c




 

[20 - Sep - 2007 ::: nhanqui]

 !"# $% &$'
()*+,


 - ./012 .& 3!45
6
789:)  ;'<=>'<?>  9
@A
B,
C7(D # 
!# EF
.7 9
:
! 9
7


 9)G"!4H:6I& !J !1@

[Y

 ]³Hành trình´, theo tôi, có thӇ đưӧc chia làm ba loҥi:
- Tҫm ngҳn: như tӯ tiӋm cá (lfs ± local fish store) vӅ đӃn nhà.
- Tҫm trung: như tӯ hӗ cá nhà mình đӃn nhà bҥn bè (khi trao đәi/mua bán cá).
- Tҫm xa: như khi vұn chuyӇn cá đӃn mӝt thành phӕ khác hay là đӃn mӝt vùng khác (đӇ buôn
bán), vұn chuyӇn xuyên đҥi dương hay lөc đӏa.

ÈJGK sau khi mua cá ӣ tiӋm, nӃu khôn ngoan bҥn nên vӅ nhà thұt nhanh đӇ làm giҧm căng
thҷng cho cá trong thӡi gian chúng nҵm trong túi đӵng. Tuy làm nhanh nhưng cũng không đưӧc
đӇ nhiӋt đӝ nưӟc cách biӋt quá nhiӅu. Mӝt khi vӅ nhà, hãy đӇ túi đӵng cá nәi trên mһt hӗ mӝt lúc
(khoҧng 15 phút ± rót mӝt ít nưӟc hӗ vào túi đӵng) đӇ cá quen vӟi nhiӋt đӝ nưӟc hӗ rӗi mӟi thҧ
cá; tӕt hơn nên thҧ cá vào bӇ tҥm đӇ tiӋn theo dõi. Nên kiӇm tra tҩt cҧ các thuӝc tính hoá hӑc cӫa
nưӟc (chҷng hҥn đӝ pH) trưӟc khi đi mua cá. Tӯ đó, bҥn có thӇ đҧm bҧo rҵng chӍ có sӵ khác biӋt
NHӒ giӳa thành phҫn nưӟc cӫa hӗ cá ӣ ngoài tiӋm và ӣ nhà! Dù vұy, như đã lưu ý tӯ trưӟc ±
cách này chӍ phù hӧp vӟi hành trình ngҳn. Tránh vұn chuyӇn cá con cùng vӟi loài cá ăn thӏt hay
vӟi các cá thӇ cùng loài lӟn hơn. Lӗng hai túi đӵng vӟi nhau đӇ vұn chuyӇn cá có râu và ngҥnh
dài. Chuҭn bӏ như vұy là khá đҫy đӫ rӗi.

ÈJ K sҳp khó hơn rӗi đây. Cách biӋt nhiӋt đӝ rҩt dӉ xҧy ra (phө thuӝc vào loҥi vұn
chuyӇn), chҩt lưӧng nưӟc giҧm dҫn theo thӡi gian, chҩt thҧi cӫa cá (có thӇ) nәi lên mһt nưӟc, có
lӁ bҥn sӁ phҧi đӕi mһt vӟi sӵ suy giҧm nӗng đӝ ô-xy hoà tan (ӣ hҫu hӃt các cuӝc vұn chuyӇn
trong vùng khí hұu nóng) và còn nhiӅu thӭ khác nӳa «Hành trình càng xa thì đӝ khó khăn càng
tăng. Nguyên lý vұn chuyӇn cũng giӕng như trong vұn chuyӇn tҫm xa. Vì vұy tôi tұp trung giҧi
thích ӣ phҫn sau. Tӯ đó, mӑi ngưӡi có thӇ tә chӭc công viӋc vұn chuyӇn tuǤ theo nhu cҫu cӫa hӑ
cùng vӟi các điӅu khiӋn môi trưӡng mà hӑ phҧi đӕi mһt.
ÈJLK các ý kiӃn sau đây dӵa trên kinh nghiӋm vұn chuyӇn cá cӫa tôi tӯ hӗ Malawi (Tanzania
- 1997 & Malawi - 1999) và sông Amazon River (Peru - 2000) vӅ nhà (ӣ Roma, Ý). Nhӳng
chuyӃn vұn chuyӇn này dài hơn so vӟi ³vұn chuyӇn thông thưӡng´, do vұy tôi hy vӑng mӑi
ngưӡi có thӇ hӑc đưӧc nhiӅu kinh nghiӋm tӯ đó. Chú ý: nhӳng vҩn đӅ chính khi vұn chuyӇn cá là
sӱ dөng dөng cө, chҩt lưӧng nưӟc và nӗng đӝ ô-xy thích hӧp, cho nên:
1) Mang theo hӝp lҥnh hay hӝp mút xӕp Styrofoam (tôi sӱ dөng hai hӝp khi vұn chuyӇn cá tӯ
Peru vӅ nhà, hơi mҳc mӝt chút nhưng hiӋu quҧ tuyӋt vӡi) và túi plastic (lӗng hai túi lҥi vӟi nhau
đӇ đӵng các loài hiӃu đӝng hay cá nheo râu nhӑn hay cá có ngҥnh).
2) Chҩt hoá hӑc: nӃu có thӇ, nên thêm vào các chҩt hoá hӑc mà bҥn vүn thưӡng dùng đӇ đҥt đưӧc
các thông sӕ tương tӵ như thành phҫn nưӟc hӗ ӣ nơi đích đӃn. Có đôi chút khác biӋt khi xӱ lý
các mүu vұt hoang dã mà bҥn bҳt đưӧc trong môi trưӡng sinh hӑc tӵ nhiên cӫa chúng, trưӡng
hӧp này, nưӟc hӗ nơi đích đӃn phҧi đưӧc sӱa soҥn tӯ trưӟc đӇ mô phӓng càng giӕng càng tӕt môi
trưӡng nưӟc ӣ nơi mà bҥn sӁ thu thұp cá.
3) Rӗi bҥn cҫn khӱ trùng và cuӕi cùng là thêm ô-xy: viên ô-xy (tôi dùng trong chuyӃn khҧo sát
vùng Amazon) hay khí ô-xy nén trong xy lanh (rҩt hiӋu quҧ, tôi đã dùng 2 lҫn ӣ Malawi).
4) ĐӇ làm giҧm ô nhiӉm nưӟc, tôi đӅ nghӏ bӓ đói cá theo công thӭc sau: 2-3 ngày vӟi cá trưӣng
thành (phө thuӝc vào kích thưӟc), 1-2 ngày vӟi cá con, 1 ngày cho cá bӝt. Chú ý: đӇ tҩt cҧ cá
chùi kiӃng (suckermouth catfish) bҩt kӇ kích thưӟc nào ӣ Rio Orosa (Peru) nhӏn đói trong mӝt
tuҫn. ThiӋt hҥi là tӕi thiӇu: 1 con chӃt.
5) Đóng gói: đә 1/3 nưӟc vào túi, thêm chҩt hoá hӑc (nói ӣ trên) và ô-xy (nӃu nҥp khí thì nên nҥp
đҫy tӕi đa). KiӇm tra rò rӍ. Nhân tiӋn: các loài thuӝc chi Synodontis rҩt khó vұn chuyӇn «
Cӝt túi đӵng bҵng dây cao su rӗi bӓ vào hӝp. Bӓ càng nhiӅu túi càng tӕt đӇ tránh xөc xӏch khi
vұn chuyӇn«Trưӡng hӧp hӝp còn nhiӅu khoҧng trӕng, hãy lèn thêm vào các túi đӵng đҫy nưӟc
đӇ cho chһt.

±  # K tôi đóng gói cá theo cách này trong các chuyӃn vұn chuyӇn dài bӕn ngày vào năm
1997 (dĩ nhiên tôi có gһp phҧi vài rҳc rӕi - mӝt vài con cá bӏ chӃt ± nhưng tôi đoán hҫu hӃt chúng
sӁ vưӧt qua 8 giӡ vұn chuyӇn mӝt cách dӉ dàng ). Sau đây là vài điӇm lưu ý khi đóng gói:
1/ Cá trưӣng thành/kích thưӟc lӟn (trên 3 inch) nên đóng gói riêng tӯng con.
2/ NӃu có thӇ nên tránh đӇ hai con đӵc (ngay cҧ vӟi cá nhӓ) chung mӝt túi đӵng.
3/ Đóng gói cá con/cá bӝt riêng rӁ theo tӯng chi/loài (chҷng hҥn tҩt cҧ peacock cichlid vào chung
mӝt túi).
4/ Áp dөng chung: nӃu bҥn biӃt, bҥn nên dán tên cá lên tӯng túi đӵng. Dĩ nhiên, điӅu này là cҫn
thiӃt khi bҥn đem vӅ nhà các loài cá sưu tҫm đưӧc ngoài tӵ nhiên.
5/ NӃu bҥn vұn chuyӇn cá dӳ (chҷng hҥn Melanochromis sp. hay Piranhas tӯ Peru) bҥn cũng nên
tính tӟi khҧ năng đóng gói tӯng con cái riêng rӁ.
6/ Các loài thân mӅm (mollusk), có xương sӕng (intervertebrates), giáp xác (nӃu có) có thӇ đӵng
trong các túi nhӓ hơn.
M
"
. B
!
K nhiӅu loài đӝng vұt đưӧc đӅ cұp đӃn ӣ trên (trong mөc cuӕi
cùng) sӁ không chӏu đưӧc các chҩt hoá hӑc đưӧc hoà thêm vào nưӟc, chҷng hҥn như đӗng. Cũng
vұy, vài loài cá nheo có thӇ ³mүn cҧm´ (hyper-sensitive) vӟi các chҩt hoá hӑc (đó là lý do tҥi sao
ngưӡi ta hҫu như không cho chҩt hoá hӑc vào nưӟc nuôi cá nheo Peruvian). Chúng sӁ đưӧc chăm
sóc sau này khi vӅ đӃn nhà. Cuӕi cùng, nên tránh đóng gói quá nhiӅu cá vào hӝp (dù có khó khăn
đӃn mҩy) vì ít nhҩt hai lý do:
1/ Tránh nhӗi nhét quá nhiӅu cá, điӅu này không giúp đem ³thêm´ cá vӅ nhà, mà không chӯng
chҷng còn con nào còn sӕng nӳa. Mӛi con cá nên đưӧc đӇ yên trong túi đӵng riêng cӫa chúng!!!
2/ ChӍ thu thұp cá vӯa đӫ tuǤ vào kích thưӟc hӗ nuôi ӣ nhà bҥn. HÃY HÀNH ĐӜNG CÓ
TRÁCH NHIӊM!
ð4NK vұn chuyӇn cá luôn là công viӋc có nhiӅu rӫi ro, nhưng tôi đã thӵc hiӋn nó mӝt
cách xuôn sҿ trên mӝt hành trình THӴC rҩt dài, tôi mong là bҥn cũng làm đưӧc như vұy!

O PÈQ
(Bí danh daint2003 trên ABV và vnreddevil trên DDCA)