You are on page 1of 139

‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١‬‬

‫ــــــــــ‬
‫‪٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ ‬‬
‫ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻟﻄﺒﻊ ﳏﻔﻮﻇﺔ‬
‫ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ ﺍﻷﻭﱃ‬
‫‪١٤٢٩‬ﻫـ ‪٢٠٠٨ -‬ﻡ‬

‫ﺭﻗﻢ ﺍﻟﺘﺼﻨﻴﻒ‪٤٦٢ :‬‬


‫ﺍﻟـﻤــﺆﻟــﻒ ‪ :‬ﻫﺎﺭﻭﻥ‪ ،‬ﻋﺒﺪ ﺍﻟﺴﻼﻡ ﳏﻤﺪ‬
‫ﻋﻨﻮﺍﻥ ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ‪ :‬ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼﺀ‬
‫ﺍﳌﻮﺿﻮﻉ ﺍﻟﺮﺋﻴﺴﻲ‪ :‬ﻓﻘﻪ ﺍﻟﻠﻐﺔ‬
‫ﺑﻴﺎﻧﺎﺕ ﺍﻟﻨـــﺸــﺮ‪ :‬ﺍﳌﻨﺘﺪﻯ ﺍﻹﺳﻼﻣﻲ‬

‫ﺑﺮﺍﻕ‪٠٦/٥٦٦٨٨٦٦:‬‬ ‫ﻫـﺎﺗﻒ‪٠٦/ ٥٦٦٨٨٥٥ :‬‬


‫ﺹ‪.‬ﺏ‪ ٢٥٦٥٦:‬ﺍﻟﺸـــﺎﺭﻗﺔ‪ :‬ﺍﻹﻣــﺎﺭﺍﺕ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴـﺔ ﺍﳌـﺘﺤﺪﺓ‬
‫‪www.muntada.org.ae‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٣‬‬
‫ــــــــــ‬
‫‪٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
٥ ‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ‬
‫ــــــــــ‬

 
 ....................................................................................
.................................................................................... 
 .................................................................................... 
 .................................................................................... 
 .................................................................................... 
....................................................................................
 

 
   

   

   

   

   

 
‫‪٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬

‫‪ ‬‬

‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬


‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ ‬‬
‫‪‬‬ ‫‪‬‬
‫ﺃﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪ ،‬ﻓﺈﻥ ﻓﻦ ﺍﻟﺮﺳﻢ‪ ،‬ﻭﻫﻮ ﻣﺎ ﻳﺴﻤﻰ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺑﺎﻹﻣﻼﺀ‪ ،‬ﻓﻦ‪ ‬ﻟـﻪ ﻣﻘﻮﻣـﺎﺕ‬
‫ﻭﺃﺻﻮﻝ ﺭﺍﻋﻰ ﺍﻟﻘﺪﻣﺎﺀ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺷﱴ‪ ،‬ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻳﺮﺟﻊ ﺇﱃ ﺍﻟﺘﻴﺴﲑ ﰲ ﺭﺳﻢ‬
‫ﺍﻟﻜﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﺸﺎﺋﻌﺔ ﺍﻟﻜﺜﲑﺓ ﺍﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ‪ ،‬ﻭﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﻘﺼﺪ ﺑﻪ ﺇﺯﺍﻟﺔ ﺍﻹ‪‬ﺎﻡ ﻭﺍﻟﻠﺒﺲ‬
‫ﺍﻟــﺬﻱ ﳛــﺪﺙ ﺑــﲔ ﺍﻟﻜﻠﻤــﺎﺕ ﺍﳌﺘﺸــﺎ‪‬ﺔ‪ ،‬ﻭﻣﻨــﻬﺎ ﻣــﺎ ﻳــﺮﺍﺩ ﺑــﻪ ﺑﻴــﺎﻥ ﺍﻷﺻـﻮﻝ‬
‫ﺍﻟﺘﺼﺮﻳﻔﻴﺔ ﻟﻜﺜﲑ ﻣﻦ ﺍﻷﻟﻔﺎﻅ ﻭﻫﺬﺍ ﻣﺘﺼﻞ ﺃﺷﺪ ﺍﻻﺗﺼﺎﻝ ﺑﺎﻟﻐﺮﺽ ﺍﻟﺴﺎﺑﻖ‪.‬‬
‫ﻭﻣﻦ ﺍﻟﻮﺍﺿﺢ ﺃﻥ ﻓﻦ ﺍﻹﻣﻼﺀ ﻗﺪ ﺗﺪﺭﺝ ﰲ ﻣﺪﺍﺭﺝ ﺷـﱴ‪ ،‬ﻭﺍﻋﺘـﺮﺍﻩ ﺇﺻـﻼﺡ‬
‫ﻭﺗﻨﻘﻴﺢ‪ ،‬ﺣﱴ ﺍﻧﺘﻬﻰ ﺇﱃ ﺍﻟﻮﺿﻊ ﺍﻷﺧﲑ ﺍﻟـﺬﻱ ﻳﺘﻤﺜـﻞ ﻓﻴﻤـﺎ ﺻـﺎﺭ ﺇﻟﻴﻨـﺎ‪ ،‬ﻭﻫـﻮ‬
‫ﻭﺿﻊ ﺣﺎﻭﻝ ﺑﻌﺾ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻭﺑﻌﺾ ﺍﳍﻴﺌﺎﺕ ﺃﻥ ﻳﻨﺎﻝ ﻣﻨﻪ ﻓﻠﻢ ﻳﻀﺮﻩ ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬ﻭﺫﻟـﻚ‬
‫ﻷﻧﻪ ﻗﺪ ﺑﲏ ﻋﻠﻰ ﺃﺳﺲ ﻭﺛﻴﻘﺔ ﻣﻄﺮﺩﺓ‪ ،‬ﻭﻷﻥ ﻋﻮﺍﻣـﻞ ﺍﻟﺘﻨﻘـﻴﺢ ﻭﺍﻹﺻـﻼﺡ ﻣـﻦ‬
‫ﻗﺒﻞ ﱂ ﺗﺪﻉ ﻓﻴﻪ ﳎﺎﻻ ﳌﺎ ﻳﺰﻋﻤﻮﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﻴﺴﲑ‪ ،‬ﺃﻭ ﳜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻣـﻦ ﺗﺴـﻬﻴﻞ‪ ،‬ﻭﻗـﺪﳝﺎ‬
‫ﻗﺎﻟﻮﺍ‪) :‬ﻳﺮﻳﺪ ﺃﻥ ﻳﻌﺮﺑﻪ ﻓﻴﻌﺠﻤﻪ(‪.‬‬
‫ﻟﺬﻟﻚ ﺻﺢ ﻋﺰﻣﻲ ﺃﻥ ﺃﻛﺘﺐ ﰲ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻔﻦ‪ ،‬ﳌﺎ ﻭﺟﺪﺕ ﻣﻦ ﺣﺎﺟﺔ ﺍﻟﻜﺘـﺎﺏ‬
‫ﻭﺍﻷﺳﺎﺗﺬﺓ ﺇﱃ ﻣﺮﺟﻊ ﳚﻤـﻊ ﺇﱃ ﺍﻻﺳـﺘﻴﻌﺎﺏ ﻭﺍﻹﳚـﺎﺯ ﻗـﺮﺏ ﺍﳌﺄﺧـﺬ ﻭﻭﺿـﻮﺡ‬
‫ﺍﳌﻨﻬﺞ‪ ،‬ﻭﺇﱃ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﳌﺰﺍﻟﻖ ﻭﺍﻟﺸﺒﻬﺎﺕ‪ ،‬ﻟﻴﺘﻮﻗﺎﻫﺎ ﺍﻟﻜﺎﺗﺐ ﻭﺗﺴﻠﻢ‬
‫ﻟﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻋﺴﻰ ﺃﻥ ﺃﻛﻮﻥ ﺑﺬﻟﻚ ﻗﺪ ﻭﺍﺯﻳﺖ ﺍﶈﺠﺔ‪ ،‬ﻭﻗﺎﺭﺑﺖ ﺍﻟﺒﻐﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻭﻣﻦ ﺍﷲ ﺍﻟﻌﻮﻥ‪ ،‬ﻭﺑﻪ ﺍﻟﺘﻮﻓﻴﻖ‪.‬‬
‫‪٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻷﻭﻝ‬
‫‪‬‬
‫ﺍﳍﹶﻤ‪‬ﺰﺓﹸ )ﺃﻭﹺ ﺍﻷﻟ‪‬ﻒ‪ ‬ﺍﻟﻴﺎﺑﺴﺔﹸ(‪ :‬ﺣﺮﻑ‪ ‬ﳐﺼﻮﺹ‪ ‬ﻳ‪‬ﻘﺒﻞﹸ ﺍﳊﺮﻛﺔﹶ؛ ﲞﻼﻑ‪ ‬ﺍﻷﻟﻒ‪‬‬
‫ﺍﻟﻠﻴ‪‬ﻨﺔ‪ ‬ﺍﻟﱵ ﻻ ﺗﻘﺒﻞﹸ ﺍﳊﺮﻛﺎﺕ‪.‬‬
‫ﻓــﺎﳊﺮﻑ‪ ‬ﺍﻷﻭﻝﹸ ﻣــﻦ )ﺃﹶﻣ‪ ‬ـﺮ‪ (‬ﳘــﺰﺓﹲ ﺗﻘﺒــﻞ ﺍﳊﺮﻛ ـﺔﹶ‪ ،‬ﻭﺍﳊــﺮﻑ ﺍﻷﺧ ـﲑ‪ ‬ﻣــﻦ‬
‫)ﺍﻟﻔﹶﺘ‪‬ﻰ( ﺃﻟﻒ‪ ‬ﻟﻴﻨﺔﹲ ﻻ ﺗﻘﺒﻞ ﺃﻱ‪ ‬ﺣﺮﻛﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺃﻭﻝ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ‬

‫ﺗﺮﺳﻢ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﰲ ﺃﻭﻝ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﺃﻟﻔﺎ ﺳﻮﺍﺀ ﺃﻛﺎﻧﺖ ﳘﺰﺓ ﻭﺻﻞ ﺃﻡ ﳘﺰﺓ ﻗﻄﻊ‪.‬‬
‫ﻭﳘﺰﺓ ﺍﻟﻮﺻﻞ)‪ (١‬ﻫﻲ ﺍﻟﱵ ﺗﺜﺒﺖ ﻧﻄﻘﺎ ﰲ ﺍﻻﺑﺘﺪﺍﺀ ﻭﺗﺴﻘﻂ ﰲ ﺍﻟﺪ‪‬ﺭﺝ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﲰﻴﺖ ﺑﺬﻟﻚ ﻷﻧﻪ ﻳﺘﻮﺻﻞ ‪‬ﺎ ﺇﱃ ﺍﻟﻨﻄﻖ ﺑﺎﻟﺴﺎﻛﻦ‪.‬‬


‫‪١٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻭﳍﺎ ﻣﻮﺍﺿﻊ‪ ‬ﻣﻌﺮﻭﻓﺔ‪ ،‬ﻭﻫﻲ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﺍﻷﲰــﺎﺀ ﺍﻟﻌﺸ‪‬ــﺮﺓ‪ :‬ﺍﺳ‪‬ـﻢ‪ ،(١)‬ﻭﺍﺳ‪‬ـﺖ‪ ،‬ﻭﺍﺑـﻦ‪ ،‬ﻭﺍﺑﻨـﺔﹲ‪ ،‬ﻭﺍﺑـﻨ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭﺍﻣــﺮﺅ‪،‬‬
‫ﻭﺍﻣﺮﺃﺓﹲ ‪ -‬ﻭﻛﺬﺍ ﻣﺜﲎ ﻫﺬﻩ ﺍﻷﲰﺎﺀ ﺍﻟﺴﺒﻌﺔ‪ -(٢)‬ﻭﺍﺛﻨﺎﻥ‪ ،‬ﻭﺍﺛﻨﺘﺎﻥ‪ ،‬ﻭﺍﳝ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﷲِ)‪.(٣‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺑﻜﺴﺮ ﺍﳍﻤﺰﺓ‪ ،‬ﻭﺑﻀﻤﻬﺎ ﰲ ﻟﻐﺔ ﻗﻠﻴﻠﺔ‪.‬‬


‫)‪ (٢‬ﺗﻘﻮﻝ‪ :‬ﺍﲰﺎﻥ‪ ،‬ﻭﺍﺑﻨﺎﻥ‪ ،‬ﻤﺰﺓ ﺍﻟﻮﺻﻞ‪ .‬ﻭﻣﺜﻠﻪ ﺍﳌﻨﺴﻮﺏ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﳉﻤﻠﺔ ﺍﻻﲰﻴﺔ‪ .‬ﻭﺃﻣﺎ ﺍﳉﻤﻊ ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﺃﲰﺎﺀ ﺃﻭ ﺃﺑﻨﺎﺀ ﻓﻬﻤﺰﺗﻪ ﳘﺰﺓ ﻗﻄﻊ‪.‬‬
‫)‪ (٣‬ﻭﻛﺬﺍ ﻟﻐﺎ‪‬ﺎ‪ .‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﳝ‪‬ﻦ ﺍﷲ ﺑﻔﺘﺢ ﺍﳌﻴﻢ‪ ،‬ﻭﺍﱘ ﺍﷲ ﺑﺎﻻﺧﺘﺼﺎﺭ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﺃﻝﹾ ﲜﻤﻴﻊ ﺃﻧﻮﺍﻋﻬﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﻟﺮﺟﻞﹸ‪ ،‬ﺍﻟﻌﺒﺎﺱ‪ ،‬ﺍﻟﻀﺎﺭﺏ‪ ،‬ﺍﳌﻀـﺮﻭﺏ‪ ،‬ﺍﻟﹼﺬﻱ‪.‬‬


‫‪ -٣‬ﺃﻣﺮ‪ ‬ﺍﻟﻔﻌﻞ ﺍﻟﺜﻼﺛﻲ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﻛﺘ‪‬ﺐ‪ ،‬ﺍﻓﻬ‪‬ﻢ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٤‬ﻣﺎﺿﻲ ﺍﳋﻤﺎﺳﻲ ﻭﺍﻟﺴﺪﺍﺳـﻲ‪ ،‬ﻭﺃﻣﺮ‪‬ﳘـﺎ‪ ،‬ﻭﻣﺼـﺪﺭ‪‬ﳘﺎ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺍﻧﻄﹶﻠﹶـﻖ‪،‬‬


‫ﺍﻧﻄﹶﻠ‪‬ﻖ‪ ،‬ﺍﻧﻄﻼﻗﺎﹰ؛ ﺍﺳﺘﺨﺮ‪‬ﺝ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺨﺮﹺﺝ‪ ،‬ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺟﺎﹰ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﺗﻮﺿﻊ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻋﻠﻰ ﻫﺬﻩ ﺍﻷﻟﻔﺎﺕ‪ ‬ﺍﻟﺒﺪ‪‬ﻟﻴ‪‬ـﺔ ﻭﻻ ﲢﺘـﻬﺎ‪ ،‬ﻓﺮﻗـﺎ ﺑﻴﻨـﻬﺎ ﻭﺑـﲔ‬
‫ﳘﺰﺓ ﺍﻟﻘﻄﻊ ﺍﻟﻮﺍﺟﺒﺔ ﺍﻹﺛﺒﺎﺕ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﻫ‪‬ﻤﺰﺓ ﺍﻟﻘﻄﻊ ﻫﻲ ﺍﻟﱵ ﺗﺜﺒ‪‬ﺖ ﰲ ﺍﻻﺑﺘﺪﺍﺀ ﻭﺍﻟﻮﺻﻞ‪ .‬ﻭﺗﻜﻮﻥ ﰲ ﻏﲑ ﻣﺎ ﺳﺒﻖ‬


‫ﻣﻦ ﺍﳌﻮﺍﺿﻊ‪ ،‬ﻛﺎﻻﺳﻢ ﺍﳌﻔﺮﺩ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﺥ ﻭﺃﺧـﺖ‪ ،‬ﻭﺍﳌـﺜﲎ ﻛـﺄﺧﻮ‪‬ﻳﻦﹺ ﻭﺃﺧـﺘﲔ‪،‬‬
‫ﻭﺍﳉﻤﻊ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﻹﺧﻮﺓ ﻭﺍﻷﺧﻮﺍﺕ‪ .‬ﻭﻛﺬﺍ ﻣﺼﺪﺭ ﺍﻟﺜﻼﺛﻲ ﻭﺍﻟﺮﺑﺎﻋﻲ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﹶﺳ‪‬ـﺮﹺ‬
‫ﻭﺇﹺﺳ‪‬ﺮ‪‬ﺍﺭ‪ ،‬ﻭﻓﻌﻠﻬﻤﺎ ﺍﳌﺎﺿﻲ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﺳ‪‬ﺮ‪ ،‬ﻭﺃﺳ‪‬ﺮ‪ ‬ﻭﻫﻜﺬﺍ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻭﻫ‪‬ﻤﺰﺓ ﺍﻟﻘﻄﻊ ﺗﻜﺘﺐ‪ ‬ﻓﻮﻕ ﺍﻷﻟـﻒ ﺍﻟﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻟﻴـﺔ ﺇﻥ ﻛﺎﻧـﺖ ﺣﺮﻛﺘ‪‬ﻬـﺎ ﺍﻟﻔﺘﺤـﺔﹸ ﺃﻭ‬
‫ﺍﻟﻀﻤﺔﹸ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﹶﻣ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺃﹸﻣ‪‬ﺮ‪ ،‬ﺃﹶﻛﺮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﺃﹸﻛﺮﻡ؛ ﻭﲢـﺖ ﺍﻷﻟـﻒ ﺇﻥ ﻛﺎﻧـﺖ‪ ‬ﻣﻜﺴـﻮﺭﺓﹰ‪،‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﺇﳝﺎﻥ ﻭﺍﻹﳝﺎﻥ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﻫﻨﺎﻙ ﺣﺮﻭﻑ ﺗﺪﺧﻞ ﻋﻠﻰ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻭﻻ ﲣﺮﺟﻬﺎ ﻋﻦ ﺃﻭﻟﻴﺘﻬﺎ‪ ،‬ﻭﻫﻲ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﺃﻝﹾ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﻷﻣﲑ‪ ،‬ﺍﻷُﺑ‪‬ﻬﺔ‪ ،‬ﺍﻹﺟﻼﻝ‪ ،‬ﺍﻻﻧﻄﻼﻕ‪ ،‬ﺍﻻﺳﺘﺨﺮﺍﺝ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻻﻡ ﺍﻟﻘﺴﻢ ﺍﻟﺪﺍﺧﻠﺔﹸ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻔﻌﻞ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻷﺳ‪‬ﻌ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻷُﻛﹾﺮﹺﻣ‪‬ﻦ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ـﺮج‪ِ ،‬ﻷَ ّﻧــﻚ‪،‬‬ ‫ِ‬ ‫ِ‬


‫‪ -٣‬اﻟــﻼم اﳉــﺎرة اﻟﺘــﻲ ﱂ َﻳ ِﻠﻬــﺎ أن اﳌﺪﻏﻤــﺔ ﰲ ﻻ ‪ ،‬ﻧﺤــﻮ‪ :‬ﻷَﺧـ َ‬
‫)‪(١‬‬

‫وﻣﻦ‪.‬‬ ‫ﻹﺧﻮﺗﻪ‪ِ ،‬ﻷُﴎﺗﻪ‪ِ ،‬ﻷُ ِ‬ ‫ﻹﺣﺴﺎﻧﻪ‪ِ ِ ،‬‬


‫ِِ‬

‫اﻟﺼ ـ ِﺪ ْﻳ َﻖ‬
‫إن َ‬‫اﻟﺼ ـ ِﺪ ْﻳ ُﻖ‪ ،‬ﱠ‬
‫‪ -٤‬اﻟــﻼم اﻟﺪاﺧﻠــﺔ ﻋــﲆ اﳌﺒﺘــﺪإِ أو اﳋــﱪ‪ ،‬ﻧﺤــﻮ‪َ :‬ﻷَﻧــﺖ َ‬
‫َﻷَ َ‬
‫ﺧﻮك‪.‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻣﺎ ﺍﻟﱵ ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴﻬﺎ "ﺃﻥ" ﺍﳌﺪﻏﻤﺔ ﰲ "ﻻ" ﻓﺘﺮﺳﻢ ﻳﺎﺀ‪ ،‬ﳓﻮ‪) :‬ﻟﺌﻼ(‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٥‬ﺑﺎﺀ ﺍﳉﺮ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺑﺄﻣﺮ ﺍﷲ‪ ،‬ﺑﺈﺭﺍﺩﺗﻪ‪ ،‬ﺑﺄﻟﻮﻫﻴﺘﻪ‪.‬‬


‫‪ -٦‬ﳘﺰﺓ ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﺍﳌﻔﺘﻮﺡ‪ ‬ﻣﺎ ﺑﻌﺪ‪‬ﻫﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﹶﺃﹶﺧﺮﺝ‪‬؟ ﺃﹶﺃﹶﺳﺠ‪‬ﺪ؟‬
‫‪ -٧‬ﺣﺮﻑ ﺍﻟﺘﻨﻔﻴﺲ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺳﺄﻗﺮﺃﹸ‪ ،‬ﺳﺄﹸﺭﺳﻞﹸ‪.‬‬
‫‪ -٨‬ﺍﻟﻔﺎﺀُ ﻭﺍﻟﻮﺍﻭ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻓﺈﻧﻚ ﺃﺧﻲ ﻭﺇﻧﻚ ﺻﺪﻳﻘﻲ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ‬

‫ﳍﺬﻩ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺣﺎﻟﺘﺎﻥ‪:‬‬


‫ﺍﻷﻭﱃ‪ :‬ﺃﻥ ﻳﺴ‪‬ﻜﹼﻦ ﻣﺎ ﻗﺒﻠـﻬﺎ‪ ،‬ﺃﻭ ﻳﻜـﻮﻥ ﻭﺍﻭﺍ ﻣﺸـﺪ‪‬ﺩﺓﹰ ﻣﻀـﻤﻮﻣﺔ‪ ،‬ﻓﺘﻜﺘـﺐ‬
‫ﺣﻴﻨﺌﺬ ﳘﺰﺓ ﻣﻔﺮﺩﺓ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺟ‪‬ـﺰ‪‬ﺀ‪ ،‬ﺑ‪‬ـﺮ‪‬ﺀ‪ ،‬ﻣ‪‬ـﻞﹾﺀ‪ ،‬ﺩ‪‬ﺭ‪‬ﺀ؛ ﻣ‪‬ـﻞﹾﺀ‪ ،‬ﺭﹺِﺩ‪‬ﺀ‪ ،‬ﻣ‪‬ـﻦ‪‬ﺀٍ )ﺍﺳـﻢ‬
‫ﻓﺎﻋﻞ ﻣﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺄﹶﻯ(‪ ،‬ﻧ‪‬ﺎﹾﺀٍ )ﺍﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﻦ ﻧ‪‬ﺄﹶﻯ(؛ ﻭﳓﻮ‪ :‬ﺟ‪‬ﺎﺀ‪ ،‬ﺷﺎﹶﺀ؛ ﻭﳓﻮ‪ :‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀ‪،‬‬
‫ﻛ‪‬ﺴ‪‬ﺎﺀ‪ ،‬ﻏ‪‬ﻄﺎﺀ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺁﺀ؛ ﻭﳓﻮ‪ :‬ﻭ‪‬ﺿﻮﺀ‪ ،‬ﻗﹸﺮﻭﺀ‪.‬‬
‫ﻭﻣﺜﺎﻝ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪ ﻭﺍﻭ ﻣﺸﺪﺩﺓ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ‪ :‬ﺍﻟﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‪ :‬ﺃﻥ ﻳﺘﺤﺮﻙ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻭﻟﻴﺲ ﻭﺍﻭﺍﹰ ﻣﺸـﺪﺩﺓ ﻣﻀـﻤﻮﻣﺔ‪ ،‬ﻓﺘﻜﺘـﺐ‪ ‬ﻋﻠـﻰ‬
‫ﺣﺮﻑ ﻣﻦ ﺟﻨﺲ ﺣﺮﻛﺔ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﻣـﺮﺅ‪ ،‬ﻟﺆﻟـﺆ‪ ،‬ﻴـﺆ‪ ،‬ﻭﳓـﻮ‪ :‬ﺍﻣـﺮﺉﹴ‪،‬‬
‫ﻣﺘﻬﻴﺊ ٍ‪ ،‬ﻣ‪‬ﱪﺉﹴ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻬﻴ‪‬ﺊﹸ‪ ،‬ﻳﱪﺉ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺌﺎﹰ‪ ،‬ﻣﱪﺋﺎﹰ؛ ﻭﳓﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﻬﻴ‪‬ﺄ‪ ،‬ﻣﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺃ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻬﻴ‪‬ـﺄ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ـﺮ‪‬ﺃ‪،‬‬
‫ﻳﻨﺸ‪‬ﺄ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٢٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻭﺳﻂ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ‬

‫ﻟﻠﻬﻤﺰﺓ ﰲ ﻭﺳﻂ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﲬﺲ ﺣﺎﻻﺕ‪:‬‬


‫ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻷﻭﱃ‪ :‬ﺗ‪‬ﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔﺎﹰ ﰲ ﻣﻮﺿﻌﲔ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺃﻥ ﺗﺴﻜﻦ ﺃﻭ ﺗﻔﺘﺢ ﻭﻟﻮ ﻣﺸﺪﺩﺓﹰ ﺑﻌﺪ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻭﻟﻮ ﻣﺸﺪﺩﺍﹰ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻳـﺄﻣ‪‬ﺮ‪،‬‬
‫ﺁﺧﺮ؛ ﻭﳓﻮ‪ :‬ﻣﻠﺠﺂﻥ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻨ‪‬ﺸﺂﻥ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺬﹶﺃﱠﺏ‪ ،‬ﺳﺄﻝ‪ ،‬ﺗﺒﻮ‪‬ﺃﻫﺎ؛ ﻭﳓـﻮ‪ :‬ﻗـﺮﺃﺍ‪ ،‬ﱂ ﻳﻘـﺮﺃﺍ‪،‬‬
‫ﻳﻘﺮﺃﺍﻥ)‪.(١‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﺃﺟﺎﺯﻭﺍ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻷﻟﻔﲔ ﻫﻨﺎ ﻟﺌﻼ ﻳﻠﺘﺒﺲ ﺍﻟﻔﻌﻞ ﺑﺎﳌﺴﻨﺪ ﺇﱃ ﺍﻟﻮﺍﺣﺪ ﰲ ﺍﳌﺎﺿـﻲ‪ ،‬ﻭﺍﳌﻀـﺎﺭﻉ‬
‫ﺍﶈﺬﻭﻑ ﺍﻟﻨﻮﻥ ﻧﺼﺒﺎ ﺃﻭ ﺟﺰﻣﺎ‪ ،‬ﺃﻭ ﺑﺎﳌﺴﻨﺪ ﻟﻨﻮﻥ ﺍﻟﻨﺴﻮﺓ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ ﻟﻠﻤﻀﺎﺭﻉ ﺍﳌﺜﺒﺖ ﺍﻟﻨﻮﻥ ﺭﻓﻌﺎ‪.‬‬
‫ﻭﻛﺎﻥ ﺍﻟﻘﺪﻣﺎﺀ ﳛﺬﻓﻮﻥ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‪ ،‬ﰒ ﻋﺪﻝ ﻋﻦ ﺫﻟﻚ ﺧﻮﻑ ﺍﻹﻟﺒﺎﺱ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٢١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﺃﻥ ﺗ‪‬ﻔﺘﺢ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﻛﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﻭﻟﻴﺲ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺃﻟﻒ ﺍﳌﺜﲎ ﺃﻭ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ‬
‫ﻣﻦ ﺍﻟﺘﻨﻮﻳﻦ)‪ (١‬ﳓﻮ‪ :‬ﻳ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻝﹸ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺴ‪‬ﺂﻝ‪ ،‬ﺩ‪‬ﻓﹾﺂﻥ‪ ،‬ﺟﺰ‪‬ﺃﹶﻩ‪ ،‬ﺟﺰ‪‬ﺃﹶﻳﻦ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺄﹶﻟﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻣﺎ ﺍﻟﱵ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺃﻟﻒ ﺍﳌﺜﲎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺟﺰﺀﺍﻥ‪ ،‬ﻭﻛﺬﺍ ﺍﻟﱵ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺘﻨـﻮﻳﻦ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﺟﺰﺀﺍ‪ ،‬ﻓﺴﻴﺄﰐ ﺣﻜﻤﻬﺎ ﰲ ﺭﻗﻢ )‪ (٣‬ﻣﻦ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ‪.‬‬
‫‪٢٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ‪ :‬ﺗﺮﺳﻢ ﻭﺍﻭﺍ ﰲ ﺛﻼﺛﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔﹰ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﻛﻦ ﻏﲑ‪ ‬ﻭﺍﻭ ﺃﻭ ﻳﺎﺀ ﻭﻟﻴﺲ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻭﺍﻭ‪ ‬ﻣـﺪ‪،‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺅ‪‬ﺱ‪ ،‬ﺃﹶﻓﹾﺆ‪‬ﺱ‪ ،‬ﺍﻟﺘﻔﹶﺎﺅ‪‬ﻝ‪ ،‬ﺍﻟﺘﻀ‪‬ﺎﺅ‪‬ﻝ؛ ﻭﳓﻮ‪ :‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺅ‪‬ﻩ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺅ‪‬ﻩ‪ .‬ﻭﻣﻨﻪ‪ :‬ﻫ‪‬ﺆ‪‬ﻻﺀ‪،‬‬
‫ﻓﺈﻥ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﰲ ﺍﻟﻨﻄﻖ ﺃﻟﻒ ﺳﺎﻛﻨﺔ ﻭﺇﻥ ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺪ ﺣ‪‬ﺬﻓﺖ ﰲ ﺍﳋﻂ ﲣﻔﻴﻔﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٢٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺢ ﻏﲑ‪ ‬ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳـﻦ ﻣـﻦ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ‪ ،‬ﻭﻻ‬
‫ﻗﺒﻞﹶ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ ﻣﺘﻄﺮﻓـﺔ ﻋﻠـﻰ ﺃﻟـﻒ)‪(١‬؛ ﳓـﻮ‪ :‬ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻠﹶـﺆ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻳ‪‬ـﺮ‪ ‬ﺯﺅ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺸ‪‬ـﻨ‪‬ﺆ‪‬ﻩ‪،‬‬
‫ﻳ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻩ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻜﹾﻠﹶﺆ‪‬ﻛﻢ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺮ‪ ‬ﺯﺅ‪‬ﻛﻢ‪ ] Ï Î Í ،‬ﺍﻟﻘﻤﺮ‪.[٢٥:‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻣﺎ ﺍﻟﻮﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳﻦ ﳓﻮ‪ :‬ﻭﺀﻭﻝ‪ ،‬ﻭﺍﻟﱵ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ ﻣﺘﻄﺮﻓﺔ ﻋﻠـﻰ ﺃﻟـﻒ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﻳﻠﺠﺌﻮﻥ‪ ،‬ﻓﺴﻴﺄﰐ ﺣﻜﻤﻬﺎ ﰲ ﺭﻗﻢ )‪ (٤‬ﻣﻦ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ‪.‬‬
‫‪٢٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٣‬ﺇﺫﺍ ﺿ‪‬ﻢ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻭﻫـﻮ ﻏـﲑ ﻭﺍﻭ ﻣﺸـﺪﺩﺓ ﺑﺸـﺮﻁ ﺃﻥ ﺗﻜـﻮﻥ ﻫـﻲ ﻏـ ‪‬ﲑ‬
‫ﻣﻜﺴﻮﺭﺓ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺟ‪‬ﺆ‪‬ﺟ‪‬ﺆ‪‬ﺍﻥ‪ ،‬ﻟﹸﺆ‪‬ﻟﹸﺆ‪‬ﺍﻥ‪ ،‬ﻟﹸﺆ‪‬ﻟﹸﺆﻙ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺬ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺬﺓ‪ ،‬ﺳ‪‬ـﺆ‪‬ﺍﻝ )ﲨـﻊ‬
‫ﺳ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻞ(‪ ،‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﺆ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ﺆ‪‬ﺕ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺆﺍﻥ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺆﻭﻥ‪ .‬ﻭﻣﻨﻪ‪ :‬ﺍﺅ‪‬ﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺮﺟﻞﹸ )ﻣﺒﻨﻴـﺎ‬
‫ﻟﻠﻤﺠﻬﻮﻝ(‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٢٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺃﻣــﺎ ﳓــﻮ‪ :‬ﺭ‪‬ﺀُﻭﺱ ﻭﻓﹸﺌﹸ ـﻮﺱ‪ ،‬ﻓﺎﳌﺸــﻬﻮﺭ ﻓﻴــﻪ ﺣــﺬﻑ‪ ‬ﺍﻟــﻮﺍﻭ ﺍﻷﻭﱃ ﻟﻜﺜــﺮﺓ‬
‫ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﳍﺎ ﳐﻔﻔﺔﹰ؛ ﺇﺫ ﺗﻘﻮﻝ‪ :‬ﻓﹸﻮﺱ ﻭﺭ‪‬ﻭﺱ‪ ،‬ﻭﻟﻠﻘﺎﻋﺪﺓ ﺍﳌﺸﻬﻮﺭﺓ‪:‬‬
‫"ﻛﻞ ﳘﺰﺓ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﻭ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﻬﺎ ﺣﺮﻑ ﻣﺪ‪ ‬ﻛﺼﻮﺭ‪‬ﺎ ﲢﺬﻑ‪ ‬ﺻﻮﺭﺗ‪‬ﻬﺎ"‬
‫ﺃﻱ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ‪ ،‬ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞﹸ ﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻓﹸﺌﻮﺱ‪.‬‬
‫ﻭﻓﻴﻬﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺁﺧﺮ‪ :‬ﺃ‪‬ﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﻮﺍﻭﻳﻦ‪ :‬ﺭﺅﻭﺱ‪ ،‬ﻓﺆﻭﺱ‪.‬‬
‫ﻭﻣﺬﻫﺐ ﺛﺎﻟـﺚ‪ :‬ﺃﻥ ﺗﺮﺳـﻢ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟـﻮﺍﻭ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴـﺔ ﺑﻌـﺪ ﺣـﺬﻑ ﺍﻷﻭﱃ‪ :‬ﻓﹸـﺆ‪‬ﺱ‪،‬‬
‫ﺭ‪‬ﺅ‪‬ﺱ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٢٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ‪ :‬ﺗﺮﺳﻢ ﻳﺎﺀ ﰲ ﺃﺭﺑﻌﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻜﺴﻮﺭﺓ ﺑﻌﺪ ﻣﺘﺤﺮﻙ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻢ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺌ‪‬ﻴﺲ‪ ،‬ﻣ‪‬ﻠﹶﺌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺌ‪‬ﲔ‪،‬‬
‫ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺋ‪‬ﲔ‪ ،‬ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺋﻲ‪ ،‬ﺍﻟﻘﹶﺎﺭﹺﺋ‪‬ﲔ‪ .‬ﻭﻛﺬﻟﻚ ﻳﻮﻣ‪‬ﺌﺬ)‪.(١‬‬
‫ﻭﻛﺬﻟﻚ ﻛﻞ ﻛﻠﻤﺔ ﺃﻭﳍﺎ ﳘﺰﺓ ﺍﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﻭﺛﺎﻧﻴﻬﺎ ﳘﺰﺓ ﻗﻄﻊ ﻣﻜﺴﻮﺭﺓ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﺃﹶﺋ‪‬ﻔﹾﻜﺎ‪ ،‬ﺃﹶﺋ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺃﹶﺋ‪‬ﺬﹶﺍ‪ ،‬ﺃﹶﺋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﻣﺜﻠﻪ ﻛﻞ ﻇﺮﻑ ﺃﺿﻴﻒ ﺇﱃ "ﺇﺫ"‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺣﻴﻨﺌﺬ‪ ،‬ﻭﺳﺎﻋﺘﺌﺬ‪.‬‬


‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٢٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﺇﺫﺍ ﻛﺴﺮﺕ ﻭﺳﻜﻦ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺻ‪‬ﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻗﹶـﺎﺋ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻭﺿـﻮﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻫﺪﻭﺋ‪‬ـﻪ‪،‬‬


‫ﺟﺰﺋ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺟﺰﺋ‪‬ﻲ‪ ،‬ﺃﺳﺌ‪‬ﻠﺔ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺇﺫﺍ ﺳــﻜﻨﺖ ﻭﻛﺴــﺮ ﻣــﺎ ﻗﺒﻠــﻬﺎ‪ ،‬ﳓــﻮ‪ :‬ﺑﺮﹺﺋﹾــﺖ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺋﹾــﺖ‪ .‬ﻭﻣﻨــﻪ ﺍﳌﺎﺿــﻲ‬
‫ﻭﺍﻷﻣﺮ ﻭﺍﳌﺼﺪﺭ ﺍﳌﻬﻤﻮﺯ ﺍﻟﻔﺎﺀ ﻣﻦ ﺑﺎﺏ ﺍﻻﻓﺘﻌﺎﻝ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍ‪‬ﺋﹾﺘﺰ‪‬ﺭ‪ ،‬ﺍ‪‬ﺋﹾﺘـﺰﺍﺭﺍﹰ‪ ،‬ﺍ‪‬ﺋﹾﺘ‪‬ـﺰﺭ‪.‬‬
‫ﻭﳓﻮ‪ :‬ﺍ‪‬ﺋﺘﻤ‪‬ﻦ‪ ،‬ﺍ‪‬ﺋﺘﻤﺎﻧﺎﹰ‪ ،‬ﺍ‪‬ﺋﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٢٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻭﻳ‪‬ﺴﺘﺜﲎ ﻣﻦ ﻫﺬﺍ ﺍﻷﺧﲑ ﻣﺎ ﺇﺫﺍ ﺗﻘـﺪﻣﺖ ﻓـﺎﺀ ﺃﻭ ﻭﺍﻭ ﺩﺍﺧﻠـﺔ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ‬
‫ﻭﺃﹸﻣﻦ ﺍﻟﻠـﺒﺲ‪ .‬ﻓﻔـﻲ ﻫـﺬﻩ ﺍﳊﺎﻟـﺔ ﲢـﺬﻑ ﺍﻷﻟـﻒ ﺍﻷﻭﱃ ﻭﺗﺮﺳـﻢ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴـﺔ ﺃﻟﻔـﺎﹰ‪،‬‬
‫ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﺳﺎﻛﻨﺔ ﺇﺛﺮ ﻣﻔﺘﻮﺡ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻓﺄﹾ‪‬ﺗﺰ‪‬ﺭ‪ ،‬ﻓﺄﹾﺗ‪‬ﺰﺍﺭ‪ ،‬ﻓﺄﹾ‪‬ﺗﺰﹺﺭ‪ ،‬ﻭﹾﺃﲤﹶﻦ‪ ،‬ﻭﺃﹾﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٢٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺇﺫﺍ ﺗﻘﺪﻣﺖ )ﺛﹸﻢ‪ (‬ﺟﺮﺕ ﻗﺎﻋﺪﺓ ﺍﻷﺻﻞ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﰒ ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﺰ‪‬ﺭ‪ .‬ﻭﻛﺬﺍ ﺇﺫﺍ ﱂ ﻳﺆﻣﻦ‬
‫ﺍﻟﻠﺒﺲ ﺟﺮﺕ ﻗﺎﻋﺪﺓ ﺍﻷﺻﻞ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻓﹶﺎﺋﹾﺘﻢ‪ ،‬ﻣـﻦ ﺍﻻﺋﹾﺘ‪‬ﻤـﺎﻡ؛ ﻷﻧـﻪ ﻟـﻮ ﺧـﺮﺝ ﻋـﻦ‬
‫ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﻻﻟﹾﺘ‪‬ﺒ‪‬ﺲ ﺑﺄﹶﰎﱠ ﻣﻦ ﺍﻹِﲤﺎﻡ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٣٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٤‬ﺇﺫﺍ ﲢﺮﻛﺖ‪ ‬ﺑﻐﲑ ﺍﻟﻜﺴﺮ ﻭﻗﺪ ﻛﹸﺴﺮ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺭﹺﺋﹶـﺔ‪ ،‬ﺳ‪‬ـﻴ‪‬ﺌﹶﺔ‪ ،‬ﻃﹶﺎﺭﹺﺋﹶـﺔ‪،‬‬
‫ﻧﺎﺷ‪‬ﺌﹸﻮﻥ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺋﺎ‪ ،‬ﻳﻬﻴ‪‬ﺌﹶﺎﻧﻪ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺌﹸﻮﻥ‪ ،‬ﻟ‪‬ﺌﹶﻼ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٣١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ‪ :‬ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﰲ ﺃﺭﺑﻌﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌــﺖ ﻣﻔﺘﻮﺣــﺔ ﺑﻌــﺪ ﺃﻟ ـﻒ‪ ،‬ﳓــﻮ‪ :‬ﺗ‪‬ﺴــﺎﺀﻝ‪ ،‬ﺗﻀــﺎﺀﻝ‪ ،‬ﻋ‪‬ﺒــﺎﺀﺓ‪،‬‬
‫ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀَﻳﻦ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺍﺀَﻯ‪ ،‬ﺷﺎﺀَﺍ‪ ،‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀَﺍﻥ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺖ ﻣﻔﺘﻮﺣﺔ ﺃﻭ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﻭﺍﻭ ﺳﺎﻛﻨﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﺑﻌﺪ ﻭﺍﻭ ﻣﺸـﺪﺩﺓ‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﳓﻮ‪ :‬ﺃﺳﺒﻎﹶ ﻭﺿـﻮﺀَﻩ‪ ،‬ﺿ‪‬ـﻮﺀُﻩ‪ ‬ﺷـﺪﻳﺪ‪ ،‬ﺇﻥﱠ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ـﻮ‪‬ﺀَﻙ‪ ‬ﺗﺒـﻮ‪‬ﺀُﻩ‪ ،‬ﺍﻟﺴ‪‬ـﻮﺀَﻯ‪،‬‬
‫ﺿ‪‬ﻮﺀَﺍﻥ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٣٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٣‬ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺖ ﻣﻔﺘﻮﺣﺔ ﺑﻌﺪ ﺻﺤﻴﺢ ﺳﺎﻛﻦ‪ ،‬ﻭﻗﺒﻞ ﺃﻟـﻒ ﺍﻟﺘﻨـﻮﻳﻦ ﺃﻭ ﺃﻟـﻒ‬
‫ﺍﻟﺘﺜﻨﻴﺔ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺟﺰ‪‬ﺀَﺍﹰ‪ ،‬ﺟﺰ‪‬ﺀَﺍﻥ)‪.(١‬‬
‫ﻭﰲ ﻫﺬﻩ ﺍﳊﺎﻟﺔ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞﹸ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺭ‪‬ﲰﺖ‪ ‬ﻋﻠـﻰ ﻧ‪‬ﺒ‪‬ـﺮ‪‬ﺓ)‪،(٢‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﺩ‪‬ﻓﹾﺌﹶﺎﹰ‪ ،‬ﺩ‪‬ﻓﹾﺌﹶﺎﻥ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺎﹰ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺎﻥ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﺃﻣﺎ ﺇﺫﺍ ﺗﻠﺘﻬﺎ ﻳﺎﺀ ﺍﳌﺜﲎ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﻜﺘﺐ ﻋﻠﻰ ﺍﻷﻟﻒ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺟﺰﺃﻳﻦ ﻭﻗﺮﺃﻳﻦ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﺳﺒﻖ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬ﻫﻲ ﺳﻦ ﺻﻐﲑﺓ ﺗﻜﺘﺐ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺍﳍﻤﺰﺓ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٣٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٤‬ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺖ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﻗﺒـﻞ ﻭﺍﻭ ﻣـﺪ ﰲ ﳓـﻮ ﺯﻧـﺔ ﻣ‪‬ﻔﹾﻌ‪‬ـﻮﻝ ﺃﻭ ﻓﹶﻌ‪‬ـﻮ‪‬ﻝ‪ ،‬ﺃﻭ‬
‫ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﻟﺘﻮﺳـﻂ ﻣﺮﺳـﻮﻣﺔ ﻋﻠـﻰ ﺃﻟـﻒ ﺃﻭ ﻣﺮﺳـﻮﻣﺔ ﻣﻔـﺮﺩﺓ‪ ،‬ﻭﺫﻟـﻚ ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﻣ‪ ‬ـﺮ‪‬ﺀُﻭﺱ‪ ،‬ﻣ‪ ‬ـﻮ‪‬ﺀُﻭ‪‬ﺩﺓ‪ ،‬ﺩ‪‬ﺀُﻭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺀُﻭ‪‬ﻝ )ﻣﺒﺎﻟﻐــﺔ ﻣــﻦ ﻭ‪‬ﺃﹶﻝ ﲟﻌــﲎ ﻟﹶﺠ‪‬ــﺄ(‪ ،‬ﻗﹶ ـﺮ‪‬ﺃﹸﻭﺍ‪،‬‬
‫ﺟ‪‬ﺎﹾﺀُﻭﺍ‪.‬‬
‫ﻭﰲ ﻫﺬﻩ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺃﻳﻀﺎ ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ‪ ‬ﻭﺻﻞﹸ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺭ‪‬ﲰﺖ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ‪،‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺌﹸﻮ‪‬ﻝ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺌﹸﻮ‪‬ﻡ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺌﹸﻮ‪‬ﻝ‪ ،‬ﻗﹶﺌﹸﻮ‪‬ﻝ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٣٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ‪ :‬ﺗﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧـﺖ‪ ‬ﻣﺴـﺒﻮﻗﺔ ﺑﻴـﺎﺀ ﺳـﺎﻛﻨﺔ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺌﺔ‪ ،‬ﺟ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﻞ‪ ،‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺲ‪ ،‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺌﹶﺔ‪ ،‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹸﻚ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺌﹸـﻪ؛ ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺌ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫ﻭﻛﺬﺍ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ﺣﻘﻬﺎ ﺃﻥ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻭﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞ ﻣﺎ ﻗﺒﻠـﻬﺎ ﲟـﺎ ﺑﻌـﺪﻫﺎ‪،‬‬
‫ﻛﻤﺎ ﰲ ]‪ [٤ ،٣‬ﻣﻦ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٣٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ‬
‫‪‬‬
‫ﻭﻫﻲ ﺍﻟﱵ ﻻ ﺗ‪‬ﻘﺒﻞﹸ ﺍﳊﺮﻛﺔﹶ‪ .‬ﻭﳍﺎ ﻣﻮﺿﻌﺎﻥ‪ :‬ﺍﻟﻮ‪‬ﺳﻂ ﻭﺍﻟﻄﱠﺮﻑ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٣٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﻠﱠﻴﻨﺔ ﻭﺳﻄﺎً‬

‫ﺗ‪‬ﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔﺎﹰ ﻣﻄﻠﻘﺎﹰ‪ ،‬ﺳﻮﺍﺀٌ ﺃﹶﻛﺎﻥ ﺗﻮﺳ‪‬ﻄﹸﻬﺎ ﺑﺎﻷﺻﺎﻟﺔ ﺃﻡ ﻛﺎﻥ ﺑﻐﲑﹺﻫﺎ‪.‬‬


‫ﻓﺎﳌﺘﻮﺳﻄﺔ ﺑﺎﻷﺻﺎﻟﺔ ﳓﻮ‪ :‬ﻗﺎﻝ‪ ،‬ﻗﺎﻡ‪ ،‬ﺻﺎﻡ‪ ،‬ﻧﺎﻡ‪.‬‬
‫ﻭﺍﳌﺘﻮﺳﻄﺔ ﻋ‪‬ﺮ‪‬ﺿﺎﹰ ﳓﻮ‪ :‬ﻓﹶﺘ‪‬ﺎﻩ‪ ،‬ﻟﻴ‪‬ﻼﻱ‪ ،‬ﺑﹺﻤ‪‬ﻘﺘﻀﺎﻩ‪.‬‬
‫ﻭﳓﻮ‪ :‬ﳜﺸﺎﻩ‪ ،‬ﻳﺮﺿﺎﻩ‪ ،‬ﳜﺸﺎﱐ‪.‬‬
‫ﻭﳓﻮ‪ :‬ﺇﻻﻡ‪‬؟ ﻋﻼﻡ‪‬؟ ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻡ‪‬؟‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٣٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﻠﱠﻴﻨﺔ ﻃﺮﻓﺎً‬

‫ﺗﺮﺳﻢ ﻳﺎﺀ ﰲ ﺳﺒﻌﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ‪ ،‬ﻭﰲ ﻏﲑ ﻫﺬﻩ ﺍﳌﻮﺍﺿﻊ ﺗﻜﺘﺐ ﺑﺎﻷﻟ‪‬ﻒ‪.‬‬


‫ﻭﻫﺬﻩ ﻫﻲ ﺍﳌﻮﺍﺿﻊ ﺍﻟﺴﺒﻌﺔ ﺍﻟﱵ ﺗ‪‬ﻜﺘﺐ‪ ‬ﻓﻴﻬﺎ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﰲ ﻛﻞ ﺍﺳﻢ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔﹲ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ)‪ ،(١‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﻟﻔﱴ‪ ،‬ﺍﳍﹸﺪﻯ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻣﺎ ﺍﳌﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﻛﺎﻟﻘﻔﺎ ﻭﺍﻟﻌﺼﺎ ﻭﺍﻟﻌﻼ ﻭﺍﳊﺠﺎ‪ ،‬ﻓﺘﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔﺎ‪ .‬ﻭﻛﺬﻟﻚ ﺍﻷﻟـﻒ ﺍ‪‬ﻬﻮﻟـﺔ‬
‫ﺍﻷﺻﻞ ﻛﺎﻟﺪﺩﺍ‪) :‬ﺍﻟﻠﻬﻮ ﻭﺍﻟﻠﻌﺐ(‪ ،‬ﻭﺍﳋﺴﺎ‪) :‬ﺍﻟﻔﺮﺩ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﺪﺩ(‪ ،‬ﻭﺍﻟﺰﻛﺎ‪) :‬ﺍﻟﺸﻔﻊ ﻣﻦ ﺍﻟﻌـﺪﺩ(‪ ،‬ﺇﺫ ﱂ‬
‫ﻳ‪‬ﻌﺮﻑ ﻟﺘﻠﻚ ﻓﻌﻞ ﻭﻻ ﻣﺸﺘﻖ ﺁﺧﺮ‪.‬‬
‫ﻭﻫﺬﻩ ﻫﻲ ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺍﻟﺒﺼﺮﻳﲔ‪ ،‬ﻭﺃﻣﺎ ﺍﻟﻜﻮﻓﻴﻮﻥ ﻓﻴﺴﺘﺜﻨﻮﻥ ﻣﻦ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﻋﻠﻰ ﻭﺯﻥ‬
‫ﻓﻌﻞ )ﺑﻀﻢ ﻓﻔﺘﺢ( ﺃﻭ ﻓﻌﻞ )ﺑﻜﺴﺮ ﻓﻔﺘﺢ(‪ ،‬ﻓﺈ‪‬ﻢ ﻳﻜﺘﺒﻮﻧﻪ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ ﻭﺍﻭﻳﺎ ﻛﺎﻥ ﺃﻭ ﻳﺎﺋﻴﺎ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺍﻟﻌـﻼ‪،‬‬
‫ﺍﳊﺠﺎ‪ ،‬ﺍﻟﻌﺪﺍ‪ ،‬ﻳﻜﺘﺒﻮ‪‬ﺎ ﲨﻴﻌﺎ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ‪ :‬ﺍﻟﻌﻠﻰ‪ ،‬ﺍﳊﺠﻰ‪ ،‬ﺍﻟﻌﺪﻯ‪ ،‬ﻣﻊ ﺃﻥ ﺃﺻﻠﻬﺎ ﺍﻟﻮﺍﻭ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﻠﻮ‪ ،‬ﻭﺍﳊﺠﻮ‪،‬‬
‫ﻭﺍﻟﻌﺪﻭﺍﻥ‪.‬‬
‫ﻭﻫﻨﺎﻙ ﻣﺬﻫﺐ ﺛﺎﻟﺚ ﻳﻜﺘﺒﻬﺎ ﻭﻫﻲ ﺛﺎﻟﺜﺔ ﺑﺎﻷﻟﻒ ﻣﻄﻠﻘﺎ‪ ،‬ﺳﻮﺍﺀ ﺃﻛﺎﻧﺖ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﺃﻡ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ‪.‬‬
‫‪٣٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٢‬ﰲ ﻛﻞ ﺍﺳﻢ ﻋـﺮﰊ ﺯﺍﺋـﺪ ﻋﻠـﻰ ﺛﻼﺛـﺔ ﻭﻟـﻴﺲ ﻗﺒـﻞ ﺁﺧـﺮﻩ ﻳـﺎﺀٌ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﺻ‪‬ــﻐﺮﻯ‪ ،‬ﻛﹸــﱪﻯ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺒﻠــﻰ‪ ،‬ﺣ‪‬ﺠ‪‬ﻠــﻰ‪ ،‬ﻇ‪‬ــﺮ‪‬ﰉ‪ ،‬ﺻ‪‬ــﺮ‪‬ﻋﻰ‪ ،‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻠــﻰ‪ ،‬ﻋ‪‬ــﺬﹶﺍﺭﻯ‪،‬‬
‫ﺳ‪‬ﻜﹶﺎﺭﻯ‪ ،‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﺎﺭﻯ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺮ‪‬ﺗﻀﻰ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻄﹶﻔﻰ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺮﻯ)‪ ،(١‬ﻭﺣ‪‬ﺎﺷﻰ ﺍﻟﺘﱰﻳﻬﻴﺔ)‪ ،(٢‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫"ﺣﺎﺷ‪‬ﻰ ﷲ"‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻗﻴﻞ ﺃﻟﻔﻬﺎ ﻟﻠﺘﺄﻧﻴﺚ ﻓﻼ ﺗﻨﻮﻥ‪ ،‬ﻭﻗﻴﻞ ﻟﻺﳊﺎﻕ ﺑﻨﺤﻮ‪ :‬ﺟﻌﻔﺮ ﻓﺘ‪‬ﻨ‪‬ﻮ‪‬ﻥ‪ .‬ﻭﻋﻠﻰ ﺍﳊﺎﻟﲔ ﺗﻜﺘﺐ ﻳـﺎﺀ‪.‬‬
‫ﻭﺃﺻﻠﻬﺎ )ﻭ‪‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﻯ(‪ ،‬ﺃﺑﺪﻟﺖ ﻭﺍﻭﻫﺎ ﺗﺎﺀ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬ﻷ‪‬ﺎ ﺍﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺼﺤﻴﺢ‪ ،‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﻨﻮﻳﻨﻬﺎ ﰲ ﻗﺮﺍﺀﺓ ﺃﰊ ﺍﻟﺴﻤﺎﻝ‪'' :‬ﺣﺎﺷﺎﹰ ﷲ'' ﻭﺇﺿﺎﻓﺘﻬﺎ ﰲ ﻗﺮﺍﺀﺓ‬
‫ﺍﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ‪'' :‬ﺣﺎﺵ ﺍﷲ''‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٣٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺇﻥ ﻛﺎﻥ ﻗﺒﻞ ﺁﺧﺮﻩ ﻳـﺎﺀ ﺭ‪‬ﲰـﺖ ﺃﻟﻔـﺎ ﻣﻄﻠﻘـﺎ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺩ‪‬ﻧﻴـﺎ‪ ،‬ﻗﹶﻀـﺎﻳﺎ‪ ،‬ﺭ‪‬ﻳ‪‬ـﺎ‪،‬‬
‫ﻣ‪‬ﺤﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺛﺮﻳ‪‬ﺎ )‪(١‬؛ ﺇﻻ "ﳛﲕ" ﻋﻠﻤﺎﹰ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗ‪‬ﺮﺳﻢ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﺑﻌﻀﻬﻢ ﻳﻔﺮﻕ ﺑﲔ ﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﻋﻠﻤﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺩﻧﲕ‪ ،‬ﺭﱙ ﻓﻴﻜﺘﺒﻪ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ؛ ﻭﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﻏﲑ ﻋﻠﻢ‪ ،‬ﳓﻮ‪:‬‬
‫ﺩﻧﻴﺎ‪ ،‬ﺭﻳﺎ‪ ،‬ﻓﻴﻜﺘﺒﻪ ﺑﺎﻷﻟﻒ‪.‬‬
‫‪٤٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٣‬ﰲ ﺃﺭﺑﻌﺔ ﺃﻋﻼﻡ ﺃﻋﺠﻤﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻫﻲ‪ :‬ﻣ‪‬ﻮﺳﻰ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻴﺴﻰ‪ ،‬ﻛ‪‬ﺴﺮﻯ‪ ،‬ﺑ‪‬ﺨ‪‬ـﺎﺭﻯ‪.‬‬


‫ﺃﻣﺎ ﻏﲑﻫﺎ ﻣﻦ ﺳﺎﺋﺮ ﺍﻷﻋﻼﻡ ﺍﻷﻋﺠﻤﻴﺔ ﻓﲑﺳﻢ ﺑﺎﻷﻟﻒ ﳓﻮ‪ :‬ﺩ‪‬ﺍﺭﺍ‪ ،‬ﺯ‪‬ﻟ‪‬ﻴﺨ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻳ‪‬ﺎﻓﹶﺎ‪،‬‬
‫ﺑﹺﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٤١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٤‬ﰲ ﲬﺴﺔ ﺃﲰﺎﺀ ﻣﺒﻨﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻫﻲ‪ :‬ﻟﹶﺪ‪‬ﻯ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻣ‪‬ﱴ‪ ،‬ﺃﹸﻭ‪‬ﻟﹶﻰ )ﺍﺳﻢ ﺇﺷـﺎﺭﺓ(‪،‬‬
‫ﺍﻷُﻟﹶﻰ )ﺍﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ(‪ .‬ﺃﻣﺎ ﻏﲑ‪‬ﻫﺎ ﻣﻦ ﺍﻷﲰﺎﺀ ﺍﳌﺒﻨﻴﺔ ﻓﺘ‪‬ﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔﺎ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﻬﻤـﺎ‪،‬‬
‫ﺃﹶﻧ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺇﹺﺫﺍ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٤٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٥‬ﰲ ﻛﻞ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺳ‪‬ـﻌﻰ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺸـﻰ‪ ،‬ﺭ‪‬ﻋـﻰ‪،‬‬
‫ﺭ‪‬ﻣﻰ‪.‬‬
‫ﻓﺈﻥ ﻛﺎﻧﺖ ﺍﻷﻟﻒ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﺭ‪‬ﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻏﹶﺰ‪‬ﺍ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻔﹶﺎ‪.‬‬
‫ﻭﺑﻌﻀﻬﻢ ﻳ‪‬ﻜﺘﺐ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻛﹸﻠﻪ ﺑﺎﻷﻟﻒ‪ ،‬ﻭﻟﻴﺲ ﺑﺸﻲﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٤٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٦‬ﰲ ﻛﻞ ﻓﻌﻞ ﺯﺍﺋﺪ ﻋﻠﻰ ﺛﻼﺛﺔ ﺇﺫﺍ ﱂ ﻳﻜﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﻷﻟﻒ ﻳﺎﺀ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪،‬‬
‫ﺍ‪‬ﻫ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪ ،‬ﺁﺗ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻠﱠﻰ‪ ،‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ)‪.(١‬‬
‫ﻭﻣﻨﻪ‪ :‬ﲤﻄﻰ‪ ،‬ﻭﺗﺴﺮﻯ‪ ،‬ﻭﺗﻘﻀ‪‬ﻰ ﺍﻟﻄﺎﺋﺮ‪ ،‬ﺃﻱ ﺍﻧﻘﺾ‪ .‬ﻭﺃﺻـﻞﹸ ﻫـﺬﻩ ﺍﻟﺜﻼﺛـﺔ‪:‬‬
‫ﲤﻄﱠﻂﹶ‪ ،‬ﻭﺗﺴﺮ‪‬ﺭ‪ ،‬ﻭﺗﻘﻀ‪‬ﺾ‪ ،‬ﺃﻟﻔﺎﺗ‪‬ﻬﺎ ﻣﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﺣﺮﻑ ﺻﺤﻴﺢ‪.‬‬
‫ﻭﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ﻗﺒﻞ ﺃﻟﻔﻪ ﻳﺎﺀٌ ﺭ‪‬ﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ‪ ،‬ﻛﺮﺍﻫﺔ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺻﻮﺭﺗﲔ‪ ،‬ﻛــ ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴـﺎ‪،‬‬
‫ﺍﺳﺘﺤ‪‬ﻴﺎ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺗﺰﻳ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﳌﺮﺍﻋﺎﺓ ﺃﻥ ﺍﳊﺮﻑ ﺍﳌﺸﺪﺩ ﰲ ﻫﺬﺍ ﻭﻣﺎ ﻗﺒﻠﻪ ﻳﻌﺪ ﲝﺮﻓﲔ‪.‬‬


‫‪٤٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٧‬ﰲ ﺃﺭﺑﻌﺔ ﺃﺣﺮﻑ‪ ‬ﻫﻲ‪ :‬ﺇﹺﱃ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻠﻰ‪ ،‬ﺣﺘ‪‬ﻰ‪ ،‬ﺑ‪‬ﻠﻰ )ﰲ ﺍﳉﻮﺍﺏ(‪.‬‬


‫ﻭﺃﻣﺎ ﺳﺎﺋﺮ‪ ‬ﺍﳊﺮﻭﻑ ﻓﺘ‪‬ﻜﺘﺐ ﺃﻟﻔﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻻ‪ ،‬ﻫﻼﱠ‪ ،‬ﺧﻼ‪ ،‬ﻋﺪﺍ‪ ،‬ﺣﺎﺷﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٤٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﻫﻨﺎﻙ ﻗﺎﻋﺪﺗﺎﻥ ﻛﻠﻴﺘﺎﻥ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﻣﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻓﺎﺅﻩ ﺃﻭ ﻋﻴﻨﻪ ﻭﺍﻭﺍ ﻛﹸﺘ‪‬ﺐ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻰ‪ ،‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻰ؛ ﺍﳉﹶﻮ‪‬ﻯ‪،‬‬
‫ﺍﳍﹶﻮ‪‬ﻯ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٤٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٢‬ﻣﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻋﻴﻨﻪ ﳘﺰﺓ ﻛﹸﺘﺐ ﺃﻳﻀﺎ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺑ‪‬ـﺄﹶﻯ )ﻣـﻦ ﺍﻟﺒ‪‬ـﺄﹾﻭ‪ ،‬ﻭﻫـﻮ‬
‫ﺍﻟﻔﹶﺨ‪‬ﺮ(‪ ،‬ﻭﺷ‪‬ﺄﻯ )ﻣﻦ ﺍﻟﺸ‪‬ﺄﹾﻭ ﲟﻌﲎ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻖ(‪ ،‬ﻭﻓﹶﺄﹶﻯ )ﻣﻦ ﺍﻟﻔﹶﺄﹾﻭ ﲟﻌﲎ ﺍﻟﻀ‪‬ﺮ‪‬ﺏ(‪.‬‬
‫ﻭﺫﻟﻚ ﻷ‪‬ﻢ ﻛﺮﻫﻮﺍ ﰲ ﻫﺬﺍ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ‪ ‬ﺍﻷﻟﻔﲔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٤٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ ‬‬
‫ﺫﻫﺐ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺇﱃ ﺃﻥ ﺍﻟﻴﺎﺋﻲ ﻳﻜﺘﺐ ﺃﻟﻔﺎ ﰲ ﺳﺒﻌﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﰲ ﺍﻟﺴﺠﻊ‪ ،‬ﻣﺸﺎﻛﻠﺔﹰ ﻟﻜﻠﻤﺔ ﺃﺧﺮﻯ ﻣﺮﺳـﻮﻣﺔ ﺑـﺎﻷﻟﻒ‪ ،‬ﳓـﻮ‪" :‬ﺳـﺎﻣ‪‬ﺢ‪‬‬
‫ﺃﺧﺎﻙ ﺇﺫﺍ ﻫﻔﺎ‪ ،‬ﻭﺃﳒ‪‬ﺪﻩ ﺇﺫﺍ )ﻫﻮﺍ("‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٤٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٢‬ﰲ ﺍﻟﻘﺎﻓﻴﺔ‪ ،‬ﻭﺫﻟﻚ ﰲ ﺍﻟﻘﺼﺎﺋﺪ ﺍﳌﻘﺼﻮﺭﺓ‪ ،‬ﻛﻤﻘﺼﻮﺭﺓ ﺍﺑﻦ ﺩﺭﻳﺪ‪:‬‬


‫ﻃﹸﺮﺓ ﺻﺒﺢ ﲢﺖ ﺃﺫﻳـﺎﻝ ﺍﻟـﺪ‪‬ﺟﺎ‬ ‫ﺇﻣ‪‬ﺎ ﺗﺮﻱ‪ ‬ﺭﺃﺳـﻲ‪ ‬ﺣـﺎﻛﻰ ﻟﻮﻧ‪‬ـﻪ‬
‫ﻣﺜﻞ ﺍﺷﺘﻌﺎﻝ ﺍﻟﻨﺎﺭﹺ ﰲ ﲨﺮ ﺍﻟﻐ‪‬ﻀﺎ‬ ‫ﻭﺍﺷــﺘﻌﻞ ﺍﳌﺒــﻴﺾ‪ ‬ﰲ ﻣﺴــﻮﺩ‪‬ﻩ‬
‫ﺃﺭﺟﺎﺋ‪‬ــﻪ ﺿــﻮﺀُ ﺻــﺒﺎﺡﹴ ﻓــﺎﳒﹶﻼ‬ ‫ﻛﺄﻧــﻪ ﺍﻟﻠﻴــﻞﹸ ﺍﻟﺒــﻬﻴﻢ ﺣــﻞﱠ ﰲ‬
‫ﻭﺫﻟﻚ ﻟﺘﺴﺘﻮﻱ‪ ‬ﺍﻟﻘﻮﺍﰲ ﰲ ﺍﻟﺼﻮﺭﺓ ﺍﳋﻄﻴﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٤٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٣‬ﰲ ﺍﳌﺸﺎﻛﻠﺔ ﺑﻘﺼﺪ ﺍﳉ‪‬ﻨﺎﺱ‪ ،‬ﻛﻘﻮﻟﻪ‪:‬‬


‫ﲟـــــﺎ ﺣ‪‬ﺒـــــﺎﱐ ﻭ)ﺃﹶﻭ‪‬ﻻﹶ(‬ ‫ﻳـــﺎ ﺳ‪‬ـــﻴﺪﺍﹰ ﺣـــﺎﺯ‪ ‬ﺭﹺﻗﱢـــﻲ‬
‫ﺃﺣﺴﻨﺖ‪ ‬ﰲ ﺍﻟﺸﻜﺮ ﺃﹶﻭ‪ ‬ﻻ‬ ‫ﺃﺣﺴـــﻨﺖ‪ ‬ﺑﹺـــﺮﺍ‪ ‬ﻓﻘﹸـــﻞ ﱄ‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٥٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٤‬ﰲ ﺍﳌﺸﺎﻛﻠﺔ ﺑﻘﺼﺪ ﺍﻟﺘﻮﺭﻳﺔ‪ ،‬ﻛﻘﻮﻟﻪ‪:‬‬


‫ﻧ‪‬ﻬــﺎﻩ ﻭﻗــﺪ ﺣــﺎﺯ‪ ‬ﺍﳌﻌــﺎﱄ ﻭﺯﺍ‪‬ــﺎ‬ ‫ﺑﺮﻭﺣﻲ ﺑﺪﺭﺍ ﰲ ﺍﻟﻨ‪‬ﺪﻯ ﻣﺎ ﺃﻃﺎﻉ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬‬
‫ﻭﻫﺎ ﻫﻮ ﻗﺪ ﺑ‪‬ﺮ‪ ‬ﺍﻟﻌﻔـﺎﺓﹶ )ﻭﻣـﺎ ﻧ‪‬ﻬـﺎ(‬ ‫ﻳ‪‬ﺴﺎﺋﻞ ﺃﻥ ﻳ‪‬ﻨـﻬﻰ ﻋـﻦ ﺍﳉـﻮﺩ ﻧﻔﺴ‪‬ـﻪ‬
‫ﻣﻌﻨﺎﻩ ﺍﻟﻘﺮﻳﺐ ﻣﻦ ﻣﺎﻧ‪‬ﻪ ﻳ‪‬ﻤ‪‬ﻮ‪‬ﻧ‪‬ﻪ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﻗﺎﻡ ﺑﻜﻔﺎﻳﺘـﻪ ﻣـﻦ ﺍﻟﻨﻔﻘـﻪ؛ ﳌﻨﺎﺳـﺒﺔ ﺍﻟﺒﹺـﺮ‪.‬‬
‫ﻭﻣﻌﻨﺎﻩ ﺍﻟﺒﻌﻴﺪ ﺃﻧﻪ ﱂ ﻳﻨﻪ ﻋﻦ ﺍﳉﻮﺩ ﻧﻔﺴ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٥١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٥‬ﻗﺼﺪ ﺍﳌﻌﺎﻳﺎﺓ ﻭﺍﻹﻟﻐﺎﺯ‪ ،‬ﻛﻘﻮﻟﻪ‪:‬‬


‫ﻭﳓﻦ‪ ‬ﺑﻮﺍﺩﻱ ﻋﺒﺪ‪ ‬ﴰﺲ ﻭﻫﺎﺷﻢﹺ‬ ‫ﺃﻗــﻮﻝﹸ ﻟﻌﺒــﺪ‪ ‬ﺍﷲ ﳌــﺎ ﺳ‪‬ــﻘﺎﺅ‪‬ﻧﺎ‬
‫ﻗﺼ ـﺪ‪‬ﻩ‪) :‬ﻭ‪‬ﻫ‪‬ــﻰ( ﻳﻬﹺــﻲ‪ ،‬ﺃﻱ ﺿ‪ ‬ـﻌ‪‬ﻒ‪ .‬ﻭ)ﺷ‪ ‬ـﻢ‪ (‬ﺃﻣــﺮ ﻣــﻦ ﺷــﺎﻡ‪ ‬ﺍﻟــﱪﻕ‪ ‬ﺃﻭ‬
‫ﺍﻟﺴﺤﺎﺏ‪ ،‬ﺇﺫﺍ ﻧﻈﺮﻩ‪.‬‬
‫ﻭﻟﻜﻨﻪ ﻳ‪‬ﺮﺳﻢ‪) :‬ﻭﻫﺎﺷﻢ( ﳎﺎﻧﺴﺔ ﻟﻌﺒﺪ ﴰﺲ؛ ﻭﻟﻴﺤﻤﻠﻪ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻠﻐﺰ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٥٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٦‬ﻣــﺎ ﻭﺭﺩ ﻣﻘﺼــﻮﺭﺍ ﻭﳑــﺪﻭﺩﺍ ﺑﻠﻐــﺘﲔ‪ :‬ﻛــﺎﳊﹶﻠﹾﻮﻯ ﻭﺍﳊﹶﻠﹾــﻮﺍﺀ‪ ،‬ﻭﺍﻟــﺰ‪‬ﱏ‬


‫ﻭﺍﻟﺰ‪‬ﻧ‪‬ﺎﺀ‪ ،‬ﻳﺼﺢ ﺃﻥ ﻳﻜﺘﺐ‪ :‬ﺍﳊﹶﻠﻮﺍ‪ ،‬ﻭﺍﻟﺰﻧﺎ ﺑﺎﻷﻟﻒ‪.‬‬
‫‪ -٧‬ﻣﺎ ﻭﺭﺩ ﻣﻬﻤﻮﺯﺍ ﻣ‪‬ﺠﺮ‪‬ﻯ ﳎﺮﻯ ﺍﳌﻌﺘﻞ‪ ،‬ﻛﻘﺮﻳ‪‬ﺖ‪ ‬ﲟﻌﲎ ﻗﺮﺃﺕ‪ ،‬ﻳﺼﺢ ﺃﻥ‬
‫ﻳﻜﺘﺐ ﰲ ﺣﺎﻝ ﲡﺮﻳﺪﻩ ﻣـﻦ ﺍﻹﺳـﻨﺎﺩ‪ :‬ﻗﹶـﺮﺍ‪ .‬ﻭﺣﻘـﻪ ﰲ ﻫـﺬﻩ ﺍﻟﻠﻐـﺔ ﺃﻥ ﻳ‪‬ﻜﺘـﺐ‪:‬‬
‫ﻗﹶﺮﻯ‪ .‬ﻭﻛﺬﻟﻚ ﺃﺑﻄﻴﺖ‪ ‬ﰲ ﺃﺑﻄﺄﹾﺕ‪ ،‬ﻳﺼﺢ ﺃﻥ ﻳﻜﺘـﺐ ﰲ ﺣـﺎﻝ ﲡﺮﻳـﺪﻩ‪ :‬ﺃﺑﻄـﺎ‪،‬‬
‫ﻭﺣﻘﻪ ﺃﻥ ﻳ‪‬ﻜﺘﺐ‪ :‬ﺃﺑ‪‬ﻄﻰ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٥٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺍﻟﻮﺍﻭﻱ ﻭﺍﻟﻴﺎﺋﻲ‬

‫ﻳ‪‬ﻌﺮﻑ ﺫﻟﻚ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺑﺎﻟﺘﺜﻨﻴﺔ‪ ،‬ﻛﻌ‪‬ﺼ‪‬ﻮ‪‬ﻳ‪‬ﻦ ﻭﻓﹶﺘ‪‬ﻴ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ،‬ﰲ ﻋﺼﺎ ﻭﻓﱴ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﺎﳉﻤﻊ‪ ،‬ﻛﻤ‪‬ﻬ‪‬ﻮﺍﺕ ﻭﺭ‪‬ﺣ‪‬ﻴﺎﺕ‪ ،‬ﰲ ﻣﻬﺎﹰ ﻭﺭﺣﻰ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﺑﺎﳌﺼﺪﺭ‪ ،‬ﻛﺎﻟﻐﺰﻭ ﻭﺍﻟﺴﻌﻲ‪ ،‬ﰲ ﺳﻌﻰ ﻭﺭﻣﻰ)‪.(١‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻛﺬﺍ ﰲ ﺍﻟﻜﺘﺎﺏ‪ ،‬ﻭﻟﻌﻞ ﺍﻷﻭﱃ‪) :‬ﰲ ﻏﺰﺍ ﻭﺳﻌﻰ( ]ﻋﺼﺎﻡ[‪.‬‬


‫‪٥٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٤‬ﺑﺎﺳﻢ ﺍﳌﹶﺮ‪‬ﺓ‪ ،‬ﻛﺎﻟﻌ‪‬ﺪﻭﺓ ﻭﺍﻟﺴـﻌ‪‬ﻴﺔ‪ ،‬ﻣـﻦ ﻋ‪‬ـﺪﺍ ﻭﺳ‪‬ـﻌﻰ؛ ﺃﻭ ﺑﺎﺳـﻢ ﺍﳍﻴﺌـﺔ‪،‬‬


‫ﻛﺎﻟﺮ‪‬ﻋﻴﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺮ‪‬ﻋﻲ‪.‬‬
‫‪ -٥‬ﺑﺎﳌﻀﺎﺭﻉ‪ ،‬ﻛﻴﻐﺰﻭ ﰲ ﻏﹶﺰﺍ‪ ،‬ﻭﻳ‪‬ﻘﹾﲏ ﰲ ﻗﹶﲎ‪.‬‬
‫‪ -٦‬ﺑﺎﻹﺳﻨﺎﺩ ﻟﻀﻤﲑ ﺍﻟﻔﺎﻋـﻞ‪ ،‬ﻛﹶــ‪ :‬ﺳ‪‬ـﻤﻮ‪‬ﺕ‪ ‬ﻭﻫ‪‬ـﺪﻳﺖ‪ ،‬ﰲ ﲰـﺎ ﻭﻫ‪‬ـﺪﻯ؛‬
‫ﻭﻛﺴﻤ‪‬ﻮﺍ ﻭﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻳﺎ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﺃﻳﻀﺎ‪.‬‬
‫ﻭﺍﳌﺮﺟﻊ ﰲ ﺫﻟﻚ ﻛﻠﻪ ﺇﱃ ﻛﺘﺐ ﺍﻟﻠﻐﺔ ﻭﻣﻌﺎﲨﻬﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٥٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﻳﺎﺀ ﺍﳌﺘﻜﻠﻢ‬

‫ﺗ‪‬ﻜﺘﺐ ﺃﻟﻔﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻷﺭﺟﺢ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻳﺎ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﺮ‪‬ﺗﺎ‪ ،‬ﻭ‪‬ﺍﺃﺳ‪‬ﻔﺎ‪ .‬ﻭﺭ‪‬ﲰﺖ ﰲ ﺍﳌﺼﺤﻒ ﻳﺎﺀً‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٥٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﻧﻮﻥ ﺍﻟﺘﻮﻛﻴﺪ ﺍﳋﻔﻴﻔﺔ‬

‫‪U‬‬ ‫ﻣﺬﻫﺐ ﺍﻟﺒﺼﺮﻳﲔ ﻛﺘﺎﺑﺘﻬﺎ ﺑﺎﻷﻟﻒ‪ ،‬ﻭﻫ‪‬ﻮ ﺭﺳـﻢ ﺍﳌﺼـﺤﻒ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬


‫‪ ] W V‬ﻳﻮﺳﻒ‪ ] ¶ µ ،[٣٢:‬ﺍﻟﻌﻠﻖ‪ ،[١٥:‬ﻭﻗﻮﻝ ﺍﻷﻋﺸﻰ‪:‬‬
‫ﻭﻻ ﺗ‪‬ﻌﺒﺪ‪ ‬ﺍﻟﺸﻴﻄﺎﻥﹶ ﻭﺍﷲَ ﻓﺎﻋﺒ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‬
‫ﻭﻣﺬﻫﺐ ﺍﻟﻜﻮﻓﻴﲔ ﻛﺘﺎﺑﺘ‪‬ﻬﺎ ﺑﺎﻟﻨﻮﻥ‪ ،‬ﻭﺫﻟﻚ ﰲ ﻏﲑ ﺍﳌﺼﺤﻒ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٥٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﻧﻮﻥ ﺇﺫﻥ‬

‫ﻳﻜﺘﺒﻬﺎ ﺍﻟﺒﺼﺮﻳﻮﻥ ﺃﻟﻔﺎﹰ‪) :‬ﺇﺫﺍﹰ(‪ ،‬ﻭﻫﻮ ﺭﺳﻢ ﺍﳌﺼﺤﻒ‪.‬‬


‫ﻭﻛﺘﺒﻬﺎ ﺍﳌﺎﺯﱐﱡ ﻭﺍﳌﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺩ ﺑﺎﻟﻨﻮﻥ‪) :‬ﺇﺫﻥﹾ(‪.‬‬
‫ﻭﻗﺎﻝ ﺍﻟﻔﺮ‪‬ﺍﺀ‪ :‬ﺇﻥ ﺃﹸﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻠﺖ‪ ‬ﻛﹸﺘﺒﺖ‪ ‬ﺑﺎﻷﻟﻒ‪ ،‬ﻭﺇﻻ ﻛﹸﺘ‪‬ﺒﺖ‪ ‬ﺑﺎﻟﻨﻮﻥ‪.‬‬
‫ﻭﺍﻟﺬﻱ ﻋﻠﻴﻪ ﺍﳌﻌﺎﺻﺮﻭﻥﹶ ﺍﻵﻥﹶ ﻛﺘﺎﺑﺘ‪‬ﻬﺎ ﺑﺎﻟﻨﻮﻥ ﻣﻄﻠﻘﺎ‪.‬‬
‫ﻭﻳ‪‬ﺮﻭﻯ ﻋﻦ ﺍﳌﱪ‪‬ﺩ ﺃﻧﻪ ﻗﺎﻝ‪ :‬ﺃﺷﺘﻬﻲ ﺃﻥ ﺃﹶﻛﹾﻮﹺﻱ‪ ‬ﻳﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻦ ﻳﻜﺘ‪‬ـﺐ‪ ‬ﺇﺫﻥﹾ ﺑـﺎﻷﻟ‪‬ﻒ؛‬
‫ﻷ‪‬ﺎ ﻣﺜﻞﹸ ﺃﻥﹾ ﻭﻟﹶﻦ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٥٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ‬
‫‪‬‬
‫ﺃﺷﻬﺮﻫﺎ ﺍﻷﻟﻒ ﻭﺍﻟﻮﺍﻭ‪.‬‬
‫ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻷﻟﻒ‬

‫ﺗــﺰﺍﺩ ﺍﻷﻟــﻒ )ﻭ‪‬ﺳ‪‬ــﻄﺎ( ﰲ ﻛﻠﻤ ـﺔ‪) ‬ﻣﺎﺋﹶــﺔ( ﻣﻔــﺮﺩﺓ ﺃﻭ ﻣﺮﻛﺒــﺔ ﻛﺨ‪‬ﻤﺴــﻤﺎﺋﺔ‬


‫ﻭﺗ‪‬ﺴﻌﻤﺎﺋﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٥٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺗﺰﺍﺩ‪) ‬ﻃﹶﺮﻓﺎﹰ( ﰲ ﻣﻮﺿﻌﲔ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﺑﻌﺪ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﺎﻋﺔ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺧﺮ‪‬ﺟـﻮﺍ ﻭﺫﹶﻫﺒـﻮﺍ‪ ،‬ﻭﺍﺧﺮ‪‬ﺟـﻮﺍ ﻭﺍﺫﻫ‪‬ﺒـﻮﺍ‪ .‬ﻻ ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺍﻟﻮﺍﻭ ﺍﻟﱵ ﻫﻲ ﺟﺰﺀ ﻣﻦ ﺍﻟﻔ‪‬ﻌﻞ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻳﺪ‪‬ﻋﻮ ﺍﳌﺼﻠﹼﻮﻥﹶ‪ ،‬ﻭﳓﻦ ﻧﺪﻋﻮ‪ ،‬ﻭﺃﻧﺖ ﺗﺪﻋﻮ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٦٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻭﻣــﻦ ﺍﳋﻄــﺈﹺ ﻛﺘﺎﺑﺘ‪‬ﻬــﺎ ﺑﻌــﺪ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤــﻊ ﺍﻟﻼﺣﻘــﺔ ﳉﻤــﻊ ﺍﳌــﺬﻛﺮ ﺍﻟﺴــﺎﱂ‬
‫ﻭﻣ‪‬ﻠﺤﻘﺎﺗﻪ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﺴﻠﻤﻮ ﺍﳌﺪﻳﻨﺔ‪ ،‬ﻓﻼﺣﻮ ﺍﻟﻘﹶﺮﻳﺔ‪ ،‬ﺑﻨﻮ ﺍﻟﻮﻃﻦﹺ‪ ،‬ﻓﻬﺬﻩ ﻭﺍﻭ ﲨﻊ ﻻ‬
‫ﻭﺍﻭ ﲨﺎﻋﺔ‪ .‬ﻛﻤـﺎ ﺃﻥ ﻣـﻦ ﺍﳋﻄـﺈ ﺇﳘـﺎﻝ ﻛﺘﺎﺑﺘـﻬﺎ ﺑﻌـﺪ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﺎﻋـﺔ ﰲ ﺍﻟﻔﻌـﻞ‬
‫ﺍﳌﺴﻨﺪ ﺇﻟﻴﻬﺎ ﻟﺘﻌﻈﻴﻢ ﺍﳌﻔﺮﺩ ﰲ ﳓﻮ‪" :‬ﺗﻔﻀ‪‬ـﻠﻮﺍ" ﰲ ﺧﻄـﺎﺏ ﺍﳌﻔـﺮﺩ ﺍﳌﻌﻈﱠـﻢ‪ ،‬ﻓـﻼ‬
‫ﻳﺼﺢ ﺇﳘﺎﻝﹸ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﺍﻷﻟﻒ ﰲ ﻣﺜﻞ ﻫﺬﺍ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٦١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﰲ ﺁﺧﺮ ﺑﻴﺖ ﺍﻟﺸﻌﺮ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻟﻺﻃﻼﻕ‪ ،‬ﳓﻮ ﻗﻮﻝ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﻛﻠﺜﻮﻡ‪:‬‬
‫ﻟ‪‬ﻮ‪‬ﺷﻚ‪ ‬ﺍﻟﺒﲔﹺ ﺃﻡ ﺧ‪‬ﻨـﺖ‪ ‬ﺍﻷﻣﻴﻨـﺎ‬ ‫ﻗ‪‬ﻔﻲ ﻧﺴ‪‬ﺄﻟﹾﻚ‪ ‬ﻫﻞ ﺃﺣﺪ‪‬ﺛﺖ‪ ‬ﺻ‪‬ﺮﻣ‪‬ﺎ‬
‫‪ ‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٦٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﻮﺍﻭ‬

‫ﺗﺰﺍﺩ ﺍﻟﻮﺍﻭ )ﻭﺳﻄﺎ( ﰲ‪:‬‬


‫‪) -١‬ﺃﹸﻭﻟﹶﻰ( ﺍﻹﺷﺎﺭﻳﺔ‪ ،‬ﻭﳑﺪﻭﺩﻫﺎ )ﺃﹸﻭﻻﹶﺀِ( )‪ ،(١‬ﻭﻣﻨﻪ )ﺃﹸﻭﻟﺌ‪‬ﻚ‪.(‬‬
‫ﻭﻻ ﺗﺰﺍﺩ ﰲ )ﺍﻷُﱃ( ﺍﳌﻮﺻﻮﻟﺔ‪ ،‬ﳓﻮ ﻗﻮﻝ ﺍ‪‬ﻨﻮﻥ‪:‬‬
‫ﻭﺣ‪‬ﻠﺖ‪ ‬ﻣﻜﺎﻧﺎ ﱂ ﻳﻜﻦ ﺣ‪‬ﻞﱠ ﻣـﻦ ﻗﺒـﻞﹸ‬ ‫ﻣ‪‬ﺤﺎ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻬـﺎ ﺣـﺐ‪ ‬ﺍﻷﱃ ﻛـﻦ‪ ‬ﻗﺒﻠـﻬﺎ‬
‫ﻭﻻ ﰲ ﳑﺪﻭﺩﻫﺎ )ﺍﻷُﻻﺀ( ﻛﻘﻮﻝ ﻛﺜﻴ‪‬ﺮ‪:‬‬
‫ﺳﻴﻮﻑ‪ ‬ﺃﺟﺎﺩ‪ ‬ﺍﻟﻘﲔ‪ ‬ﻳﻮﻣﺎ ﺻ‪‬ﻘﺎﻟﹶﻬﺎ‬ ‫ﺃﰉ ﺍﷲُ ﻟﻠﺸ‪‬ــﻢ‪ ‬ﺍﻷﻻﺀِ ﻛــﺄ‪‬ﻢ‬ ‫ﺝ‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺴﺒﻮﻗﺔ ‪‬ﺎ ﺍﻟﺘﻨﺒﻴﻪ ﳓﻮ ﻫﺆﻻﺀ‪ ،‬ﻓﻼ ﺗﺰﺍﺩ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﻟﻮﺍﻭ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٦٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪I‬‬ ‫‪ -٢‬ﺃﻭﻟﻮ ﻭﺃﻭﱄ ﲟﻌﲎ ﺃﺻﺤﺎﺏ‪ ،‬ﳓﻮ‪ ] ³ ² :‬ﺍﻷﺣﺰﺍﺏ‪،[٦:‬‬


‫‪ ] K J‬ﻃﻪ‪.[٥٤:‬‬
‫‪ -٣‬ﺃﻭﻻﺕ ﲟﻌﲎ ﺻﺎﺣﺒﺎﺕ‪ ،‬ﳓﻮ‪ ] ½ ¼ :‬ﺍﻟﻄﻼﻕ‪.[٤:‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٦٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻭﺗﺰﺍﺩ‪) ‬ﻃﺮﻓﺎ( ﰲ ﻣﻮﺿﻌﲔ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﻛﻠﻤﺔ )ﻋﻤﺮﻭ( ﺑﺸﺮﻁ ﺃﻥ ﻳﻜـﻮﻥ ﻋ‪‬ﻠﻤ‪‬ـﺎ ﻏـﲑ ﻣﻀـﺎﻑ ﻟﻀـﻤﲑ‪ ،‬ﻭﻏـﲑ‬
‫ﻣﺼﻐ‪‬ﺮ ﻭﻻ ﻣﻘﺮﻭﻥ ﺑﺄﻝ ﺃﻭ ﻣﻨﺴﻮﺏ ﺃﻭ ﻣﻨﺼﻮﺏ ﻣﻨـﻮ‪‬ﻥ‪ .‬ﻓـﺈﺫﺍ ﻓﻘـﺪ ﺷـﺮﻃﺎ ﻣـﻦ‬
‫ﻫﺬﻩ ﺍﻟﺸﺮﻭﻁ ﺍﻟﺴﺘﺔ ﱂ ﺗﻠﺤﻖ ﺑﻪ ﺍﻟﻮﺍﻭ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺑﻌـﺪ ﻣـﻴﻢ ﺍﳉﻤـﻊ ﺍﻟـﱵ ﺃﹸﺷــﺒﻌﺖ ﺿـﻤﺘ‪‬ﻬﺎ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺇﻟﻴﻜﻤـﻮ ﻭﻋﻠﻴﻜﻤــﻮ‪.‬‬
‫ﻭﺑﻌﻀﻬﻢ ﳛﺬﻓﻬﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٦٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻟﺮﺍﺑﻊ‬

‫‪‬‬
‫ﺃﺷﻬﺮﻫﺎ‪ :‬ﺍﻷﻟﻒ‪ ،‬ﻭﺃﻝ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻮﺍﻭ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻴﺎﺀ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻨﻮﻥ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٦٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻧﻘﺺ ﺍﻷﻟﻒ ﺃﻭﻻً‬

‫‪-١‬ﺗﻨﻘﺺ‪ ‬ﺃﻟﻒ )ﺍﺑﻦ( ﻭ)ﺍﺑﻨﺔ(‪:‬‬


‫)ﺃ( ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻊ ﺃﺣﺪﳘﺎ ﻣﻔﺮﺩﺍ ﻧﻌﺘﺎ ﺑﲔ ﻋ‪‬ﻠﻤـﲔ ﻣﺒﺎﺷـﺮﻳﻦ ﺃﻭﳍﻤـﺎ ﻏـﲑ ﻣﻨـﻮﻥ‪،‬‬
‫ﻭﺛﺎﻧﻴﻬﻤﺎ ﻣﺸﻬﻮﺭ ﺑﺎﻷﺑﻮﺓ ﻭﻟﻮ ﺍﺩ‪‬ﻋـﺎﺀً‪ ،‬ﺑﺸـﺮﻁ ﺃﻻ ﻳﻜـﻮﻥ ﺃﻭﻝ ﺳـﻄﺮ‪ .‬ﻭﻳﺸـﻤﻞ‬
‫ﺍﻟﻌﻠﻢ‪ ‬ﺍﻻﺳﻢ‪ ‬ﺍﳌﻮﺿﻮﻉ‪ ‬ﻟﻠﻌﻠﻤﻴـﺔ ﻛﻤ‪‬ﺤﻤـﺪ ﻭﻋ‪‬ﻠـﻲ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻜﻨﺎﻳـﺔ ﻋﻤـﻦ ﻻ ﻳ‪‬ﻌـﺮﻑ‪،‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﻓﻼﻥ ﺑﻦ‪ ‬ﻓﻼﻥ‪ ،‬ﻭﻫ‪‬ـﻲ‪ ‬ﺑـﻦ‪ ‬ﰊ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻜﻨﻴـﺔ ﺍﻟﻨﺤﻮﻳـﺔ ﺍﳌﺼ‪‬ـﺪﺭﺓ ﺑـﺄﺏﹴ ﺃﻭ ﺃﻡﹴ‪،‬‬
‫ﻭﻛﺬﻟﻚ ﺍﻟﻠﻘﺐ ﻛﺰﻳﻦﹺ ﺍﻟﻌﺎﺑﺪﻳﻦ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٦٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺫﻟﻚ ﳓﻮ‪ :‬ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ‪ ‬ﻣﺮﱘ‪ ،‬ﻣﺮﱘ ﺑ‪‬ﻨﺔ ﻋﻤﺮﺍﻥ‪ ،‬ﺃﺑـﻮ ﺑﻜـﺮ ﺑـﻦ ﺃﰊ ﻗﺤﺎﻓـﺔ‪،‬‬
‫ﻋﺒﺪ ﺍﷲ ﺑﻦ ﺃﻡ ﻣﻜﺘﻮﻡ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﲢﺬﻑ ﻣﻦ ﳓﻮ‪ :‬ﺭﺣﻢ ﺍﷲ ﺍﳊﹶﺴﻦ ﻭﺍﳊﹸﺴﲔ ﺍﺑﲏ‪ ‬ﻋﻠﻲ‪ ،‬ﻷﻧﻪ ﻣﺜﲎ‪ ،‬ﻭﻻ‬
‫ﻣﻦ ﳓﻮ‪ :‬ﻗﺎﻝ ﳏﻤﺪ ﻫﻮ ﺍﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ‪ ،‬ﻟﻌﺪﻡ ﺍﳌﺒﺎﺷﺮﺓ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٦٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫)ﺏ( ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺎ ﺑﻌﺪ )ﻳﺎ( ﺍﻟﱵ ﻟﻠﻨﺪﺍﺀ‪ ،‬ﳓﻮ‪" :‬ﻳﺎ ﺑ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﻟﺬﻱ ﺩﺍﻥ ﻟـﻪ ﺍﳌﺸـﺮﻗﺎﻥ"‪،‬‬
‫ﻳﺎ ﺑ‪‬ﻨﺔﹶ ﻋﺒﺪ ﺍﷲ‪.‬‬
‫)ﺟـ( ﺇﺫﺍ ﺩﺧﻠﺖ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﳘﺰﺓ ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻡ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﹶﺑﻨ‪‬ﻚ‪ ‬ﻫﺬﺍ)‪(١‬؟‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪Ò Ñ Ð‬‬ ‫)‪ (١‬ﻭﻛﺬﻟﻚ ﲢﺬﻑ ﻛﻞ ﳘﺰﺓ ﻭﺻﻞ ﺩﺧﻞ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﳘﺰﺓ ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﳓـﻮ‪:‬‬
‫‪ ] (Ó‬ﺍﻟﺼﺎﻓﺎﺕ‪ .[١٥٣:‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻄ‪‬ﻼﻗﹸﻚ ﺍﻵﻥ؟‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٦٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﺗ‪‬ﻨﻘﺺ ﺃﻟﻒ )ﺍﺳﻢ( ﰲ ﺍﻟﺒﺴـﻤﻠﺔ ﺍﻟﻜﺎﻣﻠـﺔ‪ :‬ﺑﺴـﻢ ﺍﷲ ﺍﻟـﺮﲪﻦ ﺍﻟـﺮﺣﻴﻢ‪،‬‬


‫ﻭﺃﻣﺎ "ﺑﺎﲰﻚ ﺍﻟﻠﻬﻢ" ﻓﺘﺒﻘﻰ ﻣﻌﻬﺎ ﺍﻷﻟﻒ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٧٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺃﻝ( ‪:‬‬
‫‪ -٣‬ﺗﻨﻘﺺ ﺃﻟﻒ ) ْ‬
‫)ﺃ( ﺇﺫﺍ ﺩﺧـﻞ ﻋﻠﻴﻬــﺎ ﺍﻟـﻼﻡ‪ ،‬ﳓــﻮ‪ :‬ﺇﻧــﻪ ﻟﹶﻠﹾﺤـﻖ‪ ،‬ﻟﹶﻠﹾﻌﻤـﻞﹸ ﺍﻟﺼـﺎﱀ ﺃﺑﻘــﻰ‪ ،‬ﻳــﺎ‬
‫ﻟﹶﻠﹾﺮﺟﺎﻝ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻠﱠﺬﻱ‪ ،‬ﻟ‪‬ﻠﱠﺬﻳﻦ‪.‬‬
‫)ﺏ( ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺴﺒﻮﻗﺔ ﺑﻜﻠﻤﺔ )ﻋﻠﻰ( ﺍﶈﺬﻭﻓﺔ ﺍﻟـﻼﻡ ﻭﺍﻷﻟـﻒ)‪ (١‬ﰲ ﻟﻐـﺔ‬
‫ﻟﺒﻌﺾ ﺍﻟﻌﺮﺏ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻋ‪‬ﻠﹾﻤﺎﺀ ﺑﻨﻮ ﻓﻼﻥ‪ ،‬ﺃﻱ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﺎﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻱ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﱵ ﺗﺮﺳﻢ ﻳﺎﺀ ﰲ )ﻋﻠﻰ(‪.‬‬


‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٧١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫)ﺟــ( ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧــﺖ ﻣﺴــﺒﻮﻗﺔ ﺑﻜﻠﻤــﺔ )ﻣــﻦ( ﺍﶈﺬﻭﻓــﺔ ﺍﻟﻨــﻮﻥ ﰲ ﻟﻐــﺔ ﻟــﺒﻌﺾ‬
‫ﺍﻟﻌﺮﺏ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﻶﻥ‪ ،‬ﺃﻱ ﻣﻦ‪ ‬ﺍﻵﻥ‪.‬‬
‫ﻗﺎﻝ ﺃﺑﻮ ﺻﺨﺮ‪:‬‬
‫ﻭﻗﺪ ﻣﺮ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﺪ‪‬ﺍﺭﻳﻦ ﻣﻦ ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﺪ‪‬ﻧﺎ ﻋ‪‬ﺼﺮ‪‬‬ ‫ﻛﺄ‪‬ﻤــــﺎ ﻣ‪‬ــــﻶﻥ‪ ‬ﱂ ﻳ‪‬ﺘ‪‬ﻐﻴ‪‬ــــﺮﺍ‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٧٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫)ﺩ( ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺴﺒﻮﻗﺔ ﺑﻜﻠﻤﺔ )ﺑﻨـﻮﻥ(‪ ،‬ﺃﻭ )ﺑـﻨﲔ(‪ ،‬ﻭﻗـﺪ ﺣ‪‬ـﺬﻓﺖ ﺍﻟـﻮﺍﻭ‬
‫ﻭﺍﻟﻨﻮﻥ ﺃﻭ ﺍﻟﻴﺎﺀ ﻭﺍﻟﻨﻮﻥ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﰲ ﻟﻐﺔ ﻟﺒﻌﺾ ﺍﻟﻌﺮﺏ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺑ‪‬ﻠﹾﻌ‪‬ﻨﱪ ﺃﻭ ﺑﲏ ﺍﻟﻌﻨﱪ‪،‬‬
‫ﻭﺑ‪‬ﻠﻘﲔ ﰲ ﺑﻨﻮ ﺍﻟﻘﹶﲔ ﺃﻭ ﺑﲏ ﺍﻟﻘﹶﲔ‪.‬‬
‫‪ -٤‬ﺗﻨﻘﹶﺺ ﺃﻟﻒ )ﺃﻡ( ﰲ ﻗﻮﳍﻢ‪ :‬ﻭﻳ‪‬ﻠﹸﻤ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭﳓﻮ ﻗﻮﻝ ﻋﻠﻘﻤﺔ‪:‬‬
‫ﻣﻊ ﺍﻟﻜﹸﺜﺮﹺ ﻳﻠﻘﺎﻩ‪ ‬ﺍﻟﻔﱴ ﺍﳌﹸﺘﻠﻒ‪ ‬ﺍﻟﻨ‪‬ﺪﻱ‬ ‫ﻭﻳ‪‬ﻠﹸ ـﻢ‪ ‬ﻟﹶ ـﺬﱠﺍﺕ ﺍﻟﺸــﺒﺎﺏ ﻣﻌﻴﺸ ـﺔﹰ‬
‫ﺃﺻﻠﻬﻤﺎ ﻭﻳﻞﹸ ﺃﻣ‪‬ﻪ‪ ،‬ﻭﻭﻳﻞﹸ ﺃﻡ‪ ‬ﻟﺬﹼﺍﺕ ﺍﻟﺸﺒﺎﺏﹺ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٧٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻧﻘﺺ ﺍﻷﻟﻒ ﻭﺳﻄﺎ‬


‫)‪(١‬‬
‫ﺗ‪‬ﻨﻘﺺ ﻣﻦ ﻟﻔـﻆ ﺍﳉﻼﻟـﺔ )ﺍﷲ(‪ ،‬ﻭﻣـﻦ ﻛﻠﻤـﺔ )‪ ،(‬ﻭ)‪(‬‬
‫ﻋﻠﻤ‪‬ـــﲔ ﻣﻘـــﺮﻭﻧﲔ ﺑـــﺄﻝ‪ ،‬ﻭﻣـــﻦ )‪ ،(   ‬ﻭ)‪ (   ‬ﻭﻣـــﻦ )‪ (   ‬ﻭ)‪(   ‬‬
‫ﻭ)‪.( ‬‬
‫ﻭﻛﺬﺍ ﺃﻟﻒ‪ ،( ) ‬ﻭ)‪ ،( ‬ﻭ)‪ ،( ‬ﻭ)ﺛﻼﺙ( ﻣﻦ )‪.( ‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﺑﻌﻀﻬﻢ ﻳﺜﺒﺖ ﺍﻷﻟﻒ ﰲ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻌﻠﻢ‪.‬‬


‫‪٧٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻭﻛﺎﻥ ﺍﻟﻘﺪﻣﺎﺀ ﻳ‪‬ﻨﻘﺼـﻮ‪‬ﺎ ﻣـﻦ ﻛـﻞ ﻋﻠـﻢ ﻣﺸـﻬﻮﺭ ﺯﺍﺋـﺪ ﻋﻠـﻰ ﺛﻼﺛـﺔ ﻛــ‪:‬‬
‫‪.  . . . . . . .‬‬
‫ﻭﺍﳌﹸﺤﺪ‪‬ﺛﻮﻥ ﻳﺜﺒﺘﻮ‪‬ﺎ ﰲ ﻛﻞ ﺫﻟﻚ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٧٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻧﻘﺺ ﺍﻷﻟﻒ ﺁﺧﺮﺍً‬

‫ﺗ‪‬ﻨﻘﺺ ﺍﻷﻟﻒ ﺁﺧﺮﺍﹰ ﳑﺎ ﻳﺄﰐ‪:‬‬


‫‪) -١‬ﻣﺎ( ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﺔ ﺍﳌﺴﺒﻮﻗﺔ ﲜﺎﺭ‪ ‬ﺣ‪‬ﺮ‪‬ﻓ‪‬ﻲ‪ ‬ﺃﻭ ﺍﲰـﻲ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﻓ‪‬ـﻴ‪‬ﻢ‪‬؟ ﻋ‪‬ـﻼﹶﻡ‪‬؟‬
‫ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻡ‪‬؟ ﺑﹺﻤ‪‬ﻘﹾﺘ‪‬ﻀ‪‬ﺎﻡ‪‬؟‬
‫ﻭﻣﻦ ﺃﺛﺒﺘﻬﺎ ﰲ ﺍﻟﻨﻄﻖ ﺃﺛﺒﺘﻬﺎ ﰲ ﺍﻟﻜﺘﺎﺑـﺔ‪ ،‬ﻛﻤـﺎ ﰲ ﻗـﺮﺍﺀﺓ ﻋﻜﺮﻣـﺔ ﻭﻋﻴﺴـﻰ‪:‬‬
‫)ﻋﻤ‪‬ﺎ ﻳﺘﺴﺎﺀﻟﻮﻥ( ]ﺍﻟﻨﺒﺄ‪.[١:‬‬

‫‪ -٢‬ﺁﺧﺮ ﻛﻠﻤﺔ )ﻃﻪ(‪.‬‬


‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٧٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪) -٣‬ﻳﺎ( ﺍﻟﻨﺪﺍﺋﻴﺔ ﺍﻟﺪﺍﺧﻠﺔ ﻋﻠﻰ‪:‬‬


‫)ﺃ( ﻛﻞ ﻋﻠﻢ ﻣﺒﺪﻭﺀ ﺑﺎﳍﻤﺰﺓ ﱂ ﳛﺬﻑ ﻣﻨﻪ ﺷﻲﺀ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻳﺄﲪﺪ‪ ،‬ﻳﺄﺳﻌﺪ‪،‬‬
‫ﲞﻼﻑ ﺁﺩﻡ ﻭﺁﺯﺭ )‪ ، (١‬ﻳﻜﺘﺒﺎﻥ‪ :‬ﻳﺎ ﺁﺩﻡ‪ ،‬ﻳﺎ ﺁﺯﺭ‪.‬‬
‫)ﺏ( ﺍﻟﺪﺍﺧﻠﺔ ﻋﻠﻰ ﻛﻠﻤﺔ )ﺃﻫﻞ( ﺃﻭ )ﺃﻱ‪ (‬ﺃﻭ )ﺃﻳ‪‬ﺔ(‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻳﺄﻫﻞ ﺍﻟﺼﻼﺡ‪،‬‬
‫ﻳﺄﻳﻬﺎ ﺍﻟﺮﺟﻞ‪ ،‬ﻳﺄﻳﺘﻬﺎ ﺍﻟﻨﻔﺲ ﺍﳌﻄﻤﺌﻨﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺣﺬﻑ ﻣﻦ ﻛﻞ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﺍﻷﻟﻒ ﻭﻋﻮﺿﺖ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﳌﺪ‪‬ﺓ‪ .‬ﻭﺣﻖ ﻛﺘﺎﺑﺘﻬﺎ ﺃﺃﺩﻡ‪ ،‬ﺃﺃﺯﺭ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٧٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪) -٤‬ﻫﺎ( ﺍﻟﺘﻨﺒﻴﻪ ﺍﻟﺪﺍﺧﻠﺔ ﻋﻠﻰ‪:‬‬

‫)ﺃ( ﺍﺳﻢ ﺇﺷﺎﺭﺓ ﻟﻴﺲ ﻣﺒﺪﻭﺀﺍ ﺑﺘﺎﺀ ﺃﻭ ﻫﺎﺀ ﻭﻟﻴﺲ ﺑﻌﺪﻩ ﻛـﺎﻑ‪ ،‬ﳓـﻮ‪. :‬‬
‫‪ .‬‬
‫‪   . ‬‬
‫ﲞﻼﻑ ﻫﺎﺗﻪ‪ ،‬ﻫﺎﻫﻨﺎ‪ ،‬ﻫﺎﺫﺍﻙ‪ ،‬ﺃﻳﻬﺎﺫﺍ)‪.(١‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻷﻥ )ﻫﺎ( ﻟﻴﺴﺖ ﺩﺍﺧﻠﺔ ﻋﻠﻰ )ﺫﺍ(‪ ،‬ﺑﻞ ﻫﻲ ﻻﺣﻘﺔ ﻷﻱ ﻋﻮﺿﺎﹰ ﻋﻤﺎ ﻓﺎ‪‬ﺎ ﻣﻦ ﺍﻹﺿﺎﻓﺔ‪.‬‬
‫‪٧٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫)ﺏ( ﺍﻟﺪﺍﺧﻠﺔ ﻋﻠﻰ ﺿﻤﲑ ﻣﺒﺪﻭﺀ ‪‬ﻤﺰﺓ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻫﺄﻧﺎ‪ ،‬ﻫﺄﻧﺘﻢ‪.‬‬


‫‪ -٥‬ﻛﻠﻤﺔ )ﺃﻧﺎ( ﺇﺫﺍ ﺗﻘﺪﻣﺘﻬﺎ )ﻫﺎ( ﻭﺗﻠﺘ‪‬ﻬﺎ )ﺫﺍ( ﺍﻹﺷﺎﺭﻳﺔ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻫﺄﻧﺬﺍ‪.‬‬
‫‪) -٦‬ﺫﺍ( ﺍﻹﺷــﺎﺭﻳﺔ ﺍﳌﻘﺮﻭﻧــﺔ ﺑــﻼﻡ ﺍﻟﺒﻌــﺪ‪ ،‬ﳓــﻮ‪ :‬ﺫﻟــﻚ‪ ،‬ﺫﻟﻜﹸﻤــﺎ‪ ،‬ﺫﻟﻜﹸـﻦ‪.‬‬
‫ﲞﻼﻑ ﺍﻟﱵ ﺗﺘﻠﻮﻫﺎ ﻻﻡ ﺍﳉﺮ ﳓﻮ‪ :‬ﺫﺍ ﻟﹶﻚ‪ ،‬ﺫﺍ ﻟﹶﻜﹸﻤﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٧٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻧﻘﺺ ﺃﻝ‬
‫ﲢﺬﻑ )ﺃﻝ( ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺖ ﺑﻌﺪ ﻻﻡ‪ ،‬ﻭﻛﺎﻥ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻻﻡ‪ ‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺃﹶﺻ‪‬ـﻐ‪‬ﻴ‪‬ﺖ‪ ‬ﻟ‪‬ﻠﱠﺤـﻦ‬
‫ﺍﳉﻤﻴﻞ‪ ،‬ﻟﹶـﻠﱠﺤ‪‬ﻦ‪ ‬ﺍﳉﻤﻴﻞﹸ ﻏ‪‬ﺬﺍﺀٌ ﻟ‪‬ﻠﹾﺮ‪‬ﻭﺡ‪.‬‬
‫ﻭﻣﻦ ﺫﻟﻚ ﺍﻻﺳﻢ ﺍﳌﻮﺻﻮﻝ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺮﺳﻢ ﺑﻼﻣﲔ)‪ ،(١‬ﳓﻮ‪ :‬ﻟﹶﻠﱠﺬﺍﻥ ﻓﻌـﻼ ﺍﳋـﲑ‪‬‬
‫ﻣﺴﺘﺤ‪‬ﻘﺎﻥ ﻟﻺﻛﺮﺍﻡﹺ‪ ،‬ﻟﹶﻼﹶﺗ‪‬ﻲ ﻓﹶﻌ‪‬ﻠﹾﻦ ﺍﳋﲑ‪ ‬ﻣﺴﺘﺤﻘﺎﺕ‪ ‬ﻟﻠﺘﻌﻈﻴﻢ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻫﻮ ﺍﳌﺜﲎ‪ :‬ﺍﻟﻠﺬﺍﻥ ﻭﺍﻟﻠﺘﺎﻥ‪ ،‬ﺍﻟﻠﺬﻳﻦ ﻭﺍﻟﻠﺘﲔ‪ .‬ﻭﺍ‪‬ﻤﻮﻉ ﺑﺎﻟﻮﺍﻭ‪ :‬ﺍﻟﻠﺬﻭﻥ‪ .‬ﻭﲨـﻊ ﺍﳌﺆﻧـﺚ‪:‬‬
‫ﺍﻟﻼﰐ ﻭﺍﻟﻠﻮﺍﰐ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻼﺋﻲ‪.‬‬
‫‪٨٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻮﺍﻭ‬

‫ﺗ‪‬ﺤﺬﻑ ﲣﻔﻴﻔﺎﹰ ﻣﻦ ﳓﻮﹺ‪ :‬ﺩ‪‬ﺍﻭ‪‬ﺩ‪ ،‬ﻃﹶﺎﻭ‪‬ﺱ‪ ،‬ﻫ‪‬ﺎﻭ‪‬ﻥ‪ ،‬ﻧ‪‬ﺎﻭ‪‬ﺱ‪.‬‬


‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٨١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻴﺎﺀ‬

‫‪ -١‬ﲢﺬﻑ ﺍﻟﻴﺎﺀ ﺍﳌﺘﻮﻟﺪﺓ ﻣﻦ ﺇﹺﺷ‪‬ﺒﺎﻉﹴ‪ ،‬ﳓﻮ ﺍﳌﻴﻢﹺ ﺍﳌﻜﺴﻮﺭﺓ ﰲ ﺍﻟﺸ‪‬ﻌ‪‬ﺮﹺ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ‪:‬‬


‫)ﺣ‪‬ﻈﱢﻬﹺﻢﹺ(‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻭﻳﺎﺀ ﺍﳌﻨﻘﻮﺹ ﺍﳌﹸﻌﺮ‪‬ﻑ ﺑﺄﻝ ﺍﳌﻮﻗﻮﻑ‪ ‬ﻋﻠﻴﻪ ﺑﺈﺳﻜﺎﻥ‪ ‬ﻣﺎ ﻗﺒﻞ ﺍﻟﻴﺎﺀِ ﰲ ﻟﻐﺔ‪،‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﺍﳌﹸﺘﻌﺎﻝ‪ ،‬ﺍﻟﺪﺍﻉ‪ ،‬ﺍﻟﺘﻨﺎﺩ‪ ،‬ﺍﻟﺘﻼﻕ‪ ،‬ﰲ‪ :‬ﺍﳌﺘﻌﺎﱄ‪ ،‬ﺍﻟﺪﺍﻋﻲ‪ ،‬ﺍﻟﺘﻨﺎﺩﻱ‪ ،‬ﺍﻟﺘﻼﻗﻲ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٨٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٣‬ﻭﻳﺎﺀ ﺍﳌﻬﻤﻮﺯ ﺍﻵﺧﺮ ﺍﻟﺬﻱ ﺃﹸﺟﺮﻱ ﻣ‪‬ﺠﺮﻯ ﺍﳌﻌﺘﻞ ﰒ ﺣﺬﻓﺖ‪ ‬ﻳﺎﺅ‪‬ﻩ‪ ،‬ﳓﻮ‪:‬‬
‫ﻃﺎﺭﹴ‪ ،‬ﻣﺒﺘﺪ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ــﺮ‪ ،‬ﰲ‪ :‬ﻃﺎﺭﺉﹴ‪ ،‬ﻣﺒﺘﺪ‪‬ﺉﹴ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺒ‪ ‬ﺮﺅﹴ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٨٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻨﻮﻥ‬

‫‪ -١‬ﲢﺬﻑ ﻣﻦ ﻛﻠﻤﺔ )ﻣ‪‬ﻦ(‪ ،‬ﻭ)ﻋ‪‬ﻦ( ﺇﺫﺍ ﺩ‪‬ﺧ‪‬ﻠﺘـﺎ ﻋﻠـﻰ )ﻣ‪‬ـﺎ(‪ ،‬ﺃﻭ )ﻣ‪‬ـﻦ(‪،‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪،‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٨٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪p‬‬ ‫‪ -٢‬ﻭﻣﻦ )ﺇﻥ ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ( ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻊ ﺑﻌـﺪﻫﺎ )ﻣـﺎ( ﺍﻟﺰﺍﺋـﺪﺓ‪ ،‬ﻛﻘﻮﻟـﻪ ﺗﻌـﺎﱃ‪:‬‬
‫‪ ] v u t s r q‬ﺍﻹﺳـــﺮﺍﺀ‪ ،[٢٣:‬ﺃﻭ ﻭﻗـــﻊ ﺑﻌـــﺪﻫﺎ )ﻻ(‬
‫ﺍﻟﻨﺎﻓﻴﺔﹸ ﻛﻘﻮﻟﻪ‪ ] y x w v u :‬ﺍﻟﺘﻮﺑﺔ‪ .[٤٠:‬ﻭﻗﻮﻝﹺ ﺍﻷﺣﻮﺹ‪:‬‬
‫ﻭﺇﻻ ﻳﻌــــﻞﹸ ﻣ‪‬ﻔﹾﺮﹺﻗﹶـــــﻚ ﺍﳊﹸﺴ‪‬ــــﺎﻡ‪‬‬ ‫ﺝ‬
‫ﻓﹶﻄﹶﻠﱢﻘﹾﻬـــﺎ ﻓﻠﹶﺴ‪‬ـــﺖ‪ ‬ﳍـــﺎ ﺑﹺﻜﹸـــﻒﺀٍ‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٨٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٣‬ﻭﻣﻦ )ﺃﻥ ﺍﳌﺼﺪﺭﻳﺔ ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ )‪ ((١‬ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻊ ﺑﻌﺪﻫﺎ )ﻣﺎ( ﻛﻤﺎ ﰲ ﳓـﻮ‪ :‬ﺃﻣـﺎ‬
‫ﺃﻧﺖ ﻣﻨﻄﻠﻘﹰﺎ ﺍﻧﻄﻠﻘﺖ‪ .‬ﺃﻭ ﻭﻗﻊ ﺑﻌﺪﻫﺎ )ﻻ( ﺳﻮﺍﺀٌ ﺃﻛﺎﻧﺖ ﻧﺎﻓﻴﺔﹰ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﻋﺴـﻰ ﺃﻻ‬
‫ﻳ‪‬ﻤﺮﺽ‪ ،‬ﺃﻡ ﺯﺍﺋﺪﺓﹰ ﻛﻘﻮﻟـﻪ ﺗﻌـﺎﱃ‪ ] ¸¶ µ ´ :‬ﺍﳊﺪﻳـﺪ‪ ،[٢٩:‬ﺃﻱ‬
‫ﻷﻥ ﻳﻌﻠﻢ‪‬؛ ‪ ] `_ ^] \ [ Z Y‬ﻃﻪ‪ ،[٩٣:‬ﺃﻱ ﺃﻥ ﺗﺘ‪‬ﺒﻌﻦﹺ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺑﻌﺾ ﺍﻟﻜﹸﺘ‪‬ﺎﺏ ﻻ ﻳﻔﺮﻗﻮﻥ ﺑﲔ ﺃﻥ ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ ﻭﻏﲑﻫﺎ‪ ،‬ﳚﺮﻭ‪‬ﻤﺎ ﲨﻴﻌﺎ ﳎﺮﻯ ﻭﺍﺣﺪﺍﹶ‪.‬‬
‫‪٨٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﻟﻨﻘﺺ ﻟ‪‬ﻠْﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺰِ‬

‫ﺳﺒﻖ‪ ‬ﺍﻟﻌﺮﺏ‪ ‬ﺍﻟﻔﺮﳒﺔ ﰲ ﺍﺧﺘﺰﺍﻝ ﺑﻌﺾ ﺍﻟﻜﻠﻤﺎﺕ‪.‬‬


‫ﻭﻫﺬﻩ ﳎﻤﻮﻋﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺮﻣﻮﺯ ﺍﻟﱵ ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﺖ ﻗﺪﳝﺎﹰ ﰲ ﺍﻟﻜﺘﺐ ﺍﻟﻌﻠﻤﻴﺔ‪:‬‬
‫ﺍﳌﺼـ = ﺍﳌﺼﻨ‪‬ﻒ‪ ،‬ﺑﻜﺴﺮ ﺍﻟﻨﻮﻥ‪.‬‬
‫ﺹ = ﺍﳌﺼﻨ‪‬ﻒ‪ ،‬ﺑﻔﺘﺢ ﺍﻟﻨﻮﻥ‪.‬‬
‫ﺍﻟﺸـ‪ =‬ﺍﻟﺸﺎﺭﺡ‪.‬‬
‫ﺵ = ﺍﻟﺸﺮﺡ‪.‬‬
‫ﺃﻳﻀـ‪ =‬ﺃﻳﻀ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٨٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻻ ﳜـ‪ =‬ﻻ ﳜﻔﻰ‪.‬‬


‫ﺍﻟﻈـ = ﺍﻟﻈﺎﻫﺮ‪.‬‬
‫ﻣﻢ = ﳑﻨﻮﻉ‪.‬‬
‫ﻡ‪ =‬ﻣﻌﺘﻤﺪ‪.‬‬
‫ﺽ = ﺿﻌﻴﻒ‪.‬‬
‫ﺇﱁ = ﺇﱃ ﺁﺧﺮﻩ‪.‬‬
‫ﺍﻫـ = ﺍﻧﺘﻬﻰ‪ ،‬ﻭﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﻋﺒﺪ ﺍﳊﻜﻴﻢ ﰲ‪) :‬ﺇﱃ ﺁﺧﺮﻩ(‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٨٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺛﻨﺎ‪ =‬ﺣﺪﺛﻨﺎ‪.‬‬
‫ﺛﲏ = ﺣﺪﺛﲏ‪.‬‬
‫ﺃﻧﺎ‪ =‬ﺃﻧﺒﺄﻧﺎ‪.‬‬
‫ﻧﺎ = ﺃﺧﱪﻧﺎ‪.‬‬
‫ﺡ = ﲢﻮﻳﻞ ﺍﻟﺴﻨﺪ ﰲ ﻛﺘﺐ ﺍﳊﺪﻳﺚ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٨٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺻﻠﻌﻢ = ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪.‬‬


‫ﺹ ﻡ = ﺻﻠﻰ ﺍﷲ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ‪.‬‬
‫ﻉ ﻡ‪ =‬ﻋﻠﻴﻪ ﺍﻟﺴﻼﻡ‪.‬‬
‫ﻭﻛﺘﺎﺑﺔ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﺜﻼﺛﺔ ﻣﻜﺮﻭﻫﺔ ﻋﻨﺪ ﺑﻌﺾ ﺍﻟﻔﻘﻬﺎﺀ‪.‬‬
‫ﺭ ﺽ = ﺭﺿﻲ ﺍﷲ ﻋﻨﻪ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٩٠‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﻭ‪ =‬ﻣﺎ ﻻﻣﻪ ﻭﺍﻭ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬


‫ﻱ = ﻣﺎ ﻻﻣﻪ ﻳﺎﺀ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻳﻮ‪ =‬ﻣﺎ ﻻﻣﻪ ﻭﺍﻭ ﺃﻭ ﻳﺎﺀ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻡ‪ =‬ﻣﻌﺮﻭﻑ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫ﻉ = ﻣﻮﺿﻊ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٩١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺝ = ﲨﻊ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬


‫ﺟﺞ‪ =‬ﲨﻊ ﺍﳉﻤﻊ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫ﺟﺠﺞ = ﲨﻊ ﲨﻊ ﺍﳉﻤﻊ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫ﺓ = ﻗﺮﻳﺔ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫ﺩ‪ =‬ﺑﻠﺪ‪ ،‬ﺍﺳﺘﻌﻤﻠﻪ ﺻﺎﺣﺐ ﺍﻟﻘﺎﻣﻮﺱ ﻭﻣ‪‬ﻦ ﺑﻌﺪﻩ‪.‬‬
‫ﺱ‪ =‬ﺳﻴﺒﻮﻳﻪ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٩٢‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺡ = ﺃﺑﻮ ﺣﻨﻴﻔﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﺍﳊﻠﱯ‪.‬‬


‫ﺣﺞ‪ =‬ﺍﺑﻦ ﺣﺠﺮ ﺍﳍﻴﺘﻤﻲ ﰲ ﻛﺘﺐ ﺍﻟﺸﺎﻓﻌﻴﺔ‪.‬‬
‫ﻡ ﺭ = ﳏﻤﺪ ﺍﻟﺮﻣﻠﻲ‪.‬‬
‫ﻉ ﺵ = ﻋﻠﻲ ﺍﻟﺸﱪﺍﻣﻠﺴﻲ‪.‬‬
‫ﺯ ﻱ = ﺍﻟﺰﻳﺎﺩﻱ‪.‬‬
‫ﻕ ﻝ = ﺍﻟﻘﻠﻴﻮﰊ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٩٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺷﻮ = ﺧﻀﺮ ﺍﻟﺸﻮﺑﺮﻱ‪.‬‬


‫ﺱ ﻝ‪ =‬ﺳﻠﻄﺎﻥ ﺍﳌﺰﺍﺣﻲ‪.‬‬
‫ﺡ ﻝ = ﺍﳊﻠﱯ‪.‬‬
‫ﻉ ﻥ = ﺍﻟﻌﻨﺎﱐ‪.‬‬
‫ﺡ ﻑ = ﺍﳊﻔﲏ‪.‬‬
‫ﺃ ﻁ = ﺍﻹﻃﻔﻴﺤﻲ‪.‬‬
‫ﻡ ﺩ = ﺍﳌﺪﺍﺑﻐﻲ‪.‬‬
‫ﻉ ﺏ = ﺍﻟﻌ‪‬ﺒﺎﺏ‬
‫ﺳﻢ‪ =‬ﺍﺑﻦ ﺃﹸﻡ‪ ‬ﻗﺎﺳﻢ ﺍﻟﻌﺒﺎﺩﻱ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٩٤‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﳋﺎﻣﺲ‬
‫‪‬‬
‫ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓﹸ‪ :‬ﺃﻥ ﻣﺎ ﺻﺢ ﺍﻻﺑﺘﺪﺍﺀ ﺑﻪ ﻭﺍﻟﻮﻗﻒ‪ ‬ﻋﻠﻴﻪ ﻓﹸﺼﻞ‪ ،‬ﻭﻣﺎ ﻻ ﻓﹶﻼ‪.‬‬
‫ﻓﻴ‪‬ﻔﺼﻞﹸ ﺍﻻﺳﻢ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮ‪ ‬ﻣﻦ ﺍﻟﻀﻤﲑ ﺍﳌﻨﻔﺼـﻞ‪ ،‬ﻭﻳ‪‬ﻔﺼـﻞ ﻛﻼﳘـﺎ ﳑـﺎ ﻋـﺪﺍﻩ‪ ‬ﺍﲰـﺎ‬
‫ﻛــﺎﻥ ﺃﻭ ﻓﻌــﻼ‪ ،‬ﺃﻭ ﺣﺮﻓــﺎ ﺯﺍﺋــﺪﺍ ﻋﻠــﻰ ﺣــﺮﻑ‪ ،‬ﳓــﻮ‪A @ ? > = :‬‬
‫] ﺍﻟﺬﺍﺭﻳﺎﺕ‪ ] 0 / . - , + * ) ،[١٣:‬ﺍﻟﻔﺮﻗﺎﻥ‪.[٤٤:‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٩٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﻟﻮﺻﻞ‬

‫ﺑﻨﺎﺀً ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﺍﻟﺴﺎﺑﻘﺔ ﳚﺐ ﻭﺻﻞﹸ ﻣﺎ ﻳﺄﰐ‪:‬‬


‫‪ -١‬ﻣــﺎ ﻻ ﻳﺼــﺢ ﺍﻻﺑﺘــﺪﺍﺀ ﺑــﻪ ﻛﻨــﻮﱐ ﺍﻟﺘﻮﻛﻴــﺪ‪ ،‬ﻭﺗــﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴــﺚ‪ ،‬ﻭﻛــﺎﻑ‬
‫ﺍﳋﻄﺎﺏ‪ ،‬ﻭﻋﻼﻣﺎﺕ ﺍﳌﺜﲎ‪ ،‬ﻭﲨﻊ ﺍﳌـﺬﻛﺮ ﺍﻟﺴـﺎﱂ ﻭﺍﳌﺆﻧـﺚ ﺍﻟﺴـﺎﱂ‪ ،‬ﻭﺍﻟﻀـﻤﲑ‬
‫ﺍﻟﺒﺎﺭﺯ ﺍﳌﺘﺼﻞ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٩٦‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫‪ -٢‬ﻣﺎ ﻻ ﻳﺼﺢ ﺍﻟﻮﻗﻒ ﻋﻠﻴﻪ‪ ،‬ﻭﻫﻮ‪:‬‬


‫)ﺃ( ﺻ‪‬ﺪ‪‬ﺭ‪ ‬ﺍﳌﺮﻛـﺐ ﺍﳌﺰﺟـﻲ‪ ،‬ﻣﺜـﻞ‪ :‬ﺑﻌﻠﺒـﻚ‪ ،‬ﻗﺎﺿـﻴﺨﺎﻥ‪ ،‬ﻣﻌـﺪﻳﻜﹶﺮﹺﺏ‪،(١)‬‬
‫ﻭﻛﺬﺍ ﻣﺎ ﺭ‪‬ﻛﺐ ﻣﻦ ﺍﻷﲰﺎﺀ ﺍﳌﹸﻌﺮ‪‬ﺑـﺔ ﺃﻭ ﺍﻟﺪﺧﻴﻠـﺔ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺳ‪‬ـﻜﹾﺒ‪‬ﺎﺝ‪ ،‬ﺧ‪‬ﺸ‪‬ـﻜﻨﺎﻥ‪،‬‬
‫ﺳ‪‬ﻜﹶﻨﺠ‪‬ﺒﲔ‪ ،‬ﺗ‪‬ﺮ‪‬ﳒﹶﺒﲔ‪ ،‬ﺩ‪‬ﺳﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻨ‪‬ﺪ‪ ،‬ﺷﺎﻫﻨﺸﺎﻩ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻫﺬﺍ ﺇﺫﺍ ﱂ ﻳﻌﺮﺏ ﺇﻋﺮﺍﺏ ﺍﳌﺘﻀﺎﻳﻔﲔ‪ ،‬ﻓﺈﺫﺍ ﺃﻋﺮﺏ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﺼﻞ ﺻﺪﺭﻩ ﻓﻴﻜﺘﺐ‪ :‬ﻣﻌﺪﻱ ﻛﺮﺏ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٩٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫)ﺏ( ﻣﺎ ﺭ‪‬ﻛﺐ ﻣﻊ ﺍﳌﺎﺋﺔ ﻣﻦ ﺍﻵﺣﺎﺩ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎﺋﺔ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺴِـﻤ‪‬ﺎﺋﺔ‪ .‬ﲞـﻼﻑ‬


‫ﻣﺎ ﺃﺿﻴﻒ ﺇﻟﻴﻬﺎ ﻣﻦ‪ ‬ﺍﻟﻜﺴﻮﺭ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺛﹸﻠﹾﺚﹸ ﻣﺎﺋﺔ‪ ،‬ﺧ‪‬ﻤ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣﺎﺋﺔ‪.‬‬
‫)ﺟـ( ﻣﺎ ﺭ‪‬ﻛﺐ ﻣﻦ ﺍﻟﻈﺮﻭﻑ ﻣﻊ ﺇﺫ ﺍﳌﻨﻮﻧﺔ‪ ،‬ﻛﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ ،‬ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ .‬ﲞﻼﻑ ﻣﺎ‬
‫ﺭ‪‬ﻛﺐ ﻣﻊ ﺇﺫ ﻏﲑ ﺍﳌﻨﻮﻧﺔ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻦ‪ ‬ﺇﹺﺫﹾ ﺣ‪‬ﺪ‪‬ﺙﹶ ﻛﺬﺍ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪٩٨‬‬
‫ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬

‫)ﺩ( ﺣ‪‬ﺐ‪ ‬ﻣﻊ ﺫﹶﺍ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺬﺍ‪ ،‬ﻻ ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﺬﹶﺍ‪.‬‬


‫)ﻫـ( ﺍﳊﺮﻑ ﺍﳌﻔﺮﺩ ﻭﺿﻌﺎ ﻛﺎﻟﻼﻡ ﻭﺍﻟﻜﺎﻑ‪ ،‬ﺃﻭ ﻋ‪‬ﺮﺿﺎ ﻛﺎﻟﺒﺎﺀ ﰲ ﺑ‪‬ﻠﹾﺤﺮﹺﺙ‪،‬‬
‫ﺑ‪‬ﻠﹾﻘﹶﲔ)‪.(١‬‬
‫)ﻭ( ﻟﻔــﻆ )ﺃﻝ(‪ ،‬ﻭﻣﺜﻠــﻬﺎ )ﺃﻡ( ﺍﳊﻤﲑﻳــﺔ‪ .‬ﳓــﻮ‪” :‬ﻟﹶــﻴ‪‬ﺲ‪ ‬ﻣ‪‬ــﻦ‪ ‬ﺍ‪‬ﻣ‪‬ﺒﹺــﺮ‪ ‬ﺍ‪‬ﻣ‪‬ﺼ‪‬ــﻴ‪‬ﺎﻡ‪ ‬ﰲ‬
‫ﺍ‪‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﻔﹶﺮﹺ“‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺍﻧﻈﺮ ﻣﺎ ﻣﻀﻰ ﰲ ﺹ‪.٧٢ :‬‬


‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪٩٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻫﺬﺍ‪ ،‬ﻭﳚﻮﺯ ﺃﻥ ﻳ‪‬ﻮﺻﻞﹶ ﺍﳌﻔﺼﻮﻝﹸ ﻟﻘﹶﺼﺪ ﺍﻹﻟﻐﺎﺯ‪ ،‬ﻛﻘﻮﻟﻪ‪:‬‬


‫ﺑﺮ‪‬ﺩ‪‬ﻳــــــﻪ ﺗﺼــــــﺎﺩﻓﻴﻪ ﺳ‪‬ــــــﺨﻴﻨﺎ‬ ‫ﻋﺎﻓـ ـﺖ‪ ‬ﺍﳌـــﺎﺀَ ﰲ ﺍﻟﺸـــﺘﺎﺀ ﻓﻘﻠﻨـــﺎ‬
‫ﺃﻱ‪ :‬ﺑﻞ ﺭﹺﺩﻳﻪ‪ ،‬ﺃﻣﺮ‪ ‬ﻣﻦ ﺍﻟﻮﺭﻭﺩ‪.‬‬
‫ﻭﻛﻘﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ﺃﺩ‪‬ﻉ‪ ‬ﺍﻟﻘﺘــــﺎﻝﹶ ﻭﺃﺷــــﻬﺪ‪ ‬ﺍﳍﻴﺠــــﺎﺀَ‬ ‫ﳌـــﺎ ﺭﺃﻳـ ـﺖ‪ ‬ﺃﺑـــﺎ ﻳﺰﻳـ ـﺪ‪ ‬ﻣ‪‬ﻘـــﺎﺗﻼ‬
‫ﺃﻱ ﻟﻦ ﺃﺩﻉ ﺍﻟﻘﺘﺎﻝ ﻣﺎ ﺭﺃﻳﺖ‪.‬‬
‫ﻭﻫﻨﺎﻙ ﺗﻔﺼﻴﻞﹲ ﰲ ﻭﺻﻞ )ﻣﻦ( ﻭ)ﻣﺎ( ﻭ)ﻻ( ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٠٠‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫ﻭﺻﻞ )ﻣ‪‬ﻦ( ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‬

‫ﺗﻮﺻﻞﹸ )ﻣ‪‬ﻦ( ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﺔ ﻭﺍﳌﻮﺻﻮﻟﺔ ﲟ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭﻋ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻭﰲ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﻤ‪‬ﻦ ﻋﻠﻤـ ‪‬‬
‫ﺖ‬
‫ﻫﺬﺍ؟ ﻋ‪‬ﻤ‪‬ﻦ ﺗﺴﺄﻝ؟ ﻓﻴﻤ‪‬ﻦ ﺗﺮﻏﹶﺐ؟ ﻋﻠﻤﺖ‪ ‬ﺍﳋﹶﱪ‪ ‬ﳑ‪‬ﻦ ﻋﻠﻤﺖ‪ ‬ﻣﻨـﻪ‪ ،‬ﺳـﺄﻟﺖ ﻋﻤـﺎ‬
‫ﺗﺴﺄﻝ ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﺭﻏ‪‬ﺒﺖ‪ ‬ﻓﻴﻤﻦ ﺗﺮﻏﺐ‪ ‬ﻓﻴﻪ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٠١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺻﻞ )ﻣﺎ( ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‬

‫ﻭﻫﻲ ﻋﻠﻰ ﺿﺮﺑﲔ‪ :‬ﻣﺎ ﺍﻻﲰﻴﺔ‪ ،‬ﻭﻣﺎ ﺍﳊﺮﻓﻴﺔ‪.‬‬


‫ﻭ)ﻣﺎ ﺍﻻﲰﻴﺔ( ﻋﻠﻰ ﺃﺭﺑﻌﺔ ﺿﺮﻭﺏ‪ :‬ﺍﺳـﺘﻔﻬﺎﻣﻴﺔ‪ ،‬ﻣﻮﺻـﻮﻟﺔ‪ ،‬ﻧﻜـﺮﺓ‪ ،‬ﻣﻌﺮﻓـﺔ‬
‫ﺗﺎﻣﺔ‪.‬‬
‫‪) -١‬ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﺔ( ﺗﻮﺻـﻞ ﺑﺎﻻﺳـﻢ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﲟ‪‬ﻘﺘﻀـﺎﻡ‪‬؟ ﻭﺑـﺎﳊﺮﻭﻑ‪ :‬ﻣ‪‬ـﻦ‪،‬‬
‫ﻋ‪‬ﻦ‪ ،‬ﰲ‪ ،‬ﺍﻟﻼﻡ‪ ،‬ﺇﱃ‪ ،‬ﻋﻠﻰ‪ ،‬ﺣﱴ‪ ،‬ﻛﹶـﻲ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ـﻢ‪‬؟ ﻋ‪‬ـﻢ‪‬؟ ﻓـﻴﻢ‪‬؟ ﻟ‪‬ـﻢ‪‬؟ ﺇﻻﻡ‪‬؟‬
‫ﻋﻼﻡ‪‬؟ ﺣﺘ‪‬ﺎﻡ‪‬؟‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٠٢‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪) -٤-٣-٢‬ﺍﳌﻮﺻﻮﻟﺔ‪ ،‬ﺍﻟﻨﻜﺮﺓ‪ ،‬ﺍﳌﻌﺮﻓﺔ ﺍﻟﺘﺎﻣﺔ( ﺗﻮﺻﻞ ‪‬ـﺬﻩ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺎﺕ‪:‬‬


‫ﻣ‪‬ﻦ‪ ،‬ﻋﻦ‪ ،‬ﰲ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻲ‪ ،‬ﻧﹺﻌ‪‬ﻢ‪.(١)‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﺳﺄﻟﺖ‪ ‬ﻋﻤﺎ ﺳﺄﻟﺖ‪ ‬ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﺭﻏﺒﺖ‪ ‬ﻋﻤﺎ ﺭﻏﺒﺖ‪ ‬ﻋﻨﻪ‪ ،‬ﺃﻓﻜﺮ ﻓﻴﻤﺎ ﺗﻔﻜـﺮ ﻓﻴـﻪ‪،‬‬
‫ﻻ ﺳﻴ‪‬ﻤﺎ ﻳـﻮﻡ‪ ‬ﺑـﺪﺍﺭﺓ ﺟ‪‬ﻠﺠ‪‬ـﻞ‪ ] ¿ ¾ ½ ¼ » ،‬ﺍﻟﻨﺴـﺎﺀ‪ ،[٥٨:‬ﺩ‪‬ﻗﻘﹾﺘ‪‬ـﻪ ﺩﻗ‪‬ـﺎ‬
‫ﻧﹺﻌ‪‬ﻤ‪‬ﺎ)‪.(٢‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻟﻐﺔﹲ ﰲ ﻧﻌﻢ ﻣﻘﺎﺑﻞ ﺑﺌﺲ‪.‬‬


‫)‪ (٢‬ﺗﻜﻮﻥ )ﻣﺎ( ﰲ ﻫﺬﺍ ﻧﻜﺮﺓ ﺗﺎﻣﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺗﺎﻣﺔ ﺃﻱ ﻧﻌﻢ ﺷﻴﺌﺎ‪ ،‬ﺃﻭ ﻧﻌﻢ ﺍﻟﺸﻲﺀ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٠٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺃﻣﺎ )ﻣﺎ ﺍﳊﺮﻓﻴﺔ( ﻓﻬﻲ ﻋﻠﻰ ﺛﻼﺛﺔ ﺃﺿﺮﺏ‪ :‬ﻣﺼﺪﺭﻳﺔ‪ ،‬ﻛﺎﻓﺔ‪ ،‬ﺯﺍﺋﺪﺓ‪.‬‬
‫‪) -١‬ﺍﳌﺼﺪﺭﻳﺔ( ﺗﻮﺻﻞ ﲝﲔ‪ ،‬ﺭﻳﺚﹶ‪ ،‬ﺃﻳﻦ‪ ،‬ﻛﻞ ﺍﳌﻨﺼﻮﺑﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻈﺮﻓﻴـﺔ )‪،(١‬‬
‫ﳓﻮ‪ :‬ﺃﻛﺮﻣﺘﻪ ﺣﻴﻨﻤﺎ ﺟﺎﺀﱐ‪ ،‬ﻭﺭﻳﺜﻤﺎ ﺟﺎﺀﱐ )ﺃﻱ ﻭﻗﺖ‪ ‬ﳎﻴﺌ‪‬ﻪ(‪ ،‬ﺃﻳﻨﻤـﺎ ﺻـﻨﻌﺖ‪‬‬
‫)ﺃﻱ ﺃﻳﻦ‪ ‬ﺻ‪‬ﻨ‪‬ﻌ‪‬ﻚ(‪.‬‬
‫ﻭﺗﻮﺻﻞ ﺑﻜﻠﻤﺔ )ﻣﺜﻞ( ﺟﻮﺍﺯﺍ‪ ،‬ﻛﻘﻮﻝ ﺑﻌﺾﹺ ﺍﻟﻌﺠﻢ ﻟﻠﻌﺮﺏ‪" :‬ﺃﺳﻠﻤﻨﺎ ﻣﺜﻠﻤﺎ‬
‫ﺃﺳﻠﻤﺘ‪‬ﻢ"‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﲞﻼﻑ )ﻛﻞ( ﺍﳌﺮﻓﻮﻋﺔ ﺃﻭ ﺍ‪‬ﺮﻭﺭﺓ ﺃﻭ ﺍﳌﻨﺼﻮﺑﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻔﻌﻮﻟﻴﺔ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻛﻞ ﻣﺎ ﺟﺎﺯ ﺑﻴﻌﻪ ﺟﺎﺯ‬
‫ﺭﻫﻨﻪ‪) ،‬ﻣﺎ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻳﺘﻤﲎ ﺍﳌﺮﺀ ﻳﺪﺭﻛﻪ(‪ ،‬ﺭﺿﻴﻨﺎ ﺑﻜﻞ ﻣﺎ ﻗﻀﻴﺘﻪ‪ ،‬ﺃﺳﺘﺤﺴﻦ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻗﻠﺘﻪ‪.‬‬
‫‪١٠٤‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪) -٢‬ﺍﻟﻜﺎﻓﺔ( ﻭﺗﻮﺻﻞﹸ ﺑـ ﻃﺎﻝﹶ‪ ،‬ﻭﻗﻞﱠ‪ ،‬ﻭﺑﲔ‪ ،‬ﻭﻗﺒﻞﹶ‪ ،‬ﻭﺭ‪‬ﺏ‪ ،‬ﻭﻛﹶﻲ‪ ،‬ﻭﺑـ‬
‫ﺇﻥﱠ ﻭﺃﺧﻮﺍ‪‬ﺎ )‪ ، (١‬ﳓﻮ‪ :‬ﻃﹶﺎﳌﺎ‪ ،‬ﻗﹶﻠﹼﻤﺎ‪ ،‬ﺑﻴﻨ‪‬ﻤﺎ‪ ،‬ﻗﹶﺒﻠﹶﻤﺎ‪ ،‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ﻤﺎ‪ ،‬ﻛﹶﻴ‪‬ﻤﺎ‪ ،‬ﺇﹺﻧ‪‬ﻤﺎ‪،‬‬
‫ﻛﺄﻧ‪‬ﻤﺎ‪ ،‬ﻟﻜﻨ‪‬ﻤﺎ‪ ،‬ﻟﻌﻠﱠﻤﺎ‪ ،‬ﻟﻴﺘ‪‬ﻤﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﺃﻣﺎ )ﻣﺎ( ﺍﳌﻮﺻﻮﻟﺔ ﻓﻼ ﺗﻮﺻﻞ ﺑﺸﻲﺀ ﻣﻦ ﻫﺬﻩ ﺍﳊﺮﻭﻑ ﺍﻟﻨﺎﺳﺨﺔ‪ ،‬ﺗﻘﻮﻝ‪ :‬ﺇﻥ ﻣﺎ ﻓﻌﻠﺘـﻪ‬
‫ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻟﻜﻦ ﻣﺎ ﻓﻌﻠﻪ ﺃﺧﻮﻙ ﻏﲑ ﺣﺴﻦ‪ ،‬ﻭﻫﻜﺬﺍ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٠٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪) -٣‬ﺍﻟﺰﺍﺋــﺪﺓ( ﻭﺗﻮﺻــﻞﹸ ﲝﻴــﺚﹸ‪ ،‬ﻛﻴــﻒ‪ ،‬ﻛــﻲ‪ ،‬ﺃﻱ‪ ،‬ﻣ‪‬ــﻦ‪ ،‬ﻋــﻦ‪ ،‬ﺇﹺﻥﹾ‬
‫ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ‪ ،‬ﺃﻳﻦ ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ‪ ،‬ﻭﺑﻜﻞﹼ ﺍﺳﻢ ﻭﻗﻊ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺇﱃ ﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ‪ ،‬ﳓـﻮ‪ :‬ﺣﻴﺜﹸﻤـﺎ‪،‬‬
‫ﻛﻴﻔﹶﻤﺎ‪ ،‬ﻛﻴﻤﺎ‪ ،‬ﺃﻳ‪‬ﻤﺎ ﺍﻷﺟﻠﲔ‪ ،‬ﳑ‪‬ﺎ ﺧﻄﻴﺌـﺎ‪‬ﻢ‪ ،‬ﻋﻤ‪‬ـﺎ ﻗﻠﻴـﻞ‪ ،‬ﺇﻣـﺎ ﲣـﺎﻓﻦ‪ ،‬ﺃﻳﻨﻤـﺎ‬
‫ﺗﻜﻮﻧﻮﺍ‪ ،‬ﻓﻴﺎ ﺣ‪‬ﺴ‪‬ﻨﻤﺎ ﻋﲔﹴ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٠٦‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫ﻭﺻﻞ )ﻻ( ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‬

‫ﺗﻮﺻﻞ )ﻻ(‪:‬‬
‫ﺑﺈﻥ ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ‪ ،‬ﳓﻮ‪. y x w v u :‬‬
‫ﺑﺄﻥ ﺍﳌﺼﺪﺭﻳﺔ ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ‪ .‬ﻭﻻ ﻓﺮﻕ ﰲ ﺫﻟﻚ ﺑﲔ ﺃﻥ ﺗﻜـﻮﻥ )ﻻ( ﻧﺎﻓﻴـﺔﹰ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫‪[ZY‬‬ ‫ﻳﻨﺒﻐﻲ ﺃﻻ ‪‬ﻤـﻞﹶ‪ ،‬ﺃﻭ ﺯﺍﺋـﺪﺓ‪ ،‬ﳓـﻮ‪، ¸ ¶ µ ´ :‬‬
‫\ ] ^ _ ` )‪.(١‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﲢﺬﻑ ﻧﻮﻥ )ﺃﻥ( ﻗﺒﻞ )ﻻ( ﺑﻨﺎﺀ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺳﺒﻖ ﰲ ﺹ‪ ،٨٥:‬ﻭﺍﺧﺘﺎﺭ ﺃﺑﻮ ﺣﻴﺎﻥ ﺇﺛﺒﺎﺕ ﻧﻮﻥ‬
‫)ﺃﻥ( ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ ﻛﺎﳌﻔﺴﺮﺓ ﻭﺍﳌﺨﻔﻔﺔ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٠٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﺃﻣﺎ ﺃﹶﻥ‪ ‬ﺍﳌﻔﺴ‪‬ﺮﺓ ﻭﺍﳌﺨﻔﱠﻔﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺜﻘﻴﻠﺔ ﻓﺘﻔﺼﻼﻥ‪ ‬ﻭﺗ‪‬ﺜﺒﺖ‪ ‬ﻓﻴﻬﻤﺎ ﺍﻟﻨـﻮﻥ‪ ،‬ﳓـﻮ‪:‬‬
‫ﺃﺷﺮﺕ‪ ‬ﻋﻠﻴﻪ ﺃﻥ ﻻ ﻳ‪‬ﻔﻌﻞﹶ‪ ] . - , + ،‬ﻓﹸﺼ‪‬ﻠﹶﺖ‪.[٣٠:‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٠٨‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫ﻓﺼﻞ ﰲ ﻫﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴﺚ‬


‫ﻭﻫــﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴــﺚ ﻫــﻲ ﺍﳊــﺮﻑ‪ ‬ﺍﻟــﺬﻱ ﺍﺧــﺘﺺ ﺑﺎﻻﺳــﻢ ﻭﻣﻨﻌــﻪ ﺍﻟﺼــﺮﻑ‪ ‬ﻣــﻦ‬
‫ﺍﻟﻌﻠﻤﻴﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﺟﺎﺀ ﻓﺎﺭﻗﺎ ﺑﲔ ﻣﺬﻛﺮ ﺍﻷﲰﺎﺀ ﻭﻣﺆﻧﺜﻬﺎ ﲝﺴـﺐ ﺍﻷﺻـﻞﹺ)‪ ،(١‬ﻭﲢـﺮﻙ‬
‫ﻭﺍﻧﻔـﺘﺢ ﻣـﺎ ﻗﺒﻠــﻪ ﺣﻘﻴﻘـﺔ ﺃﻭ ﺗﻘــﺪﻳﺮﺍ‪ .‬ﳓـﻮ‪ :‬ﻓﺎﻃﻤـﺔ‪ ،‬ﺍﻣــﺮﺃﺓ‪ ،‬ﻓﺎﺿـﻠﺔ‪ ،‬ﻗﻨــﺎﺓ)‪،(٢‬‬
‫ﳎﺎﺭﺍﺓ‪ ،‬ﻣ‪‬ﺪﺍﺭﺍﺓ‪ ،‬ﻗﹸﻀﺎﺓ‪ ،‬ﺳ‪‬ﻌﺎﺓ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﻻ ﳝﻨﻊ ﻣﻦ ﺗﺴﻤﻴﺘﻬﺎ ﻫﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴﺚ ﺃﻥ ﺗﻜﻮﻥ ﻋﻮﺿﺎ ﻋﻦ ﺣﺮﻑ ﻛﻌﺪﺓ ﻭﺛﻘﺔ ﻭﺇﺟﺎﺯﺓ ﻭﺇﻗﺎﻣﺔ‪،‬‬
‫ﺃﻭ ﻓﺎﺭﻗﺔ ﺑﲔ ﺍﳌﺮﻓﺪ ﻭﺍﺳﻢ ﺍﳉﻨﺲ ﻛﺸﺠﺮﺓ ﻭﳕﻠﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﻟﻠﻤﺒﺎﻟﻐﺔ ﻛﺮﺍﻭﻳﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﻟﺘﺄﻛﻴﺪ ﺍﳌﺒﺎﻟﻐﺔ‬
‫ﻛﻌﻼﻣﺔ‪ ،‬ﺃﻭ ﻟﻠﻨﻘﻞ ﻣﻦ ﺍﻟﻮﺻﻔﻴﺔ ﺇﱃ ﺍﻻﲰﻴﺔ ﻛﺎﳋﻠﻴﻔﺔ‪ ،‬ﻓﻔﻲ ﲨﻴﻊ ﺫﻟﻚ ﺗﺴﻤﻰ ﻫﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴﺚ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﱵ ﻗﺒﻞ ﺍﳍﺎﺀ ﰲ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﻣﺘﺤﺮﻛﺔ‪ ،‬ﻭﰲ ﺍﻟﻜﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﱵ ﺑﻌﺪﻫﺎ‬
‫ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ ﻣﺘﺤﺮﻛﺔ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٠٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻭﻣﻦ ﻋﻼﻣﺎ‪‬ﺎ ﺃﻥ ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﺪ‪‬ﻝ ﰲ ﺍﻟﻮﻗﻒ ﻫﺎﺀ‪.‬‬


‫ﻭﺗ‪‬ﺮﺳﻢ ﻣﺮﺑﻮﻃﺔ ﻣﺎ ﱂ ﺗ‪‬ﻀﻒ ﻟﻀﻤﲑ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺍﻣﺮﺃﺗﻪ‪ ،‬ﳎﺎﺭﺍﺗﻪ‪ ،‬ﺳﻌﺎ‪‬ﻢ‪.‬‬
‫ﻭﳚﺐ ﻧ‪‬ﻘﻄﻬﺎ ﻣـﺎ ﱂ ﻳﻜـﻦ ﰲ ﻣﻮﺿـﻊ ﻭ‪‬ﻗـﻒ ﻣـﻦ ﺷـﻌﺮ ﺃﻭ ﻧﺜـﺮ ﻣﺴـﺠﻮﻉ‪،‬‬
‫ﻛﻘﻮﻟﻪ‪:‬‬
‫ﻭﻣﻘﺘﻀـــﻰ ﺍﳌـــﻮﺩﺓ‪ ‬ﺍﳌﻌﺎﺿـــﺪﻩ‬ ‫ﻭﻣﻮﺟ‪‬ــﺐ ﺍﻟﺼــﺪﺍﻗﺔ‪ ‬ﺍﳌﺴــﺎﻋﺪﻩ‬
‫ﻭﺣﺪﻳﺚ‪” :‬ﺃﻋﻮﺫ ﺑﻜﻠﻤﺎﺕ ﺍﷲ ﺍﻟﺘﺎﻣﻪ‪ ،‬ﻣﻦ ﻛـﻞ ﺷـﻴﻄﺎﻥ ﻭﻫﺎﻣـﻪ‪ ،‬ﻭﻣـﻦ ﻛـﻞ‬
‫ﻋﲔ ﻻﻣﻪ“‪ .‬ﻓﻤﻦ ﺍﳋﻄﺈﹺ ﻧ‪‬ﻘﹾﻂﹸ ﻫﺬﻩ ﺍﳍﺎﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١١٠‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫ﻭﺃﻣﺎ ﺗﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴﺚ ﻓﻌﻼﻣﺘ‪‬ﻬﺎ ﺃﻥ ﻳﻮﻗﻒ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﻠﻔﻈﻬﺎ ﻭﻻ ﺗ‪‬ﺒﺪﻝ ﻫـﺎﺀ‪ .‬ﻭﺗﻠﺤـﻖ‬
‫ﲨﻴﻊ ﺃﻧﻮﺍﻉ ﺍﻟﻜﻼﻡ‪:‬‬
‫‪ -١‬ﺗﻠﺤﻖ ﺍﻻﺳﻢ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺑﻨﺖ‪ (١)‬ﻭﺃﺧـﺖ‪ .‬ﻭﻣﻨـﻪ ﺗـﺎﺀ ﲨـﻊ ﺍﳌﺆﻧـﺚ ﺍﻟﺴـﺎﱂ‬
‫ﻭﻣﻠﺤﻘﺎﺗـﻪ‪ ،‬ﻛﻤﺴــﻠﻤﺎﺕ‪ ،‬ﻭﺻ‪‬ــﻼﺕ‪ ،‬ﻭﺑ‪‬ﻨــﺎﺕ‪ ،‬ﻭﻟـﻮ ﻛــﺎﻥ ﻫــﺬﺍ ﺍﳉﻤـﻊ‪ ‬ﺻــﻔﺔﹰ‬
‫ﳌﺬﻛﺮ‪ ،‬ﻣﺜﻞ‪ :‬ﺛﻘﺎﺕ)‪.(٢‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻣﺎ )ﺍﺑﻨﺔ( ﻓﺂﺧﺮﻫﺎ ﻫﺎﺀ ﺗﺄﻧﻴﺚ ﻷﻧﻪ ﻳﻮﻗﻒ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺎﳍﺎﺀ‪.‬‬
‫)‪ (٢‬ﳜﻄﻰﺀ ﻛﺜﲑﻭﻥ ﻓﲑﲰﻮ‪‬ﺎ ﺑﺎﻟﺘﺎﺀ ﺍﳌﺮﺑﻮﻃﺔ‪ ،‬ﺗﻮﳘﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺃ‪‬ﺎ ﻣﺜﻞ ﻗﻀﺎﺓ ﲨﻊ ﺗﻜﺴﲑ ﻟﻘﺎﺽ‪،‬‬
‫ﺃﻭ ﺃ‪‬ﺎ ﻣﺜﻞ ﺗﻘﺎﺓ ﺍﺳﻢ ﺍﳌﺼﺪﺭ ﻣﻦ ﺍﻟﺘﻘﻮﻯ‪.‬‬
‫ﻭﳑﺎ ﳚﺪﺭ ﺫﻛﺮﻩ ﺃﻥ ﻃﻴﺌﺎﹰ ﺗﻘﻒ ﻋﻠﻰ ﲨﻊ ﺍﳌﺆﻧﺚ ﺍﻟﺴﺎﱂ ﺑﺎﳍـﺎﺀ‪ ،‬ﻳﻘﻮﻟـﻮﻥ‪ :‬ﻣﺴـﻠﻤﺎﻩ‬
‫ﻭﺯﻳﻨﺒﺎﻩ‪ ،‬ﻭﻳﻘﻔﻮﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻔﺮﺩ ﺍﳌﺆﻧﺚ ﺑﺎﻟﺘﺎﺀ‪ ،‬ﺧﻼﻓﺎ ﳉﻤﻴﻊ ﺍﻟﻌﺮﺏ‪ ،‬ﻓﻤﺎ ﻭﺭﺩ ﻣﻦ ﺍﻵﺛـﺎﺭ‬
‫ﺍﻷﺩﺑﻴﺔ ﺍﳌﻨﺴﻮﺑﺔ ﺇﻟﻴﻬﻢ ﻳﻜﺘﺐ ﺗﺒﻌﺎ ﳍﺬﺍ ﺍﻟﻮﻗﻒ‪.‬‬
‫ﻭﻣﻨﻪ ﻗﻮﳍﻢ‪ * :‬ﻭﺍﷲ ﺃﳒﺎﻙ ﺑﻜﻔﻰ ﻣﺴﻠﻤﺖ *‪ .‬ﻭﻗﻮﳍﻢ‪'' :‬ﺩﻓﻦ ﺍﻟﺒﻨﺎﻩ‪ ،‬ﻣﻦ ﺍﳌﻜﺮﻣﺎﻩ''‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١١١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﻭﺗﻠﺤﻖ‪ ‬ﺍﻟﻔﻌﻞﹶ ﻟﺘﺄﻧﻴﺚ ﺍﻟﻔﺎﻋﻞ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻗﺎﻟﺖ‪ ،‬ﻧﹺﻌ‪‬ﻤﺖ‪ ،‬ﺑﹺﺌﹾﺴﺖ‪ .‬ﻭﻫـﻲ ﰲ‬


‫ﻫﺬﺍ ﺳﺎﻛﻨﺔ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‪.‬‬
‫‪ -٣‬ﻛﻤﺎ ﺗﻠﺤﻖ‪ ‬ﺃﺭﺑﻌﺔﹶ ﺣـﺮﻭﻑ‪ ،‬ﻭﻫـﻲ‪ :‬ﺛﹸﻤ‪‬ـﺖ‪ ،(١)‬ﺭ‪‬ﺑ‪‬ـﺖ‪ ،‬ﻟﹶﻌ‪‬ﻠﱠـﺖ‪ ،‬ﻻﺕ‪.‬‬
‫ﻭﺗ‪‬ﻜﺘﺐ ﲨﻴﻌ‪‬ﻬﺎ ﺑﺎﻟﺘﺎﺀ ﺍﳌﺒﺴﻮﻃﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻣﺎ )ﲦﺔ( ﺍﻟﻈﺮﻓﻴﺔ ﺍﳌﻔﺘﻮﺣﺔ ﺍﻟﺜﺎﺀ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﺎﳍﺎﺀ‪ ،‬ﻓﺮﻗﺎ ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻭﺑﲔ ﺍﳊﺮﻓﻴﺔ ﺍﻟﻌﺎﻃﻔﺔ‪.‬‬
‫‪١١٢‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ ‬‬
‫‪ ‬‬
‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺃﻭﻝ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ‪ :‬ﺣﻘﻴﻘﺔً ﺃﻭ ﺣﻜﻤﺎً‬

‫‪ -١‬ﺃﹶﻣ‪‬ـﺮ‪ .‬ﺃﹸﻣ‪‬ـﺮ‪ .‬ﺇﹺﻣــﺎﺭﺓ‪ .‬ﺇﹺﳝــﺎﻥ‪ .‬ﺃﹶﺥ‪ .‬ﺃﹸﺧـﺖ‪ .‬ﺍﻷُﺑ‪‬ﻬــﺔ‪ .‬ﺍﻹِﺧ‪‬ـﻮﺓ‪ .‬ﺍﻹِﺟ‪‬ـﻼﻝ‪.‬‬


‫ﻷَﺳ‪‬ﻌﲔ‪ .‬ﻷُﻛﺮﹺﻣ‪‬ﻦ‪ .‬ﻷﻧﻚ‪ .‬ﻷﻧﺖ ﺍﻟﺼﺪﻳﻖ‪ .‬ﺃﺃﺧﺮ‪‬ﺝ‪ .‬ﺃﺃﺳﺠ‪‬ﺪ‪ .‬ﺳ‪‬ﺄﹶﻗﺮﺃﹸ‪ .‬ﺳﺄﹸﺭ‪‬ﺳ‪‬ﻞ‪.‬‬
‫ﻓﺈﻧﻚ ﺃﺧﻲ‪ .‬ﻭﺇﻧﻚ ﺻﺪﻳﻘﻲ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺳﻢ ﳘﺰﺓ ﺍﻟﻘﻄﻊ ﰲ ﺃﻭﻝ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﺃﻟﻔﺎ ﻣﻊ ﻭﺿﻊ ﻋﻼﻣـﺔ ﺍﻟﻘﻄـﻊ )ﺀ( ﻓﻮﻗﻬـﺎ‬
‫ﰲ ﺣﺎﻟﺔ ﺍﻟﻔﺘﺢ ﻭﺍﻟﻀﻢ‪ ،‬ﻭﲢﺘﻬﺎ ﰲ ﺣﺎﻟﺔ ﺍﻟﻜﺴﺮ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪....................................................................‬‬

‫‪.................................................................. ..‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١١٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﺍﺳ‪‬ﻢ‪ .‬ﺍﺳ‪‬ﺖ‪ .‬ﺍﺑﻦ‪ .‬ﺍﺑﻨـﺔﹲ ﺍﺑـﻨﻢ‪ .‬ﺍﻣـﺮﺅ‪ .‬ﺍﻣـﺮﺃﺓ‪ .‬ﺍﺛﻨـﺎﻥ‪ .‬ﺍﺛﻨﺘـﺎﻥ‪ .‬ﻭﺗﺴـﻤﻰ‬
‫ﺍﻷﲰﺎﺀ ﺍﻟﻌﺸﺮﺓ‪.‬‬
‫ﺍﻛﺘـﺐ‪ .‬ﺍﺩﺧـﻞﹾ‪ .‬ﺍﻓﻬ‪‬ــﻢ‪ .‬ﺍﻧﻄﻠﹶـﻖ‪ .‬ﺍﻧﻄﻠ‪‬ـﻖ‪ .‬ﺍﻧﻄﻼﻗــﺎ‪ .‬ﺍﺳــﺘﺨﺮﺝ‪ .‬ﺍﺳــﺘﺨﺮﹺﺝ‪.‬‬
‫ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺟﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١١٤‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫ﺗﺮﺳﻢ ﳘﺰﺓ ﺍﻟﻮﺻﻞ ﺃﻟﻔﺎﹰ ﰲ ﺍﻷﲰـﺎﺀ ﺍﻟﻌﺸـﺮﺓ‪ ،‬ﻭﰲ ﺃﻣـﺮ ﺍﻟﺜﻼﺛـﻲ ﻭﺍﳋﻤﺎﺳـﻲ‬
‫ﻭﺍﻟﺴﺪﺍﺳﻲ‪ ،‬ﻭﻣﺎﺿﻲ ﺍﳋﻤﺎﺳﻲ ﻭﺍﻟﺴﺪﺍﺳﻲ ﻭﻣﺼﺪﺭﳘﺎ‪.‬‬
‫ﻭﻳﺴﺘﺤﺴﻦ ﻭﺿﻊ ﻋﻼﻣﺔ ﺍﻟﻮﺻﻞ ) ‪ (‬ﻓﻮﻗﹶﻬ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫ﻭﻻ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻦ ﻭﺿﻊ ﺍﳊﺮﻛﺔ ﻓﻘﻂ ﻓﻮﻕ ﺍﻷﻟـﻒ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧـﺖ ﻓﺘﺤـﺔ ﺃﻭ ﺿـﻤﺔ‪،‬‬
‫ﻭﲢﺘﻬﺎ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻛﺴﺮﺓ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١١٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻭﺳﻂ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ‬


‫‪ -١‬ﻳﺄﻣﺮ‪ .‬ﺁﻣﺮ‪ .‬ﻣﻠﺠﺂﻥ‪ .‬ﻣﻨﺸﺂﻥ‪ .‬ﺗﺬﺃﺏ‪ .‬ﺳﺄﻝ‪ .‬ﺗﺒﻮﺀﻫﺎ‪ .‬ﻗﺮﺃﺍ‪ .‬ﻳﻘﺮﺃﺍﻥ‪.‬‬
‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺍﳌﻔﺘﻮﺣﺔ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﻛﻦ ﺻـﺤﻴﺢ ﻭﻟـﻴﺲ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﺃﻟـﻒ ﺍﳌـﺜﲎ ﺃﻭ ﺍﻷﻟـﻒ‬
‫ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺘﻨﻮﻳﻦ ﺗﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔﺎ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﺃﹶﺭ‪‬ﺅ‪‬ﺱ‪ .‬ﺃﻓﹾﺆ‪‬ﺱ‪ .‬ﺍﻟﺘﻔﺎﺅ‪‬ﻝ‪ .‬ﺍﻟﺘﻀﺎﺅ‪‬ﻝ‪ .‬ﺟﺰﺅ‪‬ﻩ‪ .‬ﲰﺎﺅ‪‬ﻩ‪ .‬ﻫﺆ‪‬ﻻﺀ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻭﺍﻭﺍ ﻷ‪‬ﺎ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﻛﻦ ﻏﲑ ﻭﺍﻭ ﺃﻭ ﻳﺎﺀ‪ ،‬ﻭﻟﻴﺲ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻭﺍﻭ‬
‫ﻣﺪ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١١٦‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -٣‬ﳝﻠﹶ ـﺆ‪‬ﻩ‪ .‬ﻳــﺮﺯ‪‬ﺅ‪‬ﻩ‪ .‬ﻳﺸ ـﻨ‪‬ﺆ‪‬ﻩ‪ .‬ﻳﻘ ـﺮ‪‬ﺅ‪‬ﻩ‪ .‬ﻳﻜﻠﹶ ـﺆ‪‬ﻛﻢ‪ .‬ﻳــﺮﺯ‪‬ﺅ‪‬ﻛﻢ‪ .‬ﺃﹶﺅ‪‬ﻟﻘــﻲ ﻋﻠﻴــﻪ‬
‫ﺍﻟﺬﻛﺮ‪.‬‬
‫ﺗﺮﺳﻢ ﻭﺍﻭﺍﹰ ﻷ‪‬ﺎ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻏﲑ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳﻦ ﻣـﻦ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ‪،‬‬
‫ﻭﻻ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ ﻣﺘﻄﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻟﻒ)‪.(١‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﺃﻣﺎ ﺍﻟﻮﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳﻦ ﳓﻮ‪ :‬ﻭ‪‬ﺀُﻭﻝ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ‪ .‬ﻭﺃﻣﺎ ﺍﻟﱵ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ‬
‫ﻣﺘﻄﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻟﻒ ﳓﻮ‪ :‬ﻗﺮ‪‬ﺀُﻭﺍ ﻭﺟﺎﺀُﻭﺍ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ‪ ،‬ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‬
‫ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﳓﻮ‪ :‬ﻳﻠﺠﺌﻮﻥ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﱪﺓ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١١٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٤‬ﺟ‪‬ﺆ‪‬ﺟ‪‬ﺆ‪‬ﺍﻥ‪ .‬ﻟﹸﺆ‪‬ﻟﹸﺆ‪‬ﺍﻥ‪ .‬ﻟﹸﺆ‪‬ﻟﹸﺆ‪‬ﻙ‪ .‬ﻳ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺧ‪‬ﺬ‪ .‬ﻣ‪‬ﺆ‪‬ﺍﺧﺬﺓ‪ .‬ﺳ‪‬ـﺆ‪‬ﺍﻝ )ﲨـﻊ ﺳـﺎﺋﻞ(‪.‬‬


‫ﻭﺿ‪‬ﺆ‪‬ﺕ‪ .‬ﻭﺿﻮﺀَﺕ‪ .‬ﻳ‪‬ﻮﺿ‪‬ﺆ‪‬ﺍﻥ‪ .‬ﻳﻮﺿ‪‬ﺆ‪‬ﻭﻥ‪ .‬ﺍﺅﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻭﺍﻭﺍ ﻷ‪‬ﺎ ﻗﺪ ﺿـﻢ ﻣـﺎ ﻗﺒﻠـﻬﺎ ﻭﻫـﻮ ﻏـﲑ ﻭﺍﻭ ﻣﺸـﺪﺩﺓ‪ ،‬ﻭﻫـﻲ ﻏـﲑ‬
‫ﻣﻜﺴﻮﺭﺓ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١١٨‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -٥‬ﺩ‪‬ﺀُﻭﺏ‪ .‬ﺩ‪‬ﺀُﻭﻝ‪ .‬ﺭ‪‬ﺀُﻭﺱ‪ .‬ﻓﹸﺌﹸﻮﺱ‪ .‬ﻛﹸﺌﹸﻮﺱ‪.‬‬


‫ﺭﲰﺖ ﻣﻔـﺮﺩﺓ ﻃﺒﻘـﺎ ﻟﻠﻘﺎﻋـﺪﺓ‪" :‬ﻛـﻞ ﳘـﺰﺓ ﻭﻟﻴﻬـﺎ ﺣـﺮﻑ ﻣـﺪ‪ ‬ﻛﺼـﻮﺭ‪‬ﺎ‬
‫ﲢﺬﻑ"‪ .‬ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻛﻤﺎ ﰲ ﺍﻟﻜﻠﻤﺘﲔ ﺍﻷﺧﲑﺗـﲔ‪،‬‬
‫ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﺮﻡ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ)‪.(١‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫)‪ (١‬ﻭﰲ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﻮﺍﻭﻳﻦ‪ :‬ﺭﺅﻭﺱ‪ .‬ﻓﺆﻭﺱ‪ .‬ﻭﰲ ﺁﺧﺮ ﺗﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻮﺍﻭ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴـﺔ ﺑﻌـﺪ‬
‫ﺣﺬﻑ ﺍﻷﻭﱃ‪ :‬ﺭﺅﺱ‪ .‬ﻓﺆﺱ‪.‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١١٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٦‬ﺳ‪‬ﺌ‪‬ﻢ‪ .‬ﺑ‪‬ﺌ‪‬ﻴﺲ‪.‬ﻣ‪‬ﻠﹾﺌﻪ‪ .‬ﻧ‪‬ﺒ‪‬ﺌﹾﻬﻢ‪ .‬ﻣ‪‬ﻠﹶﺌ‪‬ﻬﻢ‪ .‬ﺗﺘﻮﺿ‪‬ﺌ‪‬ﲔ‪ .‬ﺗ‪‬ﻮ‪‬ﺿ‪‬ﺌ‪‬ﲔ‪ .‬ﻳ‪‬ﺮ‪‬ﺗ‪‬ﺌ‪‬ﻲ‪ .‬ﺗ‪‬ﻘﹾـﺮ‪‬ﺋ‪‬ﲔ‪.‬‬


‫ﻟﹶﻢ‪ ‬ﺗ‪‬ﻘﹾﺮ‪‬ﺋ‪‬ﻲ‪ .‬ﺍﻟﻘﺎﺭﹺﺋ‪‬ﲔ‪ .‬ﻳ‪‬ﻮ‪‬ﻣ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ .‬ﺣ‪‬ﻴ‪‬ﻨ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ .‬ﺳ‪‬ﺎﻋ‪‬ﺘ‪‬ﺌ‪‬ﺬ‪ .‬ﺃﹶﺋ‪‬ﻦ‪ .‬ﺃﹶﺋ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﻣﻜﺴﻮﺭﺓ ﺑﻌﺪ ﻣﺘﺤﺮﻙ ﻣﻄﻠﻘﺎ‪ .‬ﻭﺍﻟﻜﺴﺮ ﺃﻗﻮﻯ ﺍﳊﺮﻛﺎﺕ‪.‬‬
‫‪ -٧‬ﺻﺎﺋ‪‬ﻢ‪ .‬ﻗﺎﺋ‪‬ﻢ‪ .‬ﻭﺿﻮﺋ‪‬ﻪ‪ .‬ﻫﺪﻭﺋ‪‬ﻪ‪ .‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺋ‪‬ﻪ‪ .‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺋ‪‬ﻪ‪ .‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺋ‪‬ﻲ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﻣﻜﺴﻮﺭﺓ ﻭﻗﺒﻠﻬﺎ ﺳﺎﻛﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﺃﻭ ﻣﻌﺘﻞ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٢٠‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -٨‬ﺑ‪‬ﺮﹺﺋﹾﺖ‪ .‬ﺑ‪‬ﺮﹺﺋﹶﺖ‪ .‬ﺍﺋﺘﺰ‪‬ﺭ‪ .‬ﺍﺋﺘﺰ‪‬ﺍﺭﺍﹰ‪ .‬ﺍﺋﹶﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ .‬ﺍﺋﺘﻤﺎﻧﺎﹰ‪ .‬ﺍﺋﹾﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪ .‬ﺍﺋﺘ‪‬ﺰﹺﺭ‪.‬‬


‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﺳﺎﻛﻨﺔ ﻭﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻣﻜﺴﻮﺭ‪.‬‬
‫‪ -٩‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﺰ‪‬ﺭ‪ .‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﺰ‪‬ﺍﺭ‪ .‬ﻓﹶﺄﹾﺗ‪‬ﺰﹺﺭ‪ .‬ﻭﺃﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻦ‪ .‬ﻭﺃﺗ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ ﻟﺪﺧﻮﻝ ﺍﻟﻔﺎﺀﺃﻭ ﺍﻟﻮﺍﻭ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﻣﻊ ﺃﻣﻦ ﺍﻟﻠﺒﺲ‪ ،‬ﻓﺄﺻﺒﺤﺖ ﺳـﺎﻛﻨﺔ‬
‫ﺑﻌﺪ ﻣﻔﺘﻮﺡ‪ .‬ﺍﻧﻈﺮ ﺍﻟﺒﻨﺪ ]‪.[١‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٢١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -١٠‬ﰒ ﺍﺋﺘ‪‬ﺰ‪‬ﺭ‪ .‬ﰒ ﺍﺋﺘ‪‬ﻤ‪‬ﻨ‪‬ﻪ‪.‬‬


‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﺳﺎﻛﻨﺔ ﺑﻌﺪ ﻛﺴﺮ‪ .‬ﻭﺍﻟﻠﺒﺲ ﻣﺄﻣﻮﻥ ﺃﻳﻀﺎ ﻛﻤﺎ ﺳﺒﻖ‪.‬‬
‫‪ -١١‬ﻓﺎﺋﺘ‪‬ﻢ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻳﺎﺀً ﻟ‪‬ﺌﹶﻼ ﺗﻠﺘﺒﺲ ﺑﺄﰎﱠ ﻟﻮ ﺭﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٢٢‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -١٢‬ﺭﹺﺋﹶﺔ‪ .‬ﺳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔ‪ .‬ﻃﺎﺭﹺﺋﹶﺔ‪ .‬ﻧﺎﺷ‪‬ﺌﹸﻮﻥ‪ .‬ﺑﺮ‪‬ﺋﹶﺎﹰ‪ .‬ﻳﻬﻴ‪‬ﺌﹶﺎﻧﹺﻪ‪ .‬ﻣﺎﺋﺔ‪ .‬ﻣ‪‬ﺌﹸﻮﻥ )ﲨﻊ ﻣﺎﺋﺔ(‪.‬‬
‫ﻟ‪‬ﺌﹶﻼ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻳﺎﺀ ﻟﻜﺴﺮ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﺑﺼﺮﻑ ﺍﻟﻨﻈﺮ ﻋﻦ ﺣﺮﻛﺎ‪‬ﺎ ﻫﻲ‪ .‬ﻭﺍﻟﻜﺴﺮ‬
‫ﺃﻗﻮﻯ ﺍﳊﺮﻛﺎﺕ ﺗﺄﺛﲑﺍ‪.‬‬
‫ﻭﺇﳕﺎ ﺯﻳﺪﺕ ﺍﻷﻟﻒ ﰲ ﻣﺎﺋﺔ ﻣﻨﻌﺎ ﻻﻟﺘﺒﺎﺳﻬﺎ ﺑﻠﻔﻆ "ﻣﻨﻪ" ﺍﻟﻜﺜﲑ ﺍﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٢٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -١٣‬ﺗﺴﺎﺀَﻝ‪.‬ﺗﻀﺎﺀَﻝ‪ .‬ﻋﺒـﺎﺀَﺓ‪ .‬ﻣـﻼﺀَﺓ‪ .‬ﺭﺩﺍﺀَﻳـﻦ‪ .‬ﺟـﺰﺍﺀَﻳﻦ‪ .‬ﺭﺍﺀَﻯ‪ .‬ﺷـﺎﺀَﺍﻩ‪.‬‬


‫)ﲟﻌﲎ ﺳ‪‬ﺎﺑ‪‬ﻘﹶﻪ‪ .(‬ﺷﺎﺀَﺍ )ﲟﻌﲎ ﺃﺭﺍﺩﺍ(‪ .‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀﺍﻥ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﻣﻔﺘﻮﺣﺔ ﺑﻌﺪ ﺃﻟﻒ‪.‬‬
‫‪ -١٤‬ﺃﺳــﺒﻎ ﻭﺿ ـﻮ‪‬ﺀَﻩ‪ .‬ﺿ ـﻮ‪‬ﺀٌ ﺷــﺪﻳﺪ‪ .‬ﺍﻟﺴ‪ ‬ـﻮ‪‬ﺀَﻯ‪ .‬ﺍﻟﺴ‪ ‬ـﻮﺀَﺍﺀ‪ .‬ﺿ‪ ‬ـﻮ‪‬ﺀَﺍﻥ‪ .‬ﺇﻥﱠ‬
‫ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺀَﻙ‪ ‬ﺗ‪‬ﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺀُﻩ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﻣﻔﺘﻮﺣﺔ ﺃﻭ ﻣﻀـﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌـﺪ ﻭﺍﻭ ﺳـﺎﻛﻨﺔ ﺃﻭ ﻣﺸـﺪﺩﺓ‬
‫ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٢٤‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -١٥‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺀَﺍ‪ .‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺀَﺍﻥ‪ .‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺎ‪ .‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺎﻥ‪ .‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺌﹶﺎ‪ .‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺌﹶﺎﻥ‪.‬‬


‫ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﻣﻔﺘﻮﺣﺔ ﺑﻌﺪ ﺻـﺤﻴﺢ ﺳـﺎﻛﻦ‪ ،‬ﻭﻗﺒـﻞ ﺃﻟـﻒ ﺍﻟﺘﻨـﻮﻳﻦ‬
‫ﻛﻤﺎ ﰲ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ ﺍﻷﻭﱃ‪ .‬ﺃﻭ ﻗﺒـﻞ ﺃﻟـﻒ ﺍﳌـﺜﲎ ﻛﻤـﺎ ﰲ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴـﺔ‪ ،‬ﺇﻻ ﺇﺫﺍ‬
‫ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ ﻛﻤﺎ ﰲ ﺑﻘﻴﺔ ﺍﻷﻣﺜﻠﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٢٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -١٦‬ﻣ‪ ‬ـﺮ‪‬ﺀُﻭﺱ‪ .‬ﻣ‪ ‬ـﻮ‪‬ﺀُﻭﺩﺓ‪ .‬ﺩ‪‬ﺀُﻭﺏ‪.‬ﻭ‪‬ﺀُﻭﻝ )ﻣﺒﺎﻟﻐــﺔ ﻣــﻦ ﻭ‪‬ﺃﹶﻝﹶ ﲟﻌــﲎ ﻟﹶﺠ‪ ‬ـﺄﹶ(‪.‬‬
‫ﻗﹶﺮ‪‬ﺀُﻭﺍ‪ .‬ﺟ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﺿﻤﻮﻣﺔ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﻣﺪ ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ﻋﻠﻰ ﻭﺯﻥ ﻣﻔﻌﻮﻝ ﺃﻭ‬
‫ﻓﻌﻮﻝ‪ ،‬ﻛﻤﺎ ﰲ ﺍﻟﻜﻠﻤﺎﺕ ﺍﻷﺭﺑﻌﺔ ﺍﻷﻭﱃ‪ .‬ﻭﻟﻮﻗﻮﻋﻬـﺎ ﻣﻀـﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌـﺪ ﺗﻮﺳـﻄﻬﺎ‬
‫ﺍﻟﻄﺎﺭﺉ‪ ،‬ﻭﻗﺪ ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﻟﺘﻮﺳﻂ ﻣﺮﺳﻮﻣﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻟﻒ ﻛﻤﺎ ﰲ ﻗﹶﺮ‪‬ﺃﹶ ﻭﻗﹶﺮ‪‬ﺀُﻭﺍ‪ ،‬ﺃﻭ‬
‫ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻛﻤﺎ ﰲ ﺟ‪‬ﺎﺀ ﻭﺟ‪‬ﺎﺀُﻭﺍ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٢٦‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -١٧‬ﻣ‪‬ﺴ‪‬ﺌﹸﻮﻝ‪ .‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﺌﹸﻮﻡ‪ .‬ﺳ‪‬ﺌﹸﻮﻝ‪ .‬ﻗﹶﺌﹸﻮﻝ‪.‬‬


‫ﻛﺎﻥ ﺣﻘﻬﺎ ﲨﻴﻌـﺎ ﺃﻥ ﺗﺮﺳـﻢ ﻣﻔـﺮﺩﺓ‪ ،‬ﺑﻨـﺎﺀ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟﻘﺎﻋـﺪﺓ ﺍﻟﺴـﺎﺑﻘﺔ‪ ،‬ﻭﺇﳕـﺎ‬
‫ﺭﲰﺖ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ ﻷﻧﻪ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ‪.‬‬
‫‪ -١٨‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺔ‪ .‬ﺑﹺﻴ‪‬ﺌﹶﺔ‪ .‬ﺟ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﻞ )ﲟﻌﲎ ﺍﻟﻀ‪‬ﺒ‪‬ﻊ‪ .(‬ﻳ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹶﺲ‪ .‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹸﻚ‪ .‬ﺷ‪‬ﻴ‪‬ﺌﹸﻪ‪ .‬ﻓﹶﻴ‪‬ﺌﹸﻪ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﻣﺴـﺒﻮﻗﺔ ﺑﻴـﺎﺀ ﺳـﺎﻛﻨﺔ ﻭﺃﻣﻜـﻦ ﻭﺻـﻞ ﻣـﺎ‬
‫ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٢٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ‬


‫‪ -١‬ﺟ‪‬ﺰ‪‬ﺀ‪ .‬ﺑ‪‬ﺮ‪‬ﺀ‪ .‬ﻣ‪‬ﻞﹾﺀ‪ .‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺀ‪ .‬ﻣ‪‬ﻦ‪‬ﺀ )ﺍﺳﻢ ﻓﺎﻋﻞ ﻣﻦ ﺃﹶﻧ‪‬ﺄﹶﻯ(‪ .‬ﻧ‪‬ﺎﹾﺀٍ )ﺍﺳـﻢ ﻓﺎﻋـﻞ‬
‫ﻣﻦ ﻧ‪‬ﺄﹶﻯ(‪ .‬ﺟ‪‬ﺎﺀ‪ .‬ﺷ‪‬ـﺎﺀ‪ .‬ﺃﹶﺿ‪‬ـﺎﺀ‪ .‬ﺭﹺﺩ‪‬ﺍﺀ‪ .‬ﻛ‪‬ﺴ‪‬ـﺎﺀ‪ .‬ﻏ‪‬ﻄﹶـﺎﺀ‪ .‬ﺑـﺮﺁﺀُ‪ .‬ﻭ‪‬ﺿ‪‬ـﻮﺀ‪ .‬ﻗﹸـﺮﻭﺀ‪.‬‬
‫ﺍﻟﺘ‪‬ﺒ‪‬ﻮ‪‬ﺀ‪ .‬ﺍﻟﺘﺮ‪‬ﻭ‪‬ﺀ‪) .‬ﻣﻦ ﺭ‪‬ﻭ‪‬ﺃﹶ ﰲ ﺍﻷﻣﺮ ﺃﻱ ﺗﺮﻭ‪‬ﻯ(‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻷﻥ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﺳﺎﻛﻦ‪ ،‬ﺃﻭ ﻷﻥ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻭﺍﻭ ﻣﺸﺪﺩﺓ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٢٨‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -٢‬ﺍﻣﺮ‪‬ﺅ‪ .‬ﻟﹸﺆ‪‬ﻟﹸﺆ‪ .‬ﺗ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺆ‪ .‬ﺟ‪‬ﺆ‪‬ﺟ‪‬ﺆ‪) ‬ﲟﻌﲎ ﺍﻟﺼ‪‬ﺪ‪‬ﺭ(‪.‬‬


‫ﺍﻣﺮﺉﹴ‪ .‬ﻣﱪﺉ‪ .‬ﻣﺘﻬﻴﺊﹲ‪ .‬ﻣﱪﹺﺉﹴ‪ .‬ﻣﺘﻬﻴ‪‬ﺊ ٍ‪.‬‬
‫ﻳﻬﻴ‪‬ﺊﹸ‪ .‬ﻳﱪ‪‬ﺉ‪ .‬ﻳ‪‬ﻨ‪‬ﺸ‪‬ﺊﹸ‪ .‬ﻳ‪‬ﻘﹾﺮﹺﺉ‪.‬‬
‫ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺄ‪ .‬ﻣ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺃ‪ .‬ﻳ‪‬ﻬ‪‬ﻴ‪‬ﺄ‪ .‬ﻳ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺃ‪ .‬ﻳﻨﺸ‪‬ﺄﹸ‪ .‬ﻳﻘﺮ‪‬ﺃ‪.‬‬
‫ﺇﺫﺍ ﲢﺮﻙ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻭﻟﻴﺲ ﻭﺍﻭﺍ ﻣﺸﺪﺩﺓ ﻣﻀـﻤﻮﻣﺔ ﻛﺘﺒـﺖ ﻋﻠـﻰ ﺣـﺮﻑ ﻣـﻦ‬
‫ﺟﻨﺲ ﺣﺮﻛﺔ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٢٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ ‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺘﻮﺳﻄﺔ‬
‫ﻗﹶﺎﻝ‪ .‬ﻗﹶﺎﻡ‪ .‬ﻓﺘﺎﺓ‪ .‬ﻟﻴﻼﻱ‪ .‬ﲟﻘﺘﻀﺎﻡ‪ .‬ﻳﺮﺿ‪‬ﺎﻩ‪ .‬ﻳ‪‬ﺨ‪‬ﺸﺎﻩ‪ .‬ﺇﹺﻻﹶﻡ‪ .‬ﻋ‪‬ﻼﹶﻡ‪ .‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﺎﻡ‪.‬‬
‫ﻛﻞ ﺃﻟﻒ ﻟﻴﻨﺔ ﻣﺘﻮﺳﻄﺔ ﺗﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔـﺎ ﺳـﻮﺍﺀ ﺃﻛـﺎﻥ ﺗﻮﺳـﻄﻬﺎ ﺃﺻـﻴﻼ ﻛﻤـﺎ ﰲ‬
‫ﺍﻟﻜﻠﻤﺘﲔ ﺍﻷﻭﻟﻴﲔ‪ ،‬ﺃﻡ ﻋﺎﺭﺿﺎ ﻛﻤﺎ ﰲ ﺑﻘﻴﺔ ﺍﻷﻣﺜﻠﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٣٠‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺘﻄﺮﻓﺔ‬
‫‪ -١‬ﺍﻟﻔﹶﺘ‪‬ﻰ‪ .‬ﺍﳍﹸﺪ‪‬ﻯ‪ .‬ﺍﻟﺴ‪‬ﺮﻯ‪ .‬ﺍﻟﻠﱠﻤ‪‬ﻰ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﰲ ﺍﺳﻢ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ‪.‬‬
‫‪ -٢‬ﻗﹶﻀ‪‬ﻰ‪ .‬ﺳ‪‬ﻌ‪‬ﻰ‪ .‬ﻣ‪‬ﺸ‪‬ﻰ‪ .‬ﺭ‪‬ﻋ‪‬ﻰ‪ .‬ﺭ‪‬ﻣ‪‬ﻰ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﰲ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٣١‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٣‬ﺍﻟﺮ‪‬ﺿ‪‬ﺎ‪ .‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻬﺎ‪ .‬ﺍﻟﺴ‪‬ﻨ‪‬ﺎ‪.‬‬


‫ﺭﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ ﻷ‪‬ﺎ ﰲ ﺍﺳﻢ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ‪.‬‬
‫‪ -٤‬ﺩ‪‬ﻋ‪‬ﺎ‪ .‬ﻏﹶﺰ‪‬ﺍ‪ .‬ﻋ‪‬ﻔﹶﺎ‪ .‬ﺳ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ ﻷ‪‬ﺎ ﰲ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٣٢‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -٥‬ﺻ‪‬ﻐ‪‬ﺮﻯ‪ .‬ﻛﹸﺒ‪‬ﺮﻯ‪ .‬ﺣ‪‬ﺒ‪‬ﻠﻰ‪ .‬ﺻ‪‬ﺮ‪‬ﻋﻰ‪ .‬ﻗﹶﺘ‪‬ﻠﻰ‪ .‬ﻋ‪‬ﺬﹶﺍﺭﻯ‪ .‬ﺳ‪‬ﻜﹶﺎﺭﻯ‪ .‬ﻣ‪‬ﺮﺗ‪‬ﻀ‪‬ـﻰ‪.‬‬


‫ﻣ‪‬ﺼ‪‬ﻄﹶﻔﹶﻰ‪ .‬ﺗ‪‬ﺘ‪‬ﺮ‪‬ﻯ‪ .‬ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﰲ ﺃﲰﺎﺀ ﺯﺍﺩﺕ ﺣﺮﻭﻓﻬﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺜﻼﺛﺔ ﻭﻟـﻴﺲ‬
‫ﻗﺒﻞ ﺁﺧﺮﻫﺎ ﻳﺎﺀ‪.‬‬
‫‪ -٦‬ﺩ‪‬ﻧ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ .‬ﻗﹶﻀ‪‬ﺎﻳﺎ‪ .‬ﻫ‪‬ﺪ‪‬ﺍﻳﺎ‪ .‬ﺭ‪‬ﻳ‪‬ﺎ‪ .‬ﻣ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ .‬ﺛﹸﺮ‪‬ﻳ‪‬ﺎ‪ .‬ﻳ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﻰ )ﻋ‪‬ﻠﹶﻢ ﺭ‪‬ﺟ‪‬ﻞ(‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ـﺎ ﺃﲰـﺎﺀ ﺯﺍﺩﺕ ﺣﺮﻭﻓﻬـﺎ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟﺜﻼﺛـﺔ ﻭﻗﺒـﻞ ﺁﺧﺮﻫـﺎ ﻳـﺎﺀ‪،‬‬
‫ﻓﻜﺮﻫﻮﺍ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻟﻴﺎﺀﻳﻦ‪.‬‬
‫ﺃﻣﺎ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﺍﻷﺧﲑﺓ )ﳛﲕ( ﻓﻬﻲ ﻣﺴﺘﺜﻨﺎﺓ ﻣﻦ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٣٣‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -٧‬ﻣ‪‬ﻮﺳﻰ‪ .‬ﻋ‪‬ﻴﺴﻰ‪ .‬ﻛ‪‬ﺴ‪‬ﺮﻯ‪ .‬ﺑ‪‬ﺨ‪‬ﺎﺭ‪‬ﻯ‪.‬‬


‫ﻫﺬﻩ ﺍﻷﻋﻼﻡ ﺍﻷﻋﺠﻤﻴﺔ ﺍﻷﺭﺑﻌﺔ ﻧﺼﻮﺍ ﻋﻠﻰ ﻛﺘﺎﺑﺘﻬﺎ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ‪ ،‬ﺃﻣـﺎ ﻏﲑﻫـﺎ ﻣـﻦ‬
‫ﺍﻷﻋﻼﻡ ﺍﻷﻋﺠﻤﻴﺔ ﻓﺘﺮﺳﻢ ﺑﺎﻷﻟﻒ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﺩ‪‬ﺍﺭ‪‬ﺍ‪ .‬ﺯ‪‬ﻟ‪‬ﻴ‪‬ﺨ‪‬ﺎ‪ .‬ﻳ‪‬ﺎﻓﹶﺎ‪ .‬ﺑ‪‬ﻨ‪‬ﻬ‪‬ﺎ‪ .‬ﺷ‪‬ﺒ‪‬ﺮ‪‬ﺍ‪.‬‬
‫‪ -٨‬ﻟﹶﺪ‪‬ﻯ‪ .‬ﺃﹶﻧ‪‬ﻰ‪ .‬ﻣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‪ .‬ﺃﹸﻭﻟﹶﻰ )ﺍﺳﻢ ﺇﺷﺎﺭﺓ(‪ .‬ﺍﻷُﻟﹶﻰ )ﺍﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ(‪.‬‬
‫ﻛﻞ ﺍﺳﻢ ﻣﺒﲏ ﺗﺮﺳﻢ ﻓﻴﻪ ﺍﻷﻟﻒ ﺃﻟﻔﺎ‪ ،‬ﳓﻮ‪ :‬ﻣ‪‬ﻬ‪‬ﻤ‪‬ﺎ‪ ،‬ﺃﹶﻧ‪‬ـﺎ‪ .‬ﺇﹺﺫﹶﺍ‪ .‬ﻣـﺎ ﻋـﺪﺍ ﻫـﺬﻩ‬
‫ﺍﻷﲰﺎﺀ ﺍﳌﺒﻨﻴﺔ ﺍﳋﻤﺴﺔ ﻓﺈ‪‬ﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٣٤‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -٩‬ﺃﹶﻫ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪ .‬ﺍﻫ‪‬ﺘ‪‬ﺪ‪‬ﻯ‪ .‬ﺁَﺗ‪‬ﻰ‪ .‬ﺧ‪‬ﻠﱠﻰ‪ .‬ﺻ‪‬ﻠﱠﻰ‪ .‬ﻋ‪‬ﻠﻰ‪.‬‬


‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﰲ ﻓﻌﻞ ﺯﺍﺋﺪ ﻋﻠﻰ ﺛﻼﺛﺔ ﻭﻟﻴﺲ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻳﺎﺀ‪.‬‬
‫‪ -١٠‬ﻳ‪‬ﺤﻴﺎ‪ .‬ﺍﺳ‪‬ﺘ‪‬ﺤ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ .‬ﺑ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ .‬ﺗ‪‬ﺰ‪‬ﻳ‪‬ﺎ‪.‬‬
‫ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷ‪‬ﺎ ﰲ ﻓﻌﻞ ﺯﺍﺋﺪ ﻋﻠﻰ ﺛﻼﺛﺔ ﻭﻗﺒﻠﻬﺎ ﻳﺎﺀ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٣٥‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪ -١١‬ﻭ‪‬ﻋ‪‬ﻰ‪ .‬ﻭ‪‬ﻗﹶﻰ‪ .‬ﺍﻟﻮ‪‬ﻏﹶﻰ‪ .‬ﺍﳉﹶﻮ‪‬ﻯ‪ .‬ﺍﳍﹶﻮ‪‬ﻯ‪.‬‬


‫ﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﺃﻭﻟﻪ ﻭﺍﻭﺍ‪ ،‬ﺃﻭ ﺃﻭﺳﻄﻪ ﻭﺍﻭﺍ‪ ،‬ﺭﲰﺖ ﺃﻟﻔﻪ ﻳﺎﺀ‪.‬‬
‫‪ -١٢‬ﺑ‪‬ﺄﹶﻯ )ﻣﻦ ﺍﻟﺒ‪‬ﺄﹾﻭﹺ ﲟﻌﲎ ﺍﻟﻔﹶﺨ‪‬ﺮﹺ(‪ .‬ﺷ‪‬ﺄﹶﻯ )ﻣﻦ ﺍﻟﺸ‪‬ﺄﹾﻭﹺ ﲟﻌﲎ ﺍﻟﺴ‪‬ﺒ‪‬ﻖﹺ(‪.‬‬
‫ﺭﲰﺘﺎ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ ﻷﻥ ﻋﲔ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﳘﺰﺓ‪ ،‬ﻭﻗﺪ ﻛﺮﻫﻮﺍ ﰲ ﻫﺬﺍ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻷﻟﻔﲔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫‪١٣٦‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ -١٤‬ﻳ‪‬ﺎ‪ .‬ﻭ‪‬ﺍ‪ .‬ﻫ‪‬ﻴ‪‬ﺎ‪ .‬ﺇﹺﻻﱠ‪ .‬ﺃﹶﻻﱠ ‪ .‬ﻫ‪‬ﻼﱠ‪ .‬ﺣ‪‬ﺎﺷ‪‬ﺎ‪ .‬ﻋ‪‬ﺪ‪‬ﺍ‪.‬‬


‫ﻛﻞ ﺣﺮﻑ ﻣﻨﺘﻪ ﺑﺄﻟﻒ ﻳﺮﺳﻢ ﺑﺎﻷﻟﻒ‪.‬‬
‫‪ -١٥‬ﺇﹺﱃ‪ .‬ﻋ‪‬ﻠﻰ‪ .‬ﺣ‪‬ﺘ‪‬ﻰ‪ .‬ﺑ‪‬ﻠﹶﻰ‪.‬‬
‫ﻫﺬﻩ ﺍﳊﺮﻭﻑ ﺍﻷﺭﺑﻌﺔ ﻣﺴﺘﺜﻨﺎﺓ ﻣﻦ ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﺍﻟﺴﺎﺑﻘﺔ‪.‬‬
‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬

‫‪.....................................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٣٧‬‬
‫ــــــــــ‬

‫ﻫــﺬﺍ ﻣــﻮﺟﺰ ﻣــﺎ ﻳﻠــﺰﻡ ﺍﻟﻜﺎﺗــﺐ ﻣﻌﺮﻓﺘــﻪ ﻣــﻦ ﻗﻮﺍﻋــﺪ ﺍﻟﺮﺳــﻢ ﺍﳌﺨﺘــﺎﺭﺓ‪،‬‬
‫ﺍﺳﺘﺨﻠﺼﺘﻪ ﻣﻦ ﺃﻣﻬﺎﺕ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﻭﻻ ﺳﻴﻤﺎ ﻛﺘﺐ ﺍﻟﺮﺳﻢ‪ ،‬ﻭﺃﺳـﺄﻝ ﺍﷲ ﺃﻥ‬
‫ﻳﻨﻔﻊ ﺑﻪ‪ .‬ﻭﺑﻨﻌﻤﺘﻪ ﺗﺘﻢ ﺍﻟﺼﺎﳊﺎﺕ‪.‬‬
‫‪١٣٨‬ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء‬
‫ـــــــــ‬

‫‪ ‬‬ ‫‪‬‬


‫‪ ‬‬

‫ﻣﻘﺪﻣﺔ ‪٧ ............................. ................................‬‬


‫‪٨ ................................................. ‬‬
‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺃﻭﻝ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ‪٩ ..................................................‬‬
‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ‪١٨ ................................................‬‬
‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻭﺳﻂ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ‪٢٠ ...............................................‬‬
‫‪٣٥ ......................................... ‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﻠﱠﻴﻨﺔ ﻭﺳﻄﺎﹰ ‪٣٦ ................................................‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﻠﱠﻴﻨﺔ ﻃﺮﻓﺎﹰ ‪٣٧ .................................................‬‬
‫‪٤٧ .......................................................... ‬‬
‫ﻣﻌﺮﻓﺔ ﺍﻟﻮﺍﻭﻱ ﻭﺍﻟﻴﺎﺋﻲ ‪٥٣ ..............................................‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﻳﺎﺀ ﺍﳌﺘﻜﻠﻢ ‪٥٥ ........................................‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﻧﻮﻥ ﺍﻟﺘﻮﻛﻴﺪ ﺍﳋﻔﻴﻔﺔ ‪٥٦ ....................................‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﻧﻮﻥ ﺇﺫﻥ ‪٥٧ .........................................‬‬
‫‪٥٨ .................................... ‬‬
‫ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻷﻟﻒ ‪٥٨ ......................................................‬‬
‫ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﻮﺍﻭ ‪٦٢ .......................................................‬‬
‫‪٦٥ ................................... ‬‬
‫ﻧﻘﺺ ﺍﻷﻟﻒ ﺃﻭﻻﹰ ‪٦٦ .................................................‬‬
‫ﻧﻘﺺ ﺍﻷﻟﻒ ﻭﺳﻄﺎ ‪٧٣ ................................................‬‬
‫ﻧﻘﺺ ﺍﻷﻟﻒ ‪‬‬
‫ﺁﺧﺮﺍ ‪٧٥ .................................................‬‬
‫ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ‪١٣٩‬‬
‫ــــــــــ‬

‫‪٧٧ ..........................................................  .‬‬


‫ﻧﻘﺺ ﺃﻝ ‪٧٩ .........................................................‬‬
‫ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻮﺍﻭ ‪٨٠ .......................................................‬‬
‫ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻴﺎﺀ ‪٨١ ........................................................‬‬
‫ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻨﻮﻥ ‪٨٣ .......................................................‬‬
‫ﺍﻟﻨﻘﺺ ﻟ‪‬ﻠﹾﺮ‪‬ﻣ‪‬ﺰﹺ ‪٨٦ .....................................................‬‬
‫‪٩٤ ...................................... ‬‬
‫ﺍﻟﻮﺻﻞ ‪٩٥ ........................... ................................‬‬
‫ﻭﺻﻞ )ﻣ‪‬ﻦ( ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ‪١٠٠.............................................‬‬
‫ﻭﺻﻞ )ﻣﺎ( ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ‪١٠١..............................................‬‬
‫ﻭﺻﻞ )ﻻ( ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ‪١٠٧..............................................‬‬
‫‪١٠٩.............................................. ‬‬
‫‪١١٣................................ ‬‬
‫ﺃﻭﻻﹰ‪ :‬ﺍﳍﻤﺰﺓ ‪١١٣.....................................................‬‬
‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻭﺳﻂ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ‪١١٦..............................................‬‬
‫ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺁﺧﺮ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ‪١٢٨...............................................‬‬
‫‪١٣٠............................................ ‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺘﻮﺳﻄﺔ ‪١٣٠..................................................‬‬
‫ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺘﻄﺮﻓﺔ ‪١٣١...................................................‬‬
‫ﻓﻬﺮﺱ ﺍﳌﻮﺿﻮﻋﺎﺕ ‪١٣١...............................................‬‬

You might also like