YAPAY

ADSORBENTLER
 Sentetik Zeolitler
 Kristal yapıları ve kimyasal özellikleri nadeniyle günümüzde
endüstride hammaddeler arasında çok önemli yere sahiptir.
Polihedra da 24 alüminyum ve silisyum atomu içeren birimler
bulunur. Her alüminyum silisyum arasında bir oksijen vardır.
 Na12 (Al12 Si12 O48) 27 H2O zeolitler yüksek gözenekli,
homojen, sıkı, sağlam yapılardır. Kolayca kesilip işlenebilirler
ve hafifliklerinden yapı taşı olarak kullanılırlar.
 Zeolitlerin yapısında 0,5 – 0,13 nm boyutunda delikler
delikler bulunur ve Na+ ve diğer katyonlar alüminosilikat
yapısına bazen bu deliklere yerleşebilir. Uygun boyutlu
deliklere sahip zeolit seçilerek zeolitler küçük moleküllerin
soğurulmasında kullanılır. Moleküller elekler olarak bilinir.
 Moleküller elekler endüstride gazların ve sıvıların
kurutulmasında, havadan azotun ayrılmasında ve düz
zincirli ve dallanmış hidrokarbonların ayrılmasında
kullanılır.
 Zeolitlerdeki iyonlar yerine diğer iyonlar da kolayca
geçebilir ve bu değiştirme tersinirdir. Sert su, zeolit
kolonundan geçilirse Ca+2 ve Mg+2 iyonları yerine Na+
iyonları geçirilir ve suyun sertliği giderilir. Bu nedenle
zeolitler iyon değiştirici olarak suyun sertliğini giderilir. Bu
nedenle zeolitler iyon değiştirici olarak suyun sertliğini
giderici ev tipi cihazlarda kullanılır.
 Zeolitlerdeki Na+ iyonları yerine katalitik etkinliği olan
geçiş metali katyonları da geçirilebilir; bundan dolayı
zeolitler endüstride özellikle petrol damıtılmasında çok
önem kazanmıştır.
 Çevre Dostu Sentetik Zeolitler
 Sentetik zeolitler fosfat yerine çevre dostu olarak kullanılırlar.
Bunların avantajı; deterjan bünyesindeki zeolitlerin su yumuşatma
özelliği göstermesi ve çevre koruma kapsamı içerisinde fosfatlı
deterjan imalinin sınırlandırılmasıdır. Göl veya nehirlere fosfatın
artan deterjanın eutrophikasyon oluşumuna neden olaması
deterjan üreticilerinin STPP (sodyum tripoli fosfat) yerine zeoli
A’yı kullanmalarına yol açmıştır.
 Zeolit A’nın yüksek teorik katyon değiştirme kapasitesi
nedeni ile su içerisindeki yapısındaki Na+ iyonları ile G++
iyonların yer değişim reaksiyonlarında oldukça aktiftir. Bu sertlik
giderici özellik deterjan imalinde tercihli kullanımını sağlar.
 Zeolit A çok az miktarda dahi kirlenmeye neden olabilen
devir ve magnezyum iyonları ortamdan uzaklaştırarak deterjan
katkılı kirlenmeyi minimuma indirir.
 Zeolit 4A Nedir?
 Zeolit 4A maddesi çoğunlukla bir deterjan
katkı maddesi olan ve çevre kirliliğine yol
açtığı düşünülen STPP içeren bir kimyasal
maddedir. Metal alüminyum üretiminde ara
safha ürünü olarak üretilen çözeltiden sentetik
zeolit elde edilir. Sularda aşırı yosunlaşmaya
yol açarak çevre kirliliğine yol açtığı
gerekçesiyle bazı ülkelerde deterjanlarda STPP
kullanımı yasaklanmıştır.
 SİLİKAJEL
 Yüksek kapasiteli sentetik absorbanlardandır. Kuru
ortam istenilen her noktada kullanılan rutubeti
yüksek verimlilikle bünyesinde tutan malzemelerdir.
Mikroskobik olarak incelendiğinde , mikro düzeyde
gözeneklerden (porlar) ve kılcal bir ağ sisteminden
oluşmaktadır. Bu özelliğine bağlı olarak yüksek
yüzey alanına sahip granül formundaki inert
malzemelerdir. Fiziksel absorbsiyon yöntemi ile
rutubeti ve por yapısından girebilecek molekül
çapına sahip gaz moleküllerini kendine çeker ve
mikro gözeneklerde yoğunlaştırarak tutar.
 Kullanım alanları:
 - Endüstriyel hava kurutma sistemleri (sülfonasyon
tesis kolonları, kurutma sistemleri...vs),
-Trafolarda
- İstenmeyen gazların uzaklaştırılmasında,
- Rutubet istenmeyen her tür ortamda,
- İlaçlarda,
- Gıda ürünlerinin korunmasında,
- Elektronik Malzemelerin korunmasında,
- Hassas birçok malzemenin kuru ve güvenli
saklanmasında
 
Silikajel
Mavi İndikatörlü Silikajeller
Turuncu indikatörlü Silikajeller 
 İyon Değiştirici Reçineler
 İyon değiştiriciler , degişebilir katyon ve anyonları taşıyan,
çözünür olmayan katı maddelerdir. Bu sentetik reçineler,
yapı olarak iki kısımdan oluşur. İyon değiştirici maddelerin
yapısını üç boyutlu hidrokarbon ağı ya da (matrix) elastik
oluşturur. Diğer kısmını ise hidrokarbona kimyasal bağlarla
bağlanmış asidik ya da bazik, iyonlaşabilen gruplar
oluşturur. Organik ağ sabittir ve genel olarak laboratuvarda
kullanılan çözücülerde çözünmezler. Ayrıca tüm pratik
amaçlar için kimyasal inerttir. Fakat matrixe bağlı
iyonlaşabilen ya da tepkimye girebilen aktif iyonlara
sahiptir. Bu nedenle eğer bir değiştirici parçası, iyon içeren
sulu eriyik ile temasa sokulursa, sonuncusu kolayca reçine
ya da baştan bağlı olan iyonlarla değiştirilebilir.
 Bir iyon değiştirici reçinenin kimyasal tepkileri ,
hidrokarbon iskeletine bağlı olan fonksiyonel grupların
dağasıyla belirlenir. Belli başlı iki iyon değştirici grup
vardır. Bunlar fonksiyonrl grupları sulu ortamların
katyonlarıyla reaksiyona girebilen katyon değiştiriciler ve
fonkiyonel grupları sulu ortamların anyonlarıyla
reaksiyona girebilen anyon değiştiricilerdir. Bazı
maddeler de hem anyon hem katyon değişimi yeteneğine
sahip olup amfotrik iyon değiştiriciler adını alır.
Tipik bir katyon değiştirici reçinesi olan, sitirendivinil
benzen polimeri stiren (1) ve divinil benzenin (2)
kopolimerizasyonuyla hazırlanır. Polimeri
kopolimerizasyon tepkimesi sırasında polistirenin çapraz
bağlarıyla belli aralıklarla dönüşümlü olarak kovalent
bağla bağlanırlar. Sonuçta, üç boyutlu, çözünmeyen bir
hidrokarbon ağı oluşur.
 İyon değiştiriciler yüksek oranda polar gruplar ihtiva
ettiklerinden reçineler kuvvetli hidrofilik olup su çekerler.
Şişip büzülürler, hidroskopik jel gibi hareket ederler. Kuru
reçinenin bir gramı 0,5-1g su absorblar.
Reçinenin değiştirme tarzı ihtiva ettiği fonksiyonel
gruplara bağlıdır. Kuvvetli bir asidik reçine (sülfonik asit
tipi) bütün şartlarda az çok hidroliz olur. Karboksilik asit
ve fenolik reçineler zayıf elektrolit gibi davranırlar.
Bunların teorik kapasitesine sadece bazik çözeltilerde
varılır. Zayıf bazik reçineler iyi iyonlaşmadıklarından
zayıf asitlerin absorbsiyonunda kullanılmazlar. Fakat
kuvvetli bazik reçiniler (quarterner aminler gibi ) H2SiO3
ve H2CO3’le yer değiştirme reaksiyonları verirler.
Kuvvetli reçinelerin tuzları yıkamayla hidroliz olmazlar.
Zayıf reçinelerin tuzları ise zayıfça hidroliz olurlar. Eğer
reçine tuz formundaysa değiştirme hızı büyüktür.
Hafif ve gözenekli katılar olan iyon değiştirici reçineler
küre, boncuk ya da levhalar halinde hazırlanır.
 Başlıca kullanım alanları
 a) endüstride sulardaki Ca2+, Mg2+ , Fe2+ ve
Mn2+ iyonlarının uzaklaştırılması (suyun
yumuşatılması)
b) şekerin saflaştırılması
c) minerallerden altın, gümüş ve uranyum gibi
değerli elementlerin ayrılması
d) esterleşme ve hidroliz reaksiyonlarında
katalizör olarak kullanılması