Integral Ders Notları-Öğretmenler Için

Yrd. Doç. Dr.
Coşkun YAKAR
İNTEGRAL
Alan problemi : Verilen sürekli ve negatif olmayan bir 0 fonksiyonu Ò+ß ,Ó kapalõ
aralõğõ üzerinde tanõmlanmõş olsun. 0 fonksiyonu ile Ò+ß ,Ó aralõğõ ve SB ) ekseni
üzerinde kalan alanõn bulunmasõ problemi :
Eğer eğrinin altõnda kalan bölgeyi ne kadar küçük parçaya bölersek, eğrinin
altõnda kalan alana o kadar yakõnsarõz. Buna göre 8 büyüdükçe, yapõlabilecek hata da
küçülüp ve en iyi sonuca (alana) yaklaşõlõr.
Örnek : C œ B# fonksiyonu ile Ò!ß "Ó aralõğõ arasõnda ve SB ) ekseni üzerindeki

alanõ hesapayõnõz.
Ò!ß "Ó aralõğõnda 8 alt aralõğa bölelim. Bu alt aralõklar
" # $ Ð8)"Ñ 8
!ß 8 ß 8 ß 8 ß ÞÞÞ ß 8 ß 8 œ " noktalarõnda görülür.
Şimdi bu noktalar da yüksekliği C œ 0 ÐBÑ œ B# olan dikdörtgenler oluşturmak

istiyoruz. Bu noktalar öncelikle sağdaki noktalar olsun. Buna göre yükseklikler sõrasõ ile
Ð 8" Ñ# ß Ð 8# Ñ# ß Ð 8$ Ñ ß ÞÞÞ ß "# œ "
"
ve her dikdörtgenin tabanõ 8 olduğundan, toplam alan : E8 8 dikdörtgenin
alanlarõ toplamõ
A8 œ Ð 8" Ñ Þ Ð 8" Ñ# 5 Ð 8" Ñ Þ Ð 8# Ñ# 5 Ð 8" Ñ Þ Ð 8$ Ñ# 5 ÞÞÞ 5 Ð 8" Ñ Þ Ð 88 Ñ#
E8 œ ÒÐ 8" Ñ# 5 Ð 8# Ñ# 5 Ð 8$ Ñ# 5 ÞÞÞ 5 Ð"Ñ# Ó Þ Ð 8" Ñ
dir.
Örneğin , 8 œ % ise, dört dikdörtgenin alanlarõ toplamõ (eğrinin altõnda kalan

alana yaklaşõmõ)
E% œ ÒÐ 8" Ñ# 5 Ð 8# Ñ# 5 Ð 8$ Ñ# 5 "# Ó Þ "

% œ "&
$# œ !Þ%')(&
Buna göre aşağõdaki tabloyu verebiliriz.
122
© GYTE Mühendislik bölümleri için hazõrlanmakta, her hakkõ saklõ olup izinsiz
çoğaltõlamaz ve dağõtõlamaz. ®
Yrd. Doç. Dr.Coşkun YAKAR
Alan Bulmak İçin Anti - Türev Metodu :
C œ 0 ÐBÑ eğrisi ile Ò+ß BÓ kapalõ aralõğõ ve SB ) ekseni üzerinde kalan bölgenin
alanõ EÐBÑ olsun. Bunu E w ÐBÑ 'den elde edersek B œ , olarak seçilirse Ò+ß ,Ó aralõğõ
üzerinde C œ 0 ÐBÑ eğrisinin sõnõrlamõş olduğu alan bulunur. Buna göre
E w ÐBÑ œ lim EÐB52Ñ)EÐBÑ

2
2Ä!
Sağ taraftaki limitin payõ + 'dan B 5 2 'ye kadar olan alandan +'dan B'e kadar
olan alanõn çõkarõlmasõ ile elde edilen alandõr.
Eğer - noktasõnõ B ile B 5 2 'nõn orta noktasõ olarak kabul edersek, Bu alanlarõn
farkõ ; tabanõ 2, yüksekliği 0 Ð-Ñ olan dikdörtgen tarafõndan yakõnsanabilir. Sonuç olarak
EÐB52Ñ)EÐBÑ 0Ð-Ñ Þ 2
2 œ 2 œ 0 Ð-Ñ
2 Ä ! iken - œ #B52 # Ä B olur. 0 fonksiyonu sürekli olduğundan, c Ä B 'e

yaklaşõrken 0 Ð-Ñ Ä 0 ÐBÑ 'e yaklaşõr. Bu yüzden lim 0 Ð-Ñ œ 0 ÐBÑ
2Ä!
Sonuç olarak E w ÐBÑ œ 0 ÐBÑ bulunur. Bu bizim arõyor olduğumuz sonuç olup ;
EÐBÑ alan fonksiyonunun türevi 0 fonksiyonunun B noktasõndaki üst sõnõrda almõş
olduğu değerdir.
Buna göre E w ÐBÑ œ B# olup alanõn bulunmasõ problemi (anti - türev

fonksiyonunun bulunmasõ) türevi B# olan fonksiyonun bulunmasõndan başka bir şey
değildir.
Onlardan biri EÐBÑ œ "$ Þ B$ dir. Fakat bu bir tane değildir. EÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 -
olan herhangi bir fonksiyon E w ÐBÑ œ B# denklemini sağlar. Burada - herhangi bir reel
sayõdõr.
EÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 - olup - bilinmeyenini bulmalõyõz. Eğer B œ ! için Ò!ß BÓ aralõğõ

tek noktaya düşürse. Tek noktadaki alanõn sõfõr olduğu göz önünde tutulursa yani
EÐ!Ñ œ ! 5 G œ ! yada G œ !
"
Buna göre EÐBÑ œ $ Þ B$ 5 G
Bu ise C œ B# parabolü ile Ò!ß BÓ aralõğõ üzerinde kalan alan formülüdür. Ò!ß "Ó
aralõğõ üzerinde kalan alan ise B œ " için EÐ"Ñ olup EÐ"Ñ œ "$ eğrinin altõnda kalan
bölgenin alanõnõn kesin değeridir. Bu değer tablo da verilen değerlerle aynen
uyuşmaktadõr.
123
Örnek : (1) 0 ÐBÑ œ 'B# 5 # à Ò!ß #Ó E" ß E# ß ÞÞÞ ß E"!
(2) 0 ÐBÑ œ È" ) B# À Ò!ß "Ó E" ß E# ß E$ ß E%
(3) EÐBÑ œ "

# Þ B Þ ÈÐ" ) B# Ñ 5 "# Þ =38)" ÐBÑ ise
Ew ÐBÑ œ È" ) B# olduğunu gösteriniz. Anti - Türev metodunu kullanarak

0 ÐBÑ œ È" ) B# eğrisi ile Ò!ß "Ó aralõğõ arasõnda kalan bölgenin kesin alanõnõ bulunuz.
(4) C œ /B eğrisi ile Ò!ß "Ó aralõğõ arasõnda kalan
(5) C œ =38B eğrisi ile Ò!ß 1Ó aralõğõ arasõnda kalan bölgenin alanõnõ anti-
türev metodunu kullanarak bulunuz.
Belirsiz İntegral :
J fonksiyonuna 0 fonksiyonunun M aralõğõndaki antitürevi denir. Eğer

.
œ 0 ÐBÑ a B − M ise
.B ÒJ ÐBÑÓ
. "
J w ÐBÑ œ .B Ò $ Þ B$ Ó œ B# œ 0 ÐBÑ
J ÐBÑ œ "$ B$ fonksiyonu 0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun

M œ Ð ) _ß 5 _Ñ bir anti - türevidir. Eğer J ÐBÑ œ "$ Þ B$ 'e herhangi bir reel sabit
eklersek
J ÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 G fonksiyonu 0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun

M œ Ð ) _ß 5 _Ñ aralõğõnda bir anti - türevidir. Yani
. . "
.B ÒJ ÐBÑÓ œ .B Ò $ Þ B$ 5 -Ó œ B# œ 0 ÐBÑ
J ÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 " ß J ÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 È# ß J ÐBÑ œ "

$ Þ B$ 5 1 ß J ÐBÑ œ "
$ Þ B$ ) &
0 ÐBÑ œ B# fonksiyonlarõ 0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun
anti - türevleridir.
"
Not : 0 w ÐBÑ œ #B 0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun türevi J ÐBÑ œ $ Þ B$ 5 - fonksiyonu ise
0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun anti - türev fonksiyonudur.
Anti - türevin bulunmasõ işlemine anti - differansiyel alma yada integrasyon

(integral alma) denir.
. .
.B ÒJ ÐBÑÓ œ 0 ÐBÑ veya .B ÒJ ÐBÑ 5 -Ó œ 0 ÐBÑ
124
veya ' 0 ÐBÑ .B œ J ÐBÑ 5 -
0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun anti-türevi J ÐBÑ œ "

$ Þ B$ 5 - olduğundan ' B# .B œ "
$
Þ B$ 5 -
Burada ' À integral işareti, 0 ÐBÑ integrand , B integralin bağõmsõz değişkeni '
0 ÐBÑ.B ise 0 ÐBÑ integrasyonu denir.
Burada bağõmsõz değişkenin değiştirilmesi integrasyon operasyonunun sonucunu

değiştirmez. Yani :
.
.> ÒJ Ð>Ñ 5 -Ó œ 0 Ð>Ñ veya ' 0 Ð>Ñ.> œ J Ð>Ñ 5 -
Örnek : . $
.B ÒB Ó œ $B# ß ' $B# .B œ B$ 5 -
. È
.B Ò BÓ œ #È B
"
ß' #È B
"
.B œ ÈB 5 -
.
.B Ò>+8>Ó œ =/- # > ß ' =/- # > .> œ >+8> 5 -
ß'
. $ " $
$Î#
.> Ò? Ó œ # Þ ?# # Þ ?"Î# .? œ ?$Î# 5 -
' " Þ .B œ ' .B ß' "

B# .B œ ' .B
B#
İntegral Formülleri :
.
(1) .B ÒBÓ œ " ß ' .B œ B 5 -
ß < Á ) " ' B< .B œ

. B <5" B<5"5-
(2) .B Ò <5" Ó œ B< <5" ß < Á )"
(3) .
.B Ò=38BÓ œ -9=B ß ' -9=B .B œ =38B 5 -
(4) .
.B Ò ) -9=BÓ œ =38B ß ' =38B .B œ ) -9=B 5 -
.
(5) .B Ò>+8BÓ œ " 5 >+8# B œ =/- # B
' Ð" 5 >+8# BÑ.B œ ' =/-# B.B œ >+8B 5 -

.
(6) .B Ò ) -9>BÓ œ -=- # B œ 5 Ð" 5 -9># BÑ ß
125
' -=-# B.B œ ' Ð" 5 -9>ÐBÑÑ.B œ ) -9>B 5 -
(7) .
.B Ò=/-BÓ œ =/-B Þ >+8B ß ' =/-BÞ >+8B .B œ =/-B 5 -
(8) .
.B Ò ) -=-BÓ œ -=-B Þ -9>B ß ' -=-B Þ -9>B .B œ ) -=-B 5 -
(9) . B
.B Ò/ Ó œ /B ß ' /B .B œ /B 5 -
(10) . ,B
.B Ò M8, Ó œ ,B ß ' ,B .B œ ,B
M8, 5-
(11) .
.B ÒM8BÓ œ "
B ß ' B" .B œ M8B 5 -
(12) .
.B ÒB Þ M8B ) B Ó œ M8B ß ' M8B .B œ BM8B ) B 5 -
Ò ) B 5 >+8BÓ œ ) " 5 " 5 >+8# B œ >+8# B ß ' >+8# B.B

œ ) ' .B 5 ' Ð" 5 >+8# BÑ œ ) B 5 >+8B 5 -
.
(13) .B
Ters Trigonometrik Fonksiyonlarõn İntegralleri :
(14) . )"
.B Ò=38 ?Ó œ È")?# .B
" .?
ß' È")?#
.?
œ =38)" Ð?Ñ 5 -
.
(15) .B Ò ) -9=)" ?Ó œ È")?# .B
" .?
ß' È")?#
.?
œ ) -9=)" Ð?Ñ 5 -
.
(16) .B Ò>+8)" Ð?ÑÓ œ " .?
"5?# .B ß' .?
"5?# œ >+8)" Ð?Ñ 5 -
.
(17) .B Ò ) -9>)" Ð?ÑÓ œ " .?
"5?# .B ß' .?
"5?# œ ) -9>)" Ð?Ñ 5 -
ß' '
±?± Þ È?# )" .B ±?±È?# )"
. " .? .?
(18) .B Ò=/- )" Ð?ÑÓ œ œ =/- )" Ð?Ñ 5 -
'
±?±È?# )" .B ±?±È?# )"
. " .? .?
(19) .B Ò ) -=- )" Ð?ÑÓ œ ß œ ) -=- )" Ð?Ñ 5 -
Hiperbolik Fonksiyonlarõn İntegrali :
(20) .
.B Ò=382?Ó
.?
œ -9=2? .B ß ' -9=2? .? œ =382? 5 -
.
(21) .B .?
Ò-9=2?Ó œ =382? .B ß ' =382? .? œ -9=2? 5 -
. .? '
(22) .B Ò>+82?Ó œ =/-2# ? .B ß =/-2# ? .? œ >+82? 5 -
126
.
(23) .B .?
Ò-9>2?Ó œ ) -=-2# ? .B ß ' -=-2# ? .? œ -9>2 ? 5 -
.
(24) .B .?
Ò=/-2?Ó œ ) =/-2? Þ >+82? .B ß ' =/-2u . tanhu du œ ) =/-2? 5 -
.
(25) .B .?
Ò-=-2?Ó œ ) -=-2? Þ -9>2? Þ .B ß ' -=-2? Þ -9>2? .? œ ) -=-2? 5 -
Ters Hiperbolik Fonksiyonlarõn İntegrali :
È"5?# .B
. " .?
(26) )"
.B Ò=382 ?Ó œ ß
' È .? œ =382)" Ð?Ñ 5 - œ M8Ð? 5 È?# 5 "Ñ 5 -

"5?#
.
(27) .B Ò-9=2)" ?Ó œ È "# .?
ß?R" ß ' È .? œ -9=2)" Ð?Ñ 5 -
È
? )" .B ?# )"
#
œ M8Ð? 5 ? ) "Ñ 5 - ß ? R "
. " .?
(28) )"
.B Ò>+82 ?Ó œ ")?# .B ß ±?± S"
. " .?
(29) )"
.B Ò-9>2 ?Ó œ ")?# .B ß ±?± R"
' ")?
.?
# œš
>+82)" Ð?Ñ 5 -ß ±?± S"
œ "
Þ M8 ± "5?
± 5-
-9>2)" Ð?Ñ 5 -ß ±?± R" # ")?
?È")?# .B
. " .?
(30) )"
.B Ò=/-2 Ð?ÑÓ œ ) ß!S?S"
' È")?#
?È")?#
"
.? œ ) =/-2)" Ð?Ñ 5 - œ ) M8Ð "5 ±?± Ñ 5-ß ! S ± ? ± S "
±?±È"5?# .B
. " .?
(31) )"
.B Ò-=- Ð?ÑÓ œ ) ß? Á !ß
' È"5?#
?È"5?#
.?
œ ) -=-2 ± ? ± 5 - œ ) M8Ð "5 ±?± Ñ 5- ?Á!
(32) . #
.B Ò-9=2 Ð?Ñ ) =382Ð?ÑÓ œ .
.B Ò"Ó œ ! ß ' ! Þ .B œ !
(33) ' È?# )"

.?
œ ) -9=2)" Ð ) ?Ñ 5 - œ M8 ± ? 5 È?# ) " ± 5 - ß ? S ) "
Örnek : ' B# .B œ B$
$ 5 - ß < œ # ß ' B$ .B œ "% B% 5 -ß < œ $
' B"( .B œ ' B)( .B œ B)(5"

)(5" 5 - œ ) "' Þ B)' 5 - ß < œ ) (
127
' ÈB .B œ ' B"Î# .B

"
B # 5" # "
œ " 5- œ $ Þ B$Î# 5 - ß < œ #
# 5"
'B )" .B œ ' .B

B œ M8 ± B ± 5 -
128
Belirsiz İntegralin Özellikleri :
Eğer 0 ÐBÑ fonksiyonunun bir anti - türevinin diferansiyeli alõnõrsa tekrar 0 ÐBÑ
fonksiyonu elde edilir. Buna göre
.
.B Ò
' 0 ÐBÑ.BÓ œ 0 ÐBÑ
Teorem : (i) ' - 0 ÐBÑ .B œ - ' ' 0 ÐBÑ .B
(ii) ' Ò0 ÐBÑ 5 1ÐBÑÓ .B œ ' 0 ÐBÑ.B 5 ' 1ÐBÑ.B
(iii)' Ò0 ÐBÑ ) 1ÐBÑÓ .B œ ' 0 ÐBÑ.B ) ' 1ÐBÑ.B
İspat :
(i) .
.B Ò
' - 0 ÐBÑ.BÓ œ - 0 ÐBÑ œ - .B. Ò' 0 ÐBÑ.BÓ
(ii) .
.B Ò
' 0 ÐBÑ 5 1ÐBÑ.BÓ œ 0 ÐBÑ 5 1ÐBÑ
œ .
.B Ò
' 0 ÐBÑÓ 5 .B. Ò' 1ÐBÑÓ œ 0 ÐBÑ 5 1ÐBÑ
(iii) .
.B Ò
' Ð0 ) 1Ñ.BÓ œ 0 ) 1 œ .B. Ò' 0 .B ) ' 1 .BÓ
Örnek : (a) ' 1 -9=B .B œ 1' -9=B.B œ 1Ð 5 =38BÑ 5 -
(b) ' ÐB 5 B$ Ñ .B œ ' B .B 5 ' B$ .B œ B#

# 5 "% B% 5 -
Not : ' Ò-" 0" ÐBÑ 5 -# 0# ÐBÑ 5 ÞÞÞ 5 -8 08 ÐBÑÓ .B
œ -" ' 0" ÐBÑ.B 5 -# ' 0# ÐBÑ.B 5 ÞÞÞ 5 -8 ' 08 ÐBÑ.B
Örnek : ' Ð"!B( 5 $B$ ) #B# 5 B ) $Ñ .B
œ "! ' B( .B 5 $' B$ .B ) #' B# .B 5 ' B .B ) $' .B
) $ B#
œ "! B) 5 $% B% ) # B$ 5 ) $B 5 -
' -9= ' -9=B

#
=38B " =38B

Örnek : a) #B .B œ Þ -9=B .B
129
œ ' =/-B Þ >+8B .B œ =/-B 5 -
b) ' Ð > )$>

$
> '
'
Ñ.> œ ' >$
>' .> ) $' >'
>' .>
œ ' >)$ .> ) $' .> œ >)$5"

)$5" ) $> 5 -
"
œ ) #># ) $> 5 -
Örnek : Başlangõç Değer Problemi :
.C
.B œ 0 ÐBÑ ß CÐB! Ñ œ C! Başlangõç koşulu
Başlangõç Değer Problemi :
.C
.B œ -9=B ß CÐ!Ñ œ "
Diferansiyel Denklemin Çözümü
.C œ -9=B .B Ê CÐBÑ œ ' -9=B .B œ =38B 5 -
CÐ!Ñ œ " Ê =38Ð!Ñ 5 - œ " Ê - œ "
CÐBÑ œ =38B 5 " başlangõç değer probleminin çözümü elde edilir.
Alõştõrmalar :
1 - 4 Eşitliklerin doğru olduğunu gösteriniz.
. È
È"5B#
B
1) .B Ò " 5 B# Ó œ
.
2) .B ÒBÞ /
B
Ó œ ÐB 5 "Ñ Þ /B
3) ' B Þ =38B .B œ =38B ) B-9=B 5 -
4) ' .B
Ð")B# Ñ$Î#
œ B
Ð")B# Ñ 5-
5 - 13 İntegrallerini hesaplayõnõz.
5) ' ÐB)#Î$ ) %B$Î# 5 ÈB 5 $Ñ .B
130
6) ' Ð# 5 C# Ñ# .C
7) ' Ð" 5 B# ÑÐ# ) BÑ .B
8) ' ># )>%

>% .>
9) ' Ò #>" ) È# Þ /> Ó .>
10) ' =/-B Ð=/-B 5 >+8BÑ.B
11) ' =/-BÐ>+8B 5 -9=BÑ.B
12) ' =38#B

-9=B .B
13) ' Ð :" 5 #

=38# : Ñ . :
Dönüşüm Kullanarak İntegral Alma :
Bileşke fonksiyona zincir kuralõ uygulanõp, daha sonra da anti - türev alõnõrsa ;
integral formülü elde edilir. Buna göre J fonksiyonu 0 fonksiyonununanti türevi olup ve
1ÐBÑ de türevlenebilir bir fonksiyon olmak üzere J Ð1ÐBÑÑ 'in türevi ; zincir kuralõnõ
uygulayarak
. .
.B ÒJ 91ÐBÑÓ œ .B ÒJ Ð1ÐBÑÑÓ œ J w Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ elde edilir ve integral integral
formunda yazarsak
' J w Ð1ÐBÑÑ 1 w ÐBÑ .B œ J Ð1ÐBÑÑ 5 - yada J fonksiyonu 0 fonksiyonunun anti -

türevi olduğundan
' 0 Ð1ÐBÑÑ 1 w ÐBÑ .B œ J Ð1ÐBÑÑ 5 -
.?
Bizim amacõmõz için ? œ 1ÐBÑ dönüşümü uygularsak ve .B œ 1 w ÐBÑ olup
diferansiyel formu .? œ 1 w ÐBÑ .B
' 0 Ð1ÐBÑÑ 1 w ÐBÑ .B œ ' 0 Ð?Ñ .? œ J Ð?Ñ 5 -

Bu notasyon ile yukarõdaki integral formülü tekrar yazarsak
' 0 Ð1ÐBÑÑ 1 w ÐBÑ .B formundaki integralin hesaplanmasõ işlemine ;
131
' 0 Ð?Ñ .? œ J Ð?Ñ 5 - şekline ? œ 1ÐBÑ ß .? œ 1 w ÐBÑ .B dönüşümü ile

getirilmesine ? ) değişken dönüşümü denir.
Örnek : ' ÐB# 5 "Ñ#! Þ #B .B integralini hesaplayõnõz.

.?
Eğer ? œ B# 5 " olarak seçilirse .B œ #B olup .? œ #B.B olur. Sonuç olarak
verilen integral tekrar
' ÐB# 5 "Ñ#! Þ#B .B œ ' ?#! .? œ ?#"

#" 5- œ ÐB# 5"Ñ#"
#" 5-
olarak elde edilir.
? ) değişken değişimi metodunda ? 'nun seçimini kontrol edebiliriz , fakat ne

zaman ? tayin edildiğinde , .? 'nun elde edilmesinde hiç bir kontrolümüz yoktur.
? ) dönüşümü metodu uygulandõktan sonra integrand da B 'e bağõmlõ hiç bir değişken
kalmamalõdõr. Eğer kalõrsa bu tip integraller genelde hesaplanamayan tipten
integrallerdir.
Örnek : ? œ B# 5 " ß .? œ #B.B dönüşümü aşağõdaki integral için

çalõşmayacakdõr ;
' ÐB# 5 "Ñ#! Þ #B Þ -9= B .B
Çünkü bu dönüşümün sonucu integralde halen B 'li terim içermektedir. Yani
' ÐB# 5 "Ñ#! Þ #B Þ -9=B .B œ ' ?#! Þ -9=B .?
Genelde , ? 'nun seçimi içn çok kolay ve hõzlõ bir yöntem yoktur. Bazõ
problemlerde ise uygun seçilebilecek ? yoktur.
Bu gibi durumlarda integral hesabõ için başka metodlar kullanõlmalõdõr ,

bunlardan bazõlarõ daha sonraki kõsõmlarda incelenecektir. Uygun ? 'nun seçiminin
yapõlabilmesi deneyimle gelecek olup, fakat aşağõdaki metod bu seçimi ve integralin
uygulamasõnõ biraz daha kolaylaştõracaktõr.
Dönüşümle İntegrasyon :
(i) ? için bir seçim yapõlõr, ? œ 1ÐBÑ olsun.
.?
(ii) .B œ 1 w ÐBÑ hesaplanõr.
(iii) ? œ 1ÐBÑ ve .? œ 1 w ÐBÑ .B dönüşümü integrand da yapõlõr.
132
Buraya kadar integral altõndaki ifade (integrand ve diferansiyel element ) ? 'ya

bağõmlõ olmak zorunda : hiç B değişkeni içermemelidir. Eğer durum bu değilse, ? için
başka bir seçim yapõn.
(iv) Sonuçdaki integrali hesaplayõnõz.(Eğer mümkünse)
(v) ? 'nun 1ÐBÑ ile yer değiştirilmesi ile en son cevap B cinsinden elde edilir.
Ne zaman integrand bir bilinen fonksiyonun türevi olursa , o zaman en kolay

dönüşüm uygulanabilir. Fakat bir sabit bağõmsõz değişkene eklenir yada çõkartõlõrsa bu
işleri biraz zorlaştõrabilir.
Örnek : ' =38ÐB 5 &Ñ .B Ð? œ B 5 & ß .? œ " Þ .BÑ
œ ' =38? .? œ ) -9=? 5 - œ ) -9=ÐB 5 &Ñ 5 -
Örnek : ' ÐB ) &Ñ&! .B Ð? œ B ) & ß .? œ " Þ .BÑ
œ ' Ð?Ñ&! .? œ ?&"

&" 5- œ ÐB)&Ñ&"
&! 5-
Başka bir kolay ? ) dönüşümü ise integrand bilinen bir fonksiyonunun türevi
olup ve bağõmsõz değişken bir sabit ile çarpõlmõş veya bölünmüş ise uygulanabilir.
Aşağõdaki örnek bu durumu iki farklõ şekilde hesaplayarak gösterir.
Örnek : (i) ' -9=Ð$BÑ .B integralin hesaplayõnõz.
' -9= Ð$BÑ .B Ð ? œ $B Ê .? œ $ Þ .B Ê .?

$ œ .BÑ
œ ' -9=? .? œ "

$ Þ ' -9=? .? œ "
$ Þ =38? 5 - œ "
$ Þ =38Ð$BÑ 5 -
(ii) ' -9= Ð$BÑ .B œ "

$
' $ Þ -9=Ð$BÑ .B
.Ð=38Ð$BÑÑ œ $-9=Ð$BÑ .B
œ "
$
' .Ð=38Ð$BÑÑ œ "
$ Þ =38Ð$BÑ 5 -
(iii) ' -9=Ð$BÑ .B œ "

$
' -9=Ð$BÑ Þ $ .B œ "
$ Þ ' -9=? .?
œ "$ =38? 5 - œ "

$ Þ =38Ð$BÑ 5 -
Örnek : ' =38% ÐBÑ Þ -9=ÐBÑ .B integralini hesaplayõnõz.
133
.?
Kabul edelim ki ? œ =38B olsun , o zaman .B œ -9=B olup .? œ -9=B .B olur.
Buna göre
' =38% ÐBÑ Þ -9=B .B œ ' ?% .? œ "

& Þ ?& 5 - œ "
& Þ Ð=38& BÑ 5 -
Örnek : ' /ÈB .B

ÈB
integralini hesaplayõnõz.
? œ ÈB dersek .?
.B œ #ÈB
"
olup #.? œ ÈB
"
.B
' /È B
ÈB .B œ ' /? Þ # .? œ #' /? .? œ #/? 5 - œ #/ÈB 5 -
Örnek : 'Ð "

.B
Þ B )&Ñ'
integralini hesaplayõnõz.
Ð? œ "# B ) & Ê .? œ "# .B Ê #.? œ .BÑ Ê ' œ # ' ? )' .?

#
#.?
?'
œ # Þ ?)& 5 - œ ) #& Þ ?"& 5 - Ê '

)& .B
Ð "# B)&Ñ'
œ ) #& Þ Ð " B)&Ñ
"
& 5 -
'
#
Örnek : Ð M8B
B 5 =/- Ð1BÑÑ .B integralini bulunuz.
#
œ' M8B
B .B 5 ' =/- # Ð1BÑ .B
" .@
Ð? œ M8B ß .? œ .B Ñ ß Ð@ œ 1B ß .@ œ 1.B Ê œ .BÑ
œ ' ? .? 5 ' =/- # Ð@Ñ .@

B 1
?# "
1 œ # 5 1 >+8 @ 5 -
M8# ÐBÑ "

œ 5 >+8 Ð1BÑ 5 -
'
# 1
Örnek : t& È
$
Ð% ) &>' Ñ .> integralini hesaplayõnõz.
Bir kaç yanlõş denemeden sonra okuyuculardan çoğu aşağõdaki dönüşümü

bulacaklardõr.
.A .A
A œ % ) &>' dersek œ ) $!>& veya œ >& .> olur. Buna göre
' t& ÈÐ% ) &>' Ñ .> œ'È ' A"Î$ .A

.> )$!
.A )"
$ $
A )$! œ $!
" 5"
" % %
œ ) $! Þ A" 5"
$
5- œ ) %
"! Þ A $ 5 - œ ) &# Ð% ) &>' Ñ $ 5 -
$
134
Örnek : ' ÐB ) "Ñ# ÈB ) " .B hesaplayõnõz.
? œ B ) " olsun , .? œ .B Þ
B œ ? 5 " Ê B 5 " œ ? 5 # Ê ÐB 5 "Ñ# œ Ð? 5 #Ñ# œ ?# 5 %? 5 %
' ÐB 5 "Ñ# ÈB ) " .B œ ' Ð?# 5 %? 5 %ÑÞ È? .?
œ ' Ð?# 5 %? 5 %Ñ ?"Î# .?
œ ' ' Ð?&Î# 5 %?$Î# 5 %?"Î# Ñ .?
# )
œ ( ?(Î# 5 & ?&Î# 5 )$ ?$Î# 5 -
œ #( ÐB ) "Ñ(Î# 5 )& ÐB ) "Ñ&Î# 5 )$ ÐB ) "Ñ$Î# 5 -
Not : Her fonksiyonun integrali bilinen fonksiyonlar cinsinden ? ) değişken

dönüşümü yapõlarak elde edilmeyebilir. Örneğin, aşağõdaki integralleri hesaplamak için
hiçbir ? ) değişken dönüşümü bulamayacaksõnõz.
' =38ÐB# Ñ.B ß ' =38ÐÈBÑ.B ß ' /B .B ß

#
' -9=ÐB$ Ñ.B
Aşağõdaki integralleri hesaplayõnõz.
1) ' B ÐB# 5 "Ñ"!! .B 2)' sin$ B Þ -9=B .B 3) ' ÈB

"
=38ÈB.B
4) ' È$B# 5"

' ")B 6)' >+8Ð1BÑ.B
#B .B B #
5) $ .B
7) ' =/- # Ð"!B 5 "Ñ.B 8) ' È-9=Ð1:Ñ =38Ð:1Ñ .:
9) ' Ð#B 5 $Ñ ÐB# 5 $B 5 "Ñ$Î( "!Ñ' /B

"5/#B .B
11) ' /B
"5/B .B 12) ' /B )"
/#B .B 13)' >+8Ð1)Ñ=/- # Ð1)Ñ.)
14) ' Ð# 5 -9=>Ñ"! =38> .> 15)' .B

BM8B 16)' =38Ð%BÑ
"5-9=# Ð#BÑ .B
17)' B# È" 5 B .B 18)' e=/-B =/-B Þ >+8B .B
19) ' Ò=/-Ð-9=BÑÓ# =38B .B 20) ' e#> È" 5 /> .>
135
21) ' e#> È/#> 5 % .> 22) ' : .:

"5:% 23)' BÐ# ) B# Ñ* .B
24) ' " Þ B .B

Ð$)#B# Ñ# 5" 25) ' e=38Ð8BÑ Þ -9=Ð1BÑ .B
26) ' e)$B Þ B$ .B 27) ' 28) '

-=- # ÐÈBÑ
ÈB
% /B 5/)B
/B )/)B .B .B
30) ' ÐÈ/B 5 "

/B 5 ÈB Ò/
" ÈB
5 "
/È B
ÓÑ .B
31) ' >+8& Ð&/&B Ñ Þ =/- # Ð&/&B Ñ Þ /&B .B
32) ' =38Ð-9=Ð1:# ÑÑ Þ =38Ð:# 1Ñ Þ : Þ .:
33)' tan# Ð%)Ñ .) 34) ' =/-B

"
.B
İntergallenebilirlik için Koşullar :
Şimdi integrallenebilirlikle ilgili bazõ temel sonuçalrõ ifade edeceğiz.
Tanõm : Bir 0 fonksiyonu bir M aralõğõnda sõnõrlõ denir eğer a 7 R ! reel sayõsõ
için öyleki
) 7 Ÿ 0 ÐBÑ Ÿ 7 yada ± 0 ÐBÑ ± Ÿ 7
a B − M Þ geometrik olarak 0 ÐBÑ fonksiyonu M œ Ò+ß ,Ó aralõğõnda C œ ) 7 ile

C œ 7 arasõnda yayõlõr.
0 fonksiyonu M œ Ò+ß ,Ó aralõğõ üzerinde sõnõrlandõrõlmõş.
Aşağõdaki teorem , integrallenebilen fonksiyonlar ile ilgili üç önemli gerçeği

ortaya koymaktadõr.
Teorem : 0 fonksiyonu kapalõ sonlu aralõk M œ Ò+ß ,Ó 'deki bütün noktalar için
tanõmlanmõş olsun.
(i) 0 Ò+ß ,Ó aralõğõnda sürekli ise 0 Ò+ß ,Ó de integrallenebilir.
(ii) 0 fonksiyonunun Ò+ß ,Ó aralõğõnda sonlu çoklukta süreksizlik noktasõ olsun ve 0

fonksiyonu Ò+ß ,Ó de sõnõrlõ ise 0 Ò+ß ,Ó de integrallenebilir.
136
(iii) 0 fonksiyonu Ò+ß ,Ó 'de sõnõrlõ değilse , 0 fonksiyonu Ò+ß ,Ó 'de

integrallenemezdir.
0 fonksiyonu Ò+ß ,Ó de sõnõrlõ değildir ve 0 fonksiyonu Ò+ß ,Ó de integrallenemez.
Analizin Temel Teoremi (İntegral) :
0 fonksiyonunun negatif olmayan ve Ò+ß ,Ó üzerinde sürekli bir fonksiyon olsun. 0

'nin Ò+ß ,Ó üzerindeki alanõ C œ 0 ÐBÑ fonksiyonu ile Ò+ß ,Ó aralõğõ üzerindeki kalan
bölgenin alanõ ile 0 ÐBÑ fonksiyonu arasõndaki ilişki :
E w ÐBÑ œ 0 ÐBÑÒ+ß ,Ó E w ÐBÑ œ 0 ÐBÑ Ê
EÐ+Ñ œ ! EÐBÑ olan fonksiyonu 0 ÐBÑ

fonksiyonunun anti-türevi olup ; FÐBÑ
olsun. J ÐBÑ œ EÐBÑ 5 - Ê
E œ + ' 0 ÐBÑ .B
EÐ,Ñ œ E
,
Buna göre J Ð,Ñ ) J Ð+Ñ œ ÐEÐ,Ñ 5 -Ñ ) ÐEÐ+Ñ 5 -Ñ
œ EÐ,Ñ ) EÐ+Ñ œ EÐ,Ñ ) !
œ EÐ,Ñ
œE
œ + ' 0 ÐBÑ .B
,
Burada J w ÐBÑ œ E w ÐBÑ œ 0 ÐBÑ yani 0 ÐBÑ 'in anti-türevi J ÐBÑ
137
Teorem (Analizin Temel Teoremi (İntegral almanõn)) I :
0 fonksiyonu Ò+ß ,Ó de sürekli bir fonksiyon ve J 'de 0 fonksiyonunun Ò+ß ,Ó

üzerindeki anti-türevi ise
'+, 0 ÐBÑ .B = J Ð,Ñ ) J Ð+Ñ
İspat : B" ß B# ß ÞÞÞ ß B8)" ler Ò+ß ,Ó arlõğõnda herhangi noktalar

+ S B" S B# S ÞÞÞ S B8)" S , koşulunu sağlayan noktalar olsunlar. bu noktalar Ò+ß ,Ó
aralõğõnõ 8 alt aralõğa (parçaya) bölerler. Bunlar Ò+ß B" Ó ß ÒB" ß B# Ó ß ÞÞÞ ß ÒB8)" ß ,Ó olup
her aralõğõn uzunluğunu ˜B" ß ˜B# ß ÞÞÞ ß ˜B8 ile gösterelim. Hipotezden J w
ÐBÑ œ 0 ÐBÑ a B − Ò+ß ,Ó bu yüzden Ortalama Değer Teoreminden :
J ÐB" Ñ ) J Ð+Ñ œ J w ÐB"‡ Ñ Þ ÐB" ) +Ñ œ J w ÐB"‡ Ñ Þ ˜ B"
olacak şekilde B‡" − Ð+ß B" Ñ mevcuttur. Benzer olarak
J ÐB# Ñ)J ÐB" Ñ

B# )B" œ J w ÐB#‡ Ñ Ê J ÐB# Ñ ) J ÐB" Ñ œ J w ÐB#‡ Ñ ) ÐB# ) B" Ñ
olacak şekilde B‡# − ÐB" ß B# Ñ
J ÐB# Ñ ) J ÐB" Ñ œ J ÐB‡# Ñ Þ ˜B#
J ÐB$ Ñ ) J ÐB# Ñ œ J ÐB‡$ Ñ Þ ˜B$
ã ã ã ã
J Ð,Ñ ) J ÐB8)" Ñ œ J ÐB‡8 Ñ Þ ˜B8
Eğer taraf tarafa toplarsak

J Ð,Ñ ) J Ð+Ñ œ ! 0 ÐB‡5 Ñ Þ ˜B5
8
5œ"
Şimdi 8 'yi max˜B5 Ä ! olacak şekilde arttõralõm. 0 fonksiyonu sürekli

olduğundan eşitliğin sağ tarafõ sabit ve 8 'den bağõmsõz olduğundan limiti kendisine
! 0 ÐB‡5 Ñ Þ ˜B5 œ ' 0 ÐBÑ .B

eşittir ; Sonuç olarak
8 ,
J Ð,Ñ ) J Ð+Ñ œ lim +
7+B˜B5 Ä!5œ"
Burada 0 Ð,Ñ ) 0 Ð+Ñ œ J ÐBÑ¹ œ ÒJ ÐBÑ“ ile gösterilir. Buna göre

, ,
+ +
138
'+, 0 ÐBÑ .B
,
œ J ÐBÑ“
+
139
'"# B% .B “ œ
#
B& " $"
Örnek : œ & & Þ Ò#& ) "Ó œ &
"
Örnek : C œ * ) B# parabolü ile Ò!ß $Ó aralõğõ üzerindeki alanõ bulalõm.
'!$ Ð* ) B# Ñ .B œ Ò*B ) "$ Þ B$ “ œ #( ) * œ ") ,<#

$
1
Örnek : (i) C œ =38B eğrisi ile B œ # ß B œ 1 ve SB ) ekseni üzerinde kalan
bölgenin alanõnõ bulunuz.
' 1 # =38B .B integralini hesaplayõnõz.

$1
(ii)
#
1 $1
(iii) C œ =38B eğrisi ile B œ # ß Bœ # ve SB ) ekseni arasõnda
kalan bölgenin alanõnõ hesaplayõnõz.
(i) C œ =38B ! a B − Ò 1# ß 1Ó olup
A=' 1 =38B.B œ ) -9=B“ 1 œ ) Ò-9=Ð1Ñ ) -9=Ð 1# ÑÓ œ ) Ò ) " ) !Ó

$1
1 #
# #
œ ",<#
(ii) ' 1 =38B .B œ ) -9=B“ 1 œ ) Ò-9=Ð $#1 Ñ ) -9=Ð 1# ÑÓ

$1 $1
# #
# #
œ ) Ò 5 ! ) !Ó œ !
(iii)
E œ # ' =38ÐBÑ .B œ ' =38B .B ) '1

$1
1 1 #
#
1 œ #Þ" œ # Ð,<Ñ 1 =38B .B
# #
Belirli İntegralle Belirsiz İntegral Arasõndaki İlişki :
' 0 ÐBÑ.B œ J ÐBÑ 5 - ß '+, 0 ÐBÑ .B œ Ò' 0 ÐBÑ .B Ó,+
'+, 0 ÐBÑ .B œ ÒJ ÐBÑ 5 -Ó,+ œ ÒJ Ð,Ñ 5 -Ó ) ÒJ Ð+Ñ 5 -Ó
œ J Ð,Ñ ) J Ð+Ñ Ðintegral sabiti yokÑ
'"% ÈB .B œ ’' ÈB .B “ œ Þ B$Î# “ œ

% %
# # "%
Örnek : $ $ Ð) ) "Ñ œ $
" "
140
'!M8& /#B .B œ $ Þ "# Þ /#B “

M8&
Örnek : œ $# Ò#& ) "Ó œ $'
!
'"/ .B œ M8 ± B ± “ $ œ
$ "
"
Örnek : B
/
œ M8 ± /$ ± ) M8 ± " ± œ $
Örnek : ' )"$ B" .B

œ M8 ± B ± “
)/
)"
œ M8 ± ) " ± ) M8 ± ) /$ ± œ M8" ) M8/$
)/$
œH)$œ )$
'e" B" .B œ M8 ± B ± “
"
Örnek : $ œ M8" ) M8/$ œ ) $
/$
'- =/-B Þ >+8B .B œ =/-B“

1 1
$ $
Örnek : 1 œ =/-Ð 1$ Ñ ) =/-Ð ) 1$ Ñ
$ ) 1$
Çift . Tek =Tek
œ =/-Ð 1$ Ñ ) =/-Ð 1$ Ñ œ !
')"" B" .B Á ) B" “

"
Örnek : # œ Ò" ) Ð ) "ÑÓ œ ) #
)"
burada 0 ÐBÑ œ B"# negatif olmayan bir fonksiyon olup negatif bir belirli integral
üretilemez. 0 ÐBÑ œ B"# B œ ! noktasõnda sürekli değildir.
0 ÐBÑ œ š için '! 0 ÐBÑ .B bulunuz.

B# 5 "ß B # %
Örnek :
"!B ) "&ß BS#
'!% 0 ÐBÑ .B œ '! 0 ÐBÑ .B 5 '# 0 ÐBÑ .B œ '! Ð"!B ) "&Ñ .B 5 '# ÐB# 5 "Ñ .B
# % # %
œ Ð&B# ) "&BÑ“ 5 Ð B$ 5 BÑ“ œ Ð#! ) $!Ñ 5 "$ Ð%$ ) #$ Ñ ) #

# $ %
! #
œ ) "! 5 &% œ %%
Örnek : ')&& ± B# ) * ± .B œ
œ ')& ÐB# ) *Ñ.B 5 ')$ ) ÐB# ) *Ñ .B 5 '$ ÐB# ) *Ñ .B

)$ $ &
œ # '! ) ÐB# ) *Ñ .B 5 # '$ ÐB# ) *Ñ .B

$ &
141
œ Ð "$ B$ ) *BÑ“ ) Ð "$ B$ ) *BÑ“ 5 Ð B$ ) *BÑ“

)$ $ $ &
)& )$ $
œ "
$ Þ ÒÐ ) #(Ñ 5 "#&Ó ) *Ð ) $ 5 &Ñ ) ’ÒÐ "$ Þ #( ) #(Ñ ) Ð ) #(
$ 5 #(ÑÓ 5
$ ) %&Ó ) Ò* ) #(Ó“
Ò "#&
%% %% "*'
œ $ 5 $' 5 $ œ $
Not : Belirli integral bağõmsõz değişkenin değiştirilmesinden bağõmsõzdõr.

Bağõmsõz değişkenin değişmesi alanõ değiştirmez.
E œ '+ 0 ÐBÑ .B Ê E œ '+ 0 ÐBÑ .B œ '+ 0 Ð>Ñ .> É E œ '+ 0 Ð>Ñ .>
, , , ,
Örnek : ' B# .B œ B$
$ 5- ß ' ># .> œ >$
$ 5-
'"# B# .B “ '"# ># .> “

# #
B$ ( >$ (
œ $ " œ $ ß œ $ " œ $
'+, B# .B œ '+ ># .>

,
İntegralin Ortalama Değer Teoremi :
0 fonksiyonu Ò+ß ,Ó üzerinde sürekli ve negatif olmayan bir fonksiyon , 7 ve Q ise

0 ÐBÑ fonksiyonunun Ò+ß ,Ó üzerinde sõrasõ ile minimum ve maksimum değerleri olsunlar.
E œ '+ 0 ÐBÑ .B
,
E w ÐBÑ œ 0 ÐBÑ
0 ÐB‡ Ñ Þ Ò, ) +Ó B‡ − Ò+ß ,Ó
J Ð,Ñ)J Ð+Ñ
J w ÐB‡ Ñ œ ,)+ B‡ − Ò+ß ,Ó
0 ÐB‡ ÑÐ+ ) ,Ñ œ '+ 0 ÐBÑ .B

,
Burada eğrinin altõnda kalan alan boyutlaõ Ð, ) +Ñ ve 0 ÐB‡ Ñ öyleki B‡ − Ò+ß ,Ó

olan dikdörtgenin alanõndan başka birşey değildir.
Teorem (İntegral İçin Ortalama Değer Teoremi):
142
0 Ò+ß ,Ó üzerinde sürekli bir fonksiyon olsun, buna göre '+, 0 ÐBÑ .B œ 0 ÐB‡ Ñ
Ð, ) +Ñ olacak şekilde en az bir B‡ − Ò+ß ,Ó sayõsõ vardõr.
İspat : Kabul edelim ki 0 'in Ò+ß ,Ó üzerindeki maximum değeri Q ve minimum değeri 7
olsun. Bu yüzden a B − Ò+ß ,Ó için
7 Ÿ 0 ÐBÑ Ÿ Q ve '+, 7 .B Ÿ '+ 0 ÐBÑ .B Ÿ '+ Q .B

, ,
yani 7Ð, ) +Ñ Ÿ '+ 0 ÐBÑ .B Ÿ 7Ð, ) +Ñ veya

,
7Ÿ "
,)+
'+, 0 ÐBÑ .B ŸQ
" '
,
Bu ise ,)+ +
0 ÐBÑ .B ifadesi 7 ile Q arasõnda bir sayõdõr. Buna göre Ortalama
Değer Teoreminden 0 ÐBÑ fonksiyonu bu değerini B‡ − Ò+ß ,Ó de alõr. Bu ise
0 ÐB‡ Ñ œ "
,)+
'+, 0 ÐBÑ .B yada Ð, ) +Ñ Þ 0 ÐB‡ Ñ œ '+, 0 ÐBÑ .B
Örnek : 0 ÐBÑ œ B# fonksiyonu Ò!ß $Ó aralõğõnda tanõmlanmõş olsun. Buna göre adõ
geçen I.O.D.T 'den B‡ − Ò!ß $Ó bulunuz.
0 ÐB‡ Ñ œ "
,)+
'+, 0 ÐBÑ .B œ "
$)! Þ '! B# .B œ
$
"
$ Þ "$ Þ $$ œ $
ÐB‡ Ñ# œ $ Ê B‡ œ …È$ ß ) È$ Â Ò!ß $Ó
olduğundan aradõğõmõz B‡ œ È$ − Ò!ß $Ó
0Ð$Ñ)0Ð!Ñ *)! $
0 w ÐB! Ñ œ $)! Ê #B! œ $ œ $ Ê B! œ #
Analizin Temel Teoremi (İntegral Almanõn) :
EÐBÑ fonksiyonu 0 ÐBÑ fonksiyonu ile Ò+ß BÓ aralõğõ üzerinde kalan bölgenin alanõ
olarak tanõmlamõştõk. E w ÐBÑ œ 0 ÐBÑ
EÐBÑ œ '+ 0 Ð> Ñ.> Ê

B
.
.B ÒEÐBÑÓ œ E w ÐBÑ œ 0 ÐBÑ
. ' B
.B + 0 Ð>Ñ .>Ó
Ò œ 0 ÐBÑ
Aşağõdaki teorem bunun daha genel bir sonucu olacak eğer 0 fonksiyonu negatif
ise de doğrudur.
143
Teorem (A.T.T.II)(I.A.T.T.II):
f fonksiyonu M üzerinde sürekli bir fonksiyon ise 0 'nin anti-türevi vardõr. Özel
olarak + − M herhangi bir nokta ise
J ÐBÑ œ '+ 0 ÐBÑ .B

B
0 'nin anti - türevi : J w ÐBÑ œ 0 ÐBÑ a B − M yada
. ' B
.B Ò + 0 ÐBÑ .B Ó œ 0 ÐBÑ
œ lim 2" Ò'+ 0 Ð>Ñ .> ) '+ 0 Ð>Ñ .>Ó

B52 B
İspat : J w ÐBÑ œ lim J ÐB52Ñ)J
2
ÐBÑ
2Ä! 2Ä!
œ lim 2" Ò'+ 0 Ð>Ñ .> 5 'B 0 Ð>Ñ .> Ó œ lim 2" 'BB52 0 Ð>Ñ .> I.O.D.T uygularsak
B52 +
2Ä! 2Ä!
J w ÐBÑ œ lim 2" Ò0 Ð>‡ Ñ Þ 2Ó œ 0 Ð>‡ Ñ >‡ − ÒBß B 5 2Ó

2Ä!
œ 0 ÐBÑ Ð2 Ä ! için >‡ œ B Ñ
Örnek : .
B
.B " >
Ò '%
.> Ó œ B% ß gerçekten
.B Ò & Þ > “"

B
. " & . "
Óœ .B Ò & B& ) &" Ó œ B%
Örnek : .
B
'=38>
.B " > Ó .>
Ò œ =38B
B B − Ð!ß 5 _Ñ
Not : ' 0 w Ð>Ñ .> œ 0 ÐBÑ ) 0 Ð+Ñ
Diferansiyel alma ile İntegral alma birbirinin tersi olan işlemlerdir.
. 'B
.B + 0 Ð>Ñ .> Ó
Ò œ 0 ÐBÑ
Örnekler :
. '! #
>
.B B / .>Ó ß
Ò . '
Ò
.B "
B
M8> .> Ó ß '+ Ð+"Î# ) B"Î# Ñ.B
2+
.
Ò'!
>
.B B -9=> .> Ó ß .
Ò
.? !
'?
± B ± .B Ó ß ' ± #B ) $ ± .B
#
144
'! ')"# È# 5 ')"" ± /B ) " ±

$1
%
± -9=B ± .Bß ± B ± .Bß .B
Belirli İntegralin Dönüşüm İle Hesaplanmasõ :
'+, 0 Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ .B œ Ò' 0 Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ .B Ó“

Bœ,
Metod 1 :
Bœ+
Metod 2 : 'Bœ+
,
0 Ð1ÐBÑÑ 1 w ÐBÑ .B œ '?œ1Ð+Ñ 0 Ð?Ñ .?
1Ð,Ñ
? œ 1ÐBÑ Ê .? œ 1 w ÐBÑ .B
B œ + Ê ? œ 1Ð+Ñ
B œ , Ê ? œ 1Ð,Ñ
Örnek : Aşağõdaki integrali iki metodu kullanarak hesaplayõnõz.
'!" B# ÐB$ 5 "Ñ% .B

.?
Metod 1 : ? œ B$ 5 " Ê .? œ $B# .B Ê œ B# .B
' B# ÐB$ 5 "Ñ% .B œ ' ?% .? ' ?% .? œ

$
" " &

$ œ $ "& ? 5-
" #
œ "& ÐB 5 "Ñ& 5 -
'!" B# ÐB$ 5 "Ñ% .B œ Ò' B# ÐB$ 5 "Ñ% .BÓ“ Ó“

" # & "
œ Ò ÐB "&
5"Ñ
Bœ! Bœ!
" $"
œ "& Ò$# ) "Ó œ "&
'Bœ! B# ÐB$ 5 "Ñ% .B œ "$ '?œ" ?% .? $ & “?œ"

" # #
" ?& "
Metod 2 : œ œ "& Ð$# ) "Ñ
Bœ!Ê?œ"
Bœ"Ê?œ#
$"
œ "&
Teorem : 1 w fonksiyonu Ò+ß ,Ó aralõğõnda sürekli ve 0 fonksiyonu sürekli aynõ

zamanda Ò+ß ,Ó aralõğõnda anti-türeve sahip ise
'+, 0 Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ .B œ '1Ð+Ñ 0 Ð?Ñ .?

1Ð,Ñ
Örnek : (i) '1

1
=38Ð%BÑ .B
"5-9=% Ð#BÑ Ð? œ -9=# Ð#BÑ Ê .? œ ) =38Ð%BÑ#.BÑ
%
1
ÊBœ % ß Bœ1
145
'?œ! “
" "
" 5.? +<->+8Ð?Ñ
œ ) # Þ "5? # œ )# 5-
?œ!
œ ) "# Ò 1% ) !Ó œ ) 1
)
(ii)
Metod 1 :
M œ '! œ ) M8Ð" ) BÑ“

$Î& $Î&
.B
")B œ ) M8Ð" ) &$ Ñ 5 M8Ð"Ñ
Bœ!
œ M8Ð &# Ñ œ M8Ð&Ñ ) M8Ð#Ñ
$ $ #
? œ " ) B Ê .? œ ) .B ß B œ ! Ê ? œ " ß B œ & Ê?œ") & œ &
Metod 2 :
M œ '" œ '#Î& .?
? œ M8Ð?Ñ“
#Î& " "
.?
) ? œ M8Ð"Ñ ) M8Ð &# Ñ œ M8Ð #& Ñ
?œ#Î&
M œ '!
+ 0ÐBÑ +
Örnek : 0ÐBÑ50Ð+)BÑ .B œ # ? œ + ) B ve
'!+ 0Ð+)BÑ50ÐBÑ
0Ð+)BÑ
.B œ +
# olduğunu gösteriniz.
.? œ ) .B ß B œ + ) ? Bœ!Ê?œ+
Bœ+Ê?œ!
M œ '+ .? œ ) '! Ð 0Ð+)?Ñ50Ð?Ñ)0Ð?Ñ

! 0Ð+)?Ñ +
0Ð+)?Ñ50Ð?Ñ 0Ð+)?Ñ50Ð?Ñ Ñ ) .?
œ '+ Ð ) " 5 Ñ .? œ 5 '! Ð" )

! 0Ð?Ñ + 0Ð?Ñ
0Ð?Ñ50Ð+)?Ñ 0Ð?Ñ50Ð+)?Ñ Ñ .?
œ 5 '! .? ) '!
+ + 0Ð?Ñ
0Ð?Ñ50Ð+)?Ñ .? Ê M œ 5 + ) M
+
#ÞM œ + Ê M œ #
'!$ È ÈB
B 5È$)B
$
Örnek : œ #
Örnek : '!1 /B
#
.B œ 1
/B# 5/Ð1)BÑ# #
146
'!
1
# =38B 1
Örnek : =38B5-9=B .B œ %
Örnek : '!M8Ð#Ñ / 5//

B
B
M8#)B .B œ '!
M8#
/B
/B 5#Þ/)B .B œ M8Ð#Ñ
#
Örnekler :
'!" 0 Ð$B 5 "Ñ .B integralini hesaplayõnõz eğer
'"% 0 ÐBÑ .B œ & ? œ $B 5 " Ê .? œ $.B Ê .B œ .?

$ ve B œ ! Ê ? œ "ß
Bœ"Ê?œ%
'!" 0 Ð$B 5 "Ñ .B œ '" 0 Ð?Ñ .?

%
$ œ
"
$
'"% 0 ÐBÑ .B œ &
$
Eğer '! 0 ÐBÑ .B œ " ise ')# B Þ 0 ÐB# Ñ .B

% !
Örnek :
.?
? œ B# Ê .? œ #B .B Ê # œ B .B
Bœ )#Ê?œ%
Bœ!Ê?œ!
')#! B Þ 0 ÐB# Ñ .B œ '% 0 Ð?Ñ .?

!
# œ )
"
#
'!% 0 Ð?Ñ .?
œ ) "
#
'!% 0 ÐBÑ .B œ ) "
#
Örnek : '"# 0 ÐBÑ .B œ # ise '/

/# M8B 0ÐM8# BÑ
B .B integralini bulunuz.
œ '" 0 Ð?# Ñ .? '"# 0 Ð?Ñ .?

#
"
# œ # œ"
# M8B
? œ M8# B Ê .? œ B .B
Bœ/ Ê?œ"
B œ /# Ê ? œ #
Örnek : (i) 7 ve 8 pozitif sayõlar olmak üzere
'!" B7 Ð" ) BÑ8 .B œ '! B8 Ð" ) BÑ7 .B

"
olduğunu uygun dönüşüm kullanarak gösteriniz.
(ii) 8 pozitif sayõsõ için aşağõdaki integralleri hesaplayõnõz.
147
' " BÐ" ) BÑ8 .B

!
(iii) '! =388 B œ '! -9=8 B .B à =38B œ -9=Ð 1# ) BÑ

1 1
# #
(i) Ð" ) BÑ œ ? Ê ) .B œ .? B œ ! Ê ? œ " ß B œ " Ê ? œ !
'!" B7 Ð" ) BÑ8 .B œ '" Ð" ) ?Ñ7 ?8 ) .? œ '! ?8 Ð" ) ?Ñ7 .?

! "
œ '! B8 Ð" ) ?Ñ7 .B

"
(ii) '! BÐ" ) BÑ8 .B œ '" Ð" ) ?Ñ Þ ?8 Þ Ð ) .?Ñ œ 5 '! Ð" ) ?Ñ ?8 .?

" ! "
œ '! Ð?8 ) ?85" Ñ .? œ “

" "
" ?85#
85" ?85" ) 85# ?œ!
" " "

œ 85" ) 85# œ Ð85"Ñ Þ Ð85#Ñ
(iii) '! =388 B .B œ '! -9=8 Ð 1# ) BÑ .B œ ) ' 1 -9=8 ? .? À ? œ

1 1
# # !
1
# )B
œ '! -9=8 ? .? œ '! -9=8 B .B

#
1 1
# #
B œ 1# ) ? Ê .? œ ) .B
B œ ! Ê ? œ 1#
B œ 1# Ê ? œ !
' '! =388 B .B œ ' =388 Ð 1# ) ?Ñ ) .? œ ) '! -9=? Ð ) .?Ñ

1
1 !
œ '! -9=8 Ð?Ñ .? œ '! -9=8 ÐBÑ .B

#
#
1 1
# #
Tek Ve Çift Fonksiyonlarõn İntegrali :
(i) 0 ÐBÑ fonksiyonu tek fonksiyon ise ')+ 0 ÐBÑ .B œ !

+
(ii) 0 ÐBÑ fonksiyonu çift fonksiyon ise ')+ 0 ÐBÑ .B œ # ' '! 0 ÐBÑ .B
+ +
İspat : (i) ')+ 0 ÐBÑ .B œ ')+ 0 ÐBÑ .B 5 '! 0 ÐBÑ .B

+ ! +
Bœ )?
148
.B œ ) .? ')+
!
0 ÐBÑ .B œ '+ 0 Ð ) ?Ñ Ð ) .?Ñ
!
œ ) '! ) 0 Ð?Ñ Ð ) .?Ñ œ ) '! 0 Ð?Ñ .?

+ +
œ ) '! 0 ÐBÑ .B
+
')+
+
0 ÐBÑ .B œ ) '! 0 ÐB Ñ .B 5 '! 0 ÐBÑ .B œ !
+ +
(ii) ')+ 0 ÐBÑ .B œ ')+ 0 ÐBÑ .B 5 '! 0 ÐBÑ .B

+ ! +
œ '+ 0 Ð ) ?Ñ Ð ) .?Ñ 5 '! 0 ÐBÑ .B

! +
œ ) '! 0 Ð ) ?Ñ Ð ) .?Ñ 5 ' '! 0 ÐBÑ .B À 0 Ð ) ?Ñ œ 0 Ð?Ñ

+ +
œ ' '! 0 Ð?Ñ .? 5 ' '! 0 ÐBÑ .B œ #' '! 0 ÐBÑ .B

+ + +
Örnek : 1) ')1
1
B Þ -9=ÐBÑ .B œ!
Tek . Çift =Tek
2) ')1 B# =38ÐBÑ .B œ !
1
Çift . Tek =Tek
$Ñ ')$ B Þ /B .B œ !
$ #
Tek . Çift =Tek
4) ')/ /B .B œ # '! /B .B
/ # / #
5) ') 1 B Þ =38ÐB# Ñ .B œ ! 0 Ð ) BÑ œ ) B Þ =38ÐB# Ñ œ ) 0 ÐBÑ

1
$
Tek . Çift =Tek
6) ')M8# #B Þ /B .B œ 'Bœ)M8# /? .? œ /B “
M8% # M8% #
M8%
)M8#
# #
Tek . Çift =Tek œ /ÐM8%Ñ ) /Ð)M8#Ñ
149
# #
œ /%M8 # ) /M8 #
#
œ /M8 # Ò/% ) "Ó
œ ## Ò/% ) "Ó œ % Ò/% ) "Ó
7) ')M8% #B Þ /B .B œ !
M8% #
#
/+ œ Ð/+ Ñ+
İntegrallerin Limitlerinin Fonksiyon Olmasõ Halinde İntegraller :
EÐBÑ œ '+ 0 ÐBÑ .B ß J ÐBÑ œ EÐBÑ 5 -

B
J ÐBÑ œ '+ 0 Ð>Ñ .> ß J Ð1ÐBÑÑ œ '+

B 1ÐBÑ
0 Ð>Ñ .>
.
.> ÒJ Ð1ÐBÑÑÓ œ .
Ò
.B +
'
1ÐBÑ
0 Ð>Ñ .> Ó ÞÞÞÐMÑ
œ J w Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ œ 0 Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ
J ÐBÑ œ ) 'B 0 Ð>Ñ .> ß J Ð2ÐBÑÑ œ ) '2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .>

+ +
) '2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .> Ó

+
. .
.> ÒJ Ð2ÐBÑÑÓ œ .B Ò
œ J w Ð2ÐBÑÑ Þ 2 w ÐBÑ œ 0 Ð2ÐBÑÑ Þ 2w ÐBÑ
. '+
.> Ò 2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .> Ó œ ) 0 Ð2ÐBÑÑ 2 w ÐBÑ ÞÞÞÐMMÑ
. '1ÐBÑ
.B Ò 2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .> Ó œ 0 Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ ) 0 Ð2ÐBÑÑ Þ 2 w ÐBÑ
J ÐBÑ œ '+ 0 Ð>Ñ .>

B
J Ð1ÐBÑÑ œ '+
1ÐBÑ
0 Ð>Ñ .>
J Ð2ÐBÑÑ œ ) '2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .>

+
.
.> ÒJ Ð1ÐBÑÑ ) J Ð2ÐBÑÑÓ œ J w Ð1ÐBÑÑ 1 w ÐBÑ ) J w Ð2ÐBÑÑ Þ 2 w ÐBÑ
150
œ 0 Ð1ÐBÑÑ Þ 1 w ÐBÑ ) 0 Ð2ÐBÑÑ Þ 2 w ÐBÑ ÞÞÞÐMÑ
.
.B ÒJ Ð1ÐBÑÑ ) J Ð2ÐBÑÑÓ œ . '
.B Ò +
1ÐBÑ
0 Ð>Ñ .> 5 '2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .> Ó
+
œ . '+
.B Ò 2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .> 5 '+
1ÐBÑ
0 Ð>Ñ .> Ó
œ . '
1ÐBÑ
.B 2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .> Ó
Ò ÞÞÞÐMMÑ
ÐMÑ ve ÐMMÑ 'yi birleştirirsek
. '
1ÐBÑ
.B 2ÐBÑ 0 Ð>Ñ .>Ó
Ò œ 0 Ð1ÐBÑÑ 1 w ÐBÑ ) 0 Ð2ÐBÑÑ 2 w ÐBÑ
Ð'B È=38> .> Ñ w œ ) È=38B ÐBÑw œ È=38B

"
Örnek :
Ð'B# È>$ 5 " .> Ñw œ ÐÈ=38$ B 5 "Ñ Ð=38BÑw

=38B
Örnek :
) ÐÈÐB# Ñ$ 5 "Ñ ÐB# Ñw
œ -9=È=38$ B 5 " ) #BÈB' 5 "
'
#
/B
.
Örnek : Ò
.B B# ÐM8># 5 >% Ñ .BÓ J w Ð!Ñ œ !
J w Ð"Ñ œ #/ Ò# 5 /% Ó ) # œ %/ 5 #/& ) #
# # #
œ Ð/B Ñw ÒM8Ò/B Ó# 5 Ò/B Ó% Ó ) ÐB# Ñw ÒM8ÒB# Ó 5 ÒB# Ó% Ó
# #
œ #B Þ /B ÒÒ#B# Ó 5 /%B Ó ) #BÒ#M 8B 5 B) Ó
J ÐBÑ œ '!
B
-9=>
Örnek : ># 5$ .> a)J Ð!Ñ b) J w Ð!Ñ c)J ww
Ð!Ñ
-9=B "
J w ÐBÑ œ B# 5$ Ê J w Ð!Ñ œ $
ww )=38B Þ ÐB# 5$Ñ ) #B Þ -9=D ww

J ÐBÑ œ ÐB# 5$Ñ# ÊJ Ð!Ñ œ !
J ÐBÑ œ '# È$># 5 " .> J w ÐBÑ œ È$B# 5 "

B
Örnek :
a) J Ð#Ñ œ ! b)J w Ð#Ñ œ È"$

151
c) J ww
Ð#Ñ œ #È$B# 5"
'B
“ Ê È"$
'
Bœ#
Örnek : İspat ediniz ki
J ÐBÑ œ '! .> 5 '!

B "ÎB
" "
"5># "5># .> B − Ð!ß _Ñ için sabittir.
. " "
.B ÒJ ÐBÑÓ œ "5B# ÐBÑw 5 "5Ð B" Ñ#
Þ Ð B" Ñ w
" B# " " "

œ "5B# 5 "5B# ÞÐ) B# Ñ œ "5B# ) "5B# œ ! Ê J ÐBÑ sabittir.
J ÐBÑ œ '" .> ve J ÐBÑ œ ')" È

B B
>%
Örnek : ># 5$
B
% ) ># .>
fonksiyonlarõ için J ÐBÑ 'in hangi aralõkta pozitif , negatif yada sõfõr olduğunu
integrali almadan bulunuz.
Örnek : Aşağõdaki Başlangõç değer problemlerini bulunuz
.C
.B œ =/- # B ) =38B ß CÐ 1% Ñ œ "
ÈB
.C B5"
.B œ ß CÐ"Ñ œ !
.C #
.B œ BÞ /B ß CÐ!Ñ œ !
.C " =38B Þ -9=B

.B œ -9=# B ) -9=B ß CÐ 1% Ñ œ "
=38Ð#BÑ
.C Þ -9=B œ Ð=/-B ) # Ñ .B ß CÐ 1% Ñ œ "
KISMİ İNTEGRASYON
0 ve 1 fonksiyonlarõ diferansiyellenebilir iki fonksiyon olsunlar. Buna göre :
. . .
.B Ò0 ÐBÑÞ1ÐBÑÓ œ 1ÐBÑ .B Ò0 ÐBÑÓ 5 0 ÐBÑ .B Ò1ÐBÑÓ
' .
.B Ò0 ÐBÑÞ1ÐBÑÓ.B œ ' 1ÐBÑ .B
.
Ò0 ÐBÑÓ .B 5 ' 0 ÐBÑ .B
.
Ò1ÐBÑÓ .B
0 ÐBÑ1ÐBÑ ) ' 1ÐBÑ .B

.
Ò0 ÐBÑÓ .B œ ' 0 ÐBÑ .B
.
Ò1ÐBÑÓ .B
.
? œ 0 ÐBÑß .? œ .B Ò0 ÐBÑÓ .B
152
.
@ œ 1ÐBÑß .@ œ .B Ò1ÐBÑÓ .B
' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .? veya '+, ? .@ œ ?Þ@¸,+ ) '+, @ .?
formüllerine kõsmi integrasyon formülleri denir. Burada integral sabitleri sõfõr olarak
seçilmiştir.
Örnek 1. ' B /B .B integralini hesaplayõnõz.
? œ B ve .@ œ /B .B olarak seçersek
.? œ .B ve @ œ /B olur, burada integral sabiti sõfõr olarak seçilir. Buna göre :
' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .? œ B /B ) ' /B .B
œ B /B ) /B 5 -
œ /B ÒB ) "Ó 5 - olarak bulunur.
Örnek 2. ' B /)B .B œ ' /BB .B integralini hesaplayõnõz.
' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .? œ ) B /B 5 ' /)B .B
? œ B ve .@ œ /)B .B
.? œ .B ve @ œ ) /)B
œ ) B /)B ) /)B 5 - ‡
' B /)B .B œ ) /)B ÒB 5 "Ó 5 -‡ olarak bulunur.
Örnek $. ' B# /)B .B integralini hesaplayõnõz.
' B# /)B .B œ ' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .?
? œ B# ve .@ œ /)B .B
.? œ #B .B ve @ œ ) /)B olur.
œ % B# /)B 5 ' /)B #B .B œ % B# /)B 5 #' /)B B .B
œ % B# /)B 5 # ’ ) /)B ÒB 5 "Ó 5 - ‡ “

153
œ % B# /)B ) #/)B ÒB 5 "Ó 5 #- ‡
' B# /)B .B œ ) /)B ’B# 5 #B 5 # 5 G “ à G œ #- ‡ Þ olarak elde edilir.
Burada Örnek 2. nin sonucu kullanõlmõştõr.
Örnek 4. ' 68B .B integralini hesaplayõnõz.
? œ 68 B ve .@ œ .B olarak seçersek .? œ B" .B ve @ œ B olarak bulunur. Buna
' 68B .B œ ' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .?

göre
œ B 68B ) ' B "

B .B œ B 68B ) B 5 - olarak bulunur.
Örnek 5. ' B 68B .B integralini bulunuz.
B#
? œ 68 B ve .@ œ .B olarak seçersekà .? œ B" .B ve @ œ # olarak bulunur.
' B 68B .B œ ' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .? œ B#

# 68B )' B# "
# B
.B
B# " B#
œ # 68B ) # # 5-
# ’68B ) "# “ 5 -
B#
œ veya ;
? œ B ve .@ œ 68B .B olarak seçersek .? œ .B ve @ œ B68B ) B olarak bulunur.
' B 68B .B œ ' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .? œ B’B68B ) B “ ) ' ’B68B ) B “.B
# ' B 68B .B œ B’B68B ) B “ 5 ' B .B
' B 68B .B œ "# ’B# 68B ) B# 5 B## “ 5 -
# ’68B ) "# “ 5 - olarak aynõ sonuç elde edilir.

B#
œ
Örnek 6. ' 68ÐB# 5 "Ñ .B integralini bulunuz.
? œ 68ÐB# 5 "Ñ ve .@ œ .B olarak seçersek
154
#B
.? œ B# 5" .B ve @ œ B olur. Buna göre :
' 68ÐB# 5 "Ñ .B œ ' ? .@ œ ?Þ@ ) ' @ .? œ B 68ÐB# 5 "Ñ ) ' B B##B5" .B
œ B 68ÐB# 5 "Ñ ) #' B#

B# 5" .B
œ B 68ÐB# 5 "Ñ ) #' B# 5")"

B# 5" .B
œ B 68ÐB# 5 "Ñ ) #' .B ) #' .B

B# 5"
' 68ÐB# 5 "Ñ .B œ B 68ÐB# 5 "Ñ ) #B ) #+<->+8 B 5 - olarak bulunur.
Örnek 7. ' /B =38B .B integralini hesaplayõnõz.
? œ /B ve .@ œ =38B .B olarak seçersek
.? œ /B .B ve @ œ ) -9=B olur. Buna göre :
' /B =38B .B œ ) /B -9=B 5 ' -9=BÞ/B .B ve
' /B -9=B .B œ /B =38B ) ' /B =38B .B Þ
? œ /B ve .@ œ -9= .B Ê .? œ /B .B ve @ œ =38BÞ
' /B =38B .B œ ) /B -9=B 5 /B =38B ) ' /B =38B .B
#' /B =38B .B œ /B Ò=38B ) -9=BÓ 5 -" Ê
' /B =38B .B œ /B
# Ò=38B ) -9=BÓ 5 G olarak bulunur.
Benzer olarak
' /B -9=B .B œ /B
# Ò-9=B 5 =38BÓ 5 G dir.
Bunlara göre :
'!1 /B =38B .B œ Ò=38B ) -9=BÓ¹ œ

1
/B /1
# # Ò"Ó ) #" Ò ) "Ó œ #" Ò/1 ) "Ó olur.
!
'!1 /B -9=B .B œ Ò-9=B 5 =38BÓ¹ œ

1
/B /1
# # Ò ) "Ó ) #" Ò"Ó œ ) #" Ò/1 5 "Ó olur.
!
155
Örnek 8. '!" >+8)" B .B integralini bulunuz.

"
? œ >+8)" B ve .@ œ .B seçersek .? œ "5B# .B ve @ œ B olarak bulunur.
'!" >+8)" B .B œ '!" ? .@ œ ?Þ@¹ ) '!" @ .? œ B >+8)" B¹ ) '!" "5B

" "
B
# .B
! !
œ B >+8)" B¹ ) "# 68Ð" 5 B# Ñ¹ œ >+8)" Ð"Ñ ) ! ) "# Ò 68Ð#Ñ ) !Ó

" "
! !
'!" >+8)" B .B œ 1
% ) 68Ð#Ñ
# olarak bulunur.
İNDİRGEME FORMÜLLERİ
8 # ve pozitif bir tam sayõ olmak üzere
' =388 B .B œ ) 8" =388)" B -9=B 5 8)"

8
' =388)# B .B ve
' -9=8 B .B œ 8" -9=8)" B =38B 5 8)"

8
' -9=8)# B .B
' =/- 8 B .B œ "

8)" =/-
8)#
B >+8 B 5 8)#
8)"
' =/- 8)# B .B
' >+88 B .B œ "

8)" >+88)" B 5 ' >+88)# B .B
' B8 /B .B œ B8 /B ) 8' B8)" /B .B
' =388 B .B œ ' =388)" B =38B .B
? œ =388)" B ß .@ œ =38B .B
.? œ Ð8 ) "Ñ=388)# B -9=B .B ß @ œ ) -9=B
' =388 B .B œ ) -9=B =388)" B 5 Ð8 ) "Ñ' =388)# B -9=# B .B
œ ) -9=B =388)" B 5 Ð8 ) "Ñ' =388)# B Ò" ) =38# BÓ .B
œ ) -9=B =388)" B ) Ð8 ) "Ñ' =38# B .B 5 Ð8 ) "Ñ' =388)# B .B
Ò" 5 Ð8 ) "ÑÓ' =388 B .B œ ) -9=B =388)" B 5 Ð8 ) "Ñ' =388)# B .B
' =388 B .B œ ) 8" -9=B =388)" B 5 8)"

8
' =388)# B .B
156
' -9=8 B .B œ ' -9=8)" B -9=B .B için ? œ -9=8)" B ß .@ œ -9=B .B

dönüşümü kullanõlmalõdõr.
157

Integral Ders Notları-Öğretmenler Için

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Integral Ders Notları-Öğretmenler Için

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Integral Ders Notları-Öğretmenler Için

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Yrd. Doç. Dr.

Örnek : C œ B# fonksiyonu ile Ò!ß "Ó aralõğõ arasõnda ve SB ) ekseni üzerindeki

Ò!ß "Ó aralõğõnda 8 alt aralõğa bölelim. Bu alt aralõklar

Şimdi bu noktalar da yüksekliği C œ 0 ÐBÑ œ B# olan dikdörtgenler oluşturmak

Ð 8" Ñ# ß Ð 8# Ñ# ß Ð 8$ Ñ ß ÞÞÞ ß "# œ "

A8 œ Ð 8" Ñ Þ Ð 8" Ñ# 5 Ð 8" Ñ Þ Ð 8# Ñ# 5 Ð 8" Ñ Þ Ð 8$ Ñ# 5 ÞÞÞ 5 Ð 8" Ñ Þ Ð 88 Ñ#

E8 œ ÒÐ 8" Ñ# 5 Ð 8# Ñ# 5 Ð 8$ Ñ# 5 ÞÞÞ 5 Ð"Ñ# Ó Þ Ð 8" Ñ

Örneğin , 8 œ % ise, dört dikdörtgenin alanlarõ toplamõ (eğrinin altõnda kalan

E% œ ÒÐ 8" Ñ# 5 Ð 8# Ñ# 5 Ð 8$ Ñ# 5 "# Ó Þ "

Buna göre aşağõdaki tabloyu verebiliriz.

Alan Bulmak İçin Anti - Türev Metodu :

E w ÐBÑ œ lim EÐB52Ñ)EÐBÑ

2 Ä ! iken - œ #B52 # Ä B olur. 0 fonksiyonu sürekli olduğundan, c Ä B 'e

Buna göre E w ÐBÑ œ B# olup alanõn bulunmasõ problemi (anti - türev

EÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 - olup - bilinmeyenini bulmalõyõz. Eğer B œ ! için Ò!ß BÓ aralõğõ

Örnek : (1) 0 ÐBÑ œ 'B# 5 # à Ò!ß #Ó E" ß E# ß ÞÞÞ ß E"!

(2) 0 ÐBÑ œ È" ) B# À Ò!ß "Ó E" ß E# ß E$ ß E%

(3) EÐBÑ œ "

Ew ÐBÑ œ È" ) B# olduğunu gösteriniz. Anti - Türev metodunu kullanarak

(4) C œ /B eğrisi ile Ò!ß "Ó aralõğõ arasõnda kalan

J fonksiyonuna 0 fonksiyonunun M aralõğõndaki antitürevi denir. Eğer

J ÐBÑ œ "$ B$ fonksiyonu 0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun

J ÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 G fonksiyonu 0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun

J ÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 " ß J ÐBÑ œ "$ Þ B$ 5 È# ß J ÐBÑ œ "

Anti - türevin bulunmasõ işlemine anti - differansiyel alma yada integrasyon

veya ' 0 ÐBÑ .B œ J ÐBÑ 5 -

0 ÐBÑ œ B# fonksiyonunun anti-türevi J ÐBÑ œ "

Burada bağõmsõz değişkenin değiştirilmesi integrasyon operasyonunun sonucunu

' " Þ .B œ ' .B ß' "

ß < Á ) " ' B< .B œ

' Ð" 5 >+8# BÑ.B œ ' =/-# B.B œ >+8B 5 -

' -=-# B.B œ ' Ð" 5 -9>ÐBÑÑ.B œ ) -9>B 5 -

Ò ) B 5 >+8BÓ œ ) " 5 " 5 >+8# B œ >+8# B ß ' >+8# B.B

Ters Trigonometrik Fonksiyonlarõn İntegralleri :

Hiperbolik Fonksiyonlarõn İntegrali :

Ters Hiperbolik Fonksiyonlarõn İntegrali :

' È .? œ =382)" Ð?Ñ 5 - œ M8Ð? 5 È?# 5 "Ñ 5 -

(33) ' È?# )"

' B"( .B œ ' B)( .B œ B)(5"

' ÈB .B œ ' B"Î# .B

'B )" .B œ ' .B

Belirsiz İntegralin Özellikleri :

Teorem : (i) ' - 0 ÐBÑ .B œ - ' ' 0 ÐBÑ .B

(ii) ' Ò0 ÐBÑ 5 1ÐBÑÓ .B œ ' 0 ÐBÑ.B 5 ' 1ÐBÑ.B

(iii)' Ò0 ÐBÑ ) 1ÐBÑÓ .B œ ' 0 ÐBÑ.B ) ' 1ÐBÑ.B

Örnek : (a) ' 1 -9=B .B œ 1' -9=B.B œ 1Ð 5 =38BÑ 5 -

(b) ' ÐB 5 B$ Ñ .B œ ' B .B 5 ' B$ .B œ B#

Not : ' Ò-" 0" ÐBÑ 5 -# 0# ÐBÑ 5 ÞÞÞ 5 -8 08 ÐBÑÓ .B

œ -" ' 0" ÐBÑ.B 5 -# ' 0# ÐBÑ.B 5 ÞÞÞ 5 -8 ' 08 ÐBÑ.B

Örnek : ' Ð"!B( 5 $B$ ) #B# 5 B ) $Ñ .B

œ "! ' B( .B 5 $' B$ .B ) #' B# .B 5 ' B .B ) $' .B

' -9= ' -9=B

=38B " =38B

œ ' =/-B Þ >+8B .B œ =/-B 5 -

b) ' Ð > )$>

œ ' >)$ .> ) $' .> œ >)$5"

Örnek : Başlangõç Değer Problemi :

Başlangõç Değer Problemi :