ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
& ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ
ΕΝΟΡΓΑΝΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΚΑΙ ΔΟΜΙΚΗ ΑΚΕΡΑΙΟΤΗΤΑ
ΚΑΤΑΣΚΕΥΩΝ
Χάρης Αλκ. Αποστολόπουλος, δρ.Πολιτικός Μηχανικός, επ. Καθηγητής, Εργαστήριο Τεχνολογίας και Αντοχής των Υλικών Πανεπιστήμιο Πατρών
Xρήστος Aλ. Ροδόπουλος, δρ. Μηχανολόγος Μηχανικός, επισκέπτης Καθηγητής, Κεντρο Expertise of Structural Mechanics, Πανεπιστήμιο Monash
ΜΕρος ΠρΩτο
H ενόργανη επιθεώρηση των κατασκευ-
ών (ως γνωστόν), διέπεται από αυστηρή
εφαρμογή πρωτοκόλλων (ASTM, RILEM,
Federal Highway Administration,
FEMA, ACI, ΕΝ). Η πιστή τήρηση των
πρωτοκόλλων αυτών, αποτελεί μονό-
δρομο, αφού η όλη διαδικασία ελέγχων
είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την δομι-
κή ακεραιότητα και κατ’ επέκταση με την
εμπορική αξία κάθε κατασκευής. Αντίθετα
με την διεθνή πρακτική, στην Ελλάδα,
οι ενόργανοι έλεγχοι παρακολούθησης
φαινομένων σταδιακής υποβάθμισης των
φερόντων δομικών στοιχείων του δο-
μικού μας πλούτου, βρίσκεται ακόμη σε
«νηπιακή» ηλικία.
48
Η αρνητική απόκριση της χώρας μας (μέχρι σήμερα) στο θέμα υι-
οθέτησης των ενόργανων επιθεωρήσεων, σχετίζεται με την κουλ-
τούρα των media, των πολιτών ακόμη και των μηχανικών μας. Πα-
ρότι η Ελληνική πολιτεία έχει θέσει σε διαβούλευση το σχέδιο του
KANEΠΕ (Κανονισμός Επεμβάσεων) για διάφορους λόγους όπως:
η νοοτροπία, το ισχύον καθεστώς, η έλλειψη πόρων και ενημέρω-
σης, «αποφεύγει» να εντάξει σοβαρά το θέμα της επιθεώρησης / συ-
ντήρησης στην καθημερινότητά μας. Η «μίζερη» συμπεριφορά μας
στο θέμα, αναμφίβολα συνδέεται και με άλλες αντιφατικότητες της
πολιτείας. Πρόσφατο παράδειγμα, αποτελεί η προώθηση των γνω-
στών μέτρων (Ν3661/08) για «πράσινα κτήρια» με ενεργειακή από-
δοση, όταν χρόνια τώρα «συζητάει ατελείωτα» για την αντισεισμι-
κή ενίσχυση των δημόσιων κτηρίων (κτήρια με μηχανική επίδοση).
Με λογική σειρά σε μία σεισμογόνο χώρα, οι δράσεις για κτήρια με
μηχανική επίδοση προηγούνται και έπονται τα απαραίτητα για την
απόκτηση κτηρίων με ενεργειακή απόδοση.
Οι αναγνώστες, μπορούν να κάνουν μια έρευνα στις on-line εφη-
μερίδες για να διαπιστώσουν την έκταση του θέματος. Σύμφωνα
με επίσημη αναφορά του ΟΣΚ (Οργανισμός Σχολικών Κτηρίων) «...
Στους ελέγχους που διενήργησε ο OΣK, διαπιστώθηκε ότι σε σχο-
λείο της Αττικής ο σιδερένιος οπλισμός του κτιρίου είχε διαβρωθεί,
εκτινάσσοντας το τσιμέντο... πώς είχαν αντιμετωπίσει οι αρμόδιοι
του Δήμου το πρόβλημα; Απλώς έβαψαν τον εκτεθειμένο οπλισμό
με το ίδιο χρώμα ώστε να μην ξεχωρίζει!» (Καθημερινή 28/12/2004).
Με απλά λόγια, ο κρατικός μηχανισμός, μιας και οι Δήμοι αποτελούν
την πλέον κοντινή σχέση κράτους - πολίτη, εφαρμόζει την παραδο-
σιακή τεχνική «του χαλιού που όλα τα κρύβει».
Με βάση το οικογενειακό κονδύλι (μόνον για φροντιστήρια / ξένες
γλώσσες / Μουσική / άλλες εξωσχολικές δραστηριότητες), φαίνεται
τεύχος 1ο /2010
να έχουμε τα πιο καλομαθημένα παιδιά της Ευρώπης, τα οποία όμως
βρίσκονται 6 ώρες ημερησίως, σε κτήρια που συχνά έχουν τα παρα-
κάτω χαρακτηριστικά:
α) τ α περισσότερα κτήρια είναι κατασκευασμένα πριν 30 χρόνια με
βάση (ήδη) ξεπερασμένους κανονισμούς αντισεισμικότητας, συ-
χνά δίχως συντήρηση,
β) μ
 ε διαβρωμένο σιδηροοπλισμό και ποιοτικά ανέλεγκτο σκυρό-
δεμα,
γ) σχεδιασμένα με ελλιπή τεχνογνωσία.
Η ενόργανη επιθεώρηση (η παρακολούθηση της «υγείας» κρίσιμων
δομών) και η αποκατάσταση του φέροντα οργανισμού π.χ. των σχο-
λικών κτηρίων, επαφίεται στην οικονομική δυνατότητα ή μάλλον
την πολιτική σκοπιμότητα του κάθε Δήμου ξεχωριστά στη διαχείριση
των πόρων του. Ένα τυπικό παράδειγμα είναι τα θερινά «πολιτιστι-
κά δρώμενα» των Δήμων όπου «ξοδεύονται υπερβολικά» ποσά από
10 μέχρι και 100 χιλιάδες Euro για κάθε συναυλία την στιγμή όπου
αδυνατούν να καταβάλουν 5 με 6 χιλιάδες Euro για μια ενόργανη
επιθεώρηση του σχολείου κάθε 5 χρόνια. Μήπως οι τεχνικές υπηρε-
σίες των Δήμων δεν γνωρίζουν ότι ο Ελλαδικός χώρος είναι έντονα
σεισμογόνος ή ότι τα σχολεία μας συχνά βρίσκονται σε ακατάλληλες
περιοχές; ή σε περιοχές με πλούσια θαλάσσια αύρα; ή σε περιοχές με
έντονη μόλυνση και άφθονο διοξείδιο του άνθρακα (ενανθράκωση
του σκυροδέματος); ή ότι τα σχολεία μας είναι σχεδιασμένα με «ξε-
περασμένους» κανονισμούς; η ότι η έννοια του πάχους επικάλυψης
είχε δευτερεύουσα σημασία; ή ότι τα άλατα του νερού ανάμιξης ή
τα άλατα για την επιτάχυνση της πήξης δεν προσέβαλαν ποτέ το
σιδηροοπλισμό; ή ότι τα «αδρανή» δεν ήταν πεντακάθαρα και προ
πάντων δεν ήταν σύμφωνα με αποδεκτή κοκομετρική διαβάθμιση;
Βεβαίως τα γνωρίζουν, και πάνω απ’ όλα παραδέχονται ότι ο “θεός
των ελληνικών σχολειών είναι μεγάλος” αφού ακόμη δεν έχουμε
θρηνήσει αθώα παιδιά.
Για την κατανόηση της νοοτροπίας και της συμπεριφοράς των ελλή-
νων πολιτών στο θέμα της ανάγκης για ενόργανη επιθεώρηση και
συντήρηση ή αποκατάσταση ή ενίσχυση των κτηρίων τους, παρα-
τίθεται ακόμη ένα παράδειγμα. Οι Έλληνες οδηγοί, θεωρούνται οι
πλέον σχολαστικοί στην συντήρηση των αυτοκινήτων τους. Από λά-
δια ανά 10.000 Km, μέχρι λάστιχα αγωνιστικών προδιαγραφών, από
αναβαθμίσεις κινητήρων μέχρι πανάκριβα ηχοσυστήματα. Για την
αξιοπιστία και την εμφάνιση του αυτοκίνητου τους, υπολογίζεται μία
δαπάνη που ξεπερνάει τα 800 εκατομμύρια Euro ετησίως (δηλαδή
228 Euro ανά αυτοκίνητο ετησίως). Εάν συνυπολογίσουμε «τέλη κυ-
κλοφορίας» και «ασφάλειες» το ποσό εκτινάσσεται στα 1000 Euro
το χρόνο για ένα μικρό οικογενειακό αυτοκίνητο των 1600 cc.
Αντίθετα, το κόστος ενόργανης παρακολούθησης της «υγείας» δη-
λαδή της δομικής ακεραιότητας, μιας μικρής πολυκατοικίας με 10
διαμερίσματα ετησίως δεν ξεπερνάει τα 40 Euro ανά ιδιοκτήτη. Δα-
πάνη που αντιστοιχεί σε 9 εφημερίδες (με ένθετα), ή 10 πακέτα τσι-
γάρα ή 10 «καφέδες» ή το κόστος της «μπογιάς» που χρησιμοποιή-
θηκε για να βαφτεί ο σιδηροοπλισμός του σχολείου.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι κατασκευές με υπόγειους
χώρους στάθμευσης. Οι περισσότεροι από αυτούς τους χώρος (βρί-
σκονται στην Αθήνα) είναι κατασκευασμένοι επίσης πριν από 30 και
πλέον χρόνια, έχουν πολλαπλές αλλαγές χρήσης στο «παθητικό
τους», συχνά στεγάζουν και πρατήριο υγρών καυσίμων, με ελλιπέ-
στατο ή δίχως εξαερισμό (για την μείωση της συγκέντρωσης του
διοξειδίου του άνθρακα) και έχουν διαμερίσματα (κατοικίες) καθύ-
ψος.
Τώρα τι θα κάνουμε; Ποιός ευθύνεται; Από που θα αρχίσουμε; Τα
ερωτήματα βασανιστικά και οι απαντήσεις σύνθετες.
Στα θέματα της υποβάθμισης των κατασκευών, οι μηχανικοί φαίνο-
νται ελλειπώς ενημερωμένοι αφού το νομικό, κανονιστικό πλαίσιο
είναι πολύ νέο, με αρκετές ασάφειες και ακόμη υπό συζήτηση.
Το σχέδιο του ΚΑΝΕΠΕ διακρίνονται ορισμένες ασάφειες ειδικά
στην αναφορά του (υπό μορφή σχολίων) για τα χρονικά περιθώρια
μεταξύ επιθεωρήσεων. Με βάση τόσο την εμπειρία μας σε πραγματι-
κές κατασκευές όσο και από την ερευνητική μας βάση ο οριζόμενος
χρόνος των περιοδικών επιθεωρήσεων: 10 έτη για κατοικίες και 5
έως 10 έτη για βιομηχανικά και βιοτεχνικά κτήρια, χρήζουν περαι-
τέρω ταξινόμησης.
Α) Στον ΚΑΝΕΠΕ οι επιθεωρήσεις των κατασκευών δεν ταξινομού-
νται με βάση τον χρόνο ανέγερσης τους. Δηλαδή, κτήρια με βάση
τον αντισεισμικό κανονισμό του «1959», η την συμπλήρωση του το
«1985», η τον αντισεισμικό κανονισμό του «2000», όπως επίσης κτή-
ρια με διαφορετική ποιότητα υλικών, διαφορετικό τρόπο κατασκευ-
ής ακόμα και σχεδιασμό, μπαίνουν στο «ίδιο καλάθι» περιοδικών
επιθεωρήσεων παρότι η συντακτική ομάδα γνωρίζει ότι η ενανθρά-
κωση και η διάχυση χλωριόντων είναι φαινόμενα συσσωρευτικά.
Β) Δεν υπάρχει διάκριση των κτηρίων με βάση την θέση τους (τοπο-
θεσία). Ένα παραθαλάσσιο κτήριο 100 m από την θάλασσα και ένα
τεύχος 1ο /2010 49
ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
& ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ
άλλο στο βουνό, φαίνεται να έχουν τις ίδιες ανάγκες ενόργανης
επιθεώρησης για έλεγχο χλωριόντων.
Αντίστοιχα, μία πολυκατοικία στην οδό Πατησίων και μία «συνομή-
λικη» οικοδομή σε κωμόπολη, φαίνεται να έχουν τις ίδιες ανάγκες
για έλεγχο ενανθράκωσης του σκυροδέματος, παρότι η συντακτική
ομάδα γνωρίζει ότι ο ρυθμός διάχυσης χλωριόντων, εξαρτάται από
τον βαθμό της συγκέντρωσής τους και ότι η οδός Πατησίων έχει
πολύ μεγαλύτερη συγκέντρωση διοξειδίου του άνθρακα από μία
περιφερειακή κωμόπολη.
Γ) Τα κτήρια, δεν διαφοροποιούνται με βάση την κατασκευαστική
τους ποιότητα παρότι το πάχος της επικάλυψης, ο τύπος και η πυ-
κνότητα σκυροδέματος, διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο.
Δ) Το σχέδιο ΚΑΝΕΠΕ, δεν παραθέτει τα Διεθνή Πρότυπα ενόργα-
νων επιθεωρήσεων τα οποία όπως φαίνεται στην συνέχεια και πο-
λύπλοκα είναι και εξειδίκευση απαιτούν.
Ε) Ορθά ο ΚΑΝΕΠΕ εστιάζεται ιδιαίτερα στο τρόπο προσομοίωσης,
αντισεισμικής ανάλυσης και ενίσχυσης των κτηρίων. Οι αναλύσεις
αυτές όμως, βασίζονται συχνά σε μηχανικές ιδιότητες και χαρακτη-
ριστικά υλικών που δεν έχουν σχέση με την «πικρή» πραγματικότη-
τα αφού τα αρχικά υλικά μπορεί να έχουν υποβαθμιστεί.
Λέγεται ότι η Ελλάδα, είναι η πρώτη χώρα στην ευρωασιατική ζώνη
και έκτη στην παγκόσμια κατάταξη των χωρών με το μεγαλύτερο
βαθμό σεισμικής επικινδυνότητας και ότι κάθε έναν χρόνο περίπου
στην χώρα μας έχουμε έναν ισχυρό σεισμό της τάξης των 6 Richter.
Προς τούτο, στην Εικόνα 1 παρατίθενται τα αποτελέσματα της με-
λέτης πιθανότητας υπέρβασης σεισμού (Παπαζάχος). Επίσης στην
Εικόνα 2, παρατίθεται ένα διάγραμμα σεισμικής πυκνότητας της
χώρας (Πανεπιστήμιο Αθηνών).
Εικόνα 1. Πιθανότητες υπέρβασης σεισμικών μεγεθών.
Εικόνα 2. Πυκνότητα σεισμικών συμβάντων
>Μ3.7 για την χρονική περίοδο 2000-2008.
50
Τα δυσμενή αυτά «πρωτεία», επιτάσσουν αναγκαστικά την χάραξη
ενεργητικής πολιτικής (από όλους μας) για την προστασία των πο-
λιτών και την ετοιμότητα του κρατικού μηχανισμού.
Στην χώρα μας, ήδη τίθεται με μεγάλη ένταση το μείζον κοινωνικό
και οικονομικό θέμα της αντισεισμικής συμπεριφοράς των κτιρια-
κών δομών. Η συμπεριφορά μιας κατασκευής στο σεισμό καθορί-
ζεται από την ηλικία της, από τα υλικά της, τα χαρακτηριστικά του
εδάφους, τον σχεδιασμό της, την ύπαρξη η μη Pilotis και άλλα δε-
δομένα.
Μικρή αναφορά στα υλικά και στον σχεδιασμό των παλαιότερων
κατασκευών:
• Οι ποιότητες του σκυροδέματος στο παρελθόν (Β160 και Β225),
κρίνονται χαμηλές για τις σημερινές απαιτήσεις, πολύ περισσότε-
ρο, μετά από την πολυετή δράση ποικίλων εξωτερικών παραγό-
ντων, χλωριόντα - ενανθράκωση (CO2), απόπλυση και άλλα που
ως αποτέλεσμα είχαν την μείωση της ανθεκτικότητά τους εν γένει.
Έπειτα από τόσα χρόνια, η κατάσταση του σκυροδέματος των κα-
τασκευών μας ποικίλει, όπως και η μηχανική του συμπεριφορά.
• Αντίστοιχα προβλήματα συναντάμε και στον σιδηροοπλισμό κατη-
γορίας St I (S220) και άλλοτε St III (S420) που χρησιμοποιήθηκε,
όπου η διάβρωση μπορεί να έχει προκαλέσει σημαντική μείωση
των ιδιοτήτων αντοχής του (σε διαρροή – θραύση- απώλεια συνά-
φειας), κύρια όμως δραματική πτώση των ιδιοτήτων ολκιμότητάς
του. Οι συνέπειες αυτές ευθύνονται για την μειωμένη μηχανική
«απόδοση» του σκελετού μιας κατασκευής να «απορροφάει» σει-
σμικές (ανακύκλιση) φορτίσεις.
• Ειδικότερα για τις κατασκευές που βρίσκονται σε αστικές, παρά-
κτιες και σεισμογόνους περιοχές (όπως η Πάτρα, η Θεσ/νικη, ο Βό-
λος και άλλες), η συσσώρευση βλάβης στον σκελετό είναι αναμε-
νόμενη. Σήμερα όμως αυτή η σύνθετη μορφή βλάβης παραμένει
υποτιμημένη καθώς δεν εντοπίζεται εύκολα, αφού ο διαβρωμένος
σιδηροοπλισμός πολλές φορές βρίσκεται σε μη ορατές θέσεις ή
τεύχος 1ο /2010
 ευρίσκεται σχετικά επικαλυμμένος από σκυρόδεμα ή το επίχρισμα,
ενώ η συσσώρευση βλάβης από την ανακύκλιση (βλάβη κόπωσης)
δεν είναι αναγνωρίσιμη. Αποτέλεσμα αυτής της βλάβης των κατα-
σκευών, είναι η σταδιακή σταθερή μείωση της όποιας αρχικά σχε-
διασθείσας ασφάλειας.
Για την αξιολόγηση των παραπάνω αναφορών και απόκτηση εικό-
νας, χρήσιμη θεωρείται η παράθεση του άρθρου του Νίκου Βαφειά-
δη από το Περιοδικό Κ (Καθημερινή 02-12-06).
«ΒΡΙΣΚΟΜΟΥΝ στο χώρο εργασίας μου. Εξαιτίας της σεισμικής δό-
νησης κατέρρευσε ακαριαία σαν χάρτινος πύργος το κτίριο όπου
στεγαζόταν το εργοστάσιο. Έτρεξα ενστικτωδώς προς τη σκάλα,
αγκάλιασα το σιδερένιο της άξονα και κοιτάζοντας προς τα κάτω
είδα να φεύγει όλος ο όροφος μαζί με την τηλεφωνήτρια. Βρέθηκα
ξαπλωμένη ανάσκελα έχοντας από πάνω μου τις τέσσερις πλάκες
των ορόφων. Η κατάστασή μου ήταν τραγική. Έπεφτα σε λήθαργο
και συνερχόμουν όταν θυμόμουν τα αγαπημένα μου πρόσωπα, άλ-
λοτε με αρνητικές σκέψεις και άλλοτε με θετικές. Όταν για πρώτη
φορά άκουσα τα κομπρεσέρ, η ελπίδα φούντωσε μέσα μου. Φώναζα
με όση δύναμη μου είχε απομείνει… Βγήκα από εκεί ζωντανή νεκρή…
Τριάντα εννέα συνάδελφοί μου δεν τα κατάφεραν. Τους ρούφηξε το
έδαφος…». Στην Εικόνα 3 παρατίθεται το Ελληνικό «ground zero».
Η μαρτυρία ανήκει στην Εύη Σοφίλου, πρώην εργάτριας στο εργο-
στάσιο Ricomex στο Μενίδι, η οποία απεγκλωβίστηκε ύστερα από
46 ώρες από τα χαλάσματα που έγιναν ο τάφος 39 συναδέλφων της
(δύο εκ των οποίων ήταν έγκυοι) και έκτοτε ζει αντιμετωπίζοντας
σοβαρά προβλήματα υγείας και προσμένοντας καρτερικά την απο-
νομή δικαιοσύνης. Η κατάληξη της υπόθεσης στο θέμα της ευθύνης
των μηχανικών είναι γνωστή και πλήττει τόσο την αξιοπιστία του Τε-
χνικού Επιμελητηρίου όσο και τους συναδέλφους μηχανικούς. Ανε-
ξάρτητα από όλα αυτά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι έναντι του Νόμου,
ο μηχανικός, έχει ισόβια ευθύνη.
Πολλοί θα αναρωτηθούν εάν οι ενόργανες μετρήσεις θα είχαν απο-
τρέψει την κατάρρευση την στιγμή που οι ιδιοκτήτες γνώριζαν για
άλλα πολύ μεγαλύτερα προβλήματα !!!. Μπορεί και όχι. Τουλάχιστον
όμως ο μηχανικός θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει τα στοιχεία
για να ασκήσει μεγαλύτερη πίεση για ενίσχυση ή ακόμα και να πα-
ραιτηθεί από το έργο.
Στην παρακάτω ενότητα, παρουσιάζονται οι βασικές αρχές, οι στό-
χοι, οι προδιαγραφές και οι προϋποθέσεις, διενέργειας ενόργανων
μετρήσεων με βάση Διεθνή Πρότυπα (RILEM, ASTM, DGZfP, BS,
DIN, κ.α), απο την διεθνή βιβλιογραφία καθώς και την συσσωρευμέ-
νη εμπειρία απο εταιρείες ενόργανων μετρήσεων στις ΗΠΑ, Ηνωμέ-
νο Βασίλειο και Γερμανία.
Οι ενόργανες επιθεωρήσεις πρέπει να έχουν τρεις βασικούς στό-
χους.
ΣΤΟΧΟΣ 1 – ΝΕΑ ΚΤΗΡΙΑ ( 5-10 ΧΡΟΝΩΝ )
Η πραγματοποίηση ενόργανων μετρήσεων στα νέα κτήρια, στοχεύει
στην παρακολούθηση της κατάστασης («υγείας») του σκυροδέματος
και του σιδηρού οπλισμού, βασικών παραμέτρων της δομικής ακε-
ραιότητας των κατασκευών και στην παρακίνηση για τυχόν άμεσες
παρεμβάσεις. Ο στόχος 1, επιτυγχάνεται με μία σειρά συγκεκριμέ-
νων δράσεων.
1α) Καταγραφή και επιβεβαίωση των υλικών, των σχεδίων εφαρ-
μογής, της γεωμετρίας της κατασκευής, της αντοχής σκυροδέματος
σε θλίψη, των χαρακτηριστικών του κύριου σιδηρού οπλισμού, της
ακριβούς θέσης του, της απόστασης των συνδετήρων, του πάχους
επικάλυψης, την ανάλυση πορώδους του σκυροδέματος, της ηλε-
Εικόνα 3. To ελληνικό «ground zero» της
Ricomex.
τεύχος 1ο /2010 51
ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
& ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ
κτρικής αντίστασης του σκυροδέματος και την χαρτογράφιση των
μικρορωγμών.
Οι παραπάνω μετρήσεις παρέχουν πληροφορίες σχετικά με τον ποι-
οτικό έλεγχο της κατασκευής, εντοπισμό θέσεων με αυξημένη πιθα-
νότητα διάβρωσης (π.χ. μικρότερο πάχος επικάλυψης από τον μέσο
όρο), τις μεταβολές του ρυθμού διάχυσης στο σκυρόδεμα λόγω δι-
ακύμανσης της αντοχής του σκυροδέματος ή λόγω ύπαρξης θέσεων
με έντονο πορώδες, υγρασίας και άλλα.
1β) Η καταγραφή των τοπικών περιβαλλοντικών συνθηκών, πο-
σοστά υγρασίας σκυροδέματος και περιβάλλοντος χώρου, συγκε-
ντρώσεις διοξειδίου του άνθρακα, συγκεντρώσεις χλωριόντων και
θερμοκρασίας σκυροδέματος. Από τις μετρήσεις αυτές, λαμβάνο-
νται πληροφορίες σχετικά με την ποσοτικοποίηση των παραγόντων
περιβάλλοντος καθώς και πληροφορίες εξέτασης πιθανοτήτων πε-
ριβαλλοντικής επώασης συνθηκών διάβρωσης του οπλισμού.
1γ) Εάν με βάση τις παραπάνω δράσεις διαπιστωθεί πιθανότητα δι-
άβρωσης, τότε γίνονται μετρήσεις ενανθράκωσης και χλωριόντων.
Αναλόγως, οι μετρήσεις ανάγονται είτε σε ρυθμό διάχυσης ( μόνο)
των χλωριόντων, είτε διάδοσης (μόνο) της ενανθράκωσης είτε και
των δύο. Με βάση τα παραπάνω και τις μετρήσεις από (1α), γίνε-
ται απεικόνιση στα σχέδια του φέροντα οργανισμού όπως δείχνεται
στην Εικόνα 4.
Με τις χρωματικές αλλαγές δίνονται: το δυναμικό διάβρωσης, οι
περιοχές με ρηγμάτωση μεγαλύτερη από 0,4 mm, τα σημεία με αυ-
Εικόνα 4. Υπόγειος χώρος
στάθμευσης.
52 τεύχος 1ο /2010
ξημένη συγκέντρωση CO2 σε ποσοστό 20% υψηλότερα του μέσου
όρου της περιοχής (στην συγκεκριμένη της εικόνας, ο μέσος όρος
μετρήσεων ήταν 1800 ppmv).
Στην Εικόνα 5, παρουσιάζεται ένα τυπικό διάγραμμα του ρυθμού
ενανθράκωσης σε σκυρόδεμα κατηγορίας C40/50, με συγκέντρωση
CO2 100 ppmv. (Anna V. Saettaa,*, Renato V. Vitaliani (Experimental
investigation and numerical modeling of carbonation process in
reinforced concrete structures Part II. Practical applications, Cement
and Concrete Research 35 (2005) 958–967).
1δ) Εάν από την πρώτη επιθεώρηση προκύψουν μεγάλοι ρυθμοί δι-
άχυσης σε σχέση με το πάχος επικάλυψης, τότε, θα πρέπει να σχε-
διαστεί πλάνο επιθεώρησης με βάση τον χρόνο. Στην Ελλάδα, λόγω
έλλειψης δεδομένων (Εικόνα 5 ) ακολουθείται η λογική συντελε-
στών ασφαλείας. Στο παρακάτω παράδειγμα, αναφέρεται η πρα-
κτική που ακολουθείται σχεδόν από όλες τις εταιρείες ενόργανων
μετρήσεων στις ΗΠΑ για νέα κτήρια.
Για παράδειγμα, στην Εικόνα 6α, δείχνεται ένα τυπικό υποστύλωμα
pilotis κτηρίου 7 ετών. Με βάση τα SN 505 262, DIN 1045, DGZfP
B2, BS 1881: Part 204 ελέγχεται το πάχος επικάλυψης (Εικόνα 6β),
η διάμετρος και η θέση του κύριου οπλισμού και των συνδετήρων.
Ο κάνναβος (grid) των μετρήσεων θα πρέπει να είναι τουλάχιστον
0,50Χ0,50 m (δες Εικόνα 6γ). Επιλέγοντας τις θέσεις ελέγχου, τα
αποτελέσματα των μετρήσεων αποτυπώνονται στον κάνναβο. Στην
Εικόνα 6δ, τα βέλη δείχνουν τις θέσεις όπου ελέγχθηκε η ενανθρά-
Εικόνα 5. Βάθος ενανθράκωσης σε σχέση με τον χρόνο.
κωση. Στο παράδειγμα, χρησιμοποιήθηκε η μέθοδος της ενδοσκοπι-
κής μέτρησης PH κατά ASTM F 1869-98. Σύμφωνα με την ενδοσκο-
πική μέθοδο, διανοίγονται οπές διαμέτρου μόλις 6mm με αμελητέα
υποβάθμιση της αντοχής του σκυροδέματος (σε αντίθεση με την
ακολουθουμένη συνήθη λήψη πολλών «καρότων»). Αξίζει να τονι-
στεί ότι, ο έλεγχος του PH του σκυροδέματος μέσω ψεκασμού με
φαινολοφθαλείνη είναι «προβληματικός» καθώς δίνει οπτική ένδει-
ξη για τιμές PH μικρότερες του 9, όταν είναι γνωστό ότι η διάρρηξη
του παθητικού φίλμ συζητείται μετά το 11,9.
Λόγω ύπαρξης μίας μόνον μέτρησης σε κάθε θέση (δες στην Εικόνα
7), η κλίση του δυσμενέστερου σημείου είναι μία και συγκεκριμένη.
Όπως είναι προφανές, ως δυσμενέστερη θέση λογίζεται η θέση Α,
διότι, ο λόγος βάθους μέτρησης (κρίσιμου PH) και τοπικής επικά-
λυψης είναι 5/11. Χρησιμοποιώντας έναν συντελεστή ασφάλειας 2
και έχοντας μετρήσει μια μέση τιμή επικάλυψης 20 mm, η επόμενη
επιθεώρηση προσδιορίζεται σε χρόνο 14 ετών.
Εδώ, να σημειωθεί ότι πρέπει να λαμβάνονται υπόψιν και παράμε-
τροι όπως: η ηλεκτρική αντίσταση σκυροδέματος, το πορώδες, η
τοπική υγρασία, ο προσανατολισμός του στοιχείου, η θερμοκρασία
και φυσικά η εμπειρική σχέση για τον χρόνο της επόμενης επιθεώ-
ρησης:
α1=0,95 για μέση θερμοκρασία περιβάλλοντος <29˚C
α1= 0.85 για μέση θερμοκρασία « >29˚C
α2= 0.90 για μέση υγρασία « >55%
α2= 0.85 για μέση υγρασία « <55%
α3=0.78 για συγκέντρωση μονοξείδιου του άνθρακα >1,8mg/m3
α3=0.89 για συγκέντρωση μονοξείδιο του άνθρακα <1,8mg/m3
α4= 0,95 για ηλεκτρική αντίσταση σκυροδέματος >12 kΩcm
α4= 0,85 για ηλεκτρική αντίσταση σκυροδέματος 8 -12 kΩcm
Με βάση την εφαρμογή της παραπάνω τυπικής διαδικασίας επιτυγ-
χάνεται:
• Ο περιορισμός της καταστροφής του προστατευτικού «φιλμ».
• Η προστασία του οπλισμού από διάβρωση. (Στις νέες κατα-
σκευές η ενόργανη μέτρηση θα πρέπει να διασφαλίζει την παθητι-
κότητα του οπλισμού, ΒΑΣΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ).
•Η  τοπική αντικατάσταση της επικάλυψης, είναι η πλέον οικονομι-
κή και απλή επέμβαση έναντι αυτών που απαιτούνται στις περι-
πτώσεις προχωρημένης βλάβης. (αναφορά στο επόμενο τεύχος).
• Η διαφύλαξη του κύρους του μηχανικού στον ιδιοκτήτη και
στην κοινωνία.
Το άρθρο συνεχίζεται στο επόμενο τεύχος

όπου
Τinitial είναι για παράδειγμα τα 14 χρόνια, και

Εικόνα 6β) Αποτύπωση, Εικόνα 6γ) Αποτύπωση θέσης

προσδιορισμός πάχους επικάλυψης σιδηροοπλισμού ανά κάνναβο.
με έμφαση περιοχές χαμηλά πάχη
επικάλυψης.

Εικόνα 6α) Άποψη ελεγχόμενου υποστυλώματος pilotis.
Εικόνα 7. Τυπική γραμμική προσέγγιση
σχεδιασμού ελέγχων.
Εικόνα 6δ) Κατά βάθος (σκυροδέματος)
μετρήσεις PH με οριακή τιμή 11,9 και επί
τόπου αναγραφή κρίσιμου βάθους (με
PH=11,9) και ποσοστού υγρασίας.

τεύχος 1ο /2010 53
ΑΝΤΙΣΕΙΣΜΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ
& ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΣΚΥΡΟΔΕΜΑΤΟΣ
Βιβλιογραφία Πρώτου Μέρους
Ζάρρας Σ. «Επίδραση των ατμοσφαιρικών παραγόντων στην εναν-
θράκωση τσιμεντοκονιαμάτων», Πολυτεχνική Σχολή Ξάνθης, Οκτώ-
βριος 2003.
Ch. Alk. Apostolopoulos, V.G. Papadakis, «Consequences of
steel corrosion on the ductility properties of reinforcement bar»,
Construction and Building Materials., Vol.22(12), pp.2316-2324,
2008. (Top 25 Hottest Articles)
Broomfield, “Corrosion of steel in concrete understanding,
investigation and repair”, E & FN SPON, UK, 1997.
Nuemberger U., Korrosionsschutz im Massivbau, Expert Verlag,
1991, pp 20-23.
Μπατής Γ., Τεταγιώτη Δ., «Η ενανθράκωση του σκυροδέματος»,
Σκυρόδεμα, Τεύχος 8, Οκτώβριος 2003, σελ. 4-12.
ASTM C876-91. “Standard Test Method for Half Cell Potentials of
Uncoated Reinforcing Steel Concrete”.
Elsener, B and Bóhni, H. Corrosion Rates of Steel in Concrete, N.S.
Berke, V.Chaker and D. Whiting (Eds.), ASTM STP 1065, pp. 143-
156,1990.
Millard, S.G. and Gowers, K.R., “Resistivity assessment of in-situ
concrete: the influence of conductive and resistive surface layers”,
Proc. Inst. Civil Engrs. Struct. & Bldgs, 94, paper 9876, pp.389-396,
1992.
Andrade, C. and Gónzalez, J.A., “Quantitative measurements of
corrosion rate of reinforcing steels embedded in concrete using
polarization resistance measurements”, Werkst. Korros., 29,
515,1978.
Andrade, C., Castelo, V., Alonso, C. and González, J.A., “The
determination of the corrosion rate of steel embedded in concrete
by the Rp on A.C. Impedance methods,” ASTM-STP 906, pp. 43-64,
1986.
54 τεύχος 1ο /2010
Feliú, S., González, J.A., Feliú, S.Jr., and Andrade, C., “Confinement
of the electrical signal or in-situ measurement of Polarization
Resistance in Reinforced concrete,” ACI Mater. J., 87, pp 457, 1990.
Andrade C; Sagrera J.L; Gonzalez J.A; Jiménez F; Bolaño J.A;
Zuloaga P. “Corrosion monitoring of concrete structures by means
of permanent embedded sensors”. Niza. Eurocorr’96
Rodriguez, J., Ortega, L.M. García, A.M., Johansson, L. Petterson,
K. “On-site corrosion rate measurements in concrete structures
using a device developed under the Eureka Project EU-401-Int.
Conference on Concrete Across Borders, Odense, Denmark, vol.I,
pp.215-226.
Rodriguez, J., Ortega, L.M., Casal, J., Díez, J.M., “Assessing
Structural conditions of concrete structures with corroded
reinforcements”, Conference on concrete Repair, Rehabilitation
and protection, Dundee (U.K.), Edited by R.K. Dhir and M.R. Jones,
Published by E&FN Spon in June 1996, pp.65-77.
Torrent, R, “A two-chamber vacuum cell for measuring the coefficient
of air-permeability of the concrete cover on site”, Materials and
structures, V, 25, nº 150 July 1992, pp 358-365.
Torrent, R and Frenzer, G, “Methoden zur messung und Beurteiiung
der kennwert des Ueberdeckungsbetons auf der Bausteile”, Report
nº 516, office fédéral des Routes, Zürich, otober 1995.
SIA 2006: Durchführung und Interpretation der Potentialmessung an
tahlbetonbauten, SchweizerischerIngenieur- und Architektenverein,
Merkblatt, 1993.