Professional Documents
Culture Documents
sự sinh sản
sự sinh sản
!" #
giai đoҥn chuyӇn tiӃp tӯ trҿ con
thành ngưӡi lӟn $
% &'
( ) *
+ ,- .
( /( 0
1 2
3
Tuәi vӏ thành niên đưӧc hiӇu là giai đoҥn
tӯ 10 đӃn 19 tuәi-4454
4/(
44
4
64
7482"4.494
74%
44
82" . : 9 &; " %
<
= > &?
- @ &?
- 8
8A
-
&@ /BC- ) /
DE
B ngưӡi ViӋt Nam, tuәi dұy thì thưӡng kéo dài tӯ 3
đӃn 5 năm và có thӇ chia thành hai giai đoҥn nhӓ:
- GĐ trưӟc dұy thì:11- 13 tuәi ӣ nӳ,13- 15 tuәi ӣ
nam.
- GĐ dұy thì: tӯ 13- 15 tuәi ӣ nӳ và 15- 17 tuәi ӣ
nam.
Giai đoҥn dұy thì đưӧc đánh dҩu bҵng ³hành kinh
lҫn đҫu´ ӣ em gái và ³xuҩt tinh lҫn đҫu´ (mӝng tinh) ӣ
em trai. ĐiӅu này thưӡng đi cùng vӟi nhӳng thay đәi
xúc cҧm đӕi vӟi ban bè khác giӟi và đưӧc coi là
nhӳng hiӋn tưӧng sinh lý, tâm lý bình thưӡng. VӅ mһt
sinh lý nó thӇ hiӋn sӵ trưӣng thành vӅ sinh dөc và
báo hiӋu khҧ năng có con: buӗng trӭng cӫa em gái bҳt
đҫu có trӭng rөng và tiӃt hoóc-môn, tinh hoàn cӫa em
trai bҳt đҫu sҧn sinh tinh trùng và tiӃt hoóc-môn.
Hãy khoanh vào chӳ cái trưӟc câu trҧ lӡi đúng
nhҩt
1. Trong các biӇu hiӋn biӃn đәi cơ thӇ sau đây cӫa
nӳ ӣ tuәi dұy thì, biӇu hiӋn nào là quan trӑng nhҩt ?
a. TuyӃn vú phát triӇn
b. Tăng nhanh chiӅu cao
c. Xuҩt hiӋn kǤ hành kinh đҫu tiên
d. Mӑc lông ӣ nhӳng chӛ kín
3. Vì sao trong GDDS-SKSS lҥi chú ý đӃn đӕi
tưӧng là vӏ thành niên, đһc biӋt là lӭa tuәi dұy thì ?
a. Phҫn lӟn vӏ thành niên trong tuәi dұy thì, cơ
thӇ có nhӳng biӃn đәi mҥnh mӁ.
b. B đӝ tuәi này bҳt đҫu yêu đương.
c. B đӝ tuәi này sҳp trӣ thành ngưӡi lӟn.
d. B đӝ tuәi này xuҩt hiӋn nhu cҫu tính dөc và
khҧ năng sinh con.
Bài 2 : TÌNH BҤN, TÌNH YÊU, HÔN NHÂN
VÀ TRÁCH NHIӊM LÀM CHA MҼ
1. Tình bҥn
Mӝt tình bҥn tӕt có nhӳng đһc điӇm sau:
a/ Có sӵ phù hӧp vӅ xu hưӟng
b/ Có sӵ bình đҷng, tôn trӑng lүn nhau
c/ Có sӵ chân thành, tin cұy và có trách nhiӋm cao vӟi
nhau
d/ Có sӵ cҧm thông sâu sҳc vӟi nhau (đӗng cҧm)
e/ Có thӇ tӗn tҥi nhiӅu mӕi quan hӋ tình bҥn cùng mӝt
lúc mà vүn giӳ đưӧc đӝ mһn nӗng và thҳm thiӃt.
Tình bҥn khác giӟi có nhӳng đһc điӇm cơ bҧn
cӫa tình bҥn cùng giӟi nhưng nó có nhӳng đһc điӇm
riêng. Đó là:
a/ Trong tình bҥn khác giӟi, mӛi bên đӅu coi giӟi
kia là mӝt điӅu kiӋn đӇ tӵ hoàn thiӋn mình.
b/ Có mӝt ³khoҧng cách´ tӃ nhӏ hơn so vӟi tình
bҥn cùng giӟi, ӣ đây có sӵ ³tӵ điӅu chӍnh´ mӝt cách
tӵ nhiên: trong quan hӋ khác giӟi, ngưӡi ta dӉ trӣ
nên lӏch sӵ, tӃ nhӏ hơn so vӟi quan hӋ cùng giӟi.
c/ Tình bҥn khác giӟi có thӇ là khӣi điӇm cho quá
trình chuyӇn hóa thành tình yêu sau này, mһc dù nó
chưa phҧi là tình yêu. Do đó, nó dӉ bӏ ngӝ nhұn là
tình yêu.
2. Tình yêu
Tình yêu nam nӳ ( đôi lӭa) là mӝt loҥi tình cҧm
đһc biӋt, là biӇu hiӋn cao nhҩt cӫa tình ngưӡi ( lòng
nhân ái), thúc đҭy mӑi ngưӡi vưӧt ra khӓi cái vӓ cá
nhân cӫa mình đӇ đi đӃn hòa quyӋn vӟi mӝt ngưӡi
khác giӟi; trong đó mӛi bên đӅu trӣ nên phong phú
hơn nhӡ bên kia.
Tuy nhiên tình yêu nam nӳ không đӗng nghĩa
vӟi quan hӋ tình dөc hoһc sӵ hҩp dүn giӟi tính.
NhiӅu ngưӡi không chҩp nhұn hoһc không cho phép
quan hӋ tình dөc nӃu viӋc đó không xuҩt phát tӯ tình
yêu. Nhӳng ngưӡi khác cho rҵng tình yêu không
gҳn vӟi tình dөc hay nói cách khác tình dөc đưӧc
xem là không liên hӋ gì tӟi tình yêu.
Các bҥn trҿ cũng dӉ nhҫm lүn sӵ mong muӕn
chinh phөc vӟi tình yêu. ĐiӅu đó có thӇ gây bҩt lӧi
trong quan hӋ cho cҧ ngưӡi chinh phөc lүn ngưӡi
là đӕi tưӧng cӫa sӵ chinh phөc. ³Mӕi tình đҫu´
thưӡng là giai đoҥn quyӃt liӋt nhҩt trong đӡi
ngưӡi và nhiӅu bҥn trҿ đӃn vӟi mӕi tình đҫu ӣ tuәi
vӏ thành niên. ĐiӅu này có thӇ gây ra nhӳng nhҫm
lүn và rҳc rӕi cho thanh niên và thưӡng là nó qua
đi cùng vӟi thӡi gian. Tình yêu bӅn vӳng thưӡng
hiӃm thҩy hơn và nó tùy thuӝc vào nӛ lӵc thưӡng
xuyên cӫa ngưӡi trong cuӝc nhҵm duy trì tình yêu
chín chҳn, tӕt đҽp và lành mҥnh.
3. Hôn nhân
Hôn nhân là sӵ liên kӃt đһc biӋt giӳa mӝt
ngưӡi đàn ông và mӝt ngưӡi đàn bà, đưӧc pháp luұt
thӯa nhұn, nhҵm chung sӕng vӟi nhau và cùng xây
dӵng gia đình hҥnh phúc lâu dài.
234
5
)/ 67
8
(9 $:
;3
<(=
>
? ?
5
)/ 6
)@
-
A
5
)/ 6+
B
C
DE
5 -6+
B
C,
F
A
5
)/ 6
)@
-
GH-6@
4 $I
-
>
J
A
K
?.
=
#LJ
!
$
A
M-
(9 $: -6
)@
-
NEJ
L
4
)/
,
J<
$
OP" $-
.
)/ 6
2. Làm thӃ nào đӇ tránh có thai ngoài ý muӕn?
u<
4/#44
4Q 494&@4/BC4
4 4&?
4444 R
S4T48A
S42448=
S4U4&44!4
S4V$ 44 ?4
4
S4WX48=
447"4
S4Y48=
4.48=
S4Z44
!"4 ")4Q 4Q 44.48=-4
ÔU[\TW
2 Các bӋnh lây truyӅn qua quan hӋ tình dөc
Hұu quҧ cӫa các bӋnh lây truyӅn qua quan hӋ tình dөc:
- Mӝt sӕ bӋnh tình dөc có thӇ truyӅn tӯ ngưӡi mҽ sang
đӭa con trong khi mang thai và sinh nӣ, có thӇ gây ӕm
yӃu, mù lòa, dӏ tұt và tӱ vong ӣ trҿ sơ sinh.
- NӃu không đưӧc điӅu trӏ, mӝt sӕ BLTQQHTD có thӇ tiӃn
triӇn cho đӃn khi ngưӡi bӋnh suy nhưӧc trҫm trӑng và đôi
khi chӃt vì bӋnh tim hoһc rӕi loҥn thҫn kinh do biӃn chӭng
cӫa bӋnh.
- NӃu không đưӧc điӅu trӏ, mӝt sӕ BLTQQHTD sӁ ҧnh
hưӣng đӃn ӕng dүn trӭng. Tình trҥng này rҩt nghiêm
trӑng, có thӇ dүn đӃn vô sinh, chӳa ngoài dҥ con và bӏ
đau đӟn suӕt đӡi.
- Các BLTQQHTD làm tăng khҧ năng nhiӉm HIV, mӝt loҥi
virút dүn đӃn AIDS.
U4/ H4
!"44
2
BӊNH LҰU
TriӋu chӭng:
Sau khi bӏ lây bӋnh tӯ 2-21 ngày, mӝt sӕ triӋu chӭng dưӟi
đây có thӇ xuҩt hiӋn:
- Chҧy mӫ ӣ dương vұt hoһc âm đҥo.
- Cҧm giác đau và nóng rát khi đi tiӇu, hoһc đau bөng dưӟi
khi đi lҥi.
- TiӇu buӕt.
- Đau bөng dưӟi ( khu vӵc xương chұu).
Hҫu hӃt phө nӳ và mӝt sӕ nam giӟi khi mӟi nhiӉm bӋnh
không có triӋu chӭng gì mһc dù trong cơ thӇ đã có mҫm bӋnh.
Hұu quҧ:
Gây tәn thương các cơ quan sinh dөc.
- Gây vô sinh.
- Trҿ đưӧc sinh ra tӯ ngưӡi mҽ bӏ bӋnh lұu có thӇ bӏ mù lò
- Lây bӋnh cho bҥn tình.
- Rӕi loҥn tim, mù lòa, bӋnh da liӉu, viêm khӟp.
- Tăng nguy cơ chӳa ngoài dҥ con.
GIANG MAI
Mӝt sӕ triӋu chӭng có thӇ gһp phҧi:
µ
'2 3: TriӋu chӭng xuҩt hiӋn trong vòng tӯ
1 đӃn 12 tuҫn sau khi nhiӉm bӋnh:
4 5 ) 6 7# 8# "!# 97 : '
#
! ) "; &< sinh dөc thưӡng đưӧc
gӑi là ³săng´ giang mai.
- Các vӃt loét này biӃn mҩt trong vòng 1 đӃn 5
tuҫn.
µ
'2 =: TriӋu chӭng xuҩt hiӋn trong vòng 1-
6 tháng sau khi vӃt loét xuҩt hiӋn:
- Mүn đӓ toàn thân, không ngӭa
- Có các triӋu chӭng như bӏ cúm
Hұu quҧ:
- Có thӇ lây bӋnh cho bҥn tình
- Gây bӋnh tim, mҩt trí, mù lòa, tӱ vong
- Có thӇ truyӅn tӯ ngưӡi mҽ sang thai nhi
HIV/AIDS
HIV là gì?
HIV ( là chӳ viӃt tҳt Human immuno-deficiency virus)
tên mӝt loҥi virút gây suy giҧm miӉn dӏch ӣ ngưӡi.
Khi HIV xâm nhұp vào cơ thӇ ngưӡi, nó sӁ tҩn
công hӋ miӉn dӏch. HӋ miӉn dӏch thưӡng bҧo vӋ cơ thӇ
chӕng lҥi bӋnh tұt. HIV có thӇ phá hӫy hӋ miӉn dӏch qua
nhiӅu năm, làm cơ thӇ mҩt khҧ năng chӕng bӋnh nên đã
tҥo điӅu kiӋn cho các loҥi bӋnh tұt xuҩt hiӋn ( bӋnh cơ
hӝi).
Mӭc đӝ lây nhiӉm HIV có thӇ tӯ không có triӋu
chӭng tӟi có nhӳng triӋu chӭng bӋnh nhҽ, không đһc
thù cho tӟi nhiӉm khuҭn nһng, ung thư và các vҩn đӅ vӅ
thҫn kinh. Các triӋu chӭng ban đҫu cӫa nhiӉm HIV có thӇ
bӏ lүn vӟi cҧm lҥnh hay cúm. Sau đó ngưӡi bӏ nhiӉm HIV
không thҩy có triӋu chӭng gì đһc biӋt trong mӝt thӡi
gian dài. Chính đây là giai đoҥn có thӇ gây lây nhiӉm cho
ngưӡi khác mà không biӃt.
AIDS là gì?
AIDS là viӃt tҳt cӫa thuұt ngӳ tiӃng Anh (Accquired
immuno-deficiency syndrome) gӑi là ³hӝi chӭng suy
giҧm miӉn dӏch mҳc phҧi´. Đây không phҧi là bӋnh
riêng lҿ mà là giai đoҥn cuӕi cӫa nhiӉm HIV, đһc trưng
bӣi mӝt chuӛi hay ³hӝi chӭng´ cӫa các bӋnh tұt đe dӑa
cuӝc sӕng. HiӋn nay, mӟi chӍ có mӝt sӕ thuӕc làm
chұm sӵ phát triӇn cӫa HIV, vүn chưa có cách điӅu trӏ
khӓi bӋnh này và phҫn lӟn nhӳng ngưӡi mҳc bӋnh đӅu
chӃt khi chuyӇn sang giai đoҥn AIDS.
|C] 4^4&4
_ 4C`4
ÔU4 4abbc
u
<d4e4!4f4 ]4
f4 4Cd4C4/g
Con ngưӡi bӏ nhiӉm HIV như thӃ nào?
*Qua quan hӋ tình dөc
*Qua máu cӫa ngưӡi đã bӏ nhiӉm HIV ")4&
4>4
4
4/4
*Tӯ phө nӳ có thai đã bӏ nhiӉm HIV truyӅn sang bào
thai hay sang trҿ sơ sinh trong quá trình cho con bú
SÖÏ SUY VONG
Caên beänh theá kyû AIDS thöïc söï
ñang
uy hieáp ñeán söï soáng toaøn nhaân
loaïi.
Phòng tránh lây nhiӉm HIV và các BLTQQHTD bҵng
cách nào?
NhiӅu ngưӡi vүn còn e ngҥi khi đӅ cұp tӟi chuyӋn
quan hӋ tình dөc, mһc dù đó là mӝt nhu cҫu sinh lý bình
thưӡng cӫa cơ thӇ nhưng hãy nhӟ rҵng chúng ta đang
thӵc sӵ bàn vӅ cách ngăn chһn mӝt căn bӋnh gây chӃt
ngưӡi.
S0 "
, ; > ?
'@ &+ AB- ) CDDAS
91
ZÔZ4ZhZ4i<4
Zj4klmn4 ouÔ4Whu 4Wlp-4
Ylqu4ruÔ4hst
Ôu4ht