚Â‡Ô˘Ó Â›ÛË˜ fiÙÈ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· ÙË ‰È‰·-
¯ıÂ› Î·È [fiÙÈ Â›Ó·È] Ë ·ÚÂÙ‹ Î¿ÙÈ Ô˘ ‰Â ¯¿ÓÂÙ·È.
∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜ (162) [™Ô‡‰·, ÛÙ· Ï‹ÌÌ·Ù· «Î˘ÓÈÛÌfi˜»
Î·È κυνιε?ν δε?ν το?ς σπουδαοις, ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜]
2 √ÓÔÌ·Û›· ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË˜ ÙÔ˘ fiÚÔ˘ K˘ÓÈÛÌfi˜
∞. ∞fi ÙËÓ ÙÔÔıÂÛ›· ∫˘ÓÔÛ¿ÚÁÔ˘˜ ÙˆÓ ∞ıËÓÒÓ. (∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜, ·fiÛ. 32).
∆ιελγετο (sc. Αντισθνης) δ’ ν τ Κυνοσργει γυµνασω µικρ"ν #πωθεν τν πυλν% &θεν τιν'ς κα(
τ)ν κυνικ)ν ντε*θεν +νοµασθ,ναι (¢ÈÔÁ. §·¤ÚÙÈÔ˜, ºÈÏÔÛfiÊˆÓ ‚›ˆÓ Î·È ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó·ÁˆÁ‹, VI 13-15).
B. ∞fi ÙË Ï¤ÍË «Î‡ˆÓ», Ô˘ ·Ô‰fiıËÎÂ ÛÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ¤¯Ô˘ÌÂ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ·ÓÂÎ‰ÔÙÔÏÔÁÈÎÔ‡
¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, fiˆ˜ ÌÂ ÙÔ Èı¿ÚÈ, ÙÔ Ï˘¯Ó¿ÚÈ ÙÔ˘, ÙÔÓ ∞Ï¤Í·Ó‰ÚÔ, ÔÈ ÔÔ›Â˜ ·ÂÈÎÔÓ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÔ BÈ‚Ï›Ô ÙÔ˘
Ì·ıËÙ‹. √È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÚÔ¤Ú¯ÔÓÙ·È ·fi ÙÔ˘˜ ¢ÈÔÁ¤ÓË §·¤ÚÙÈÔ, ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô, ∂›ÎÙËÙÔ, ª¿ÍÈÌÔ ∆‡ÚÈÔ Î.¿.,
fiˆ˜: ∆ιογνης, Αντισθνους µιλητ1ς, Pς πρτος ΚCων πεκλ1θη% ν πθω δ' διτριβεν. (απσπ. 4 ,
Σο$δα, στο λ'µµα «∆ιογνης», 8.π.).
«ŸÙ·Ó ÚˆÙ‹ıËÎÂ Ô ¢ÈÔÁ¤ÓË˜ ÙÈ Î¿ÓÂÈ Î·È ÙÔÓ ·ÔÎ·ÏÔ‡Ó “ÛÎ‡ÏÔ” ·¿ÓÙËÛÂ: “ŸÛÔ˘˜ ÌÔ˘ ‰›ÓÔ˘Ó, ÙÔ˘˜
Á·ÏÈÊ›˙ˆØ fiÛÔ˘˜ ‰Â ÌÔ˘ ‰›ÓÔ˘Ó, ÙÔ˘˜ Á·˘Á›˙ˆØ ÙÔ˘˜ Î·ÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ ‰·ÁÎÒÓˆ”» (·fiÛ. 181, ¢ÈÔÁ¤ÓË˜
§·¤ÚÙÈÔ˜ ºÈÏÔÛfiÊˆÓ ‚›ˆÓ Î·È ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó·ÁˆÁ‹, VI, 60).
3 ™ÔÊ›· Î·È ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·: ÔÈ ∫˘ÓÈÎÔ›, ˆ˜ Û˘ÓÂ¯ÈÛÙ¤˜ ÙË˜ ÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÈÛ¿ÁÔ˘Ó ÁÈ· ÚÒÙË ÊÔ-
Ú¿ ÙËÓ Î·ıÔÚÈÛÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ ÂÓÓÔÈÒÓ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·, ·Ù·Ú·Í›·, ·‰È·ÊÔÚ›· Î·È Û˘ÓÙÂÏÔ‡Ó ÛÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË
ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹˜ ÂÔ¯‹˜ (™ÙˆÈÎÔ›, ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈÔÈ, ™ÎÂÙÈÎÔ› ÂËÚÂ¿˙ÔÓÙ·È ·fi ·˘Ù¤˜).
4 OÈ K˘ÓÈÎÔ› ÁÈ· ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î·È ÙË ÁÓÒÛË: ÔÈ K˘ÓÈÎÔ› ·¤ÚÚÈ„·Ó ÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹-·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë
Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· Â›Ó·È ÁÓÒÛË. °È· ÙÔÓ ÏfiÁÔ ·˘Ùfi ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈ˙·Ó Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ˘˜ ıÂ-
ÛÌÔ‡˜ Î·È È‰Ú‡Ì·Ù· Ô˘ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÓÙ·È ÁÈ· ÙË ÌÂÙ¿‰ÔÛË ·˘Ù‹˜ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜. O Î˘ÓÈÎfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÚÔÙÈ-
Ì¿ Ó· Ì¤ÓÂÈ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ, Ó· ÂÚÈÏ·Ó¿Ù·È Î·È Ó· Û˘ÓÔÌÈÏÂ› ÌÂ ÙÔÓ ÔÔÈÔÓ‰‹ÔÙÂ ¿ÓıÚˆÔ. H ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜
·ÙÔÌÈÎ‹˜ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·˜ Î·È ÙË˜ Î·Ù¿ÎÙËÛË˜ ÙË˜ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹˜, ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ, ÂÏÂ˘ıÂÚ›·˜ Â›Ó·È Î‡ÚÈÔ
¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎfi ÙË˜ Î˘ÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜.
5 √ ÏÈÙfi˜ Î˘ÓÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÌÔÚÂ› Ó· Û˘Û¯ÂÙÈÛıÂ› ÌÂ ÙËÓ Î˘ÓÈÎ‹ ıÂÔÏÔÁ›·. √ ∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â
fiÙÈ ÛÙË Ï·˚Î‹ ›ÛÙË ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÔÏÏÔ› ıÂÔ›, ÌfiÓÔÓ ¤Ó·˜ fiÌˆ˜ Ê˘ÛÈÎfi˜ ıÂfi˜, Î·È ·˘Ùfi˜ Â›Ó·È Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜
ÙˆÓ ¿ÓÙˆÓ (·fiÛ. 213 Lactanius, Divinae institutiones, I 5, 18-19, ‚Ï. N. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, fi..). ∞fi ¿ÏÏÔ
Û¯ÂÙÈÎfi ·fiÛ·ÛÌ· ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ì·ÛÙÂ ˆ˜ Ô ∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜ ÛÙÔÓ º˘ÛÈÎfi Â›Â fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ ÌfiÓÔÓ ¤Ó·˜ ıÂfi˜
ÛÙË Ê‡ÛË, ·ÚfiÏÔ fiÙÈ Ù· ¤ıÓË Î·È ÔÈ ÔÏÈÙÂ›Â˜ ¤¯Ô˘Ó ÙÔ˘˜ ‰ÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘˜ Ï·˚ÎÔ‡˜ ıÂÔ‡˜ (·fiÛ. 214,
Lactanius, De ira Dei, 11, 14). √ ∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜ ‰Â Û˘Ó¤Ï·‚Â ˆ˜ ‰È·ÓfiËÌ· ÙÔ˘ ∫˘ÓÈÛÌÔ‡ fiÙÈ Ô ıÂfi˜ ‰Â ÌÔÈ¿˙ÂÈ ÌÂ
Ù›ÔÙ· ·ÏÏ¿ ÙÔ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍÂ ˆ˜ ÂÙ·›ÚÔ˜ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË: «Î·Ó¤Ó·˜, ¤ÙÛÈ ‰ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· ÙÔÓ ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ·fi ÌÈ·Ó ÂÈ-

ÎfiÓ·» (·fiÛ. 215, ∫Ï‹ÌË˜ ∞ÏÂÍ·Ó‰ÚÂ‡˜, ¶ÚÔÙÚÂÙÈÎfi˜, VI 71, 2). ∏ ıÂÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ∫˘ÓÈÎÒÓ ‹Ù·Ó Î·Ù¿ ‚¿ÛË
·ÁÓˆÛÙÈÎÈÛÙÈÎ‹ Î·È Ë ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙË˜ ·Ú·‰ÔÛÈ·Î‹˜ Ï·˚Î‹˜ Ï·ÙÚÂ›·˜ ·ÔÙÂÏÂ› ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙˆÓ ·Ú·‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ
ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÒÓ ·ÍÈÒÓ.
™ÙËÓ ÂÈÎfiÓ· ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘ÌÂ ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ‰‡Ô Û˘ÛÙËÌ¿ÙˆÓ ·ÍÈÒÓ. O Î·Ù·ÎÙËÙ‹˜ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘, ÚfiÙ˘Ô
‰‡Ó·ÌË˜ Î·È ÂÍÔ˘Û›·˜, Û˘Ó·ÓÙ¿ ÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË, ÚfiÙ˘Ô ·ÓıÚÒÔ˘ Ô˘ ÂÚÈÊÚÔÓÂ› Î¿ıÂ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ·Í›·.
™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ‹˜ ıÂÒÚËÛË˜ Î·È ÙË˜ ‰È·ıÂÌ·ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜, ı· ÌÔÚÔ‡Û·ÌÂ Ó· ÂÍÂÙ¿-
ÛÔ˘ÌÂ Â›ÛË˜ ÙÈ˜ ÂÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ (Û˘Û¯ÂÙ›ÛÂÈ˜), ÙÈ˜ ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜ Î·È ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙË˜ Î˘ÓÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi ÌÔÚÂ› Ó· Û˘Û¯ÂÙÈÛıÂ› Î·È Ó· Û˘ÁÎÚÈıÂ› Ë Î˘ÓÈÎ‹ ¿ÛÎËÛË (¢ÈÔÁ¤-
ÓË˜, ·fiÛ. 361, ¢ÈÔÁ. §·¤ÚÙÈÔ˜, ºÈÏÔÛfiÊˆÓ ‚›ˆÓ Î·È ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ Û˘Ó·ÁˆÁ‹, VI 70-71: «O ¢ÈÔÁ¤ÓË˜ ¤ÏÂÁÂ
fiÙÈ Ë ¿ÛÎËÛË ¤¯ÂÈ ‰‡Ô fi„ÂÈ˜: ·ÊÂÓfi˜ ÙËÓ „˘¯ÈÎ‹ Î·È ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘ ÙË ÛˆÌ·ÙÈÎ‹Ø ÌÂ ÙË Û˘ÓÂ¯‹ ÂÎÙ¤ÏÂÛË ·˘Ù‹˜
ÙË˜ ‰ÈÙÙ‹˜ ¿ÛÎËÛË˜ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÔÓÙ·È ÛÎ¤„ÂÈ˜ ÔÈ ÔÔ›Â˜ Î·ıÈÛÙÔ‡Ó Â‡ÎÔÏË ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ¤Ú-
ÁˆÓ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜. KÈ ¤ÏÂÁÂ ·ÎfiÌË fiÙÈ ÙÔ ¤Ó· Â›‰Ô˜ ¿ÛÎËÛË˜ Â›Ó·È ÏÂÈ„fi ¯ˆÚ›˜ ÙÔ ¿ÏÏÔ, ·ÊÔ‡ Ë Î·Ï‹ Î·Ù¿-
ÛÙ·ÛË Î·È Ë ‰‡Ó·ÌË Û˘ÁÎ·Ù·Ï¤ÁÂÙ·È ÛÙÔ˘˜ ··Ú·›ÙËÙÔ˘˜ fiÚÔ˘˜ ÁÈ· ÙËÓ „˘¯‹ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙÔ ÛÒÌ·…») ÌÂ
ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎÔ‡ ·ÛÎËÙÈÛÌÔ‡/ÌÔÓ·¯ÈÛÌÔ‡ Î·È Ó· ·ÓÙÈ·Ú·ÙÂıÂ› ÙÔ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘ Î˘ÓÈÎÔ‡
·ÛÎËÙ‹ ÌÂ ÙÔ˘ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡ ·Ó·¯ˆÚËÙ‹-ÌÔÓ·¯Ô‡.
MÔÚÂ› Ó· Û˘ÓÂÍÂÙ·ÛıÂ›, Â›ÛË˜, ·Ú·‰ÂÈÁÌ·ÙÈÎ¿ Ô ÏÈÙfi˜ Î˘ÓÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÌÂ ÙÔÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎfi
·ÛÎËÙÈÎfi ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ ‹ Ó· ÌÂÏÂÙËıÔ‡Ó Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ¿ ÔÈ ÎÔÈÓ¤˜ ËıÈÎ¤˜ ·Í›Â˜ (·˘Ù¿ÚÎÂÈ·, ·Ù·Ú·Í›·, ·ÎÙËÌÔÛ‡-
ÓË, ·¿ıÂÈ·) ÙÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ (‚Ï. £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿, °’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ì·ı. 16 Î·È 17).

1 AÓÙÈÛı¤ÓË˜… Á˘ÌÓ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘ K˘ÓÔÛ¿ÚÁÔ˘˜: ·fi ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Û˘Ó¿ÁÂÙ·È ˆ˜ Ô AÓÙÈÛı¤ÓË˜ ÂÓ‰Â¯ÔÌ¤-
Óˆ˜ Â›¯Â «¤Ó· Â›‰Ô˜ Û¯ÔÏ‹˜ ‹ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ ÌÈ· ÔÌ¿‰· Ì·ıËÙÒÓ» Î·È ÙfiÔ Û˘Ó·ÓÙ‹ÛÂˆÓ ÙÔ Á˘ÌÓ·ÛÙ‹ÚÈÔ ÙÔ˘
K˘ÓÔÛ¿ÚÁÔ˘˜ (ÛÙËÓ ÂÚÈÔ¯‹ ÙË˜ ÛËÌÂÚÈÓ‹˜ ·ıËÓ·˚Î‹˜ Û˘ÓÔÈÎ›·˜ ÙÔ˘ N. KfiÛÌÔ˘), ‚Ï. W.K.G. Guthrie,
History of Greek Philosophy, Ù. 3, ÛÂÏ. 306. ™ÙÔ ›‰ÈÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ˆ˜ Ô •ÂÓÔÊÒÓ ÙÔÓ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ
«ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ Â˘¯¿ÚÈÛÙÔ ÛÙÈ˜ Û˘Ó·Ó·ÛÙÚÔÊ¤˜ Î·È ÂÍ·ÈÚÂÙÈÎ¿ ÂÁÎÚ·Ù‹ ˆ˜ ÚÔ˜ fiÏ· Ù· ¿ÏÏ·». ™ÙÔ ™˘ÌfiÛÈÔÓ
(422 .X.) Ô •ÂÓÔÊÒÓ ÙÔÓ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ˆ˜ «Î¿ˆ˜ ·Ó¿ÁˆÁÔ, ÂÚÈÛÙÈÎfi, ¯ˆÚ›˜ ÏÂÙfiÙËÙ·, Î·È Ù·˘Ùfi¯ÚÔÓ·
¤ÙÔÈÌÔ Ó· ·ÔÎÚÔ‡ÛÂÈ ·Ì¤Ûˆ˜ Î¿ıÂ ˘Ô„›· ÌÔÌÊ‹˜ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙÔ˘». O AÓÙÈÛı¤ÓË˜ ˘‹ÚÍÂ ËÁ‹ ¤ÌÓÂ˘ÛË˜
ÙÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡, ˆÛÙfiÛÔ ·fi Ô˘ıÂÓ¿ ‰Â Û˘Ó¿ÁÂÙ·È fiÙÈ Â›¯Â ˆ˜ ÚfiÙ˘Ô ÙÔ˘˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡˜ ÙÚfiÔ˘˜ Ô˘ ·Ô‰›-
‰ÔÓÙ·È ·ÚÁfiÙÂÚ· ÌÂ ÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË (™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, fi.., ÛÂÏ. 37).
2 H ·ÚÂÙ‹ ÌÔÚÂ› Ó· ‰È‰·¯ıÂ›: Ë ¿Ô„Ë ·˘Ù‹ Â›¯Â Û˘˙ËÙËıÂ› ·fi ÙË ™ÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î·È ÛÙÔ˘˜ Î‡ÎÏÔ˘˜ ÙˆÓ ™ˆ-
ÎÚ·ÙÈÎÒÓ (‚Ï. ¶Ï¿ÙˆÓ, ¶ÚˆÙ·ÁfiÚ·˜). ™ÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ ÚÔ¸fiıÂÛË ÙË˜ Â˘Ù˘¯›·˜ Â›Ó·È
Ó· ˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÌÂ ÙÚfiÔ ÂÓ¿ÚÂÙÔ, ‰ËÏ·‰‹ Ú¿ÙÙÔÓÙ·˜ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ, ÙÔ fiÛÈÔ, ÙÔ Î·Ïfi Î.¿.
3 ¢‡Ó·ÌË Û·Ó ·˘Ù‹ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË: Ë «ÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹ ÈÛ¯‡˜», ÛÙËÓ ÔÔ›· ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Â‰Ò Ô AÓÙÈÛı¤ÓË˜, Â›Ó·È
Ë Î˘ÚÈ·Ú¯›· ÙÔ˘ ¤ÏÏÔÁÔ˘ «ÂÁÒ» ¿Óˆ ÛÙÈ˜ ÔÚÌ¤˜, Ë ·ÛÎËÙÈÎ‹ Î·Ù·›ÂÛË Ì›·˜ ÂÈı˘Ì›·˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·Ó·-
ÁÎ·›· Ó· ÂÎÏËÚˆıÂ›.
4 AÚÂÙ‹ – Ú¿ÍÂÈ˜ – ‰È‰·ÛÎ·Ï›Â˜: ÁÈ· ÙÔÓ AÓÙÈÛı¤ÓË, Ë ËıÈÎ‹ Â›Ó·È ı¤Ì· Ú¿ÍË˜ Î·È fi¯È ÏfiÁˆÓ Î·È ‰È‰·¯ÒÓ,
ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙË˜ ‚Ô‡ÏËÛË˜ Â›Ó·È ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ Ú¿ÁÌ·ÙˆÛË ËıÈÎÒÓ ÛÙfi¯ˆÓ Î·È ÙËÓ ··Í›ˆ-
ÛË ·ÍÈÒÓ Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ÂÈ‰ÈÒÎÔ˘Ó ÔÈ ¿ÓıÚˆÔÈ, fiˆ˜ Ë ÙÈÌ‹ Î·È Ë ‰fiÍ·. H ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ‰·Ì¿ÛÂÈ Î·ÓÂ›˜ Ù·
¿ıË Î·È ÙÈ˜ ÔÚÌ¤˜ ‹ Ù· ÂÏ·ÙÙÒÌ·Ù·, fiˆ˜ Ë Ì·Ù·ÈÔ‰ÔÍ›·.
5 O ÛÔÊfi˜ ¤¯ÂÈ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·: ÚÔ‚¿ÏÏÂÙ·È ÙÔ È‰ÂÒ‰Â˜ ÙÔ˘ ÛÔÊÔ‡, Ô ÔÔ›Ô˜ ‰ÂÓ ÂËÚÂ¿˙ÂÙ·È ·fi ÂÍˆÙÂÚÈ-
ÎÔ‡˜ ·Ú¿ÁÔÓÙÂ˜ ‹ ÙËÓ Ù‡¯Ë Î·È Â›Ó·È ÈÎ·Ófi˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂÈ˜.
6 IÛ¯‡ÔÓÙÂ˜ ÓfiÌÔÈ – ÓfiÌÔ˜ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜: Ô ËıÈÎfi˜ ÓfiÌÔ˜ Â›Ó·È, ÁÈ· ÙÔÓ AÓÙÈÛı¤ÓË, Ô ÓfiÌÔ˜ ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ ÌÂ

92 ∫∂º∞§∞πO 5
ÙÔÓ ÔÔ›Ô ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ıÂÛÌÔ› Î·È ÔÈ Îˆ‰ÈÎÔÔÈ‹ÛÂÈ˜. E‰Ò Ê·›ÓÂÙ·È Ó· ··ÍÈÒÓÂÈ ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ÙË˜ ÔÏÈ-
ÙÂ›·˜, ÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Û˘Ì‚¿ÛÂÈ˜, ÙËÓ È‰ÈÔÎÙËÛ›· ·ÏÏ¿ Î·È Ù· ·Ú·‰Â‰ÔÌ¤Ó· Î·È ÙËÓ Î˘Ú›·Ú¯Ë ·ÛÙÈÎ‹ ËıÈÎ‹.
™ÙËÓ ÚÔÎÂÈÌ¤ÓË ÂÚ›ÙˆÛË, Ô ∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜ ÚÔ‚·›ÓÂÈ ÛÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ Î·È ÚÔÙÂ›ÓÂÈ ÙËÓ
·ÓÙÈÛÙÚÔÊ‹ ÙˆÓ ·Ú·‰Â‰ÔÌ¤ÓˆÓ/Î˘Ú›·Ú¯ˆÓ ·ÍÈÒÓ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜. ∂ÓÒ ÔÈ Î˘Ú›·Ú¯Â˜ ËıÈÎ¤˜ ·Í›Â˜ ÙË˜ ÎÔÈ-
ÓˆÓ›·˜ Â›Ó·È Ô ÏÔ‡ÙÔ˜, Ë ‰fiÍ· Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Î·Ù·Í›ˆÛË, ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÓÙÈÛı¤ÓË Ë ÂÚÈÊÚfiÓËÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ
«·ÍÈÒÓ» ·ÔÙÂÏÂ› ··Ú·›ÙËÙË ÚÔ¸fiıÂÛË ÁÈ· ÙËÓ Â›ÙÂ˘ÍË ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜, Ô˘ ‰È·ÛÒ˙ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ·fi
ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏ‹ ÙË˜ Ì·Ù·ÈÔ‰ÔÍ›·˜. ∏ Î˘ÓÈÎ‹ ·ÓÙ›ıÂÛË ÛÙÈ˜ ÈÛ¯‡Ô˘ÛÂ˜/·Ú·‰Â‰ÔÌ¤ÓÂ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜, ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ¤˜
Î·È ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¤˜ ·Í›Â˜ ÙË˜ fiÏË˜-ÎÚ¿ÙÔ˘˜ Á›ÓÂÙ·È Î·Ù·ÓÔËÙ‹ ÛÙÔ ‚·ıÌfi Ô˘ ·˘Ù‹ ·ÔÙÂÏÂ› Û˘Ó¤¯ÂÈ· Î·È
Û‡ÓıÂÛË ÙË˜ ÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹˜ Î·È ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹˜ ÎÚÈÙÈÎ‹˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ÌÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ·ÚÂÙ‹. °È· ÙÔÓ ∞ÓÙÈÛı¤ÓË, Ô ÓfiÌÔ˜
ÙË˜ ·ÚÂÙ‹˜ Ù·˘Ù›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙÔÓ Ê˘ÛÈÎfi ÓfiÌÔ Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÚÔ¸fiıÂÛË Î·È ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ‰Â‰ÔÌ¤ÓÂ˜
ıÂÛÌÔıÂÙ‹ÛÂÈ˜ Î·È Îˆ‰ÈÎÔÔÈ‹ÛÂÈ˜ (¡.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, fi.., 119-120). ªÂ ·ÊÔÚÌ‹ ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ ÙÔ˘ ™ˆ-
ÎÚ¿ÙË ÔÈ ∫˘ÓÈÎÔ› ·ÌÊÈÛ‚ËÙÔ‡Ó ÁÂÓÈÎ¿ ÙËÓ ÈÛ¯‡Ô˘Û· ÔÏÈÙÈÎ‹ ÓÔÌÔıÂÛ›· Î·È ·ÛÎÔ‡Ó ¤ÓÙÔÓË ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÔ ÔÏÈ-
ÙÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙË˜ ·ıËÓ·˚Î‹˜ ‰ËÌÔÎÚ·Ù›·˜ ÙÔ˘ ÚÒÙÔ˘ ÌÈÛÔ‡ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· .X. √ ∞ÓÙÈÛı¤ÓË˜ Ê·›ÓÂÙ·È Ó·
Û˘ÓÂ¯›˙ÂÈ ÙË ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ ÎÚÈÙÈÎ‹ Ô˘ ¤ıÂÛÂ ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÛË Ê‡ÛË˜ Î·È ÔÏÈÙÈÛÌÔ‡ (φCσει-ν8µω) Î·È ·ÛÎÂ› ÚÈ˙ÈÎ‹
ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÔÓ ÔÏÈÙÈÛÌfi ˆ˜ ·ÓÙ›ıÂÙÔ ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ Ê‡ÛË˜.
™¯ÔÏÈ·ÛÌfi˜ ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·

1 ∆Ô ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙÔ˘ ¢ÈÔÁ¤ÓË, Ô˘ ‹Ù·Ó Ô
Î·Ù’ ÂÍÔ¯‹Ó ÂÎÚfiÛˆÔ˜ ÙÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡. ¶ÔÏÏ¤˜ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË, Ô ÔÔ›Ô˜ ¤˙ËÛÂ ÛÙËÓ Aı‹Ó·
fiÔ˘ ÂËÚÂ¿ÛıËÎÂ ·fi ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÙÔ˘ AÓÙÈÛı¤ÓË, Â›Ó·È ·ÓÂÎ‰ÔÙÔÏÔÁÈÎÔ‡ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·.
TÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) Â›Ó·È ·fi ÙÔÓ §fiÁÔ ΕAς το>ς 2παιδεCτους κCνας ÙÔ˘ ·˘ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· πÔ˘ÏÈ·-
ÓÔ‡ Ô˘ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ÙÔÓ ·˘ıÂÓÙÈÎfi K˘ÓÈÛÌfi Î·È ÁÚ¿ÊÙËÎÂ ÙÔ 362 Ì.X. º·ÓÂÚÒÓÂÈ ˆ˜ Ô K˘ÓÈÛÌfi˜ ˆ˜ ÊÈÏÔ-
ÛÔÊÈÎfi ÚÂ‡Ì· Â›¯Â ‰È¿ÚÎÂÈ·. √ πÔ˘ÏÈ·Ófi˜ ÚÔÛ·ıÂ› Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÌÂÙ·Í‡ ÁÓ‹ÛÈÔ˘ Î·È ÓfiıÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡ Î·È
Î·Ù·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÈ˜ ·ÎÚ·›Â˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Î¿ÔÈˆÓ Û˘Á¯ÚfiÓˆÓ ÙÔ˘ Î˘ÓÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ. ∆Ô ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÌÂ ÙÔ
ÔÔ›Ô ·ÍÈÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ÔÈ ··›‰Â˘ÙÔÈ Î‡ÓÂ˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. Ì.Ã., Â›Ó·È Ë Î˘ÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∫Ú¿ÙË Î·È ÙÔ˘ ¢ÈÔ-
Á¤ÓË. °È· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙË˜ ÂÚÌËÓÂ›·˜ ÙÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡ ·fi ÙÔÓ πÔ˘ÏÈ·Ófi ÎÚ›ÓÂÙ·È ··Ú·›ÙËÙÔ Ó· ÌÂÏÂÙËıÂ›
ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÔÚÈÛÌ¤Ó· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·. ∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ¿, ·Ó·Ê¤ÚÔ˘ÌÂ ÌÂÚÈÎ¿ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ· ·fi
·˘Ù¿ Ù· ·ÔÛ¿ÛÌ·Ù·. ™ÙÔÓ §fiÁÔ Πρ"ς TΗρκλειον κυνικ8ν (ÙÔ ¤ÙÔ˜ 362 Ô Î˘ÓÈÎfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ∏Ú¿ÎÏÂÈÔ˜
Î¿ÏÂÛÂ ÙÔÓ πÔ˘ÏÈ·Ófi ÛÙËÓ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙÈÓÔ‡ÔÏË, ÁÈ· Ó· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ı‹ÛÂÈ ¤Ó· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Ì¿ıËÌ¿ ÙÔ˘), Ô πÔ˘-
ÏÈ·Ófi˜, ·ÊÔ‡ ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ·Ú¯ÈÎ¿ ıÂÙÈÎ¤˜ ÎÚ›ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ¢ÈÔÁ¤ÓË Î·È ÙÔ˘˜ ·Ú¯·›Ô˘˜ K˘ÓÈÎÔ‡˜, ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·
ÂÈÎÚ›ÓÂÈ ÙÔ˘˜ K˘ÓÈÎÔ‡˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·È. Ì.Ã., ÁÈ·Ù› ÙÔ˘˜ ıÂˆÚÂ› ÎÔÈÓˆÓÈÎÔ‡˜ Â·Ó·ÛÙ¿ÙÂ˜ Ô˘ ·ÂÈÏÔ‡Û·Ó ÙËÓ
ÂÓfiÙËÙ· ÙË˜ ƒˆÌ·˚Î‹˜ ∞˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜. ∆Ô ·fiÛ. 327, ‰ËÏ·‰‹ ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1), ÂÌÂÚÈ¤¯ÂÈ ÙÈ˜
‚·ÛÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ πÔ˘ÏÈ·ÓÔ‡ ÁÈ· ÙËÓ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘ „Â˘‰Ô-Î˘ÓÈÛÌÔ‡ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ÙÔ˘. E‰Ò ÌÔÚÂ› Ó· ·ÍÈÔÔÈË-
ıÂ› Î·È Ë ·ÂÈÎfiÓÈÛË ÙÔ˘ IÔ˘ÏÈ·ÓÔ‡.
™ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ Ó· ‰ÔıÂ› ¤ÌÊ·ÛË:
1. ÛÙËÓ ÈÛÙÔÚÈÎ‹ ÂÍ¤ÏÈÍË (ÌÂÙ·Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ›) ÙË˜ Î˘ÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ·fi ÙÔÓ 4Ô ·È. .Ã. ¤ˆ˜ ÙÔÓ 4Ô ·È. Ì.Ã.
2. Ó· ÙÔÓÈÛÙÂ› fiÙÈ Ô πÔ˘ÏÈ·Ófi˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÌÂÙ·Í‡ ÁÓ‹ÛÈÔ˘ Î·È ÓfiıÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÂÈÎÚ›ÓÂÈ ÙËÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹
¯Ú‹ÛË Î·È Î·Ù¿¯ÚËÛË ÙÔ˘ Î˘ÓÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜. AÓ·Ê¤ÚÂÙ·È È‰È·›ÙÂÚ· ÛÙÔ˘˜ K˘ÓÈÎÔ‡˜ ÙˆÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈ-
ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ Ô˘ Û˘ÌÂÚÈÊ¤ÚÔÓÙ·Ó ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÌÂ ÔÏÏ‹ ·˘ÛÙËÚfiÙËÙ· Î·È ÛÎÏËÚfiÙËÙ·. O IÔ˘ÏÈ·Ófi˜
ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÂÓ¿ÓÙÈ· Û’ ·˘ÙÔ‡˜ Î·È ÙË ÌÈÛ·ÓıÚˆ›· ÙÔ˘˜ Î·È ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ ·ÏÏÔ‡ (§fiÁÔÈ IX [VI]] 18, ÛÂÏ. 201b),
fiÙÈ ÔÈ ·Ï·ÈÔ› fiˆ˜ Ô KÚ¿ÙË˜ ‹Ù·Ó Â˘ÁÂÓÂ›˜ Î·È ÊÈÏ¿ÓıÚˆÔÈ (™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÛÂÏ. 506). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘-
Ùfi, ÙÔ ÙÚÈÌÌ¤ÓÔ ÚÔ‡¯Ô, ÙÔ Û·ÎÔ‡ÏÈ, ÙÔ Ú·‚‰›, ÙÔ Èı¿ÚÈ, Ë ·ÙËÌ¤ÏËÙË ÂÌÊ¿ÓÈÛË Î·È Ù· Ì·ÎÚÈ¿ Ì·ÏÏÈ¿ ‰ÂÓ
·ÔÙÂÏÔ‡Ó ·ÛÊ·Ï¤˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÔÛÙ‹ÚÈÍË ÙÔ˘ K˘ÓÈÛÌÔ‡, ·ÏÏ¿ ·ÓÙ›ıÂÙ· ÙÔ˘ ÚÔÛ‰›‰Ô˘Ó ÌÈ· ·Ú·-
Ï·ÓËÙÈÎ‹ Î·È ·Ú·ÌÔÚÊˆÌ¤ÓË ÂÈÎfiÓ·. ™ÙËÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ ÂÌÊ¿ÓÈÛË ˆ˜ ÎÚÈÙËÚ›Ô˘ ‡·ÚÍË˜ ÙË˜ Î˘ÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔ-
ÛÔÊ›·˜ Ô πÔ˘ÏÈ·Ófi˜ ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÙÂÈ Ù· ÂÛˆÙÂÚÈÎ¿ Î·È Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ ÎÚÈÙ‹ÚÈ· Ô˘ ÂÁÁ˘ÒÓÙ·È ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙÔ˘

·˘ıÂÓÙÈÎÔ‡ K˘ÓÈÛÌÔ‡ – ‰ËÏ·‰‹ ÙÔÓ ÏÔÁÈÛÌfi Î·È ÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ ·Ú¯¤˜. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ·˘Ùfi Ô «·Ó·Ú¯ÈÎfi˜» Î·È
·ÓÙÈ-ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÙˆÓ K˘ÓÈÎÒÓ (.¯. ÂÏÂ˘ıÂÚÔÛÙÔÌ›·) Â›Ó·È ÂÈÙÚÂÙfi˜ Î·È ·Ô‰ÂÎÙfi˜ ÌfiÓÔ ˆ˜
·ÚÂfiÌÂÓÔ, ‰ËÏ·‰‹ ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜ Ô˘ ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙÔÓ ÔÚıfi ÏfiÁÔ, ÂÓÒ ‰›ÓÂÙ·È ¤Ì-
Ê·ÛË ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ÛÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙË˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜, ÛÙËÓ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ· ÙË˜ „˘¯ÈÎ‹˜ ·¿ıÂÈ·˜ Î·È
·Ù·Ú·Í›·˜ ·Ú¿ ÛÙÈ˜ ÂÍˆÙÂÚÈÎ¤˜ ÂÎ‰ËÏÒÛÂÈ˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¤˜ Ô˘ ÚÔÎ·ÏÔ‡Ó ÙËÓ ·Ú·‰Â‰Ô-
Ì¤ÓË ËıÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘ÓÔ¯‹ (ÈÛÔÚÚÔ›·).
2 TÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (2) ·Ó‹ÎÂÈ ÛÙÔÓ KÚ¿ÙË ·fi ÙË £‹‚· (ÂÚ. 365-285 .X.), Ì·ıË-
Ù‹ ÙÔ˘ K˘ÓÈÎÔ‡ ¢ÈÔÁ¤ÓË ·fi ÙË ™ÈÓÒË, Ô ÔÔ›Ô˜ ÌÔ›Ú·ÛÂ ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÛÙÔ˘˜ Û˘ÌÔÏ›ÙÂ˜ ÙÔ˘. O KÚ¿-
ÙË˜ ¤˙ËÛÂ ·Ïfi Î·È ÏÈÙfi ‚›Ô. M·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ô MËÙÚÔÎÏ‹˜ Î·È Ë ·‰ÂÏÊ‹ ÙÔ˘ I·Ú¯›·, ÙËÓ ÔÔ›· Ó˘ÌÊÂ‡-
ıËÎÂ Ô KÚ¿ÙË˜. ™ÙÔ ÚˆÙfiÙ˘Ô ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ¤¯ÂÈ ˆ˜ ·ÎÔÏÔ‡ıˆ˜:
Kρτητος φιλοσ8φου εAς E5τλειαν
Xα?ρε, θε9 δσποινα, σοφν 2νδρν 2γπηµα,
E5τελη, κλειν,ς Eγγονε ΣωφροσCνης,
σ)ν 2ρετ)ν τιµσιν, &σοι τ9 δκαι’ 2σκο*σιν.
™ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ·˘Ùfi Ô ∫Ú¿ÙË˜ ˘ÌÓÂ› ÙËÓ ∂˘Ù¤ÏÂÈ· (ÙË ÏÈÙ‹ Î·È ·Ï‹ ˙ˆ‹) ˆ˜ ıÂ¿, Ë ÔÔ›· Â›Ó·È Á¤ÓÓËÌ·
ÙË˜ ™ˆÊÚÔÛ‡ÓË˜, ÁÈ·Ù› ·˘Ù‹ ‰›ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ‰›Î·ÈÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙËÓ ··Ú·›ÙËÙË ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· Î·È ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·.
¡· ‰ÔıÂ› ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ∫Ú¿ÙË˜ ÂÍ˘ÌÓÂ› ÙËÓ ∂˘Ù¤ÏÂÈ· ˆ˜ ıÂ¿. H ÊÈÏÔÛÔÊ›· ·˘Ù‹ ·ÔÙ¤ÏÂÛÂ
·ÛÊ·Ï¤˜ Î·Ù·Ê‡ÁÈÔ ÛÂ ÌÈ· ÂÚ›Ô‰Ô Û˘ÁÎÚÔ‡ÛÂˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ‰È·‰fi¯ˆÓ ÙÔ˘ ª. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘, Î·Ù¿ ÙËÓ
ÔÔ›· ÔÈ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ Î·È ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ ·ÏÏ·Á¤˜ Î·ıÈÛÙÔ‡Û·Ó ÂÈÛÊ·Ï‹ Î·È ·‚¤‚·ÈË ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘.
°È’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Î·È ÛÙ· ¶·›ÁÓÈ· ÙÔ˘ ∫Ú¿ÙË ÂÍ˘ÌÓÂ›Ù·È Ë ıÂ¿ ∆‡¯Ë, ÙË˜ ÔÔ›·˜ Ë Ï·ÙÚÂ›· ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ
ÌÂÁ¿ÏË ¿ÓıÈÛË ÛÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜. µÏ. ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· ÙÔ˘ ∫Ú¿ÙË: «∂˘¯·ÚÈÛÙÒ, Ù‡¯Ë, ÂÛ¤Ó· Ô˘
ÌÂ ‰›‰·ÍÂ˜ Î·ıÂÙ› fiÌÔÚÊÔ, ÁÈ· fiÙÈ ÌÔ˘ Â›Ó·È ÙfiÛÔ Â‡ÎÔÏÔ Ó· Ì·˙Â˘ÙÒ Û’ ¤Ó· ·ÏÈˆÌ¤ÓÔ ÚÔ‡¯Ô» (°ÚËÁfiÚÈÔ˜
¡·˙È·Ó˙ËÓfi˜, ¶ÔÈ‹Ì·Ù· I, 2, 10Ë. 242-243. °È· Û˘ÁÎÚÈÙÈÎ‹ ıÂÒÚËÛË ÙË˜ ıÂ¿˜ ∂˘Ù¤ÏÂÈ·˜ Î·È ÙË˜ ıÂ¿˜ ∆‡¯Ë˜
ÛÙÔÓ ∫Ú¿ÙË, ‚Ï. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, fi.., ÛÂÏ. 500-501, 548).
∂¡O∆∏∆∞ 2
∂›ÎÔ˘ÚÔ˜, Ë‰ÔÓ‹ Î·È Â˘‰·ÈÌÔÓ›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙËÓ ËıÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘.
ñ ¡· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙË Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÈ˜ Ë‰ÔÓ¤˜ Î·È ÙÈ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ Î·È ÙË Û˘Ó¿ÊÂÈ· ÙË˜ Ë‰ÔÓ‹˜ ÌÂ
ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Î·È ÙËÓ ·ÚÂÙ‹.
ñ ¡· ÚÔÛ‰ÈÔÚ›ÛÔ˘Ó ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ˆ˜ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÓÔËÙÈÎ‹ ·ÏÏ¿ Î·È ˆ˜ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ Î·È ·ÂÏÂ˘-
ı¤ÚˆÛË˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·fi ÙÔÓ Êfi‚Ô (Ì¤Ûˆ ÙË˜ ÁÓÒÛË˜, Ì¤Ûˆ ÙË˜ ÔÚı‹˜ ·ÓÙ›ÏË„Ë˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜
ıÂÔ‡˜ Î·È ÙÔÓ ı¿Ó·ÙÔ, Ì¤Ûˆ ÙË˜ ·Ù·Ú·Í›·˜ Î·È ÙË˜ Î·ÚÙÂÚÈÎfiÙËÙ·˜ ÛÙÔÓ fiÓÔ).
ñ ¡· ‰È·ÈÛÙÒÛÔ˘Ó ÙË ı¤ÛË ÙË˜ ÊÚfiÓËÛË˜ Î·È ÙË˜ ÊÈÏ›·˜ ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∂›ÎÔ˘ÚÔ˘.
Αναλογιστον δ' Wς τν πιθυµιν αX µν εAσι φυσικα, αX δ' κενα, κα( τν φυσικν αX µ'ν 2ναγκα?αι, αX
δ' φυσικα( µ8νον% τν δ' 2ναγκαων αX µ'ν πρ"ς ε5δαιµοναν εAσ(ν 2ναγκα?αι, αX δ' πρ"ς τ)ν το* σYµα-

94 ∫∂º∞§∞πO 5
τος 2οχλησαν, αX δ' πρ"ς α5τ" τ" ζ,ν. ΤοCτων γ9ρ 2πλαν)ς θεωρα π[σαν α\ρεσιν κα( φυγ)ν πανγειν
οFδεν π( τ)ν το* σYµατος 6γειαν κα( τ)ν τ,ς ψυχ,ς 2ταραξαν, πε( το*το το* µακαρως ζ,ν στι τλος.
ΤοCτου γ9ρ χριν πντα πρττοµεν, &πως µ1τε 2λγµεν µ1τε ταρβµεν […] Τ8τε γ9ρ 0δον,ς χρεαν Eχο-
µεν, &ταν κ το* µ) παρε?ναι τ)ν 0δον)ν 2λγµεν% <&ταν δ' µ) 2λγµεν> ο5κτι τ,ς 0δον,ς δε8µεθα. Κα(
δι9 το*το τ)ν 0δον)ν 2ρχ)ν κα( τλος λγοµεν εFναι το* µακαρως ζ,ν. ΤαCτην γ9ρ 2γαθ"ν πρτον κα(
συγγενικ"ν Eγνωµεν. (Επ,κουρος, Επιστολ1 πρ8ς Μενοικα, 127-135)

∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙˆÓ ·Ú¿ÏÏËÏˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ Â›Ó·È ·fi ÙÔ: ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜, ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÚÔ˜
ªÂÓÔÈÎ¤·-∫‡ÚÈ·È ¢fiÍ·È-∂ÈÎÔ‡ÚÔ˘ ÚÔÛÊÒÓËÛÈ˜, ÌÙÊÚ. ¡.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ™ÂÈÚ¿ ™ÙÔ¯·ÛÌÔ› 12: ∂ÈÌ.
∫Ï¿Ô˘˜ ª¤ÙÛÂÓ – ¡.ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹, ∞ı‹Ó· (1994), 2Ë ¤Î‰., 2006. ÃÚ‹ÛÈÌË Â›Ó·È Ë ıÂÌ·ÙÈ-
Î‹ ÚÔ‚ÔÏ‹ ÙË˜ ÂÈÎÔ‡ÚÂÈ·˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÛÙÔ: ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜. ∫Â›ÌÂÓ·-¶ËÁ¤˜ ÙË˜ ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈ·˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È
Ù¤¯ÓË˜ ÙÔ˘ ˙ËÓ, £ÂÌ·ÙÈÎ‹ Ù·ÍÈÓfiÌËÛË, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ D.S. Hutchinson, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· °. ∞‚Ú·Ì›‰Ë˜, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË Ï·ÙÈ-
ÓÈÎÒÓ ¶¤ÙÚÔ˜ √ÈÎÔÓfiÌÔ˘ (ÂÈÏÔÁ¤˜ ·fi ∂›ÎÔ˘ÚÔ, §Ô˘ÎÚ‹ÙÈÔ, ŒÚÌ·Ú¯Ô, ºÈÏfi‰ËÌÔ, ¢ÈÔÁ¤ÓË √ÈÓÔ·Ó‰¤·,
¢ÈÔÁ¤ÓË §·¤ÚÙÈÔ, ªËÙÚfi‰ˆÚÔ Î.¿.), ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË 2000. XÚ‹ÛÈÌÔ Â›Ó·È Â›ÛË˜ ÙÔ ‚È‚Ï›Ô: E›ÎÔ˘-
ÚÔ˜, HıÈÎ‹, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ·: °ÈÒÚÁÔ˜ ZˆÁÚ·Ê›‰Ë˜, EÍ¿ÓÙ·˜ (AÚ¯·›ÔÈ Û˘ÁÁÚ·ÊÂ›˜), Î·ıÒ˜
Î·È Ë ˘ÔÌÓËÌ·ÙÈÛÌ¤ÓË ·ÁÁÏfiÊˆÓË ¤Î‰ÔÛË ÙˆÓ ∂ÈÎÔ˘ÚÂ›ˆÓ: ∞.A. Long – D.N. Sedley, The Hellenistic
Philosophers, Translations of the Principal Sources with Philosophical Commentary, 2 ÙfiÌ., Cambridge:
Cambridge University Press, 1987. °È· ÙÔ Û‡ÓÔÏÔ ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘ ÌÂ ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ·
‚Ï¤Â: E›ÎÔ˘ÚÔ˜, Õ·ÓÙ·, ÂÎ‰. O‰˘ÛÛ¤·˜ X·Ù˙fiÔ˘ÏÔ˜ (K¿ÎÙÔ˜), 1994. °È· ÙË ıÂÔÏÔÁ›· ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘ Î·È
ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜ ÙÔ˘ ÛÙÔÓ 21Ô ·ÈÒÓ· ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙Ô˘Ó: A.J. Festugière, O E›ÎÔ˘ÚÔ˜ Î·È
ÔÈ ıÂÔ› ÙÔ˘, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË PÔ˙›Ó· M¤ÚÎÓÂÚ, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, Aı‹Ó· 1999 Î·È Eric Anderson, O E›ÎÔ˘ÚÔ˜ ÛÙÔÓ
21Ô ·ÈÒÓ·, ÌÙÊÚ. ¢ËÌ‹ÙÚË˜ °È·ÓÓfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, 1Ë ¤Î‰., Aı‹Ó· 2002Ø 3Ë ¤Î‰. 2005.
™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ‰È‰·ÎÙÈÎÔ‡˜ ÛÙfi¯Ô˘˜ (ÁÓˆÛÙÈÎÔ‡˜, ÓÔËÙÈÎÔ‡˜, Û˘Ó·ÈÛıËÌ·ÙÈÎÔ‡˜) ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÌÔÚÔ‡Ó
Ó· ·ÊÔÚÌËıÔ‡Ó ·fi ÙË Û‡Á¯ÚÔÓË ¯Ú‹ÛË ÙˆÓ fiÚˆÓ ÂÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˜, Ë‰ÔÓÈÛÌfi˜ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ·, ÌÂ ‚¿ÛË Ù·
ÎÂ›ÌÂÓ·, Ó· ÂÓÙÔ›ÛÔ˘Ó ÙË ÛËÌ·Û›· ÙÔ‡ Ó· Â›Û·È ÂÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˜ ÁÈ· ÙÔÓ E›ÎÔ˘ÚÔ, ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÛÎÔfi˜ ÙË˜
ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Â›Ó·È Ó· ÂÏÂ˘ıÂÚÒÛÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ·fi Ù· ¿ıË ÙË˜ „˘¯‹˜ Î·È Ó· Î¿ÓÂÈ ÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘ Â˘Ù˘¯ÈÛÌ¤-
ÓË ı¤ÙÔÓÙ·˜ ÙËÓ ÂÚÒÙËÛË: MÂ ÔÈÔ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ë Â˘Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓË ˙ˆ‹; ™˘Ó‰¤Ô˘ÌÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜
ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ ÌÂ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘, ÂÈÛËÌ·›ÓÔÓÙ·˜ fiÙÈ, Î·Ù¿ ÙÔÓ E›ÎÔ˘ÚÔ, Ë ··ÏÏ·Á‹ ·fi ÙÔÓ
fiÓÔ, Ë Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ·Ù·Ú·Í›·˜ Î·È Ô ÔÚıÔÏÔÁÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ Û˘ÓÈÛÙÔ‡Ó ÙÔ Ì¤ÛÔ Ô˘ Ô‰ËÁÂ› ÛÙËÓ Â˘-
Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓË ˙ˆ‹ Î·È ÛÙÈ˜ Ë‰ÔÓ¤˜ Ô˘ ·Ú¤¯ÂÈ Ë Á·Ï‹ÓÈ· Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ „˘¯‹˜.

EÚÒÙËÛË 1Ë: Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÈÎÔ‡ÚÂÈ· ÈÂÚ¿Ú¯ËÛË ÙˆÓ ÂÈı˘ÌÈÒÓ, Ô˘ ÏÂÈÙÔ˘ÚÁÂ› ˆ˜ ˘Ô‰ÔÌ‹ ÙË˜ fiÏË˜ ËıÈ-
Î‹˜ ıÂˆÚ›·˜, ‚Ï. ÙÔ Û¯Â‰›·ÛÌ· (A. Koln, H ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘, ÌÙÊÚ. ÙÔ˘ ™Ù. ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ, ÂÎ‰. £‡Ú·-
ıÂÓ, Aı‹Ó· 2005, ÛÂÏ. 137) Ô˘ ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ·Ì¤Ûˆ˜ Î·ÙˆÙ¤Úˆ.
K·Ù¿Ù·ÍË ÙˆÓ ÂÈı˘ÌÈÒÓ ÁÈ· ÙËÓ ›‰È· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË
·Ó·ÁÎ·›Â˜ (πρ"ς α5τ" τ" ζ,ν)
Ê˘ÛÈÎ¤˜
ÂÈı˘Ì›Â˜
ÁÈ· ÙË ÛˆÌ·ÙÈÎ‹ Â˘ÂÍ›·
Ì¿Ù·ÈÂ˜ ÌË ·Ó·ÁÎ·›Â˜
(πρ"ς σYµατος 2οχλησαν)
(ÎÂÓ¤˜) (Ê˘ÛÈÎ¤˜ ÌfiÓÔ)
ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·
EÚÒÙËÛË 2Ë: ·ÂÏÂ˘ı¤ÚˆÛË ÙË˜ „˘¯‹˜ ·fi Ù· ¿ıË Î·È ÙÈ˜ Î·ÙÒÙÂÚÂ˜ Ë‰ÔÓ¤˜. ∏ ·Ó¿Ù˘ÍË ÙË˜ ÊÚfiÓËÛË˜
·fi ÙËÓ ÔÔ›· ·ÔÚÚ¤Ô˘Ó fiÏÂ˜ ÔÈ ·ÚÂÙ¤˜, Ô‰ËÁÂ› ÛÂ ÌÈ· ÂÓ¿ÚÂÙË Î·È ÌÂÙÚËÌ¤ÓË ˙ˆ‹ Ô˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÙËÓ „˘-
¯ÈÎ‹ ËÚÂÌ›·. ∏ Â˘Ù˘¯›· Î·Ù·ÎÙ¿Ù·È ÌÂ ÙÔ Ó· ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘ÌÂ fi,ÙÈ ¯·Ú›˙ÂÈ Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË ÌÂ ÊÚfiÓËÛË.
EÚÒÙËÛË 3Ë: ÁÈ· ÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ ·Í›· ¤¯Ô˘Ó ÔÈ ÈÔ ÂÎÏÂÙ˘ÛÌ¤ÓÂ˜ Î·È ÂÏÂÁ¯fiÌÂÓÂ˜ ÌÔÚÊ¤˜ Â˘¯·Ú›ÛÙËÛË˜, Ô˘
Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙË ÊÈÏ›· ‹ ÙËÓ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ Î·ÏÏÈ¤ÚÁÂÈ·. ¡· ·ÔÊÂ‡ÁÔ˘ÌÂ fi,ÙÈ ÌÔÚÂ› Ó· Ì·˜ ÔÓ¤ÛÂÈ ‹ Ó· Ì·˜
·Ó·ÛÙ·ÙÒÛÂÈ „˘¯ÈÎ¿.

∂ÈÎÔ˘ÚÈÛÌfi˜: ÔÈ ÂÈÎÚÈÙ¤˜ ÙÔ˘ ∂ÈÎÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ ÙÔÓ ·Ú·Ô›ËÛ·Ó Î·È ÙÔÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ·Ó ˆ˜ ÌÈ· ÂÈÊ·ÓÂÈ·Î‹, Ë‰Ô-
ÓÔıËÚÈÎ‹, ·Ó‹ıÈÎË ‹ ¿ıÂË ·Úˆ‰›· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. ™ÙÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ Ì·˜ ÔÈ Ï¤ÍÂÈ˜ ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˜ Î·È ∂ÈÎÔ˘ÚÈÛÌfi˜
Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó Û˘¯Ó¿ ·ÚÓËÙÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· Î·È ‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÂÍÂ˙ËÙËÌ¤ÓÔ ˙‹ÏÔ Î·È ÙÈ˜ ÚÔÙÈÌ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· Û¿ÓÈ· Î·È
·ÎÚÈ‚¿ Â‰¤ÛÌ·Ù·, ÔÙ¿ Î·È ˘ÏÈÎ¤˜ ·ÔÏ·‡ÛÂÈ˜, ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ Ô˘ ·‰ÈÎÔ‡Ó ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘.
1 √ EÈÎÔ˘ÚÈÛÌfi˜ ‰È·‰fiıËÎÂ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÂÔ¯‹ Â˘Ú‡Ù·Ù· Î·È Ì¿ÏÈÛÙ· ÛÙÈ˜ ÂÏÏËÓÈÎ¤˜ fiÏÂÈ˜ ∞ÏÂÍ¿Ó-
‰ÚÂÈ· Î·È ∞ÓÙÈfi¯ÂÈ·, Î·È ·ÚÁfiÙÂÚ·, ÛÙÔ˘˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ÛÙË ƒÒÌË. ∂ÈÛÎ›·ÛÂ ÙÈ˜ ·Ï·ÈfiÙÂÚÂ˜
Û¯ÔÏ¤˜, fiˆ˜ ÙÔ §‡ÎÂÈÔ. ∂›¯Â fiÌˆ˜ Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›ÛÂÈ ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ™ÎÂÙÈÎÔ‡˜, fiˆ˜ Ï.¯. ÙÔÓ ÛÎÂ-
ÙÈÎfi ™¤ÍÙÔ ∂ÌÂÈÚÈÎfi Î·È ÙÔÓ ÈÛÙÔÚÈÎfi-‚ÈÔÁÚ¿ÊÔ ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô. ªÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ˘ÂÚ·ÛÈÛÙÒÓ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ô Û·ÙÈÚÈ-
Îfi˜ ÔÈËÙ‹˜ §Ô˘ÎÈ·Ófi˜, Ô˘ Ì¤Û· ·fi Ù· ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ÚÔˆıÔ‡ÛÂ ‰È·ÎÚÈÙÈÎ¿ ÙÈ˜ È‰¤Â˜ ÙÔ˘ ∂ÈÎÔ˘ÚÈÛÌÔ‡. ªÂ-
Á¿ÏË ·ÓÙ›‰Ú·ÛË Û˘Ó¿ÓÙËÛÂ Ë Ë‰ÔÓÈÛÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘ ·fi ÙÔ˘˜ ∂‚Ú·›Ô˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜.
√È ∂‚Ú·›ÔÈ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡Ó ÙË Ï¤ÍË «·›ÎÔÚÛÈÌ» (ÂÈÎÔ‡ÚÂÈÔÈ «·›ÎÔÚÔ˜») ÁÂÓÈÎ¿ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÈÛÙÔ˘˜, ÂÓÒ ÛÂ
ÎÂ›ÌÂÓ· ÙË˜ ÈÔ˘‰·˚Î‹˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜ (T·ÏÌÔ‡‰) ˘¿Ú¯ÂÈ Ë ·Ó·ÊÔÚ¿ fiÙÈ fiÏÔÈ ı· ÎÂÚ‰›ÛÔ˘Ó ÙËÓ ·ÈÒÓÈ· ˙ˆ‹
ÂÎÙfi˜ ·fi ÂÎÂ›ÓÔ˘˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ‰È·Êı·ÚÂ› ·fi ÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ Î·È ÙÈ˜ È‰¤Â˜ ÙÔ˘, fiˆ˜ Ë ¿ÚÓËÛË ÙË˜ ÌÂÙ·ı·Ó¿-
ÙÈ·˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ÙË˜ ıÂ›·˜ ÚfiÓÔÈ·˜ (T·ÏÌÔ‡‰, MÈÛÓ¿¯). °È· ÙÈ˜ ›‰ÈÂ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÔÏÂÌ‹ıËÎÂ Ô EÈÎÔ˘ÚÈÛÌfi˜
·fi ÙÔ˘˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ‡˜ ·ÔÏÔÁËÙ¤˜ ÙÔ˘ 2Ô˘ Î·È 3Ô˘ ·È. (T·ÙÈ·Ófi˜, IÔ˘ÛÙ›ÓÔ˜, KÏ‹ÌË˜ AÏÂÍ·Ó‰ÚÂ›·˜, TÂÚÙ˘-
ÏÈ·Ófi˜, øÚÈÁ¤ÓË˜, §·ÎÙ¿ÓÈÔ˜ Î.¿.) Ô˘ ‹Ù·Ó Î·Ù¿ ÙË˜ ÂÈÎÔ‡ÚÂÈ·˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÙË˜ ıÂˆÚ›·˜ ÙÔ˘ Ë‰ÔÓÈ-
ÛÌÔ‡. EÍ›ÛÔ˘ ·ÚÓËÙÈÎÔ› ‹Ù·Ó ÛÙËÓ È‰¤· ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘ ÁÈ· ÙËÓ ˘ÏÈÎfiÙËÙ· Î·È ıÓËÙfiÙËÙ· ÙË˜ „˘¯‹˜.
2 ™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙË˜ ÛÂÏ. 121 (BÈ‚Ï›Ô Ì·ıËÙ‹): ∆o Úfi‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ı·Ó¿ÙÔ˘ ··Û¯fi-
ÏËÛÂ ¤ÓÙÔÓ· ÙÔ˘˜ ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˘˜. £ÂˆÚÒÓÙ·˜ ˆ˜ ¤Ó· ·fi Ù· Î‡ÚÈ· ÂÌfi‰È· ÁÈ· ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· Â›Ó·È Ô ·Ú¿-
ÏÔÁÔ˜ Êfi‚Ô˜, ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙·Ó ˆ˜ ÌÂ ÙË ‚Ô‹ıÂÈ· ÙË˜ ÏÔÁÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ ÌÔÚÂ› Î·ÓÂ›˜ Ó· ··ÏÏ·ÁÂ›
·fi ·˘ÙfiÓ.

1 ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜-∫‹Ô˜: Ô E›ÎÔ˘ÚÔ˜ ›‰Ú˘ÛÂ ÙÔÓ K‹Ô, ÙfiÔ fiÔ˘ Ë ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹ ·È‰Â›· (·ÁˆÁ‹) Û˘Ì‚¿‰È˙Â
ÌÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜ (‰È·ÁˆÁ‹). O ∫‹Ô˜ ‰ÂÓ Â›¯Â ¤Ó·Ó Ù˘ÈÎfi Î‡ÎÏÔ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ, fiˆ˜ Ë ∞Î·‰ËÌ›·, Ô˘ ı·
ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÂ› ˆ˜ Ù˘ÈÎ‹ ÂÎ·›‰Â˘ÛË. ∏ ÂÎ·›‰Â˘ÛË Ô˘ ÂÍ·ÛÊ·ÏÈ˙fiÙ·Ó ÂÎÂ› ·ÊÔÚÔ‡ÛÂ ÌÈ· ÛÂÈ-
Ú¿ Ì·ıËÌ¿ÙˆÓ Î·È ·˘ÙÔ› Ô˘ Ù· ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡Û·Ó ‹Ù·Ó Î˘Ú›ˆ˜ ¿ÓÙÚÂ˜, ·ÏÏ¿ Î·È Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ‰Ô‡ÏÔÈ, fiÏÔÈ
·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔÈ ÛÂ ¤Ó·Ó ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ ÙÚfiÔ ˙ˆ‹˜. √È Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘ ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·Ó ·ÏÒ˜ Ê›ÏÔÈ. √ ∫‹Ô˜ ‹Ù·Ó ÌÈ· ÎÔÈ-
ÓˆÓ›· Ê›ÏˆÓ, ÂÍÂÏ›¯ÙËÎÂ ÛÂ ÂÈÚËÓÈÎ‹ ÎÔÈÓfiÙËÙ·, fiÔ˘ Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ıËÎÂ È‰È·›ÙÂÚ· Ë ÊÈÏ›·. ∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∂›-
ÎÔ˘ÚÔ˘, o oÔ›Ô˜ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜ ÌÂ ÙËÓ ËıÈÎ‹, ·Â˘ı˘ÓfiÙ·Ó ÛÙÔÓ Î¿ıÂ ÔÏ›ÙË Î·È fi¯È ÛÂ Ï›ÁÔ˘˜ ÂÎÏÂ-
ÎÙÔ‡˜. ¢È·‰fiıËÎÂ Â˘Ú‡Ù·Ù· Î·È ‰È‹ÚÎÂÛÂ ¤ÍÈ ·ÈÒÓÂ˜. ™ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Ô›ËÌ· ¶ÂÚ› Ê‡ÛÂˆ˜ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ
(De rerum natura) ÙÔ˘ ƒˆÌ·›Ô˘ ÂÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˘ ÔÈËÙ‹ §Ô˘ÎÚËÙ›Ô˘ (ÂÚ. 97-55 .Ã.) ÂÚÈ¤¯ÔÓÙ·È ÔÈ ‰È‰·ÛÎ·Ï›Â˜
ÙÔ˘ ∂›ÎÔ˘ÚÔ˘ Ô˘ ‰È·‰fiıËÎ·Ó ÛÙË ƒÒÌË, ‰‡Ô ·ÈÒÓÂ˜ ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ı¿Ó·Ùfi ÙÔ˘.
2 ∆Ô Û˘ÁÁÚ·ÊÈÎfi ¤ÚÁÔ: Ô ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ‹Ù·Ó ÁfiÓÈÌÔ˜ Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜. √ ¢ÈÔÁ¤ÓË˜ §·¤ÚÙÈÔ˜ ·Ó·Ê¤ÚÂÈ 41 Ù›Ù-
ÏÔ˘˜ ÙˆÓ «Î·Ï‡ÙÂÚˆÓ ‚È‚Ï›ˆÓ» ÙÔ˘. ∆· ÂÚÈÛÛfiÙÂÚ· ¤¯Ô˘Ó ¯·ıÂ›. ∆· ÈÔ ÛËÌ·ÓÙÈÎ¿ ¤ÚÁ· ÙÔ˘ ‹Ù·Ó Ë ÛÂÈÚ¿
ÙˆÓ 37 ‚È‚Ï›ˆÓ Περ( φCσεως, ÌÈ· Ú·ÁÌ·ÙÂ›· Περ( κριτηρου a ΚανYν, Î·È ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ ËıÈÎÒÓ ‚È‚Ï›ˆÓ,

96 ∫∂º∞§∞πO 5
fiÔ˘ ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÔÓÙ·Ó Ù· Περ( βων, Περ( τλους, Περ( αXρσεων κα( φυγν. ŒÁÚ·„Â ÔÏÏ¤˜ ÂÈÛÙÔÏ¤˜,
·fi ÙÈ˜ ÔÔ›Â˜ ¤¯Ô˘Ó ÛˆıÂ› ÙÚÂÈ˜: Πρ"ς THρ8δοτον (fiÔ˘ ‰›‰ÂÙ·È ÌÈ· ÂÚ›ÏË„Ë ÙˆÓ ‚·ÛÈÎÒÓ ·Ú¯ÒÓ ÙË˜
·ÙÔÌÈÎ‹˜ Ê˘ÛÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜), Πρ"ς Πυθοκλα (·Û¯ÔÏÂ›Ù·È ÌÂ Ù· ·ÛÙÚÔÓÔÌÈÎ¿ Ê·ÈÓfiÌÂÓ·) Î·È Πρ"ς Με-
νοικα (fiÔ˘ ·ÚÔ˘ÛÈ¿˙ÂÙ·È Ë ÂÈÎÔ‡ÚÂÈ· ËıÈÎ‹ ıÂˆÚ›·). ª·˙› ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈÛÙÔÏ¤˜ ÙÔ˘ Ô ¢ÈÔÁ¤ÓË˜ §·¤ÚÙÈÔ˜
ÛÙÔ 10Ø ‚È‚Ï›Ô ÙË˜ Φιλοσ8φων βων κα( δογµτων συναγωγ,ς, Ô˘ Â›Ó·È ·ÊÈÂÚˆÌ¤ÓÔ ÛÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ, ‰›-
ÓÂÈ ÌÈ· Û˘ÏÏÔÁ‹ 40 «µ·ÛÈÎÒÓ ‰ÔÁÌ¿ÙˆÓ» (∫‡ÚÈ·È ‰fiÍ·È). ∏ Û˘ÏÏÔÁ‹ Â›ÛË˜ Ô˘ ÙÈÙÏÔÊÔÚÂ›Ù·È ΕπικοCρου
προσφYνησις, ÁÓˆÛÙ‹ ˆ˜ Gnomologium Vaticanum Epicureum, Ô˘ ‚Ú¤ıËÎÂ ÛÙÔÓ µ·ÙÈÎ·Ófi ∫Ò‰ÈÎ· gr.
1950 Î·È ÂÎ‰fiıËÎÂ ÙÔ 1881 ·fi ÙÔÓ C. Wotke, ÂÚÈ¤¯ÂÈ 81 ËıÈÎÔ‡˜ ·ÊÔÚÈÛÌÔ‡˜.
3 º˘ÛÈÎ¤˜-·Ó·ÁÎ·›Â˜ ÂÈı˘Ì›Â˜: Ë ÂÈı˘Ì›· ÙË˜ ÙÚÔÊ‹˜ Î·È ÙË˜ ÂÓ‰˘Ì·Û›·˜ Â›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›·, Ë ÂÚˆÙÈÎ‹
ÂÈı˘Ì›· Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎ‹, fi¯È fiÌˆ˜ ·Ó·ÁÎ·›·. ∏ ÂÈı˘Ì›· ÂÓfi˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓÔ˘ Ê·ÁËÙÔ‡ ‹ ÌÈ·˜ ÔÚÈÛÌ¤ÓË˜ ÂÓ‰˘Ì·-
Û›·˜ Ô‡ÙÂ Ê˘ÛÈÎ‹ Â›Ó·È Ô‡ÙÂ ·Ó·ÁÎ·›·.
4 EÈı˘Ì›Â˜-Ë‰ÔÓ¤˜: Ë ËıÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ ∂›ÎÔ˘ÚÔ˘ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Ì¤ÙÚÈÔ˜ Ë‰ÔÓÈÛÌfi˜, ÁÈ· Ó· ‰È·ÎÚÈıÂ› ·fi
ÙÔÓ Ë‰ÔÓÈÛÌfi ÙÔ˘ K˘ÚËÓ·˚ÎÔ‡ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ ∞Ú›ÛÙÈÔ˘ (ÂÚ. 435-356 .Ã.), Ì·ıËÙ‹ ÙÔ˘ ™ˆÎÚ¿ÙË, Ô ÔÔ›Ô˜
ÈÛ¯˘ÚÈ˙fiÙ·Ó fiÙÈ Ë Ë‰ÔÓ‹ Â›Ó·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙË˜ ˙ˆ‹˜. ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ Ë‰ÔÓ‹˜ ¤¯ÂÈ ¿ÌÂÛË Û¯¤ÛË ÌÂ ÙËÓ ·Ó¿Ï˘ÛË
ÙË˜ ÂÈı˘Ì›·˜. ¶Úfi‰ÚÔÌÔ˜ ÙÔ˘ EÈÎÔ˘ÚÈÛÌÔ‡ Ô ∞Ú›ÛÙÈÔ˜, ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÔ‡ÛÂ ÙÔÓ fiÚÔ Ë‰ÔÓ‹ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ
ÙË ÛˆÌ·ÙÈÎ‹ ÈÎ·ÓÔÔ›ËÛË. √È K˘ÚËÓ·˚ÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÚÔ˜ ÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ, ıÂˆÚÔ‡Û·Ó Ù· Â˘¯¿-
ÚÈÛÙ· ÛˆÌ·ÙÈÎ¿ ·ÈÛı‹Ì·Ù· ·ÓÒÙÂÚ· ·fi ÙÈ˜ Ë‰ÔÓ¤˜ ÙÔ˘ ÓÔ˘. AÓÙ›ıÂÙ·, Ô ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÈ ÙÈ˜ ÛˆÌ·ÙÈ-
Î¤˜ ·fi ÙÈ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜ Ë‰ÔÓ¤˜ Î·È ıÂˆÚÂ› ÙÈ˜ ‰Â‡ÙÂÚÂ˜ ·ÓÒÙÂÚÂ˜ Î·È ˘„ËÏfiÙÂÚÂ˜. ∏ ‡„ÈÛÙË ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹
Ë‰ÔÓ‹ Â›Ó·È Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ Ë ·Ù·Ú·Í›· ÙË˜ „˘¯‹˜, Ë „˘¯ÈÎ‹ ËÚÂÌ›· Ô˘ ·ÔÎÙ¿Ù·È, fiÙ·Ó Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ¤¯ÂÈ ˘ÂÚ-
ÓÈÎ‹ÛÂÈ ÙÔ˘˜ Êfi‚Ô˘˜ Î·È fiÛ· ÙÔ˘ ÚÔÎ·ÏÔ‡Ó ıÏ›„Ë, „˘¯ÈÎ‹ ·Ó·ÛÙ¿ÙˆÛË Î·È fiÓÔ. ∞ÓÙ›ıÂÙ· ÌÂ ÙÔÓ ∞Ú›ÛÙÈ-
Ô, Ô˘ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ÙËÓ ·Ô˘Û›· fiÓÔ˘ Ì¤ÛË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, Ô ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â ˆ˜ Ë ÂÍ¿ÏÂÈ„Ë Î¿ıÂ fi-
ÓÔ˘ ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÈ ÙÔ Ì¤ÁÂıÔ˜ ÙË˜ Ë‰ÔÓ‹˜.
5 H‰ÔÓ‹-Â˘‰·ÈÌÔÓ›·: Ô ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ Û˘Ó‰¤ÂÈ ÙËÓ Ë‰ÔÓ‹ Î·È ÙËÓ ·Ù·Ú·Í›· ÙË˜ „˘¯‹˜ ÌÂ ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Î·È
Èı·ÓfiÙ·Ù· Ó· ¤¯ÂÈ ÂËÚÂ·ÛÙÂ› ·fi ÙÔÓ ¢ËÌfiÎÚÈÙÔ, Ô ÔÔ›Ô˜ ıÂˆÚÔ‡ÛÂ fiÙÈ Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â›Ó·È ¿Óˆ ·fi
fiÏ· Ë Á·Ï‹ÓË ÙÔ˘ ÓÔ˘ (¢ÈÔÁ. §·¤ÚÙÈÔ˜ 9, 45). ∞Ó ÁÈ· ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË ‚·ÛÈÎfi Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÙË˜
Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜ Â›Ó·È Ë ·ÚÂÙ‹, Ë „˘¯ÈÎ‹ ·ÓˆÙÂÚfiÙËÙ·, ÁÈ· ÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ Ë Û‡Ó‰ÂÛË ÙË˜ Ë‰ÔÓ‹˜ ÌÂ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ Â›-
Ó·È ··Ú·›ÙËÙË ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ˆ˜ Ì¤ÛÔ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÎÙËÛ‹ ÙË˜ Î·È fi¯È ˆ˜ Ô˘ÛÈÒ‰Â˜ Û˘ÛÙ·ÙÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô,
fiˆ˜ ·˘Ùfi Â›Ó·È Ê·ÓÂÚfi ÛÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ì·˜: «§¤ÌÂ fiÙÈ Ë Ë‰ÔÓ‹ Â›Ó·È Ë ·ÊÂÙËÚ›· Î·È Ô ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘
µακαρως ζ,ν. °È·Ù› ÙËÓ Ë‰ÔÓ‹ ÙË ıÂˆÚÔ‡ÌÂ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi Î·È ¤ÌÊ˘ÙÔ ·Á·ıfi. ∞fi ÙËÓ Ë‰ÔÓ‹ ÍÂÎÈÓ¿ÌÂ, fiÙ·Ó
ÂÈÏ¤ÁÔ˘ÌÂ ‹ ·ÔÊÂ‡ÁÔ˘ÌÂ Î¿ÙÈ, Î·È ÛÙËÓ Ë‰ÔÓ‹ ÂÈÛÙÚ¤ÊÔ˘ÌÂ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÒÓÙ·˜ ˆ˜ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÈ· Î¿ıÂ
·Á·ıfi ÙË ‰ÈÎ‹ Ì·˜ ÂÌÂÈÚ›· ÙË˜ Ë‰ÔÓ‹˜» (∂ÈÛÙÔÏ‹ ÚÔ˜ ªÂÓÔÈÎ¤·, 128-9).
6 H‰ÔÓ‹-fiÓÔ˜: ÁÈ· ÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ Ë Ë‰ÔÓ‹ Â›Ó·È ÙÔ «ÚˆÙ·Ú¯ÈÎfi Î·È ¤ÌÊ˘ÙÔ ·Á·ıfi». ∏ ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙÔ˘
¯Ú‹ÛË ÙË˜ Ï¤ÍË˜ «Ë‰ÔÓ‹» ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÈ ÌÈ· Î·Ï‹ Ê˘ÛÈÎ‹ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ˘ÁÂ›·˜, Î·Ù¿ÛÙ·ÛË ÛˆÌ·-
ÙÈÎ‹˜ Î·È ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ‹˜ Â˘ÂÍ›·˜. ™ÙÔÓ Ë‰ÔÓÈÛÌfi ÙÔ˘ Ë Ë‰ÔÓ‹ Î·È Ô fiÓÔ˜ Â›Ó·È fi¯È ·ÓÙ›ıÂÙ·, ·ÏÏ¿ ·ÓÙÈÊ·ÙÈÎ¿.
7 ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈ· TÂÙÚ·Ê¿ÚÌ·ÎÔ˜: Û˘Ì˘ÎÓÒÓÂÈ fiÏË ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ∂›ÎÔ˘ÚÔ˘ Î·È ÙˆÓ ∂ÈÎÔ˘ÚÂ›ˆÓ
Î·È ·˘Ù‹ ıÂˆÚÂ›Ù·È ˆ˜ «Ê˘Ï·ÎÙfi ·‰È·ÊÔÚ›·˜», ¤Ó· Â˘ÂÚÁÂÙÈÎfi Ê¿ÚÌ·ÎÔ Ô˘ ÚÔÛÙ·ÙÂ‡ÂÈ ÙÔÓ Î·ı¤Ó·
·fi Ù· ¿ıË ÙË˜ „˘¯‹˜. ∂‰Ò ‚Ï¤Ô˘ÌÂ ÙËÓ ·Ó·ÏÔÁ›· ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÚÔ˜ ÙËÓ È·ÙÚÈÎ‹, fiˆ˜ Î·È ÛÙÔ˘˜
™ÔÊÈÛÙ¤˜. ∏ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÛÙÔ Û‡ÓÔÏfi ÙË˜, ·Ú¿ ÙÈ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ıÂˆÚ›Â˜ ÙˆÓ Û¯ÔÏÒÓ ÙË˜
ÂÔ¯‹˜ ·˘Ù‹˜, Î·Ù¤ÏËÍÂ, ¿ÏÏˆÛÙÂ, Ó· ıÂˆÚÂ›Ù·È ¿Óˆ ·fi fiÏ· Ô‰ËÁfi˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ËÁ‹ ·Ó·ÎÔ‡ÊÈÛË˜.
Ÿˆ˜ ¤ÁÚ·ÊÂ Ô ¶ÔÚÊ‡ÚÈÔ˜ (¶ÚÔ˜ ª·ÚÎ¤ÏÏ·Ó, 32): «∫ÂÓ¤˜ Â›Ó·È ÔÈ Ï¤ÍÂÈ˜ ÂÎÂ›ÓÔ˘ ÙÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ Ô˘
‰ÂÓ ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ ıÂÚ·Â›· ÛÙÔÓ ·ÓıÚÒÈÓÔ fiÓÔ. °È·Ù›, ·ÎÚÈ‚Ò˜, fiˆ˜ Ë È·ÙÚÈÎ‹ ÂÈ‰ÈÎfiÙËÙ· Â›Ó·È ¿¯ÚËÛÙË
fiÙ·Ó ‰ÂÓ ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ ıÂÚ·Â›· ÛÙÈ˜ ·Ûı¤ÓÂÈÂ˜ ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜, ¤ÙÛÈ Î·È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· Â›Ó·È ¿¯ÚËÛÙË, fiÙ·Ó
‰ÂÓ ·Ô‚¿ÏÏÂÈ ÙÔÓ fiÓÔ ·fi ÙËÓ „˘¯‹».


1 ™ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1) ‚Ï¤Ô˘ÌÂ fiÙÈ Ô ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ fiÙÈ, ·Ó Ë ··ÏÏ·Á‹ ·fi ÙÔÓ fiÓÔ Â›-
Ó·È Ë ÌÂÁ·Ï‡ÙÂÚË Ë‰ÔÓ‹, ÙfiÙÂ ı· Ú¤ÂÈ Ó· ÈÎ·ÓÔÔÈÔ‡ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜ Ì·˜ fi¯È ÁÈ· Ù· ·Ï¿ Â˘¯¿ÚÈÛÙ· ·ÈÛı‹-
Ì·Ù· Ô˘ ÙÈ˜ Û˘ÓÔ‰Â‡Ô˘Ó ·ÏÏ¿ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË Â˘ÂÍ›·˜ Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›. ¶·Ú¿ÏÏËÏ·, ıÂˆÚÔ‡ÛÂ ÙÈ˜ ·ÚÂ-
Ù¤˜ Ì¤Û· Î·È fi¯È ÛÎÔÔ‡˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â fiÙÈ Â›Ó·È ·Ó·ÁÎ·›Â˜ ÁÈ· ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Î·È ··Ú·›ÙËÙÔ
ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÁÈ· ÙÔ 0δως ζ,ν. H ÊÚfiÓËÛË ıÂˆÚÂ›Ù·È ·fi ·˘ÙfiÓ ·Ó·ÁÎ·›· ÁÈ· ÙËÓ Â›ÙÂ˘ÍË ÙË˜ Ë‰ÔÓ‹˜, ·ÊÔ‡
Ï·Ì‚¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· ÁÈ· Ó· ÂÏ¤Á¯Ô˘ÌÂ ÙÈ˜ ÂÈı˘Ì›Â˜.
2 ™Ù· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· (2·, ‚, Á) Ë ÛÔÊ›·, Ô˘ Â›Ó·È Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ·ÚÂÙ‹, Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÙË ÊÈ-
Ï›·, Ë ÔÔ›· ¤¯ÂÈ È‰È·›ÙÂÚË ËıÈÎ‹ ÛËÌ·Û›· ÛÙÔÓ EÈÎÔ˘ÚÈÛÌfi. √ ∫‹Ô˜ ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈ˙Â ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙËÓ
Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ‹ ÙË˜, ·ÊÔ‡ fi¯È ÌfiÓÔ ÔÈ ¿ÓÙÚÂ˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÔÈ Á˘Ó·›ÎÂ˜ Î·È ÔÈ ‰Ô‡ÏÔÈ ‹Ù·Ó ÛÙË Û¯ÔÏ‹ ·˘Ù‹
·Ô‰ÂÎÙÔ›. √ ›‰ÈÔ˜ Ô ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜, Ô˘ ‰È·ÎÚÈÓfiÙ·Ó ÁÈ· ÙË ÊÈÏ·ÓıÚˆ›· ÙÔ˘, ÂÎÊÚ¿˙ÂÈ ‚·ıÈ¿ ÛÙÔÚÁ‹ ÁÈ·
Ê›ÏÔ˘˜ Î·È Ô·‰Ô‡˜ ÛÙËÓ ·ÏÏËÏÔÁÚ·Ê›· ÙÔ˘. ∏ ÊÈÏ›· ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ Â›Ó·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎ‹ Ú·ÎÙÈÎ‹ ‚Ô‹ıÂÈ·
Ô˘ ÔÈ Ê›ÏÔÈ ÚÔÛÊ¤ÚÔ˘Ó Ô ¤Ó·˜ ÛÙÔÓ ¿ÏÏÔ, ·ÏÏ¿ Î·È ·Ó·ÁÎ·›· ÁÈ· ÙËÓ Â˘Ù˘¯›· ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜ Î·È ÁÂÓÈ-
ÎfiÙÂÚ· ÙË˜ ÔÈÎÔ˘Ì¤ÓË˜ ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÔÌfiÓÔÈ·˜ Î·È ÙË˜ Û˘Ó·‰¤ÏÊˆÛË˜.
3 ™ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (3) Ë Û˘Ì‚Ô˘Ï‹ ÙÔ˘ ∂›ÎÔ˘ÚÔ˘ Â›Ó·È Ó· ··ÏÏ·ÁÂ› Î·ÓÂ›˜ ·fi Ï·Óı·ÛÌ¤ÓÂ˜ È‰¤-
Â˜ Î·È ÂÈı˘Ì›Â˜, Ô˘ Û˘Ó‹ıˆ˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡Ó ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· Î·È Ù·Ú¿ÛÛÔ˘Ó ÙËÓ „˘¯‹. ¶ÚÔÙÚ¤ÂÈ ÛÙËÓ ˘ÈÔı¤-
ÙËÛË ÌÈ·˜ ÛÙ¿ÛË˜ ˙ˆ‹˜ fiÔ˘ Î˘ÚÈ·Ú¯Â› Ë ËıÈÎ‹ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·. ∆Ô ·ÈÙËÌ·ÙÈÎfi ÁÓˆÌÈÎfi «Ï¿ıÂ ‚ÈÒÛ·˜» (˙‹ÛÂ ÛÙËÓ
·Ê¿ÓÂÈ·) ‹Ù·Ó ÚÔÙÚÔ‹ ÁÈ· ÙË Î·Ù¿ÎÙËÛË ÙË˜ Á·Ï‹ÓË˜ ·Ú¿ Î·Ù·ÁÁÂÏ›· ÙË˜ Û‡Á¯ÚÔÓË˜ ·˘ÙÔ‡ ÎÔÈÓˆÓ›·˜
Î·È ÙˆÓ Ù·Ú·ÁÌ¤ÓˆÓ Î·È ·ÛÙ·ıÒÓ Î·Ù·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ·˘Ù‹˜. ◊Ù·Ó ÌÈ· ÚÔÙÚÔ‹ ÔÏ‡ ÛËÌ·ÓÙÈÎ‹ ÙÔ
Ó· ÌËÓ ÂÈ‰ÈÒÎÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙË ‰ËÌfiÛÈ· ÚÔ‚ÔÏ‹, ‰fiÍÂ˜ Î·È ÙÈÌ¤˜, ·Ó Ï¿‚Ô˘ÌÂ ˘fi„Ë fiÙÈ Ô ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ ¤˙ËÛÂ ÛÂ
ÌÈ· ÂÔ¯‹ Ô˘ Ô ÏÔ‡ÙÔ˜, Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ı¤ÛË, Ù· Ê˘ÛÈÎ¿ ¯·Ú›ÛÌ·Ù· Î·È Ë ÔÏÈÙÈÎ‹ ‰‡Ó·ÌË ıÂˆÚÔ‡ÓÙ·Ó Ù· ÌÂ-
Á·Ï‡ÙÂÚ· ·Á·ı¿ ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ.
4 TÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (4) ·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È ÛÙÔÓ ÚfiÏÔ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È ÌÔÚÂ› Ó· ·ÍÈÔÔÈËıÂ› ÛÂ Û¯¤ÛË
ÌÂ ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ E›ÎÔ˘ÚÔ˘ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘ ÙÔ˘ Ì·ıËÙ‹.
∂¡O∆∏∆∞ 3
H ËıÈÎ‹ ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ: ·¿ıÂÈ· Î·È ·Ù·Ú·Í›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ‚·ÛÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÛÙˆÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜: ÙËÓ ·¿ıÂÈ· Î·È ÙÔ È‰È·›ÙÂÚÔ ÓfiËÌ· ÙË˜ ÂÏÂ˘-
ıÂÚ›·˜, ÙËÓ ¤ÏÏÔÁË ‚Ô‡ÏËÛË (ÚÔ·›ÚÂÛË), ÙË ÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Î·È ÙËÓ ·ÓÂÎÙÈÎfiÙËÙ· (·ÓÔ¯‹)
·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜.
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÛÙË Û¯¤ÛË ÙÔ˘˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹˜ Î·È
ÚˆÌ·˚Î‹˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎ‹˜ ÂÔ¯‹˜, Î·ıÒ˜ Î·È ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÚÔ˜ Ù· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ Û˘ÌÊÚ·˙fiÌÂÓ¿
ÙÔ˘˜.
ñ ¡· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó ÁÈ· ÙË «ÛÙˆÈÎfiÙËÙ·» Î·È ÙÔÓ «ÛÙˆÈÎÈÛÌfi» ˆ˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÛÙ¿ÛË
‹ ÌÔÚÊ‹ ˙ˆ‹˜ ÛÙÈ˜ Ì¤ÚÂ˜ Ì·˜.
TΕκστου Eργου σκ8πει τ9 καθηγοCµενα κα( τ9 2κ8λουθα α5το* κα( οcτως Eρχου π’ α5τ8. εA δε µ1, τ)ν
µ'ν πρYτην προθCµως dξεις eτε µηδ'ν τν Nξ,ς ντεθυµηµνος, cστερον δ' 2ναφανντων δυσχερν

98 ∫∂º∞§∞πO 5
τινν αAσχρς 2ποστ1σ7η […] #νθρωπε, πρτον πσκεψαι, πο?8ν στι τ" πργµα% εFτα κα( τ)ν σεαυτο*
φCσιν κατµαθε, εA δCνασαι βαστσαι. πνταθλος εFναι βοCλει a παλαιστ1ς; Iδε σεαυτο* το>ς βραχονας,
το>ς µηροCς, τ)ν +σφ>ν κατµαθε. #λλος γ9ρ πρ"ς #λλο πφυκε. δοκε?ς, &τι τα*τα ποιν WσαCτως δCνα-
σαι σθειν, WσαCτως πνειν, µοως +ργεσθαι, µοως δυσαρεστε?ν; 2γρυπν,σαι δε?, πον,σαι, 2π" τν
οAκεων 2πελθε?ν […] τα*ται πσκεψαι, εA θλεις 2ντικαταλλξασθαι τοCτων 2πθειαν, λευθεραν, 2τα-
ραξαν% εA δ' µ1, µ) προσγαγε, µ) Wς τ9 παιδα ν*ν φιλ8σοφος, cστερον δ' τελYνης, εFτα g1τωρ, εFτα π-
τροπος Κασαρος. τα*τα ο5 συµφωνε?. hνα σε δε? #νθρωπον a 2γαθ"ν a κακ"ν εFναι% a τ" 0γεµονικ8ν σε
δε? ξεργζεσθαι τ" σαυτο* a τ9 κτ8ς% a περ( τ9 Eσω φιλοτεχνε?ν a περ( τ9 Eξω% το*τ’ Eστιν a φιλοσ8φου
τξιν πχειν a AδιYτου. (Eπ,κτητος, Εγχειρδιον, 29)

A.B. Ioannes Arnim (ed.), Stoicorum Veterum Fragmenta, B.G.Teubner, Stuttgart, 1964, (SVF).
∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ ·fi ÙÔ: ∂›ÎÙËÙÔ˜, ¢È·ÙÚÈ‚‹ ¢ã Î·È ∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔÓ, ÌÙÊÚ. π.™. ÃÚÈÛÙÔ-
‰Ô‡ÏÔ˘, Ù. 4, ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003, ÛÂÏ. 245 Î·È 249. ∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (1) ÛÙÔ ›‰ÈÔ,
ÛÂÏ. 63. ∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (2) ·fi ÙÔ: ∂ÈÎÙ‹ÙÔ˘ ∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔÓ, ª¿ÚÎÔ˘ ∞˘ÚËÏ›Ô˘, EÈ˜
Â·˘ÙfiÓ, ∫ÏÂ¿ÓıÔ˘˜ ⁄ÌÓÔ˜ ÂÈ˜ ¢›·, ·Ú¿ÊÚ·ÛË ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ ¢¤ÏÙ·, ÚÔÏÔÁÈÎfi ÛËÌÂ›ˆÌ· AÏ. ¶. Z¿ÓÓ·˜, µÈ‚Ï.
ÙË˜ ∂ÛÙ›·˜, ∞ı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 107-108. T· ·Ú·ı¤Ì·Ù· ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ Â›Ó·È ·fi Ù· ›‰È· ‚È‚Ï›· Ô˘ ·Ó·Ê¤-
ÚÔÓÙ·È ·ÓˆÙ¤Úˆ. ™ËÌÂÈÒÓÂÙ·È fiÙÈ ÔÈ ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ ÙÔ˘ ™Ù¤Ê·ÓÔ˘ ¢¤ÏÙ· Â›Ó·È ÔÈ ÚÒÙÂ˜ Ô˘ Á›-
ÓÔÓÙ·È ÛÂ ‰ËÌÔÙÈÎ‹ ÁÏÒÛÛ· Î·È Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÈ˜ ·ÔÎ·ÏÂ› ·Ú·ÊÚ¿ÛÂÈ˜. H ÚÒÙË ¤Î‰ÔÛË ¤ÁÈÓÂ ÙÔ 1927 Î·È Ë
‰Â‡ÙÂÚË, Û˘ÌÏËÚˆÌ¤ÓË Î·È ‰ÈÔÚıˆÌ¤ÓË, ÙÔ 1935.
¢È·ÙÚÈ‚·› EÈÎÙ‹ÙÔ˘: ∏ ‰È·ÙÚÈ‚‹ ‹Ù·Ó ÁÚ·ÌÌ·ÙÂÈ·Îfi Â›‰Ô˜ Ô˘ Î·ÏÏÈÂÚÁ‹ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜ ·˘Ù‹ ÙËÓ ÂÔ¯‹.
¶ÚfiÎÂÈÙ·È ÁÈ· Û‡ÓÙÔÌË Ú·ÁÌ·ÙÂ›· ÂÎÏ·˚ÎÂ˘Ì¤ÓË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, Ô˘ ·Â˘ı‡ÓÂÙ·È ÛÂ Â˘Ú‡ÙÂÚÔ ÎÔÈÓfi. ¶Â-
ÚÈ¤¯ÂÈ ı¤Ì·Ù· ÙË˜ Î·ıËÌÂÚÈÓ‹˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ¤¯ÂÈ Ú·ÎÙÈÎfi, ËıÈÎÔ‰È‰·ÎÙÈÎfi Î·È Û˘Ì‚Ô˘ÏÂ˘ÙÈÎfi ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. √È
∫˘ÓÈÎÔ› ÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛ·Ó Î·È ÙËÓ Î·ÏÏÈ¤ÚÁËÛ·Ó Û˘ÛÙËÌ·ÙÈÎ¿, Î˘Ú›ˆ˜ fiÌˆ˜ ÔÈ ™ÙˆÈÎÔ› (™ÂÓ¤Î·˜, ªÔ˘ÛÒ-
ÓÈÔ˜, ∂›ÎÙËÙÔ˜, ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜, ¢›ˆÓ Ô ÃÚ˘ÛfiÛÙÔÌÔ˜, ∏ÚÒ‰Ë˜ ∞ÙÙÈÎfi˜, ª¿ÍÈÌÔ˜ Ô ∆‡ÚÈÔ˜). ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜
‰È·ÙÚÈ‚‹˜ ÂÓÙ¿ÛÛÂÙ·È Î·È Ô «·Ú·Ì˘ıËÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜», Ô˘ ˆ˜ «Ù¤¯ÓË ·Ï˘›·˜», ÛÎfiÂ˘Â ÛÙË «ıÂÚ·Â›·» ÙË˜
„˘¯‹˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·fi ÙË «Ï‡Ë», Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔ Ù¤Ù·ÚÙÔ ¿ıÔ˜ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙˆÓ ™ÙˆÈ-
ÎÒÓ (SVF, π, 211: «∆ˆÓ ·ıÒÓ Ù· ·ÓˆÙ¿Ùˆ Â›Ó·È Á¤ÓË Ù¤ÙÙ·Ú·, Ï‡ËÓ, Êfi‚ÔÓ, ÂÈı˘Ì›·Ó, Ë‰ÔÓ‹Ó»).
∂ÈÛ·ÁˆÁÈÎ¿, ¯ÚÂÈ¿˙ÂÙ·È Ó· ‰ÔıÔ‡Ó ÔÚÈÛÌ¤ÓÂ˜ ‚·ÛÈÎ¤˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Ù· ÚfiÛˆ· (∂›ÎÙËÙÔ˜ Î·È
ª¿ÚÎÔ˜ ∞˘Ú‹ÏÈÔ˜) Î·È, Î˘Ú›ˆ˜, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔ ÈÛÙÔÚÈÎfi Ï·›ÛÈÔ. ∂ÂÈ‰‹ Ë ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ÙË˜ ™ÙÔ¿˜ Î·Ï‡ÙÂÈ
Û¯Â‰fiÓ ¤ÓÙÂ ·ÈÒÓÂ˜ (3Ô˜ ·È. .Ã. – 2Ô˜ ·È. Ì.Ã.) Î·È Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· Ô˘ ·ÓıÔÏÔÁÔ‡ÓÙ·È ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÙËÓ ⁄ÛÙÂÚË
™ÙÔ¿ (1Ô˜ Î·È 2Ô˜ ·È. Ì.Ã.), Â›Ó·È ÛËÌ·ÓÙÈÎfi Ó· ¤¯Ô˘Ó Î·Ù¿ ÓÔ˘ ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ·ÊÂÓfi˜ ÙË ¯ÚÔÓÈÎ‹ ‰È¿ÚÎÂÈ· ÙÔ˘
™ÙˆÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È, ·ÊÂÙ¤ÚÔ˘, ·‰ÚÔÌÂÚÒ˜ ÙÔ˘Ï¿¯ÈÛÙÔÓ, ÔÚÈÛÌ¤Ó· ·fi Ù· È‰È·›ÙÂÚ· ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈ-
ÛÙÈÎ‹˜ ÂÔ¯‹˜ Î·È ÙˆÓ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚÈÎÒÓ ÚˆÌ·˚ÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ. √È ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ·˘Ù¤˜ ı· ÙÔ˘˜ ‚ÔËı‹ÛÔ˘Ó Ó·
Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó Ù· ÎÂ›ÌÂÓ· Î¿Ùˆ ·fi ÙÔ Ú›ÛÌ· ÙË˜ ÂÓ·ÁÒÓÈ·˜ ·Ó·˙‹ÙËÛË˜ ÂÓfi˜ «ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜» ÛÂ ÌÈ· ÎÔÈÓˆ-
ÓÈÎ‹ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ· Ù·Ú·ÁÌ¤ÓË Î·È Ó· ÚÔÂÎÙÂ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÙÔ˘˜ ÛÙË ÛËÌÂÚÈÓ‹ ÂÔ¯‹.
∂È‰ÈÎfiÙÂÚ·, Ú¤ÂÈ Ó· ÂÈÛËÌ·ÓıÂ› fiÙÈ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ ·˘Ù‹ Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÚÔÛ·ıÂ› Ó· ˘Ô‰Â›ÍÂÈ ÔÚıÔ‡˜
Î·ÓfiÓÂ˜ ˙ˆ‹˜ Î·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ˘Ô‰ÂÈÎÓ‡ÔÓÙ·È Ë ·Ù·Ú·Í›· Î·È Ë Ï‡-
ÙÚˆÛË ·fi Ù· ¿ıË. ™˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·, Ú¤ÂÈ Ó· ÙÔÓÈÛıÂ›: ·) ∏ ÛÙÚÔÊ‹ ·fi ÙË ÌÂÏ¤ÙË ÙˆÓ fiÓÙˆÓ (¶Ï¿ÙˆÓ) ÛÙË
Ì¤ÚÈÌÓ· ÁÈ· ÙËÓ ·ÛÊ¿ÏÂÈ· ÙÔ˘ ·ÙfiÌÔ˘ Ì¤Û· ÛÙ· ·¯·Ó‹ ÎÚ¿ÙË Î·È Ë Û˘Ó·ÎfiÏÔ˘ıË ÛÙÚÔÊ‹ ·fi ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹
ÛÙËÓ ·ÙÔÌÈÎ‹ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·. ‚) TÔ ¤ÓÙÔÓÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ·Í›Â˜ Î·È ÙÔÓ Ú·ÎÙÈÎfi ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi
ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜. Á) ∏ Î·ıÈ¤ÚˆÛË ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ˆ˜ ıÂÛÌÔ‡ Ú·ÎÙÈÎ¿ Û˘ÓÒÓ˘ÌÔ˘ ÌÂ ÙËÓ ·ÓÒÙÂÚË ÌfiÚÊˆ-
ÛË, Ô˘ Â›¯Â ˆ˜ ·ÔÙ¤ÏÂÛÌ· ÙËÓ ÂÎÏ·˝ÎÂ˘ÛË ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È ÙËÓ ›‰Ú˘ÛË ÔÏÏÒÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ Û¯ÔÏÒÓ.


EÚÒÙËÛË 1Ë: ÚÔÛÂÎÙÈÎ‹ ÂÍ¤Ù·ÛË fiÏˆÓ ÙˆÓ Û˘ÓÂÂÈÒÓ Ô˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÌÈ· ÂÈÏÔÁ‹ ‹ ·fiÊ·ÛË. H
Ú¿ÍË Î·ıÂÓfi˜ ÂÍ·ÚÙ¿Ù·È ·fi ÙÔÓ ›‰ÈÔ Î·È, ÈÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·, ·fi ÙË Û˘ÁÎ·Ù¿ıÂÛ‹ ÙÔ˘ Î·È ÙËÓ ÔÚıÔÏÔ-
ÁÈÎ‹ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘. ™˘ÓÂÒ˜, ÔÈ ÂÈÏÔÁ¤˜ Â›Ó·È ·›ÙÈ· Î·ı·˘Ù¿ Î·È Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎ‹ Â˘ı‡ÓË.
EÚÒÙËÛË 2Ë: ÔÈ ™ÙˆÈÎÔ› ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘Ó fiÙÈ Ë ÔÚıÔÏÔÁÈÎ‹ ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· Â›Ó·È Ô ·ÒÙÂÚÔ˜ ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ ·Ó-
ıÚÒÔ˘. O ‰ÚˆÓ ¤ÏÏÔÁ· Î·ÙÂ˘ı‡ÓÂÈ ÙÈ˜ ÂÈÏÔÁ¤˜ Î·È ÂÓ¤ÚÁÂÈ¤˜ ÙÔ˘, ÂÈÏ¤ÁÂÈ ÛÙfi¯Ô˘˜ Î·È ÂÈ‰ÈÒÍÂÈ˜ Ô˘
ÌÔÚÂ› Ó· Ê¤ÚÂÈ ÛÂ ¤Ú·˜. EÈ‰›ˆÍË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Â›Ó·È Ë ÛˆÛÙ‹ ÛÙ¿ÛË ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙÔ˘. AÓ ÔÈ ÂÈÏÔ-
Á¤˜ ÙÔ˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÛÙfi¯Ô˘˜ Ô˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙÔ ¯¤ÚÈ ÙÔ˘ Ó· ÙÔ˘˜ ÂÈÙ‡¯ÂÈ (˘ÁÂ›·, ÏÔ‡ÙÔ˜, ·fiÏ·˘ÛË, ÊÈ-
Ï›·, ÔÏÈÙÈÎ‹ ÈÛ¯‡˜), ÙfiÙÂ Ù· Û¯¤‰È¿ ÙÔ˘ ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ·ÔÙ‡¯Ô˘Ó ÏfiÁˆ ÙˆÓ ÂÍˆÙÂÚÈÎÒÓ Û˘ÓıËÎÒÓ Î·È ÙÔ˘ ÁÂ-
ÁÔÓfiÙÔ˜ fiÙÈ ·˘Ù¿ Ù· ·Á·ı¿ ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ¤Ú·Ó ÙÔ˘ ¤ÏÏÔÁÔ˘ ÂÏ¤Á¯Ô˘ ÙÔ˘ (ÔÈÎÔÓÔÌÈÎ¤˜ Î·Ù·ÛÙÚÔÊ¤˜, ·Ûı¤-
ÓÂÈÂ˜ ‹ ÂÍˆÙÂÚÈÎ‹ Â¤Ì‚·ÛË).
EÚÒÙËÛË 3Ë: ÂÓÓÔÂ› ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·, Ô˘ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È Î·Ù’ ·˘ÙfiÓ ··ÏÏ·Á‹ ·fi ÂÍˆÙÂÚÈÎ¿ ·Á·-
ı¿. EÎÊÚ¿˙ÂÈ Â‰Ò Ô E›ÎÔ˘ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ·fi ÙËÓ T‡¯Ë.
EÚÒÙËÛË 4Ë: Ë Û‡Á¯ÚÔÓË Î·ıËÌÂÚÈÓ‹ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ fiÚÔ˘ «ÛÙˆÈÎfi˜», «ÛÙˆÈÎfiÙËÙ·» ‰ËÏÒÓÂÈ fiÙÈ Î¿ÔÈÔ˜ ·ÓÙÈ-
ÌÂÙˆ›˙ÂÈ ÙÔÓ fiÓÔ, ÙËÓ ·ÔÙ˘¯›·, ÙËÓ ·ÔÁÔ‹ÙÂ˘ÛË ‹ ÙËÓ Î·Î›· ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ «ÛÙˆÈÎ¿», ‰ËÏ·‰‹ Î·ÚÙÂÚÈÎ¿, ÌÂ
·ÓÂÎÙÈÎfiÙËÙ·, ÂÓÒ ÙÔ «ÊÈÏÔÛÔÊÒ» ÛËÌ·›ÓÂÈ Â›ÛË˜ ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙ˆ ÙÈ˜ ·ÓÙÈÍÔfiÙËÙÂ˜ ÌÂ ÙÔ „˘¯ÈÎfi Ûı¤ÓÔ˜ Ô˘
Û˘ÓÈÛÙÔ‡Û·Ó ÔÈ ™ÙˆÈÎÔ›. A˘Ù‹ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ fiÚÔ˘ «ÛÙˆÈÎfi˜» ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ‡ÂÈ ÙË ÛÙˆÈÎ‹ ËıÈÎ‹. OÈ ™ÙˆÈÎÔ› ıÂ-
ˆÚÔ‡Ó fiÙÈ Ë Î·Ï‹ ˙ˆ‹ Â›Ó·È ·˘Ù‹ Ô˘ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÂ ·ÚÌÔÓ›· ÌÂ ÙË Ê‡ÛË, ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Ê‡ÛË. °È· Ó· ‰È·È-
ÛÙÒÛÔ˘Ó ÛÂ ÙÈ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ·˘Ù‹ Ë ·ÚÌÔÓ›· ÌÂÏÂÙÔ‡Ó ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙÈ˜ ÈÎ·ÓfiÙËÙ¤˜ ÙÔ˘ Î·È Û˘Ó‰¤Ô˘Ó ÙËÓ
·ÚÌÔÓÈÎ‹ ‰È¿ıÂÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ ÏfiÁÔ, ÙËÓ ¤ÏÏÔÁË ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ·. H ËıÈÎ‹ ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ ÂÈÎÂÓÙÚÒ-
ÓÂÙ·È ÛÙËÓ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·, ÙËÓ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· ·fi ÙÈ˜ ÂÍˆÙÂÚÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜ Î·È ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ·fi ·Ú¿ÏÔÁÂ˜ ÔÚ-
Ì¤˜, ·ÏÏ¿ Î·È Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, Ô˘ ‰ËÏÒÓÂÙ·È ÌÂ ÙË «ÛÙˆÈÎ‹ Û˘Ì¿ıÂÈ·».
EÚÒÙËÛË 5Ë: ÂÂÈ‰‹ ˙Ô‡Û·Ó ÛÂ ÂÔ¯‹ ÎÚ›ÛË˜, ·ÊÔ‡ ·fi ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ 4Ô˘ ·ÈÒÓ· .Ã. ÔÈ fiÏÂÈ˜ ¤¯·Û·Ó ÙËÓ
ÔÏÈÙÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ·ÓÂÍ·ÚÙËÛ›· Î·È ·ÎÔÏÔ‡ıËÛ·Ó ÙÈ˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ Ù‡¯Â˜ ÙË˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ ÙÔ˘ ª. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÔ˘
Î·È ¤ÂÈÙ· ÙˆÓ ƒˆÌ·›ˆÓ. √ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ Ï¤ÔÓ Û˘Ì‚Ô˘Ï¤˜ ÛÙËÓ ·ÓıÚˆfiÙËÙ· Î·È ÛÙÔ˘˜ ·ÓıÚÒ-
Ô˘˜ Ô˘ ˙ËÙÔ‡Ó ÛÙËÚ›ÁÌ·Ù· ÛÙË ˙ˆ‹ Î·È ÙÔ˘˜ ÚÔÙÚ¤ÂÈ ÛÙËÓ ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙË˜ ·ÙÔÌÈÎ‹˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜.

∫ÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÔÓ ™ÙˆÈÎÈÛÌfi Î·È ·ÔÙ›ÌËÛË ÙË˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÙÔ˘: ÛÙ· «ı¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË» ÚÔÙÂ›ÓÔÓÙ·È ÔÚÈ-
ÛÌ¤Ó· ÛËÌÂ›·, ÛÙ· ÔÔ›· ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È Û˘Ó‹ıˆ˜ Ë ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÔÓ ™ÙˆÈÎÈÛÌfi Î·È Ù· ÔÔ›· ı· Â›¯·Ó ›Ûˆ˜ ÂÓ-
‰È·Ê¤ÚÔÓ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ÛËÌÂÚÈÓÔ‡˜ ÂÊ‹‚Ô˘˜. ∆Ô ÚÒÙÔ ÛËÌÂ›Ô ı¤ÙÂÈ ÙÔ Úfi‚ÏËÌ· Î·Ù¿ fiÛÔ Ë ÂÎÙ¤ÏÂÛË ÙÔ˘
ËıÈÎÔ‡ Î·ı‹ÎÔÓÙÔ˜ Â›Ó·È Ú¿ÍË „˘¯Ú‹, ¯ˆÚ›˜ ÙËÓ ·Á¿Ë Î·È ÙË Û˘Ì¿ıÂÈ· ÁÈ· ÙÔÓ Û˘Ó¿ÓıÚˆÔ. TÔ ‰Â‡ÙÂ-
ÚÔ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎ‹ ··›ÙËÛË ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ Ó· ·Ó·ı¤ÙÔ˘Ó fiÏË ÙËÓ Â˘ı‡ÓË ÛÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·È Ó·
˘ÔÙÈÌÔ‡Ó ÙË ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· ÙˆÓ ıÂÛÌÒÓ. TÔ ÙÚ›ÙÔ Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ ˘ÂÚ‚ÔÏÈÎ‹ ÂÌÈÛÙÔÛ‡ÓË ÛÙÔÓ ÔÚıfi
ÏfiÁÔ, Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ·Ô‰ÂÈ¯ıÂ› ÂÈfiÏ·ÈË fiÙ·Ó Ô‰ËÁÂ› ÛÙËÓ „Â˘‰·›ÛıËÛË fiÙÈ ÙÔ Î·Îfi ‰ÂÓ Â›Ó·È Ù›ÔÙÂ ¿ÏÏÔ
·fi ·Ú·ÓfiËÛË Î·È fiÙÈ Ô ÊˆÙÈÛÌfi˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ·ÚÎÂ›, ÒÛÙÂ Ó· ·ÏÏ¿ÍÔ˘Ó Î·È ÔÈ Û˘Óı‹ÎÂ˜ ˙ˆ‹˜ ÙÔ˘.
™ÙˆÈÎÈÛÌfi˜ Î·È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ËıÈÎ‹: Ë Ù·˘ÙfiÙËÙ· ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ ÎÚÈÙËÚ›ˆÓ ÙÔ˘ ™ÙˆÈÎÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈ-
ÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿ ÂÓÙ˘ˆÛÈ·Î‹. ∏ ·Á¿Ë ÁÈ· ÙÔÓ Û˘Ó¿ÓıÚˆÔ, ÙÔ «·Á¿· ÙÔÓ ÏËÛ›ÔÓ ÛÔ˘» (§Ô˘Î. 10,
27) Î·È ÙÔ «‰ÈfiÙÈ ÙÈ ı· ˆÊÂÏÔ‡ÛÂ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Ó· ÎÂÚ‰›ÛÂÈ ÙÔÓ ÎfiÛÌÔÓ fiÏÔÓ Î·È Ó· ˙ËÌÈˆıÂ› ÙËÓ „˘¯‹Ó ÙÔ˘;
◊ ÙÈ ·ÓÙ¿ÏÏ·ÁÌ· Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ‰ÒÛÂÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ „˘¯‹ ÙÔ˘;» (ª·ÚÎ. 8, 36-37) Ê·ÓÂÚÒÓÔ˘Ó ÙÈ˜
ÔÌÔÈfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ÛÙˆÈÎ‹˜ Î·È ÙË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜. øÛÙfiÛÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó Û·ÊÂ›˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÌÂÙ·Í‡ ·˘-
ÙÒÓ. √È ÌÂÛÛÈ·ÓÈÎ¤˜ Î·È ÂÛ¯·ÙÔÏÔÁÈÎ¤˜ ÂÏ›‰Â˜, Ë ÛÙ¿ÛË ·‰Ú¿ÓÂÈ·˜ Î·È ·Ó·ÌÔÓ‹˜ Î·È Ë ˘ÔÙ›ÌËÛË ÙˆÓ Â›-
ÁÂÈˆÓ ·Á·ıÒÓ ÛÙË ˙ˆ‹ ÙˆÓ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÒÓ ÙÔ˘ 1Ô˘ Î·È 2Ô˘ ·ÈÒÓ· ‰ÂÓ ¤¯Ô˘Ó ·ÓÙ›ÛÙÔÈ¯Ô ÛÙË ÛÙˆÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·.

100 ∫∂º∞§∞πO 5
«O ÛÙˆÈÎfi˜ ÛÔÊfi˜ ‰Â ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÙË˜ Ù·ÂÈÓfiÙËÙ·˜. √ ÛÙˆÈÎfi˜ ÛÔÊfi˜ ÁÓˆÚ›˙ÂÈ ÌfiÓÔ ÙÔ ÌÂÁ·ÏÂ›Ô
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È fi¯È ÙËÓ ·‰˘Ó·Ì›· ÙÔ˘» (Edelstein, fi.., ÛÂÏ. 124, 26).

1 ∞˘Ù¿ Ô˘ ÚÔ¤¯Ô˘Ó (Ù· ÚÔËÁÌ¤Ó·) Î·È ÔÈ Û˘Ó¤ÂÈÂ˜: Ë ÛÙˆÈÎ‹ ÏÔÁÈÎ‹ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜
«Û˘Ó¤ÂÈ·˜» ‹ ÙÔ˘ «ÙÈ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ·fi Î¿ÙÈ». √ ˘ÔıÂÙÈÎfi˜ Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi˜ ·ÔÙÂÏÂ› ·ÎÚÔÁˆÓÈ·›Ô Ï›ıÔ ÙË˜
·fi‰ÂÈÍË˜ (∞Ó Ô ™ˆÎÚ¿ÙË˜ Â›Ó·È ¿ÓıÚˆÔ˜, Â›Ó·È ıÓËÙfi˜). ŒÙÛÈ, ÔÈ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ÚÔÛ·ıÔ‡Ó Ó· ‚ÚÔ˘Ó ÙÈ˜
Û¯¤ÛÂÈ˜ Î·È ÙÔ˘˜ ÓfiÌÔ˘˜ ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙ· Ú¿ÁÌ·Ù· ‹ Ù· Û˘Ì‚¿ÓÙ· Î·È, ˆ˜ ËıÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ·Ú·ÙËÚÔ‡Ó ÙÈ˜
ÂÈÙÒÛÂÈ˜ ÙË˜ ‰Ú¿ÛË˜ ÛÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Î·È Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿.
2 ∏ º‡ÛË, Ô §fiÁÔ˜ Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜: µ·ÛÈÎ‹ ·Ú¯‹ ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ, fiˆ˜ Î·È ÙˆÓ ∫˘ÓÈÎÒÓ, Â›Ó·È fiÙÈ Ô ¿Ó-
ıÚˆÔ˜ Ú¤ÂÈ Ó· ˙ÂÈ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË Ê‡ÛË (µολογουµνως τ7, φCσει ζ,ν) Ë ÔÔ›· ·ÔÙÂÏÂ› ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ,
Ì¤ÚÔ˜ ÙÔ˘ ÔÔ›Ô˘ Â›Ó·È Î·È Ô ›‰ÈÔ˜. °È’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ, ÛÂ ‰È¿ÊÔÚ· ÛËÌÂ›· ÙˆÓ ¤ÚÁˆÓ ÙÔ˘˜, ÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÙËÓ
ÎÔÈÓ‹ Î·Ù·ÁˆÁ‹ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ Î·È, Û˘ÓÂÒ˜, ÙËÓ ÔÈÎÔ˘ÌÂÓÈÎ‹ ·‰ÂÏÊÔÛ‡ÓË ÙÔ˘˜, ÙËÓ ÂÎ Ê‡ÛÂˆ˜
·ÌÔÈ‚·›· ·Á¿Ë Î·È ·ÏÏËÏÂÍ¿ÚÙËÛ‹ ÙÔ˘˜ (ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÔÌÔÈÒÛÂˆ˜ fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ). √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·-
Ù·ÛÎÂ˘¿ÛÙËÎÂ ·fi ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ Û˘ÌÊÈÏÈˆÌ¤ÓÔ˜ ÌÂ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ (οAκεωση) Î·È ÌÂ ÙËÓ ÈÎ·ÓfiÙËÙ· Ó· ¤¯ÂÈ
Û˘ÓÂ›‰ËÛË ÙÔ˘ ÙÈ Â›Ó·È. ∫·È Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi Ó· ÙÔÓ ·ˆıÂ› fi,ÙÈ ÙÔÓ ÂÓÔ¯ÏÂ› (·ÏÏÔÙÚ›ˆÛË) Î·È Ó· ¤ÏÎÂÙ·È ·fi
ÂÎÂ›ÓÔ Ô˘ ÙÔÓ Â˘ÓÔÂ› (∞rnim, π, 197: ΟAκειYσεως πσης κα( 2λλοτριYσεως 2ρχ) τ" αAσθνεσθαι. TH γ9ρ
οAκεωσις αIσθησις Eοικε το* οAκεου κα( 2ντληψις εFναι).
°È· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË «Ê‡ÛË», ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ·, Ë ıÂˆÚ›· ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ ÙÔÓ›˙ÂÈ ÙËÓ ÚˆÙ·Ú¯ÈÎ‹ ·ÚfiÚÌËÛË ÁÈ·
·ÚÂÙ‹ Î·È ÏÔÁÈÎfiÙËÙ·, Ô˘ ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ. ∏ ÚÒÙË, ÌÂ ÙËÓ ÚÔÛı‹ÎË ÙË˜ ‰Â‡ÙÂÚË˜, ÙÔÓ Ô‰ËÁÂ›
·fi ÙËÓ ·˘ÙÔÛ˘ÓÙ‹ÚËÛË ÚÔ˜ ÌÈ· ËıÈÎ‹ ˙ˆ‹ Î·È ÂÓ¿ÚÂÙË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿.
∏ ·ÚÂÙ‹, Ï.¯. ÁÈ· ÙÔÓ ∑‹ÓˆÓ·, Â›Ó·È ÙÔ ÌÔÓ·‰ÈÎfi ·Á·ıfi Ô˘ ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Î·È ÂÂÈ‰‹ ÛÙËÚ›˙Â-
Ù·È ÛÙÔÓ §fiÁÔ, Â›Ó·È ‰È‰·ÎÙ‹. À¤ÚÙ·ÙË ·ÚÂÙ‹ ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ Â›Ó·È Ë ÊÚfiÓËÛË, ·fi
ÙËÓ ÔÔ›· ÂÎÔÚÂ‡ÔÓÙ·È ÔÈ ¿ÏÏÂ˜ ·ÚÂÙ¤˜.
3 ∏ ËıÈÎ‹ ·ÚÂÙ‹ Î·È Ù· «Î·ı‹ÎÔÓÙ·» ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi: Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜, Ô ÏfiÁÔ˜ ˘·ÁÔÚÂ‡ÂÈ
Î·È ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ¤Ó·Ó ÙÚfiÔ ·ÚÌfi˙Ô˘Û·˜ Î·È Î·Ù¿ÏÏËÏË˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ (Î·ı‹ÎÔÓ), ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ·ÔÚÚ¤ÂÈ
Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÙÔ˘. ∆Ô Ó· ˙ÂÈ˜ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË Ê‡ÛË ÛËÌ·›ÓÂÈ Ó· ˙ÂÈ˜ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ·ÚÂÙ‹. ªfiÓÔ Ë ·ÚÂÙ‹
Â›Ó·È ÙÔ ·Á·ıfiØ Ë ˘ÁÂ›·, Ô ÏÔ‡ÙÔ˜ Î·È Ë ÂÈÙ˘¯›· Â›Ó·È Í¤Ó· Î·È 2διφορα ·fi ËıÈÎ‹ ¿Ô„Ë (ÌÔÏÔÓfiÙÈ
«ÚÔÙÈÌËÙ¤· ·‰È¿ÊÔÚ·»), fiˆ˜ Â›ÛË˜ ·‰È¿ÊÔÚ· Â›Ó·È Î·È Ë ·ÚÚÒÛÙÈ· Î·È Ë ÊÙÒ¯ÂÈ· (Ô˘ Â›Ó·È «ÌË ÚÔÙÈ-
ÌÒÌÂÓ· ·‰È¿ÊÔÚ·»). ∂ÔÌ¤Óˆ˜, ÙÔ È‰ÂÒ‰Â˜ ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Â›Ó·È Ë ÙÂÏÂÈÔÔ›ËÛË ÙÔ˘ Â·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘
Ì¤Û· ·fi ÌÈ· ‰È·‰ÈÎ·Û›· ‰È¿ ‚›Ô˘ Ì·ıËÙÂ›·˜ Î·È ·˘ÙÔÌfiÚÊˆÛË˜, Ë ËıÈÎ‹ ÂÍ¤ÏÈÍË Î·È Ë Û˘ÓÂÈ‰ËÙ‹ ËıÈÎ‹
·Ó¿Ù˘ÍË, ÙÂÏÈÎ¿ Ë ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜ ÛÔÊ›·˜ (A.A Long, H ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·. ™ÙˆÈÎÔ›, EÈÎÔ‡ÚÂÈÔÈ, ™ÎÂÙÈ-
ÎÔ›, ÌÙÊÚ. ™. ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜-M. ¢Ú·ÁÒÓ·, Aı‹Ó· 1987, ÛÂÏ. 316).
4 ∆· Ì¤Û·… Ù· ¤Íˆ (∏ ÛÙˆÈÎ‹ ËıÈÎ‹): ıÂÌ¤ÏÈÔ ÙË˜ ÛÙˆÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜ Â›Ó·È Ë ‰È·ÚÎ‹˜ ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙÔÓ Â·˘-
Ùfi. ∫·È, fiˆ˜ fiÏÂ˜ ÔÈ ËıÈÎ¤˜ ÙˆÓ ·Ú¯·›ˆÓ, Î‡ÚÈ· ÂÈ‰›ˆÍË ÙË˜ ÛÙˆÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜ Â›Ó·È Ë ·Ó·˙‹ÙËÛË ÙË˜ Â˘‰·È-
ÌÔÓ›·˜, ÙË˜ Â˘Ù˘¯›·˜. °È· ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜, Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ıÂˆÚ‹ıËÎÂ ˆ˜ εiροια βου, ‰ËÏ. ÌÈ· Î·ÓÔÓÈÎ‹ Î·È
Ê˘ÛÈÎ‹ ÚÔ‹ ÙˆÓ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ, ÌÈ· ÔÚÂ›· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ ¯ˆÚ›˜ ˘ÂÚ‚ÔÏ¤˜ Î·È ÂÏÏÂ›„ÂÈ˜. ¶·-
Ú¿ÏÏËÏ·, fiÌˆ˜, Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· Â›Ó·È ÌÈ· «Ù¤¯ÓË ‚›Ô˘», ÌÈ· ‚·ıÈ¿ ÁÓÒÛË ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ Ê‡ÛË˜.
5 TÔ˘ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘ ÙË ı¤ÛË (Ë ÛÙˆÈÎ‹ Ù¤¯ÓË ÙÔ˘ ‚›Ô˘: ·¿ıÂÈ·, ÂÏÂ˘ıÂÚ›·): «·¿ıÂÈ· ÛËÌ·›ÓÂÈ fiÙÈ Ô ÛÔ-
Êfi˜ ‰ÂÓ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ÌÂÁÂı‡ÓÔÓÙ·È ÔÈ ÂÊ‹ÌÂÚÂ˜ ·ÓÙÈ‰Ú¿ÛÂÈ˜ Î·È Ó· Á›ÓÔÓÙ·È ¿ıË Î·È ÛÙ·ıÂÚ¤˜ ¤ÍÂÈ˜, ·ÎÚÈ-
‚Ò˜ fiˆ˜ ‰ÂÓ ÙÔ˘ ·ÚÎÂ› ·ÏÒ˜ Ó· ÙÈ˜ ÌÂÙÚÈ¿˙ÂÈ… √ Ô›ÎÙÔ˜, ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ·, Â›Ó·È ¤Ó· ¿ıÔ˜ Ô˘ ‚Ï¿ÙÂÈ
Î·È ·˘ÙfiÓ Ô˘ ÙÔÓ ·ÈÛı¿ÓÂÙ·È Î·È ·˘ÙfiÓ Ô˘ ˘ÔÊ¤ÚÂÈ. ŸÌˆ˜ Ë Û˘Ì¿ıÂÈ·, fiˆ˜ Î·È Ë ÊÈÏ·ÓıÚˆ›·, Â›Ó·È
Î·Ï¿ Û˘Ó·ÈÛı‹Ì·Ù·. ∆Ô ˙ËÙÔ‡ÌÂÓÔ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ë «·¿ıÂÈ·», ·ÏÏ¿ –ÁÈ· Ó· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙËÓ ÔÚÔÏÔÁ›·
ÙË˜ ™ÙÔ¿˜– Ë «Â˘¿ıÂÈ·» (ÙÔ Î·Ïfi Û˘Ó·›ÛıËÌ·). ∞ÓÙ› ÁÈ· Ë‰ÔÓ‹, Êfi‚Ô, Î·È ÂÈı˘Ì›·, Ô ÛÔÊfi˜ ı· ÂÈ˙ËÙ‹ÛÂÈ

ÙË ¯·Ú¿, ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ (Â˘Ï¿‚ÂÈ·) Î·È ÙËÓ ÔÚı‹ ‚Ô‡ÏËÛË. °È· ÙÔÓ ÛÔÊfi Ù›ÔÙ· ‰ÂÓ ¤¯ÂÈ ÛËÌ·Û›· ÂÎÙfi˜ ·fi
ÙËÓ ËÚÂÌ›·, ÙËÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ÙÔ˘ ÓÔ˘ Î·È ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ Á·Ï‹ÓË» (Edelstein, fi.., ÛÂÏ. 20).

1 ∫·Ù¿ ÙÔÓ ∂›ÎÙËÙÔ, Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Î·È Ë Â˘Ù˘¯›· ·Ú¯›˙Ô˘Ó fiÙ·Ó ·ÓÙÈÏËÊıÂ› Î¿ÔÈÔ˜ fiÙÈ ÌÂÚÈÎ¿ Ú¿ÁÌ·-
Ù· ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÙËÓ ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ Î·È ¿ÏÏ· fi¯È. ªÂ ÙÔ Ó· ÂÍÔ˘ÛÈ¿˙ÂÈ Î·ÓÂ›˜ Ù· ¿ıË ÙÔ˘ ·ÔÎÙ¿ ÌÈ· ÂÛˆÙÂ-
ÚÈÎÒÓ ‰È·ÛÙ¿ÛÂˆÓ ÂÏÂ˘ıÂÚ›· Î·È „˘¯ÈÎ‹ Á·Ï‹ÓË. √È ÛÙ›¯ÔÈ Â›Ó·È ·fi ÙÔÓ ⁄ÌÓÔ ÙÔ˘ ∫ÏÂ¿ÓıË (Von Arnim,
Stoicorum Veterum Fragmenta, 527).
2 ™ÙÚÔÊ‹ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi Î·È ·ÓÂÎÙÈÎfiÙËÙ·: ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ ·˘ÙÔÛ˘ÓÂÈ‰ËÛ›·˜, ÙË˜ ÛÙÚÔÊ‹˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘
ÚÔ˜ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘, ¤¯ÂÈ ‹‰Ë ÚÔÛÂÁÁÈÛıÂ› ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· ÁÈ· ÙÔ˘˜ K˘ÓÈÎÔ‡˜ ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ ÙÚ›ÙÔ ÎÂÊ¿-
Ï·ÈÔ, ÛÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· 1Ë ÁÈ· ÙÔÓ ™ˆÎÚ¿ÙË. O ÛÙˆÈÎfi˜ ÙÚfiÔ˜ ˙ˆ‹˜ ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÔ ÂÁÒ Î·È ·Ó·ÊÔÚÈÎ¿ ÚÔ˜
ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Â›Ó·È ı¤Ì·Ù· È‰È·›ÙÂÚË˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÛÙË ÛÙˆÈÎ‹ ËıÈÎ‹: «∏ ˙ˆ‹ ˆ˜ ÌÈ· ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙÔÓ Â·˘Ùfi:
Ó· ÔÈÔ ı· ÌÔÚÔ‡ÛÂ Ó· Â›Ó·È ÙÔ ıÂÌÂÏÈÒ‰Â˜ ¤Ì‚ÏËÌ· ÙÔ˘ ™ÙˆÈÎÈÛÌÔ‡» (Jose Ferrater Mora, «∫˘ÓÈÎÔ› Î·È
™ÙˆÈÎÔ›», ÛÙÔ ∂›ÎÙËÙÔ˜, ¢È·ÙÚÈ‚‹ °', ÌÙÊÚ. π.™. ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛÛ·ÏÔÓ›ÎË 1997).
∂¡O∆∏∆∞ 4
H ÔÏÈÙÂ›· Î·È Ô ÔÏ›ÙË˜ ÛÙË ÛÙˆÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙË ÛÙˆÈÎ‹ ¿Ô„Ë ÁÈ· ÙË ı¤ÛË ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›· Î·È Ó· ‰È·ÎÚ›ÓÔ˘Ó ÙËÓ
¤ÌÊ·ÛË ÛÙ· ·ÓıÚÒÈÓ· Î·ı‹ÎÔÓÙ· Î·È ÙÔÓ ·ÓıÚˆÈÛÌfi Ô˘ ÙËÓ ¯·Ú·ÎÙËÚ›˙ÂÈ.
ñ ¡· ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÙÔ‡Ó Î·È Ó· Û˘˙ËÙ‹ÛÔ˘Ó Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÈ˜ ·fi„ÂÈ˜ ·˘Ù¤˜, ˆ˜ ÂÓ·ÏÏ·ÎÙÈÎ¤˜ ÛÙ¿ÛÂÈ˜
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ˙ˆ‹.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ÛÙˆÈÎ¤˜ ·fi„ÂÈ˜ ÌÂ ı¤Ì·Ù· ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜ Ô˘ Ì·˜ ··Û¯ÔÏÔ‡Ó ·ÎfiÌË
Î·È Û‹ÌÂÚ·.
jΩσπερ α5τ"ς σ> πολιτικο* συστ1µατος συµπληρωµατικ"ς εF, οcτως κα( π[σα πρ[ξς σου συµπληρω-
τικ) Eστω ζω,ς πολιτικ,ς. dτις 9ν οlν πρ[ξς σου µ) mχ7η τ)ν 2ναφορν, εIτε προσεχς εIτε π8ρρωθεν,
π( τ" κοινωνικ"ν τλος, αcτη διασπ[ τ"ν βον κα( ο5κ n[ hνα εFναι κα( στασιYδης στν, oσπερ ν δ1µω
τ" καθ’ α6τ"ν µρος διιστµενος 2π" τ,ς τοιαCτης συµφωνας […]
καθ8σον δ' Eχω πως οAκεως πρ"ς τ9 µογεν, µρη, ο5δ'ν πρξω 2κοινYνητον, µ[λλον δ' στοχσοµαι
τν µογενν κα( πρ"ς τ" κοιν7, συµφρον π[σαν ρµ)ν µαυτο* #ξω κα( 2π" το5ναντου 2πξω. τοC-
των δ' οcτως περαινοµνων 2νγκη τ"ν βον ε5ροε?ν, Wς pν κα( πολτου βον εiρουν πινο1σειας προϊ8-
ντος δι9 πρξεων το?ς πολταις λυσιτελν κα &περ pν 0 π8λις 2πονµ7η, το*το 2σπαζοµνου.
(Μ2ρκος Α3ρ4λιος,Τ6 εAς Nαυτ8ν, Θ, κγ8 και Ι, 5ς8)
√È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜ Î·È ÙÔ˘ ·Ú¿ÏÏËÏÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ (2) ·fi ÙÔ: ∂›ÎÙËÙÔ˜, ∂Á¯ÂÈÚ›-
‰ÈÔÓ, ª¿ÚÎÔ˘ ∞˘ÚËÏ›Ô˘, ∂È˜ Â·˘ÙfiÓ, ∫ÏÂ¿ÓıÔ˘˜, ⁄ÌÓÔ˜ ÂÈ˜ ¢›·, ·Ú¿ÊÚ·ÛË ™ÙÂÊ¿ÓÔ˘ ¢¤ÏÙ·, ÚÔÏÔÁÈÎfi

102 ∫∂º∞§∞πO 5
ÛËÌÂ›ˆÌ· ∞Ï. ¶. ∑¿ÓÓ·˜, µÈ‚Ï. ÙË˜ ∂ÛÙ›·˜, ∞ı‹Ó· 2002, ÛÂÏ. 191, 200 Î·È 90. TÔ ·Ú¯·›Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ ·fi ÙÔ:
M¿ÚÎÔ˜ A˘Ú‹ÏÈÔ˜, Ta Âå˜ ë·˘ÙfiÓ, BÈ‚Ï›· Z'- IB', «Õ·ÓÙ· 2», ÂÎ‰. K¿ÎÙÔ˜, 1Ë ¤Î‰., 1998, ÛÂÏ. 102, 122.
∏ ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿ÛÌ·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ÃÚ‡ÛÈÔ˘ ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· ·fi ÙÔ: Ludwig Edelstein, √
™ÙˆÈÎfi˜ ™ÔÊfi˜ ‹ ÙÔ ¡fiËÌ· ÙÔ˘ ™ÙˆÈÎÈÛÌÔ‡, ÌÙÊÚ. ƒÔ˙›Ó· ª¤ÚÎÓÂÚ, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË 2002, ÛÂÏ. 116.
1. ∫·È ÛÂ ·˘Ù‹Ó ÙËÓ ÂÓfiÙËÙ· Î·Ïfi Â›Ó·È ÔÈ ÛÙˆÈÎ¤˜ ·fi„ÂÈ˜ Ó· Û˘Ó‰ÂıÔ‡Ó ÌÂ Ù· ÁÂÓÈÎ¿ ÂÚˆÙ‹Ì·Ù· ÙË˜ Ô-
ÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜: «ÔÈÔ Â›Ó·È ÙÔ Î·Ï‡ÙÂÚÔ ÔÏ›ÙÂ˘Ì·;» Î·È «ÔÈ· Â›Ó·È Ë ı¤ÛË ÌÔ˘ Ì¤Û· ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·
Î·È ÙËÓ ÔÏÈÙÂ›·;». ªÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ı· ÌÔÚÔ‡Ó ÈÔ Â‡ÎÔÏ·:
·) Ó· Û˘Û¯ÂÙ›ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ ÌÂ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÂ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·fi„ÂÈ˜ Ô˘ ÙÔ˘˜ Â›Ó·È ‹‰Ë
ÁÓˆÛÙ¤˜: ∏ ÛÙˆÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë ÂÚÈÏ·Ì‚¿ÓÂÈ ı¤Ì·Ù· Ô˘ Â›¯·Ó ÚÔÎ‡„ÂÈ ·fi ·ÏÈ¿, Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔÓ 5Ô
·È. .Ã., Î·È Ù· ÔÔ›· Â›¯·Ó ‹‰Ë ··Û¯ÔÏ‹ÛÂÈ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜: ·ÌÊÈÛ‚‹ÙËÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Î·È
ÙˆÓ ËıÒÓ, ¤ÌÊ·ÛË ÛÙÔ Ê˘ÛÈÎfi ÛÂ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË ÚÔ˜ ÙÔ Û˘Ì‚·ÙÈÎfi (™ÔÊÈÛÙ¤˜, ∫˘ÓÈÎÔ›), ˘ÂÚ¿ÛÈÛË
ÙÔ˘ Î‡ÚÔ˘˜ Î·È ÙË˜ ÈÛ¯‡Ô˜ ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘, ÙÔ ·›ÛıËÌ· ÙÔ˘ ‰ÈÎ·›Ô˘ (¶Ï¿ÙˆÓ, ™ˆÎÚ¿ÙË˜).
‚) Ó· ÙÈ˜ Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÛÂ Û¯¤ÛË ÌÂ ÙÈ˜ ÈÛÙÔÚÈÎ¤˜ Û˘Óı‹ÎÂ˜. ∞fi ÙÔ˘˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÔ‡˜ ¯ÚfiÓÔ˘˜, ÌÂ ÙËÓ
Î·Ù¿Ï˘ÛË ÙˆÓ fiÏÂˆÓ-ÎÚ·ÙÒÓ, Ë fiÏË ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÂ ‰Â‡ÙÂÚË ÌÔ›Ú· Î·È ÛÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Û¯ËÌ·ÙÈ-
ÛÌÔ‡˜ Ô˘ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È ˙Ô˘Ó ¿ÓıÚˆÔÈ ÔÏÏÒÓ Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎÒÓ ÂıÓÔÙ‹ÙˆÓ. ∏ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·, Ë ÔÔ›·
Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂ Û˘Ó‰ÂfiÙ·Ó ÌÂ ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙËÓ fiÏË, ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È ÛÂ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹, ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹˜ Ê‡ÛÂˆ˜,
ÂÏÂ˘ıÂÚ›·. T· ÔÏÈÙÈÎ¿ È‰ÂÒ‰Ë ÙË˜ ·˘ÙÔÓÔÌ›·˜ Î·È ÙË˜ ·˘Ù¿ÚÎÂÈ·˜ Á›ÓÔÓÙ·È ·ÙÔÌÈÎ¿ È‰ÂÒ‰Ë. ™Â ·˘ÙÔ‡˜
ÙÔ˘˜ Ó¤Ô˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ Û¯ËÌ·ÙÈÛÌÔ‡˜ ÁÂÓÓÈÔ‡ÓÙ·È Ó¤Â˜ ÌÔÚÊ¤˜ ·ÏÏËÏÂÁÁ‡Ë˜ Î·È Î¿ÓÂÈ ÙËÓ ÂÌÊ¿ÓÈÛ‹
ÙÔ˘ Ô ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÈÛÌfi˜.
2. ∆Ô Û‡ÓÙÔÌÔ ¯ˆÚ›Ô ÙÔ˘ ÃÚ‡ÛÈÔ˘, ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·, ÌÔÚÂ› Ó· ¯ÚËÛÈÌÂ‡ÛÂÈ ˆ˜ ·ÊfiÚÌËÛË ÁÈ· Ó·
Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÔÈ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ÌÂ ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ. «√È ™ÙˆÈÎÔ› Â›¯·Ó ÙÔÓ›ÛÂÈ ÌÂ ¤Ì-
Ê·ÛË ÙË ÛÔ˘‰·ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ –ÌÂ ÙËÓ ÎÔÛÌÔÏÔÁÈÎ‹ ¤ÛÙˆ, ·Ú¿ ÙËÓ ÔÏÈÙÈÎ‹ ¤ÓÓÔÈ·–, ÂÓÒ Ë ÛÙˆÈÎ‹ ıÂ-
ˆÚ›· ÙË˜ «ÔÈÎÂÈÒÛÂˆ˜» fiÏˆÓ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Û˘Ó¤‚·ÏÂ ÛÙÔ Ó· ıÂÌÂÏÈˆıÂ› ÙÔ ‰fiÁÌ· ÙÔ˘ Ê˘ÛÈ-
ÎÔ‡ ÓfiÌÔ˘ Ô˘ ˘ÂÚ‚·›ÓÂÈ Ù· ÔÏÈÙÈÎ¿ Û‡ÓÔÚ·» (R.W. Sharples, ™ÙˆÈÎÔ›, EÈÎÔ‡ÚÂÈÔÈ Î·È ™ÎÂÙÈÎÔ›, M›· ÂÈ-
Û·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË 2002, ÛÂÏ. 210). H Ï¤ÍË οAκεωσις (ÂÎ ÙÔ˘
οFκος/ÔÈÎ›·/ÔÈÎÂ›Ô˜) ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ Ì·˜ ÂÓÒÓÂÈ ÌÂ ‰ÂÛÌÔ‡˜ Û˘ÁÁÂÓÈÎÔ‡˜ ‹ ÊÈÏ›·˜ ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜.
EÚÒÙËÛË 1Ë: ÂÚÒÙËÛË Î·Ù·ÓfiËÛË˜, ·Ô‚Ï¤ÂÈ ÛÙËÓ ÂÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ Û¯ÂÙÈÎÔ‡ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘.
EÚÒÙËÛË 2Ë: ÂÚÒÙËÛË Î·Ù·ÓfiËÛË˜ Ô˘ ·Ô‚Ï¤ÂÈ ÛÙËÓ ÂÍÔÈÎÂ›ˆÛË ÙˆÓ Ì·ıËÙÒÓ ÌÂ ‚·ÛÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜
ÔÏÈÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜.
EÚÒÙËÛË 3Ë: Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓÙÔ˜ ÌÂ ÙÔ ·ÙÔÌÈÎfi ÌÂ ·Ó·ÏÔÁÈÎfi Û˘ÏÏÔÁÈÛÌfi, ÁÈ· Ó· ·Ô‰ÂÈ-
¯ıÂ› fiÙÈ Ë Â˘Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓË ˙ˆ‹ Û˘ÓÂ¿ÁÂÙ·È ÙËÓ ‡·ÚÍË ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓ›·˜.
EÚÒÙËÛË 4Ë: ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Â›Ó·È ·Ú·ÈÓÂÙÈÎfi˜ ÏfiÁÔ˜, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È Ô Û˘ÁÁÚ·Ê¤·˜ ¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔ ‚’ ÂÓÈÎfi, ÂÓÒ
¯ÚËÛÈÌÔÔÈÂ› ÙÔ ·’ ÂÓÈÎfi, fiÙ·Ó ÂÍÔÌÔÏÔÁÂ›Ù·È ÛÎ¤„ÂÈ˜ Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙÈ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ ÙÔ˘.
EÚÒÙËÛË 5Ë: TÔ È‰ÂÒ‰Â˜ ÙÔ˘ ÛÙˆÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜ Â›Ó·È Ë ˙ˆ‹ ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· fiˆ˜ ·˘Ùfi ÂÍ¿ÁÂÙ·È ·fi Ù·
ÎÂ›ÌÂÓ· ÙÔ˘ ª. ∞˘ÚËÏ›Ô˘ (ÛÂÏ. 126-128 Î·È ·fi ÙÔ 2Ô ·Ú¿ıÂÌ· ÛÂÏ. 129, µÈ‚Ï. Ì·ı.). (BÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ Û¯fiÏÈ·
ÁÈ· ÎÔÈÓ¿ ÛËÌÂ›· Î·È ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ˘˜ EÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜, BÈ‚Ï. ÂÎ., ÛÂÏ. 103).

µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ ÛÂÏ. 92, 96, 97, 100, 102 BÈ‚Ï. ÂÎ. Î·È ÛÂÏ. 115, 120, 124 µÈ‚Ï. Ì·ı. Î·È ¡. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, √È
·Ú¯·›ÔÈ Î˘ÓÈÎÔ›..., fi.., ÛÂÏ.182-184.
√ ÎÔÈÓˆÓÈÎfi˜ Î·È ÔÏÈÙÈÎfi˜ ÚÔÛ·Ó·ÙÔÏÈÛÌfi˜ ÙË˜ ÛÙˆÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È Û·ÊÒ˜ ÛÂ fiÏ· Ù· ÎÂ›ÌÂ-
Ó· ÙË˜ ÂÓfiÙËÙ·˜. A˘Ùfi˜ Â›Ó·È Û·Ê‹˜ Î·È ÛÙÔ «‰fiÁÌ· ÙË˜ ÎÔÛÌÈÎ‹˜ fiÏË˜», fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·fiÛ·ÛÌ·

Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›: «°È·Ù› ÙÔ Û‡Ì·Ó Â›Ó·È Î¿ÙÈ Û·Ó ÎÔÈÓfi˜ Ô›ÎÔ˜ ıÂÒÓ Î·È ·ÓıÚÒˆÓ, ‹ ÌÈ· fiÏË Ô˘ ·Ó‹ÎÂÈ Î·È
ÛÙÔ˘˜ ‰‡Ô. °È·Ù› ÌfiÓÔÓ ·˘ÙÔ›, ÌÂ ÙË ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÏfiÁÔ˘, ˙Ô˘Ó Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ ‰›Î·ÈÔ Î·È ÙÔÓ ÓfiÌÔ. EÔÌ¤Óˆ˜,
fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ ˘Ôı¤ÙÔ˘ÌÂ fiÙÈ Ë Aı‹Ó· Î·È Ë ™¿ÚÙË È‰Ú‡ıËÎ·Ó ÁÈ· ¯¿ÚË ÙˆÓ AıËÓ·›ˆÓ Î·È ÙˆÓ ™·ÚÙÈ·-
ÙÒÓ, Î·È ÔÚı¿ Ï¤ÁÂÙ·È fiÙÈ fiÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· Ô˘ ÂÚÈ¤¯ÔÓÙ·È ÛÂ ·˘Ù¤˜ ÙÈ˜ fiÏÂÈ˜ ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÂ ·˘ÙÔ‡˜ ÙÔ˘˜
Ï·Ô‡˜, ¤ÙÛÈ Ú¤ÂÈ Ó· ˘Ôı¤ÛÔ˘ÌÂ fiÙÈ fiÔÈ· Ú¿ÁÌ·Ù· ÂÚÈ¤¯ÔÓÙ·È ÛÂ ÔÏfiÎÏËÚÔ ÙÔ Û‡Ì·Ó ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÂ
ıÂÔ‡˜ Î·È ·ÓıÚÒÔ˘˜» [KÈÎ¤ÚˆÓ, De natura deorum (TÔ ‰fiÁÌ· ÙË˜ ÎÔÛÌÈÎ‹˜ fiÏË˜), ÛÙÔ ª. Schofield, H
ÛÙˆÈÎ‹ È‰¤· ÙË˜ fiÏË˜, ÌÙÊÚ. XÏfiË M¿Ï·, ÂÎ‰. MIET, Aı‹Ó· 1997, ÛÂÏ. 86]. BÏ. Î·È Û¯. 4, BÈ‚Ï›Ô ÂÎ·È‰Â˘-
ÙÈÎÔ‡, ÛÂÏ. 104.

1 √È ÛÙˆÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔÓ ÓfiÌÔ Î·È ÙË Û˘ÌÌÂÙÔ¯‹ ÛÙËÓ ÔÏÈÙÂ›·: Ô ™ÙˆÈÎÈÛÌfi˜, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó·
·ÓÙ·ÔÎÚÈıÂ› ÛÙÈ˜ ·Ó¿ÁÎÂ˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ ˙ˆ‹˜ ÛÙÔÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎfi Î·È ÚˆÌ·˚Îfi ÎfiÛÌÔ (Ó· ÚÔÛÊ¤ÚÂÈ ÛÙÔ˘˜
·ÓıÚÒÔ˘˜ ¤Ó· ÁÂÓÈÎfi Ï·›ÛÈÔ Ì¤Û· ÛÙÔ ÔÔ›Ô Ó· ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ‰ÒÛÔ˘Ó ÓfiËÌ· ÛÙÈ˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÂÌÂÈÚ›Â˜
ÙË˜ È‰ÈˆÙÈÎ‹˜ Î·È ‰ËÌfiÛÈ·˜ ˙ˆ‹˜, ÛÙÈ˜ ·Ú·‰fiÛÂÈ˜ Î·È ÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ ÙÔ˘˜, ¤Ó· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Ï·›ÛÈÔ ÁÈ· ÙË Úˆ-
Ì·˚Î‹ ÚËÙÔÚÈÎ‹ ·È‰Â›·), ‚·ıÌË‰fiÓ ÌÂÙ·‚¿ÏÏÂÙ·È. ∏ ·Ú¯ÈÎ‹ ¤ÌÊ·ÛË ÛÙË ÏÔÁÈÎ‹ ·ÙÔÓÂ› Î·È ÙÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ
ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È ÛÙËÓ ËıÈÎ‹. ∏ ·ÚfiÚÌËÛË ÁÈ· ÙËÓ ·˘ÙÔÛ˘ÓÙ‹ÚËÛË Û˘Ó‰¤ÂÙ·È ÌÂ ÌÈ· ÂÍ›ÛÔ˘ ¤ÌÊ˘ÙË ·ÚfiÚ-
ÌËÛË ÎÔÈÓˆÓÈÎfiÙËÙ·˜. ∞˘Ù‹ Ë ·ÓÙ›ÏË„Ë ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ·Ó·Ù˘¯ıÂ› Ô ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi˜ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Ù· Î·ı‹ÎÔ-
ÓÙ· Î·È ÙÔ˘˜ Î·ÓfiÓÂ˜ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿˜ ÙÔ˘ ÔÏ›ÙË, ÌÂ ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ÚÔÛ‰›‰ÂÙ·È ËıÈÎfi Î‡ÚÔ˜
ÛÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ ÙÔ˘ ı¤ÛË. °È· ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ Â›Ó·È Ê˘ÛÈÎfi Ó· ÓÔÈ·˙fiÌ·ÛÙÂ ÁÈ· ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓıÚÒÔ˘˜ Ì·˜. √
¿ÓıÚˆÔ˜ ·Á·¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘ ÂÎ Ê‡ÛÂˆ˜ Î·È ÛÙ·‰È·Î¿ Ì·ı·›ÓÂÈ Ó· ·Á·¿ Î·È ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ ·ÓıÚÒÔ˘˜
fiÛÔ ·Á·¿ ÙÔÓ Â·˘Ùfi ÙÔ˘. ∏ «ÔÈÎÂ›ˆÛË» ÌÂ ÙÔÓ Â·˘Ùfi Î·È Ë ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ «ÔÈÎÂ›ˆÛË» ·Ó·Ù‡ÛÛÔÓÙ·È Ì·˙›. ¶·Ú’
fiÏ· ·˘Ù¿, ·˘Ùfi Ô˘ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÙÔÓ ÛÙˆÈÎfi ÛÔÊfi Â›Ó·È Ë ÚÔÛˆÈÎ‹ ÙÔ˘ ·ÚÂÙ‹.
™‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜, Ë ÂÍÔ˘Û›· ÙÔ˘ ÓfiÌÔ˘ ‰ÂÓ ÂÓ·ÔÙ›ıÂÙ·È ÛÙÔ ÎÚ¿ÙÔ˜ Ô‡ÙÂ ·ÓÙÏÂ› ÙÔ Î‡ÚÔ˜
ÙÔ˘ ·fi ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓ›·. √ ÓfiÌÔ˜ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÙ·È ÛÂ ÊˆÓ‹ ÙË˜ Û˘ÓÂ›‰ËÛË˜, ˆ˜ ÎÔÈÓ‹ ÚÔÛ‹ÏˆÛË ÛÙÈ˜ ÎÔÈÓˆÓÈ-
Î¤˜ ·Í›Â˜, Î·È ÌÂ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ˘·ÁÔÚÂ‡ÂÈ Î·È Ú˘ıÌ›˙ÂÈ ÙËÓ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹ Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿, Ì·ı·›ÓÂÈ ÛÙÔ˘˜ ·Ó-
ıÚÒÔ˘˜ Ò˜ Ó· Û˘ÌÂÚÈÊ¤ÚÔÓÙ·È ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ ˆ˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ¿ ˙Ò·, Ó· Â›Ó·È ÓÔÌÔÙ·ÁÂ›˜ ÔÏ›ÙÂ˜, Ó· ÙËÚÔ‡Ó
Ù· ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ ÙÔ˘˜ Î·ı‹ÎÔÓÙ· Î·È Ó· ·ÓÙÈÌÂÙˆ›˙Ô˘Ó ÙÔ˘˜ Û˘ÌÔÏ›ÙÂ˜ ÙÔ˘ ÌÂ ·›ÛıËÌ· ‰ÈÎ·›Ô˘ (µÏ. M.
Schofield, H ÛÙˆÈÎ‹ È‰¤· ÙË˜ fiÏË˜, ÌÙÊÚ. XÏfiË M¿ÏÏ·, ÂÎ‰. MIET, Aı‹Ó· 1997, ÛÂÏ. 96).
2 KÔÈÓ¿ ÛËÌÂ›· Î·È ‰È·ÊÔÚ¤˜ ÛÙÔ˘˜ EÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜: «Ë ·ÚÌÔÓÈÎ‹ ÚÔÛˆÈÎfiÙËÙ·
·ÔÙÂÏÔ‡ÛÂ ÎÔÈÓfi ÛÙfi¯Ô ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈˆÓ Î·È ™ÙˆÈÎÒÓ. ŸÌˆ˜ Ì¤ÓÂÈ Î·ÓÂ›˜ Û˘¯Ó¿ ÌÂ ÙËÓ ÂÓÙ‡ˆÛË ˆ˜ Ë ÂÈ-
ÎÔ‡ÚÂÈ· ËıÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë ‚Ï¤ÂÈ ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ˆ˜ ¿ÙÔÌÔ ·ÔÎÔÌÌ¤ÓÔ ·fi ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜. ∫¿ÙÈ Ù¤ÙÔÈÔ ‰ÂÓ ÈÛ¯‡ÂÈ
ÁÈ· ÙÔÓ ™ÙˆÈÎfi. °È’ ·˘ÙfiÓ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È ÎÔÈÓˆÓÈÎfi ÔÓ Ô˘ ÌÔÚÂ› Ó· ÙÂÏÂÈÔÔÈËıÂ› ÌfiÓÔ ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜
ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ – Ô‡ÙÂ Î·Ó ÛÙÔ ÈÔ ÛÙÂÓfi Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ÎÔÈÓfiÙËÙ·˜ ÙˆÓ ÔÏÈÙÒÓ ÌÈ·˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤-
ÓË˜ fiÏË˜. ∆Ô È‰ÂÒ‰Â˜ ÙÔ˘ ÛÙˆÈÎÔ‡ ÙÚfiÔ˘ ˙ˆ‹˜ Â›Ó·È Ë ˙ˆ‹ ÛÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ·» (Edelstein, fi.., ÛÂÏ. 104-105).
3 ∂ÂÈ‰‹ ¤¯ˆ Î¿ÔÈ· Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· (Ù· Î·ı‹ÎÔÓÙ· ÚÔ˜ ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜): ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙËÓ ∞Ú¯·›· ™ÙÔ¿,
Ô˘ ÙfiÓÈ˙Â ÙÈ˜ «ÎÏ·ÛÈÎ¤˜» ·ÚÂÙ¤˜ ÙË˜ ÂÁÎÚ¿ÙÂÈ·˜ (ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË˜), ÙË˜ ·Ó‰ÚÂ›·˜, ÙË˜ ÛÔÊ›·˜ Î·È ÙË˜ ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡-
ÓË˜, ÔÈ ÓÂfiÙÂÚÔÈ ™ÙˆÈÎÔ› ÙÔÓ›˙Ô˘Ó ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÙË˜ ÊÈÏ·ÓıÚˆ›·˜ Î·È ÙÔ˘ ·ÓıÚˆÈÛÌÔ‡ (Ô˘Ì·ÓÈÛÌÔ‡-humanitas),
Ô˘ ˘‹ÚÍÂ ÚfiÙ˘Ô ÁÈ· ÙÔÓ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi. √È ™ÙˆÈÎÔ› ÙfiÓÈÛ·Ó ÌÂ ·Ó·ÓÂˆÌ¤ÓÔ ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓ ÙÔÓ ÛÂ‚·ÛÌfi ÁÈ·
ÙËÓ ·ÍÈÔÚ¤ÂÈ· ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ. ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ·˜, Ù· Î·ı‹ÎÔÓÙ· ·˘Ù¿ ÂÈ‚¿ÏÏÔ˘Ó ÙÔÓ ÛÂ‚·ÛÌfi ÙÔ˘
Û˘˙‡ÁÔ˘ ÚÔ˜ ÙË Û‡˙˘ÁÔ, ÙÔ ‰ÈÎ·›ˆÌ· ÙˆÓ ·È‰ÈÒÓ Ó· ÌÔÚÊˆıÔ‡Ó Î·È Ó· ÂÈÏ¤ÍÔ˘Ó ÙË ‰ÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ˙ˆ‹, ÙËÓ
··›ÙËÛË ÁÈ· ˘·ÎÔ‹ ÙÔ˘ ‰Ô‡ÏÔ˘ ¯ˆÚ›˜ fiÌˆ˜ Î·ÙÔ¯‹ Î·È Î˘ÚÈfiÙËÙ¿ ÙÔ˘Ø Â›ÛË˜, ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ÎÔÈÓˆÓÈÎ‹˜
˙ˆ‹˜ ÔÈ ™ÙˆÈÎÔ› ÛÔÊÔ› Â·ÓÂÎÙ›ÌËÛ·Ó ÙË ¯ÂÈÚˆÓ·ÎÙÈÎ‹ ÂÚÁ·Û›·, ¤‰ˆÛ·Ó ¤ÌÊ·ÛË ÛÙËÓ Â·ÁÁÂÏÌ·ÙÈÎ‹ ËıÈÎ‹,
¤ıÂÛ·Ó Â·ÓÂÈÏËÌÌ¤Ó· ÙÔ ı¤Ì· ÙË˜ Â˘ÂÚÁÂÛ›·˜ Î·È ÙË˜ ÊÈÏ·ÓıÚˆ›·˜ Î·È ÙfiÓÈÛ·Ó ÙËÓ ·ÚÂÙ‹ ÙË˜ ÁÂÓÓ·ÈÔ‰ˆ-
Ú›·˜. °È’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ Ô ™ÙˆÈÎÈÛÌfi˜ ·ÔÙÂÏÂ› ÙÂÚ¿ÛÙÈ· ËıÈÎ‹ ÚfiÔ‰Ô Î·È ıÂˆÚÂ›Ù·È ÛËÌÂ›Ô ÂÎÎ›ÓËÛË˜ ÙÔ˘
·ÓıÚˆÈÛÙÈÎÔ‡ ÎÈÓ‹Ì·ÙÔ˜ Ô˘ ·Ú¯›˙ÂÈ ÛÙ· Ù¤ÏË ÙÔ˘ 2Ô˘ Î·È ÛÙÈ˜ ·Ú¯¤˜ ÙÔ˘ 1Ô˘ ·È. .Ã. µÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿: «√È ™ÙˆÈ-

104 ∫∂º∞§∞πO 5
ÎÔ› fiÌˆ˜ ÂÈÌ¤ÓÔ˘Ó ˆ˜ Ô ÛÔÊfi˜ Â›Ó·È ÚÔÈÎÈÛÌ¤ÓÔ˜ Î·È ÌÂ ÌÈ· Ù¤Ù·ÚÙË ·ÚÂÙ‹: ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, ‰ËÏ·‰‹ ÙË
ÁÓÒÛË ÙÔ˘ ÙÈ Ú¤ÂÈ Ó· ‰›ÓÂÈ˜ ÛÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜ Î·È ÙÈ fi¯È, ‹, ÁÈ· Ó· ÙÔ ı¤ÛÔ˘ÌÂ ·ÏÏÈÒ˜, Â›Ó·È ÚÔÈÎÈÛÌ¤ÓÔ˜ ÌÂ
ÊÈÏ·ÓıÚˆ›· Î·È Û˘ÌfiÓÈ·… ∂Î Ê‡ÛÂˆ˜, Ô ÛÔÊfi˜ Â›Ó·È ÁÂÓÓËÌ¤ÓÔ˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ¿ÏÏÔ˘˜, ÁÈ· ÙË ÌÂÁ¿ÏË ÎÔÈÓfi-
ÙËÙ· ÙˆÓ ·ÓıÚÒˆÓ, Î·È fi¯È ÌfiÓÔ ÁÈ· ÙËÓ ÎÔÈÓfiÙËÙ· ÛÙËÓ ÔÔ›· Ù˘¯·›ÓÂÈ Ó· ˙ÂÈ. ¢ÂÓ ÌÔÚÂ› Ó· Â›Ó·È ¤Ó· ·Ô-
ÎÔÌÌ¤ÓÔ ıÚ·‡ÛÌ· ÙË˜ ·ÓıÚˆfiÙËÙ·˜. £¤ÏÂÈ Ó· ÈÛÙÂ‡ÂÈ ˆ˜ Â›Ó·È Ì¤ÏÔ˜ ÙÔ˘ ÎÔÈÓÔ‡ ÛÒÌ·ÙÔ˜ ÙˆÓ ·ÓıÚÒ-
ˆÓ. ∫È Â‰Ò Â›Ó·È Ô˘ Ë ÛÙˆÈÎ‹ ËıÈÎ‹ Á›ÓÂÙ·È ÙÔ ıÂÌ¤ÏÈÔ ¿Óˆ ÛÙÔ ÔÔ›Ô ı· ÛÙËÚÈ¯ıÂ› Ô ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˜
∞ÓıÚˆÈÛÌfi˜» (Edelstein, fi.., ÛÂÏ. 68).
4 √ ÛÙˆÈÎfi˜ ·ÓıÚˆÈÛÌfi˜ Î·È ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÈÛÌfi˜: «fiÏÂ˜ ÔÈ ÊÈÏÔÛÔÊ›Â˜ ÙˆÓ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎÒÓ ¯ÚfiÓˆÓ ‹Û·Ó
–·ÎfiÌË ÎÈ ·Ó ‰ÂÓ ÙÔ ‰‹ÏˆÓ·Ó– ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÈÎ¤˜, ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· fiÙÈ Ô È‰·ÓÈÎfi˜ ÙÔ˘˜ ·Ô‰¤ÎÙË˜ ‹Ù·Ó Ô ¿ÓıÚˆ-
Ô˜ ÛÙËÓ ÚˆÙÔÁÂÓ‹ Ê˘ÛÈÎ‹ ÙÔ˘ Î·Ù¿ÛÙ·ÛË, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙÈ˜ ‰È¿ÊÔÚÂ˜ ËıÈÎ¤˜, ÔÏÈÙÈÛÙÈÎ¤˜ Î·È ÎÔÈÓˆÓÈ-
Î¤˜ ‰È·ÊÔÚÔÔÈ‹ÛÂÈ˜. √ ÛÙˆÈÎÈÛÌfi˜ ‰È·ÎËÚ‡ÛÛÂÈ ÙÔÓ ÎÔÛÌÔÔÏÈÙÈÛÌfi ÙÔ˘ ÍÂÎ¿ı·Ú·… Ô ÛÙˆÈÎfi˜ ÛÔÊfi˜ ·È-
Ûı¿ÓÂÙ·È ˆ˜ ¤¯ÂÈ ÌÈ· Ê˘ÛÈÎ‹ ÔÌÔÈfiÙËÙ· ÌÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ Û˘Ó·ÓıÚÒÔ˘˜ ÙÔ˘, ·ÓÂÍ¿ÚÙËÙ· ·fi ÙËÓ ÂÍÔ˘Û›·
ÛÙËÓ ÔÔ›· Ù˘¯·›ÓÂÈ Ó· Â›Ó·È ˘ÔÙÂÏÂ›˜, Î·È ˆ˜ fiÏÔÈ ·ÔÏ·Ì‚¿ÓÔ˘Ó ÌÈ· ÎÔÈÓ‹ ÂÏÂ˘ıÂÚ›·. °È’ ·˘Ùfi, Ô ÛÙˆÈÎfi˜
ÛÔÊfi˜, ÌÔÏÔÓfiÙÈ ÎÔÛÌÔÔÏ›ÙË˜, ÌÔÚÂ› Ó· Û˘ÌÌÂÙ¤¯ÂÈ ÛÙÔ˘˜ ÔÏÈÙÈÎÔ‡˜ ıÂÛÌÔ‡˜, ·ÎfiÌË Î·È Ó· Î˘‚ÂÚÓ¿,
ÂÊfiÛÔÓ ‰ÂÓ ·ÚÂÌÔ‰›˙ÂÙ·È, ‰ËÏ·‰‹ ÌÂ ÙËÓ ÚÔ¸fiıÂÛË fiÙÈ ı· ÌÔÚÂ› Ó· ‰È·ÙËÚÂ› ÙËÓ ÚÔÛˆÈÎ‹ ÙÔ˘ ÔÚ-
ıÔÏÔÁÈÎ‹ ‰È¿ıÂÛË Î·È ·˘ÙÔÓÔÌ›·» (Mario Vegetti, fi.., ÛÂÏ. 288-290).
5 ∫ÚÈÙÈÎ‹ ÛÙÈ˜ ÛÙˆÈÎ¤˜ ·ÓÙÈÏ‹„ÂÈ˜: Ô ™ÙˆÈÎÈÛÌfi˜ ÂÈÎÚ›ıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜, ÁÈ·Ù› ˘ÔÙ¿ÛÛÂÈ ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ Î·È
ÎÔÈÓˆÓÈÎ¤˜ ·ÓËÛ˘¯›Â˜ ÛÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜. £ÂˆÚ‹ıËÎÂ fiÙÈ ÌÂ ÙÔÓ ÙÚfiÔ ·˘Ùfi ¿ÓÔÈÁÂ ÙÔ ‰ÚfiÌÔ ÛÂ ÌÈ· ÂÓÙÂÏÒ˜ ‰È·-
ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, Ë ÔÔ›·, ··ÏÏ·ÁÌ¤ÓË ·fi ÙÔÓ ÚÔ‚ÏËÌ·ÙÈÛÌfi ÁÈ· ÙËÓ fiÏË, ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È
ÛÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙÂ˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÂ ÙËÓ È‰ÈfiÙËÙ· ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ˆ˜ È‰ÈÒÙË Î·È fi¯È ˆ˜ ÔÏ›ÙË.
«øÛÙfiÛÔ, Ë ÛÙˆÈÎ‹ ÔÏÈÙÈÎ‹ ıÂˆÚ›· ÙË˜ ÂÚÈfi‰Ô˘ ÂÎÂ›ÓË˜ ¤¯ÂÈ ÙÔ˘˜ ÂÚÈÔÚÈÛÌÔ‡˜ ÙË˜. ªÂ ÙËÓ ·fiÚÚÈ-
„Ë ÙË˜ fiÏË˜ Û˘Ì‚·‰›˙ÂÈ, fiˆ˜ Û¯ÔÏÈ¿˙ÂÈ Ë Annas, Î·È Ë ¤ÏÏÂÈ„Ë ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙÔ˜ ÁÈ· ÙÈ˜ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÂ˜ Ô-
ÏÈÙÈÎ¤˜ ‰ÔÌ¤˜. √È ™ÙˆÈÎÔ› ÂÓ‰È·Ê¤ÚÔÓÙ·È ¿Óˆ ·’ fiÏ· ÁÈ· ÙËÓ ËıÈÎ‹ ‰ËÌfiÛÈ· Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿ Î·È ÏÈÁfiÙÂÚÔ ÁÈ·
ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ÌÂÙ·ÚÚ˘ıÌ›ÛÂÈ˜» (Sharples, fi.., ÛÂÏ. 208-209).
∂¡O∆∏∆∞ 5
AÙ·Ú·Í›·: TÔ «Ù¤ÏÔ˜» ÙË˜ «ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ·ÁˆÁ‹˜»
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙÈ Â›Ó·È Ô ·Ú¯·›Ô˜ ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ Î·È ‚·ÛÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ·˘Ù‹˜, fiˆ˜
ποχ1 Î·È 2ταραξα.
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ (·Á·ıfi, Â˘‰·ÈÌÔÓ›·) Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·ÓÙÈ·Ú¿ıÂÛË
ÙˆÓ ™ÎÂÙÈÎÒÓ ÌÂ ÙËÓ ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚË ÛˆÎÚ·ÙÈÎ‹ Î·È ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· (∫˘ÓÈÎÔ›, ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈÔÈ,
™ÙˆÈÎÔ›).
ñ ¡· Î·Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ÙÈ˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÙˆÓ ™ÎÂÙÈÎÒÓ ÛÂ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÁÈ· ÙÔ «∆È Â›Ó·È Ë Ú·ÁÌ·ÙÈÎfiÙËÙ·;»
(ÔÓ), «TÈ ÌÔÚÒ Ó· ÁÓˆÚ›Ûˆ;» (ÎÚÈÙ‹ÚÈ· ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ÁÓˆÛÈÔÏÔÁ›·˜), «TÈ ÔÊÂ›Ïˆ Ó· Ú¿Íˆ;» (Ë Ù¤¯ÓË
ÙÔ˘ ‚›Ô˘) Î·È Ó· ÙÈ˜ ÚÔÂÎÙÂ›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ Û‹ÌÂÚ·.
Κα( &τε µ) πρεστιν α5τ τ9 καλ9 εFναι δοκο*ντα, 6π8 τε τν φCσει κακν νοµζει ποινηλατε?σθαι κα(
διYκει τ9 2γαθ, Wς οIεται% eπερ κτησµενος πλεοσι ταραχα?ς περιππτει, δι τε τ" παρ9 λ8γον κα( 2µ-

τρως παρεσθαι κα( φοβοCµενος τ)ν µεταβολ)ν πντα πρσσει, \να µ) 2ποβλnη τ9 2γαθ9 α5τ δο-
κο*ντα εFναι. δ' 2οριστν περ( τν πρ"ς τ)ν φCσιν καλν a κακν οiτε φεCγει τι οiτε διYκει συντ8νως%
δι8περ 2ταρακτε? […] κα( οX σκεπτικο( οlν rλπιζον µ'ν τ)ν 2ταραξαν 2ναλ1ψεσθαι δι9 το* τ)ν 2νωµα-
λαν τν φαινοµνων τε κα( νοουµνων πικρ?ναι, µ) δυνηθντες δ' ποι,σαι το*το πσχον% πισχο*σι δ'
α5το?ς οsον τυχικς 0 2ταραξα παρηκολοCθησεν Wς σκι9 σYµατι.
(Σξτος Εµπειρικς, ΠυρρYνειαι TYποτυπYσεις, Ι, 27 και Ι, 29)

°È· ÙËÓ ·ÚÔ‡Û· ÂÓfiÙËÙ· ¯ÚËÛÈÌÔÔÈ‹ıËÛ·Ó ÁÈ· ÙÔ ·Ú¯·›Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ ‚È‚Ï›Ô: ™¤ÍÙÔ˜ Ô
∂ÌÂÈÚÈÎfi˜, ¶˘ÚÚÒÓÂÈÂ˜ ÀÔÙ˘ÒÛÂÈ˜ ∞’, µÈ‚Ï›Ô ∞’, ÙfiÌ. ∞’, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ 1-163, 187-208, ∆ÂÚ¤˙· ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡-
ÏÔ˘- µ·Ï·Ï¿: √ ¶˘ÚÚˆÓÈÛÌfi˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2002, ÛÂÏ. 376-379. °È· ÙË ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ÙÔ˘ ·ÔÛ¿-
ÛÌ·ÙÔ˜ ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ ÛÙË ÛÂÏ. 375. T· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· (1) Î·È (3) ·fi ÙÔ ‚È‚Ï›Ô: √È ™ÎÂÙÈÎÔ›: ∞Ó·ÁÓˆ-
ÛÙÈÎfi ÙË˜ ∞Ú¯·›·˜ ™ÎÂÙÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ – ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔÓ ∫Ï·ÛÈÎfi ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹ Peter Saber,
ªÙÊÚ.- ™ËÌ. °. ∞‚Ú·Ì›‰Ë˜, ™Ù˘ÏÈ·Ófi˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜, ¢‹ÌËÙÚ· ∆ÛÈÙÛÈÎÏ‹, ÂÈÌ¤ÏÂÈ· °. ∞‚Ú·Ì›‰Ë˜, ÂÎ‰. £‡-
Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003. TÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (2) ·fi ÙÔ: OÈ ·Ú¯·›ÔÈ K˘ÓÈÎÔ›. AÔÛ¿ÛÌ·Ù· Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜,
ÂÈÌ¤ÏÂÈ·-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-Û¯fiÏÈ· N. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÛÂÏ. 107. ™¤ÍÙÔ˜ ∂ÌÂÈÚÈÎfi˜, ¶Úe˜ äıÈÎÔ‡˜, ¶Úe˜
Ì·ıËÌ·ÙÈÎÔ‡˜, ¶Úe˜ ÁÚ·ÌÌ·ÙÈÎÔ‡˜, ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË ∞Ó·ÛÙ·Û›·-ª·Ú›· ∫·Ú·ÛÙ¿ıË, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹-Û¯fiÏÈ· ºÈÏÔÏÔÁÈ-
Î‹ √Ì¿‰· ∫¿ÎÙÔ˘, Õ·ÓÙ· 6, ∞Ú¯·›· ∂ÏÏËÓÈÎ‹ °Ú·ÌÌ·ÙÂ›· «√È ŒÏÏËÓÂ˜», ÂÎ‰. √‰˘ÛÛ¤·˜ Ã·Ù˙fiÔ˘ÏÔ˜,
∞ı‹Ó· 1998.
¢È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ∂ÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜
1. °›ÓÂÙ·È ¯Ú‹ÛË ÙË˜ EÈÛ·ÁˆÁ‹˜ Î·È ÙÔ˘ ÏÂÍÈÏÔÁ›Ô˘ ÁÈ· ÙËÓ Î·Ù·ÓfiËÛË ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ «™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜» Î·È
Û‡Ó‰ÂÛË ÌÂ ÚÔËÁÔ‡ÌÂÓ· ÎÂÊ¿Ï·È· Î·È Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó· ÌÂ ÙÔ˘˜ ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜
™ÔÊÈÛÙ¤˜ Ô˘ ¤¯Ô˘Ó ÌÈÏ‹ÛÂÈ ÁÈ· ÙË Û¯ÂÙÈÎfiÙËÙ· ÙË˜ ÁÓÒÛË˜ ‹ ÌÂ ÙÔ˘˜ ÓÂfiÙÂÚÔ˘˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙ¤˜.
2. ¢›ÓÔÓÙ·È ÔÈ ··Ú·›ÙËÙÂ˜ ÏËÚÔÊÔÚ›Â˜ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™ÎÂÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔÓ ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi, ÒÛÙÂ Ó· ÂÓÙ·¯ıÂ› ÛÙÔ
Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È Ó· Î·Ù·ÓÔËıÂ› ˆ˜ ÎÚÈÙÈÎ‹ ÛÙ¿ÛË ÚÔ˜ ¿ÏÏÂ˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›Â˜ Î·È
ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜, ÙÔ˘˜ ÔÔ›Ô˘˜ ·˘ÙÔ› ·ÔÎ·ÏÔ‡Ó ‰ÔÁÌ·ÙÈÎÔ‡˜, ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ÔÔ›ˆÓ Â›Ó·È ÔÈ ∫˘ÓÈÎÔ›, ÔÈ ∂È-
ÎÔ‡ÚÂÈÔÈ Î·È ÔÈ ™ÙˆÈÎÔ›.
3. ™ËÌÂÈÒÓÔÓÙ·È ÛÙÔÓ ›Ó·Î· Ù· ÔÓfiÌ·Ù· ÙˆÓ ™ÎÂÙÈÎÒÓ Î·È ÔÈ ÎÂÓÙÚÈÎ¤˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔ-
Ê›·˜ Ô˘ ı· Ì·˜ ··Û¯ÔÏ‹ÛÔ˘Ó, fiˆ˜ ÂÔ¯‹, ·Ù·Ú·Í›·, ·Á·ıfi, Â˘‰·ÈÌÔÓ›·.
MÔÏÔÓfiÙÈ ÎÂÓÙÚÈÎ‹ È‰¤· ÙÔ˘ ™ÎÂÙÈÎÈÛÌÔ‡ Â›Ó·È Ë ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· ÁÈ· Î¿ıÂ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· ÁÓÒÛË˜ Î·È Ë ¿ÚÓËÛË
·ÓÙÈÎÂÈÌÂÓÈÎ‹˜ ·Ï‹ıÂÈ·˜, Â‰Ò ÂÈÎÂÓÙÚÒÓÂÙ·È Ë ‰ÈÂÚÂ‡ÓËÛË ÛÙËÓ ËıÈÎ‹ ÙÔ˘˜ ıÂˆÚ›·. ™ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ Ô˘
ÚÔÛÂÁÁ›˙Ô˘ÌÂ, ·Ú·ÎÔÏÔ˘ıÔ‡ÌÂ ÙÔÓ ™¤ÍÙÔ ÙÔÓ EÌÂÈÚÈÎfi Ó· ÚÔÛ·ıÂ› Ó· ··ÓÙ‹ÛÂÈ ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ·
«¶Ò˜ ÌÔÚÒ Ó· Â›Ì·È Â˘Ù˘¯ÈÛÌ¤ÓÔ˜;». ™ÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ ÚÔÛ¿ıÂÈ·˜ Î·Ù·ÓfiËÛË˜ ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ ÂÈÛËÌ·›-
ÓÔ˘ÌÂ fiÙÈ ÎÂÓÙÚÈÎfi ·›ÙËÌ· ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜ Â›Ó·È Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜ ˆ˜ ˘¤ÚÙ·ÙÔ˘
·Á·ıÔ‡ ‹ Ù¤ÏÔ˘˜, ‰ËÏ. ˆ˜ ÛÎÔÔ‡ ÙË˜ ˙ˆ‹˜.
√È Ì·ıËÙ¤˜, ·ÊÔ‡ ¤¯Ô˘Ó ÌÂÏËÙ‹ÛÂÈ Î·È Î·Ù·ÓÔ‹ÛÂÈ ÙÈ˜ ıÂÌÂÏÈÒ‰ÂÈ˜ ¤ÓÓÔÈÂ˜ ÙË˜ ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜
(‚Ï. ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ) Î·È ÙÔ Î‡ÚÈÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ, ÌÔÚÔ‡Ó Ó· ÙÔ Û˘Û¯ÂÙ›ÛÔ˘Ó ÌÂ Ù· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· Î·È Ó· Î·-
Ù·ÓÔ‹ÛÔ˘Ó ˆ˜ Ë ·Ù·Ú·Í›· ˆ˜ ÛÎÔfi˜ ÙË˜ ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ Û˘Û¯ÂÙ›˙ÂÙ·È ÌÂ ÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›· (Ù¤-
ÏÔ˜ ÙÔ˘ ‚›Ô˘) Ô˘ Â›Ó·È ÙÔ ˘¤ÚÙ·ÙÔ ·Á·ıfi.
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ EÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – EÚÁ·Û›Â˜

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: Ë ·¿ÓÙËÛË ‰›ÓÂÙ·È ·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ.
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: Ë «ÂÔ¯‹» (ÂÎ ÙÔ˘ πχω), ‰ËÏ·‰‹ Ë ·Ó·ÛÙÔÏ‹ ÙË˜ ÎÚ›ÛË˜, Ô‰ËÁÂ› ÛÙËÓ ·Ù·Ú·Í›· Î·È ÙË Á·Ï‹ÓË ÙË˜
„˘¯‹˜. ™ÙÔ ÂÚÒÙËÌ· Ò˜ ÌÔÚÂ› Ô ™ÎÂÙÈÎfi˜ Ó· ˙‹ÛÂÈ ¯ˆÚ›˜ Ó· Û˘Ó·ÈÓÂ› ÛÂ Î·ÌÈ¿ ÎÚ›ÛË, Ë ·¿ÓÙËÛË ‰›‰ÂÙ·È ·’

106 ∫∂º∞§∞πO 5
·˘ÙfiÓ, fiÙÈ ·˘Ùfi ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È «Ì¤Ûˆ ÙË˜ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË˜ ÙË˜ Ê‡ÛË˜, ÙˆÓ Û˘Ó·ÈÛıËÌ¿ÙˆÓ Î·È ÙˆÓ Âı›ÌˆÓ». ÕÏÏˆ-
ÛÙÂ, Ô ™ÎÂÙÈÎfi˜ ·¤¯ÂÈ ·¤Ó·ÓÙÈ ÛÙÈ˜ ıÂˆÚ›Â˜ ÙˆÓ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È ‰È·Ê¤ÚÂÈ ·fi ÙÔÓ ·Ïfi ¿ÓıÚˆÔ ÛÙÔ fiÙÈ ÁÓˆ-
Ú›˙ÂÈ ˆ˜ Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ÌÔÚÂ› Î·È Ó· ÌËÓ Â›Ó·È fiˆ˜ Ê·›ÓÔÓÙ·È, Ú¿ÁÌ· fiÌˆ˜ Ô˘ ÙÔÓ ·Ê‹ÓÂÈ ·‰È·ÊfiÚÔ.
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: Ë ·‚Â‚·ÈfiÙËÙ· ‰ÂÓ ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÛÙÈ˜ ÁÓÒÛÂÈ˜ Ô˘ ÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·È ÛÙÈ˜ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜. ∏ ‰È¿ÎÚÈÛË Î·-
ÏÔ‡ Î·È Î·ÎÔ‡ ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ ˘ÔÎÂÈÌÂÓÈÎfi ÛÙÔÈ¯Â›Ô ÙˆÓ ËıÈÎÒÓ ÎÚ›ÛÂˆÓ Î·È Ê·›ÓÂÙ·È ÛÂ ÔÏÏ¤˜ ÂÚÈÙÒ-
ÛÂÈ˜, fiˆ˜ Î·È ÛÂ ı¤Ì·Ù· Ô˘ Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·È ÌÂ ÙÈ˜ ·ÈÛıËÙÈÎ¤˜ ÎÚ›ÛÂÈ˜, ·˘Ù¤˜ ‰ËÏ. Ô˘ ·ÊÔÚÔ‡Ó ÛÙËÓ ·ÓÙ›ÏË-
„Ë Î·È ÙËÓ ·ÍÈÔÏfiÁËÛË ÙÔ˘ ˆÚ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ¿Û¯ËÌÔ˘.

H ·¿ÓÙËÛË ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ fiÔ˘ ÂÚÈÁÚ¿ÊÂÙ·È Ë ÛÎÂÙÈÎ‹ ÛÙ¿ÛË Î·È ÚÔÛ‰ÈÔÚ›˙ÂÙ·È Ô ÛÎÂÙÈÎfi˜
ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ Î·È Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô˘ ˙ÂÈ Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙË «ÛÎÂÙÈÎ‹ ·ÁˆÁ‹».
O ™ÎÂÙÈÎÈÛÙ‹˜ ı· ÂÈÛËÌ¿ÓÂÈ fiÙÈ Ë ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Ô˘ ÁÂÓÓÔ‡Ó ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡ÂÙ·È ·ÎfiÌË Î·È ÌÂ ÙÈ˜
ÂÛÎÂÌÌ¤ÓÂ˜ ‹ Û˘ÌÙˆÌ·ÙÈÎ¤˜ Ï¿ÓÂ˜ ÙË˜ fiÚ·ÛË˜. O ‰ÔÁÌ·ÙÈÎfi˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔ˜ ı· ·ÓÙ¤ÎÚÔ˘Â fiÙÈ ÔÈ ÂÛÎÂÌÌ¤-
ÓÂ˜ Ï¿ÓÂ˜ ‰ÂÓ ·Ô‰ÂÈÎÓ‡Ô˘Ó fiÙÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ Â›Ó·È ÌfiÓÔ Ù· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·.

1 ∏ ÛÎÂÙÈÎÈÛÙÈÎ‹ Û¯ÔÏ‹ ÍÂÎ›ÓËÛÂ ÌÂ ÙÔÓ ¶‡ÚÚˆÓ· ÙÔÓ ∏ÏÂ›Ô, Ô ÔÔ›Ô˜ ‹Ù·Ó ÂÚ›Ô˘ Â›ÎÔÛÈ ¯ÚfiÓÈ· ÌÂÁ·-
Ï‡ÙÂÚÔ˜ ·fi ÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ, ·Ó Î·È ¤ı·ÓÂ ÙËÓ ›‰È· ÂÔ¯‹ (270 .Ã.). O ¶‡ÚÚˆÓ ‰È·ÌfiÚÊˆÛÂ ¤Ó·Ó ·ÎÚ·›Ô
ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi, ·ÊÔ‡ ÈÛ¯˘Ú›ÛÙËÎÂ fiÙÈ ‰Â ÁÓˆÚ›˙Ô˘ÌÂ Ù›ÔÙÂ, fiÙÈ ‰ÂÓ Ú¤ÂÈ Ó· Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘ÌÂ ÛÂ Î·ÌÈ¿ ¿Ô„Ë
ÁÈ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù·, Ó· Â›Ì·ÛÙÂ ÂÓÙÂÏÒ˜ ·‰È¿ÊÔÚÔÈ ÁÈ· fiÛ· Û˘Ì‚·›ÓÔ˘Ó ÛÂ Ì·˜ ‹ ÙÔ˘˜ Á‡Úˆ Ì·˜. ∞fi ÂÚÈ-
ÁÚ·Ê‹ ÙË˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ ÙÔ˘ ÏËÚÔÊÔÚÔ‡Ì·ÛÙÂ fiÙÈ ·˘Ùfi˜ ˘ÔÛÙ‹ÚÈ˙Â: «Ô‡ÙÂ ÔÈ ·ÈÛı‹ÛÂÈ˜ Ì·˜ Ô‡ÙÂ ÔÈ ·fi-
„ÂÈ˜ Ì·˜ Ï¤ÓÂ ·Ï‹ıÂÈÂ˜ ‹ „¤Ì·Ù·. ∂ÔÌ¤Óˆ˜, ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ ÙÔÓ ÏfiÁÔ ‰Â ı· ¤ÚÂÂ Ó· ÙÈ˜ ÂÌÈÛÙÂ˘fiÌ·ÛÙÂ Î·ıfi-
ÏÔ˘, ·ÏÏ¿ ı· ¤ÚÂÂ Ó· Â›Ì·ÛÙÂ ·‰È¿ÏÏ·ÎÙÔÈ, ·ÌÂÚfiÏËÙÔÈ Î·È ·ÎÏfiÓËÙÔÈ Î·È Ó· Ï¤ÌÂ Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Î¿ıÂ ÍÂ-
¯ˆÚÈÛÙfi Ú¿Ì· fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È Î¿ÙÈ ÂÚÈÛÛfiÙÂÚÔ ·fi fi,ÙÈ Â›Ó·È ‹ fi,ÙÈ Â›Ó·È Î·È ‰ÂÓ Â›Ó·È ‹ Ô‡ÙÂ Â›Ó·È Ô‡ÙÂ ‰ÂÓ
Â›Ó·È. ∏ ¤Î‚·ÛË ÁÈ· ÂÎÂ›ÓÔ˘˜ Ô˘ Ú·ÁÌ·ÙÈÎ¿ ˘ÈÔıÂÙÔ‡Ó ·˘Ù‹ ÙË ÛÙ¿ÛË ı· Â›Ó·È ÚÒÙ· Ë ·ÔÛÙfiÌˆÛË Î·È
‡ÛÙÂÚ· Ë ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ·fi ÙÈ˜ ÂÓÔ¯Ï‹ÛÂÈ˜» (∂˘Û¤‚ÈÔ˜, ∂˘·ÁÁÂÏÈÎ‹ ÚÔ·Ú·ÛÎÂ˘‹, 14, 18 ÛÙÔ ∆he Hellenistic
Philosophers, Â. A.A. Long - D.N. Sedley, ÛÂÏ. 15).
√È ™ÎÂÙÈÎÔ› ÔÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ˙ËÙËÙÈÎÔ›, ·ÔÚËÙÈÎÔ›, ÂÊÂÎÙÈÎÔ›. «√ÓÔÌ¿˙ÔÓÙ·È ˙ËÙËÙÈÎÔ› ÁÈ·Ù› ÂÚÂ˘ÓÔ‡Ó, ÂÊÂ-
ÎÙÈÎÔ› ÁÈ·Ù› ÂÚÈ¤Ú¯ÔÓÙ·È ÌÂÙ¿ ÙË ˙‹ÙËÛË ÛÂ Ì›· ÔÚÈÛÌ¤ÓË Î·Ù¿ÛÙ·ÛË –ÛÙËÓ ÂÔ¯‹– ·ÔÚËÙÈÎÔ› ÁÈ·Ù› ÁÈ·
fiÏ· Ù· Ú¿ÁÌ·Ù· ·ÔÚÔ‡Ó ‹ ÁÈ·Ù› ‚Ú›ÛÎÔÓÙ·È ÛÂ ·ÌË¯·Ó›· Ó· Û˘ÌÊˆÓ‹ÛÔ˘Ó ÌÂ ÌÈ· ıÂˆÚ›·, Ó· Û˘ÁÎ·Ù·ÙÂ-
ıÔ‡Ó. ø˜ ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ ·Ó·˙‹ÙËÛ·Ó ÙËÓ ·Ù·Ú·Í›·, ÂÂÈ‰‹ ÚfiÛÂÍ·Ó ÙË ‰È·ÊˆÓ›· ÙˆÓ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎÒÓ Î·È Ô‰ËÁ‹-
ıËÎ·Ó ÛÙËÓ “ÈÛÔÛı¤ÓÂÈ· ÙˆÓ ÏfiÁˆÓ” (ÈÛfiÙËÙ· ˆ˜ ÚÔ˜ ÙËÓ ·ÍÈÔÈÛÙ›· Î·È ÙËÓ ·Ó·ÍÈÔÈÛÙ›·, ÈÛÔ‰˘Ó·Ì›· ÙˆÓ
ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ Î·È ·ÓÙÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ) Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙËÓ ÔÔ›· ‹Ù·Ó ·‰‡Ó·ÙÔ Ó· ÎÚÈıÂ› Ë ‰È·ÊˆÓ›· ÌÈ· Î·È Ù·
ÂÈ¯ÂÈÚ‹Ì·Ù· Î·È ·fi ÙÈ˜ ‰‡Ô ·ÓÙ›ıÂÙÂ˜ ÏÂ˘Ú¤˜ ‹Ù·Ó ÈÛÔ‰‡Ó·Ì·» (‚Ï. ∆ÂÚ¤˙· ¶ÂÓ˙ÔÔ‡ÏÔ˘-µ·Ï·Ï¿, √
¶˘ÚÚˆÓÈÛÌfi˜, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙÔ ™¤ÍÙÔ˜ Ô ∂ÌÂÈÚÈÎfi˜, ¶˘ÚÚÒÓÂÈÂ˜ ÀÔÙ˘ÒÛÂÈ˜ ∞’, ÛÂÏ. 140).
2 ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜: Ô ÔÚÈÛÌfi˜ ÙË˜ ÛÎ¤„Âˆ˜ Ô˘ ‰›‰ÂÙ·È ÛÙÈ˜ ¶˘ÚÚÒÓÂÈÂ˜ ÀÔÙ˘ÒÛÂÈ˜ (∞ã ‚È‚Ï›Ô, ¨8) ÔÓÔ-
Ì¿˙ÂÈ ÙÔÓ ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi «‰‡Ó·ÌË (ÈÎ·ÓfiÙËÙ·) Ó· ·ÓÙÈ·Ú·ı¤ÙÂÈ Î·ÓÂ›˜ Ê·ÈÓfiÌÂÓ· Î·È ÓÔÔ‡ÌÂÓ· Î·ı’ ÔÈÔÓ‰‹-
ÔÙÂ ÙÚfiÔ, ÒÛÙÂ Ó· ÊÙ¿ÓÔ˘ÌÂ, ÏfiÁˆ ÙË˜ ÈÛÔÛı¤ÓÂÈ·˜ Ú·ÁÌ¿ÙˆÓ Î·È ÏfiÁˆÓ Ô˘ ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÓÙ·È, Î·Ù’
·Ú¯¿˜ ÛÙËÓ ÂÔ¯‹ Î·È ÛÙË Û˘Ó¤¯ÂÈ· ÛÙËÓ ·Ù·Ú·Í›·». µÏ. Â›ÛË˜: «∏ ÛÎÂÙÈÎ‹ Î·ÙÂ‡ı˘ÓÛË (·ÁˆÁ‹), ÙÒÚ·,
ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È Î·È ˙ËÙËÙÈÎ‹, Â›ÛË˜ ÂÊÂÎÙÈÎ‹, ·ÏÏ¿ Î·È ·ÔÚËÙÈÎ‹, ÂÈÏ¤ÔÓ ÔÓÔÌ¿˙ÂÙ·È ˘ÚÚÒÓÂÈ·, ·fi ÙÔ ÁÂ-
ÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ¶‡ÚÚˆÓ Ì¿˜ Ê·›ÓÂÙ·È ˆ˜ Â›Ó·È ·˘Ùfi˜ Ô˘ ÏËÚ¤ÛÙÂÚ· Î·È ÂÌÊ·Ó¤ÛÙÂÚ· ·fi ÙÔ˘˜ ÚÔÁÂÓ¤-
ÛÙÂÚÔ‡˜ ÙÔ˘ ÚÔÛ¯ÒÚËÛÂ ÛÙÔÓ ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi» (™¤ÍÙÔ˜ Ô EÌÂÈÚÈÎfi˜, ΠυρρYνειες TΥποτυπYσεις π,7, ¶ÂÚ›
ÙˆÓ ÔÓÔÌ·ÛÈÒÓ ÙË˜ ÛÎÂÙÈÎ‹˜, ∞Ó·ÁÓˆÛÙÈÎfi ™ÎÂÙÈÎÒÓ, fi.., ÛÂÏ. 241).

3 ∂Ô¯‹: ÛÂ ·ÓÙ›ıÂÛË ÌÂ ÙÔÓ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎfi, Ô˘ ÈÛ¯˘Ú›˙ÂÙ·È fiÙÈ Î·Ù¤¯ÂÈ ÌÈ· ·Ï‹ıÂÈ· Î·È ‰È·Ù˘ÒÓÂÈ ÎÚ›ÛÂÈ˜,
Ô ™ÎÂÙÈÎfi˜ ·Ó·ÛÙ¤ÏÏÂÈ ÙËÓ ÎÚ›ÛË ÙÔ˘, ‰ÂÓ ÙÔÔıÂÙÂ›Ù·È Î·È ÂÚÈÌ¤ÓÂÈ Ì¤¯ÚÈ Ó· ‚Â‚·ÈˆıÂ›, Ú¿ÁÌ· Ô˘ ÌÔ-
ÚÂ› Î·È Ó· ÌË Û˘Ì‚Â› ÔÙ¤. ∏ ·Ó·ÛÙÔÏ‹ ÙË˜ ÎÚ›ÛË˜ Î·È fi¯È Ë ·ÌÊÈ‚ÔÏ›· Â›Ó·È ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ‹ ÛÙ¿ÛË ÙÔ˘ ™ÎÂ-
ÙÈÎÔ‡. ∏ «ÂÔ¯‹», ˆ˜ ÙÂ¯ÓÈÎfi˜ fiÚÔ˜ ÙË˜ ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ·Ô‰›‰ÂÙ·È ÂÚÈÊÚ·ÛÙÈÎ¿ ˆ˜ «·Ó·ÛÙÔÏ‹
ÙË˜ ÎÚ›ÛË˜» (suspension of judgement), Û˘ÓÂÒ˜ ÛËÌ·›ÓÂÈ ‰È·ÎfiÙˆ, ·Ó·ÎfiÙˆ, ·Ó·ÛÙ¤ÏÏˆ, Û˘ÁÎÚ·ÙÒ,
ÛÙ·Ì·ÙÒ ‹ ·‡ˆ Î¿ÔÈ· ‰Ú·ÛÙËÚÈfiÙËÙ· ‹ ·fiÊ·ÛË. ™ÙËÓ «ÂÔ¯‹» Î·Ù·Ï‹ÁÔ˘Ó ÔÈ ™ÎÂÙÈÎÔ› ÂÍ·ÈÙ›·˜ ÙË˜
ÈÛÔÛı¤ÓÂÈ·˜, ‰ËÏ. ÙË˜ ÈÛÔ‰˘Ó·Ì›·˜, ÙˆÓ ·ÓÙÈ·Ú·ÙÈıÂÌ¤ÓˆÓ ÂÈ¯ÂÈÚËÌ¿ÙˆÓ. ∏ ÂÔ¯‹ Â›Ó·È ÙÂÏÈÎ¿ Ë ÛÙ¿ÛË
ÙË˜ ‰È¿ÓÔÈ·˜ ¯¿ÚË ÛÙËÓ ÔÔ›· Ô‡ÙÂ ·ÚÓÔ‡Ì·ÛÙÂ Î¿ÙÈ Ô‡ÙÂ ÙÔ ‚Â‚·ÈÒÓÔ˘ÌÂ. ∂‰Ò fiÌˆ˜ ÌÔÚÂ› Ó· ÙÂıÂ› ÙÔ
ÂÚÒÙËÌ· Ò˜ ÌÔÚÂ› Ó· ˙‹ÛÂÈ Ô ™ÎÂÙÈÎfi˜ ¯ˆÚ›˜ Ó· Û˘Ó·ÈÓÂ› ÛÂ Î·ÌÈ¿ ÎÚ›ÛË; ∆ËÓ ·¿ÓÙËÛË ÙË ‰›ÓÂÈ Ô ™¤Í-
ÙÔ˜ (ΠυρρYνειες TΥποτυπYσεις, π, 23-24): «ªÂ ÙËÓ ÚÔÛÔ¯‹ Ì·˜ ÏÔÈfiÓ ÛÙÚ·ÌÌ¤ÓË ÛÙ· Ê·ÈÓfiÌÂÓ·, ˙Ô‡ÌÂ
¯ˆÚ›˜ Ó· ˘ÈÔıÂÙÔ‡ÌÂ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¿ ‰fiÁÌ·Ù· Î·È ÙËÚÔ‡ÌÂ ÙÔ˘˜ Û˘Ó‹ıÂÈ˜ Î·ÓfiÓÂ˜ ÙÔ˘ ‚›Ô˘, ·ÊÔ‡ ‚¤‚·È· ‰ÂÓ
ÌÔÚÔ‡ÌÂ Ó· Ì¤ÓÔ˘ÌÂ Î·È ÙÂÏÂ›ˆ˜ ¿Ú·ÁÔÈØ Ê·›ÓÂÙ·È Ì¿ÏÈÛÙ· fiÙÈ ·˘Ù‹ Ë Ù‹ÚËÛË ÙˆÓ ‚ÈÔÙÈÎÒÓ Î·ÓfiÓˆÓ Â›Ó·È
ÙÂÙÚ·ÌÂÚ‹˜Ø ¤¯ÂÈ Ó· Î¿ÓÂÈ (·) ÌÂ ÙËÓ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÂÎ Ì¤ÚÔ˘˜ ÙË˜ Ê‡ÛË˜, (‚) ÌÂ ÙÔÓ Î·Ù·Ó·ÁÎ·ÛÌfi Ô˘
·ÛÎÔ‡Ó Ù· ¿ıË, (Á) ÌÂ ÙËÓ ·Ú¿‰ÔÛË ÙˆÓ ÓfiÌˆÓ Î·È ÙˆÓ Âı›ÌˆÓ Î·È (‰) ÌÂ Ù· fiÛ· ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó ÔÈ Ù¤¯ÓÂ˜.
4 ∏ Î·ıÔ‰‹ÁËÛË ÙË˜ Ê‡ÛË˜: Û’ ·˘Ù‹Ó ÔÊÂ›ÏÂÙ·È ÙÔ fiÙÈ ‰È·ı¤ÙÔ˘ÌÂ ·›ÛıËÛË Î·È ÓfiËÛË ·fi ÙË Ê‡ÛË Ì·˜.
√ Î·Ù·Ó·ÁÎ·ÛÌfi˜ Ô˘ ·ÛÎÔ‡Ó Â¿Óˆ Ì·˜ Ù· ¿ıË Î¿ÓÂÈ, ÒÛÙÂ Ë Â›Ó· Ó· Ì·˜ Ô‰ËÁÂ› ÛÙËÓ ÙÚÔÊ‹ Î·È Ë ‰›-
„· ÛÙÔ ÓÂÚfi. ∏ ·Ú¿‰ÔÛË Âı›ÌˆÓ Î·È ÓfiÌˆÓ ‰È·ÌÔÚÊÒÓÂÈ ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ ÙÔ Û‡ÛÙËÌ· ·ÍÈÒÓ ¤ÙÛÈ ÒÛÙÂ Ó· ·Ô-
‰Â¯fiÌ·ÛÙÂ ÙËÓ Â˘Û¤‚ÂÈ· ˆ˜ ·Á·ıfi Î·È ÙËÓ ·Û¤‚ÂÈ· ˆ˜ Î·Îfi. ∆¤ÏÔ˜, Ù· fiÛ· ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó ÔÈ Ù¤¯ÓÂ˜ Â›Ó·È ·˘Ù¿
ÛÙ· ÔÔ›· ÛÙËÚÈ˙fiÌ·ÛÙÂ Î·È ‰Â Ì¤ÓÔ˘ÌÂ ·ÓÂÓÂÚÁÔ› fiÛÔÓ ·ÊÔÚ¿ ÛÙÈ˜ ÙÂ¯ÓÈÎ¤˜ ‰ÂÍÈfiÙËÙÂ˜ Ô˘ ·ÔÎÙÔ‡ÌÂ.
ŸÏ· ·˘Ù¿ Ù· ˘ÔÛÙËÚ›˙Ô˘ÌÂ ¯ˆÚ›˜ ‰ÔÁÌ·ÙÈÎ‹ ‰È¿ıÂÛË.
5 E˘‰·ÈÌÔÓ›·: ÎÂÓÙÚÈÎfi ·›ÙËÌ· fiÏË˜ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜ Â›Ó·È Ë ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜ ˆ˜
˘¤ÚÙ·ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ‹ Ù¤ÏÔ˘˜, ‰ËÏ. ˆ˜ ÛÎÔÔ‡ ÁÈ· ÙÔÓ ÔÔ›Ô Î¿ıÂ ÙÈ ¿ÏÏÔ ·ÔÙÂÏÂ› Ì¤ÛÔÓ. ∆fiÛÔ ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂È-
ÎÔ‡ÚÂÈÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ¿ÏÏÔ˘˜ ŒÏÏËÓÂ˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜, Ô˘ ÚÔËÁ‹ıËÎ·Ó, Î˘Ú›ˆ˜ ÁÈ· ÙÔÓ
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ‚·ÛÈÎfi ÂÚÒÙËÌ· ÙË˜ ËıÈÎ‹˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È «¶ÔÈÂ˜ Ú¿ÍÂÈ˜ Â›Ó·È ÔÈ ÛˆÛÙ¤˜;» ·ÏÏ¿ «∆È ¿ÓıÚˆÔ˜ ı·
Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ì·È;» ‹ «∆È ÛÙ¿ÛË ˙ˆ‹˜ Î·È ÙÈ Ù·ÎÙÈÎ‹ Ú¤ÂÈ Î·ÓÂ›˜ Ó· ˘ÈÔıÂÙÂ›;». √ «Â˘‰·›ÌˆÓ» Î·È «Î·Ïfi˜» ‹ Ô
ËıÈÎ¿ ÂÓ¿ÚÂÙÔ˜ Ù·˘Ù›˙ÔÓÙ·È ÙfiÛÔ ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Î·È ÙÔÓ ∂›ÎÔ˘ÚÔ fiÛÔ Î·È ÁÈ· ÙÔ˘˜ ™Ùˆ˚ÎÔ‡˜. ∞Ó ÁÈ· ÙÔÓ
∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË Ë ÊÚÔÓÙ›‰· Ó· Á›ÓÂÈ Î¿ÔÈÔ˜ Î·Ïfi˜ Î·È Ó· ˙ÂÈ ÙËÓ Ï¤ÔÓ Â˘‰·›ÌÔÓ· ˙ˆ‹ ‰ÂÓ ·ÊÔÚ¿ ÌfiÓÔ ÛÙÔÓ ›‰ÈÔ
·ÏÏ¿ Î·È ÛÙÔ Û˘ÌÊ¤ÚÔÓ ÙˆÓ ¿ÏÏˆÓ, ÁÈ· ÙÔ˘˜ ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˘˜ Î·È ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ Ë ÊÚÔÓÙ›‰· ·ÊÔÚ¿ Î˘Ú›ˆ˜ ÛÙÔ
ÙÈ Â›Ó·È Î·Ïfi ÁÈ· ÙÔ ¿ÙÔÌÔ Î·È ÛÙÔ Ò˜ ı· ÌÔÚ¤ÛÂÈ ·˘Ùfi Ó· ˙‹ÛÂÈ Â˘‰·›ÌÔÓ· ‚›Ô, ÁÈ’ ·˘Ùfi Î·È ¤¯Ô˘Ó Î·ÙËÁÔ-
ÚËıÂ› ÁÈ· ÂÁˆÈÛÌfi Î·È ÂÁˆÎÂÓÙÚÈÛÌfi ‹ ·ÙÔÌÈÎÈÛÌfi ‹ ÁÈ· ·‰È·ÊÔÚ›· Î·È ¤ÏÏÂÈ„Ë ·ÓıÚˆÈ¿˜. ªÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ·
ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜ ·Û¯ÔÏÔ‡ÓÙ·È Â›ÛË˜ ÙfiÛÔ Ô ÚÒÈÌÔ˜ ¶˘ÚÚˆÓÈÛÌfi˜ (¶‡ÚÚˆÓ, ∆›ÌˆÓ Ô ºÏÈ¿ÛÈÔ˜), fiÛÔ Ô ·Î·-
‰ËÌÂÈÎfi˜ ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜ (∞ÚÎÂÛ›Ï·Ô˜, ∫·ÚÓÂ¿‰Ë˜) Î·È Ô ‡ÛÙÂÚÔ˜ ¶˘ÚÚˆÓÈÛÌfi˜ (™¤ÍÙÔ˜ Ô ∂ÌÂÈÚÈÎfi˜).
6 ∂˘‰·ÈÌÔÓ›· Î·È ·Á·ıfi: Ú¤ÂÈ Ó· ÏÂ¯ıÂ› ˆ˜ ÛÙË Û¯ÔÏ‹ ÙˆÓ ™ÎÂÙÈÎÒÓ ·Ú·ÙËÚÂ›Ù·È ÌÈ· ‰È·ÊÔÚÔÔ›-
ËÛË ÌÂÙ·Í‡ ÙˆÓ ¶˘ÚÚˆÓÂ›ˆÓ Î· ∞Î·‰ËÌÂÈÎÒÓ ™ÎÂÙÈÎÒÓ ÛÙËÓ Ú·ÁÌ¿ÙÂ˘ÛË ÙÔ˘ 2γαθο* καθ’ Nαυτο*
(‰ËÏ. ÛÙÈ˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ Ô˘ ‰›ÓÔ˘Ó ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ· «∆È Â›Ó·È ÙÔ ·Á·ıfi;») Î·È Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ Ù· ÎÚÈÙ‹ÚÈ·, ‰ËÏ. ÙÔ˘˜
ÙÚfiÔ˘˜ ·fiÎÙËÛË˜ ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜, Ë ÔÔ›· ·ÓÙÈ·Ú·Ù›ıÂÙ·È ÛÙËÓ ¿Ô„Ë ÙˆÓ ™ÙˆÈÎÒÓ ÁÈ’ ·˘Ù‹. ™ÙË Û˘-
˙‹ÙËÛË ÌÔÚÂ› Ó· Á›ÓÂÈ ÏfiÁÔ˜ ÁÈ· ÙËÓ ¯Ú‹ÛË ÙË˜ ¤ÓÓÔÈ·˜ «Â‡ÏÔÁÔÓ» ÙÔ ÔÔ›Ô Î·Ù¿ ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ Â›Ó·È Ë ·Ú-
¯‹ Ô˘ ‰È¤ÂÈ ÙÈ˜ ÔÚÌ¤˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘, fiÙ·Ó ·˘Ù¤˜ Î·ÙÂ˘ı‡ÓÔÓÙ·È ÚÔ˜ ÙÔ ·Á·ıfi. °È· ÙÔ˘˜ ™ÎÂÙÈÎÔ‡˜, Î·È
ÂÈ‰ÈÎfiÙÂÚ· ÁÈ· ÙÔÓ ∞ÚÎÂÛ›Ï·Ô, «Â‡ÏÔÁÔÓ» ÛËÌ·›ÓÂÈ ·˘Ùfi Ô˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÏÔÁÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË, ·˘Ùfi Ô˘ Á›ÓÂÙ·È
·Ô‰ÂÎÙfi ·fi ÙÔÓ ÔÚıfi ÏfiÁÔ, Î·È Ë Â˘‰·ÈÌÔÓ›· ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ÌÂ ÙË ÊÚfiÓËÛË Ë ÔÔ›· ÛÙËÚ›˙ÂÙ·È ÛÙÔ Î·-
ÙfiÚıˆÌ· Ô˘ Â›Ó·È Â‡ÏÔÁË Ú¿ÍË (ÔÚı‹). ∆Ô Â‡ÏÔÁÔÓ Â›Ó·È ÁÈ’ ·˘ÙfiÓ fi¯È ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ ÁÓÒÛË˜ ·ÏÏ¿ ÎÚÈÙ‹ÚÈÔ
Ú¿ÍË˜ Î·È ıÂÙÈÎ‹ ·ÊÂÙËÚ›· ÁÈ· ÙËÓ ·ÓıÚÒÈÓË Û˘ÌÂÚÈÊÔÚ¿.

108 ∫∂º∞§∞πO 5
∂¡O∆∏∆∞ 6
O ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ Î·È ÙÔ «Ù¤ÏÔ˜» ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ˙ˆ‹˜
ñ ¡· ÁÓˆÚ›ÛÔ˘Ó ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ Î·È Ó· ÙË Û˘ÁÎÚ›ÓÔ˘Ó ÌÂ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·.
ñ ¡· Û˘Ó‰¤ÛÔ˘Ó ÙËÓ ËıÈÎ‹ ÌÂ ÙË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹ Î·È ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈÎ‹, ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÌÂ ÙË ıÚËÛÎÂ›·.
ñ ¡· Û˘Û¯ÂÙ›ÛÔ˘Ó ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ÁÈ· ÙÔ Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ˙ˆ‹˜ ÌÂ ÙËÓ ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ Î·È ÙË
¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ·ÓÙ›ÏË„Ë.
Eπειδ) τ9 κακ9 ντα*θα κα( τ8νδε τ"ν τ8πον περιπολε? ξ 2νγκης, βοCλεται δ' 0 ψυχ) φυγε?ν τ9 κακ,
φευκτον ντε*θεν. τς οlν 0 φυγ1; Θε, φησιν, µοιωθ,ναι. το*το δ, εA δκαιοι κα( &σιοι µετ9 φρον1σεως
γενοµεθα κα( &λως ν 2ρετ7,. εA οlν 2ρετ7, µοιοCµεθα, wρα 2ρετ)ν Eχοντι; κα( δ) κα( τνι θε; wρ’ οlν τ
µ[λλον δοκο*ντι τα*τα Eχειν κα( δ) τ7, το* κ8σµου ψυχ7, κα( τ ν ταCτ7η 0γουµνω x φρ8νησις θαυµαστ)
6πρχει; κα( γ9ρ εiλογον ντα*θα yντας τοCτω µοιο*σθαι. (Πλωτ>νος, Eννεδες, I 2, [19], 1-10)

TÔ ·Ú¯·›Ô ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Ë ÌÂÙ¿ÊÚ·Û‹ ÙÔ˘ ·fi ÙÔ: ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜, ∂ÓÓÂ¿‰Â˜ π – πππ, ÙfiÌÔ˜ 3, ÂÈÛ·ÁˆÁ‹-ÌÂÙ¿ÊÚ·ÛË-
Û¯fiÏÈ· ¶. ∫·ÏÏÈÁ¿˜, ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, Aı‹Ó·, 3 ÙfiÌÔÈ, 1994-2004, ÛÂÏ. 40-41. TÔ ·Ú¿ıÂÌ· ÛÙÔ ÂÚÈıÒÚÈÔ
·fi ÙÔ ›‰ÈÔ ‚È‚Ï›Ô. T· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ· (1) Î·È (2) ·fi ÙÈ˜ ÛÂÏ. 127-129, ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (3) ÛÂÏ. 141.
¢È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ∂ÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜
ªÂ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË fiÚˆÓ, fiˆ˜ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi˜, ·Ó·ÊÂÚfiÌ·ÛÙÂ ÛÙÔ ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÙÔ˘ ·Ú-
¯·›Ô˘ ÂÏÏËÓÈÎÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘, Ô˘ È‰Ú˘Ù‹˜ ÙÔ˘ ıÂˆÚÂ›Ù·È Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜. ∂ÈÛËÌ·›ÓÔ˘ÌÂ, ·ÊÔ‡ ‰È·‚¿ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ ÎÂ›-
ÌÂÓÔ, ÙËÓ ÂÍ¿ÚÙËÛË ÙË˜ ÛÎ¤„Ë˜ ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ô˘ Â›Ó·È Ê·ÓÂÚ‹ ÛÙÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ, Î·È ÙÔÓ
ÂÎÏÂÎÙÈÎfi-Û˘ÓıÂÙÈÎfi ÙË˜ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·. ÕÍÔÓÂ˜ ÁÈ· ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË ÙÔ˘ ÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Â›Ó·È ÙÔ ı¤Ì·
ÙË˜ ÔÌÔ›ˆÛË˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÌÂ ÙÔÓ ıÂfi, Ô˘ ÚÔ‚¿ÏÏÂÈ ˆ˜ «Ù¤ÏÔ˜ ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ˙ˆ‹˜». ™ÙÔ ÂÚÒÙËÌ·
«ªÔÚÂ› Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙËÓ ÔÌÔ›ˆÛË ÌÂ ÙÔÓ ıÂfi;» Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜, ·ÎÔÏÔ˘ıÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ··-
ÓÙ¿ ıÂÙÈÎ¿ ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ˆ˜ «·˘Ùfi ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ». ∏ µοωσις θε ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙÔÓ
Ï·ÙˆÓÈÎfi ‰È¿ÏÔÁÔ £Â·›ÙËÙÔ˜ (176d 1-2) Î·È Â›Ó·È Ë ÛËÌ·ÓÙÈÎfiÙÂÚË ·¿ÓÙËÛË ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÛÙÔ ÂÚÒÙËÌ·
ÁÈ· ÙÔ Ù¤ÏÔ˜, ÙÔÓ ÙÂÏÈÎfi ÛÎÔfi ÙË˜ ·ÓıÚÒÈÓË˜ ˙ˆ‹˜. K·Ù¿ ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ô ıÂfi˜ Â›Ó·È ÂÓ¿ÚÂÙÔ˜, Û˘ÓÂÒ˜
ÌfiÓÔ ·Ó Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Î·Ù·ÛÙÂ› ÂÓ¿ÚÂÙÔ˜ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÈ ÙËÓ ÔÌÔ›ˆÛË ÌÂ ·˘ÙfiÓ. AÓ Î·È Ô AÚÈÛÙÔÙ¤ÏË˜ ¤¯ÂÈ ÂÈ-
ÛËÌ¿ÓÂÈ ÛÙ· HıÈÎ¿ NÈÎÔÌ¿¯ÂÈ· (1178b 8-18) fiÙÈ ÔÈ ıÂÔ› ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÓ Ó· ‰È·ı¤ÙÔ˘Ó ·ÚÂÙ¤˜ (‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË,
·Ó‰ÚÂ›·, ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË), ‰Â‰ÔÌ¤ÓÔ˘ fiÙÈ Ë ÂÓ¤ÚÁÂÈ· ·˘ÙÒÓ ‰ÂÓ Â›Ó·È Ú·ÎÙÈÎ‹ ·ÏÏ¿ ıÂˆÚËÙÈÎ‹, Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ÂÈ-
Û¿ÁÂÈ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÈÂÚ·Ú¯ÈÎ‹˜ ÂÍÔÌÔ›ˆÛË˜ Ô˘ ÙÔ˘ ÂÈÙÚ¤ÂÈ Ó· ‰È·ÙËÚ‹ÛÂÈ ÙË Û¯¤ÛË ÚÔÙ‡Ô˘-·ÂÈÎ¿-
ÛÌ·ÙÔ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÓÔËÙÔ‡ Î·È ·ÈÛıËÙÔ‡. °È· ÙËÓ ÔÌÔ›ˆÛË ÚÔ˜ ÙÔ £Âfi, ‚Ï¤Â Û¯ÂÙÈÎ¿ E.R. Dodds, ¶Ï¿ÙˆÓ Î·È
¶ÏˆÙ›ÓÔ˜, ÌÙÊÚ. ™. PÔ˙¿ÓË, ÂÎ‰. ŒÚ·ÛÌÔ˜, 1Ë ¤Î‰., 1977.
¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ Î·È ¡ÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi˜: ÁÈ· Ó· Á›ÓÂÈ Î·Ù·ÓÔËÙ‹ Ë ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘, Ú¤ÂÈ Ó· Á›ÓÂÈ Û‡ÓÙÔ-
ÌË ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÔÓ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi, ÌÂ ÙÔÓ ÔÔ›Ô ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÙ·È Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜. TÔ ÂÓ‰È·Ê¤-
ÚÔÓ ÁÈ· ÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ Î·È ·ÚÈÛÙÔÙÂÏÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Î˘ÚÈ·Ú¯Â› ·fi ÙÔ 30 Ì.Ã. Ì¤¯ÚÈ ÙÔ 529 Ì.Ã., fiÙ·Ó Ô ·˘ÙÔ-
ÎÚ¿ÙÔÚ·˜ ÙË˜ ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹˜ ÚˆÌ·˚Î‹˜ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›·˜ πÔ˘ÛÙÈÓÈ·Ófi˜ ¤ÎÏÂÈÛÂ ÙÈ˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ¤˜ Û¯ÔÏ¤˜ ÙË˜ Aı‹-

Ó·˜, ·ÊÔ‡ ‰ÂÓ Â¤ÙÚÂÂ Ï¤ÔÓ ÛÙÔ˘˜ ÂıÓÈÎÔ‡˜ Ó· ‰È‰¿ÛÎÔ˘Ó ÛÂ ·˘Ù¤˜. ™Ùfi¯Ô˜ ÙˆÓ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÒÓ ÊÈÏÔÛfi-
ÊˆÓ ‹Ù·Ó Ë ÈÎ·ÓÔÔ›ËÛË ÙˆÓ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎÒÓ ·ÓËÛ˘¯ÈÒÓ ·ÏÏ¿ Î·È ÙˆÓ ıÚËÛÎÂ˘ÙÈÎÒÓ ·Ó·ÁÎÒÓ ÙË˜ ÂÔ¯‹˜ ·˘-
Ù‹˜. ∏ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÍÂÎ›ÓËÛÂ ÌÂ ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ ÙÔÓ 3Ô ·È. Ì.X. (205-270). ¢È·ÌÔÚÊÒıËÎÂ Î˘Ú›ˆ˜
·fi ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ Î·È ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜ ÙÔ˘, ‰ËÏ. ÙÔÓ ‚ÈÔÁÚ¿ÊÔ ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘, ¶ÔÚÊ‡ÚÈÔ, ÙÔÓ π¿Ì‚ÏÈ¯Ô, ÙÔÓ
¶ÚfiÎÏÔ Î·È ÙÔÓ ¢·Ì¿ÛÎÈÔ, Î·È ¤¯ÂÈ ˘ÈÔıÂÙ‹ÛÂÈ ÔÏÏ¿ ÛÙÔÈ¯Â›· ·fi ÚÔÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜, fiˆ˜
ÙÔ˘˜ ¶ÚÔÛˆÎÚ·ÙÈÎÔ‡˜, ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ Î·È È‰È·›ÙÂÚ· ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ∂È‰ÈÎfiÙÂÚ·, Ë ÊÈÏÔÛÔ-
Ê›· ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ ¤¯ÂÈ Î·ÈÓÔÙfiÌ· ÛÙÔÈ¯Â›·, Û˘Ó‰¤ÔÓÙ·˜ ÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÌÂ ÙË ıÚËÛÎÂ›· Î·È ÙË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹ ÌÂ
ÙËÓ „˘¯ÔÏÔÁ›· Î·È ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈÎ‹. √ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ‰È·ÌfiÚÊˆÛÂ Û‡ÛÙËÌ· ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi, ÛÙÔ ÔÔ›Ô ‰È·¯ÒÚÈÛÂ ÙÔÓ
ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ ÓÂ‡Ì·ÙÔ˜ ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙË˜ ‡ÏË˜, ÙÔÓ ÓÔËÙfi ÎfiÛÌÔ ·fi ÙÔÓ ·ÈÛıËÙfi. ™ÙÔÓ ÚÒÙÔ ˘¿Ú¯Ô˘Ó
ÙÚÂÈ˜ ˘ÔÛÙ¿ÛÂÈ˜ Ô˘ ÚÔÎ‡ÙÔ˘Ó ‰È¿ ·ÔÚÚÔ‹˜ Ë Ì›· ·fi ÙË ¿ÏÏË: ÙÔ ∂Ó (∞Á·ıfi), Ô ¡Ô˘˜ (ÔÈ È‰¤Â˜), Ë æ˘-
¯‹. ∞fi ·˘Ù‹Ó ·ÔÚÚ¤ÂÈ ÌÈ· Ù¤Ù·ÚÙË ˘fiÛÙ·ÛË, Ë ⁄ÏË, ÂÓÒ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ ÛÙÚ¤ÊÂÙ·È ÚÔ˜ ÙÔ ∂Ó ·fi ÙÔ
ÔÔ›Ô ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÔ‡ÓÙ·È Ù· ¿ÓÙ·. √ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ‰È·¯ˆÚ›˙ÂÈ ÙÈ˜ ÙÚÂÈ˜ ˘ÔÛÙ¿ÛÂÈ˜ ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘˜ Î·È ·˘Ù¤˜ ·fi
ÙËÓ ‡ÏË Î·È ÙË Ê‡ÛË. ∏ „˘¯‹ ˘·ÎÔ‡ÂÈ ÛÂ ‰ÈÔÏÈÎ¤˜ ÚÔ¤˜. ∫·Ù¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙÔÓ ·ÈÛıËÙfi ÎfiÛÌÔ, ÁÈ·Ù› ÓÔÛÙ·Ï-
ÁÂ› ÙÔ Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤ÓÔ, ·Ú¿ÏÏËÏ· fiÌˆ˜ ÓÔÛÙ·ÏÁÂ› ÙËÓ ·Ú·ÌÔÓ‹ ÙË˜ ÛÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙˆÓ ÓÔËÙÒÓ, fiÔ˘ ‚Ú›ÛÎÂÈ
ÙÔ Ú·ÁÌ·ÙÈÎfi Î¿ÏÏÔ˜. ∆Ô ÏˆÙÈÓÈÎfi ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ıÂˆÚÂ›Ù·È ÌÔÓÈÛÙÈÎfi, ‰ÈfiÙÈ Ô ÎfiÛÌÔ˜ ÚÔÎ‡ÙÂÈ
Î·Ù’ ·˘Ùfi ÛÂ ÌÈ· ·‰È¿Û·ÛÙË ÛÂÈÚ¿ ·ÔÚÚÔÒÓ ÂÎ ÙÔ˘ ∂Ófi˜, ÙÔ˘ ¡Ô˘ Î·È ÙË˜ æ˘¯‹˜. H ÌÂÙ¿‚·ÛË ‰È¿ ·ÔÚ-
ÚÔ‹˜ ·fi ÙËÓ ÌÈ· ˘fiÛÙ·ÛË ÛÙËÓ ¿ÏÏË Î·Ù·ÓÔÂ›Ù·È ·fi ÙÔ Û¯‹Ì· ÌÔÓ‹ – ÚfiÔ‰Ô˜ – ÂÈÛÙÚÔÊ‹, ÛÙÔ ÔÔ›Ô
·Ó·Ê¤ÚÂÙ·È Ô ¶ÚfiÎÏÔ˜. BÏ. Û¯ÂÙÈÎ¿ ÙÔ Û¯Â‰È¿ÁÚ·ÌÌ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›:
EÓ (AÁ·ıfi) )
·ÔÚÚÔ‹ ı¤·ÛË
{ }
Î¿ıÔ‰Ô˜ ¤ÎÛÙ·ÛË
NÔ˘˜ (I‰¤Â˜)
·ÔÚÚÔ‹ ı¤·ÛË
Î¿ıÔ‰Ô˜ ¿ÓÔ‰Ô˜
¶ÚfiÔ‰Ô˜ EÈÛÙÚÔÊ‹
ÎÔÛÌÈÎ‹
æ˘¯‹
·ÙÔÌÈÎ‹
·ÔÚÚÔ‹
Î¿ıÔ‰Ô˜
º‡ÛË – ⁄ÏË
K · Î fi ™ÒÌ·
√ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ¤˙ËÛÂ ÙÔÓ 3Ô ·È. Ì.Ã. ÛÂ ÂÔ¯‹ Ô˘ Ë ÚˆÌ·˚Î‹ ·˘ÙÔÎÚ·ÙÔÚ›· Â›¯Â ÂÍ·ÛıÂÓ‹ÛÂÈ. °ÂÓÓ‹ıËÎÂ ÙÔ
Î·ÏÔÎ·›ÚÈ ÙÔ˘ 204 ‹ 205 ÛÙË §˘ÎfiÔÏË ÙË˜ ª¤ÛË˜ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘, ÛÙÈ˜ fi¯ıÂ˜ ÙÔ˘ ¡Â›ÏÔ˘. ∏ ÔÈÎÔÁ¤ÓÂÈ¿ ÙÔ˘ ‹Ù·Ó
·ÈÁ˘ÙÈ·Î‹ Î·È Â‡ÔÚË ·ÏÏ¿ ÂÎÚˆÌ·˚ÛÌ¤ÓË. √ ›‰ÈÔ˜ Â›¯Â ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÌfiÚÊˆÛË. ™Ô‡‰·ÛÂ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÛÙËÓ ∞ÏÂ-
Í¿Ó‰ÚÂÈ·, fiÔ˘ Â›¯Â ‰¿ÛÎ·ÏÔ ÙÔÓ ∞ÌÌÒÓÈÔ ™·ÎÎ¿, Î·È ÙÔ 243 Ì.Ã. Û˘ÌÌÂÙÂ›¯Â ÛÂ ÚˆÌ·˚Î‹ ÂÎÛÙÚ·ÙÂ›· ÙÔ˘ ·˘-
ÙÔÎÚ¿ÙÔÚ· °ÔÚ‰È·ÓÔ‡ ÂÓ·ÓÙ›ÔÓ ÙˆÓ ¶ÂÚÛÒÓ, fiÔ˘ ÚÔÛ¿ıËÛÂ Ó· ÁÓˆÚ›ÛÂÈ ÙËÓ ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ô˘ ·ÛÎÔ‡Û·Ó
ÔÈ ¶¤ÚÛÂ˜ Î·È ·˘Ù‹Ó Ô˘ Â›¯·Ó ‰È·ÌÔÚÊÒÛÂÈ ÔÈ πÓ‰Ô› Á˘ÌÓÔÛÔÊÈÛÙ¤˜ (yogi). ™Â ËÏÈÎ›· 40 ¯ÚfiÓˆÓ ¿ÊËÛÂ ÙËÓ
∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ· Î·È ÂÁÎ·Ù·ÛÙ¿ıËÎÂ ÛÙË ƒÒÌË, fiÔ˘ ‰›‰·ÍÂ ÙËÓ ·Ó·ÙÔÏÈÎ‹ ÛÔÊ›· Î·È ÙËÓ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·
Î·È ÂÍ·ÛÊ¿ÏÈÛÂ ÙËÓ ·Ó·ÁÓÒÚÈÛË ÙˆÓ Î‡ÎÏˆÓ ÙË˜ ÂÎÂ› ¿Ú¯Ô˘Û·˜ Ù¿ÍË˜. ™ÙË ‰È‰·ÛÎ·Ï›· ÙÔ˘ ·Û¯ÔÏ‹ıËÎÂ ÌÂ
ÙËÓ ÂÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË, Î˘Ú›ˆ˜ fiÌˆ˜ ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·. ªÂÏÂÙÔ‡ÛÂ Î·È Û˘˙ËÙÔ‡ÛÂ Ì·˙› ÌÂ ÙÔ˘˜ Ì·ıËÙ¤˜
ÙÔ˘, ÂÎÙfi˜ ¿ÏÏˆÓ, ÙÈ˜ ËıÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ (∞ÏÎÈ‚È¿‰Ë˜ ÌÂ›˙ˆÓ), ÙÈ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜ (°ÔÚÁ›·˜), ÙÔ ‡„ÈÛÙÔ ∞Á·ıfi
(º›ÏË‚Ô˜), ÚÔ‚Ï‹Ì·Ù· ıÂÔÏÔÁ›·˜ (º·›‰ÚÔ˜) Î.¿. £ÂˆÚÔ‡ÛÂ ˆ˜ Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È Ô‰ËÁfi˜ ÙË˜
„˘¯‹˜ ÛÙËÓ ÔÚÂ›· ÙË˜ ÚÔ˜ ÙÔ EÓ-∞Á·ıfi Î·È ˆ˜ ÛÎÔfi˜ ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ‰ÂÓ Â›Ó·È ·ÏÒ˜ Ë ÁÓÒÛË ÙÔ˘
∂Ófi˜, ·ÏÏ¿ Ë ¤ÓˆÛË Ì·˙› ÙÔ˘. √ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ·Ó¤Ù˘ÍÂ Ê˘ÛÈÎ‹ Î·È ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, fiÔ˘ ‚Ú›ÛÎÔ˘ÌÂ ÙËÓ
ÈÂÚ·Ú¯›· ÙÔ˘ Û‡Ì·ÓÙÔ˜ ÛÙËÓ ÔÔ›· Â›Ó·È ÂÌÊ·Ó‹˜ Ë ‰È¿ÎÚÈÛË ÙˆÓ «˘ÔÛÙ¿ÛÂˆÓ» Î·È Ë ¿ÓÔ‰Ô˜/ÂÈÛÙÚÔÊ‹

110 ∫∂º∞§∞πO 5
ÙË˜ „˘¯‹˜ ÛÙÔ ∂Ó ÌÂ ÙË ‰È·‰ÈÎ·Û›· ÙË˜ Î¿ı·ÚÛË˜. ∆· ·Ú·‰ÔÛÈ·Î¿ ÛÙÔÈ¯Â›· Ô˘ ¤¯ÂÈ ÎÚ·Ù‹ÛÂÈ Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜,
Â›Ó·È Ë Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ˆ˜ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎ‹˜ ·Ú¯‹˜ Î·È Ë ıÂÒÚËÛË ÙË˜ „˘¯‹˜ ˆ˜ ·ÓÙ›ıÂÙË˜ Î·È Í¤ÓË˜ ·fi
ÙÔ ÛÒÌ·, ˘ÔÛÙËÚ›˙ÔÓÙ·˜ ¤ÙÛÈ ÙÔ ‰˘˚ÛÌfi ÛÒÌ·ÙÔ˜-„˘¯‹˜.
∏ ÂÍ¤ÏÈÍË ÙÔ˘ ¡ÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡: È‰Ú˘Ù‹˜ ÙÔ˘ ¡ÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡ ‹Ù·Ó Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜, ÂÓÒ Ô ÙÂÏÂ˘Ù·›Ô˜ Û¯ÔÏ¿Ú-
¯Ë˜ ÙÔ˘ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡ ‹Ù·Ó Ô ¢·Ì¿ÛÎÈÔ˜, ÂÈÎÂÊ·Ï‹˜ ÙË˜ ¶Ï·ÙˆÓÈÎ‹˜ ∞Î·‰ËÌ›·˜, fiÙ·Ó Ô ·˘ÙÔÎÚ¿ÙˆÚ
πÔ˘ÛÙÈÓÈ·Ófi˜ ÙËÓ ¤ÎÏÂÈÛÂ Î·È Î·Ù¤Û¯ÂÛÂ ÙËÓ ÂÚÈÔ˘Û›· ÙË˜. ∏ ∞Î·‰ËÌ›· ÛÙËÓ Ì·ÎÚ·›ˆÓ· ÈÛÙÔÚ›· ÙË˜ (387
.Ã.-529 Ì.Ã.) ¤Ú·ÛÂ ·fi ‰È¿ÊÔÚÂ˜ Ê¿ÛÂÈ˜, fiˆ˜ ÁÈ· ·Ú¿‰ÂÈÁÌ· ÙÔÓ ™ÎÂÙÈÎÈÛÌfi, fiÙ·Ó Û¯ÔÏ¿Ú¯Â˜ ‹Û·Ó Ô
∞ÚÎÂÛ›Ï·Ô˜ (316-241 .Ã.) Î·È Ô ∫·ÚÓÂ¿‰Ë˜ (214-129 .Ã.), ÂÓÒ Â› Û¯ÔÏ·Ú¯›·˜ ∞ÓÙÈfi¯Ô˘ ÙÔ˘ ∞ÛÎ·ÏˆÓ›ÙÔ˘
(130-68 .X.) ÏËÛ›·ÛÂ ÙÔ˘˜ ¶ÂÚÈ·ÙËÙÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜. ∞˜ ÛËÌÂÈˆıÂ› ˆ˜, Î·Ù¿ ÙËÓ ÂÔ¯‹ ÙÔ˘
¶ÏˆÙ›ÓÔ˘, ÙÔ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎfi ÙÔ˘ Û‡ÛÙËÌ· ÔÓÔÌ·˙fiÙ·Ó ¶Ï·ÙˆÓÈÛÌfi˜, ÙÔÓ ÔÔ›Ô Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ÚÔÛ¿ıËÛÂ Ó· Ê¤-
ÚÂÈ Î·È ¿ÏÈ ÛÙÔ ÚÔÛÎ‹ÓÈÔ, ·ÊÔ‡ Â›¯Â ·Ú·ÌÂÚÈÛÙÂ› ·fi ÙÔ˘˜ ™ÙˆÈÎÔ‡˜ Î·È ÙÔ˘˜ EÈÎÔ‡ÚÂÈÔ˘˜. ¡ÂÔÏ·Ùˆ-
ÓÈÎ¤˜ Û¯ÔÏ¤˜ ÏÂÈÙÔ‡ÚÁËÛ·Ó ÛÙË ƒÒÌË ·ÏÏ¿ Î·È ÛÙËÓ ∞ı‹Ó·, ÛÙËÓ ¶¤ÚÁ·ÌÔ, ÛÙËÓ ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ÛÙËÓ ∞ÓÙÈfi-
¯ÂÈ·. √ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi˜ fiˆ˜ ·Ó·Ù‡¯ıËÎÂ ÛÙÈ˜ Û¯ÔÏ¤˜ ·˘Ù¤˜ Â›¯Â ÛËÌ·ÓÙÈÎ¤˜ ‰È·ÊÔÚ¤˜, fiˆ˜ ·˘Ùfi Ê·›-
ÓÂÙ·È ÛÙÈ˜ ‰È‰·ÛÎ·Ï›Â˜ ÙÔ˘ ¶ÔÚÊ‡ÚÈÔ˘, ÙÔ˘ π¿Ì‚ÏÈ¯Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ¶ÚfiÎÏÔ˘. √ ·fiË¯Ô˜ ÙÔ˘ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡
·ÓÂ˘Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙ· ¤ÚÁ· ÙˆÓ ∫··‰ÔÎÒÓ ·Ù¤ÚˆÓ ÙË˜ ∂ÎÎÏËÛ›·˜, ·ÏÏ¿ Î·È ÛÂ ıÂÔÏfiÁÔ˘˜ Î·È ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜
ÙÔ˘ ªÂÛ·›ˆÓ· Î·È ÙÔ˘ B˘˙·ÓÙ›Ô˘. °È· ÙËÓ ÂÈ‚›ˆÛË Î·È ÙËÓ Â›‰Ú·ÛË ÙÔ˘ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡ ÛÙË ‰È·ÌfiÚÊˆÛË
ÙË˜ ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ıÂÔÏÔÁ›·˜ ÂÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¿ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È Ù· ¤ÚÁ·: Herbert Hunger, B˘˙·ÓÙÈÓ‹ §ÔÁÔÙÂ¯Ó›·. H ÏfiÁÈ·
ÎÔÛÌÈÎ‹ ÁÚ·ÌÌ·ÙÂ›· ÙˆÓ B˘˙·ÓÙÈÓÒÓ, ÙfiÌÔ˜ A’, ÂÎ‰. MIET, Aı‹Ó· 1987 Î·È B.N. T·Ù¿ÎË, H B˘˙·ÓÙÈÓ‹ ºÈÏÔÛÔ-
Ê›·, Aı‹Ó· 1977 Î·È ÙÔ˘ È‰›Ô˘, H Û˘Ì‚ÔÏ‹ ÙË˜ K··‰ÔÎ›·˜ ÛÙË XÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ ÛÎ¤„Ë, Aı‹Ó· 1989, fiÔ˘ Î·È
·Ó·Ï˘ÙÈÎ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·.

∂ÚÒÙËÛË 1Ë: ‚Ï. ÎÂ›ÌÂÓÔ Î·È Û¯fiÏÈÔ 3, BÈ‚. Ì·ı., ÛÂÏ. 135.
∂ÚÒÙËÛË 2Ë: Ë ·¿ÓÙËÛË ÂÚÈ¤¯ÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (3).
∂ÚÒÙËÛË 3Ë: ÌÂ ÙËÓ ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ fiÚ·ÛË, ÙËÓ ÂÓfiÚ·ÛË, ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÈ Î·ÓÂ›˜ ÙËÓ ·˘ÙÔÛ˘ÓÂÈ‰ËÛ›· Î·È ÙËÓ ·˘ÙÔ-
ÁÓˆÛ›·, ·Ó·Î·Ï‡ÙÂÈ ÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙË˜ „˘¯‹˜ Î·È ÙÈ˜ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎ¤˜ ·ÔÏ·‡ÛÂÈ˜.
°È· ÙË ‰ÈÂÚÂ‡ÓËÛË ÙÔ˘ ı¤Ì·ÙÔ˜ ÚÔÙÂ›ÓÂÙ·È Ó· Á›ÓÂÈ Ë ·Ó¿Ï˘ÛË ÛÂ ÙÚÂÈ˜ Ê¿ÛÂÈ˜: ™ÙËÓ ÚÒÙË Ê¿ÛË ‰ÈÂÚÂ˘-
Ó¿Ù·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ «ÔÌÔ›ˆÛÈ˜» ÛÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· Î·È ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ, ÚÔÎÂÈÌ¤ÓÔ˘ Ó· ÂÓÙÔÈÛıÔ‡Ó ÔÈ ÚÔ¸Ôı¤-
ÛÂÈ˜ Î·È Ë ÌÂıÔ‰ÔÏÔÁ›· ÙˆÓ ‰‡Ô ÊÈÏÔÛfiÊˆÓ ÁÈ· ÙËÓ ÂÈÏÔÁ‹ Î·È ÙË ÛËÌ·Û›· ÙˆÓ fiÚˆÓ «ÔÌÔ›ˆÛÈ˜ – ÔÌÔÈfiÙË-
Ù· – ·Ó·ÏÔÁ›·» (‚Ï. Û¯fiÏÈÔ 5, µÈ‚Ï. M·ı., ÛÂÏ. 135 Î·È ÁÏˆÛÛ¿ÚÈÔ).
∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ¿: ·) ¶ÚÔ¸fiıÂÛË ÙË˜ «ÔÌÔ›ˆÛÈ˜» Â›Ó·È fiÙÈ ˘¿Ú¯ÂÈ Î¿ÔÈ· ÔÌÔÈfiÙËÙ· ÌÂÙ·Í‡ ıÂÔ‡ Î·È ·ÓıÚÒ-
Ô˘ ‹ ÌÈ· ·Ó·ÏÔÁ›· ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ fiÓÙÔ˜ (¿ÓıÚˆÔ˜, ·ÈÛıËÙfi˜ ÎfiÛÌÔ˜) Î·È ÙÔ˘ ∞Á·ıÔ‡ (ŸÓÙˆ˜ ÔÓ, ∞fiÏ˘ÙÔ,
∂¤ÎÂÈÓ· ÙË˜ √˘Û›·˜, £Âfi˜).
‚) ∏ ‡·ÚÍË ÔÌÔÈfiÙËÙ·˜ Î·È ·Ó·ÏÔÁ›·˜ ÂÍËÁÂ›Ù·È ·fi ÙÔ ÁÂÁÔÓfi˜ fiÙÈ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ì¤Ûˆ ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ
ÂÍÔÌÔÈÒÓÂÙ·È ÌÂ ÙÔÓ ÂÓ¿ÚÂÙÔ ıÂfi.
Á) ∏ ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ· «ÔÌÔ›ˆÛÈ˜» ÌÂ ÙÔÓ ıÂfi ıÂÌÂÏÈÒÓÂÙ·È ÛÙË Û˘ÁÁ¤ÓÂÈ· ÙË˜ „˘¯‹˜ Î·È ÙË˜ ÓfiËÛË˜ ÙÔ˘ ·Ó-
ıÚÒÔ˘ ÌÂ ÙËÓ ÎÔÛÌÈÎ‹ (ıÂ˚Î‹) „˘¯‹ (‚Ï. Û¯. 6, µÈ‚Ï. Ì·ı., ÛÂÏ. 135).
‰) ÕÓıÚˆÔ˜ ∞ÚÂÙ¤˜ ∫¿ı·ÚÛË ∂˘‰·ÈÌÔÓ›·

æ˘¯‹ 4 ¶Ï·ÙˆÓÈÎ¤˜ + ∂˘Û¤‚ÂÈ· √ÌÔ›ˆÛÈ˜ ıÂÒ
™ÙË ‰Â‡ÙÂÚË Ê¿ÛË ‰ÈÂÚÂ˘Ó¿Ù·È Ë ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ «Î·Ù’ ÂÈÎfiÓ·» Î·È ÙÔ˘ «Î·ı’ ÔÌÔ›ˆÛÈÓ» ÛÙËÓ ¶.¢. (°ÂÓ. 1, 26).
·) √ ¿ÓıÚˆÔ˜ Â›Ó·È ÂÈÎfiÓ· ÙÔ˘ £ÂÔ‡ (¤¯ÂÈ ÏÔÁÈÎ‹, ÂÏÂ˘ıÂÚ›· ‚Ô‡ÏËÛË˜, ·˘ÙÂÍÔ‡ÛÈÔ, ·Á¿Ë). ∆· ÚÔ-
ÛfiÓÙ· ·˘Ù¿ Â›Ó·È ‰˘Ó·ÙfiÙËÙÂ˜ (ÂÓ ‰˘Ó¿ÌÂÈ), ÂÓÒ ÌÂ ÙËÓ Ú·ÁÌ·ÙÔÔ›ËÛ‹ ÙÔ˘˜ (Ú¿ÍË, ÂÓ ÂÓÂÚÁÂ›·) ÌÂÙ·-

‚·›ÓÂÈ ÛÙÔ Î·ı’ ÔÌÔ›ˆÛÈÓ (ı¤ˆÛË). °È· ÙË ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹, ·ÓıÚˆÔÏÔÁÈÎ‹ ıÂÒÚËÛË ÙÔ˘ Î·Ù’ ÂÈÎfiÓ· Î·È Î·ı’
ÔÌÔ›ˆÛÈÓ, ‚Ï. ¡ÈÎ. ¶. ªÚ·ÙÛÈÒÙÔ˘, ∞ÓıÚˆÔÏÔÁ›· ÙË˜ ¶·Ï·È¿˜ ¢È·ı‹ÎË˜. √ ¿ÓıÚˆÔ˜ ˆ˜ ıÂ›ÔÓ ‰ËÌÈÔ‡Ú-
ÁËÌ· (‚’ ¤Î‰ÔÛË), ÂÓ ∞ı‹Ó·È˜ 1983, ÛÂÏ. 222-306 Î·È ÁÈ· ÙËÓ ·ÓÙ›ıÂÙË ‚È‚ÏÈÎ‹ ıÂÒÚËÛË, ‚Ï. ™¿‚‚· ∞ÁÔ˘Ú›-
‰Ë, µÈ‚ÏÈÎ¤˜ £ÂÔÏÔÁÈÎ¤˜ ªÂÏ¤ÙÂ˜. M‡ıÔ˜-IÛÙÔÚ›·-£ÂÔÏÔÁ›·, AÓ¿Ï˘ÛË ÎÂÊ. 1-11 ÙË˜ °ÂÓ¤ÛÂˆ˜, Aı‹Ó· 1993,
ÛÂÏ. 146-181.
ÕÓıÚˆÔ˜ [¯Ô˘˜, (‡ÏË, ÛÒÌ· Î·È „˘¯‹)] Î·Ù’ ÂÈÎfiÓ· Ú·ÁÌ¿ÙˆÛË Î·ı’ ÔÌÔ›ˆÛÈÓ
(ÓÔ‹ ˙ˆ‹˜) ·ÚÂÙ¤˜ ˆ˜ ÙÔ˘ Ù¤ÏÔ˘˜, ı¤ˆÛË, ı¤·ÛË
A‰¿Ì (XÔ˚Îfi˜) – E‡· (Zˆ‹) ‰˘Ó·ÙfiÙËÙ·: «ÛÎÔÔ‡» ÙË˜ ÙÔ˘ ·ÎÙ›ÛÙÔ˘
ÏÔÁÈÎfi ˙ˆ‹˜ ÊˆÙfi˜
·˘ÙÂÍÔ‡ÛÈÔ
‚Ô‡ÏËÛË
ÂÏÂ˘ıÂÚ›·
·Á¿Ë
µÏ. £ÚËÛÎÂ˘ÙÈÎ¿ ∞’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ì·ı. 26-27, ÛÂÏ.136-138 Î·È BÈ‚Ï›Ô ÂÎ·È‰Â˘ÙÈÎÔ‡ ∞’ °˘ÌÓ·Û›Ô˘, Ì·ı.
26-27, ÛÂÏ. 103-110.
™ÙËÓ ÙÚ›ÙË Ê¿ÛË ‰È·ÈÛÙÒÓÔ˘ÌÂ: ™¯¤ÛË Ï·ÙˆÓÈÎ‹˜ Î·È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹˜ ıÂÒÚËÛË˜ ÙË˜ ÔÌÔ›ˆÛË˜.
ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜: Ô £Âfi˜ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁfi˜ (ÚfiÙ˘Ô) ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ (ÂÈÎfiÓ·).
¶ÏˆÙ›ÓÔ˜: ÌÂ ÙËÓ ¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ÈÂÚ·Ú¯ÈÎ‹˜ ÂÍÔÌÔ›ˆÛË˜ ·ÈÙÈÔÏÔÁÂ›Ù·È Ë Û¯¤ÛË ÚÔÙ‡Ô˘ (∂Ó, ∞Á·ıfi, øÚ·›Ô,
£Âfi˜) Î·È ·ÂÈÎ¿ÛÌ·ÙÔ˜ (∞ÈÛıËÙfi, ⁄ÏË, ÕÓıÚˆÔ˜). (µÏ. µÈ‚Ï. ÂÎ., ‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜, ÛÂÏ. 108).
¢È·ÊÔÚ¿ ÙË˜ ÛËÌ·Û›·˜ ÙË˜ ÔÌÔ›ˆÛË˜ ÛÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ Î·È ÛÙËÓ ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË
∆Ô Úfi‚ÏËÌ· ÙË˜ Ì˘ÛÙÈÎ‹˜ ¤ÓˆÛË˜ ÙË˜ „˘¯‹˜ ÌÂ ÙÔÓ £Âfi (∂Ó, ∞Á·ıfi) Â›Ó·È ÎÔÈÓfi ÛÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ Î·È
ÛÙËÓ ¶·Ï·È¿ ¢È·ı‹ÎË Î·È Ê·ÈÓÔÌÂÓÈÎ¿ ÚÔÙÂ›ÓÂÙ·È Ë ›‰È· Ï‡ÛË: Ë «ÔÌÔ›ˆÛÈ˜» ÌÂ ÙÔÓ £Âfi. ∂ÓÙÔ‡ÙÔÈ˜, ÍÂÎÈ-
ÓÔ‡Ó ·fi ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹ ·ÊÂÙËÚ›· Î·È ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ¤˜ ÚÔ¸Ôı¤ÛÂÈ˜, Î·ıÒ˜, ¤Ú· ·fi ÙÈ˜ ÂÍˆÙÂÚÈÎ¤˜ ÔÌÔÈfi-
ÙËÙÂ˜ ÛÙË Ì¤ıÔ‰Ô, ‰È·Ê¤ÚÔ˘Ó Ô˘ÛÈ·ÛÙÈÎ¿ Î˘Ú›ˆ˜ ¤ÓÂÎ· ÙË˜ ‰È·ÊÔÚÂÙÈÎ‹˜ ·ÓıÚˆÔÏÔÁ›·˜ Î·È ıÂÔÏÔÁ›·˜
ÌÂÙ·Í‡ ÙÔ˘ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡ Î·È ÙÔ˘ XÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌÔ‡ (‚Ï. ∂.R. Dodds, fi.., ÛÂÏ. 44-46).
√ Î·ıËÁËÙ‹˜, ·ÊÔ‡ ‰È·‚¿ÛÂÈ ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (1), Ó· ÚÔÎ·Ï¤ÛÂÈ ÌÂ ÂÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ ÙÔÓ ‰È¿ÏÔÁÔ ÁÈ· ÙËÓ
Î·Ù·ÓfiËÛË ÙË˜ Ê˘Á‹˜ ÙË˜ „˘¯‹˜ ·fi ÙÔÓ ˘ÏÈÎfi-·ÈÛıËÙfi ÎfiÛÌÔ (Ì¤Û· ·fi ÙËÓ ·ÏÏËÁÔÚ›· ÙÔ˘ Ì‡ıÔ˘ ÙË˜
∫›ÚÎË˜ Î·È ÙË˜ ∫·Ï˘„Ô‡˜) ÛÙÔÓ ÓÔËÙfi Î·È ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfi ÎfiÛÌÔ ÙÔ˘ øÚ·›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ ∞Á·ıÔ‡ (ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÛÙËÓ
πı¿ÎË). ∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ¿ ÌÔÚÂ› Ó· ‰È·‚·ÛÙÂ› ÙÔ ·ÓÙ›ÛÙÔ¯Ô ·fiÛ·ÛÌ· ·fi ÙËÓ √‰‡ÛÛÂÈ·. ∫·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ, Ù·
Ú¿ÁÌ·Ù· ÙÔ˘ ·ÈÛıËÙÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘ Ê·›ÓÔÓÙ·È fiÌÔÚÊ·, ÂÂÈ‰‹ Û˘ÌÌÂÙ¤¯Ô˘Ó ÛÙËÓ ÔÌÔÚÊÈ¿ ÙÔ˘ ÓÔËÙÔ‡ ÎfiÛÌÔ˘
Î·È, Î·Ù’ Â¤ÎÙ·ÛÈÓ, ÙÔ˘ £ÂÔ‡.

™¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹ ‰È¿ÛÙ·ÛË ÙË˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜ ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ Î·È ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙË˜ ÌÂ ÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹,
‚Ï¤Â ÙÔ ·fiÛ·ÛÌ· Ô˘ ·ÎÔÏÔ˘ıÂ›: «∏ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ Â›Ó·È ıÂÔÏÔÁ›·, ÔÓÙÔÏÔÁ›· ‹ ıÂˆÚ›· ÂÚ›
ÙÔ˘ Â›Ó·È Î·È „˘¯ÔÏÔÁ›· ‹ ıÂˆÚ›· ÂÚ› „˘¯‹˜. ∏ ıÂÌÂÏÈÒ‰Ë˜ ·ÊÂÙËÚ›· ÙÔ˘ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡, ÙËÓ ÔÔ›·
·ÓÙÏÂ› ·fi ÙËÓ Ï·ÙˆÓÈÎ‹ ·Ú¿‰ÔÛË, Â›Ó·È fiÙÈ ‰ÂÓ Â›Ó·È ‰˘Ó·Ù‹ Î·ÌÈ¿ ÂÌÂÈÚÈÎ‹ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË, Î·ÌÈ¿ ÚÔ-
ÛÊ˘Á‹ ÛÙËÓ ÂÌÂÈÚ›· ÁÈ· ÙËÓ Â›Ï˘ÛË ·˘ÙÒÓ ÙˆÓ ÚÔ‚ÏËÌ¿ÙˆÓØ Ë ·Ó¿Ï˘Û‹ ÙÔ˘˜ Ú¤ÂÈ Ó· Â›Ó·È ·ÔÎÏÂÈÛÙÈ-
Î¿ ÏÔÁÈÎ‹-ÓÔËÙÈÎ‹, ÁÈ·Ù› ÔÈ ‰ÔÌ¤˜ Î·È ÔÈ ‰È·‰ÈÎ·Û›Â˜ Ô˘ Ú¤ÂÈ Ó· ÂÚÈÁÚ·ÊÔ‡Ó, ·Ó‹ÎÔ˘Ó ÛÂ Â›Â‰Ô ‰È·-
ÊÔÚÂÙÈÎfi Î·È, Û˘ÁÎÂÎÚÈÌ¤Ó·, ·ÓÒÙÂÚÔ ·fi ÙÔÓ ÎfiÛÌÔ ÙË˜ ·›ÛıËÛË˜, ÙÔ˘ ÛÒÌ·ÙÔ˜ Î·È ÙË˜ ‡ÏË˜. ŒÙÛÈ, Ë Ó¤·
ÊÈÏÔÛÔÊ›· Â›Ó·È ·˘ÛÙËÚfiÙÂÚË ·fi ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ ¿ÏÏË Â›¯Â ÂÎÔÓËıÂ› Ì¤¯ÚÈ ÙfiÙÂØ ¤Ó· Â›‰Ô˜ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹˜.
∞fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ÎÚ·Ù¿ÂÈ Î˘Ú›ˆ˜ ÙË Û‡ÏÏË„Ë ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡ ˆ˜ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎ‹˜ ·Ú¯‹˜, ÙË ıÂˆÚ›· ÙˆÓ È‰ÂÒÓ, ÙË
ıÂÒÚËÛË ÙË˜ „˘¯‹˜ ˆ˜ ·ÓÙ›ıÂÙË˜ Î·È Í¤ÓË˜ ÚÔ˜ ÙÔ ÛÒÌ·. ø˜ ÂÎ ÙÔ‡ÙÔ˘ ÌÂÏÂÙÒÓÙ·È ÌfiÓÔ ÔÈ ‰È¿ÏÔÁÔÈ ÙÔ˘

112 ∫∂º∞§∞πO 5
ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÔ‡ Î·È «Ì˘ıÔÏ¿ÛÙË» ¶Ï¿ÙˆÓ· (ÔÚÈÛÌ¤Ó· ‚È‚Ï›· ÙË˜ ¶ÔÏÈÙÂ›·˜, Ô º·›‰ˆÓ, Ô º·›‰ÚÔ˜ Î·È Ô ∆›Ì·È-
Ô˜)» µÏ. Mario Vegetti, IÛÙÔÚ›· ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÛÂÏ. 384-385.
NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi˜, ıÚËÛÎÂ›· Î·È ıÂÔ˘ÚÁ›·: Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙÔÓ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi Î·È ÙÈ˜ Û¯¤ÛÂÈ˜ ÙÔ˘ ÌÂ ÙË ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎ‹ Î·È ÙË ‰ÂÏÊÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›· ·ÏÏ¿ Î·È ÌÂ ÙË ıÂÔ˘ÚÁ›· (‰ËÏ·‰‹ ÙËÓ «·Ú·ÁˆÁ‹ ıÂ›Ô˘», ÙËÓ ÌÂÙ·ÙÚÔ‹
ÙÔ˘ ·ÓıÚÒÔ˘ ÛÂ ıÂfi Ì¤Ûˆ ÙË˜ ıÂÔ˘ÚÁÈÎ‹˜ ÈÂÚÔÙÂÏÂÛÙ›·˜, Ô˘ ÌÂÙ·ÙÚ¤ÂÈ ÙÔÓ Ì‡ÛÙË ÛÂ Î·ÙÒÙÂÚË ıÂfiÙËÙ·)
ÌÔÚÂ› Ó· ÏÂ¯ıÂ› ˆ˜ «ÁÈ· ÙÔ˘˜ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÔ‡˜ Ë ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÈÎ‹ Û¯¤ÛË ·Ó¿ÌÂÛ· ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ Î·È ÙË ıÂfiÙËÙ·,
‰ËÏ·‰‹ Ë È‰¤· fiÙÈ Î¿ıÂ ¿ÓıÚˆÔ˜ ÚÔÛÂÁÁ›˙ÂÈ ÙÔÓ ıÂfi Ì¤Ûˆ ÙË˜ ›ÛÙË˜ Î·È ÙË˜ ÚÔÛÂ˘¯‹˜ ÁÈ· Ó· ÂÈÙ‡¯ÂÈ ÙË
ÛˆÙËÚ›· ÙÔ˘, ‰ÂÓ ·Ó·ÁÓˆÚ›˙ÂÙ·È. °È· ÙÔ˘˜ ¡ÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÔ‡˜ ÙÔ Û‡Ì·Ó ‰È·ÚıÚÒÓÂÙ·È ÂÍ ÔÏÔÎÏ‹ÚÔ˘ ÛÙËÓ Â-
ÚÈÔ¯‹ ÙÔ˘ Î·ı·ÚÔ‡ fiÓÙÔ˜ Î·È Ë ‰ÔÌ‹ ÙÔ˘ Â›Ó·È ÚÔÛÈÙ‹ ÌfiÓÔ ÛÙË ÓfiËÛË. ∏ ÁÓÒÛË ÙË˜ ·Ú¯‹˜ Â›Ó·È ˙‹ÙËÌ· ÁÓÒ-
ÛË˜ Ô˘ ÂÈÙ˘Á¯¿ÓÂÙ·È ÌfiÓÔ ·fi ÙÔ˘˜ ÊÈÏÔÛfiÊÔ˘˜… √ NÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi˜ ‰ÂÓ Â›Ó·È ÌÈ· ÊÈÏÔÛÔÊ›· ··ÁÎÈ-
ÛÙÚˆÌ¤ÓË ·fi ÙË ıÚËÛÎÂ›·… ∂›Ó·È Û˘Ó˘Ê·ÛÌ¤ÓÔ˜ ÌÂ fiÏÂ˜ ÙÈ˜ ıÚËÛÎÂ›Â˜ ·ÚÎÂ› Ó· Â›Ó·È «Â›ÛËÌÂ˜» Î·È ÌË ¯ÚÈ-
ÛÙÈ·ÓÈÎ¤˜. ◊‰Ë, Ô ¶ÏÔ‡Ù·Ú¯Ô˜ ÔÈÎÔ‰ÔÌÂ› ¤Ó· ıÂÔÏÔÁÈÎfi Û‡ÛÙËÌ· ÌÂ ‚¿ÛË ÙËÓ ·Ú¯·›· ÂÏÏËÓÈÎ‹ ıÚËÛÎÂ›· ÙˆÓ
ıÂÒÓ ÙÔ˘ √Ï‡ÌÔ˘, fiÔ˘ ÂÓÙ¿ÛÛÔÓÙ·È ÔÈ ÌÂÁ¿ÏÂ˜ ıÂfiÙËÙÂ˜ ÙË˜ ∞ÈÁ‡ÙÔ˘, fiˆ˜ Ë ÿÛÈ˜ Î·È Ô ŸÛÈÚÈ˜Ø Ô ¶Úfi-
ÎÏÔ˜, ÔÏÔÎÏËÚÒÓÂÈ ·˘Ùfi ÙÔ Û‡ÛÙËÌ·, ‰›ÓÔÓÙ·˜ ÌÈ· ı¤ÛË ÛÂ fiÏÔ˘˜ ÙÔ˘˜ ıÂÔ‡˜, Â›ÙÂ Â›Ó·È ŒÏÏËÓÂ˜ Â›ÙÂ ∞ÈÁ‡-
ÙÈÔÈ, Â›ÙÂ ªÂÛÔÔÙ¿ÌÈÔÈ Â›ÙÂ ¶¤ÚÛÂ˜. ∞ÏÏ¿ Â‰Ò ˘¿Ú¯ÂÈ ¤Ó·˜ ÔÏ‡ ÛÙÂÓfi˜ ·Ú·ÏÏËÏÈÛÌfi˜ ÌÂÙ·Í‡ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈ-
ÎÔ‡ Î·È ıÂÔÏÔÁÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜Ø ÔÈ ıÂÔ› Â›Ó·È «ÔÓfiÌ·Ù·» Î·È Û‡Ì‚ÔÏ· Ô˘ ˘Ô‰ËÏÒÓÔ˘Ó ÙÔ Ï‹ıÔ˜ ÙˆÓ ÊÈÏÔ-
ÛÔÊÈÎÒÓ ÔÓÙÔÙ‹ÙˆÓ Ô˘ ˘¿Ú¯Ô˘Ó ÛÙÔ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi Û‡Ì·Ó ÙÔ˘ ¡ÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌÔ‡» (Vegetti, fi..).
1 TÔ Î·Îfi: Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ·Ú·ı¤ÙÂÈ ¯·Ú·ÎÙËÚÈÛÙÈÎ¿ ÁÓˆÚ›ÛÌ·Ù· ÙÔ˘ Î·ÎÔ‡ ÛÙËÓ 8Ë Ú·ÁÌ·ÙÂ›· ÙË˜
∂ÓÓÂ¿‰Ô˜ π, ÌÂ ÙÔÓ Ù›ÙÏÔ Περ( το* τνα κα( π8θεν τ9 κακ, fiÔ˘ ÂÈ¯ÂÈÚÂ› Ó· ÔÚ›ÛÂÈ ÙÔ Î·Îfi Ô˘ ÙÔ ıÂˆÚÂ›
ÌË-ÔÓ, ¤ÏÏÂÈ„Ë. ÃÚËÛÈÌÔÔÈÂ› Î·ÙËÁÔÚ‹Ì·Ù· ÛÙÂÚËÙÈÎ‹˜ Ê‡ÛË˜, fiˆ˜ Ê·›ÓÂÙ·È ÛÙÔ ·Ú¿ıÂÌ·, Ô˘ Â›Ó·È
fiÌˆ˜ Î·È Ë Ô˘Û›· ÙÔ˘ Î·ÎÔ‡:
«ªÔÚÔ‡ÌÂ Ó· ÓÔ‹ÛÔ˘ÌÂ ÙÔ Î·Îfi ˆ˜ ·ÌÂÙÚ›· ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ Ì¤ÙÚÔ˘, ÙÔ ¿ÂÈÚÔÓ ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ¤Ú·ÙÔ˜, ÙÔ
·ÓÂ›‰ÂÔÓ ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ ÂÈ‰ÔÔÈËÙÈÎÔ‡ (ÙË˜ Ù˘ÈÎ‹˜ ·ÈÙ›·˜), ÙÔ ·Â› ÂÓ‰Â¤˜ ¤Ó·ÓÙÈ ÙÔ˘ fiÓÙÔ˜ Ô˘ Â›Ó·È ·‡Ù·ÚÎÂ˜.
∆Ô Î·Îfi Â›Ó·È ·ÈˆÓ›ˆ˜ ·fiÚÈÛÙÔ, ¿ÓÙ· ·ÛÙ·ı¤˜, ·fiÏ˘Ù· ·ıËÙÈÎfi, ÔÙ¤ ÎÔÚÂÛÌ¤ÓÔ, Â›Ó·È ·fiÏ˘ÙË ÂÓ›·»
(π.8.3.12-15).
2 æ˘¯‹ ÙÔ˘ ·ÓÙfi˜: «Ë „˘¯‹ Î·Ù¿ ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ ‰È·ÎÚ›ÓÂÙ·È ÛÂ ·ÁÎfiÛÌÈ· Î·È ·ÙÔÌÈÎ‹. ∏ ‰Â‡ÙÂÚË, Ì¤ÚÔ˜
ÙË˜ ÚÒÙË˜, Â›Ó·È ÂÎÂ›ÓË Ô˘ ÂÈÛ¤Ú¯ÂÙ·È ÛÙ· Î·Ù’ È‰›·Ó ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ·, ·ÎfiÌË Î·È ÛÙ· ˙Ò· Î·È Ù· Ê˘Ù¿. ∫·Ù¿
ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ Ù· ¿„˘¯· ·ÓÙÈÎÂ›ÌÂÓ· ÛÙÂÚÔ‡ÓÙ·È ˙ˆ‹˜, Ï·Ì‚¿ÓÔ˘Ó fiÌˆ˜ Î¿ÔÈ· ÌÔÚÊ‹, ÚÔÊ·ÓÒ˜ ÂÂÈ‰‹
Î·È ÛÂ ·˘Ù¿ ÂÈÛ‹ÏıÂ Ë ÌÔÚÊÔÔÈfi˜ æ˘¯‹» (¢. µÂÏÈÛÛ·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜. µ›Ô˜ Î·È ∂ÓÓÂ¿‰ˆÓ ¶ÂÚ›ÏÔ˘˜,
ÂÎ‰. ∆Ô ÕÛÙ˘, ∞ı‹Ó· 2000, ÛÂÏ. 75).
3 AÚÂÙ¤˜: Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ Î¿ÓÂÈ ·Ó·ÊÔÚ¿ ÛÙÈ˜ «ÏÂÁfiÌÂÓÂ˜ ÔÏÈÙÈÎ¤˜ ·ÚÂÙ¤˜» ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓ·, ‰ËÏ. ÙË ÊÚfiÓËÛË
Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ÏÔÁÈÎfi, ÙËÓ ·Ó‰ÚÂ›· Ô˘ ·ÊÔÚ¿ ÙÔ ı˘ÌÈÎfi, ÙË ÛˆÊÚÔÛ‡ÓË Ô˘ Û˘Ó›ÛÙ·Ù·È ÛÂ ÌÈ· Û˘ÌÊˆÓ›·
Î·È ÂÓ·ÚÌfiÓÈÛË ÙÔ˘ ÂÈı˘ÌËÙÈÎÔ‡ ÌÂ ÙÔÓ ÏÔÁÈÛÌfi, Î·È ÙË ‰ÈÎ·ÈÔÛ‡ÓË, ÙË Û˘ÌÊˆÓ›·, ‰ËÏ. ÙÔ Î¿ıÂ Ì¤ÚÔ˜ «Ó·
Î¿ÓÂÈ ÙË ‰Ô˘ÏÂÈ¿ ÙÔ˘ ÛÙ· ı¤Ì·Ù· ÂÍÔ˘Û›·˜ Î·È ˘·ÎÔ‹˜» (1, 17-21).
4 √ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ÂÈ¯ÂÈÚÂ› ÔÓÙÔÏÔÁÈÎ‹ ıÂÌÂÏ›ˆÛË ÙË˜ Ï·ÙˆÓÈÎ‹˜ ËıÈÎ‹˜. £ÂˆÚÂ› ˆ˜ ÙÔ EÓ Î·È ÙÔ ¶ÚÒÙÔ
AÁ·ıfi Â›Ó·È ·Ú¯‹ Î·È Ù¤ÏÔ˜ ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ Î·È ÙË˜ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·˜. K·Ù’ ·˘ÙfiÓ Ô ¿ÓıÚˆÔ˜ Ô‰ËÁÂ›Ù·È Ì¤Ûˆ ÙˆÓ
·ÚÂÙÒÓ Î·È ÙË˜ Î¿ı·ÚÛË˜ ÛÙËÓ Â˘‰·ÈÌÔÓ›·, fiˆ˜ Ê·ÓÂÚÒÓÂÈ ÙÔ ‰È¿ÁÚ·ÌÌ·:
ÕÓıÚˆÔ˜ AÚÂÙ¤˜ K¿ı·ÚÛË E˘‰·ÈÌÔÓ›·
™ÒÌ· æ˘¯‹
(⁄ÏË) (NfiËÛË - NÔ˘˜)
·ÈÛıËÙfi ÓÔËÙfi

1 ∞˜ Ê‡ÁÔ˘ÌÂ ÁÈ· ÙËÓ ·Á·ËÌ¤ÓË Ì·˜ ·ÙÚ›‰·: Ë ÂÈÛÙÚÔÊ‹ ÚÔ˜ ÙÔÓ ÓÔËÙfi ÎfiÛÌÔ fiÔ˘ ÙÔ Î¿ÏÏÔ˜ Ú›-
¯ÓÂÈ ¿ÏÂÙÔ Êˆ˜. TÔ ∂Ó Â›Ó·È Ë ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ Î·È Ô ·ÔÎÏÂÈÛÙÈÎfi˜ ÂÓÔ-
ÔÈËÙÈÎfi˜ ÙÔ˘ ·Ú¿ÁÔÓÙ·˜, fiˆ˜ ·ÎÚÈ‚Ò˜ Ô ‰ÂÏÊÈÎfi˜ ∞fiÏÏˆÓ·˜, Ô ıÂfi˜ ÙÔ˘ ◊ÏÈÔ˘, Â›Ó·È, ÁÈ· ÙÔÓ ¶·ÚÌÂ-
Ó›‰Ë Î·È ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ·, Ë ËÁ‹ Î·È Ë ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ıÂÔÏÔÁÈÎÔ‡ ÙÔ˘˜ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜.
2 øÚ·›· „˘¯‹ Î·È ÂÛˆÙÂÚÈÎ‹ fiÚ·ÛË: ÛÙÔ ¯ˆÚ›Ô ·˘Ùfi ‚Ï¤Ô˘ÌÂ ÙË Û‡Ó‰ÂÛË ÙÔ˘ ·ÈÛıËÙÔ‡ ÌÂ ÙÔ ÓÔËÙfi
Î¿ÏÏÔ˜, ÙÔ ÔÔ›Ô ··Û¯fiÏËÛÂ ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ ÛÂ ‰‡Ô Ú·ÁÌ·ÙÂ›Â˜ Ô˘ ·Ó·Ê¤ÚÔÓÙ·È ÛÂ ı¤Ì·Ù· ·ÈÛıËÙÈÎ‹˜:
«¶ÂÚ› ÙÔ˘ Î·ÏÔ‡» (∂ÓÓÂ¿‰Â˜, π, 6) Î·È «¶ÂÚ› ÙÔ˘ ÓÔËÙÔ‡ Î¿ÏÏÔ˘˜» (∂ÓÓÂ¿‰Â˜., V,8). ∫·Ù’ ·˘ÙfiÓ ·Ú¯‹ ÙË˜
ÔÌÔÚÊÈ¿˜, ÙÔ˘ Î¿ÏÏÔ˘˜, Â›Ó·È ÙÔ «ÂÓ», Ë «Î·ÏÏÔÓ‹» ·fi ÙËÓ ÔÔ›· ·ÔÚÚ¤ÂÈ «ÙÔ ÓÔËÙfi Î¿ÏÏÔ˜» Î·È, Î·Ù¿ Û˘-
Ó¤ÂÈ·, ÙÔ Î¿ÏÏÔ˜ ÙˆÓ ·ÚÂÙÒÓ Î·È ÙË˜ „˘¯‹˜. ∆Ô ·ÈÛıËÙfi Î¿ÏÏÔ˜, ‰ËÏ. Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ ÂÓfi˜ ¤ÚÁÔ˘ Ù¤¯ÓË˜ ‹
ÂÓfi˜ Ê˘ÛÈÎÔ‡ ·ÓÙÈÎÂÈÌ¤ÓÔ˘, ·ÔÎ·Ï‡ÙÂÈ ÙËÓ È‰¤· ÙË˜ ÔÌÔÚÊÈ¿˜, ÙÔ ÓÔËÙfi Î¿ÏÏÔ˜ Ô˘ ÊˆÙ›˙ÂÙ·È ·fi ıÂ˚Îfi
Êˆ˜. ∆· ·ÈÛıËÙ¿ ÛÒÌ·Ù· ·ÔÎÙÔ‡Ó ÙÔ Êˆ˜ Î·È ÙÔ ¯ÚÒÌ· ·fi ÙË ıÂ˚Î‹ ÊˆÙÔ¯˘Û›·, ·Ô‚·›ÓÔ˘Ó fiÌÔÚÊ· Î·È
Ì·˜ ÌÂÙ·Ê¤ÚÔ˘Ó ÛÙÔÓ ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎfi ¯ÒÚÔ ÙÔ˘ ÓÔ˘ Î·È ÙÔ˘ ·Á·ıÔ‡. ∆Ô ÂÍˆÙÂÚÈÎfi Î¿ÏÏÔ˜ ¿ÏÏˆÛÙÂ ˆ˜ Û‡Ì‚Ô-
ÏÔ ÙÔ˘ ÓÂ˘Ì·ÙÈÎÔ‡ Ì¿˜ Ô‰ËÁÂ› ÚÔ˜ ÙËÓ È‰¤· Ô˘ ÙÔ ‰ËÌÈÔ˘ÚÁÂ›. °ÂÓÈÎ¿, Ô ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜ ÂÍËÁÂ› ÙË ÌÂÙ·Ê˘ÛÈÎ‹
ÚÔ¤ÏÂ˘ÛË ÙË˜ Ù¤¯ÓË˜ ÌÂ ÙËÓ ÂÚ› Î·ÏÔ‡ ıÂˆÚ›· ÙÔ˘ Î·È ˘ÔÛÙËÚ›˙ÂÈ ˆ˜ Ë ÔÌÔÚÊÈ¿ Î·È Ë Ù¤¯ÓË Ô‰ËÁÔ‡Ó
ÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ ÛÙÔ ·Á·ıfi, ÙËÓ ËÁ‹ ÙÔ˘ ·ÓÙfi˜, fiÔ˘ ˘¿Ú¯ÂÈ ¿Ê·ÙË ÔÌÔÚÊÈ¿ Ô˘ ÚÔÎ·ÏÂ› ÛÙÔÓ ¿ÓıÚˆÔ
ÙÔÓ ¤ÚˆÙ· Ó· ÂÓˆıÂ› ÌÂ ÙËÓ ·Ú¯‹ ÙÔ˘ ÎfiÛÌÔ˘ [‚Ï. Î·È ÙÔ ·Ú¿ÏÏËÏÔ ÎÂ›ÌÂÓÔ (2)].
3 H Ê‡ÛË ÙÔ˘ AÁ·ıÔ‡: Ë ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ ·ÔÙÂÏÂ› ÌÈ· ÂÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜, Î·È Û˘ÁÎÂ-
ÎÚÈÌ¤Ó· ÙÔ˘ ‰È·ÏfiÁÔ˘ ¶·ÚÌÂÓ›‰Ë˜, Û¯ÂÙÈÎ¿ ÌÂ ÙË Ê‡ÛË ÙÔ˘ ∂Ófi˜ Î·È ÙË˜ Û¯¤ÛË˜ ÙÔ˘ ÌÂ Ù· ÔÏÏ¿. °È· ÙËÓ
¤ÓÓÔÈ· ÙË˜ ˘ÂÚ‚·ÙÈÎfiÙËÙ·˜ ÙÔ˘ ∞Á·ıÔ‡ ÛÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ ·ÊÂÙËÚ›· ·ÔÙÂÏÂ› Ë ¶ÔÏÈÙÂ›· 509d, ÁÈ· ÙËÓ ÔÌÔ›-
ˆÛ‹ ÙÔ˘ ÚÔ˜ ÙÔÓ ¡Ô˘ Ô ™ÔÊÈÛÙ‹˜ 247-248e, Î·È Ô ∆ÈÌ·›Ô˜ 39a (BÏ. µÈ‚Ï›Ô ÂÎ., ‰È‰·ÎÙÈÎ¤˜ ÂÈÛËÌ¿ÓÛÂÈ˜,
ÛÂÏ. 108).
øÛÙfiÛÔ, fiˆ˜ ÂÈÛËÌ·›ÓÂÈ Ô E.R. Dodds, Ë ÏˆÙÈÓÈÎ‹ ÂÚÌËÓÂ›· ÙÔ˘ ¶Ï¿ÙˆÓÔ˜ Â›Ó·È ÚˆÙfiÙ˘Ë Î·È ‰Ë-
ÌÈÔ˘ÚÁÈÎ‹, Î·ıfiÛÔÓ Û˘ÓÙÂÏÂ›Ù·È ÛÙÔ Ï·›ÛÈÔ ÙË˜ Û‡ÓıÂÛË˜ Ï·ÙˆÓÈÎÒÓ, ÛÙˆÈÎÒÓ, Î·È ÂÚÈ·ÙËÙÈÎÒÓ ÛÙÔÈ-
¯Â›ˆÓ ÙË˜ ÂÏÏËÓÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊÈÎ‹˜ ·Ú¿‰ÔÛË˜. ∏ Ô˘Û›· ÙÔ˘ ÏˆÙÈÓÈÎÔ‡ Û˘ÛÙ‹Ì·ÙÔ˜ ‚Ú›ÛÎÂÙ·È ÛÙÔ Î·ÈÓÔ‡-
ÚÈÔ ÓfiËÌ· Ô˘ ÙÔ ŸÏÔ ÂÈ‚¿ÏÏÂÈ ¿Óˆ ÛÙ· Ì¤ÚË. ∏ ·ÏËıÈÓ‹ ÙÔ˘ ·˘ıÂÓÙÈÎfiÙËÙ· ‰ÂÓ Â›Ó·È ÛÙ· ˘ÏÈÎ¿ ·ÏÏ¿
ÛÙÔ Û¯¤‰Èfi ÙÔ˘, Ô ›‰ÈÔ˜ ÙÚfiÔ˜ ıÂˆÚ›·˜ (E.R. Dodds, ¶Ï¿ÙˆÓ Î·È ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜, fi.., ÛÂÏ. 36).
∂¡¢∂π∫∆π∫∏ µπµ§π√°ƒ∞ºπ∞
∂§§∏¡π™∆π∫∏ ºπ§√™√ºπ∞
°ÂÓÈÎ‹ ‚È‚ÏÈÔÁÚ·Ê›·
µ√À¢√Àƒ∏™, ∫. I. (ÂÈÌ.), ∂ÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ¶Ú·ÎÙÈÎ¿ ∆ÂÙ¿ÚÙÔ˘ ¢ÈÂıÓÔ‡˜ ™˘ÓÂ‰Ú›Ô˘ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜, (ƒfi‰Ô˜-§›Ó‰Ô˜, 1992), ∞ı‹Ó· 1994.
LONG, A. A., ∏ ∂ÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ºÈÏÔÛÔÊ›·. ™ÙˆÈÎÔ›, ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈÔÈ, ™ÎÂÙÈÎÔ›, ÌÙÊÚ. ™. ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜-ª. ¢Ú·ÁÒÓ·-ªÔÓ¿¯Ô˘, 1987 ·Ó·Ù., ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó·
2003.
SHARPLES, R.W., ™ÙˆÈÎÔ›, ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈÔÈ Î·È ™ÎÂÙÈÎÔ›. ªÈ· ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙËÓ ∂ÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ºÈÏÔÛÔÊ›·, ÌÂÙÊÚ. ª. §˘Ô˘ÚÏ‹, °. ∞‚Ú·Ì›‰Ë˜, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ,
£ÂÛ/Ó›ÎË 2002.
∫À¡π∫√π
™∫√À∆∂ƒ√¶√À§√™, ¡., √È ·Ú¯·›ÔÈ Î˘ÓÈÎÔ›: ∞ÔÛ¿ÛÌ·Ù· Î·È Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯., ÂÎ‰. °ÓÒÛË, ∞ı‹Ó· 1998.
∂¶π∫√Àƒ√™ – ∂¶π∫√Àƒπ™ª√™
∂¶π∫√Àƒ√™, Õ·ÓÙ·, ÂÈÛ.-ÌÂÙÊÚ.-Û¯. ºÈÏÔÏÔÁÈÎ‹ √Ì¿‰· ∫¿ÎÙÔ˘, ÙfiÌ. 1, ∞ı‹Ó· 1994.
∂¶π∫√Àƒ√™, ∂ÈÛÙÔÏ‹ ÚÔ˜ ªÂÓÔÈÎ¤·, ∫‡ÚÈ·È ‰fiÍ·È. ∂ÈÎÔ‡ÚÔ˘ ÚÔÛÊÒÓËÛÈ˜, ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹, ∞ı‹Ó· 1994.
∂¶π∫√Àƒ√™, ∫Â›ÌÂÓ·-¶ËÁ¤˜ ÙË˜ ∂ÈÎÔ‡ÚÂÈ·˜ ºÈÏÔÛÔÊ›·˜ Î·È ∆¤¯ÓË˜ ÙÔ˘ ∑ËÓ, ÂÈÛ. D. S Hutchinson., ÂÈÌ. °. ∞‚Ú·Ì›‰Ë˜, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË 2000.

114 ∫∂º∞§∞πO 5
ªÂÏ¤ÙÂ˜
BRUN, J., √ ÂÈÎÔ˘ÚÈÛÌfi˜, ÌÙÊÚ. ∞. ¶ÔÏ¤ÌË˜, ÂÎ‰. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1964.
£∂√¢øƒπ¢∏™, Ã., ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜: Ë ·ÏËıÈÓ‹ fi„Ë ÙÔ˘ ·Ú¯·›Ô˘ ÎfiÛÌÔ˘, ∞ı‹Ó· 1954.
FESTUGIÈRE, A. J., √ ∂›ÎÔ˘ÚÔ˜ Î·È ÔÈ ıÂÔ› ÙÔ˘, ÌÙÊÚ. ƒ. ª¤ÚÎÓÂÚ, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË 1999.
ª¶∂¡∞∫∏™, §., ƒ√À™™√™, ∂., ¢ƒ∞°ø¡∞-ª√¡∞Ã√À, ª., «∏ ÂÏÏËÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ÌÂÙ¿ ÙÔÓ ∞ÚÈÛÙÔÙ¤ÏË», πÛÙÔÚ›· ÙÔ˘ ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜, Ù. ∂’, ∞ı‹Ó· 1974, ÛÂÏ.
280-305.
™∆øπ∫√π–™∆øπ∫π™ª√™
ARNIM, H. VON, Stoicorum Veterum Fragmenta, 4 ÙfiÌ., Teubner, §ÂÈ„›· 1903-1905.
∂¶π∫∆∏∆√™, ¢È·ÙÚÈ‚‹ µ, ÌÙÊÚ. ª. °. ª›Ï·, π. ™. ÃÚÈÛÙÔ‰Ô‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË 2003.
∂¶π∫∆∏∆√™, ∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔÓ, ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹, ∞ı‹Ó· 1996.
∂¶π∫∆∏∆√À, ∂Á¯ÂÈÚ›‰ÈÔÓ, ª∞ƒ∫√À ∞Àƒ∏§π√À, ∂È˜ Â·˘ÙfiÓ, ∫§∂∞¡£√À™, ⁄ÌÓÔ˜ ÂÈ˜ ¢›·, ·Ú¿ÊÚ·ÛË ™Ù¤Ê·ÓÔ˜ ¢¤ÏÙ·, ÚÔÏÔÁ. ÛËÌ. ∞Ï. ¶. ∑¿ÓÓ·˜, ÂÎ‰. µÈ‚ÏÈÔ-
ˆÏÂ›ÔÓ ÙË˜ «∂ÛÙ›·˜», ∞ı‹Ó· 2002.
ª∞ƒ∫√™ ∞Àƒ∏§π√™, Õ·ÓÙ·, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏÈ· ºÈÏÔÏÔÁÈÎ‹ √Ì¿‰· ∫¿ÎÙÔ˘, 2 ÙfiÌ., ÂÎ‰. ∫¿ÎÙÔ˜, ∞ı‹Ó· 1998.
ª∞ƒ∫√™ ∞Àƒ∏§π√™, ∂ÈÏÔÁ‹ ·fi Ù· «∂È˜ ∂·˘ÙfiÓ», ÌÙÊÚ. ¡. ª. ™ÎÔ˘ÙÂÚfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ™ÙÈÁÌ‹, ∞ı‹Ó· 1996.
ªÂÏ¤ÙÂ˜
BRUN, J., √ ÛÙˆÈÎÈÛÌfi˜, ÌÙÊÚ. ™. µ·ÛÈÏÂ›Ô˘, ÂÎ‰. π. ∑·¯·ÚfiÔ˘ÏÔ˜, ∞ı‹Ó· 1990.
EDELSTEIN, L., √ ÛÙˆÈÎfi˜ ÛÔÊfi˜, ÌÙÊÚ. ƒ. ª¤ÚÎÓÂÚ, ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË 2002.
π∂ƒ√¢π∞∫√¡√À, ∫., (ÂÈÌ.), £¤Ì·Ù· ÛÙˆÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ·ÊÈ¤ÚˆÌ· ÂÚÈÔ‰ÈÎÔ‡ ¢Â˘Î·Ï›ˆÓ, 15/1 (1997).
SCHOFIELD, M., ∏ ÛÙˆÈÎ‹ È‰¤· ÙË˜ fiÏË˜, ÌÙÊÚ. ÃÏ. ª¿ÏÏ·, ÂÎ‰. ªπ∂∆, ∞ı‹Ó· 1997.
™∫∂¶∆π∫√π –™∫∂¶∆π∫π™ª√™
∞µƒ∞ªπ¢∏™, °. (ÂÈÌ.), √È ÛÎÂÙÈÎÔ›. ∞Ó·ÁÓˆÛÙÈÎfi ÙË˜ ·Ú¯·›·˜ ÛÎÂÙÈÎ‹˜ ÊÈÏÔÛÔÊ›·˜, ÂÈÛ·Á. P. Suber, ÌÙÊÚ. °. ∞‚Ú·Ì›‰Ë˜ Î.¿., ÂÎ‰. £‡Ú·ıÂÓ, £ÂÛ/Ó›ÎË
2003.
™∂•∆√™ √ ∂ª¶∂πƒπ∫√™, ¶˘ÚÚÒÓÂÈÂ˜ ÀÔÙ˘ÒÛÂÈ˜ ∞’, ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ∆ÂÚ¤˙· ¶ÂÓÙ˙ÔÔ‡ÏÔ˘ –µ·Ï·Ï¿, ÌÂÙÊÚ. ™Ù˘ÏÈ·Ófi˜ ¢ËÌfiÔ˘ÏÔ˜, ÂÎ‰. ∑‹ÙÚÔ˜, £ÂÛ/Ó›ÎË
2002.
ªÂÏ¤ÙÂ˜
¶∂¡∆∑√¶√À§√À-µ∞§∞§∞, ∆., ª·ı‹Ì·Ù· ÁÓˆÛÈÔÏÔÁ›·˜ Î·È ÔÓÙÔÏÔÁ›·˜. √ ·Ú¯·›Ô˜ ÛÎÂÙÈÎÈÛÌfi˜. ∂ÈÛ·ÁˆÁ‹ ÛÙË ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÂÎ‰. ∞ÊÔ› ∫˘ÚÈ·Î›‰Ë, £ÂÛ/ÓÈÎË 1987.
ƒøª∞π∫∏ ºπ§√™√ºπ∞ – À™∆∂ƒ∏ ∞ƒÃ∞π√∆∏∆∞

ªÂÏ¤ÙÂ˜
BROWN, P., √ ÎfiÛÌÔ˜ ÙË˜ ‡ÛÙÂÚË˜ ·Ú¯·ÈfiÙËÙ·˜, 150-750 Ì.Ã., ÌÙÊÚ. ∂. ™Ù·ÌfiÁÏË, ÂÎ‰. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·, ∞ı‹Ó· 1998.
DODDS, E. R., ∂ıÓÈÎÔ› Î·È ¯ÚÈÛÙÈ·ÓÔ› ÛÂ ÌÈ· ÂÔ¯‹ ·ÁˆÓ›·˜. ∞fi ÙÔÓ ª¿ÚÎÔ ∞˘Ú‹ÏÈÔ ˆ˜ ÙÔÓ ªÂÁ¿ÏÔ ∫ˆÓÛÙ·ÓÙ›ÓÔ, ÌÙÊÚ. ∫. ∞ÓÙ‡·˜, ÂÎ‰. ∞ÏÂÍ¿Ó‰ÚÂÈ·,
∞ı‹Ó· 1995.
¡∂√¶§∞∆ø¡π∫√π
¶§ø∆π¡√™, ∂ÓÓÂ¿‰Â˜ 30-33, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏÈ· °. ∆˙·‚¿Ú·˜, ÂÎ‰. ¢ˆ‰ÒÓË, ∞ı‹Ó· 1995.
¶§ø∆π¡√™, ∂ÓÓÂ¿˜ π – πππ, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏÈ· ¶. ∫·ÏÏÈÁ¿˜, 3 ÙfiÌ., ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1994-2004.
¶√ƒºÀƒπ√™, ¶ÂÚ› ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘ ‚›Ô˘, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏÈ·, ÂÎ‰. ∞Î·‰ËÌ›· ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1991.
¶ƒ√∫§√À, ™ÙÔÈ¯Â›ˆÛÈ˜ £ÂÔÏÔÁÈÎ‹, ÂÈÛ·Á.-ÌÙÊÚ.-Û¯fiÏ. E. R. Dodds, ÌÙÊÚ. π. ™·ÎÎ·Ï‹˜, ÂÎ‰. ¶ÔÏ‡Ù˘Ô, ∞ı‹Ó· 1982.
ªÂÏ¤ÙÂ˜
∞¡∞™∆√™, ª., «√È ÌÂÙ·ÁÂÓ¤ÛÙÂÚÔÈ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÔ›», ÛÙÔ πÛÙÔÚ›· ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜, ÙfiÌ. ∑’, ÂÎ‰. ∂Î‰ÔÙÈÎ‹ ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1978, ÛÂÏ. 333-336.
∞RMSTRONG, ∞., ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜, ÌÙÊÚ. ¡. ¶··‰¿ÎË˜-ª. ∫fiÊÊ·, ÂÈÌ. ∂.∫ÂÎÚÔÔ‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 2006.
B∂§π™™∞ƒ√¶√À§√™, ¢.∫., ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜. µ›Ô˜ Î·È ∂ÓÓÂ¿‰ˆÓ ¶ÂÚ›ÏÔ˘˜, ∞ı‹Ó· 2000.
DODDS, E. R., ¶Ï¿ÙˆÓ Î·È ¶ÏˆÙ›ÓÔ˜, ÌÙÊÚ. ™Ù. ƒÔ˙¿ÓË, ÂÎ‰. ŒÚ·ÛÌÔ˜, ∞ı‹Ó· 1977.
ZINTZEN, C., ª˘ÛÙÈÎÈÛÌfi˜ Î·È Ì·ÁÂ›· ÛÙË ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›·, ÌÙÊÚ. π. °. ∫·ÏÔÁÂÚ¿ÎÔ˜, ÂÎ‰. πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ ÙÔ˘ µÈ‚Ï›Ô˘-∞. ∫·Ú‰·Ì›ÙÛ·, ∞ı‹Ó· 2000.
£∂√¢øƒ∞∫√¶√À§√™, π. ¡., ¶Ï¿ÙˆÓ-¶ÏˆÙ›ÓÔ˜-øÚÈÁ¤ÓË˜, ∞ı‹Ó·È 1959.
∫√À∆ƒ∞™, ¢., ∏ ¤ÓÓÔÈ· ÙÔ˘ ÊˆÙfi˜ ÂÈ˜ ÙËÓ ·ÈÛıËÙÈÎ‹Ó ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘, ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎ‹ ‰È·ÙÚÈ‚‹, ∞ı‹Ó· 1968.
LLOYD, A., √È ‡ÛÙÂÚÔÈ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÎÔ›, ÌÙÊÚ. ¡. ¶··‰¿ÎË˜-ª. ∫fiÊÊ·, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 2006.
ª∞ƒ∞°°π∞¡√À-¢∂ƒª√À™∏, ∂., ⁄ÛÙÂÚÔÈ Ï·ÙˆÓÈÎÔ› ÊÈÏfiÛÔÊÔÈ, ∞ı‹Ó· 2002.
MERLAN, P., ∏ ÂÏÏËÓÈÛÙÈÎ‹ ÊÈÏÔÛÔÊ›· ·fi ÙÔÓ ¶Ï¿ÙˆÓ· ¤ˆ˜ ÙÔÓ ¶ÏˆÙ›ÓÔ, ÌÙÊÚ. ™. ¶··˚ˆ¿ÓÓÔ˘, ÂÈÌ. ∂. ∫ÂÎÚÔÔ‡ÏÔ˘, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 2006.
MOUTSOPOULOS, ∂. (ÂÈÌ.), Philosophy in Hellenistic Alexandria, Proceedings of the Conference held at the Bibliotheca Alexandrina (March 8-9, 2006),
Publications of the Greek Chapter of the Friends of the Bibliotheca Alexandrina, Athens 2006.
ª¶∂°∑√™, ª., ¢ÈfiÓ˘ÛÔ˜ Î·È ¢ÈÔÓ‡ÛÈÔ˜. ∂ÏÏËÓÈÛÌfi˜ Î·È ÃÚÈÛÙÈ·ÓÈÛÌfi˜, ÂÎ‰. ∂ÏÏËÓÈÎ¿ °Ú¿ÌÌ·Ù·, ∞ı‹Ó· 2000.
RAPPE, S., ªÂÏÂÙÒÓÙ·˜ ÙÔÓ ÓÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi, ÌÂÙÊÚ. ¡. ¶··‰¿ÎË˜ Î·È ª. ∫fiÊÊ·, ÂÎ‰. ∂Ó¿ÏÈÔ˜, ∞ı‹Ó· 2005.
ƒ√À™™√™, ∂., «¡ÂÔÏ·ÙˆÓÈÛÌfi˜», ÛÙÔ πÛÙÔÚ›· ∂ÏÏËÓÈÎÔ‡ ŒıÓÔ˘˜, ÙfiÌ. ™∆’, ÂÎ‰. ∂Î‰ÔÙÈÎ‹ ∞ıËÓÒÓ, ∞ı‹Ó· 1976, ÛÂÏ. 449-459.
ƒ√À™™√™, ∂., √ ∏Ú¿ÎÏÂÈÙÔ˜ ÛÙÈ˜ ∂ÓÓÂ¿‰Â˜ ÙÔ˘ ¶ÏˆÙ›ÓÔ˘, ‰È‰·ÎÙÔÚÈÎ‹ ‰È·ÙÚÈ‚‹, ∞ı‹Ó· 1968.

ªÂ ·fiÊ·ÛË ÙË˜ ∂ÏÏËÓÈÎ‹˜ ∫˘‚¤ÚÓËÛË˜ Ù· ‰È‰·ÎÙÈÎ¿ ‚È‚Ï›· ÙÔ˘ ¢ËÌÔÙÈÎÔ‡, ÙÔ˘
°˘ÌÓ·Û›Ô˘ Î·È ÙÔ˘ §˘ÎÂ›Ô˘ Ù˘ÒÓÔÓÙ·È ·fi ÙÔÓ √ÚÁ·ÓÈÛÌfi ∂Î‰fiÛÂˆ˜ ¢È‰·ÎÙÈ-
ÎÒÓ µÈ‚Ï›ˆÓ Î·È ‰È·Ó¤ÌÔÓÙ·È ‰ˆÚÂ¿Ó ÛÙ· ¢ËÌfiÛÈ· ™¯ÔÏÂ›·. ∆· ‚È‚Ï›· ÌÔÚÂ› Ó·
‰È·Ù›ıÂÓÙ·È ÚÔ˜ ÒÏËÛË, fiÙ·Ó Ê¤ÚÔ˘Ó ‚È‚ÏÈfiÛËÌÔ ÚÔ˜ ·fi‰ÂÈÍË ÙË˜ ÁÓËÛÈfiÙË-
Ù¿˜ ÙÔ˘˜. ∫¿ıÂ ·ÓÙ›Ù˘Ô Ô˘ ‰È·Ù›ıÂÙ·È ÚÔ˜ ÒÏËÛË Î·È ‰Â Ê¤ÚÂÈ ‚È‚ÏÈfiÛËÌÔ
ıÂˆÚÂ›Ù·È ÎÏÂ„›Ù˘Ô Î·È Ô ·Ú·‚¿ÙË˜ ‰ÈÒÎÂÙ·È Û‡ÌÊˆÓ· ÌÂ ÙÈ˜ ‰È·Ù¿ÍÂÈ˜ ÙÔ˘
¿ÚıÚÔ˘ 7 ÙÔ˘ ¡fiÌÔ˘ 1129 ÙË˜ 15/21 ª·ÚÙ›Ô˘ 1946 (º∂∫ 1946, 108, ∞’).
∞·ÁÔÚÂ‡ÂÙ·È Ë ·Ó··Ú·ÁˆÁ‹ ÔÔÈÔ˘‰‹ÔÙÂ ÙÌ‹Ì·ÙÔ˜ ·˘ÙÔ‡ ÙÔ˘ ‚È‚Ï›Ô˘,

Ô˘ Î·Ï‡ÙÂÙ·È ·fi ‰ÈÎ·ÈÒÌ·Ù· (copyright), ‹ Ë ¯Ú‹ÛË ÙÔ˘ ÛÂ ÔÔÈ·‰‹ÔÙÂ
ÌÔÚÊ‹, ¯ˆÚ›˜ ÙË ÁÚ·Ù‹ ¿‰ÂÈ· ÙÔ˘ ¶·È‰·ÁˆÁÈÎÔ‡ πÓÛÙÈÙÔ‡ÙÔ˘.

Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Ανθολόγιο Φιλοσοφικών Κειμένων

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

À¶√Àƒ°∂π√ ∂£¡π∫∏™ ¶∞π¢∂π∞™ ∫∞π £ƒ∏™∫∂Àª∞∆ø¡

∞ı·Ó·Û›· °Ï˘ÎÔÊÚ‡‰Ë-§ÂÔÓÙÛ›ÓË ÃÚÈÛÙ›Ó· ™·ÎÂÏÏ›Ô˘ ∂Ï¤ÓË §ÂÔÓÙÛ›ÓË

√ƒ°∞¡π™ª√™ ∂∫¢√™∂ø™ ¢π¢∞∫∆π∫ø¡ µπµ§πø¡

°’ ∫.¶.™./∂¶∂∞∂∫ ππ/∂Ó¤ÚÁÂÈ· 2.2.1/∫·ÙËÁÔÚ›· ¶Ú¿ÍÂˆÓ 2.2.1.·:

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

KÚÈÙ‹ÚÈ· ÂÈÏÔÁ‹˜ ÙˆÓ ÎÂÈÌ¤ÓˆÓ

2 ŒÁÈÓÂ ÚÔÛ¿ıÂÈ· Ó· ÂÈÏÂÁÔ‡Ó ÎÂ›ÌÂÓ· ÌÂ ‰È·¯ÚÔÓÈÎﬁ Î·È Â›Î·ÈÚÔ ¯·Ú·ÎÙ‹Ú·, ·ÓÙÈÚÔÛˆÂ˘ÙÈÎ¿

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞ﬁ ÙË Ì˘ıÔ-ÏÔÁÈÎ‹ ÛÙËÓ ÔÚıÔ-ÏÔÁÈÎ‹ ÂÍ‹ÁËÛË ÙÔ˘ ÎﬁÛÌÔ˘

+Aναξ&µανδρος […] ρχ0ν […] ε1ρηκε τ2ν 3ντων

…ο7ον 8 ψυχ0, φησ&ν, 8 8µετρα :ρ ο;σα συγκρατε<

πυρ?ς τε νταµοιβ: τ* πντα κα π@ρ Bπντων…

2 λλ’ 4γε µθων κλ@θιF µθGη γ*ρ τοι φρνας αHξειF

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

Kκ πλε?νων, τοτ# δ’ α; διφυ πλον’ Kξ Mνς εναι,

¶ËÁ¤˜ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

EÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜

£¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›·

™˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯ﬁÏÈ· Î·È ·Ú·ı¤Ì·Ù·

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

ÂÍÂÙ¿˙ÔÓÙ·È ÏÂÙÔÌÂÚÂÈ·Î¿, ‰ÈÔÚıÒÓÔÓÙ·È, Û˘ÓÙÔÓ›˙ÔÓÙ·È Î·È Û˘Ó‰˘¿˙ÔÓÙ·È ÔÈ Ì·ÚÙ˘Ú›Â˜ ÙˆÓ ·ÈÛı‹ÛÂˆÓ

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

χρ: τ λγειν τε νοε<ν τ’ Kν JµµεναιF Jστι γ*ρ εναι,

¶ËÁ¤˜ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∫‡ÚÈ· ÛËÌÂ›· ÙË˜ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜

EÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

£¤Ì· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›·

™˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯ﬁÏÈ· Î·È ·Ú·ı¤Ì·Ù·

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∫‡ÚÈ· ÛËÌÂ›· ÙË˜ ÂÚÌËÓÂ˘ÙÈÎ‹˜ ÚÔÛ¤ÁÁÈÛË˜

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

EÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜

£¤Ì·Ù· ÁÈ· Û˘˙‹ÙËÛË ‹ ÁÚ·Ù‹ ÂÚÁ·Û›·

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

™˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯ﬁÏÈ· Î·È ·Ú·ı¤Ì·Ù·

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

EÓ‰ÂÈÎÙÈÎ¤˜ ··ÓÙ‹ÛÂÈ˜ ÛÙÈ˜ ∂ÚˆÙ‹ÛÂÈ˜ – ∂ÚÁ·Û›Â˜

™˘ÌÏËÚˆÌ·ÙÈÎ¿ Û¯ﬁÏÈ· Î·È ·Ú·ı¤Ì·Ù·

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

™¯ﬁÏÈÔ ÛÙ· ·Ú¿ÏÏËÏ· ÎÂ›ÌÂÓ·

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

µÈ‚Ï›· ÁÈ· ·È‰È¿

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

™ÔÊÈÛÙ¤˜ Î·È ÛÔÊÈÛÙÈÎ‹ Î›ÓËÛË

¶ËÁ¤˜ Î·È ÌÂÙ·ÊÚ¿ÛÂÈ˜

∞¡£√§√°π√ ºπ§√™√ºπ∫ø¡ ∫∂πª∂¡ø¡ ñ µπµ§π√ ∂∫¶∞π¢∂À∆π∫√À ° ’ ° À ª ¡ ∞ ™ π √ À

∂Ó‰ÂÈÎÙÈÎ‹ ÔÚÂ›· ‰È‰·ÛÎ·Ï›·˜ – Î‡ÚÈÔÈ ıÂÌ·ÙÈÎÔ› ¿ÍÔÓÂ˜ ÙÔ˘ Ì·ı‹Ì·ÙÔ˜

+Aναξ&µανδρος […] ρχ0ν […] ε1ρηκε τ2ν 3ντων

…ο7ον 8 ψυχ0, φησ&ν, 8 8µετρα :ρ ο;σα συγκρατε<

πυρ?ς τε νταµοιβ: τ* πντα κα π@ρ Bπντων…

2 λλ’ 4γε µθων κλ@θιF µθGη γ*ρ τοι φρνας αHξειF

Kκ πλε?νων, τοτ# δ’ α; διφυ πλον’ Kξ Mνς εναι,

χρ: τ λγειν τε νοε<ν τ’ Kν JµµεναιF Jστι γ*ρ εναι,