EZİLENLERİN TİYATROSU

Augusto Boal
Kitabın yazılma amacı nedir?
1. Tiyatronun zorunlu olarak politik olduğunu
göstermek.
2. Tiyatronun sınıflar için çok etkili bir silah
olduğuna dair kanıtlar göstermek.
3. Tiyatronun özgürleşme silahı olarak
kullanıldığı zaman, teatral anlamda tiyatroda
yapılan değişikliklere halkın nasıl bir karşılık
verdiğini göstermek.
 TİYATRO HANGİ TEMEL
EVRELERDEN GEÇMİŞTİR?
1. “Tiyatro” halkın açık havada özgürce şarkı
söylemesiydi.
2. Aristokrasi geldi, ayrımlar oluştu; bazı kişiler
sahneye çıkacak ve sadece onlar
oynayabilecekti.
3. Burjuvazi geldi; baş kahramanlar yeni
aristokratlar olarak değiştirildi.
PEKİ BU KATI YAPILARA KARŞI
ÇIKANLAR OLMADI MI?
1. Bertolt Brecht; artık karakter üst yapısal
değerlerin değil, toplumsal güçlerin
nesnesidir.
2. Peru Halk Tiyatrosu; herkes oyuncu herkes
baş karakter…
 EZİLENLERİN POETİKASI
Önce;
özgür insanlar şarkılar söylerdi sokaklarda…
Sonra;
egemen sınıflar geldi ve tiyatronun mülkiyetini
çaldılar;
Oyuncu(oynayanlar – Seyirci(seyredenler)
Etken – Edilgen
Özne – Nesne
Baskıcı fikir aşılama…
 Yeniden özgürleşme…
Bugün ezilen halklar kendilerini yeniden özgürleştiriyor
ve bir kez daha tiyatroyu ele geçiriyorlar.
 Duvarlar yıkılmalıdır!

 Seyirci tekrar oynamaya başlamalıdır!

 Karakterler oyuncuların özel mülkiyetinden

kurtulmalıdır!
 Her şey her an tartışılabilinir ve her şey

değiştirilebilinir. Metindeki kadercilik anlayışına

SON !!!
 PERU HALK TİYATROSU
ÖZGÜRLEŞMENİN ÖYKÜSÜ
1973 okuma-yazma,45 farklı dil, 3-4 milyon
insan, Peru Devrimci Hükümeti ve ALFIN
projesi…
ALFIN Projesinin iki temel amacı;
 İnsanlara hem kendi ana dillerini hem de

İspanyolca’da okuma yazma öğretmek (kendi

dillerini yok etmeden)…
 İnsanlara mümkün olan bütün dilleri öğretmek;

fotoğraf, tiyatro, sinema, gazetecilik, kukla vs.

Augusto Boal -Tiyatro ezilenleri dili
midir?
 Tiyatro sanatsal yeteneği olsun olmasın
herhangi biri tarafından kullanılabilecek bir dil
olabilir mi?
Aristoteles;
seyircinin kendi erkini onun yerine
düşünüp eyleyebilmesi için karaktere
devrettiği bir poetika önerir. Katarsis
gerçekleşir.
Brecht;
seyircinin kendi erkini onun yerine
eyleyen karaktere devrettiği ancak seyircinin
kendisi için – genellikle tersi yönünde –
düşünme hakkını saklı tuttuğu bir poetika
önerir. Eleştirel bir bilinçliliğin uyanması
gerçekleşir.
Peki Ezilenlerin Poetikası bize neyi öneriyor?

Madem ki, her alanda özgürlük istiyoruz neden

Tiyatronun her yerinde de özgür olmayalım ki?
 Eylemin kendisine yoğunlaşır.

 “seyirci” kendi erkini gerek onun yerine

eylemesi gerekse onun yerine düşünmesi için

oyuncuya devretmez.
 Kahraman rolünü bizzat kendisi üstlenir.

Herkes baş kahraman…

 Dramatik eylemi değiştirir, çözümler

geliştirmeye çalışır, değişim planlarını tartışır.

 Üretim araçlarının özel mülkiyeti
ortadan kalkmalı mıdır?
Ekonomik yapı ve Kültürel yapı

Üretim araçlarının özel mülkiyetinin halka

devredilmesi gerekirse,
Sanattaki üretim araçlarının özel mülkiyetininde
halka devredilmesi gerekir…
 Peki sanattaki üretim araçlarının
halka devredilmesi nasıl olacak?
ALFIN PLANI- herkes fotoğraf makinesini alsın
ve fotoğraf çeksin…
Nerede yaşıyorsunuz?
Nehir-açlık –pelikan ve insan
Nerede yaşıyorsunuz?
Küçük bir çocuk yüzü-Rimac nehir- fareler-
köpekler- uyuz salgını- avcı-burun- yüzü kanlı
 Tiyatrodaki üretim araçları
nelerdir?
Teatral üretim araçlarının kontrol etmek için,
insanın her şeyden önce kendi vücudunu daha
anlatımsal kılmak amacıyla kontrol etmesi
gerekir.
Böylece kendisini seyirci durumundan kurtarıp
oyuncu durumuna getirecektir.
Bir nesne değil özne olacaktır
 Peki seyirci oyuncuya nasıl
dönüşecektir?
4 genel ana aşamada toparlanabilinir.
1. Birinci aşama; vücudu tanımak.
2. İkinci aşama; vücudu anlatımsal kılmak.
3. Üçüncü aşama; bir dil olarak tiyatro
 Birinci düzey: Eş zamanlı dramaturji
 İkinci düzey: İmge Tiyatrosu
 Üçüncü düzey: Forum tiyatrosu
4. Dördüncü aşama: Söylem olarak tiyatro
 Vücudu Tanımak…
 Köylü, işçi, -memur- insanlarla ilişki kurmak zor
olabilir.
 Tiyatrodan haberleri bile olmaya bilir veya boş bir iş
olduğunu da düşünebilirler.
O yüzden,
İnsanlara baskıcı metotlarla değil, onlara yabancı olan
şeylerle değil, orada olmayı kabul edenlerin
vücutlarıyla başlanmalı…
Kişinin kendi vücudunu, onun sınırlarını ve olanaklarını,
toplumsal yaşamdan kaynaklanan rahatsızlıklarını ve
bunların rehabilitasyon olasılıklarını tanımasına
yönelik…
Yapılan iş, kullanılmayan bölgeler-
deformasyon= kassal yabancılaştırma…
Örnek: yazıcı- belden aşağısı ve gece bekçisi-
yürümek.
Her ikisi de yaptığı işten dolayı bir yabancılaşma
yaşamaktadır.
Buna benzer olaraktan; iş bölümünden doğan
sosyal statüleri ayni olan insanların aynileşmesi
gibi. (öğretmenler-papazlar-işçiler…)
 Sonuç:

 İnsan vücudunun iş tarafından iş tarafından ne

ölçüde yönetildiğini anlar görür hisseder.
 Kişi kendisinden farklı karakterleri fiziksel
olarak yorumlayabilecektir.
 Alıştırmalar…
1. Ağır çekimde yarış
2. Çapraz bacak yarışı
3. Ucube yarışı
4. Tekerlek yarışı
5. Hipnoz eşler
6. Boks maçı
7. Vahşi batı
 Vücudu anlatımsal kılmak…
Daha yaygın ve alışılmış anlatım biçimlerini terk
ederek, kişinin kendi vübcuduyla derdini
anlatması…
Kültür-dil-ifade-vücut-kullanılmaması

Kişilerin karakterleri yorumlamaları değil

oynamaları istenir ama ne kadar iyi
yorumlanabilirse o kadar iyi oynanabilinir.
 Örneğin…
Kağıt-hayvan-kura
Hayvan-fizik-görüntü- ses çıkarmak yasak- dişi ve
erkek çift oluşur.
Sinek kuşu- on dk. sonra eşini bulamadı- sarkaçvari
hareket-şişman adam- kaçtı- arkasından koştu-
Geldiler:
Ben erkek sinek kuşuyum ve sen de dişisin değil mi?
Hayır aptal ben boğayım…
 Dil olarak tiyatro
 Kişi tiyatroyu geçmişten imgeler sergileyen
bitmiş bir ürün olarak değil yaşayan ve bugüne
ait bir dil olarak pratiğe dökmeye çalışır.
 Bu aşamada, tema üzerinden tartışılır ve
edilgenlikten eyleme geçişi daha ilerletir.


 Eş zamanlı dramaturji…
 Seyirciye sahnede fiziksel olarak var olması gerekmeksizin
katılım göstermesi için yapılan ilk çağrıdır.
Bir tema tespit edilir-temel bir sorun- krize dönüşür-çözüme
kavuşuncaya kadar oynanır.
Öneriler olur müdahale etme hakkı sınırsızdır.
Örnek:
Kadın- kocası- belge verir- 1,2 yıl sonra kavga ederler-süphe-
evin tabusu mu- komşu- kocasının sevgilisi-aşk mektupları
Öneriler..
Ağlamak..
İçeri almamak-maaş-kadın yoksul
Bir güzel dövmek ve sonra yemeğini hazırlamak…
Kader metin- tartışılamaz-değiştirilemez-yöneten-
yönetilen- eyleme katılma
İNSANIN KADERİ İNSANDIR.
 İMGE TİYATROSU

Seyirciler oyuncuların vücutlarıyla oluşturulan

imgeler aracılığıyla “konuşarak” sürece
doğrudan katılırlar.
Herkesin ilgi duyduğu belli bir tema seçilir ve
bunla ilgili “konuşulur”…
Diğer katılımcıların vücutlarını heykel gibi
yontar mevcut durumla ilgili
Daha sonra nasıl olması arzulanır…
Gerçek imge geçiş imge ideal imge…
 Forum tiyatrosu…
Seyirciler eyleme doğrudan katılırlar ve oynarlar…
Önce çözümü zor toplumsal ya da politik bir öykü
anlatılması istenir.
Doğaçlama ve prova yöntemiyle 10-15 dk. oynanır.
Oyun bitince katılımcıların ayni fikirde olup olmadığı
sorulur.
Hayır diyenler olacaktır.
Oyun ayni şekilde tekrar oynanır ancak seyircilerden bir
tanesi bir katılımcıyı çıkarıp onun yerine geçer ve
kendisine en uygun biçimde eylemi yönlendirme
hakkına sahiptir.
 Örneğin…

 On sekiz yaşında adam-chimbote şehrinde balıkçılık

limanı- balık unu fabrikası- patronun sömürüsü ne
yapmalı?
 Daha hızlı çalışmak ve makineyi fazla balıkla
doldurup tıkanmasını sağlamak- 1-2 saat dinlenmek
 Bomba koymak
 Greve gidip işi bırakmak
 İşçilerin talebi-pazarlık masası-işçileri ve işsizleri
politize etmek
 Söylem olarak Tiyatro…

 Seyircinin –oyuncunun belli temaları

tartışma veya belli eylemlerin provasını
yapma ihtiyacına yarattığı gösterileri içeren
basit biçimlerdir.
 Gazete tiyatrosu

Günlük gazete haber başlıklarının teatral

performansa dönüştürülmesi.
1. Basit okuma
2. Çapraz okuma
3. Tamamlayıcı okuma paralel eylem
4. Doğaçlama
5. Tarihselleştirme
6. Ritmik okuma
 Görünmez tiyatro

 Bir sahnenin tiyatro dışı ortamlarda , syirci

olmayan insanların önünde sunulmasına
dayanır. Mekan, bir lokanta, kaldırım, hotel,
market vs…
 Tam bir metne veya basit bir senaryoya sahip
bir skecin detaylı bir şekilde hazırlanmasını
gerektirir.
 Diğerleri…
 Fotoroman
 Baskının kırılması
 Mit tiyatrosu
 Analitik tiyatro
 Ritüeller ve maskeler
 Sonuç yerine…

 Ezilenlerin poetikası temelde özgürleşmenin

poetikasıdır. Seyirciler eyleme erkini ne kendileri
yerine düşünmeleri ne de eylemde bulunmaları için
karakterlere devrederler.
 Seyirci kendisini özgürleştirir kendisi için düşünür ve
eylemde bulunur. Tiyatro Eylemdir!!
 Belkide tiyatro kendi içinde devrimci değildir ama
hiç kuşku yok ki tiyatro bir devrim provasıdır….
