PENGENDAPAN

FRAKSIONAL
Pengendapan Fraksional
• Goup I: garam klorida tak larut, Ag+, Hg2+, Pb2+
• Group II: garam sulfida asam tak larut, Cu2+,
Cd2+, Hg2+, As3+, Sb3+, Bi2+, Sn2+, Sn4+, Pb2+
• Group III: garam sulfida basa dan hidroksida tak
larut,
– Zn2+, Mn2+, Ni2+, Fe2+, Co2+ garam sulfida
– Al3+ dan Cr3+  garam hidroksida
• Group IV: garam fosfat atau karbonat tak larut,
mg2+, Ca2+, Ba2+
• Group V: ion alkali dan amonium, Na+, K+, NH4+
 Pengendapan Ion logam sebagai Sulfida

• Larutan jenuh H2S 0,1 M (Ka1 = 9,1 x 10-8, Ka2=1,2

x10-15) pada suhu 25oC dan tekanan 1 atm
H2S H+ + HS- Ka1=9,1 x 10-8
HS- H+ + S2- Ka2=1,2 x 10-15
[H+]=[HS-]
[ H  ][ HS  ] [ H  ]2 [ H  ][ S 2 ]
Ka1   Ka2 
[H 2S ] [H 2S ] [ HS  ]

[ H ]  Ka1.[ H 2 S ] Ka 2  [S2- ]  1,2 x 10-15 M

 9,1 x 10-8.10 -1
 9,5 x10-5 M
 Pengaruh pH
• H2S 2H+ + S2-

2 Ka .[ HS ]  Ka1.[ H 2 S ]
[S ]  2

, [ HS ] 
[H ] [H  ]
Ka 2 .Ka1.[H 2 S]
[S ] 
2-

[H  ] 2

• [S2-] tergantung pada pH

• Dengan merubah pH [S2-] dapat diatur
• Contoh
Konsentrasi ion S2- dalam 0,25 M HCl

Ka 2 .Ka1.[H 2 S] 1,2 x1015.9,1x108.101  22

[S2- ]   2
 1, 76 x10 M
[H  ] 2 (0,25)

Bandingkan
[H+]= 9,5 x 10-5M, pH=4,0223, [S2-] =1,2 x 10-15
[H+]=0,25 M, pH = 0,6021, [S2-]= 1,76 x 10-22
• M2+ + S2-  M2Sn
• QM2Sn > Ksp (mengendap)
n 2 2
Ksp  [ M ] [ S ]
n Ksp
[M ] 
S 2
 contoh
Dalam larutan terkandung campuran Cu2+ dan Fe2+ 0,01 M.
Apabila ke dalam larutan dialirkan gas H2S jenuh (0,1
M). Garam apa yang akan terendapkan? (Ksp CuS = 8,5
x 10-45, Ksp FeS=1,5 x 10-19).
Penyelesaian
[H+]=9,5 x 10-5 M, [S2-]=1,2 x 10-15
M2+ + S2-  MS, M=Cu atau Fe
[M2+][S2-] = 0,01. 1,2 x 10-15 = 1,2 x 10-17
1,2 x 10-17> Ksp CuS, CuS↓
1,2 x 10-17> Ksp FeS, FeS↓
Kedua garam mengendap, tidak dapat dipisahkan.
 Pengaruh pH
• Larutan diasamkan terlebih dahulu dengan HCl
sehingga [H+] dalam larutan 0,25 M. kemudian
baru dialirkan gas H2S. Garam apa yang
mengendap?
Penyelesaian
[H+]=0,25 M, [S2-]=1,76 x 10-22
[M2+][S2-]=0,01.1,76 x 10-22 = 1,76 x 10-24
1,76 x 10-24>Ksp CuS, CuS↓
1,76 x 10-24<KspFeS, FeS(aq)
Pada kondisi pH rendah(asam), Cu dan Fe dapat
dipisahkan
 Pengendapan Ion logam sebagai
Garam Hidroksida
• [NH4OH] = 0,1 M
• NH4OH  NH4+ + OH- Kb= 1,80 x 10-3 M
 3
[OH ]  Kb[ NH 4OH ]  1,34 x10 M
• pOH =2,87, pH=11.13
• Penambahan garam NH4Cl 0,5 mol
Kb.[ NH 4OH ] 1,80 x105.0,1 6
[OH ]  
  3,6 x10 M
[ NH 4 ] 0,5

• pOH=5,44, pH=8,55
 Penambahan Buffer untuk
menahan Pengendapan
• Menahan pengendapan Mg(OH)2, [Mg]=0,1 M,
Ksp= 1,5 x 10-11
• Penyelesaian
• Mg(OH)2  Mg2+ + 2OH-
• Ksp = [Mg2+][OH-]2
Ksp 1,5 x1011
[OH  ]  2
  1, 225 x10 5
M
Mg 0,1
• Agar tidak mengendap, pOH>4,912, pH <9,088
• Apabila [OH-] berasal dari [NH4OH] 0,1 M
(Kb=1,86 x 10-5) garam NH4Cl yang diperlukan
untuk menahan terjadinya endapan Mg(OH)2
adalah
 Kb.[ NH 4OH ]
[ NH 4 ] 
[OH  ]
1,80 x 10-5.0,1 1
 5
 1, 47 x10 M
1,225x10

• Atau 1,47 x 10-1 M .53,5 g/mol> 7,86 g/L