Professional Documents
Culture Documents
BC7-O Nhiem Song Thi Vai
BC7-O Nhiem Song Thi Vai
ThS. Tr nh Th Long
Vi n Khoa H c Th y L i Mi n Nam
Tóm t t
Môi tr ng, ch t l ng cu c s ng và ngu n tài nguyên thiên nhiên ang b e d a
và ang bên b v!c th"m c$a phát tri'n không b)n v*ng n+u không có các gi-i pháp “ áp
/ng” k p th i và t 1ng x/ng. H5u h+t t t c- các con sông 7 Vi9t Nam ang kêu c/u, nh t
là nh*ng con sông ph-i h/ng ch u nhi)u n ;c th-i t< các khu ô th , khu công nghi9p,
…“>ô th hóa, s! hình thành và phát tri'n nhanh chóng các khu công nghi9p, khu ch+
xu t, … ã khi+n h9 th ng sông ngòi Vi9t Nam, g m 8 l u v!c v;i 10.000 km2 sông ngòi,
vn
kênh rFch, b ô nhiGm 7 m/c báo ng” [1]. Th V-i hi9n là m t con sông ch+t i'n hình 7
Vi9t Nam. Li9u nó có h i sinh tr7 lFi c không ang là câu hMi và vi9c làm c p thi+t cho
t t c- các nhà qu-n lý, các nhà khoa h c và các nhà ra quy+t nh. Bài báo trình bày các
d.
nghiên c/u b ;c 5u trên sông Th V-i do Vi9n Khoa H c Th$y L i Mi)n Nam Th!c hi9n
trong th i gian v<a qua và nh h ;ng trong các nghiên c/u ti+p theo.
I. GI I THI U T NG QUAN SÔNG TH V I
ol
Sông Th V-i v;i chi)u dài kho-ng 76 km ( oFn chính kho-ng 36km) là m t con
sông n ;c mYn, ngZn, khá r ng và sâu, chi)u r ng trung bình 400 - 650m, sâu trung
bình 22m, n1i sâu nh t 60m. Sông Th V-i mang tính ch t c$a m t v^ng bi'n hay m t
nc
ph5n v nh Gành Rái an sâu vào t li)n (hình 1) . >ây là khu v!c r t h p dbn các nhà 5u
t do có v trí thucn l i v) giao thông th$y b , có h9 th ng c-ng n ;c sâu phát tri'n, ndm
trong trung tâm phát tri'n kinh t+ mFnh nh t c- n ;c thu c khu v!c mi)n >ông Nam b và
.v
là cea ngõ giao thông th$y cho c- vùng kinh t+ tr ng i'm phía Nam. Vì vcy hàng loFt khu
công nghi9p (KCN) và cim dân c ven sông phát tri'n r t nhanh. Các hoFt ng kinh t+
ch$ y+u trên l u v!c hi9n nay là công nghi9p (tính +n tháng 4/2006, d c theo sông Th
w
V-i có 11 khu công nghi9p, 192 d! án ang hoFt ng) và d ch vi c-ng (c-ng tlng h p và
c-ng n i b c$a m t s KCN, nh c-ng Gò D5u A và B, c-ng Vedan, c-ng nhà máy Super
Phosphat Long Thành (KCN Gò D5u), c-ng Mp Xuân, c-ng Phú Mp, c-ng Cái Mép, …)
w
(Hình 2).
Sông ã b ô nhiGm nYng n) do ph-i ti+p nhcn n ;c th-i công nghi9p và sinh hoFt
w
trong khu v!c, nh t là th-i t< các nhà máy, các KCN ndm d c theo 2 bên b sông. Mti
ngày sông ph-i “u ng” kho-ng 33.267m3 n ;c th-i t< các khu công nghi9p (h5u h+t )u
ch a qua xe lý, ch a k' +n l ng n ;c gi-i nhi9t t< nhà máy nhi9t i9n Phú Mp và các
nhà máy, c1 s7 (CS) s-n xu t ndm ngoài khu công nghi9p (KCN). Ngoài ra, còn có nguy
c1 gây ra các s! c v) môi tr ng tràn d5u c$a các ph 1ng ti9n vcn chuy'n ng th$y,
các ngu n ô nhiGm du nhcp t< ngoài kh1i vào theo ch+ dòng tri)u [40].
vn
Hình 1: nh 3D c a l!u v$c sông Th( Hình 2: Các khu công nghi p và dân c! t4p
V)i ()nh Vi n KHTL-MN) trung ven sông Th( V)i (ngu n Google Earth)
II. DI N BI N Ô NHI M TRÊN SÔNG TH V I
d.
Nh*ng CS và KCN gây ô nhiGm nYng cho sông Th V-i ph-i k' +n là KCN Nh1n
TrFch 1 (thu c Công ty phát tri'n ô th công nghi9p), KCN Nh1n TrFch 2 (thu c Công ty
ol
cl ph5n phát tri'n ô th công nghi9p s 2), KCN Nh1n TrFch 3 (thu c Công ty TNHH
m t thành viên Tín Nghva), KCN Gò D5u (thu c Công ty phát tri'n KCN Biên Hòa)... và
Yc bi9t là Công ty cl ph5n h*u hFn Vedan VN, mYc dù Công ty ã xây d!ng 3 h9 th ng
nc
xe lý n ;c th-i 7 3 khâu ch+ bi+n tinh b t và mct rw ng bdng công ngh9 hi9n Fi,
nh ng không có h9 th ng nào Ft hoàn toàn các tiêu chuxn môi tr ng (TCMT), Yc bi9t
hàm l ng Cyanua v t +n 34 l5n (7 h9 th ng UASB), hàm l ng Coliform (7 h sinh
h c) v t +n 1.460 l5n so v;i tiêu chuxn. Có th' nói rdng Vedan VN ã góp ph5n r t áng
.v
k' làm cho sông Th V-i tr7 thành m t dòng sông ch+t. Ngày 7/10/2008 B tr 7ng B Tài
Nguyên – Môi tr ng PhFm Khôi Nguyên ã có báo cáo chính th/c trình Th$ t ;ng Chính
ph$ v) k+t qu- ki'm tra, xe lý vi phFm i v;i Vedan VN. Trong ó nêu r t rõ rdng Vedan
w
VN ã x- d ch th-i sau lên men ra sông Th V-i 105.600 m3/tháng và n ;c th-i không qua
các h9 th ng xe lý 2.360 m3/ngày.
w
K+t qu- giám sát ch t l ng n ;c tFi khu v!c Vedan thu c D! án hF l u sông > ng
Nai do Trung tâm Ch t l ng n ;c và Môi tr ng th!c hi9n t< nam 1999 +n 2004 cho
w
th y cho t;i 5u nam 2000 n ;c sông Th V-i vbn ang còn t 1ng i sFch, ch a b các
ch t ô nhiGm h*u c1 tác ng mFnh. Tuy nhiên t< gi*a nam 2000 thì ch t l ng n ;c vùng
này ã r t x u, oxy hòa tan th ng r t th p, hi+m khi cao h1n 1mg/l (hình 3). Tình trFng ô
nhiGm sông ã kéo dài liên tic và ngày càng tr7 nên tr5m tr ng cho t;i khi oàn ki'm tra
liên ngành phát hi9n ra vi Vedan. Theo s li9u o Fc ch t l ng n ;c c$a Vi9n Khoa h c
Th$y l i Mi)n Nam th!c hi9n vào mùa khô tháng 4/2008 cho th y sông Th V-i th!c s!
không còn s! s ng. N ng oxy hòa tan r t th p nh t là vùng b -nh h 7ng c$a Vedan dài
g5n 13 km (hình 4), t< h p l u Su i Cá – Th V-i +n vàm Bà Riêu L;n. N ;c sông có
màu nâu en, nhi)u cYn, mùi hôi b c lên n ng nYc.
Di n bi n oxy hòa tan (1999-2004)
8.00
7.00
6.00
DO (mg/l)
5.00
4.00
3.00
2.00
1.00
0.00
01
00
02
04
99
1
1
2
0
3
0
03
9
00
00
00
00
00
00
00
99
20
20
20
20
19
0
/2
/2
/2
/2
/2
/2
/2
/2
/1
0/
0/
0/
2/
2/
/1
/5
/1
/6
/1
/4
/7
/3
/9
/1
/1
/1
/1
/1
15
15
15
15
15
15
15
15
15
15
15
15
15
15
Th i gian
vn
Hình 3: Di8n bi:n oxy hòa tan trên sông Th( V)i t> n?m 1999 A:n 2004
K+t qu- t o tang c ng vào mùa m a nam 2008 (t< 12 +n 17/10) c$a Vi9n
KHTLMN c th!c hi9n sau m y ngày Vedan tFm th i b ình chw hoFt ng s-n xu t có
phát sinh n ;c th-i và d ch th-i sau lên men c$a Nhà máy S-n xu t tinh b t bi+n tính; Nhà
d.
máy S-n xu t B t ng t và Lysine; TrFi chan nuôi heo và các nhà máy khác, cho th y dòng
sông ã xu t hi9n s! s ng, ã có tôm, cá. Oxy hòa tan ã tang h1n h"n (hình 5), n ;c sông
sFch h1n, màu sZc ã trong h1n và không có mùi h i nh tr ;c.
ol
Dao ng DO d!c sông Th% V'i (b trái)
16/4/2008
nc
5.00
4.50
4.00
3.50
DO_mg/l
3.00
2.50
2.00
.v
1.50
1.00
0.50
0.00
1 3 4 5 6 7 8 10 11 12 14 15 16 17 18 20 21 22 23 25 27 28 29 32 33
Hình 4: Dao ADng c a oxy hòa tan d c sông Th( V)i (tháng 4/2008)
DO d#c sông Th* V+i (tháng 10/2008)
D c sông Th ng l u VEDAN TZc Ông Phú Mp
5.00
4.50 4.67
4.00 4.11
3.50 3.42
DO(mg/l)
vn
0.00
3.46
6.96
8.11
9.81
14.11
16.80
19.33
22.11
25.25
28.80
Kho+ng cách (km)
Hình 5: Dao ADng oxy hòa tan d c theo sông Th( V)i
d.
III. NH9N NH V KH N:NG T; LÀM S>CH C@A SÔNG TH V I
Ngu n n ;c b nhiGm bxn có nghva là ã m t cân bdng sinh thái t! nhiên. >' có s!
ol
cân bdng nh ban 5u, trong ngu n n ;c x-y ra m t quá trình tái lcp t! nhiên. Theo th i
gian qua nhi)u bi+n li sinh hóa, lý hóa và hóa h c x-y ra trong ngu n n ;c, ch t bxn do
n ;c th-i mang vào c gi-m d5n. Kh- nang c$a ngu n n ;c t! gi-i phóng khMi nh*ng
nc
ch t nhiGm bxn và bi+n li chúng theo qui luct oxy hóa t! nhiên g i là kh- nang t! làm
sFch c$a ngu n n ;c, và diGn bi+n ó g i là quá trình t! làm sFch.
Khi c a vào môi tr ng, ch t ô nhiGm ch u tác ng c$a nhi)u y+u t t! nhiên và
th i gian t n l u trong môi tr ng ó là: di9n tích b) mYt, sâu, pH, dòng ch-y,
.v
cacbon trong l;p tr5m tích, nhi9t , mYn, n ng các ch t rZn l1 leng. Ch t ô nhiGm
có th' b chuy'n hóa do các y+u t t! nhiên ' tFo ra các nhân t ô nhiGm th/ c p, th ng
w
có c tính th p h1n ch t ô nhiGm ban 5u. Con ng bi+n li c$a ch t ô nhiGm trong
môi tr ng t! nhiên r t ph/c tFp. Có th' khái quát nh sau: ch t ô nhiGm t< ngu n c
phát tán trong môi tr ng. Khi ti+p xúc v;i môi tr ng sinh vct, ch t ô nhiGm v<a gây tác
w
ng sinh hóa, sinh lý v;i c1 th' sinh vct ng th i c^ng b sinh vct h p thi, chuy'n hóa
làm suy gi-m n ng , kh i l ng ch t ô nhiGm. T 1ng t! nh vcy, khi ti+p xúc v;i các
thành ph5n vô sinh ch t ô nhiGm v<a gây tác ng +n thành ph5n này v<a b thành ph5n
w
Q+q C C ng
n= =
q C gh C ng
Trong ó: Q- L u l ng n ;c ngu n tham gia vào quá trình xáo tr n, m3/s
q- L u l ng n ;c th-i x- vào ngu n, m3/s
C- Hàm l ng bxn c$a n ;c th-i, mg/l
vn
Cng- Hàm l ng bxn c$a n ;c ngu n, mg/l
Cgh- Hàm l ng gi;i hFn c$a htn h p n ;c th-i v;i ngu n n ;c sau
khi xáo tr n kp, mg/l
d.
Trong th!c t+ không ph-i t t c- l u l ng n ;c ngu n tham gia vào quá trình xáo
tr n mà chw m t ph5n nào ó mà thôi. H1n n*a kh- nang t! làm sFch c$a sông c^ng có gi;i
hFn. Sông Th V-i sƒ ti+p tic là con sông ch+t n+u c/ ti+p tic bZt sông ph-i u ng quá nhi)u
ol
n ;c th-i nh v<a qua (33.000 m3/ngày).
IV. GI I PHÁP KHCC PHDC Ô NHI M
Có r t nhi)u gi-i pháp khZc phic ô nhiGm sông Th V-i c tính +n nh i)u
nc
chwnh quy hoFch, hFn ch+ 5u t 7 m t s ngành ngh) có nguy c1 gây ô nhiGm cao; Tang
c ng nang l!c qu-n lý và nâng cao hi9u l!c thi hành pháp luct v) b-o v9 môi tr ng;
Khai thông tuy+n > ng Nai – > ng Môn – Ph ;c Thi)n – Kênh Bà Ký – RFch Cây Mít –
.v
sông Th V-i (m t tuy+n kênh + 2 c ng i)u ti+t t! ng), … Tuy nhiên vi9c tiên quy+t
5u tiên ph-i làm là qu)n lý, giám sát, kiKm soát không cho x) n!Lc th)i ch!a qua xM lý
ANt tiêu chuOn môi tr!Png ra sông Th( V)i. Vi9c làm này r t khó, òi hMi ph-i có s! nt l!c
w
c$a các c p chính quy)n t< Trung 1ng +n a ph 1ng, ng th i s! c ng tác chYt chƒ và
t! giác c$a t t c- các c1 s7 s-n xu t, các khu công nghi9p và khu dân c .
w
K+t qu- ki'm tra do B TN-MT th!c hi9n nam 2008 cho th y rdng h5u h+t các c1
s7 s-n xu t mYc dù ã có h9 th ng xe lý n ;c th-i nh ng n ;c sau khi xe lý )u v t tiêu
chuxn cho phép (TCVN) x- ra sông Th V-i [3]. V n ) Yt ra 7 ây là công ngh9 xe lý
w
vn
Hình 6: Kênh thoát n!Lc th)i
d.H thRng xM lý
ol
Công ngh9 MeChem (hình 7) bao g m
các giai oFn xe lý:
nc
- Xe lý n ;c th-i bdng sàng c1 h c
hình tr ng quay (HUBER RoMesh)®
(hình 8)
- Xe lý ch t rZn sau khi sàng bdng máy
.v
và là tlng h p c$a t t c- các loFi n ;c th-i sinh hoFt, n ;c m a ch-y tràn và n ;c th-i c$a
các c1 s7 ch+ bi+n h-i s-n nhM trong khu v!c dân c , có pH = 6 – 10; COD = 250 –
1000mg/l; BOD = 110 – 400mg/l và SS = 100 – 350 mg/l. N ;c th-i th ng ch/a các ch t
ô nhiGm hòa tan và không hòa tan. > i v;i n ;c th-i sinh hoFt thì tw l9 CODkhônghòatan /
CODhòatan = 1:1 và tw l9 kh i l ng c$a các ch t không hòa tan và hòa tan là 1:2.
Hình 8: Sàng quay HUBER RoMesh Hình vX sY h a
vn
u i m:
S d ng n c th"i b$m tr%c ti&p v)n hành
Phân tách v)t li/u m n v i các ch0t s2i
d.
ol
nc
.v
w
u i m:
Không b th5m th0u ng 2c các ch0t r6n có tính 9n mòn
w
vn
Vi9n KHTLMN ang ti+p tic nghiên c/u ' a ra c1 s7 khoa h c v) kh- nang t!
làm sFch c$a sông, kh- nang ch u t-i c$a sông, quota x- th-i i v;i t<ng oFn
sông, … t< ó sƒ ) xu t bi9n pháp kh- thi phic h i sông Th V-i, xây d!ng các
d.
gi-i pháp b-o v9 môi tr ng phic vi phát tri'n b)n v*ng l u v!c sông Th V-i và
vùng phi ccn, ng th i ht tr các nhà qu-n lý, các nhà ra quy+t nh trong vi9c
qu-n lý, phát tri'n b)n v*ng, k+t h p hài hòa gi*a phát tri'n kinh t+ và b-o v9 môi
tr ng.
ol
TÀI LI‘U THAM KH’O
nc
[1] Phan Anh (2005), 10.000 km2 sông ngòi b( ô nhi8m nghiêm tr ng, VNEXPRESS
th/ 3 ngày 31/5/2005. Ông D 1ng Thanh An, phó chánh van phòng phi trách tlng
h p và pháp luct thu c Cic B-o v9 Môi tr ng ã phát bi'u tFi h i th-o “Phát tri'n
.v
b)n v*ng các thành ph xanh trên l u v!c sông” tFi Thành ph H Chí Minh ngày
31/5/2005.
[2] Hoàng Van Huê PGS. TS (2002), Thoát n!Lc - t4p II: XM lý n!Lc th)i, Nhà xu t
w
l u v!c sông Th V-i, H i th-o “Góp ý xây d!ng d! án khZc phic ô nhiGm môi
tr ng sông Th V-i” ngày 12/12/2008.
w