Hinh Hoc Oclic

Ñaïi hoïc chuyeân tu Toaùn K6 2010 – 2012 Hình hoïc Ôclic
CHÖÔNG I: KHOÂNG GIAN AFIN

BAØI 1: ÑÒNH NGHÓA KHOÂNG GIAN AFIN
1. Ñònh nghóa
A laø taäp hôïp khaùc ∅
V laø khoâng gian vec tô n chieàu (treân C)
Giaû söû coù aùnh xaï:
ϕ : AxA → V n
(A,B)
֏ϕ (A,B) laø vectô cuûa V n
Kí hieäu: AB
thoûa 2 ñieàu kieän:

a)∀A ∈A,∀x ∈ V n

⇒ ∃B :
AB = x

b)Neáu AB = x , BC = y ⇒ AC = AB + BC
Khi ñoù A goïi laø khoâng gian afin n chieàu lieân keát vôùi khoâng gian vec tô Vn, khoâng
gian afin n chieàu A coøn kí hieäu laø An
2. Ví duï:
a) A laø taäp caùc ñieåm cuûa khoâng gian thoâng thöôøng (3 chieàu ñöôïc nghieân cöùu trong
hình hoïc giaûi tích) V3 laø taäp caùc vec tô töï do (trong khoâng gian). Khi ñoù A laø 1
khoâng gian afin 3 chieàu lieân keát vôùi V3
AxA → V 3

(A,B) ֏ x = AB
b) ℝ n laø khoâng gian vec tô n chieàu treân R ta cuõng coù ℝ n laø khoâng gian afin n
chieàu lieân keát vôùi khoâng gian vec tô chính laø ℝ n
Ta coù aùnh xaï:
ϕ : ℝ n xℝ n → ℝn
(A,B) ֏ AB =
A(a1 , a2 ,...., an )
B(b1 , b2 ,...., bn )

AB = (b1 − a1 ,..., bn − an )
3. Heä ñieåm ñoäc laäp
a) Ñònh nghóa: trong khoâng gianafin
n chieà An heä
u ñieåm A0, A1, …Am goïi laø heä
ñieåm ñoäc laäp neáu heä vec tô A0 A1 , A0 A2 ,..., A0 Am ñoäc laäp tuyeán tính
Chuù yù: Heä coù 1 ñieåm luoân coi laø heä ñieåm ñoäc laäp
b) Ñònh lyù: trong khoâng gian afin An
- Luoân ∃ caùc heä coù (m+1) ñieåm ñoäc laäp 1 ≤ m ≤ n
- ∀ heä coù soá ñieåm ≥ n+2 ñeàu khoâng laø heä ñoäc laäp
c) Ví duï:
VD1:
Trong A2 (maët phaúng afin treân R)
- Luoân ∃ caùc heä coù (m+1) ñieåm ñoäc laäp m ≤ 2
m = 0 → 1 ñieåm ñoäc laäp
m = 1 → ∃ caùc heä coù 2 ñieåm ñoäc laäp
Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 1

- ∀ heä coù soá ñieåm ≥ 4 laø heä khoâng ñoäc laäp

D
C
A
B

( AB, AC , AD ∈ khoâng gian vec tô 2 chieàu : ñöôøng thaúng
VD 2: trong A3
- Luoân ∃ caùc heä coù (m+1) ñieåm ñoäc laäp m ≤ 3
m = 0 → 1 ñieåm ñoäc laäp
- ∀ heä coù soá ñieåm ≥ 5 laø heä khoâng ñoäc laäp
Baøi 2: MUÏC TIEÂU AFIN, TOÏA ÑOÄ AFIN

1. Muïc tieâu afin
a) Ñònh nghóa: Trong An moät heä n + 1 ñieåm {E0; E1,…,En} ñoäc laäp, coù quy ñònh thöù
töï caùc ñieåm goïi laø muïc tieâu afin. Kí hieäu: {E0; Ei} i = 1, n (1)
E0 goïi laø goác, Ei goïi laø ñænh thöù I cuûa muïc tieâu afin (1)
E1 E3
E0 E2 E2
E0
E1
b) (An lieân keát vôùi Vn)

E0; E1,…,En ñoäc laäp (trong An) ⇔ E0 E1 , E0 E2 , E0 En ñoäc laäp tuyeán tính (trong
khoân
g gian vec
tô n chieàu Vn)

⇒ {E0 E1 , E0 E2 , E0 En} (1') laø cô sôû cuûa Vn vaø goïi laø cô sôû neàn cuûa muïc tieâu (1)
2. Toïa ñoä afin
E3
a) Ñònh nghóa:
E2
E0 X = x1 E0 E1 + x2 E0 E2 E0
X = ( x1 , x2 ) E1
n
Trong A ñaõ choïn muïc tieâu afin (1)
X ∈ A n . Khi
ñoù:
E0 X = x1 E0 E1 + x2 E0 E2 + ... + xn E0 En (2)
Khi ñoù boä soá (x1, x2,…, xn) goïi laø toïa ñoä cuûa X ñoái vôùi (2). Ta ghi
X = (x1, x2,…, xn) ñoái vôùi (2)
b) Tính toïa ñoä cuûa E0, E1, En ñoái vôùi (2)

Töø (2) ⇒

E0 E0 = 0 = 0 E0 E1 + 0 E0 E2 + .... + E0 En
E 0
= (0,0,...0)
ñoá
i vôù i (2)
E0 E1 = 1E0 E1 + 0 E0 E2 + .... + E0 En
E1 = (1,0,0...0)
Töông töï:
E2 = (0,1,0...0)
En = (0,0,0...1)
3. Chuù yù:
a) X = ( x1 , x2 ,..., x n ), Y = ( y1 , y2 ,..., yn )

Ta coù: XY = ( y1 − x1 , y2 − x2 ,..., yn − x n )

b)
Caù
c vec
tô AA = BB = ... = 0
c) AB = − BA
4. Moät soá ví duï
VD1: Trong A2 ñaõ choïn muïc tieâu afin cho caùc ñieåm A(1,1), B(2,2), C(2,4)
a) Chöùng minh {A,B,C} laø muïc tieâu afin cuûa A2
.3 ñieåm
Muïc tieâu cuûa A2 
. ñoäc laäp
Heä {A,B,C} cuõng coù 3 ñieåm
Ta cm heä ñoäc laäp

AB = (1,1), AC = (1,3)
1 1 
Ta coù:
M =
1 3  ,| A |= 2 ≠ 0


⇒ AB, AC ñoäc laäp tuyeán tính ⇒ A,B,C ñoäc laäp
Vaäy {A,B,C} cuõng laø 1 muïc tieâu cuûa A 2
b) Cho bieá
tX
= (3,4) ñoá
i vôùi muïc tieâu ñaõ choïn. X = ? ñ/v {A,B,C}
AB = (1,1), AC = (1,3)

AX = (2,3)
Giaû söû: AX = k1 AB + k2 AC
Ta coù: ⇔ (2,3) = k1 (1,1) + k2 (1,3)
k + k = 2 k = 3 / 2
⇔ 1 2 ⇔ 1
k1 + 3k2 = 3 k2 = 1/ 2
3 1
⇒ AX = AB + AC
2 2
3 1
X = ( , ) ñoái vôùi {A,B,C}
2 2
3
VD2: Trong A ñaõ choïn muïc tieâu afin.
Cho A = (1,1,2), B = (1,0,1), C = (3,2,4), D = (1,-1,0)
a) Xeùt xem heä ñieåm A,B,C,D coù ñoäc laäp
b) heä ñieåm A,B,C,D coùtaïo neân muïc tieâu cuûa A3
c) heä {A,B,C} coùlaø muïc tieâu cuûa A3
Giaûi:

a)

AB = (0, −1, −1), AC = (2,1,2), AD = (0, −2, −2)
0 -1 -1
2 1 2 = [(0.1.(−2) + 2.(−2).(−1) + (−1).2.0] − [(0.1.(−1) + 2.(−2).(−1) + (−2).2.0] = 0
0 -2 -2
{ñöôø cheù
ng o chính tröø ñöôøng cheùo phuï}

⇒ AB, AC , AD phuï thuoäc tuyeán tính ⇔ {A,B,C,D} khoâng ñoäc laäp
.4 ñieåm
b) Muïc tieâu cuûa A3 
. ñoäc laäp(khoâng thoûa)
Heä treân khoâng laø muïc tieâu afin cuûa A3
c) Heä {A,B,C} khoâng laø muïc tieâu cuûa A3
VD2: trong A4 vôùi muïc tieâu afin ñaõ choïn
A = (1,2,1,1), B = (2,3,4,1), C = (3,1,2,-1), D = (1,3,2,2)
a) Xeùt xem A,B,C,D coù ñoäc laäp

AB = (1,1,3,0), AC = (2, −1,1, −2), AD = (0,1,1,1)
1 1 3 0 1 1 3 0 1 1 3 0
−2 d1 + d2 vieát d 2 d2 + 3 d3 vieát d 3
M = 2 -1 1 -2 → 0 -3 -5 -2 → 0 -3 -5 -2 = M '
0 1 1 1 0 1 1 1 0 0 -2 1
r ( M ) = soá doøng coù soá khaùc khoâng cuûa M = 3 (haïng ma traän) ⇒ heä ñoäc laäp tuyeán tính
⇒ heä ñieåm ñoäc laäp {soá haïng ma traän = soá vec tô thì ñoäc laäp}
b) Heä {A,B,C,D} coù laø muïc tieâu cuûa A 4
.5 ñieåm(khoâng thoûa)
muïc tieâu cuûa A 4 
.ñlaäp
Heä {A,B,C,D} khoâng laø muïc tieâu cuûa A 4

BAØI 3: CAÙC PHAÚNG TRONG An

1. Ñònh nghóa
a. Ví duï:

Trong hình
hoïc giaûi tích ta noùi ñ thaúng a qua A vaø coù vec tô chæ phöông a
a
b
A X

a = {x / AX / / a}

V 1 laø khoâng gian vec tô 1 chieàu coù côû sôû a ⇒ a, b , Ax ∈ V 1
Ngöôøi ta noùi ñ thaúng a qua A coù phöông V 1

*mp(α ) qua A coù vec tô a1 , a2

V 2 laø khoâng gian vec tô 2 chieàu coù cô sôû laø (a1 , a2 )
Ta coøn noùi (α ) laø mp qua A coù phöông V 2

V 2 coù cô sôû {a1 , a2};{b1 , b2}
b. Ñònh nghóa
Trong khoâng gian An cho A vaø Vm laø khoâng gian vec tô con m chieàu cuûa Vn
(An lieân keá t vôùi Vn). Taäp hôïp

(α ) = {x / AX ∈ V m } goïi laø caùc phaúng m chieàu qua A vaø coù phöông V m
goïi taét maët phaúng
• Chuù yù:
0 phaúng chính laø 1 ñieåm
1 phaúng goïi laø ñöôøng thaúng
2 phaúng goïi laø maët phaúng
n-1 phaúng goïi laø sieâu phaúng
c. Ñònh lyù
(α ) laø maët phaúng coù phöông Vm thì (α ) laø 1 khoâng gian afin lieân keát vôùi
khoâng gian vec tô Vm
d. Ñònh lyù
Trong An cho (m+1) ñieåm ñoäc laäp. Khi ñoù toàn taïi maët phaúng chöùa chuùng
Cuï theå:
o Trong An cho 2 ñieåm ñoäc laäp (phaân bieät) thì toàn taïi ñöôøng thaúng
chöùa chuùng
o Trong An cho 3 ñieåm ñoäc laäp (khoâng thaúng haøng) thì toàn taïi maët
phaúng chöùa chuùng
2.

BAØI 4: PHÖÔNG TRÌNH CAÙC PHAÚNG TRONG An

I. Phöông trình tham soá cuûa maët phaúng
1. Nhaéc laïi:
a) Trong hình hoïc giaûi tích pt tham soá cuûa ñthaúng ñi qua M(x0,y0,z0),
vec tô chæ phöông a = (a1 , a2 , a3 )
 x = ta1 + x0

 y = ta2 + y0
 z = ta3 + z0

Do M ∈ d ⇔ M 0 M = ta ⇔ ( x − x0 , y − y0 , z − z0 ) = t(a1 , a2 , a3 )
b) Pt tham soá cuûa mp (α ) qua M(x0,y0,z0), vec tô chæ phöông

a = (a1 , a2 , a3 ) ; b = (b1 , b2 , b3 )
 x − x0   a1   b1 
M 0 M = t1a + t2 b ⇔ y − y0 = t1 a2 + t2  b2 
   

     
z−z  a
 0   3  b3 
2. Phöông trình tham soá
a) Cho mp (α ) qua M = ( x10 ,..., xn0 ) . (α ) coù phöông V3m , V m coù cô sôû laø

a1 , a2 ,..., am

M ( x1 , x2 ,..., xn ) ∈ (α ) ⇔ M 0 M ∈ V m

⇔ M 0 M = t1a1 + t2 a2 + .... + tm am (1)
(1) goïi laø phöông trình tham soá cuûa mp (α )
b) Laäp phöông trình tham soá cuûa mp (α ) qua m + 1 ñieåm ñoäc laäp A0,
A1,….,Am
AÙp duïng (1): (α ) qua A0, Vm coù cô sôû laø

A0 A1 , A0 A2 ,..., A0 Am

töø (1) ⇔  A0 M  = t1  A0 A1  + t2  A0 A2  +,,,, + tm  A0 Am 
       
 x1 − a01 
x −a 
 2 02  = t1  A0 A1  + t2  A0 A2  +,,,, +tm  A0 Am  (coâng thöùc 1')
 ....       
x −a 
 n 0n 
An = (a01 , a02 ,..., a0 n )
c) Ví duï: trong A4 laäp pt tham soá cuûa mp qua
A = (1,2,1,0), B = (2,3,2,2), C = (2,4,1,-1)
A0 A1 A2


A0 A1 = (1,1,1,2), A0 A2 = (1,2,0, −1)
M = ( x1 , x2 , x3 , x4 ) pt tham soá
 x1 − 1  1  1 
 x −1  1  2 
(1') ⇔  2  = t1   + t2  
 x3 − 2   1   0 
 x − 0 2
   −1 
 4 
 x1 = t1 + t2 + 1
 x = t + 2t + 2
⇔ 2 1 2
x
 3 1 = t + 1
 x4 = 2t1 − t2
II. Phöông trình toång quaùt cuûa mp trong An
1. Nhaéc laïi:
Trong hình hoïc giaûi tích pt toång quaùt cuûa ñthaúng (d)
 A x + B1 y + C1z + D1 = 0
(d )  1 2 pt
 A2 x + B2 y + C2 z + D2 = 0
dim(d ) + soá pt = soá chieàu cuûa khoâng gian
pt toång quaùt cuûa 1 mp (α ) trong khoâng gian
Ax + By + Cz + D = 0 : 1 pt
dim(α ) + soá pt = soá chieàu cuûa khoâng gian
2. Ñònh lyù: Trong An cho mp (α )
Khi ñoù toàn taïi heä pt
a11 x1 + a12 x2 + .... + a1n xn + b1 = 0

a21 x1 + a22 x2 + .... + a2 n x n + b2 = 0 (2)
an− m x1 + ............. + an− m xn + bn − m = 0

heä coù n - m phöông trình, r(aij ) = n − m
ñeå M ∈ (α ) ⇔ toïa ñoä cuûa M thoûa heä (2)
Heä (2) goïi laø pt toång quaùt cuûa mp (α )
dim(α ) + soá pt cuûa pttq = dimA n
3. Caùch laäp pt toång quaùt cuûa mp (α ) qua m + 1 ñieåm ñoäc laäp A0, A1,….,Am
B1) Laäp pt tham soá -> coù m tham soá t1, t2,….tm
B2) Duøng ñuùng m phöông trình -> tính caùc ti theo xj
B3) Thay caùc ti vöøa tính vaøo caùc pt coøn laïi -> pttq cuûa (α )
Ví duï1: trong A4 cho A(1,1,2,0), B = (2,3,1,1), C = (1,2,1,-1)

A0 A1 A2
a) Laäp pttq cuûa ñthaúng AB
b) Laäp pttq cuûa mp(ABC)
Giaûi:
A a B
a) AB
qua A coù phöông V’ vôùi cô sôû AB
AB = (1,2,-1,1)
Pt tham soá cuûa AB laø

 x1 − 1   1   x1 = t + 1
 x −1   2   x = 2t + 1  x = x4 + 1 x − x −1 = 0
 1  1 4
 2  = t  ⇔  2 ⇒ pttq  x2 = 2 x4 + 1 ⇔  x2 − 2 x 4 − 1 = 0
 x3 + 2   −1   x3 = − t + 2  x3 = − x 4 + 2  x3 + x 4 − 2 = 0
 x − 0   1   x4 = t  
 4 
b)

AB = (1,2, −1,1)

AC = (0,1, −1, −1)
mp( ABC ) qua A coù phöông V 2 vôùi cô sôû laø AB, AC
M ( x1 , x2 , x3 , x4 ), pt tham soá
 x1 − 1  1  0   x1 = t1 + 1 (1)
 x −1  2  1   x = 2t + t + 1 (2)
 2  = t1   + t2   ⇔  2 1 2
 x3 − 2  − 1
  − 1
   3 x = − t1
− t2
+ 2 (3)
 x − 0 1
  −
  1  x4 = t1 − t2 (4)
 4 
x = t +1 t = x1 − 1 t = x1 − 1
Töø (1) + (4)  1 1 ⇔1 ⇔1
 x4 = t1 − t2 t2 = t1 − x4 t2 = x1 − x4 − 1
Thay t1 , t2 vaøo (2) vaø (3)
 x = ( x1 − 1) + x1 − x4 − 1 + 1 3 x − x − x4 − 2 = 0
⇒ 2 ⇔ 1 2
 x3 = −( x1 − 1) − ( x1 − x4 − 1) + 2 −2 x1 − x3 + x4 + 4 = 0
Ví duï 2: Trong A4 cho maët phaúng ( β ) coù pttq
 x1 + x2 − x3 − 2 x4 − 1 = 0

2 x1 + x2 − 3 x3 + x4 + 1 = 0
Tìm dim(β ) vaø vieát pt tham soá cuûa ( β )
dim(β ) = soá pt cuûa pttq=4
⇒ dim(β )=2
1 1
Ta coù: ≠0
2 1
 x1 + x2 = x3 + 2 x4 + 1 (1)  x1 = 2 x3 − 3 x4 − 2 (2) - (1)
 ⇔
2 x1 + x2 = x3 − x4 − 1 (2)  x 2 = − x3 + 5 x 4 − 2 2.(1) - (2)
Ñaët x3 = t1 , x4 = t2
pt tham soá
 x1 = 2t1 − 3t2 − 2
 x = −t + 5t − 2
 x2 = t 1 2
 3 1
 x4 = t2
4. Ñònh lyù (thuoäc)
Cho mp (α ) coù pttq (2) khi ñoù phöông Vm cuûa (α ) goàm caùc vec tô coù toïa
ñoä thoûa heä
a11 x1 + a12 x2 + .... + a1n xn = 0

a21 x1 + a22 x2 + .... + a2 n xn = 0 (2')
an− m x1 + ............. + an − m xn = 0

III. Vò trí töông ñoái cuûa caùc phaúng trong An
1. Ñònh nghóa:
Trong An cho caùc phaúng (α ),( β ) coù phöông V (α ) , V ( β ) ,dim(α ) ≤ dim( β )

a) Ta noùi (α )vaø( β ) caéc nhau neáu (α ) ∩ (β ) = ∅

(α ) ∩ ( β ) = ∅
b) Ta noùi (α ) song song ( β ) neáu  (α ) (β )
V ⊂ V
c) Ta noùi (α )vaø( β ) cheùo nhau neáu chuùng khoâng caét nhau, khoâng song
song
d) Toång (α ) + (β ) laø caùc vec tô // (α ) ⇒ cuõng / /( β ) phaúng coù soá chieàu
nhoû nhaát chöùa caû (α )vaø( β )
2. Ví duï:
Ví duï 1: Trong A4 cho caùc phaúng
 x1 = t + 1
 x = −t + 1 x − x − x − x −1 = 0
(α )  2 (β )  1 2 3 4
 x3 = t  x 2 − x3 + 2 x 4 − 1 = 0
 x4 = t + 1
Xeùt vò trí töông ñoái giöõa (α ) vaø ( β )
B1: Xaùc ñònh dim(α ) = 1 {dim(α ) = soá tham soá cuûa pt tham soá }
dim(β ) = 2 {dim(α ) = soá chieàu kg - soá pt cuûa pt tham soá }
ñeå pt cuûa phaúng nhieàu chieàu ôû daïng pttq
ñeå pt cuûa phaúng ít chieàu ôû daïng pt tham soá
B2 : thay pt tham soá cuûa (α ) vaøo ( β )
 coù nghieäm t → coù ñieåm chung (caét)
⇒ pt ñ/v t   songsong
 VN → khoâng coù ñieåm chung 
 cheùo
t + 1 + t − 1 − t − t − 1 − 1 = 0 −2 = 0
Ta coù:  ⇔ VN
 − t + 1 − t + 2t + 2 − 1 = 0 2 = 0
Vaäy (α ) / /(β ) hoaëc (α ) vaø ( β ) cheùo nhau
B3: Xeùt xem coù song song khoâng

V (α )coù cô sôû laø a=(1,-1,1,1)
x − x − x − x = 0
V ( β ) goàm caùc vec tô thoûa heä  1 2 3 4 (2')
 x2 − x3 + 2 x 4 = 0
V (α ) ⊂ V( β ) ⇔ cô sôû cuûa V (α ) thuoäc V( β )

Ta kieåm tra a=(1,-1,1,1) thoûa heä (2')
1 − (−1) − 1 − 1 = 0
−1 − 1 + 2.1 = 0 (ñuùng) ⇒ V ⊂ V
(α ) (β )

(α ) ∩ (β ) =∅
Vaäy :  (α ) ⇒ (α ) / /( β )
V ⊂ V
(β )
Ví duï 2: Trong A4 cho

 x − x + 2 x3 + x 4 − 1 = 0  x + x + 2 x3 − x 4 − 5 = 0
(α )  1 2 (β )  1 2
 x2 − x4 − 2 = 0  x1 + 2 x3 + 1 = 0
Xeùt vò trí töông ñoái cuûa (α ) vaø (β )
Giaûi :
B1: dim(α ) = 2 {4 - pt}
dim(β ) =2
ñöa pt cuûa (α ) veá pt tham soá
 x − x + 2 x3 + x 4 − 1 = 0  x = −2 x 3 + 3
 1 2 ⇔ 1
 x2 − x 4 − 2 = 0  x2 = x 4 + 2
Ñaët : x3 = t1 , x 4 = t2
 x1 = −2t1 + 3
 x = t + 2
⇒ pt tham soá  2 2
 x3 = t1
 x 4 = t2
B2 : Thay pt tham soá (α ) vaøo (β )
−2t + 3 + t2 + 2 + 2t1 − t2 − 5 = 0 0 = 0
Ta coù:  1 ⇔ ⇒ (α ) ∩ (β )=∅ (1)
−
 1 2t + 3 + 2t1
+ 1 = 0 4 = 0
B3 : Kieåm tra (α ) ∩ (β )=∅

V (α ) coù cô sôû laø a1 =(-2,0,1,0), a2 =(0,1,0,1)
 x + x + 2 x3 − x 4 = 0
V ( β ) goàm caùc vec tô thoûa heä  1 2 (*)
 x1 + 2 x3 = 0

Kieåm tra a1 , a2 thoûa (*)
V (α ) ⊂ V ( β ) (2)
Töø (1) vaø (2) ⇒ (α ) // (β )
3. Ñònh lyù veà soá chieàu cuûa phaúng toång:
Hai mp (α )vaø( β ) laø caùc phaúng coù phöông V (α ) vaø V ( β )
a)
dim((α ) + ( β )) = dim(α ) + dim( β ) − dim((α ) ∩ ( β ))
Neáu (α ) ∩ ( β ) ≠ ∅
b)
dim((α ) + ( β )) = dim(α ) + dim( β ) + 1 − dim(V (α ) ∩ V ( β ) )
Neáu (α ) ∩ ( β ) = ∅
VD1: trong An cho hai ñöôøng thaúng (α )vaø( β ) sao cho (α ) / /( β )
AÙp duïng (b):
=1+1+1-dim(V (α ) ) = 1 + 1 + 1 − 1 = 2
VD2: trong An cho ñöôøng thaúng (α ) / / mp( β ) tính dim((α ) + ( β ))
AÙp duïng (b):
=1 + 2 + 1 − 1 = 3

BAØI 5: TÆ SOÁ ÑÔN

1. Ñònh nghóa
Trong An cho 3 ñieåm A,B,C thaúng haøng
Ta
coù:
AB = λ AC thì soá λ goïi laø tæ soá ñôn cuûa 3 ñieåm A,B,C (coù keå thöù töï)
Kyù hieäu: (ABC)
2. Chuù yù:
• Neáu (ABC) = - 1 hay AB = − AC ta noùi A laø trung ñieåm BC
• Ta coi tam giaùc trong khoâng gian afin laø moät hình xaùc ñònh bôûi 3 ñieåm ñoäc
laäp (khoâng thaúng haøng). Trong An ta cuõng coù khaùi nieäm trung tuyeán, troïng
taâm cuûa tam giaùc
3. Ví duï
VD1: Trong mp cho tam giaùc ABC. A’, B’, C’ laàn löôït thuoäc BC,CA, AB vaø
(A’BC) = (B’CA) = (C’AB)
CM: hai tam giaùc ABC, A’B’C’ coù cuøng troïng taâm
Giaûi: Choïn muïc tieâu afin cuûa A2 laø {A,B,C} ⇒ A = (0, 0), B = (1, 0), C = (0,1)
Giaû söû: (A’BC) = (B’CA) = (C’AB)
= k
Pt ñöôøng AB qua A vaø coù vtcp AB = (1,0)
 x − 0  1 
Pt tham soá   = t  ⇔ x = t ⇒ t = x ⇒ y = 0
 y − 0   0
Pt ñöôøng AC: x = 0
Pt ñöôøng BC: x + y = 1 qua B, vtcp BC = (−1,1)
 x − 1   −1   x = − t + 1
 y − 0  = t 1  y = t ⇒ t = y ⇒ x = − y + 1
   
A ' ∈ BC ⇒ A ' = (a
,1 −a)
Do( A ' BC ) = k ⇔ A ' B = k A ' C ⇔ (1 − a, a − 1) = k (−a, a)
1
⇒ 1 − a = − ka ⇒ a =
1− k
 1 −k 
Vaäy : A ' =  ; 
 1− k 1− k 
B ' ∈ AC ⇒ B ' = (0,b)
Do(B ' CA) = k ⇔ B ' C = kB ' A ⇔ (0,1 − b) = k (0, − b)
1
⇒ 1 − b = − kb ⇒ b =
1− k
 1 
Vaäy : B ' =  0; 
 1− k 
C ' ∈ AB ' ⇒ C ' = (c
,0)
Do(C ' AB) = k ⇔ C ' A = kC ' B ⇔ (−c,0) = k (1 − c,0)
k
⇒ −c = k (1 − c) ⇒ c =
k −1
 k 
Vaäy : C ' =  ,0 
 k −1 

 x A + x B + xC x A ' + x B ' + xC '

 =
Ta cm:  3 3
 A B C = A ' B ' + yC '
y + y + y y + y
 3 3
x A + x B + xC 0 + 1 + 0 1
= =
3 3 3
x A ' + x B ' + xC ' 1  1 k  1 1 k  1
=  +0+ =  − =
3 3 1 − k k − 1  3 1 − k 1 − k  3

y + yB + yC y A ' + yB ' + yC '
Töông töï: A =
3 3
2
VD2: Trong A cho tam giaùc ABC, A’,B’,C’ laàn löôït thuoäc BC, CA, AB
CM: A’, B’, C’ thaúng haøng ⇔ ( A ' BC ).(B ' CA).(C ' AB) = 1
Giaûi:
Choïn muïc tieâu A2 laø {A, B, C}
A = (0, 0), B = (1, 0), C = (0,1)
Pt ñöôøng AB : y = 0
Pt ñöôøng AC : x = 0
Pt ñöôøng BC : x + y = 1
A ' = (a,1 − a), B ' = (0, b), C = (c
,0)
A ', B ', C ' thaúng haøng ⇔ A ' B ', A ' C ' phuï thuoäc tuyeán tính
Ñeå
A ' B' = (− a, a + b − 1)

A ' C ' = (c − a, a − 1)
− a a + b -1
⇔ = 0 {ñk ñeå A ' B ', A ' C ' pttt thì ñònh thöùc = 0}
c-a a - 1
⇔ a(1- a) -(c - a)(a + b -1) = 0 (1)
A ' = (a,1 − a), B(1, 0),
(0,1)
C =
( A ' BC ) = k1 ⇔ A ' B = k1 A ' C = (1 − a, a − 1) = k1 (− a, a)
a −1
⇔ 1 − a = − ak1 ⇔ k1 =
a
B ' = (0, b), C = (0,1),
A = (0,
0)

( B ' CA) = k2 ⇔ B ' C = k2 B ' A = (0,1 − b) = k2 (0, − b)
b −1
⇔ 1 − b = − bk1 ⇔ k2 =
b
C ' = (c, 0), A = (0, 0),
B = (1, 0)

(C ' AB) = k3 ⇔ C ' A = k3 C ' B = (−c, 0) = k3 (1 − c, 0)
c
⇔ −c = k3 (1 − c) ⇔ k3 =
c −1
a −1 b −1 c
Ñeå k1 .k2 .k3 = 1 ⇔ . . = 1 ⇔ (a − 1)(b − 1)c − ab(c − 1) = 0 (2)
a b c −1
Bieán ñoåi (2) ⇔ -ac - bc + c + ab = 0
Bieán ñoåi (1) ⇔ a - a2 − ca − cb + c + a2 + ab − a = 0
⇔ − ac - bc + c + ab = 0 ⇔ (2)
Vaäy : A ', B ', C ' thaúng haøng
VD3: Trong A2 cho 3 ñöôøng thaúng song song caét 2 caùt tuyeán theo hai haøng ñieåm
A,B,C ; A’,B’,C’. Chöùng minh: (ABC)=(A’B’C’)

Choïn muïc tieâu A2 {A,A’,B} ⇒ A = (0, 0), A ' = (1, 0), B(0,1)
l l’
y C’
c C
b B B’
a A A’ x
a= AA’coù pt: y=0

AB coù pt x=0
b//a => b coù pt y=1
c ∈ AB ⇒ c(0, c)
Vaäy ñöôøng thaúng c coù pt: y=c
(l’): mx + ny + p = 0
(l’) qua A’(1,0) ⇒ m + p = 0 ⇒ p = − m
Vaäy: (l’): mx + ny – m = 0
Tính toïa ñoä B’, C’
y = 1 y = c
B' C '
mx + ny − m = 0 mx + ny − m = 0
⇔ mx + n − m = 0 ⇔ mx + nc − m = 0
m−n m − nc
⇔x= ⇔x=
m m
m−n   m − nc 
B ' ,1 C ' ,c 
 m   m 
A (0,0), B(0,1), C (0,c)
m−n   m − nc 
A’(1,0), B '  ,1 , C '  ,c
 m   m 
CM: (ABC) = (A’B’C’)
Ñaët (ABC) = k1

⇔ AB = k1 AC ⇔ (0,1) = k1 (0, c)
1
⇔ k1 =
c
Ñaët (A’B’C’) = k2
m−n m − nc
⇔ A ' B ' = k2 A ' C ' ⇔ ( − 1,1) = k2 ( − 1, c)
m m
 n   −nc  1
⇔  − ,1  = k2  , c  ⇔ k2 c = 1 ⇔ k2 =
 m   m  c
Vaäy : ( ABC ) = ( A ' B ' C ')

BAØI 6: PHEÙP BIEÁN ÑOÅI AFIN

I. Pheùp bieán ñoåi afin
1. Ñònh nghóa
a. Ñaët vaán ñeà
o Khoâng gian An lieân keát vôùi khoâng gian vec tô Vn
o Giaû söû coù aùnh xaï: f : A → A
n n
M , N → M ', N '

aùnh xaï f seõ cho lieân heä gì giöõa MN vaø M ' N '
b. Ñònh nghóa
Cho aùnh xaï f : A n → A n ta noùi f laø bieán ñoåi afin neá n ñoåi tuyeán tính ϕ : V n → V n
u ∃ bieá

sao cho ∀M , N ∈ A n , f ( M ) = M ', f ( N ) = N ' thì ϕ ( MN ) = M ' N '
Ta noùi bieán ñoåi afin f : A n  f
→ A n lieân keát vôùi bieán ñoåi tuyeán tính
ϕ : n
V  ϕ
→ n
V

MN ֏ M ' N '
Nhaéc laïi : aùnh xaï tuyeán tính ϕ : V n → V n laø song aùnh goïi laø 1 bieán ñoåi tuyeán tính
ϕ : V ,V ' aùnh xaï tuyeán tính
ϕ ( x + y ) = ϕ ( x ) + ϕ ( y);ϕ (kx ) = kϕ ( x )
2. Ví duï:
VD1: (pheùp tònh tieán thao vec tô)
f : An → An
M֏ f ( M ')
= M '/ MM ' = v
⇒ MN = M ' N '
f laø 1 bieán ñoåi lieân keát vôùi bieán ñoåi tuyeán tính
ϕ :V n → V

x ֏ ϕ(x) = x
(ϕ laø aùnh xaï ñoàng nhaát cuûa V n )
VD2: (pheùp vò töï taâm O, tæ soá k)
f : An → An
M ֏ f ( M ') = M ' thoûa OM ' = kOM
(
O ñaõ cho , R ∈ R, k ≠ 0)

' = kON
ON
⇒ M ' N ' = k MN
f : M , N ֏ M ', N ' maø M ' N ' = k MN , f lieân keát vôùi bieán ñoåi tuyeán tính
ϕ :V n → V n (ϕ goïi laø pheùp vò töï)

x ֏ ϕ ( x ) = kx
2. Tính chaát: Cho bieåu ñieåm afin f : A n → A n . Ta coù;
a) f bieán heä ñieåm ñoäc laäp (khoâng ñoäc laäp) thaønh heä ñieåm ñoäc laäp (khoâng ñl)
b) Baûo toaøn tæ soá ñôn, baûo toaøn vò trí töông ñoái cuûa caùc phaúng
c) Bieán mp phöông V thaønh mp coù phöông ϕ (V )
3. Ñònh lyù: veà söï xñ cuûa 1 bieåu ñieåm afin
Trong An cho caùc muïc tieâu
{A0,A1,….,An}; {A’0,A’1,….,A’n};
Khi ñoù ∃ bieán ñoåi afin f: A n → A n sao cho f(A i ) = Ai' (= 0,1,...n)

4. Phöông trình cuûa pheùp bieán ñoåi afin ñ/v 1 muïc tieâu
a) Trong An ñaõ cho muïc tieâu {E0, E1} {E0 , E1} i = 1, n (1)
Cho bieán ñoåi afin
f : A n → A n , bieát f ( E1 ) = Ei' i = 0,1,2..., n
X = ( x1 ,...., x n ) ñ / v (1)
f ( X ) = ( x '1 ,...., x n' )
Tìm söï lieân heä giöõa toïa ñoä cuûa X vaø f ( X ). Ta coù coâng thöùc :
 x1'   x1   a1 
...  = A ...  + ...  (2)
 '    
 xn   xn   an 
↑ ↑
Toïa ñoä Toïa ñoä cuûa X
f(X) ñ/v (1)
A laø ma traän chuyeån {E0 E1} i=1, n sang cô sôû {E '0 E '1} i=1, n
(a1 , a2 ,....an ) laø toïa ñoä cuûa E'=f(E 0 ) ñ / v (1)
(2) goïi laø pt cuûa bieán ñoåi afin f ñ/v (1)
b) Ví duï:
VD1: Trong A2 choïn muïc tieâu {E0,E1,E2} (1)
a) Vieát pt cuûa bieán ñoåi afin f : A ⇒ A ñoái vôùi (1) . Bieát raèng
2 2
f (E0 ) = E0' = (1,1), f ( E1 ) = E1' = (2,2), f (E2 ) = E2' = (3,4)

Giaûi:
 x'   x  a 
pt :  1'  = A  1  +  1 
 x2   x2   a2 
Toïa ñoä cuûa cuûa X
f(x) ñ/v (1)

A : Chuyeån töø {E0 E1 , E0 E2}sang {E '0 E '1 , E '0 E '2}
Tìm A : E0 = (0,0), E1 = (1,0), E2 = (0,1)

E0 E1 = (1,0), E0 E2 = (0,1) (1')

E '0 E '1 = (1,1), E '0 E '2 = (2,3)

E '0 E '1 = 1E0 E1 + 1E0 E2 
 ⇒ A = 1 2 
E '0 E '2 = 2 E0 E1 + 3E0 E2  1 3 
 
(a1 , a2 ) laø toïa ñoä cuûa f ( E0 ) = E '0 = (1,1)
⇒ (a1 , a2 ) = (1,1)
 x '  1 2   x1  1
⇒ Pt cuûa f ñ / v (1) laø :  1'  =   + 
 x2  1 3   x2  1
 x1' = x1 + 2 x2 + 1
 '
 x2 = x1 + 3 x2 + 1

i) Cho X = (1,2) ñ / v (1). Tìm toïa ñoä cuûa f ( x ) ñ / v (1)

Giaûi :
Thay toïa ñoä cuûa x vaøo pt cuûa f ta coù :
 x1' = 1 + 2.2 + 1 = 6
 ' ⇒ f ( x ) = (6,8)
 x2 = 1 + 2.3 + 1 = 8
1 2 
ii)Cho X ' = (3,-1) ñ / v (1). Tìm ñieåm X sao cho f ( x ) = X ', A '  
1 3 
 x + 2 x2 + 1 = 3  x = 10
Giaûi : Töø pt cuûa f ⇒  1 ⇒ 1 ⇒ X = (10, −4)
 x1 + 3x2 + 1 = −1  x2 = −4
 x1' = x1 + 2 x2 + 1
 '
 x2 = x1 + 3 x2 + 1
b) Cho muïc tieâu {E0=(1,2), E1=(2,1), E2=(1,3)} (2)
Vieát pt cuûa bieán ñoåi afin f : A ⇒ A ñoái vôùi (2)
2 2
f (E0 ) = E0' , f ( E1 ) = E1' , f ( E2 ) = E2' )

Giaûi:
 x1'   x  b 
pt :  '  = A  1  +  1 
 x2   x2   b2 

B : chuyeån töø {F0 F1 , F0 F2} → {F '0 F '1 , F '0 F '2}
(b1 , b2 ) toïa ñoä cuûa f ( F0 ) ñ / v (2)
Böôùc 1: Tính toïa ñoä cuûa F0' , F1' , F2'
F0 = (1,2) → F0' = (6,8) (*)
F1 = (2,1) → F1' = (5,6)
F2 = (1,3) → F2' = (8,11)
c 2 : Tìm
Böôù B
F0 F1 =(1, −1), F0 F2
= (0,1)
F '0 F '1 = (−1, −2), F '0 F '2 = (2,3)

F '0 F '1 = k1 F0 F1 + k2 F0 F2 
 ⇒ F '0 F '1 = −1F0 F1 + 3F0 F2
(−1, −2) = k1 (1, −1) + k2 (0,1)

F '0 F '2 = 2 F0 F1 + 5F0 F2
 −1 2 
B= 
-3 5 
F0 = (6,8) ñ / v (1)
'
F0' = ? ñ / v (2)
Böôùc 3 : Tìm (b1 , b2 ) toïa ñoä cuûa F0' = f ( F0 ) ñ /
v (2)
X = ( x1 ,...., xn ) ñ / v {A0 , A1 ,... An} neáu A0 X = x1 A0 A1 + x2 A0 A2 + .... + xn A0 A1
Muïc tieâu (2) {F0 , F1 , F2}

F0 F0' =k1 F0 F1 + k2 F0 F2  ⇒ k1 = 5
 
(5,6) = k1 (1, −1) + k2 (0,1) k2 = 11

F0 F0' = 5F0 F1 + 11F0 F2 ⇒ (b1 , b2 ) = (5,11)
pt cuûa f ñ / v (2)
 x1'   −1 2   x1  5 
 '  =  −3 5  x  + 11
 x2    2  

VD 2: Trong A2 ñaõ choïn muïc tieâu {E0, E1, E2} (1)

Cho caùc muïc tieâu sau: {A0=(1,1), A1=(2,3), A2=(1,2)} (2)
{B0=(1,-1), B1=(2,-1), B2=(1,0)} (3)
Cho x = (3,5) ñ/v muïc tieâu ñaõ choïn (1).
a) Tìm toïa ñoä cuûa X ñ/v (2)
b) Tìm toïa ñoä cuûa X ñ/v (3)
Giaûi
a) Tìm toïa ñoä cuûa X ñ/v (2)
k = 2
Giaû söû: A0 X = k1 A0 A1 + k2 A0 A2 ⇒ (2,4) = k1 (1,2) + k2 (0,1) ⇒  1
k2 = 0
A0 X = 2 A0 A1 + 0 A0 A2 ⇒ X = (2,0) ñ/v (2)
b) Tìm toïa ñoä cuûa X ñ/v (3)
k = 2
Giaû söû: B0 X = k1 B0 B1 + k2 B0 B2 ⇒ (2,6) = k1 (1,0) + k2 (0,1) ⇒  1
k2 = 6
B0 X = 2B0 B1 + 6B0 B2 ⇒ X = (2,6) ñ/v (3)
VD3: {Daïng baøi thi}
Trong A2 ñaõ choïn muïc tieâu {E0, E1, E2} (1)
Cho heä ñieåm
E0' = (1,2), E1' = (2,3), E2' = (1,3) vaø cho bieán ñoåi afin
f : A 2 → A2 bieát f ( Ei ) = Ei' , i = 0,1,2
a) Vieát pt cuûa f ñ / v muïc tieâu (1)
b) Vieát pt cuûa f ñ / v muïc tieâu {B0 = (1,1), B1 = (3,2), B2 = (2,2)}
Giaûi:
a)
E0 = (0,0), E1 = (1,0), E2 = (0,1)

E0 E1 = (1,0), E0 E2 = (0,1)

E '0 E '1 = (1,1), E '0 E '2 = (0,1)
 x'   x  a 
pt :  1'  = A  1  +  1 
 x2 
 x2 
 a2
E '0 E '1 = 1E0 E1 + 1E0 E2

E '0 E '2 = 0 E0 E1 + 1E0 E2
1 0 
A= 
1 1
(a1 , a2 ) = (1,2) laø toïa ñoä cuûa E'0 ñ/v (1)
b)
 x '  1 0   x1  1 
pt cuûa f ñ/v (1)  1'  =   + 
 x2  1 1  x2   2 
 x1' = x1 + 1
 '
 x2 = x1 + x2 + 2
 x'   x  b 
pt cuûa f ñ/v (2) coù daïng  1'  = B  1  +  1 
 x2   x2   b2 


B : chuyeån töø {B0 B1 , B0 B2} → {B '0 B '1 , B '0 B '2} vôùi Bi' = f (Bi ), i = 0,1,2
(b1 , b2 ) toïa ñoä cuûa B0' = f (B0 ) ñ / v (2)
{Xem VD 1 caâu b laøm töông tö}ï
Böôùc 1: Tính toïa ñoä cuûa B0' , B1' , B2'
B0 = (1,2) → B0' = (2,4)
B1 = (3,2) → B1' = (4,7)
B2 = (2,2) → B2' = (3,6)
c 2 : Tìm
Böôù B
B B = (2,1), B0 B
0 1
2
= (1,1)

B '0 B '1 = (2,3), B '0 B '2 = (1,2)

B '0 B '1 = k1 B0 B1 + k2 B0 B2 
 ⇒ B ' B ' = −1 B B + 4 B0 B2
(2,3) = k1 (2,1) + k2 (1,1)  0 1 0 1

B '0 B '2 = k1 B0 B1 + k2 B0 B2 
 ⇒ B ' B ' = − 1 B B + 3B0 B2
(1,2) = k1 (2,1) + k2 (1,1)  0 2 0 1
 −1 -1
B=
4 3 
Böôùc 3 : Tìm (b1 , b2 ) toïa ñoä cuûa f ( B0 ) = B '0 ñ / v (2)

B '0 B '0 = k1 B0 B1 + k2 B0 B2 
 ⇒ B ' B ' = − 2 B B + 5B0 B2
(1,3) = k1 (2,1) + k2 (1,1)  0 0 0 1
⇒ (b1 , b2 ) = (−2,5)
pt cuûa f ñ / v (2)
 x1'   −1 -1  x1   −2 
 '  =  −3 3   x  +  5 
 x2    2  
5. Ñieåm keùp cuûa pheùp bieán ñoåi afin
a. Ñònh nghóa
x ∈ A n , x laø ñieåm keùp cuûa bieán ñoåi afin f : A n → A n neáu f ( x ) = x
b. Caùch tìm
F coù phöông trình
 x1'   x1   a1 
...  = A ...  + ... 
 '    
 xn   xn   an 
Trong pt cuûa f ta thay xi' = xi ∀i roài giaûi heä pt
nghieäm chính laø toïa ñoä cuûa ñieåm keùp
c. Ví duï
Ví duï 1:
Cho bieån ñoåi afin f:A 2 → A2 coù pt (ñ/v muïc tieâu ñaõ choïn)
 x1' = 2 x1 + x2 − 1
 '
 x2 = 3 x1 + 5x2 − 2
i)Cho ñöôøng thaúng d: x1 − x2 − 1 = 0
Vieát pt toång quaùt cuûa ñöôøng thaúng d'=f(d)
ii)Tìm caùc ñieåm keùp cuûa f
Giaûi

i)d : x1 − x2 − 1 = 0
Laáy A(1,0), B(0,-1) ∈ d
2.1 + 0 − 1 
A ' = f ( A) =   = {1,1}
3.1 + 0 − 2 
2.0 − 1 − 1 
B ' = f (B) =   = {−2, −7}
 3.0 + 5.( − 1) − 2 
Laäp pt toång quaùt cuûa d ' = A ' B '
pt tham soá : d ' ñi qua A ', coù vec tô chæ phöông A ' B ' = (−3, −8)
 1 1
 x1   −3   1  x1 = −3t + 1 ⇒ t = − x1 +
 x  = t  −8  +  1  ⇒  3 3
 2       x = −8t + 1
 2
 1 1
pt toång quaùt : x2 = −8  − x1 +  + 1
 3 3
⇔ 8x1 − 3 x2 − 5 = 0
ii)Tìm ñieåm keùp
Giaûi heä :
 x1 = 2 x1 + x2 − 1 x + x = 1 x = 2
 x = 3 x + 5x − 2 ⇔ 31x + 42 x = 2 ⇔  x1 = −1
 2 1 2  1 2  2
⇒ ñieåm keùp M (2,-1)
Ví duï 2:
Tìm ñieåm keùp cuûa bieån ñoåi afin f:A 2 → A2 coù pt (ñ/v muïc tieâu ñaõ choïn)
 x1' = 2 x1 + x2 − 1
 '
 x2 = x1 + 2 x2 − 1
Giaûi heä :
 x1 = 2 x1 + x2 − 1 x + x = 1
 x = x + 2 x − 1 ⇔  x1 + x2 = 1 ⇔ x1 + x2 − 1 = 0 {soá pt + dim = 2}
 2 1 2  1 2
Taäp caùc ñieåm keùp ∈ ñöôøng thaúng x1 + x2 − 1 = 0
BAØI TAÄP
Trong A3 ñaõ choïn muïc tieâu {E0 , E1 , E2 , E3}cho heä ñieåm (1)
E '0 = (0,1, −1), E '1 = (1,2,1), E '2 = (2,4,1), E '3 = (1,4,2)
a)cm heä {E '0 ; Ei'}i = 1,2,3 cuõng laø moät muïc tieâu cuûa A3 (2)
b)Vieát pt cuûa bieán ñoåi afin f : A → A ñv(1) bieát raèng f ( Ei ) = E 'i , i = 0,1,2,3
3 3
c)Cho ñöôøng thaúng coù phöông trình tham soá laø :

x = t +1

 y = 2t − 1
 z = −t + 2
Vieát pt ñöôøng thaúng d ' = f (d )
d )Tìm caùc ñieåm keùp cuûa f (neáu coù)
Giaûi :
4ñieåm
a)Muïc tieâu afin cuûa A3laø heä 
ñoäc laäp
A heä (2) cuõ ng coù 4 ñieåm, ta
xeùt söï
ñoäc laäp cuûa heä
3
Trong
E '0 E '1 = (1,1,2); E '0 E '2 = (2,3,2); E '0 E '3 = (1,3,3)

1 1 2
2 3 2 = (9 + 2 + 12) − (6 + 6 + 6) = 5 ≠ 0
1 3 3
Vaäy :{E '0 E 'i }ñltt ⇒ (2)ñoäc laäp
Keát luaän : (2) laø muïc tieâu cuûa A3
b)Pt cuûa f ñ / v (1)
 x1'   x1   a1 
 '    
 x2  = A  x2  +  a2 
 x'   x  a 
 3  3   3
A chuyeån töø {E0 Ei }sang {E '0 E 'i }; i = 1,3
E0 (0,0,0)
E1 (1,0,0)
E2 (0,1,0)
E3 (0,0,1)

E0 E1 = (1,0,0); E0 E2 = (0,1,0); E0 E3 = (0,0,1)
1 2 1
A=1 3 3 {E '0 E '1 = 1E0 E1 + 1E0 E2 + 2 E0 E3}
2 2 3
(a1 , a2 , a3 ) : toïa ñoä cuûa E '0 = f ( E )
⇒ (a1 , a2 , a3 ) = (0,1, −1)
Pt cuûa f ñ / v (1)
 x1'  1 2 1  x   0 
1
 '  x  + 1 
x
 2 = 1 3 3
 2  
 x '  2 2 3  x3   −1
 3
 x1' = x1 + 2 x2 + x3 + 0

⇔  x2' = x1 + 3 x2 + 3 x3 + 1 (*)
 x ' = 2 x + 2 x + 3x − 1
 3 1 2 3
c)Laáy A = (1,-1,2), B = (2,1,1) ∈ d

t=0 t =1
Ta coù :
A ' = f ( A) = (1,5,5) {laáy toïa ñoä A, B thay vaøo (*)
B ' = f (b) = (5,9,8)
Pt tham soá cuûa ñöôøng thaúng A ' B ' = d ' qua A ' coù vec tô chæ phöông A ' B ' = (4,4,3)
 x1 − 1
 x1   4   1   x1 = 4t + 1 ⇒ t = 4  x −1
 x2 = 4 1 + 5  x2 = x1 + 4

 x  = t  4  +  5  ⇒ x = 4t + 5  4 
 ⇒ pttq  ⇔ 3 x1 + 17
     
2 2
x − 1 x =
 x3   3   5   x3 = 3t + 5
 x = 3 1
+5  3 4
 3 4

d )Tìm ñieåm keùp
Giaûi heä {töø heä (*) thay x 'i = xi}
 x1 = x1 + 2 x2 + x3 + 0 2 x + x 3 = 0
  2
⇔  x2 = x1 + 3x2 + 3 x3 + 1 ⇔  x1 + 2 x2 + 3 x3 = −1
 x = 2 x + 2 x + 3x − 1 2 x1 + 2 x2 + 2 x3 = 1
 3 1 2 3 
1 1
nghieäm cuûa heä (1, , −1) ⇒ ñieåm keùp M = (1, , −1)
2 2
II. Hình hoïc afin (hoïc cho bieát)

1. Ñònh lyù:
Taäp caùc bieán ñoåi afin A n → A n laø 1 nhoùm
f : An → An 
n 
⇒ f .g : A n → A n
g: A → A 
n
Kí hieäu : A n
2. Ñònh nghóa
a. Moät taäp con H ⊂ A goïi laø 1 hình
b. Moät tính chaát cuûa H goïi laø 1 baát bieán afin neáu
∀f bieán ñoåi afin f:A n → A n ta coù hình H'=f(H) cuõng coù t/c ñoù
c. Moân hoïc nghieân cöùu baát bieán cuûa caùc bieán ñoåi afin goïi laø hình hoïc afin
treân An
d. Chuù yù: (trong mp thoâng thöôøng) 1 bieán ñoåi adfin
f : d1 , d2 → d1' , d2'
d1 ⊥ d2 noùi chung d1' khoâng ⊥ d2'
Vì theá khaùi nieäm ⊥ cuûa hình hoïc giaûi tích khoâng coù trong khoâng gian afin

BAØI TAÄP: {daïng baøi thi}

Trong khoâng gian afin A3 ñaõ choïn muïc tieâu {E0,E1,E2,E3} (1)
Cho pheùp bieán ñoåi afin f : A3 → A3 thoûa
f (E0 ) = E0' = (1,1,1), f (E1 ) = E1' = (3,2,2)
f (E2 ) = E2' = (2,3,2), f ( E3 ) = E3' = (2,2,3)
a) Vieát phöông trình f ñ/v muïc tieâu (1)
 x1 = t − 1

(d ) :  x 2 = t + 1
b) Cho ñöôøng thaúng
 x3 = t

CM : ∀M ∈ (d ) ta coù f ( M ) ∈ d
c) Vieát phöông trình cuûa f ñ/v muïc tieâu {A0,A1,A2,A3} (2)
Vôùi A0 = (0,0,0), A1 = (0,1,0), A2 = (2,0,1), A3 = (1,0,1)
Giaûi:
)
a
E0' E1' = (2,1,1); E0' E2' = (1,2,1); E0' E3' = (1,1,2)

ma traän chuyeån töø {E0' E1' ; E0' E2' ; E0' E3' } sang {E0' Ei'} i = 1,2,3
2 1 1
A = 1 2 1
 
1 1 2 
f (E0 ) = E0' = (1,1,1)
 x1'  2 1 1  x  1
1
 
Pt cuûa f ñ / v (1) :  x2'  = 1 2 1  x2  + 1
    
 x3'  1 1 2   x3  1
 x1' = 2 x1 + x2 + x3 + 1
 '
 x2 = x1 + 2 x2 + x3 + 1
 x' = x + x + 2 x + 1
 3 1 2 3
b)
t = 0 → P(−1,1,0) ⇒ f ( P ) = P ' = (0,2,1)
t = 1 → Q(0,2,1) ⇒ f (Q) = Q ' = (4,6,5)
Laäp pt tham soá cuûa P ' Q '
 x1   1  0 
P ' Q ' = (4,4,4) d ' x2  = t  1  +  2 

 x   1   1 
 3    
(d ) vaø (d ') cuøng qua Q vaø cuøng coù vec tô cp ⇒ d = d ' ⇒ M ∈ d
thì f ( M ) ∈ d ' = d
 x = x3 − 1 x − x +1 = 0
ñöa pt cuûa d veà pttq ⇒  1 ⇔ 1 3
 x 2 = x3 + 1  x 2 − x3 − 1 = 0
M ∈ (d ) ⇒ M = (t − 1, t + 1, t )
⇒ f ( M ) = (2t − 2 + t + 1 + t + 1, t − 1 + 2t + 2 + t + 1, t − 1 + t + 1 + 2t + 1) = (4t ,4t + 2,4t + 1)
Ta cm f(M) ∈ (d), thay toïa ñoä cua f(M) vaøo pttq cuûa (d)
 4t − 4t − 1 + 1 = 0
 ⇒ f ( M ) ∈ (d )
 4t + 2 − 4t − 1 − 1 = 0

c)
Tìm toïa ñoä cuûa A'0 = f ( A0 ), A1' = f ( A1 ), A2' = f ( A2 ), A3' = f ( A3 )
A0 = (0,0,0) ⇒ A0' = (1,1,1)
A1 = (0,1,0) ⇒ A1' = (2,3,2)
A2 = (2,0,1) ⇒ A2' = (6,4,5)
A3 = (1,0,1) ⇒ A3' = (4,3,4)

A0 A1 = (0,1,0) A '0 A '1 = (1,2,1)

A A
0
2
= (2,0,1) A '0 A '2 = (5,3,4)

A0 A3 = (1,0,1) A '0 A '3 = (3,2,3)

' '
A0 A1 = k1 A0 A1 + k2 A0 A2 + k3 A0 A3
(1,2,1) = k1 (0,1,0) + k2 (2,0,1) + k3 (1,0,1)
2k2 + k3 = 1 k1 = 2
 
⇒ k1 = 2 ⇒ k2 = 0
k2 + k3 = 1 k3 = 1
 

' '
A0 A2 = k1 A0 A1 + k2 A0 A2 + k3 A0 A3
(5,3,4) = k1 (0,1,0) + k2 (2,0,1) + k3 (1,0,1)
2k2 + k3 = 5 k1 = 3
 
⇒ k1 = 3 ⇒  k2 = 1
 =4 k3 = 3
k2 + k
3 

' '
A0 A3 = k1 A0 A1 + k2 A0 A2 + k3 A0 A3
(3,2,3) = k1 (0,1,0) + k2 (2,0,1) + k3 (1,0,1)
2k2 + k3 = 3 k1 = 2
 
⇒ k1 = 2 ⇒ k2 = 0
k2 + k3 = 3 k3 = 3
 

'
A0 A0 = k1 A0 A1 + k2 A0 A2 + k3 A0 A3
k1 = 1

⇒ k2 = 0
k3 = 1

 x1'  2 3 2   x  1 
1
 
pt cuûa f ñ/v (2)  x2'  =  0 1 0   x2  +  0 
    
 x3'  1 3 3   x3  1 
 x1' = 2 x1 + 3 x2 + 2 x3 + 1
 '
 x2 = x2
 x ' = x + 3x + 3x + 1
 3 1 2 3

BAØI 7: SIEÂU MAËT BAÄC HAI TRONG An

1. Ñònh nghóa:
Trong An taäp caùc ñieåm coù toïa ñoä (ñ/v muïc tieâu ñaõ choïn) thoûa pt
n n
∑ aij xi x j + 2∑ ai xi
i , j =1 i =1
2. Chuù yù:
a. Trong A2 pt cuûa 1 ñöôøng baäc 2 coù daïng
a11 x12 + a12 x1 x2 + a21 x2 x1 + a22 x22 + 2a1 x1 + 2a2 x2 + a = 0
⇔
b.
3. Ñònh lyù: ñoái vôùi 1 sieâu maët baäc 2 trong An luoân tìm ñöôïc 1 muïc tieâu thích hôïp ñeå pt
cuûa noù ôû 1 trong caùc daïng sau:
i) X12 + X22 + ... + X K2 − X K2 +1 ..... − Xr2 = 1 (1 ≤ r ≤ n)
ii) X12 + X22 + ... + X K2 − X K2 +1 ..... − Xr2 = 0
iii) X12 + X22 + ... + X K2 − X K2 +1 ..... − Xr2 = 2 Xr +1
4. Ví duï:
VD1: Trong A2 cho ñöôøng baäc 2 (C) coù phöông trình
1.x12 + 2 x1 x2 + 2 x22 − 2 x1 − 4 x2 − 1 = 0 (*)
{heä soá x12 phaûi luoân baèng 1, neáu khaùc 1thì phaûi khöû heä soá ñeå baèng 1}
haõy ñöa pt cuûa (C) veà pt chính taéc
(*) ⇔ [ x12 + 2 x1 ( x2 − 1) + ( x2 − 1)2 ] − ( x2 − 1)2 + 2 x22 − 4 x2 − 1 = 0
⇔ ( x1 + x2 − 1)2 + x22 − 2 x2 − 2 = 0
⇔ ( x1 + x2 − 1)2 + ( x22 − 2 x2 + 1) − 3 = 0
⇔ ( x1 + x2 − 1)2 + ( x2 − 1)2 = 3
2 2
 x + x − 1   x2 − 1 
⇔ 1 2  +  =1
 3   3 
 x1 + x2 − 1
 X1 =
 3
Ñaët : 
X = 2 x − 1
 2 3
⇒ pt chính taéc X12 + X22 = 1
VD2: Trong A3 ñöa pt cuûa maët baäc hai veà pt chính taéc

1.x12 + 5x22 + x32 + 2 x1 x2 + 2 x1 x3 + 6 x2 x3 − 2 x1 + 6 x2 + 2 x3 = 0

⇔ 1.[ x12 + 2 x1 ( x2 + x3 − 1) + ( x2 + x3 − 1)2 ] − ( x2 + x3 − 1)2 + 5x22 + x32 + 6 x2 x3 + 6 x2 + 2 x3
⇔ ( x1 + x2 + x3 − 1)2 + 4 x22 + 4 x2 x3 + 8 x2 + 4 x3 − 1 = 0
x x x
⇔ ( x1 + x2 + x3 − 1)2 + 4[ x22 + 2 x2 ( 3 + 1) + ( 3 + 1)2 ] − 4( 3 + 1)2 + 4 x3 − 1 = 0
2 2 2
x
⇔ ( x1 + x2 + x3 − 1)2 + 4( x2 + 3 + 1)2 − x32 = 5
2
2 2 2
 1   2 x3   1 
⇔ ( x1 + x2 + x3 − 1) +  ( x2 + + 1) −  x3  = 1
 5   5 2   5 
 1
 X1 = ( x1 + x2 + x3 − 1)
 5
 2 x
Ñaët :  X2 = ( x2 + 3 + 1)
 5 2
 1
 X3 = x3
 5
⇒ pt chính taéc X12 + X22 − X32 = 1
5. Pt chính cuûa ñöôøng baäc hai, maëc baäc hai trong A2,A3
a. Trong A2 caên cöù vaøo pt chính taéc daïng (i), (ii), (iii) cuûa sieâu maët baäc hai
trong An
Trong A2 ta coù:
X12 + X22 = 1 (eclip)
X12 − X22 = 1 (hyperbol)
X2
X12 = 2 X hoaëc X2 = 1 ( parabol)
2
 x = ix2
X12 + X22 = 0 (1 ñieåm) ⇔  1 (caëp ñöôøng thaúng aûo)
 x1 = ix2
x − x = 0
X12 − X22 = 0 ⇔  1 2 (caëp ñöôøng caét nhau)
 x1 + x2 = 0
X12 = 1 → caëp ñöôøng thaúng song song
− X12 = 1 → caëp ñöôøng thaúng aûo song song
X12 = 0 → caëp ñöôøng thaúng truøng nhau
b. Pt chính taéc cuûa maët baäc hai trong A3 (n=3)
X12 + X22 + X32 = 1 elipxoit
X12 + X22 − X32 = 1 hypebeloit 1 taàng
X12 − X22 − X32 = 1 hypebeloit 2 taàng

CHÖÔNG II: KHOÂNG GIAN EUCLIDE

BAØI 1: KHOÂNG GIAN VEC TÔ
1. Ñònh nghóa:
V laø khoâng gian vec tô treân R. Moät tích vô höôùng treân V laø moät aùnh xaï
V .V → R

( x .y ) ֏ x .y
thoûa :

a ) x .y = y . x

b) x ( y + z ) = x .y + x .z

c)(kx ) y = x (ky ) = k ( x .y )

d ) x .x ≥ 0∀x ∈ V

x .x ≥ 0 ⇔ x = ο
Khoâng gian vec tô V goïi laø khoâng gian vec tô Enclide neáu treân V ñaõ xaùc ñònh 1
tích voâ höôùng
2. Ví duï:
VD1: Treân Rn xaùc ñònh tích

x = ( x1 , x2 ,...., xn )

y = ( y1 , y2 ,...., yn )

ñ / n : x .y = x1 y1 + x2 y2 + .... + xn yn

x .x = x12 + x22 + ... + xn2 ≥ 0

x .x = 0 ⇔ x12 + x22 + ... + xn2 = 0 ⇔ x1 = x2 = ... = xn = 0

⇒ x = (0,0,...,0) = θ
VD2: Trong R2 xaùc ñònh tích

x = ( x1 , x2 ), y = ( y1 , y2 )

ñ / n x .y = x1 y1 + x1 y2 + x2 y1 + x2 y2

Tích x .y xaùc ñònh nhö treân coù laø tích voâ höôùng treân R 2
Kieåm tra d (vì ñk a,b,c thoûa)

x .x = x12 + 2 x1 x2 + x22 = ( x1 + x2 )2 ≥ 0

x .x = 0 ⇔ ( x1 + x2 )2 = 0 ⇔ x1 = − x2

Vôùi x(1,-1) ta coù x.x=0 nhöng x ≠ θ

Tích x .y nhö treân khoâng laø tích voâ höôùng treân R 2
3. Söï vuoâng goùc:

a) x , y ∈ VEn ta noùi x ⊥ y neáu x .y = 0
b)W ,U laø khoâng gian vec tô con cuûa VEn

Ta noùi : W ⊥ U neáu ∀x ∈ W , ∀y ∈ U ta coù x ⊥ y
Ta noùi : W buø vuoâng goùc vôùi U neáu
W ⊥ U
dim W + dim U = dim V n = n
 E
c)Chuù yù :

{a1 , a2 ,....an} cô sôû cuûa W

{b1 , b2 ,....bn} cô sôû cuûa U

W ⊥ U ⇔ ai .bj = 0
∀i = 1,..., m; ∀j = 1,..., m;
4. Moâ ñun vec tô


a) x ∈ VEn , moâ ñun cuûa x

| x |= x , x 2 = x . x
b) Tính chaát
| θ |= 0

| kx |=| k | . | x |

| x ± y |≤| x | + | y |

| x .y |≤| x | . | y |
5. Cô sôû tröïc giao, cô sôû tröïc chuaån

a)Ñn : Trong VEn cho heä vec tô {u1 ,..., um } (1)

.Heä (1) laø heä tröïc giao neáu ui .u j = 0∀i ≠ j
.Heä (1) laø heä tröïc chuaån neáu

ui .u j = 0∀i ≠ j
 2
ui = ui .ui = 1; i = 1,2,...m

(| ui |= ui2 = 1)
b)Ví duï : Trong R 3 vôùi tích voâ höôùng

x = ( x1 , x2 , x3 )

y = ( y1 , y2 , y3 )

x .y = x1 y1 + x2 y2 + x3 y3
Caùc heä döôùi ñaây heä naøo laø tröïc giao, heä naøo laø tröïc chuaån

i)u1 = (1,1, 0), u2 = (1, −1, 0), u3 = (0, 0,1)
1 2 2 2 1 2 2 2 1
ii)u1 = ( , − , − ); u2 = (− , , − ); u3 = (− , − , )
3 3 3 3 3 3 3 3 3
Giaûi :
i)

u1 .u2 = 0

u1 .u3 = 0

u2 .u3 = 0
⇒ heä tröïc giao

u12 = 1.1 + 1.1 + 0.0 = 2 ≠ 1 ⇒ heä i khoâng laø heä tröïc chuaån
ii)

u1 .u2 = 0

u1 .u3 = 0

u2 .u3 = 0
⇒ heä tröïc giao
1 4 4
u12 = + + = 1
9 9 9
u22 = 1

u32 = 1
⇒ heä ii laø heä tröïc chuaån
c) Cô sôû tröïc giao, cô sôû tröïc chuaån
.cô sôû
i) cô sôû tröïc giao cuûa VEn 
.heä tröïc giao
.cô sôû
cô sôû tröïc chuaån cuûa VEn 
.heä tröïc chuaån

ii) Bieåu thöùc cuûa tích voâ höôùng trong cô sôû tröïc chuaån

{v1 , v2 ,...., vn} laø 1 cô sôû tröïc chuaån cuûa VEn

x = x1v1 + x2 v2 + .... + xn vn {vi .v j = 0}

y = y1v1 + y2 v2 + .... + yn vn {vi .vi = 1}

x .y = ( x1v1 + x2 v2 + .... + xn vn )( y1v1 + y2 v2 + .... + yn vn )

x.y = x1 y1 + x2 y2 .... + xn yn
VD: Vôùi cô sôû ii) cuûa R3 ôû ví duï treân

Cho x=3u1 + 5u2 − 2u3

y = u1 + u2 + 2u3

Tính : x .y

Ta coù: {u1 , u2 , u3} trong ii) laø 1 cô sôû tröïc chuaån trong R 3

Vaäy : x .y = 3.1 + 5.1 − 2.2 = 4
6. ……………………………………………………..
7. ………………………………………………..
BAØI 2: KHOÂNG GIAN EUCLIDE

1. Ñònh nghóa
Khoâng gian Euclide n chieàu, kyù hieäu En cuõng laø khoâng gian afin lieân keát vôùi khoâng
gian vec tô Euclide n chieàu VEn . Do ñoù noù cuõng coù khaùi nieäm, tính chaát cuûa khoâng
gian afin. Tuy nhieân trong En coù caùc k/n vaø t/c maø khoâng gian afin khoâng coù ñoù laø
k/n lieân quan ñeán tích voâ höôùng
2. Khoaûng caùch trong En
a) X , Y ∈ E n ta ñ/n

d(X,Y)=| XY |,| a |= a 2
Ta coù:
d(X,Y)=d(Y,X)
d(X,Y)=0 ⇔ X=Y
d(X,Z) ≤ d(X,Y)+d(Y,Z)
b)(α ) laø maët phaúng trong E n
M ∈ E n , ta ñ/n
d(M,α )=inf{d(M,N)/N ∈ (α )}
3. Muïc tieâu tröïc chuaån
a. Nhaéc laïi:
Muïc tieâu afin cuûa En laø heä {A0,A1,….An} ñoäc laäp
b. Muï c tieâ
u afin
{E 0,E1,….En} goïi laø muïc tieâu tröïc chuaån neáu cô sôû

{E0 E1 , E0 E2 ,..., E0 En} laø moät cô sôû tröïc chuaån

{v1 ,..., vn} laø cô sôû tröïc chuaån

x = x1v1 + ... + xn vn

y = y1v1 + ... + yn vn

⇒ x .y = x1 y1 + .... + xn yn

x .x = x12 + ... + xn2
Chuù yù: Trong En ñeå tieän nghieân cöùu caùc tính chaát lieân quan tôùi khoaûng caùch
ngöôøi ta thöôøng söû duïng muïc tieâu tröïc chuaån
4. Söï vuoâng goùc cuûa caùc phaúng trong En

a) Ñònh nghóa: Trong En cho caùc phaúng (α ),( β ) laàn löôït coù phöông V (α ) ,V ( β )
i)Ta noùi (α ) ⊥ (β ) neáu V (α ) ⊥ V ( β )

 ñ / n ∀x ∈ V (α )
V (α ) ⊥ V ( β ) ⇔  (β )
: x .y = 0
∀y ∈ V
(α ) ⊥ (β )
ii)(α ) buø vuoâng goùc vôùi ( β ) neáu 
dim(α ) + dim(β ) = dim E = n
n
b) Moät soá baøi taäp

Trong E4 xeùt xem caùc phaúng sau coù vuoâng goùc khoâng, buø vuoâng goùc vôùi nhau hay
khoâng
 x1 = t
 x = −t + 1 x + x − x − x = 0
i)(α )  2 (β )  1 2 3 4
 x3 = 3t  x2 − 2 x3 − x 4 − 1 = 0
 x4 = t − 2
 x1 = t1 + t2 + 1
 x − x − x + 2 x4 − 1 = 0  x = t − 1
ii)(α )  1 2 3 (β )  2 2
 x 2 − x3 − x 4 + 2 = 0  x3 = −2t1 − 3t2
 x4 = t1 + 2
Giaûi:
i)Ñöa pt (α ),(β ) veà phöông trình tham soá
 x + x = x3 + x 4  x = − x3 − 1
(β )  1 2 ⇔ 1
x
 2 = 2 x 3
+ x 4
+ 1 = 0  x2 = 2 x3 + x 4 + 1
Ñaët : x3 = t1 , x 4 = t2
 x1 = −t1 − 1
 x = 2t + t + 1
 x2 = t 1 2
 3 1
 x4 = t2

V (α ) coù cô sôû a=(1,-1,3,1)

V ( β ) coù cô sôû b1 =(-1,2,1,0),b2 =(0,1,0,1)
(α ) ⊥ (β ) ⇔ V (α ) ⊥ V ( β )

ab = 1.(−1) + (−1).2 + 3.1 + 1.0 = 0 (thoûa)
⇔  1
ab2 = 1.(0) + (−1).1 + 3.0 + 1.1 = 0 (thoûa)
Vaäy : (α ) ⊥ ( β ) ,dim(α ) + dim( β ) = 1 + 2 = 3 < dim E 4
(α ) khoâng buø vuoâng goùc (β )
c) Ñònh lyù: (α ) ⊥ (β ) thì (α ) vaø ( β ) khoâng coù quaù moät ñieåm chung
VD: Trong E3: (α ) buø vôùi (β ) thì (α ) vaø (β ) coù moät ñieåm chung duy nhaát
d) Ñònh lyù: Trong En (vôùi m muïc tieâu tröïc chuaån). Cho phaúng (α ) coù pttq
a11 x1 + a12 x2 + ... + a1n xn + a1 = 0
a x + a x + ... + a x + a = 0
 21 1 22 2 2n n 2
 ....
an− m x1 + ... + an− m xn + an− m = 0
phaúng (β ) coù phöông V ( β ) vôùi cô sôû laø

n1 = (a11 ,..., a1n ), n2 = (a21 ,..., a2 n ), nn − m = (an − m ,..., an− m ,n )
Khi ñoù ta coù (α )uø vôùi (β )

e) Trong En cho phaúng (α ) , M laø 1 ñieåm. Goïi ( β ) laø phaúng qua M vaø buø vuoâng
goùc vôùi (α ) (theo ñònh lyù (α ) ∩ ( β ) = M 0 )
Khi ñoù:
d ( M ,(α )) =| M 0 M |
f) Ví duï E4 (vôùi muïc tieâu tröïc chuaån ñaõ choïn) cho phaúng
 x − x + x3 − 1 = 0
(α )  1 2 vaø M (1,-1,0,1)
 x 2 − x3 + 3 x 4 − 2 = 0
i)Vieát pt phaúng (β ) qua M vaø buø vuoâng goùc vôùi (α )
ii)Tính d ( M ,(α ))
Giaûi
i)Ñöa pt cuûa (α ) veà pttq (ñaõ coù) theo ñònh lyù phaúng ( β ) qua m vaø buø

vuoâng goùc vôùi (α ) coù phöông V ( β ) vôùi cô sôû laø n1 = (1, −1,1, 0), n2 = (0,1, −1,3)
⇒ pt tham soá cuûa ( β )
 x1  1   0  1 
x   −1     
 2  = t1   + t2  1  +  −1 
 x3   1   −1  0 
x  0   3  1 
 4
 x1 = t1 + 1
 x = −t + t − 1
 2 1 2
x =
 3 1 2 t − t
 x4 = 3t2 + 1
ii)Tính d ( M ,(α ))
Tính M0 = (α ) ∩ ( β )
Thay pt tham soá cuûa ( β ) vaøo (α )
t1 + 1 − (−t1 + t2 − 1) + (t1 − t2 ) − 1 = 0

−t1 + t2 − 1 − (t1 − t2 ) + 3(3t2 + 1) − 2 = 0
 11
3t − 2t23 + 1 = 0  t = −
 1
29
⇔ 1 ⇔
−
 12 t + 11 t2
= 0 t2 = − 2
 29
M0 :
18
x1 = t1 + 1 =
29
20
x2 = −t1 + t2 − 1 = −
29
9
x3 = t1 − t2 = −
29
23
x4 = 3t2 + 1 =
29
18 20 9 23
M0 ( , − , − , )
29 29 29 29
11 9 9 6
M0 M = ( , − , , )
29 29 29 29
1 1
| M 0 M |= 121 + 81 + 81 + 36 = 319
29 29

5. Pheùp dôøi
a) Ñònh nghóa: song aùnh f : E n → E n goïi laø pheùp dôøi hình neáu f baûo toaøn khoaûng
caùch d ( M , N ) = d ( f ( M ), f ( N ))
b) Ñònh lyù:
Cho bieán ñoåi afin f : E n → E n lieân keát vôùi bieán ñoåi tuyeán tính ϕ : VEn → VEn
f laø pheùp dôøi ⇔ ϕ laø bieán ñoåi tröïc giao
ϕ laø bieán ñoåi tt
ϕ baûo toaøn tích voâ höôùng

c) Ñònh lyù: Cho bieán ñoåi afin f : E n → E n
f coù pt ñ / v muïc tieâu tröïc chuaån {E0 , Ei }, i = 1, n
 x1'   x1   a1 
 '  x  a 
x
laø :  2  = A  2  +  2 
 ...   ...   ... 
 x'   x  a 
 n  n  n
f laø pheùp dôøi ⇔ A.A t = I (ñôn vò )
( A laø muïc tieâu tröïc giao)
d) Ví duï:
VD1: Trong E3 cho bieán ñoåi afin f : E 3 → E 3 coù pt ñ/v muïc tieâu tröïc
chuaån {E0 , Ei }, i = 1, n laø
 ' 1 2 2
 x1 = 3 x1 − 3 x2 − 3 x3 + 1

 ' 2 1 2
 x2 = − x1 + x2 − x3 + 1
 3 3 3
2 2
 x' = − x − x + x + 1 1
 3 3 1 3 2 3 3
a)CM : f laø pheùp dôøi
b)Cho maët caàu (S ) coù pt : x 2 + y 2 + z2 − 6 x − 6 y + 2 = 0
Vieát pt cuûa maët caàu (S ') = f (S )
Giaûi:
a)Ma traän cuûa pheùp dôøi
1 2 2 
3 - 3 - 3 
 
2 1 2
A= - - 
 3 3 3
 2 2 1
- 3 - 3 3 
 
Ta coù: A.A = I (ñôn vò)
t
⇒ f laø pheùp dôøi

b)(S):(x 2 − 6 x + 9) + ( y 2 − 6 y + 9) + z2 − 18 + 2 = 0
⇔ ( x − 3)2 + ( y − 3)2 + z2 = 16
(S ) coù taâm I(3,3,0) vaø R = 4
Maët caàu (S')=f(S) coù taâm I'=f(I) vaø baùn kính 4
I'=(0,0,-3)
(S'):x 2 + y 2 (z + 3)2 = 16

VD2: Trong mp vieát pt cuûa pheùp ñoái xöùng qua ñöôøng thaúng (d): 3x1+4x2-25=0
M (m1 , m2 )
a)Vieát pt ñöôøng thaúng (∆) qua M vaø vuoâng goùc (d)
b)Tìm giao ñieåm M 0 = (d ) ∩ (∆)
c)Tìm toïa ñoä M'
Giaûi

∆ qua M (m1 .m2 ) coù vtcp n(3,4)
Pt tham soá cuûa (∆)
 x = 3t + m  x  3   m 
 x1 = 4t + m1 ⇔  x1  + t  4  +  m1 
 2 2  2    2
Thay pt tham soá cuûa (∆) vaøo pt cuûa (d )
3(3t + m1 ) + 4(4t + m2 ) − 25 = 0
25t + 3m1 + 4m2 − 25 = 0
3m + 4m2
t = 1− 1
25
Thay t vaøo pt tham soá cuûa (∆) ta ñöôïc toïa ñoä M 0
3m + 4m2 16m1 − 12m2
x1 = 3(1 − 1 ) + m1 = 3 + = x10
25 25
3m1 + 4m2 −12m1 + 9m2
x2 = 4(1 − ) + m2 = 4 + = x20
25 25
M ' =(m1' , m

'
2
)
M 0 M ' = − M0 M
(m1' − x10 , m2' − x20 ) = (m1 − x10 , m2 − x20 )
m' − x10 = −m1 + x10 m1' = − m1 + 2 x10
⇒  1' ⇔  '
m2 = −m2 + 2 x2
0 0 0
m2 − x2 = − m2 + x2
 '  16m1 − 12m2 
m1 = − m1 + 2  3 + 
  25 
⇔
m' = − m + 2  4 + −12m1 + 9m2 
 2 2  
  25 
 ' 7 24
m1 = 25 m1 − 25 m2 + 6
⇔
m2' = − 24 m1 − 7 m2 + 8
 25 25
Ta ñöôïc pt cuûa pheùp ñoái xöùng qua (d )
7 24 
 25 − 
A= 25 
− 24 7
− 
 25 25 
VD3: trong mp vieát pt cuûa pheùp ñoái xöùng qua ñthaúng (d):x1+x2-2=0
Laáy M (m1 , m2 )
a)Vieát pt tham soá ñöôøng thaúng (∆) qua M vaø vuoâng goùc (d )
b)Tìm giao ñieåm M 0 = (d ) ∩ (∆)
c)Tìm toïa ñoä M '
Giaûi:


∆ qua M (m1 , m2 ) coù vtcp n(1,1)
Pt tham soá cuûa (∆)
x = t + m  x   −1   m 
 x1 = t + m1 ⇔  x1  + t  1  +  m1 
 2 2  2    2
Thay pt tham soá cuûa (∆) vaøo pt cuûa (d )
t + m1 + t + m2 − 2 = 0
2t + m1 + m2 − 2 = 0
2 − m1 − m2
t=
2
Thay t vaøo pt tham soá cuûa (∆) ta ñöôïc toïa ñoä M 0
2 − m1 − m2 2 + m1 − m2
x1 = + m1 = = x10
2 2
2 − m1 − m2 2 − m1 + m2
x2 = + m2 = = x20
2 2
M ' = ( m '
,
1 m 2
'
)
M 0 M ' = − M0 M
(m1' − x10 , m2' − x20 ) = (m1 − x10 , m2 − x20 )
m' − x10 = − m1 + x10 m1' = −m1 + 2 x10
⇒  1' ⇔  '
m2 = −m2 + 2 x2
0 0 0
m2 − x2 = − m2 + x2
 '  2 + m1 − m2 
m1 = − m1 + 2  
  2 
⇔
m' = − m + 2  2 − m1 + m2 
 2 2
 2 
m = − m2 + 2
'
⇔  1'
m2 = − m1 + 2
Ta ñöôïc pt cuûa pheùp ñoái xöùng qua (d )
 0 -1
A=
-1 0 
VD4: Cho ñöôøng troøn (C): x12 + x22 − 2 x1 − 4 x2 + 1 = 0
Vieát pt ñtroøn (C ') ñoái xöùng vôùi (C ) qua (d )
Giaûi:
(C ) : ( x − 1)2 + ( x − 2)2 = 4
Taâm I (1,2), baùn kính R = 2
(C ') : coù taâm I ' = (0,1), R = 2
⇒ (C ') : ( x − 0)2 + ( x − 1)2 = 4
VD5: Cho ñöôøng thaúng (l): x + 2y – 4 = 0
Vieát pt ñthaúng (l’) ñoái xöùng vôùi (l) qua (d)
Giaûi:
Laáy A,B ∈ (d)
 m1' = −m2 + 2
A=(0,2) ⇒ A'(0,2) {döïa vaøo coâng thöùc  ' }
 m2 = − m1 + 2
B=(4,0) ⇒ B'(2,-2)
A ', B ' laø ñx cuûa A,B qua (d) ⇒ (l')=A'B'
{töï vieát pt ñthaúng A'B'}

e) Phaân loaïi pheùp dôøi trong mp {bieát, khoâng thi}

6. Sieâu maët baäc hai trong E { bieát, khoâng thi}
7. Hình hoïc Euclide{ bieát, khoâng thi}
8. Duøng hình hoïc Euclide ñeå nghieân cöùu hình hoïc afin{ bieát, khoâng thi}
BAØI TAÄP:
Baøi 1:
Trong A3 xeùt vò trí töông ñoái cuûa caùc phaúng
 x3 = 0  x1 = 0
 
(α )  x4 = 0 ( β )  x2 = 0
  x3 = 1
 x5 = 0 
Giaûi :
 0 x1 + 0 x2 + x3 + 0 x4 + 0 x5 = 0

(α )  0 x1 + 0 x2 + 0 x3 + x4 + 0 x5 = 0
 0 x1 + 0 x2 + 0 x3 + 0 x 4 + x5 = 0

dim(α ) = dim A5 − soá pt = 5 -3 = 2
dim(β ) = 2
- Xeùt (α ) caét ( β )
 x1 = 0
x = 0
 2
 x3 = 1
 x = 0 ⇒ heä pt voâ nghieäm ⇒ (α ) ∩ (β ) = ∅
 3
 x4 = 0
x = 0
 5
− Ñöa pt (α ) veà pt tham soá
 x1 = t1
x = t
 2 2
(α )  x3 = 0
 x4 = 0

 x5 = 0

V coù cô sôû laø a1 = (1, 0, 0, 0, 0); a2 = (0,1, 0, 0, 0)
(α )
 x1 = 0

V coù goàm caùc vec tô thoûa heä  x2 = 0
(β )
 x3 = 0


Ta thaáy a1 , a2 ∉ V ( β )
V (α ) ∉ V ( β ) ⇒ (α ) vaø (β ) cheùo nhau
Baøi 2
Trong A 4 cho (α ),(β ) coù phöông trình
x + x − x − 2 = 0
(α )  1 2 3
2 x1 + x2 + x3 + x4 + 1 = 0
 x1 = −2t1 − t2 + 1
 x = 3t + t + 2
(β )  2 1 2
x
 3 1 = t
 x4 = t2
Xeùt vò trí töông ñoái cuûa (α ) vaø (β )

Giaûi :
dim(α ) = 4 − 2 = 2(soá chieàu khoâng gian - soá pt )
dim(β ) = 2(soá tham soá cuûa pt )
Thay pt cuûa ( β ) vaøo pt (α )
Ta coù :
−2t − t + 1 + 3t1 + t2 + 2 − t1 − 2 = 0
(α )  1 2
2(−2t1 − t2 + 1) + 3t1 + t2 + 2 + t1 + t2 + 1 = 0
0t + 0t2 + 1 = 0
⇔ 1 ⇒ heä pt VN
0t1 + 0t2 + 5 = 0
⇒ (α ) ∩ (β ) = ∅ (1)
V (α ) goàm caùc vec tô thoûa heä
 x1 + x2 − x3 = 0

2 x1 + x2 + x3 + x4 = 0
V ( β ) coù cô sôû laø
b1 = (−2,3,1, 0); b2 = (−1,1, 0,1)

Ta thaáy b1; b2 ∈ V (α )
⇒ V ( β ) ⊂ V (α ) (2)
Töø (1) vaø (2) ⇒ (α ) / /(β )

OÂN TAÄP THI

1) Chöùng minh 1 heä ñieåm trong An laø muïc tieâu vaø vieát coâng thöùc ñoåi muïc tieâu (I)
sang muïc tieâu (II)
2) Vieát pt caùc phaúng trong An vaø xeùt vi trí töông ñoái
3) Vieát pt bieán ñoåi afin ñoái vôùi 1 muïc tieâu, cho ñthaúng (d) coù pt tìm pt ñöôøng thaúng
(d’) laø aûnh cuûa d
4) Chöùng minh caùc phaúng ñaõ cho trong En laø vuoâng goùc hoaëc buø vuoâng goùc. Vieát pt
caùc phaúng qua 1 ñieåm vaø buø vuoâng goùc vôùi caùc phaúng ñaõ cho
5) Cho bieán ñoåi afin f : E n → E n coù pt ñv 1 muïc tieâu tröïc chuaån laø
[ x '] = A[ x ] + [a]
Chöùng minh f laø bieán ñoåi afin
Vieát pt maët caàu laø aûnh cuûa 1 maët caàu ñaõ cho
Vieát pt pheùp ñoái xöùng qua 1 maët phaúng trong E3

6)

Hinh Hoc Oclic

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hinh Hoc Oclic

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Ñaïi hoïc chuyeân tu Toaùn K6 2010 – 2012 Hình hoïc Ôclic

CHÖÔNG I: KHOÂNG GIAN AFIN

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 1

- ∀ heä coù soá ñieåm ≥ 4 laø heä khoâng ñoäc laäp

Baøi 2: MUÏC TIEÂU AFIN, TOÏA ÑOÄ AFIN

b) (An lieân keát vôùi Vn)

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 2

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 3

a)

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 4

BAØI 3: CAÙC PHAÚNG TRONG An

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 5

BAØI 4: PHÖÔNG TRÌNH CAÙC PHAÚNG TRONG An

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 6

Ví duï1: trong A4 cho A(1,1,2,0), B = (2,3,1,1), C = (1,2,1,-1)

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 7

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 8

a) Ta noùi (α )vaø( β ) caéc nhau neáu (α ) ∩ (β ) = ∅

Ví duï 2: Trong A4 cho

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 9

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 10

BAØI 5: TÆ SOÁ ÑÔN

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 11

 x A + x B + xC x A ' + x B ' + xC '

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 12

a= AA’coù pt: y=0

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 13

BAØI 6: PHEÙP BIEÁN ÑOÅI AFIN

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 14

f (E0 ) = E0' = (1,1), f ( E1 ) = E1' = (2,2), f (E2 ) = E2' = (3,4)

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 15

i) Cho X = (1,2) ñ / v (1). Tìm toïa ñoä cuûa f ( x ) ñ / v (1)

f (E0 ) = E0' , f ( E1 ) = E1' , f ( E2 ) = E2' )

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 16

VD 2: Trong A2 ñaõ choïn muïc tieâu {E0, E1, E2} (1)

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 17

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 18

c)Cho ñöôøng thaúng coù phöông trình tham soá laø :

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 19

c)Laáy A = (1,-1,2), B = (2,1,1) ∈ d

II. Hình hoïc afin (hoïc cho bieát)

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 21

BAØI TAÄP: {daïng baøi thi}

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 22

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 23

BAØI 7: SIEÂU MAËT BAÄC HAI TRONG An

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 24

1.x12 + 5x22 + x32 + 2 x1 x2 + 2 x1 x3 + 6 x2 x3 − 2 x1 + 6 x2 + 2 x3 = 0

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 25

CHÖÔNG II: KHOÂNG GIAN EUCLIDE

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 26

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 27

BAØI 2: KHOÂNG GIAN EUCLIDE

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 28

b) Moät soá baøi taäp

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 29

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 30

⇒ f laø pheùp dôøi

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 31

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 32

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 33

e) Phaân loaïi pheùp dôøi trong mp {bieát, khoâng thi}

Nguyeãn Ñöùc Tuaán 0919.151177 Trang 34