Professional Documents
Culture Documents
قواعد الإملاء
قواعد الإملاء
ــــــــــ
٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺣﻘﻮﻕ ﺍﻟﻄﺒﻊ ﳏﻔﻮﻇﺔ
ﺍﻟﻄﺒﻌﺔ ﺍﻷﻭﱃ
١٤٢٩ﻫـ ٢٠٠٨ -ﻡ
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
....................................................................................
٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺃﻣﺎ ﺑﻌﺪ ،ﻓﺈﻥ ﻓﻦ ﺍﻟﺮﺳﻢ ،ﻭﻫﻮ ﻣﺎ ﻳﺴﻤﻰ ﺍﻟﻴﻮﻡ ﺑﺎﻹﻣﻼﺀ ،ﻓﻦ ﻟـﻪ ﻣﻘﻮﻣـﺎﺕ
ﻭﺃﺻﻮﻝ ﺭﺍﻋﻰ ﺍﻟﻘﺪﻣﺎﺀ ﻓﻴﻬﺎ ﺍﻋﺘﺒﺎﺭﺍﺕ ﺷﱴ ،ﺑﻌﻀﻬﺎ ﻳﺮﺟﻊ ﺇﱃ ﺍﻟﺘﻴﺴﲑ ﰲ ﺭﺳﻢ
ﺍﻟﻜﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﺸﺎﺋﻌﺔ ﺍﻟﻜﺜﲑﺓ ﺍﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ،ﻭﻣﻨﻬﺎ ﻣﺎ ﻳﻘﺼﺪ ﺑﻪ ﺇﺯﺍﻟﺔ ﺍﻹﺎﻡ ﻭﺍﻟﻠﺒﺲ
ﺍﻟــﺬﻱ ﳛــﺪﺙ ﺑــﲔ ﺍﻟﻜﻠﻤــﺎﺕ ﺍﳌﺘﺸــﺎﺔ ،ﻭﻣﻨــﻬﺎ ﻣــﺎ ﻳــﺮﺍﺩ ﺑــﻪ ﺑﻴــﺎﻥ ﺍﻷﺻـﻮﻝ
ﺍﻟﺘﺼﺮﻳﻔﻴﺔ ﻟﻜﺜﲑ ﻣﻦ ﺍﻷﻟﻔﺎﻅ ﻭﻫﺬﺍ ﻣﺘﺼﻞ ﺃﺷﺪ ﺍﻻﺗﺼﺎﻝ ﺑﺎﻟﻐﺮﺽ ﺍﻟﺴﺎﺑﻖ.
ﻭﻣﻦ ﺍﻟﻮﺍﺿﺢ ﺃﻥ ﻓﻦ ﺍﻹﻣﻼﺀ ﻗﺪ ﺗﺪﺭﺝ ﰲ ﻣﺪﺍﺭﺝ ﺷـﱴ ،ﻭﺍﻋﺘـﺮﺍﻩ ﺇﺻـﻼﺡ
ﻭﺗﻨﻘﻴﺢ ،ﺣﱴ ﺍﻧﺘﻬﻰ ﺇﱃ ﺍﻟﻮﺿﻊ ﺍﻷﺧﲑ ﺍﻟـﺬﻱ ﻳﺘﻤﺜـﻞ ﻓﻴﻤـﺎ ﺻـﺎﺭ ﺇﻟﻴﻨـﺎ ،ﻭﻫـﻮ
ﻭﺿﻊ ﺣﺎﻭﻝ ﺑﻌﺾ ﺍﻟﻨﺎﺱ ﻭﺑﻌﺾ ﺍﳍﻴﺌﺎﺕ ﺃﻥ ﻳﻨﺎﻝ ﻣﻨﻪ ﻓﻠﻢ ﻳﻀﺮﻩ ﺷﻴﺌﺎ ،ﻭﺫﻟـﻚ
ﻷﻧﻪ ﻗﺪ ﺑﲏ ﻋﻠﻰ ﺃﺳﺲ ﻭﺛﻴﻘﺔ ﻣﻄﺮﺩﺓ ،ﻭﻷﻥ ﻋﻮﺍﻣـﻞ ﺍﻟﺘﻨﻘـﻴﺢ ﻭﺍﻹﺻـﻼﺡ ﻣـﻦ
ﻗﺒﻞ ﱂ ﺗﺪﻉ ﻓﻴﻪ ﳎﺎﻻ ﳌﺎ ﻳﺰﻋﻤﻮﻧﻪ ﻣﻦ ﺗﻴﺴﲑ ،ﺃﻭ ﳜﺎﻟﻮﻧـﻪ ﻣـﻦ ﺗﺴـﻬﻴﻞ ،ﻭﻗـﺪﳝﺎ
ﻗﺎﻟﻮﺍ) :ﻳﺮﻳﺪ ﺃﻥ ﻳﻌﺮﺑﻪ ﻓﻴﻌﺠﻤﻪ(.
ﻟﺬﻟﻚ ﺻﺢ ﻋﺰﻣﻲ ﺃﻥ ﺃﻛﺘﺐ ﰲ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻔﻦ ،ﳌﺎ ﻭﺟﺪﺕ ﻣﻦ ﺣﺎﺟﺔ ﺍﻟﻜﺘـﺎﺏ
ﻭﺍﻷﺳﺎﺗﺬﺓ ﺇﱃ ﻣﺮﺟﻊ ﳚﻤـﻊ ﺇﱃ ﺍﻻﺳـﺘﻴﻌﺎﺏ ﻭﺍﻹﳚـﺎﺯ ﻗـﺮﺏ ﺍﳌﺄﺧـﺬ ﻭﻭﺿـﻮﺡ
ﺍﳌﻨﻬﺞ ،ﻭﺇﱃ ﺗﻮﺿﻴﺢ ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﺑﻴﺎﻥ ﺍﳌﺰﺍﻟﻖ ﻭﺍﻟﺸﺒﻬﺎﺕ ،ﻟﻴﺘﻮﻗﺎﻫﺎ ﺍﻟﻜﺎﺗﺐ ﻭﺗﺴﻠﻢ
ﻟﻪ ﻛﺘﺎﺑﺘﻪ.
ﻭﻋﺴﻰ ﺃﻥ ﺃﻛﻮﻥ ﺑﺬﻟﻚ ﻗﺪ ﻭﺍﺯﻳﺖ ﺍﶈﺠﺔ ،ﻭﻗﺎﺭﺑﺖ ﺍﻟﺒﻐﻴﺔ.
ﻭﻣﻦ ﺍﷲ ﺍﻟﻌﻮﻥ ،ﻭﺑﻪ ﺍﻟﺘﻮﻓﻴﻖ.
٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻷﻭﻝ
ﺍﳍﹶﻤﺰﺓﹸ )ﺃﻭﹺ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﻴﺎﺑﺴﺔﹸ( :ﺣﺮﻑ ﳐﺼﻮﺹ ﻳﻘﺒﻞﹸ ﺍﳊﺮﻛﺔﹶ؛ ﲞﻼﻑ ﺍﻷﻟﻒ
ﺍﻟﻠﻴﻨﺔ ﺍﻟﱵ ﻻ ﺗﻘﺒﻞﹸ ﺍﳊﺮﻛﺎﺕ.
ﻓــﺎﳊﺮﻑ ﺍﻷﻭﻝﹸ ﻣــﻦ )ﺃﹶﻣ ـﺮ (ﳘــﺰﺓﹲ ﺗﻘﺒــﻞ ﺍﳊﺮﻛ ـﺔﹶ ،ﻭﺍﳊــﺮﻑ ﺍﻷﺧ ـﲑ ﻣــﻦ
)ﺍﻟﻔﹶﺘﻰ( ﺃﻟﻒ ﻟﻴﻨﺔﹲ ﻻ ﺗﻘﺒﻞ ﺃﻱ ﺣﺮﻛﺔ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٩
ــــــــــ
ﺗﺮﺳﻢ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﰲ ﺃﻭﻝ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﺃﻟﻔﺎ ﺳﻮﺍﺀ ﺃﻛﺎﻧﺖ ﳘﺰﺓ ﻭﺻﻞ ﺃﻡ ﳘﺰﺓ ﻗﻄﻊ.
ﻭﳘﺰﺓ ﺍﻟﻮﺻﻞ) (١ﻫﻲ ﺍﻟﱵ ﺗﺜﺒﺖ ﻧﻄﻘﺎ ﰲ ﺍﻻﺑﺘﺪﺍﺀ ﻭﺗﺴﻘﻂ ﰲ ﺍﻟﺪﺭﺝ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٣
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٤
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﻭﻫﻤﺰﺓ ﺍﻟﻘﻄﻊ ﺗﻜﺘﺐ ﻓﻮﻕ ﺍﻷﻟـﻒ ﺍﻟﺒﺪﻟﻴـﺔ ﺇﻥ ﻛﺎﻧـﺖ ﺣﺮﻛﺘﻬـﺎ ﺍﻟﻔﺘﺤـﺔﹸ ﺃﻭ
ﺍﻟﻀﻤﺔﹸ ،ﳓﻮ :ﺃﹶﻣﺮ ،ﺃﹸﻣﺮ ،ﺃﹶﻛﺮﻡ ،ﺃﹸﻛﺮﻡ؛ ﻭﲢـﺖ ﺍﻷﻟـﻒ ﺇﻥ ﻛﺎﻧـﺖ ﻣﻜﺴـﻮﺭﺓﹰ،
ﳓﻮ :ﺇﳝﺎﻥ ﻭﺍﻹﳝﺎﻥ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٥
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
اﻟﺼ ـ ِﺪ ْﻳ َﻖ
إن َاﻟﺼ ـ ِﺪ ْﻳ ُﻖ ،ﱠ
-٤اﻟــﻼم اﻟﺪاﺧﻠــﺔ ﻋــﲆ اﳌﺒﺘــﺪإِ أو اﳋــﱪ ،ﻧﺤــﻮَ :ﻷَﻧــﺖ َ
َﻷَ َ
ﺧﻮك.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺃﻣﺎ ﺍﻟﱵ ﻭﻟﻴﻬﺎ "ﺃﻥ" ﺍﳌﺪﻏﻤﺔ ﰲ "ﻻ" ﻓﺘﺮﺳﻢ ﻳﺎﺀ ،ﳓﻮ) :ﻟﺌﻼ(.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٧
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٩
ــــــــــ
ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ :ﺃﻥ ﻳﺘﺤﺮﻙ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻭﻟﻴﺲ ﻭﺍﻭﺍﹰ ﻣﺸـﺪﺩﺓ ﻣﻀـﻤﻮﻣﺔ ،ﻓﺘﻜﺘـﺐ ﻋﻠـﻰ
ﺣﺮﻑ ﻣﻦ ﺟﻨﺲ ﺣﺮﻛﺔ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ،ﳓﻮ :ﺍﻣـﺮﺅ ،ﻟﺆﻟـﺆ ،ﻴـﺆ ،ﻭﳓـﻮ :ﺍﻣـﺮﺉﹴ،
ﻣﺘﻬﻴﺊ ٍ ،ﻣﱪﺉﹴ ،ﻳﻬﻴﺊﹸ ،ﻳﱪﺉ ،ﻣﻬﻴﺌﺎﹰ ،ﻣﱪﺋﺎﹰ؛ ﻭﳓﻮ :ﻣﻬﻴﺄ ،ﻣﺒﺮﺃ ،ﻳﻬﻴـﺄ ،ﻳﺒـﺮﺃ،
ﻳﻨﺸﺄ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٢٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻭﺃﺟﺎﺯﻭﺍ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻷﻟﻔﲔ ﻫﻨﺎ ﻟﺌﻼ ﻳﻠﺘﺒﺲ ﺍﻟﻔﻌﻞ ﺑﺎﳌﺴﻨﺪ ﺇﱃ ﺍﻟﻮﺍﺣﺪ ﰲ ﺍﳌﺎﺿـﻲ ،ﻭﺍﳌﻀـﺎﺭﻉ
ﺍﶈﺬﻭﻑ ﺍﻟﻨﻮﻥ ﻧﺼﺒﺎ ﺃﻭ ﺟﺰﻣﺎ ،ﺃﻭ ﺑﺎﳌﺴﻨﺪ ﻟﻨﻮﻥ ﺍﻟﻨﺴﻮﺓ ﺑﺎﻟﻨﺴﺒﺔ ﻟﻠﻤﻀﺎﺭﻉ ﺍﳌﺜﺒﺖ ﺍﻟﻨﻮﻥ ﺭﻓﻌﺎ.
ﻭﻛﺎﻥ ﺍﻟﻘﺪﻣﺎﺀ ﳛﺬﻓﻮﻥ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴﺔ ،ﰒ ﻋﺪﻝ ﻋﻦ ﺫﻟﻚ ﺧﻮﻑ ﺍﻹﻟﺒﺎﺱ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٢١
ــــــــــ
-٢ﺃﻥ ﺗﻔﺘﺢ ﺑﻌﺪ ﺳﺎﻛﻦ ﺻﺤﻴﺢ ﻭﻟﻴﺲ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺃﻟﻒ ﺍﳌﺜﲎ ﺃﻭ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ
ﻣﻦ ﺍﻟﺘﻨﻮﻳﻦ) (١ﳓﻮ :ﻳﺴﺄﹶﻝﹸ ،ﺗﺴﺂﻝ ،ﺩﻓﹾﺂﻥ ،ﺟﺰﺃﹶﻩ ،ﺟﺰﺃﹶﻳﻦ ،ﻣﺴﺄﹶﻟﺔ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺃﻣﺎ ﺍﻟﱵ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺃﻟﻒ ﺍﳌﺜﲎ ،ﳓﻮ :ﺟﺰﺀﺍﻥ ،ﻭﻛﺬﺍ ﺍﻟﱵ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺘﻨـﻮﻳﻦ ،ﳓـﻮ:
ﺟﺰﺀﺍ ،ﻓﺴﻴﺄﰐ ﺣﻜﻤﻬﺎ ﰲ ﺭﻗﻢ ) (٣ﻣﻦ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ.
٢٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٢٣
ــــــــــ
-٢ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﻓﺘﺢ ﻏﲑ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳـﻦ ﻣـﻦ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ ،ﻭﻻ
ﻗﺒﻞﹶ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ ﻣﺘﻄﺮﻓـﺔ ﻋﻠـﻰ ﺃﻟـﻒ)(١؛ ﳓـﻮ :ﻳﻤﻠﹶـﺆﻩ ،ﻳـﺮ ﺯﺅﻩ ،ﻳﺸـﻨﺆﻩ،
ﻳﻘﹾﺮﺅﻩ ،ﻳﻜﹾﻠﹶﺆﻛﻢ ،ﻳﺮ ﺯﺅﻛﻢ ] Ï Î Í ،ﺍﻟﻘﻤﺮ.[٢٥:
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺃﻣﺎ ﺍﻟﻮﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳﻦ ﳓﻮ :ﻭﺀﻭﻝ ،ﻭﺍﻟﱵ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ ﻣﺘﻄﺮﻓﺔ ﻋﻠـﻰ ﺃﻟـﻒ ،ﳓـﻮ:
ﻳﻠﺠﺌﻮﻥ ،ﻓﺴﻴﺄﰐ ﺣﻜﻤﻬﺎ ﰲ ﺭﻗﻢ ) (٤ﻣﻦ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ.
٢٤
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
-٣ﺇﺫﺍ ﺿﻢ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﻭﻫـﻮ ﻏـﲑ ﻭﺍﻭ ﻣﺸـﺪﺩﺓ ﺑﺸـﺮﻁ ﺃﻥ ﺗﻜـﻮﻥ ﻫـﻲ ﻏـ ﲑ
ﻣﻜﺴﻮﺭﺓ ،ﳓﻮ :ﺟﺆﺟﺆﺍﻥ ،ﻟﹸﺆﻟﹸﺆﺍﻥ ،ﻟﹸﺆﻟﹸﺆﻙ ،ﻳﺆﺍﺧﺬ ،ﻣﺆﺍﺧﺬﺓ ،ﺳـﺆﺍﻝ )ﲨـﻊ
ﺳﺎﺋﻞ( ،ﻭﺿﺆﺕ ،ﻭﺿﺆﺕ ،ﻳﻮﺿﺆﺍﻥ ،ﻳﻮﺿﺆﻭﻥ .ﻭﻣﻨﻪ :ﺍﺅﺗﻤﻦ ﺍﻟﺮﺟﻞﹸ )ﻣﺒﻨﻴـﺎ
ﻟﻠﻤﺠﻬﻮﻝ(.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٢٥
ــــــــــ
ﻭﺃﻣــﺎ ﳓــﻮ :ﺭﺀُﻭﺱ ﻭﻓﹸﺌﹸ ـﻮﺱ ،ﻓﺎﳌﺸــﻬﻮﺭ ﻓﻴــﻪ ﺣــﺬﻑ ﺍﻟــﻮﺍﻭ ﺍﻷﻭﱃ ﻟﻜﺜــﺮﺓ
ﺍﺳﺘﻌﻤﺎﳍﺎ ﳐﻔﻔﺔﹰ؛ ﺇﺫ ﺗﻘﻮﻝ :ﻓﹸﻮﺱ ﻭﺭﻭﺱ ،ﻭﻟﻠﻘﺎﻋﺪﺓ ﺍﳌﺸﻬﻮﺭﺓ:
"ﻛﻞ ﳘﺰﺓ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﻭﻟﻴﻬﺎ ﺣﺮﻑ ﻣﺪ ﻛﺼﻮﺭﺎ ﲢﺬﻑ ﺻﻮﺭﺗﻬﺎ"
ﺃﻱ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ ،ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞﹸ ﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﲟﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ،ﳓﻮ :ﻓﹸﺌﻮﺱ.
ﻭﻓﻴﻬﺎ ﻣﺬﻫﺐ ﺁﺧﺮ :ﺃﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﻮﺍﻭﻳﻦ :ﺭﺅﻭﺱ ،ﻓﺆﻭﺱ.
ﻭﻣﺬﻫﺐ ﺛﺎﻟـﺚ :ﺃﻥ ﺗﺮﺳـﻢ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟـﻮﺍﻭ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴـﺔ ﺑﻌـﺪ ﺣـﺬﻑ ﺍﻷﻭﱃ :ﻓﹸـﺆﺱ،
ﺭﺅﺱ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٢٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٢٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﻭﻳﺴﺘﺜﲎ ﻣﻦ ﻫﺬﺍ ﺍﻷﺧﲑ ﻣﺎ ﺇﺫﺍ ﺗﻘـﺪﻣﺖ ﻓـﺎﺀ ﺃﻭ ﻭﺍﻭ ﺩﺍﺧﻠـﺔ ﻋﻠـﻰ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ
ﻭﺃﹸﻣﻦ ﺍﻟﻠـﺒﺲ .ﻓﻔـﻲ ﻫـﺬﻩ ﺍﳊﺎﻟـﺔ ﲢـﺬﻑ ﺍﻷﻟـﻒ ﺍﻷﻭﱃ ﻭﺗﺮﺳـﻢ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴـﺔ ﺃﻟﻔـﺎﹰ،
ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﺳﺎﻛﻨﺔ ﺇﺛﺮ ﻣﻔﺘﻮﺡ ،ﳓﻮ :ﻓﺄﹾﺗﺰﺭ ،ﻓﺄﹾﺗﺰﺍﺭ ،ﻓﺄﹾﺗﺰﹺﺭ ،ﻭﹾﺃﲤﹶﻦ ،ﻭﺃﹾﺗﻤﻨﻪ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٢٩
ــــــــــ
ﻭﺇﺫﺍ ﺗﻘﺪﻣﺖ )ﺛﹸﻢ (ﺟﺮﺕ ﻗﺎﻋﺪﺓ ﺍﻷﺻﻞ ،ﳓﻮ :ﰒ ﺍﺋﹾﺘﺰﺭ .ﻭﻛﺬﺍ ﺇﺫﺍ ﱂ ﻳﺆﻣﻦ
ﺍﻟﻠﺒﺲ ﺟﺮﺕ ﻗﺎﻋﺪﺓ ﺍﻷﺻﻞ ،ﳓﻮ :ﻓﹶﺎﺋﹾﺘﻢ ،ﻣـﻦ ﺍﻻﺋﹾﺘﻤـﺎﻡ؛ ﻷﻧـﻪ ﻟـﻮ ﺧـﺮﺝ ﻋـﻦ
ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﻻﻟﹾﺘﺒﺲ ﺑﺄﹶﰎﱠ ﻣﻦ ﺍﻹِﲤﺎﻡ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٣٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
-٤ﺇﺫﺍ ﲢﺮﻛﺖ ﺑﻐﲑ ﺍﻟﻜﺴﺮ ﻭﻗﺪ ﻛﹸﺴﺮ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ،ﳓﻮ :ﺭﹺﺋﹶـﺔ ،ﺳـﻴﺌﹶﺔ ،ﻃﹶﺎﺭﹺﺋﹶـﺔ،
ﻧﺎﺷﺌﹸﻮﻥ ،ﺑﺮﺋﺎ ،ﻳﻬﻴﺌﹶﺎﻧﻪ ،ﻣﺌﹸﻮﻥ ،ﻟﺌﹶﻼ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٣١
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٣٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
-٣ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺖ ﻣﻔﺘﻮﺣﺔ ﺑﻌﺪ ﺻﺤﻴﺢ ﺳﺎﻛﻦ ،ﻭﻗﺒﻞ ﺃﻟـﻒ ﺍﻟﺘﻨـﻮﻳﻦ ﺃﻭ ﺃﻟـﻒ
ﺍﻟﺘﺜﻨﻴﺔ ،ﳓﻮ :ﺟﺰﺀَﺍﹰ ،ﺟﺰﺀَﺍﻥ).(١
ﻭﰲ ﻫﺬﻩ ﺍﳊﺎﻟﺔ ،ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞﹸ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺭﲰﺖ ﻋﻠـﻰ ﻧﺒـﺮﺓ)،(٢
ﳓﻮ :ﺩﻓﹾﺌﹶﺎﹰ ،ﺩﻓﹾﺌﹶﺎﻥ ،ﺷﻴﺌﹶﺎﹰ ،ﺷﻴﺌﹶﺎﻥ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻭﺃﻣﺎ ﺇﺫﺍ ﺗﻠﺘﻬﺎ ﻳﺎﺀ ﺍﳌﺜﲎ ﻓﺈﺎ ﺗﻜﺘﺐ ﻋﻠﻰ ﺍﻷﻟﻒ ،ﳓﻮ :ﺟﺰﺃﻳﻦ ﻭﻗﺮﺃﻳﻦ ،ﻛﻤﺎ ﺳﺒﻖ.
) (٢ﻫﻲ ﺳﻦ ﺻﻐﲑﺓ ﺗﻜﺘﺐ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺍﳍﻤﺰﺓ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٣٣
ــــــــــ
-٤ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺖ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﻗﺒـﻞ ﻭﺍﻭ ﻣـﺪ ﰲ ﳓـﻮ ﺯﻧـﺔ ﻣﻔﹾﻌـﻮﻝ ﺃﻭ ﻓﹶﻌـﻮﻝ ،ﺃﻭ
ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﻟﺘﻮﺳـﻂ ﻣﺮﺳـﻮﻣﺔ ﻋﻠـﻰ ﺃﻟـﻒ ﺃﻭ ﻣﺮﺳـﻮﻣﺔ ﻣﻔـﺮﺩﺓ ،ﻭﺫﻟـﻚ ﳓـﻮ:
ﻣ ـﺮﺀُﻭﺱ ،ﻣ ـﻮﺀُﻭﺩﺓ ،ﺩﺀُﻭﺏ ،ﻭﺀُﻭﻝ )ﻣﺒﺎﻟﻐــﺔ ﻣــﻦ ﻭﺃﹶﻝ ﲟﻌــﲎ ﻟﹶﺠــﺄ( ،ﻗﹶ ـﺮﺃﹸﻭﺍ،
ﺟﺎﹾﺀُﻭﺍ.
ﻭﰲ ﻫﺬﻩ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺃﻳﻀﺎ ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞﹸ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺭﲰﺖ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ،
ﳓﻮ :ﻣﺴﺌﹸﻮﻝ ،ﻣﺸﺌﹸﻮﻡ ،ﺳﺌﹸﻮﻝ ،ﻗﹶﺌﹸﻮﻝ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٣٤
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﳋﺎﻣﺴﺔ :ﺗﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﻧﱪﺓ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧـﺖ ﻣﺴـﺒﻮﻗﺔ ﺑﻴـﺎﺀ ﺳـﺎﻛﻨﺔ ،ﳓـﻮ:
ﻫﻴﺌﺔ ،ﺟﻴﺌﹶﻞ ،ﻳﻴﺌﹶﺲ ،ﺑﹺﻴﺌﹶﺔ ،ﺷﻴﺌﹸﻚ ،ﻓﹶﻴﺌﹸـﻪ؛ ﺷﻴﺌﻪ ،ﻓﹶﻴﺌﻪ.
ﻭﻛﺬﺍ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ﺣﻘﻬﺎ ﺃﻥ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻭﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞ ﻣﺎ ﻗﺒﻠـﻬﺎ ﲟـﺎ ﺑﻌـﺪﻫﺎ،
ﻛﻤﺎ ﰲ ] [٤ ،٣ﻣﻦ ﺍﳊﺎﻟﺔ ﺍﻟﺮﺍﺑﻌﺔ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٣٥
ــــــــــ
ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻟﺜﺎﻧﻲ
ﻭﻫﻲ ﺍﻟﱵ ﻻ ﺗﻘﺒﻞﹸ ﺍﳊﺮﻛﺔﹶ .ﻭﳍﺎ ﻣﻮﺿﻌﺎﻥ :ﺍﻟﻮﺳﻂ ﻭﺍﻟﻄﱠﺮﻑ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٣٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٣٧
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺃﻣﺎ ﺍﳌﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﻛﺎﻟﻘﻔﺎ ﻭﺍﻟﻌﺼﺎ ﻭﺍﻟﻌﻼ ﻭﺍﳊﺠﺎ ،ﻓﺘﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔﺎ .ﻭﻛﺬﻟﻚ ﺍﻷﻟـﻒ ﺍﻬﻮﻟـﺔ
ﺍﻷﺻﻞ ﻛﺎﻟﺪﺩﺍ) :ﺍﻟﻠﻬﻮ ﻭﺍﻟﻠﻌﺐ( ،ﻭﺍﳋﺴﺎ) :ﺍﻟﻔﺮﺩ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﺪﺩ( ،ﻭﺍﻟﺰﻛﺎ) :ﺍﻟﺸﻔﻊ ﻣﻦ ﺍﻟﻌـﺪﺩ( ،ﺇﺫ ﱂ
ﻳﻌﺮﻑ ﻟﺘﻠﻚ ﻓﻌﻞ ﻭﻻ ﻣﺸﺘﻖ ﺁﺧﺮ.
ﻭﻫﺬﻩ ﻫﻲ ﻃﺮﻳﻘﺔ ﺍﻟﺒﺼﺮﻳﲔ ،ﻭﺃﻣﺎ ﺍﻟﻜﻮﻓﻴﻮﻥ ﻓﻴﺴﺘﺜﻨﻮﻥ ﻣﻦ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﻋﻠﻰ ﻭﺯﻥ
ﻓﻌﻞ )ﺑﻀﻢ ﻓﻔﺘﺢ( ﺃﻭ ﻓﻌﻞ )ﺑﻜﺴﺮ ﻓﻔﺘﺢ( ،ﻓﺈﻢ ﻳﻜﺘﺒﻮﻧﻪ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ ﻭﺍﻭﻳﺎ ﻛﺎﻥ ﺃﻭ ﻳﺎﺋﻴﺎ ،ﳓـﻮ :ﺍﻟﻌـﻼ،
ﺍﳊﺠﺎ ،ﺍﻟﻌﺪﺍ ،ﻳﻜﺘﺒﻮﺎ ﲨﻴﻌﺎ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ :ﺍﻟﻌﻠﻰ ،ﺍﳊﺠﻰ ،ﺍﻟﻌﺪﻯ ،ﻣﻊ ﺃﻥ ﺃﺻﻠﻬﺎ ﺍﻟﻮﺍﻭ ﻣﻦ ﺍﻟﻌﻠﻮ ،ﻭﺍﳊﺠﻮ،
ﻭﺍﻟﻌﺪﻭﺍﻥ.
ﻭﻫﻨﺎﻙ ﻣﺬﻫﺐ ﺛﺎﻟﺚ ﻳﻜﺘﺒﻬﺎ ﻭﻫﻲ ﺛﺎﻟﺜﺔ ﺑﺎﻷﻟﻒ ﻣﻄﻠﻘﺎ ،ﺳﻮﺍﺀ ﺃﻛﺎﻧﺖ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﺃﻡ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ.
٣٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
-٢ﰲ ﻛﻞ ﺍﺳﻢ ﻋـﺮﰊ ﺯﺍﺋـﺪ ﻋﻠـﻰ ﺛﻼﺛـﺔ ﻭﻟـﻴﺲ ﻗﺒـﻞ ﺁﺧـﺮﻩ ﻳـﺎﺀٌ ،ﳓـﻮ:
ﺻــﻐﺮﻯ ،ﻛﹸــﱪﻯ ،ﺣﺒﻠــﻰ ،ﺣﺠﻠــﻰ ،ﻇــﺮﰉ ،ﺻــﺮﻋﻰ ،ﻗﹶﺘﻠــﻰ ،ﻋــﺬﹶﺍﺭﻯ،
ﺳﻜﹶﺎﺭﻯ ،ﺣﻴﺎﺭﻯ ،ﻣﺮﺗﻀﻰ ،ﻣﺼﻄﹶﻔﻰ ،ﺗﺘﺮﻯ) ،(١ﻭﺣﺎﺷﻰ ﺍﻟﺘﱰﻳﻬﻴﺔ) ،(٢ﳓـﻮ:
"ﺣﺎﺷﻰ ﷲ".
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻗﻴﻞ ﺃﻟﻔﻬﺎ ﻟﻠﺘﺄﻧﻴﺚ ﻓﻼ ﺗﻨﻮﻥ ،ﻭﻗﻴﻞ ﻟﻺﳊﺎﻕ ﺑﻨﺤﻮ :ﺟﻌﻔﺮ ﻓﺘﻨﻮﻥ .ﻭﻋﻠﻰ ﺍﳊﺎﻟﲔ ﺗﻜﺘﺐ ﻳـﺎﺀ.
ﻭﺃﺻﻠﻬﺎ )ﻭﺗﺮﻯ( ،ﺃﺑﺪﻟﺖ ﻭﺍﻭﻫﺎ ﺗﺎﺀ.
) (٢ﻷﺎ ﺍﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﺼﺤﻴﺢ ،ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﻨﻮﻳﻨﻬﺎ ﰲ ﻗﺮﺍﺀﺓ ﺃﰊ ﺍﻟﺴﻤﺎﻝ'' :ﺣﺎﺷﺎﹰ ﷲ'' ﻭﺇﺿﺎﻓﺘﻬﺎ ﰲ ﻗﺮﺍﺀﺓ
ﺍﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ'' :ﺣﺎﺵ ﺍﷲ''.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٣٩
ــــــــــ
ﻭﺇﻥ ﻛﺎﻥ ﻗﺒﻞ ﺁﺧﺮﻩ ﻳـﺎﺀ ﺭﲰـﺖ ﺃﻟﻔـﺎ ﻣﻄﻠﻘـﺎ ،ﳓـﻮ :ﺩﻧﻴـﺎ ،ﻗﹶﻀـﺎﻳﺎ ،ﺭﻳـﺎ،
ﻣﺤﻴﺎ ،ﺛﺮﻳﺎ )(١؛ ﺇﻻ "ﳛﲕ" ﻋﻠﻤﺎﹰ ﻓﺈﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻭﺑﻌﻀﻬﻢ ﻳﻔﺮﻕ ﺑﲔ ﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﻋﻠﻤﺎ ،ﳓﻮ :ﺩﻧﲕ ،ﺭﱙ ﻓﻴﻜﺘﺒﻪ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ؛ ﻭﻣﺎ ﻛﺎﻥ ﻏﲑ ﻋﻠﻢ ،ﳓﻮ:
ﺩﻧﻴﺎ ،ﺭﻳﺎ ،ﻓﻴﻜﺘﺒﻪ ﺑﺎﻷﻟﻒ.
٤٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٤١
ــــــــــ
-٤ﰲ ﲬﺴﺔ ﺃﲰﺎﺀ ﻣﺒﻨﻴﺔ ،ﻭﻫﻲ :ﻟﹶﺪﻯ ،ﺃﹶﻧﻰ ،ﻣﱴ ،ﺃﹸﻭﻟﹶﻰ )ﺍﺳﻢ ﺇﺷـﺎﺭﺓ(،
ﺍﻷُﻟﹶﻰ )ﺍﺳﻢ ﻣﻮﺻﻮﻝ( .ﺃﻣﺎ ﻏﲑﻫﺎ ﻣﻦ ﺍﻷﲰﺎﺀ ﺍﳌﺒﻨﻴﺔ ﻓﺘﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔﺎ ،ﳓـﻮ :ﻣﻬﻤـﺎ،
ﺃﹶﻧﺎ ،ﺇﹺﺫﺍ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٤٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
-٥ﰲ ﻛﻞ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ ،ﳓـﻮ :ﺳـﻌﻰ ،ﻣﺸـﻰ ،ﺭﻋـﻰ،
ﺭﻣﻰ.
ﻓﺈﻥ ﻛﺎﻧﺖ ﺍﻷﻟﻒ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﺭﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ ،ﳓﻮ :ﺩﻋﺎ ،ﻏﹶﺰﺍ ،ﻋﻔﹶﺎ.
ﻭﺑﻌﻀﻬﻢ ﻳﻜﺘﺐ ﻫﺬﺍ ﺍﻟﻨﻮﻉ ﻛﹸﻠﻪ ﺑﺎﻷﻟﻒ ،ﻭﻟﻴﺲ ﺑﺸﻲﺀ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٤٣
ــــــــــ
-٦ﰲ ﻛﻞ ﻓﻌﻞ ﺯﺍﺋﺪ ﻋﻠﻰ ﺛﻼﺛﺔ ﺇﺫﺍ ﱂ ﻳﻜﻦ ﻗﺒﻞ ﺍﻷﻟﻒ ﻳﺎﺀ ،ﳓﻮ :ﺃﹶﻫﺪﻯ،
ﺍﻫﺘﺪﻯ ،ﺁﺗﻰ ،ﺧﻠﱠﻰ ،ﺻﻠﱠﻰ).(١
ﻭﻣﻨﻪ :ﲤﻄﻰ ،ﻭﺗﺴﺮﻯ ،ﻭﺗﻘﻀﻰ ﺍﻟﻄﺎﺋﺮ ،ﺃﻱ ﺍﻧﻘﺾ .ﻭﺃﺻـﻞﹸ ﻫـﺬﻩ ﺍﻟﺜﻼﺛـﺔ:
ﲤﻄﱠﻂﹶ ،ﻭﺗﺴﺮﺭ ،ﻭﺗﻘﻀﺾ ،ﺃﻟﻔﺎﺗﻬﺎ ﻣﺒﺪﻟﺔ ﻣﻦ ﺣﺮﻑ ﺻﺤﻴﺢ.
ﻭﺇﺫﺍ ﻛﺎﻥ ﻗﺒﻞ ﺃﻟﻔﻪ ﻳﺎﺀٌ ﺭﲰﺖ ﺃﻟﻔﺎ ،ﻛﺮﺍﻫﺔ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺻﻮﺭﺗﲔ ،ﻛــ ﻳﺤﻴـﺎ،
ﺍﺳﺘﺤﻴﺎ ،ﺗﺒﻴﺎ ،ﺗﺰﻳﺎ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٤٥
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٤٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
-٢ﻣﺎ ﻛﺎﻧﺖ ﻋﻴﻨﻪ ﳘﺰﺓ ﻛﹸﺘﺐ ﺃﻳﻀﺎ ﺑﺎﻟﻴﺎﺀ ،ﳓﻮ :ﺑـﺄﹶﻯ )ﻣـﻦ ﺍﻟﺒـﺄﹾﻭ ،ﻭﻫـﻮ
ﺍﻟﻔﹶﺨﺮ( ،ﻭﺷﺄﻯ )ﻣﻦ ﺍﻟﺸﺄﹾﻭ ﲟﻌﲎ ﺍﻟﺴﺒﻖ( ،ﻭﻓﹶﺄﹶﻯ )ﻣﻦ ﺍﻟﻔﹶﺄﹾﻭ ﲟﻌﲎ ﺍﻟﻀﺮﺏ(.
ﻭﺫﻟﻚ ﻷﻢ ﻛﺮﻫﻮﺍ ﰲ ﻫﺬﺍ ﺍﺟﺘﻤﺎﻉ ﺍﻷﻟﻔﲔ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٤٧
ــــــــــ
ﺫﻫﺐ ﺑﻌﻀﻬﻢ ﺇﱃ ﺃﻥ ﺍﻟﻴﺎﺋﻲ ﻳﻜﺘﺐ ﺃﻟﻔﺎ ﰲ ﺳﺒﻌﺔ ﻣﻮﺍﺿﻊ:
-١ﰲ ﺍﻟﺴﺠﻊ ،ﻣﺸﺎﻛﻠﺔﹰ ﻟﻜﻠﻤﺔ ﺃﺧﺮﻯ ﻣﺮﺳـﻮﻣﺔ ﺑـﺎﻷﻟﻒ ،ﳓـﻮ" :ﺳـﺎﻣﺢ
ﺃﺧﺎﻙ ﺇﺫﺍ ﻫﻔﺎ ،ﻭﺃﳒﺪﻩ ﺇﺫﺍ )ﻫﻮﺍ(".
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٤٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٤٩
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٥٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٥١
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٥٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٥٣
ــــــــــ
ﻳﻌﺮﻑ ﺫﻟﻚ:
-١ﺑﺎﻟﺘﺜﻨﻴﺔ ،ﻛﻌﺼﻮﻳﻦ ﻭﻓﹶﺘﻴﻴﻦ ،ﰲ ﻋﺼﺎ ﻭﻓﱴ.
-٢ﺑﺎﳉﻤﻊ ،ﻛﻤﻬﻮﺍﺕ ﻭﺭﺣﻴﺎﺕ ،ﰲ ﻣﻬﺎﹰ ﻭﺭﺣﻰ.
-٣ﺑﺎﳌﺼﺪﺭ ،ﻛﺎﻟﻐﺰﻭ ﻭﺍﻟﺴﻌﻲ ،ﰲ ﺳﻌﻰ ﻭﺭﻣﻰ).(١
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٥٥
ــــــــــ
ﺗﻜﺘﺐ ﺃﻟﻔﺎ ﻋﻠﻰ ﺍﻷﺭﺟﺢ ،ﳓﻮ :ﻳﺎ ﺣﺴﺮﺗﺎ ،ﻭﺍﺃﺳﻔﺎ .ﻭﺭﲰﺖ ﰲ ﺍﳌﺼﺤﻒ ﻳﺎﺀً.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٥٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٥٧
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٥٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻟﺜﺎﻟﺚ
ﺃﺷﻬﺮﻫﺎ ﺍﻷﻟﻒ ﻭﺍﻟﻮﺍﻭ.
ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻷﻟﻒ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٥٩
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٦٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﻭﻣــﻦ ﺍﳋﻄــﺈﹺ ﻛﺘﺎﺑﺘﻬــﺎ ﺑﻌــﺪ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤــﻊ ﺍﻟﻼﺣﻘــﺔ ﳉﻤــﻊ ﺍﳌــﺬﻛﺮ ﺍﻟﺴــﺎﱂ
ﻭﻣﻠﺤﻘﺎﺗﻪ ،ﳓﻮ :ﻣﺴﻠﻤﻮ ﺍﳌﺪﻳﻨﺔ ،ﻓﻼﺣﻮ ﺍﻟﻘﹶﺮﻳﺔ ،ﺑﻨﻮ ﺍﻟﻮﻃﻦﹺ ،ﻓﻬﺬﻩ ﻭﺍﻭ ﲨﻊ ﻻ
ﻭﺍﻭ ﲨﺎﻋﺔ .ﻛﻤـﺎ ﺃﻥ ﻣـﻦ ﺍﳋﻄـﺈ ﺇﳘـﺎﻝ ﻛﺘﺎﺑﺘـﻬﺎ ﺑﻌـﺪ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﺎﻋـﺔ ﰲ ﺍﻟﻔﻌـﻞ
ﺍﳌﺴﻨﺪ ﺇﻟﻴﻬﺎ ﻟﺘﻌﻈﻴﻢ ﺍﳌﻔﺮﺩ ﰲ ﳓﻮ" :ﺗﻔﻀـﻠﻮﺍ" ﰲ ﺧﻄـﺎﺏ ﺍﳌﻔـﺮﺩ ﺍﳌﻌﻈﱠـﻢ ،ﻓـﻼ
ﻳﺼﺢ ﺇﳘﺎﻝﹸ ﻛﺘﺎﺑﺔ ﺍﻷﻟﻒ ﰲ ﻣﺜﻞ ﻫﺬﺍ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٦١
ــــــــــ
-٢ﰲ ﺁﺧﺮ ﺑﻴﺖ ﺍﻟﺸﻌﺮ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻟﻺﻃﻼﻕ ،ﳓﻮ ﻗﻮﻝ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﻛﻠﺜﻮﻡ:
ﻟﻮﺷﻚ ﺍﻟﺒﲔﹺ ﺃﻡ ﺧﻨـﺖ ﺍﻷﻣﻴﻨـﺎ ﻗﻔﻲ ﻧﺴﺄﻟﹾﻚ ﻫﻞ ﺃﺣﺪﺛﺖ ﺻﺮﻣﺎ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٦٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺯﻳﺎﺩﺓ ﺍﻟﻮﺍﻭ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺴﺒﻮﻗﺔ ﺎ ﺍﻟﺘﻨﺒﻴﻪ ﳓﻮ ﻫﺆﻻﺀ ،ﻓﻼ ﺗﺰﺍﺩ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺍﻟﻮﺍﻭ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٦٣
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٦٤
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٦٥
ــــــــــ
ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﻟﺮﺍﺑﻊ
ﺃﺷﻬﺮﻫﺎ :ﺍﻷﻟﻒ ،ﻭﺃﻝ ،ﻭﺍﻟﻮﺍﻭ ،ﻭﺍﻟﻴﺎﺀ ،ﻭﺍﻟﻨﻮﻥ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٦٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٦٧
ــــــــــ
ﻭﺫﻟﻚ ﳓﻮ :ﻋﻴﺴﻰ ﺑﻦ ﻣﺮﱘ ،ﻣﺮﱘ ﺑﻨﺔ ﻋﻤﺮﺍﻥ ،ﺃﺑـﻮ ﺑﻜـﺮ ﺑـﻦ ﺃﰊ ﻗﺤﺎﻓـﺔ،
ﻋﺒﺪ ﺍﷲ ﺑﻦ ﺃﻡ ﻣﻜﺘﻮﻡ.
ﻭﻻ ﲢﺬﻑ ﻣﻦ ﳓﻮ :ﺭﺣﻢ ﺍﷲ ﺍﳊﹶﺴﻦ ﻭﺍﳊﹸﺴﲔ ﺍﺑﲏ ﻋﻠﻲ ،ﻷﻧﻪ ﻣﺜﲎ ،ﻭﻻ
ﻣﻦ ﳓﻮ :ﻗﺎﻝ ﳏﻤﺪ ﻫﻮ ﺍﺑﻦ ﻣﺎﻟﻚ ،ﻟﻌﺪﻡ ﺍﳌﺒﺎﺷﺮﺓ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٦٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
)ﺏ( ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺎ ﺑﻌﺪ )ﻳﺎ( ﺍﻟﱵ ﻟﻠﻨﺪﺍﺀ ،ﳓﻮ" :ﻳﺎ ﺑﻦ ﺍﻟﺬﻱ ﺩﺍﻥ ﻟـﻪ ﺍﳌﺸـﺮﻗﺎﻥ"،
ﻳﺎ ﺑﻨﺔﹶ ﻋﺒﺪ ﺍﷲ.
)ﺟـ( ﺇﺫﺍ ﺩﺧﻠﺖ ﻋﻠﻴﻬﻤﺎ ﳘﺰﺓ ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ،ﳓﻮ :ﺃﹶﺑﻨﻚ ﻫﺬﺍ)(١؟
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
)Ò Ñ Ð ) (١ﻭﻛﺬﻟﻚ ﲢﺬﻑ ﻛﻞ ﳘﺰﺓ ﻭﺻﻞ ﺩﺧﻞ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﳘﺰﺓ ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻡ ﳓـﻮ:
] (Óﺍﻟﺼﺎﻓﺎﺕ .[١٥٣:ﺃﹶﻧﻄﻼﻗﹸﻚ ﺍﻵﻥ؟
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٦٩
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٧٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺃﻝ( :
-٣ﺗﻨﻘﺺ ﺃﻟﻒ ) ْ
)ﺃ( ﺇﺫﺍ ﺩﺧـﻞ ﻋﻠﻴﻬــﺎ ﺍﻟـﻼﻡ ،ﳓــﻮ :ﺇﻧــﻪ ﻟﹶﻠﹾﺤـﻖ ،ﻟﹶﻠﹾﻌﻤـﻞﹸ ﺍﻟﺼـﺎﱀ ﺃﺑﻘــﻰ ،ﻳــﺎ
ﻟﹶﻠﹾﺮﺟﺎﻝ ،ﻟﻠﱠﺬﻱ ،ﻟﻠﱠﺬﻳﻦ.
)ﺏ( ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺴﺒﻮﻗﺔ ﺑﻜﻠﻤﺔ )ﻋﻠﻰ( ﺍﶈﺬﻭﻓﺔ ﺍﻟـﻼﻡ ﻭﺍﻷﻟـﻒ) (١ﰲ ﻟﻐـﺔ
ﻟﺒﻌﺾ ﺍﻟﻌﺮﺏ ،ﳓﻮ :ﻋﻠﹾﻤﺎﺀ ﺑﻨﻮ ﻓﻼﻥ ،ﺃﻱ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﺎﺀ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
)ﺟــ( ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧــﺖ ﻣﺴــﺒﻮﻗﺔ ﺑﻜﻠﻤــﺔ )ﻣــﻦ( ﺍﶈﺬﻭﻓــﺔ ﺍﻟﻨــﻮﻥ ﰲ ﻟﻐــﺔ ﻟــﺒﻌﺾ
ﺍﻟﻌﺮﺏ ،ﳓﻮ :ﻣﻶﻥ ،ﺃﻱ ﻣﻦ ﺍﻵﻥ.
ﻗﺎﻝ ﺃﺑﻮ ﺻﺨﺮ:
ﻭﻗﺪ ﻣﺮ ﻟﻠﺪﺍﺭﻳﻦ ﻣﻦ ﺑﻌﺪﻧﺎ ﻋﺼﺮ ﻛﺄﻤــــﺎ ﻣــــﻶﻥ ﱂ ﻳﺘﻐﻴــــﺮﺍ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٧٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
)ﺩ( ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻣﺴﺒﻮﻗﺔ ﺑﻜﻠﻤﺔ )ﺑﻨـﻮﻥ( ،ﺃﻭ )ﺑـﻨﲔ( ،ﻭﻗـﺪ ﺣـﺬﻓﺖ ﺍﻟـﻮﺍﻭ
ﻭﺍﻟﻨﻮﻥ ﺃﻭ ﺍﻟﻴﺎﺀ ﻭﺍﻟﻨﻮﻥ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﰲ ﻟﻐﺔ ﻟﺒﻌﺾ ﺍﻟﻌﺮﺏ ،ﳓﻮ :ﺑﻠﹾﻌﻨﱪ ﺃﻭ ﺑﲏ ﺍﻟﻌﻨﱪ،
ﻭﺑﻠﻘﲔ ﰲ ﺑﻨﻮ ﺍﻟﻘﹶﲔ ﺃﻭ ﺑﲏ ﺍﻟﻘﹶﲔ.
-٤ﺗﻨﻘﹶﺺ ﺃﻟﻒ )ﺃﻡ( ﰲ ﻗﻮﳍﻢ :ﻭﻳﻠﹸﻤﻪ ،ﻭﳓﻮ ﻗﻮﻝ ﻋﻠﻘﻤﺔ:
ﻣﻊ ﺍﻟﻜﹸﺜﺮﹺ ﻳﻠﻘﺎﻩ ﺍﻟﻔﱴ ﺍﳌﹸﺘﻠﻒ ﺍﻟﻨﺪﻱ ﻭﻳﻠﹸ ـﻢ ﻟﹶ ـﺬﱠﺍﺕ ﺍﻟﺸــﺒﺎﺏ ﻣﻌﻴﺸ ـﺔﹰ
ﺃﺻﻠﻬﻤﺎ ﻭﻳﻞﹸ ﺃﻣﻪ ،ﻭﻭﻳﻞﹸ ﺃﻡ ﻟﺬﹼﺍﺕ ﺍﻟﺸﺒﺎﺏﹺ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٧٣
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻭﻛﺎﻥ ﺍﻟﻘﺪﻣﺎﺀ ﻳﻨﻘﺼـﻮﺎ ﻣـﻦ ﻛـﻞ ﻋﻠـﻢ ﻣﺸـﻬﻮﺭ ﺯﺍﺋـﺪ ﻋﻠـﻰ ﺛﻼﺛـﺔ ﻛــ:
. . . . . . . .
ﻭﺍﳌﹸﺤﺪﺛﻮﻥ ﻳﺜﺒﺘﻮﺎ ﰲ ﻛﻞ ﺫﻟﻚ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٧٥
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٧٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺣﺬﻑ ﻣﻦ ﻛﻞ ﻣﻨﻬﻤﺎ ﺍﻷﻟﻒ ﻭﻋﻮﺿﺖ ﻣﻨﻬﺎ ﺍﳌﺪﺓ .ﻭﺣﻖ ﻛﺘﺎﺑﺘﻬﺎ ﺃﺃﺩﻡ ،ﺃﺃﺯﺭ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٧٧
ــــــــــ
)ﺃ( ﺍﺳﻢ ﺇﺷﺎﺭﺓ ﻟﻴﺲ ﻣﺒﺪﻭﺀﺍ ﺑﺘﺎﺀ ﺃﻭ ﻫﺎﺀ ﻭﻟﻴﺲ ﺑﻌﺪﻩ ﻛـﺎﻑ ،ﳓـﻮ. :
.
.
ﲞﻼﻑ ﻫﺎﺗﻪ ،ﻫﺎﻫﻨﺎ ،ﻫﺎﺫﺍﻙ ،ﺃﻳﻬﺎﺫﺍ).(١
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻷﻥ )ﻫﺎ( ﻟﻴﺴﺖ ﺩﺍﺧﻠﺔ ﻋﻠﻰ )ﺫﺍ( ،ﺑﻞ ﻫﻲ ﻻﺣﻘﺔ ﻷﻱ ﻋﻮﺿﺎﹰ ﻋﻤﺎ ﻓﺎﺎ ﻣﻦ ﺍﻹﺿﺎﻓﺔ.
٧٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٧٩
ــــــــــ
ﻧﻘﺺ ﺃﻝ
ﲢﺬﻑ )ﺃﻝ( ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻌﺖ ﺑﻌﺪ ﻻﻡ ،ﻭﻛﺎﻥ ﺑﻌـﺪﻫﺎ ﻻﻡ ﳓـﻮ :ﺃﹶﺻـﻐﻴﺖ ﻟﻠﱠﺤـﻦ
ﺍﳉﻤﻴﻞ ،ﻟﹶـﻠﱠﺤﻦ ﺍﳉﻤﻴﻞﹸ ﻏﺬﺍﺀٌ ﻟﻠﹾﺮﻭﺡ.
ﻭﻣﻦ ﺫﻟﻚ ﺍﻻﺳﻢ ﺍﳌﻮﺻﻮﻝ ﺍﻟﺬﻱ ﻳﺮﺳﻢ ﺑﻼﻣﲔ) ،(١ﳓﻮ :ﻟﹶﻠﱠﺬﺍﻥ ﻓﻌـﻼ ﺍﳋـﲑ
ﻣﺴﺘﺤﻘﺎﻥ ﻟﻺﻛﺮﺍﻡﹺ ،ﻟﹶﻼﹶﺗﻲ ﻓﹶﻌﻠﹾﻦ ﺍﳋﲑ ﻣﺴﺘﺤﻘﺎﺕ ﻟﻠﺘﻌﻈﻴﻢ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻫﻮ ﺍﳌﺜﲎ :ﺍﻟﻠﺬﺍﻥ ﻭﺍﻟﻠﺘﺎﻥ ،ﺍﻟﻠﺬﻳﻦ ﻭﺍﻟﻠﺘﲔ .ﻭﺍﻤﻮﻉ ﺑﺎﻟﻮﺍﻭ :ﺍﻟﻠﺬﻭﻥ .ﻭﲨـﻊ ﺍﳌﺆﻧـﺚ:
ﺍﻟﻼﰐ ﻭﺍﻟﻠﻮﺍﰐ ،ﻭﺍﻟﻼﺋﻲ.
٨٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻮﺍﻭ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٨١
ــــــــــ
ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻴﺎﺀ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٨٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
-٣ﻭﻳﺎﺀ ﺍﳌﻬﻤﻮﺯ ﺍﻵﺧﺮ ﺍﻟﺬﻱ ﺃﹸﺟﺮﻱ ﻣﺠﺮﻯ ﺍﳌﻌﺘﻞ ﰒ ﺣﺬﻓﺖ ﻳﺎﺅﻩ ،ﳓﻮ:
ﻃﺎﺭﹴ ،ﻣﺒﺘﺪ ،ﺗﺒــﺮ ،ﰲ :ﻃﺎﺭﺉﹴ ،ﻣﺒﺘﺪﺉﹴ ،ﺗﺒ ﺮﺅﹴ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٨٣
ــــــــــ
ﻧﻘﺺ ﺍﻟﻨﻮﻥ
-١ﲢﺬﻑ ﻣﻦ ﻛﻠﻤﺔ )ﻣﻦ( ،ﻭ)ﻋﻦ( ﺇﺫﺍ ﺩﺧﻠﺘـﺎ ﻋﻠـﻰ )ﻣـﺎ( ،ﺃﻭ )ﻣـﻦ(،
ﳓﻮ :ﻣﻤﺎ،ﻣﻤﻦ ،ﻋﻤﺎ ،ﻋﻤﻦ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٨٤
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
p -٢ﻭﻣﻦ )ﺇﻥ ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ( ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻊ ﺑﻌـﺪﻫﺎ )ﻣـﺎ( ﺍﻟﺰﺍﺋـﺪﺓ ،ﻛﻘﻮﻟـﻪ ﺗﻌـﺎﱃ:
] v u t s r qﺍﻹﺳـــﺮﺍﺀ ،[٢٣:ﺃﻭ ﻭﻗـــﻊ ﺑﻌـــﺪﻫﺎ )ﻻ(
ﺍﻟﻨﺎﻓﻴﺔﹸ ﻛﻘﻮﻟﻪ ] y x w v u :ﺍﻟﺘﻮﺑﺔ .[٤٠:ﻭﻗﻮﻝﹺ ﺍﻷﺣﻮﺹ:
ﻭﺇﻻ ﻳﻌــــﻞﹸ ﻣﻔﹾﺮﹺﻗﹶـــــﻚ ﺍﳊﹸﺴــــﺎﻡ ﺝ
ﻓﹶﻄﹶﻠﱢﻘﹾﻬـــﺎ ﻓﻠﹶﺴـــﺖ ﳍـــﺎ ﺑﹺﻜﹸـــﻒﺀٍ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٨٥
ــــــــــ
-٣ﻭﻣﻦ )ﺃﻥ ﺍﳌﺼﺪﺭﻳﺔ ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ ) ((١ﺇﺫﺍ ﻭﻗﻊ ﺑﻌﺪﻫﺎ )ﻣﺎ( ﻛﻤﺎ ﰲ ﳓـﻮ :ﺃﻣـﺎ
ﺃﻧﺖ ﻣﻨﻄﻠﻘﹰﺎ ﺍﻧﻄﻠﻘﺖ .ﺃﻭ ﻭﻗﻊ ﺑﻌﺪﻫﺎ )ﻻ( ﺳﻮﺍﺀٌ ﺃﻛﺎﻧﺖ ﻧﺎﻓﻴﺔﹰ ،ﳓـﻮ :ﻋﺴـﻰ ﺃﻻ
ﻳﻤﺮﺽ ،ﺃﻡ ﺯﺍﺋﺪﺓﹰ ﻛﻘﻮﻟـﻪ ﺗﻌـﺎﱃ ] ¸¶ µ ´ :ﺍﳊﺪﻳـﺪ ،[٢٩:ﺃﻱ
ﻷﻥ ﻳﻌﻠﻢ؛ ] `_ ^] \ [ Z Yﻃﻪ ،[٩٣:ﺃﻱ ﺃﻥ ﺗﺘﺒﻌﻦﹺ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺑﻌﺾ ﺍﻟﻜﹸﺘﺎﺏ ﻻ ﻳﻔﺮﻗﻮﻥ ﺑﲔ ﺃﻥ ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ ﻭﻏﲑﻫﺎ ،ﳚﺮﻭﻤﺎ ﲨﻴﻌﺎ ﳎﺮﻯ ﻭﺍﺣﺪﺍﹶ.
٨٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺍﻟﻨﻘﺺ ﻟﻠْﺮﻣﺰِ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٨٧
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٨٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺛﻨﺎ =ﺣﺪﺛﻨﺎ.
ﺛﲏ = ﺣﺪﺛﲏ.
ﺃﻧﺎ =ﺃﻧﺒﺄﻧﺎ.
ﻧﺎ = ﺃﺧﱪﻧﺎ.
ﺡ = ﲢﻮﻳﻞ ﺍﻟﺴﻨﺪ ﰲ ﻛﺘﺐ ﺍﳊﺪﻳﺚ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٨٩
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٩٠
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٩١
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٩٢
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٩٣
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٩٤
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ﺍﻟﺒﺎﺏ ﺍﳋﺎﻣﺲ
ﺍﻟﻘﺎﻋﺪﺓﹸ :ﺃﻥ ﻣﺎ ﺻﺢ ﺍﻻﺑﺘﺪﺍﺀ ﺑﻪ ﻭﺍﻟﻮﻗﻒ ﻋﻠﻴﻪ ﻓﹸﺼﻞ ،ﻭﻣﺎ ﻻ ﻓﹶﻼ.
ﻓﻴﻔﺼﻞﹸ ﺍﻻﺳﻢ ﺍﻟﻈﺎﻫﺮ ﻣﻦ ﺍﻟﻀﻤﲑ ﺍﳌﻨﻔﺼـﻞ ،ﻭﻳﻔﺼـﻞ ﻛﻼﳘـﺎ ﳑـﺎ ﻋـﺪﺍﻩ ﺍﲰـﺎ
ﻛــﺎﻥ ﺃﻭ ﻓﻌــﻼ ،ﺃﻭ ﺣﺮﻓــﺎ ﺯﺍﺋــﺪﺍ ﻋﻠــﻰ ﺣــﺮﻑ ،ﳓــﻮA @ ? > = :
] ﺍﻟﺬﺍﺭﻳﺎﺕ ] 0 / . - , + * ) ،[١٣:ﺍﻟﻔﺮﻗﺎﻥ.[٤٤:
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٩٥
ــــــــــ
ﺍﻟﻮﺻﻞ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٩٦
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻫﺬﺍ ﺇﺫﺍ ﱂ ﻳﻌﺮﺏ ﺇﻋﺮﺍﺏ ﺍﳌﺘﻀﺎﻳﻔﲔ ،ﻓﺈﺫﺍ ﺃﻋﺮﺏ ﻛﺬﻟﻚ ﻓﺼﻞ ﺻﺪﺭﻩ ﻓﻴﻜﺘﺐ :ﻣﻌﺪﻱ ﻛﺮﺏ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ٩٧
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
٩٨
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٠٠ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
ﺗﻮﺻﻞﹸ )ﻣﻦ( ﺍﻻﺳﺘﻔﻬﺎﻣﻴﺔ ﻭﺍﳌﻮﺻﻮﻟﺔ ﲟﻦ ،ﻭﻋﻦ ،ﻭﰲ ،ﳓﻮ :ﻣﻤﻦ ﻋﻠﻤـ
ﺖ
ﻫﺬﺍ؟ ﻋﻤﻦ ﺗﺴﺄﻝ؟ ﻓﻴﻤﻦ ﺗﺮﻏﹶﺐ؟ ﻋﻠﻤﺖ ﺍﳋﹶﱪ ﳑﻦ ﻋﻠﻤﺖ ﻣﻨـﻪ ،ﺳـﺄﻟﺖ ﻋﻤـﺎ
ﺗﺴﺄﻝ ﻋﻨﻪ ،ﺭﻏﺒﺖ ﻓﻴﻤﻦ ﺗﺮﻏﺐ ﻓﻴﻪ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٠١
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٠٢ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻭﺃﻣﺎ )ﻣﺎ ﺍﳊﺮﻓﻴﺔ( ﻓﻬﻲ ﻋﻠﻰ ﺛﻼﺛﺔ ﺃﺿﺮﺏ :ﻣﺼﺪﺭﻳﺔ ،ﻛﺎﻓﺔ ،ﺯﺍﺋﺪﺓ.
) -١ﺍﳌﺼﺪﺭﻳﺔ( ﺗﻮﺻﻞ ﲝﲔ ،ﺭﻳﺚﹶ ،ﺃﻳﻦ ،ﻛﻞ ﺍﳌﻨﺼﻮﺑﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻈﺮﻓﻴـﺔ )،(١
ﳓﻮ :ﺃﻛﺮﻣﺘﻪ ﺣﻴﻨﻤﺎ ﺟﺎﺀﱐ ،ﻭﺭﻳﺜﻤﺎ ﺟﺎﺀﱐ )ﺃﻱ ﻭﻗﺖ ﳎﻴﺌﻪ( ،ﺃﻳﻨﻤـﺎ ﺻـﻨﻌﺖ
)ﺃﻱ ﺃﻳﻦ ﺻﻨﻌﻚ(.
ﻭﺗﻮﺻﻞ ﺑﻜﻠﻤﺔ )ﻣﺜﻞ( ﺟﻮﺍﺯﺍ ،ﻛﻘﻮﻝ ﺑﻌﺾﹺ ﺍﻟﻌﺠﻢ ﻟﻠﻌﺮﺏ" :ﺃﺳﻠﻤﻨﺎ ﻣﺜﻠﻤﺎ
ﺃﺳﻠﻤﺘﻢ".
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﲞﻼﻑ )ﻛﻞ( ﺍﳌﺮﻓﻮﻋﺔ ﺃﻭ ﺍﺮﻭﺭﺓ ﺃﻭ ﺍﳌﻨﺼﻮﺑﺔ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻔﻌﻮﻟﻴﺔ ،ﳓﻮ :ﻛﻞ ﻣﺎ ﺟﺎﺯ ﺑﻴﻌﻪ ﺟﺎﺯ
ﺭﻫﻨﻪ) ،ﻣﺎ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻳﺘﻤﲎ ﺍﳌﺮﺀ ﻳﺪﺭﻛﻪ( ،ﺭﺿﻴﻨﺎ ﺑﻜﻞ ﻣﺎ ﻗﻀﻴﺘﻪ ،ﺃﺳﺘﺤﺴﻦ ﻛﻞ ﻣﺎ ﻗﻠﺘﻪ.
١٠٤ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
) -٢ﺍﻟﻜﺎﻓﺔ( ﻭﺗﻮﺻﻞﹸ ﺑـ ﻃﺎﻝﹶ ،ﻭﻗﻞﱠ ،ﻭﺑﲔ ،ﻭﻗﺒﻞﹶ ،ﻭﺭﺏ ،ﻭﻛﹶﻲ ،ﻭﺑـ
ﺇﻥﱠ ﻭﺃﺧﻮﺍﺎ ) ، (١ﳓﻮ :ﻃﹶﺎﳌﺎ ،ﻗﹶﻠﹼﻤﺎ ،ﺑﻴﻨﻤﺎ ،ﻗﹶﺒﻠﹶﻤﺎ ،ﺭﺑﻤﺎ ،ﻛﹶﻴﻤﺎ ،ﺇﹺﻧﻤﺎ،
ﻛﺄﻧﻤﺎ ،ﻟﻜﻨﻤﺎ ،ﻟﻌﻠﱠﻤﺎ ،ﻟﻴﺘﻤﺎ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻭﺃﻣﺎ )ﻣﺎ( ﺍﳌﻮﺻﻮﻟﺔ ﻓﻼ ﺗﻮﺻﻞ ﺑﺸﻲﺀ ﻣﻦ ﻫﺬﻩ ﺍﳊﺮﻭﻑ ﺍﻟﻨﺎﺳﺨﺔ ،ﺗﻘﻮﻝ :ﺇﻥ ﻣﺎ ﻓﻌﻠﺘـﻪ
ﺣﺴﻦ ،ﻟﻜﻦ ﻣﺎ ﻓﻌﻠﻪ ﺃﺧﻮﻙ ﻏﲑ ﺣﺴﻦ ،ﻭﻫﻜﺬﺍ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٠٥
ــــــــــ
) -٣ﺍﻟﺰﺍﺋــﺪﺓ( ﻭﺗﻮﺻــﻞﹸ ﲝﻴــﺚﹸ ،ﻛﻴــﻒ ،ﻛــﻲ ،ﺃﻱ ،ﻣــﻦ ،ﻋــﻦ ،ﺇﹺﻥﹾ
ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ ،ﺃﻳﻦ ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ ،ﻭﺑﻜﻞﹼ ﺍﺳﻢ ﻭﻗﻊ ﻣﻀﺎﻓﺎ ﺇﱃ ﻣﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ،ﳓـﻮ :ﺣﻴﺜﹸﻤـﺎ،
ﻛﻴﻔﹶﻤﺎ ،ﻛﻴﻤﺎ ،ﺃﻳﻤﺎ ﺍﻷﺟﻠﲔ ،ﳑﺎ ﺧﻄﻴﺌـﺎﻢ ،ﻋﻤـﺎ ﻗﻠﻴـﻞ ،ﺇﻣـﺎ ﲣـﺎﻓﻦ ،ﺃﻳﻨﻤـﺎ
ﺗﻜﻮﻧﻮﺍ ،ﻓﻴﺎ ﺣﺴﻨﻤﺎ ﻋﲔﹴ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٠٦ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
ﺗﻮﺻﻞ )ﻻ(:
ﺑﺈﻥ ﺍﻟﺸﺮﻃﻴﺔ ،ﳓﻮ. y x w v u :
ﺑﺄﻥ ﺍﳌﺼﺪﺭﻳﺔ ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ .ﻭﻻ ﻓﺮﻕ ﰲ ﺫﻟﻚ ﺑﲔ ﺃﻥ ﺗﻜـﻮﻥ )ﻻ( ﻧﺎﻓﻴـﺔﹰ ،ﳓـﻮ:
[ZY ﻳﻨﺒﻐﻲ ﺃﻻ ﻤـﻞﹶ ،ﺃﻭ ﺯﺍﺋـﺪﺓ ،ﳓـﻮ، ¸ ¶ µ ´ :
\ ] ^ _ ` ).(١
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻭﲢﺬﻑ ﻧﻮﻥ )ﺃﻥ( ﻗﺒﻞ )ﻻ( ﺑﻨﺎﺀ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﺳﺒﻖ ﰲ ﺹ ،٨٥:ﻭﺍﺧﺘﺎﺭ ﺃﺑﻮ ﺣﻴﺎﻥ ﺇﺛﺒﺎﺕ ﻧﻮﻥ
)ﺃﻥ( ﺍﻟﻨﺎﺻﺒﺔ ﻛﺎﳌﻔﺴﺮﺓ ﻭﺍﳌﺨﻔﻔﺔ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٠٧
ــــــــــ
ﻭﺃﻣﺎ ﺃﹶﻥ ﺍﳌﻔﺴﺮﺓ ﻭﺍﳌﺨﻔﱠﻔﺔ ﻣﻦ ﺍﻟﺜﻘﻴﻠﺔ ﻓﺘﻔﺼﻼﻥ ﻭﺗﺜﺒﺖ ﻓﻴﻬﻤﺎ ﺍﻟﻨـﻮﻥ ،ﳓـﻮ:
ﺃﺷﺮﺕ ﻋﻠﻴﻪ ﺃﻥ ﻻ ﻳﻔﻌﻞﹶ ] . - , + ،ﻓﹸﺼﻠﹶﺖ.[٣٠:
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٠٨ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
....................................................................
) (١ﻭﻻ ﳝﻨﻊ ﻣﻦ ﺗﺴﻤﻴﺘﻬﺎ ﻫﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴﺚ ﺃﻥ ﺗﻜﻮﻥ ﻋﻮﺿﺎ ﻋﻦ ﺣﺮﻑ ﻛﻌﺪﺓ ﻭﺛﻘﺔ ﻭﺇﺟﺎﺯﺓ ﻭﺇﻗﺎﻣﺔ،
ﺃﻭ ﻓﺎﺭﻗﺔ ﺑﲔ ﺍﳌﺮﻓﺪ ﻭﺍﺳﻢ ﺍﳉﻨﺲ ﻛﺸﺠﺮﺓ ﻭﳕﻠﺔ ،ﺃﻭ ﻟﻠﻤﺒﺎﻟﻐﺔ ﻛﺮﺍﻭﻳﺔ ،ﺃﻭ ﻟﺘﺄﻛﻴﺪ ﺍﳌﺒﺎﻟﻐﺔ
ﻛﻌﻼﻣﺔ ،ﺃﻭ ﻟﻠﻨﻘﻞ ﻣﻦ ﺍﻟﻮﺻﻔﻴﺔ ﺇﱃ ﺍﻻﲰﻴﺔ ﻛﺎﳋﻠﻴﻔﺔ ،ﻓﻔﻲ ﲨﻴﻊ ﺫﻟﻚ ﺗﺴﻤﻰ ﻫﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴﺚ.
) (٢ﺍﻷﻟﻒ ﺍﻟﱵ ﻗﺒﻞ ﺍﳍﺎﺀ ﰲ ﻫﺬﻩ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻭﺍﻭ ﻣﺘﺤﺮﻛﺔ ،ﻭﰲ ﺍﻟﻜﻠﻤﺎﺕ ﺍﻟﱵ ﺑﻌﺪﻫﺎ
ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ ﻣﺘﺤﺮﻛﺔ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٠٩
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١١٠ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
ﻭﺃﻣﺎ ﺗﺎﺀ ﺍﻟﺘﺄﻧﻴﺚ ﻓﻌﻼﻣﺘﻬﺎ ﺃﻥ ﻳﻮﻗﻒ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﻠﻔﻈﻬﺎ ﻭﻻ ﺗﺒﺪﻝ ﻫـﺎﺀ .ﻭﺗﻠﺤـﻖ
ﲨﻴﻊ ﺃﻧﻮﺍﻉ ﺍﻟﻜﻼﻡ:
-١ﺗﻠﺤﻖ ﺍﻻﺳﻢ ،ﳓﻮ :ﺑﻨﺖ (١)ﻭﺃﺧـﺖ .ﻭﻣﻨـﻪ ﺗـﺎﺀ ﲨـﻊ ﺍﳌﺆﻧـﺚ ﺍﻟﺴـﺎﱂ
ﻭﻣﻠﺤﻘﺎﺗـﻪ ،ﻛﻤﺴــﻠﻤﺎﺕ ،ﻭﺻــﻼﺕ ،ﻭﺑﻨــﺎﺕ ،ﻭﻟـﻮ ﻛــﺎﻥ ﻫــﺬﺍ ﺍﳉﻤـﻊ ﺻــﻔﺔﹰ
ﳌﺬﻛﺮ ،ﻣﺜﻞ :ﺛﻘﺎﺕ).(٢
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺃﻣﺎ )ﺍﺑﻨﺔ( ﻓﺂﺧﺮﻫﺎ ﻫﺎﺀ ﺗﺄﻧﻴﺚ ﻷﻧﻪ ﻳﻮﻗﻒ ﻋﻠﻴﻬﺎ ﺑﺎﳍﺎﺀ.
) (٢ﳜﻄﻰﺀ ﻛﺜﲑﻭﻥ ﻓﲑﲰﻮﺎ ﺑﺎﻟﺘﺎﺀ ﺍﳌﺮﺑﻮﻃﺔ ،ﺗﻮﳘﺎ ﻣﻨﻬﻢ ﺃﺎ ﻣﺜﻞ ﻗﻀﺎﺓ ﲨﻊ ﺗﻜﺴﲑ ﻟﻘﺎﺽ،
ﺃﻭ ﺃﺎ ﻣﺜﻞ ﺗﻘﺎﺓ ﺍﺳﻢ ﺍﳌﺼﺪﺭ ﻣﻦ ﺍﻟﺘﻘﻮﻯ.
ﻭﳑﺎ ﳚﺪﺭ ﺫﻛﺮﻩ ﺃﻥ ﻃﻴﺌﺎﹰ ﺗﻘﻒ ﻋﻠﻰ ﲨﻊ ﺍﳌﺆﻧﺚ ﺍﻟﺴﺎﱂ ﺑﺎﳍـﺎﺀ ،ﻳﻘﻮﻟـﻮﻥ :ﻣﺴـﻠﻤﺎﻩ
ﻭﺯﻳﻨﺒﺎﻩ ،ﻭﻳﻘﻔﻮﻥ ﻋﻠﻰ ﺍﳌﻔﺮﺩ ﺍﳌﺆﻧﺚ ﺑﺎﻟﺘﺎﺀ ،ﺧﻼﻓﺎ ﳉﻤﻴﻊ ﺍﻟﻌﺮﺏ ،ﻓﻤﺎ ﻭﺭﺩ ﻣﻦ ﺍﻵﺛـﺎﺭ
ﺍﻷﺩﺑﻴﺔ ﺍﳌﻨﺴﻮﺑﺔ ﺇﻟﻴﻬﻢ ﻳﻜﺘﺐ ﺗﺒﻌﺎ ﳍﺬﺍ ﺍﻟﻮﻗﻒ.
ﻭﻣﻨﻪ ﻗﻮﳍﻢ * :ﻭﺍﷲ ﺃﳒﺎﻙ ﺑﻜﻔﻰ ﻣﺴﻠﻤﺖ * .ﻭﻗﻮﳍﻢ'' :ﺩﻓﻦ ﺍﻟﺒﻨﺎﻩ ،ﻣﻦ ﺍﳌﻜﺮﻣﺎﻩ''
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١١١
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺃﻣﺎ )ﲦﺔ( ﺍﻟﻈﺮﻓﻴﺔ ﺍﳌﻔﺘﻮﺣﺔ ﺍﻟﺜﺎﺀ ﻓﺈﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﺎﳍﺎﺀ ،ﻓﺮﻗﺎ ﺑﻴﻨﻬﺎ ﻭﺑﲔ ﺍﳊﺮﻓﻴﺔ ﺍﻟﻌﺎﻃﻔﺔ.
١١٢ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
ﺍﳍﻤﺰﺓ ﺃﻭﻝ ﺍﻟﻜﻠﻤﺔ :ﺣﻘﻴﻘﺔً ﺃﻭ ﺣﻜﻤﺎً
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
....................................................................
.................................................................. ..
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١١٣
ــــــــــ
-٢ﺍﺳﻢ .ﺍﺳﺖ .ﺍﺑﻦ .ﺍﺑﻨـﺔﹲ ﺍﺑـﻨﻢ .ﺍﻣـﺮﺅ .ﺍﻣـﺮﺃﺓ .ﺍﺛﻨـﺎﻥ .ﺍﺛﻨﺘـﺎﻥ .ﻭﺗﺴـﻤﻰ
ﺍﻷﲰﺎﺀ ﺍﻟﻌﺸﺮﺓ.
ﺍﻛﺘـﺐ .ﺍﺩﺧـﻞﹾ .ﺍﻓﻬــﻢ .ﺍﻧﻄﻠﹶـﻖ .ﺍﻧﻄﻠـﻖ .ﺍﻧﻄﻼﻗــﺎ .ﺍﺳــﺘﺨﺮﺝ .ﺍﺳــﺘﺨﺮﹺﺝ.
ﺍﺳﺘﺨﺮﺍﺟﺎ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١١٤ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
ﺗﺮﺳﻢ ﳘﺰﺓ ﺍﻟﻮﺻﻞ ﺃﻟﻔﺎﹰ ﰲ ﺍﻷﲰـﺎﺀ ﺍﻟﻌﺸـﺮﺓ ،ﻭﰲ ﺃﻣـﺮ ﺍﻟﺜﻼﺛـﻲ ﻭﺍﳋﻤﺎﺳـﻲ
ﻭﺍﻟﺴﺪﺍﺳﻲ ،ﻭﻣﺎﺿﻲ ﺍﳋﻤﺎﺳﻲ ﻭﺍﻟﺴﺪﺍﺳﻲ ﻭﻣﺼﺪﺭﳘﺎ.
ﻭﻳﺴﺘﺤﺴﻦ ﻭﺿﻊ ﻋﻼﻣﺔ ﺍﻟﻮﺻﻞ ) (ﻓﻮﻗﹶﻬﺎ.
ﻭﻻ ﻣﺎﻧﻊ ﻣﻦ ﻭﺿﻊ ﺍﳊﺮﻛﺔ ﻓﻘﻂ ﻓﻮﻕ ﺍﻷﻟـﻒ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧـﺖ ﻓﺘﺤـﺔ ﺃﻭ ﺿـﻤﺔ،
ﻭﲢﺘﻬﺎ ﺇﺫﺍ ﻛﺎﻧﺖ ﻛﺴﺮﺓ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١١٥
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١١٦ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
-٣ﳝﻠﹶ ـﺆﻩ .ﻳــﺮﺯﺅﻩ .ﻳﺸ ـﻨﺆﻩ .ﻳﻘ ـﺮﺅﻩ .ﻳﻜﻠﹶ ـﺆﻛﻢ .ﻳــﺮﺯﺅﻛﻢ .ﺃﹶﺅﻟﻘــﻲ ﻋﻠﻴــﻪ
ﺍﻟﺬﻛﺮ.
ﺗﺮﺳﻢ ﻭﺍﻭﺍﹰ ﻷﺎ ﻣﻀﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌﺪ ﻣﻔﺘﻮﺡ ﻏﲑ ﻭﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳﻦ ﻣـﻦ ﺍﻟﻜﻠﻤـﺔ،
ﻭﻻ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ ﻣﺘﻄﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻟﻒ).(١
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﺃﻣﺎ ﺍﻟﻮﺍﻗﻌﺔ ﺑﲔ ﻭﺍﻭﻳﻦ ﳓﻮ :ﻭﺀُﻭﻝ ﻓﺈﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ .ﻭﺃﻣﺎ ﺍﻟﱵ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﺍﳉﻤﻊ ﻭﻫﻲ
ﻣﺘﻄﺮﻓﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻟﻒ ﳓﻮ :ﻗﺮﺀُﻭﺍ ﻭﺟﺎﺀُﻭﺍ ﻓﺈﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﻣﻔﺮﺩﺓ ،ﺇﻻ ﺇﺫﺍ ﺃﻣﻜﻦ ﻭﺻﻞ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ
ﲟﺎ ﺑﻌﺪﻫﺎ ﳓﻮ :ﻳﻠﺠﺌﻮﻥ ﻓﺈﺎ ﺗﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻨﱪﺓ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١١٧
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١١٨ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
) (١ﻭﰲ ﻣﺬﻫﺐ ﺗﺮﺳﻢ ﺑﻮﺍﻭﻳﻦ :ﺭﺅﻭﺱ .ﻓﺆﻭﺱ .ﻭﰲ ﺁﺧﺮ ﺗﺮﺳﻢ ﻋﻠﻰ ﺍﻟﻮﺍﻭ ﺍﻟﺜﺎﻧﻴـﺔ ﺑﻌـﺪ
ﺣﺬﻑ ﺍﻷﻭﱃ :ﺭﺅﺱ .ﻓﺆﺱ.
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١١٩
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٢٠ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٢١
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٢٢ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
-١٢ﺭﹺﺋﹶﺔ .ﺳﻴﺌﹶﺔ .ﻃﺎﺭﹺﺋﹶﺔ .ﻧﺎﺷﺌﹸﻮﻥ .ﺑﺮﺋﹶﺎﹰ .ﻳﻬﻴﺌﹶﺎﻧﹺﻪ .ﻣﺎﺋﺔ .ﻣﺌﹸﻮﻥ )ﲨﻊ ﻣﺎﺋﺔ(.
ﻟﺌﹶﻼ.
ﺭﲰﺖ ﺍﳍﻤﺰﺓ ﻳﺎﺀ ﻟﻜﺴﺮ ﻣﺎ ﻗﺒﻠﻬﺎ ﺑﺼﺮﻑ ﺍﻟﻨﻈﺮ ﻋﻦ ﺣﺮﻛﺎﺎ ﻫﻲ .ﻭﺍﻟﻜﺴﺮ
ﺃﻗﻮﻯ ﺍﳊﺮﻛﺎﺕ ﺗﺄﺛﲑﺍ.
ﻭﺇﳕﺎ ﺯﻳﺪﺕ ﺍﻷﻟﻒ ﰲ ﻣﺎﺋﺔ ﻣﻨﻌﺎ ﻻﻟﺘﺒﺎﺳﻬﺎ ﺑﻠﻔﻆ "ﻣﻨﻪ" ﺍﻟﻜﺜﲑ ﺍﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٢٣
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٢٤ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٢٥
ــــــــــ
-١٦ﻣ ـﺮﺀُﻭﺱ .ﻣ ـﻮﺀُﻭﺩﺓ .ﺩﺀُﻭﺏ.ﻭﺀُﻭﻝ )ﻣﺒﺎﻟﻐــﺔ ﻣــﻦ ﻭﺃﹶﻝﹶ ﲟﻌــﲎ ﻟﹶﺠ ـﺄﹶ(.
ﻗﹶﺮﺀُﻭﺍ .ﺟﺎﺀُﻭﺍ.
ﺭﲰﺖ ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻟﻮﻗﻮﻋﻬﺎ ﺿﻤﻮﻣﺔ ﻗﺒﻞ ﻭﺍﻭ ﻣﺪ ﰲ ﻛﻠﻤﺔ ﻋﻠﻰ ﻭﺯﻥ ﻣﻔﻌﻮﻝ ﺃﻭ
ﻓﻌﻮﻝ ،ﻛﻤﺎ ﰲ ﺍﻟﻜﻠﻤﺎﺕ ﺍﻷﺭﺑﻌﺔ ﺍﻷﻭﱃ .ﻭﻟﻮﻗﻮﻋﻬـﺎ ﻣﻀـﻤﻮﻣﺔ ﺑﻌـﺪ ﺗﻮﺳـﻄﻬﺎ
ﺍﻟﻄﺎﺭﺉ ،ﻭﻗﺪ ﻛﺎﻧﺖ ﻗﺒﻞ ﺍﻟﺘﻮﺳﻂ ﻣﺮﺳﻮﻣﺔ ﻋﻠﻰ ﺃﻟﻒ ﻛﻤﺎ ﰲ ﻗﹶﺮﺃﹶ ﻭﻗﹶﺮﺀُﻭﺍ ،ﺃﻭ
ﻣﻔﺮﺩﺓ ﻛﻤﺎ ﰲ ﺟﺎﺀ ﻭﺟﺎﺀُﻭﺍ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٢٦ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٢٧
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٢٨ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٢٩
ــــــــــ
ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺘﻮﺳﻄﺔ
ﻗﹶﺎﻝ .ﻗﹶﺎﻡ .ﻓﺘﺎﺓ .ﻟﻴﻼﻱ .ﲟﻘﺘﻀﺎﻡ .ﻳﺮﺿﺎﻩ .ﻳﺨﺸﺎﻩ .ﺇﹺﻻﹶﻡ .ﻋﻼﹶﻡ .ﺣﺘﺎﻡ.
ﻛﻞ ﺃﻟﻒ ﻟﻴﻨﺔ ﻣﺘﻮﺳﻄﺔ ﺗﺮﺳﻢ ﺃﻟﻔـﺎ ﺳـﻮﺍﺀ ﺃﻛـﺎﻥ ﺗﻮﺳـﻄﻬﺎ ﺃﺻـﻴﻼ ﻛﻤـﺎ ﰲ
ﺍﻟﻜﻠﻤﺘﲔ ﺍﻷﻭﻟﻴﲔ ،ﺃﻡ ﻋﺎﺭﺿﺎ ﻛﻤﺎ ﰲ ﺑﻘﻴﺔ ﺍﻷﻣﺜﻠﺔ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٣٠ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
ﺍﻷﻟﻒ ﺍﳌﺘﻄﺮﻓﺔ
-١ﺍﻟﻔﹶﺘﻰ .ﺍﳍﹸﺪﻯ .ﺍﻟﺴﺮﻯ .ﺍﻟﻠﱠﻤﻰ.
ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷﺎ ﰲ ﺍﺳﻢ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ.
-٢ﻗﹶﻀﻰ .ﺳﻌﻰ .ﻣﺸﻰ .ﺭﻋﻰ .ﺭﻣﻰ.
ﺭﲰﺖ ﻳﺎﺀ ﻷﺎ ﰲ ﻓﻌﻞ ﺛﻼﺛﻲ ﺃﻟﻔﻪ ﻣﻨﻘﻠﺒﺔ ﻋﻦ ﻳﺎﺀ.
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٣١
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٣٢ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٣٣
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٣٤ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٣٥
ــــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
١٣٦ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
.....................................................................
ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ١٣٧
ــــــــــ
ﻫــﺬﺍ ﻣــﻮﺟﺰ ﻣــﺎ ﻳﻠــﺰﻡ ﺍﻟﻜﺎﺗــﺐ ﻣﻌﺮﻓﺘــﻪ ﻣــﻦ ﻗﻮﺍﻋــﺪ ﺍﻟﺮﺳــﻢ ﺍﳌﺨﺘــﺎﺭﺓ،
ﺍﺳﺘﺨﻠﺼﺘﻪ ﻣﻦ ﺃﻣﻬﺎﺕ ﻣﺮﺍﺟﻊ ﺍﻟﻌﺮﺑﻴﺔ ﻭﻻ ﺳﻴﻤﺎ ﻛﺘﺐ ﺍﻟﺮﺳﻢ ،ﻭﺃﺳـﺄﻝ ﺍﷲ ﺃﻥ
ﻳﻨﻔﻊ ﺑﻪ .ﻭﺑﻨﻌﻤﺘﻪ ﺗﺘﻢ ﺍﻟﺼﺎﳊﺎﺕ.
١٣٨ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ﻗﻮﺍﻋﺪ ﺍﻹﻣﻼء
ـــــــــ