g~°º ѨsHõ∆
ã¨O`å#O HõÅQÆ_»OÖ’ ѨÙ~°∞+¨µ_ç áê„`«
Uq∞@O>Ë ™êѶ¨Åº=O`«"≥∞ÿ# g~åºxfl ¢ã‘Î
c["åÇ≤ÏHõ ֒ѨŠ„Ѩ"Õâ◊ÃÑ@ì_»O. ã¨O`å#O
HõÅQÍÅO>Ë g~åºxH˜ H˘xfl ÅHõ} ∆ ÏÅ∞O_®e.
J"ÕO\’ K«∂^•ÌO.
g~°º„^Œ=O ÅHõ∆}ÏÅ∞
g~° º Hõ } ÏÅ∞ (Spermatozoa) ,
g~°º„^Œ==¸ (Seminal plasma) Hõe¿ãÎ<Õ
g~°ºO (Semen) J=Ù`«∞Ok.
g~° º „^Œ = O ˆ H =ÅO g~° º Hõ } ÏÅ∞
D^Œ_®xH˜ ѨxH˘KÕÛ „^Œ="Õ∞ HÍ^Œ∞! P
g~°ºHõ}ÏÅ∞ „|uH˜ |@ìHõ@ì_®xH©, "å\˜
Ѩ x #q x~° fi iÎ O K« _ ®xH˜ HÍ=Åã≤ #
Ѩ^•~å÷Åhfl g~°º„^Œ=OÖ’<Õ L<åfl~Ú.
Hõà◊§‰õΩ JO^Œi g~°º=¸ XHõ¯ÖψQ
HõxÑ≤ã¨∞ÎOk. ^•xfl ~°™êÜ«∞xHõOQÍ qâı¡+≤Oz
K«∂¿ãÎ<Õ P „^Œ=O ѨxH˘KÕÛn ѨxH˜~åxn
`ÕeáÈ`«∞Ok. ^Œ∞~°^Œ$+¨ì=âß`«∂Î KåÖÏ H˘kÌ
ÖË|ˆ~@sÖ’¡<Õ JÖÏO\˜ ™œHõ~åºÅ∞O\Ï~Ú.
L<åflQÍx Ju ÃÑ^ŒÌ Ǩã¨Ê@Öòû Ãã·`«O
g~° º OÖ’x ~° ™ êÜ« ∞ #Ѩ ^ •~åú Å qâı ¡ + ¨ }
[~°Ñ¨HõáÈ=_»O â’K«hÜ«∞O. =∞#^Õâ◊OÖ’<Õ
HÍ^Œ∞ q^ÕâßÖ’¡#∞ Ѩiã≤÷u ~ÚÖψQ LOk.
J~Ú#ѨÊ\˜H© g\˜ QÆ∞iOz `≥Å∞ã¨∞HÀ=\ÏxH˜
„Ѩܫ∞ufl^•ÌO.
g~° º „^Œ = O J<Õ k XHõ ¯ KÀ@
4• 56= ã¨O=`«û~° „ѨK∞« ~°}
`«Ü«∂~°ÜÕ∞ºk HÍ^Œ∞.
ZÑ≤_ç_çq∞ãπÖ’ H˘O`«
g~°º"åÇ≤ÏHõ H˘ã¨# L#fl
UOѨٺÖÏ¡ÅÖ’ H˘O`«,
â◊√„HõHÀâßÖ’¡ H˘O`«,
„áÈ¿ãì @ ∞ „QÆ O kè Ö ’
H˘O`«, H“Ѩ~∞° , e@ì~∞°
„QÆO^èŒ∞Ö’¡ =∞iH˘O`«
JO@∞‰õΩx QÆ∞OѨÙÖÏ¡ Hõ#Ѩ_∞» `«∞<åflÜ∞Õ "≥∂
K˘Ñ¨ÙÊ# `«Ü«∂Ô~· UHõ=∞=Ù`«∞Ok. ~Úxfl\˜
QÆ=∞xOKåe. "å\˜ `«ÅÅhfl XHõ^ŒQÆæ~° KÕiÛ
~°™êÅ∂ ѨÙ~°∞+¨ Ǩ~À‡#∞ (>ˇ™Èìã~ì≤ å<£) „¿Ñ~°}
g∞^Œ<Õ P^è•~°Ñ¨_ç LO_»@O qâı+¨O. J#QÍ QÆ∞OѨÙÖÏ¡ U~°Ê_ç LO_˘K«∞Û. ÖË^• `ÀHõÅhfl
^ŒQ~æÆ ° KÕ~∞° Û‰õΩx QÆ∞OѨ٠U~°Êiz LO_˘K«∞Û†
ѨÙ~°∞+¨ Ǩ~À‡#∞ `«‰õΩ¯"≥·`Õ g~°º„^Œ=O ~åt
ÖË^• XHõ^•x `«Å`À "Õ~˘Hõ^•x `ÀHõ Hõe¿ã
‰õÄ_® `«‰Ωõ ¯==Ù`«∞Ok.
q^è Œ O QÍ QÆ ∞ OѨ Ù Å∞ U~° Ê _ç LO_˘K« ∞ Û.
ѨOKÕO„kÜ«∂Å ^•fi~å =∞x+≤ á⁄O^Õ ~ÚÖÏO\˜ J=ÅHõ∆}ÏÖË"≥∞ÿ<å L#fl"Õ"≥∂
HÍ=∞„¿Ñ~°} Z‰õΩ¯=ÜÕ∞º H˘nÌ Ñ¨Ù~°∞+¨ QÆ=∞xOKåe.
Ǩ  ~À‡#∞ L`« Ê uÎ â◊ s ~° O Ö’ ÉÏQÍ
P `«~åfi`« –
[~°∞QÆ∞`«∞Ok. Hõ#∞Hõ 㨯Å#OÖ’ g~°º„^Œ=O
~åt ‰õÄ_® Z‰õΩ¯==Ù`«∞Ok. J#QÍ Z=Ô~` · Õ
ÃãÊ~ü‡H“O@∞
~°uH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ Z‰õΩ¯=¿ãѨ٠„Ѩ}Ü«∞HõàÏ
Hõ Ö ÏáêÖ’¡ QÆ _ » ∞ Ѩ Ù `« ∂ L„^Õ H Íxfl P g~° º OÖ’ g~° º Hõ } ÏÅ∞ Zxfl
á⁄O^Œ∞`«∞<åfl~À "åi g~°ºÑ¨Ù ~åt ‰õÄ_® P L<åflÜ∞« <Õk ~ÚѨC_»∞ ÖˇH¯õ Hõ\Ïìe. XH˘Hõ¯i
~°uÖ’ Z‰õΩ¯= LO@∞O^Œ#fl =∂@. ^•x`À g~° º OÖ’ g~° º Hõ } ÏÖË Hõ # Ѩ _ » = Ù.
áê@∞ P g~°ºOÖ’ LO_®eû# Ѩ^•~åúÅ JÖÏO@Ѩ C _» ∞ P g~åºxfl Ü« ∞ O„`«
x+¨ÊfÎ K«H¯õ QÍ LO@∞Ok. Jk â◊√Éèí ÅHõ}∆ O. ã¨Ç¨ Ü«∞O`À `ÕiÛ (J#QÍ Centrifuge KÕã)≤
J_»∞QÆ∞# KÕi# `≥@∞ì#∞ "≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñ¨ÙÖ’
"≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñ¨Ù ѨsHõ∆ ѨsH˜∆OKåe. J~Ú<å XHõ g~°ºHõ}=¸
Hõ # |_» H õ á È`Õ ''JEÃãÊi‡Ü« ∂ ——
g~åºxfl "≥ ∞ ÿ „ HÀ™È¯Ñ¨ Ù Ö’ K« ∂ ¿ãÎ
(Azoospermia) Jx iáÈ~°∞ì „"å™êÎ~°∞.
JO^Œ ∞ Ö’x Hõ } ÏŠ㨠O Yº, 㨠fi ~° ∂ Ѩ O
J~°=÷ ∞=Ù`å~Ú. J~Ú`Õ JÖÏ Ñ¨sH˜O∆ KÕ Hõ } ÏÅO@∂ LO>Ë Zxfl L#fl"À
=ÚO^Œ∞ ^•xfl ÉÏQÍ HõeÜ«∞„káêÊe. Öˇ H õ ¯ ÃÑ\˜ ì "å\˜ 㨠O Yºx q∞eÜ« ∞ #¡ Ö ’
XHõ K«∞Hõ¯ g~åºxfl fã¨∞‰õΩx XHõ „"å™êÎ~∞° .
„Ѩ ` Õ º Hõ " ≥ ∞ ÿ # Ãã ¡ _ » ∞ g∞^Œ LOz WѨC_»∞ P L#fl Hõ}ÏÅ ã¨OYº ã¨iQÍ
"≥∞ÿ„HÀ™È¯Ñ¨ÙÖ’ ѨsHõ∆KÕÜ«∂e. LO^•, `«‰Ωõ ¯= LO^•, Z‰õΩ¯= LO^• J<Õ
=ÚO^Œ∞QÍ K«xáÈ~Ú# Hõ}ÏÅ∞, ã¨=∞㨺 L`«Ê#fl=∞=Ù`«∞Ok. J#QÍ g~°ºOÖ’
K≥`Ϋ K≥^•~°O, ÉÏH©iì Ü«∂Å∞, JѨiѨHfiõ Hõhã¨O Zxfl Hõ}ÏÅ∞ LO>Ë ^•xfl ѨxH˘KÕÛ
Hõ}ÏÅ∞, ZÑ≤feÜ«∞Öò Hõ}ÏÅ∞, Z„~°~H° Îõ (<å~°‡Öò) g~°ºOQÍ ÉèÏqOKåe? ZO`«∞O>Ë
Hõ}ÏÅ∞, p=Ú Hõ}ÏÅ∞ "≥Ú^ŒÖˇ·# `«‰õΩ¯= L#fl@∞ì? Jx!
"Õ"∞≥ <ÿ å L<åflÜ∞Õ "≥∂ K«∂™êÎ~∞° . D q+¨Ü«∞OÖ’ JO^Œ~°∂ K≥~À~°HõO
JÖψQ g~°ºHõ}ÏÅ∞ XHõ^•<˘flH\ õ ˜ QÍ#∂ =∂\Ï¡ _ » ∞ `å~° ∞ . 3 ~ÀAÅ
PQÆ+¨µì 2005
„|ǨχK«~°ºO `«~åfi`« ¿ãHõiOz# g~°ºOÖ’ Hõ}ÏÅ∞#fl =ºH˜Î `«O„_ç J~Ú# L^ŒO`«O =ÚO^Œ∞H˜ Hõ^Œ∞Å∞`«∂ LO>Ë Jk =∞Oz
q∞.b. XHõ¯\˜H˜ Hõhã¨O 20 q∞eÜ«∞#¡ 1980Ö’ International Journal of g~°ºOQÍ<Õ ÖˇH¯õ .
Hõ}ÏÅ∞O>Ë KåÅx „ѨѨOK« P~ÀQƺ ã¨Oã¨÷ Andrology Ö’ Ѩ _ ç O k. 2 q∞eÜ« ∞ #¡
f~å‡xOzOk. K«∞~°∞QÍæ ''=ÚO^Œ∞‰õΩ HõkÖË—— Hõ}ÏÅ∞
Hõ}ÏÅ∞<åfl ã¨O`å#O Hõey# QÆÅ =º‰õΩÎÅ
30% Hõ<åfl `«‰õΩ¯= LO>Ë P Ѩiã≤÷ux
"≥Ú`«ÎO g∞^Œ LO_®eû# ^•xHõO>Ë QÆ∞iOz 1974Ö’ Fertility & Sterility Ѩ„uHõ Asthenozoospermia JO\ÏO. XHõiH˜
`« ‰ õ Ω ¯= g~° º Hõ } ÏÅ∞O>Ë ^•xfl „ѨK«∞iOzOk. =∂ J#∞#Éèí=OÖ’<Õ 8–9 g~° º Hõ } ÏŠ㨠O Yº, K« Å #O – Ô ~ O_» ∂
Oligospermia J<åfl~∞° . =∞s Z‰õΩ¯= LO>Ë q∞eÜ«∞#¡ Hõ}ÏÅ`À ã¨O`å#=O`«∞Öˇ·#
`«‰õΩ¯=QÍ<Õ L<åflÜ«∞#∞HÀO_ç. P ã≤÷ux
– J#QÍ XHõ q∞.b.H˜ 250 q∞eÜ«∞#¡ HõO>Ë "å~°∞<åfl~∞° . Hõ#∞Hõ J™ê^躌 O Jx K≥Ñʨ _®xH˜ Oligoasthenozoospermia JO\ÏO.
Z‰õ Ω ¯= g~° º Hõ } ÏÅ∞#fl@¡ ~ Ú`Õ ^•xfl gÖË ¡ ^ Œ ∞ HÍx g~° º OÖ’ Hõ } ÏÅ∞ 㨠O Yº
· Õ `« ‰ õ Ω ¯=ÜÕ ∞ º H˘nÌ ã¨ O `å<å=HÍâßÅ∞
Polyzoospermia J<åfl~∞° . =∞Ok Z‰õΩ¯"≥` Hõ}ÏÅ K«Å#O QÆ∞iOz "≥∞„ÿ HÀ™È¯Ñ¨ÙÖ’
=∞l˚QÆ Ñ¨ÅK«#=Ù`«∞O^Œx ™ê"≥∞`«. Hõ#∞Hõ `«QÆ∞æ`åÜ«∞x K≥ѨCHÀ"åe. K«∂ã≤ „QÆÇ≤Ï™êÎ~°∞. J~Ú`Õ Jq U^À K«~°∞QÍæ
Ju=$+‘,ì J<å=$+≤ì H͉õΩO_® ã¨=∞=$+≤ì `ÀHõ~°≠Ï_ç¿ãÎ KåÅ^Œ∞. JHõ¯_»Hõ¯_Õ
J~Ú`Õ<Õ `ÕeQÍæ Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ѨÙ_»∞`å~°∞. ÉÁOQÆ~O° ÖÏ yiH©Å∞ H˘>Ëì g~°ºHõ}ÏÅ∞
ZO`« K«∞~°∞ÔH·#=~Ú<å ѨxH˜~åx"Õ.
J~Ú`Õ Hõ } ÏÅ∞ ÉÏQÍ K«∞~°∞QÍæ ''=ÚO^Œ∞‰õΩ D^Œ∞HÔ àı§—— "å\˜<Õ
`«‰õΩ¯=QÍ L#fl"åÔ~=fiiH© Ñ≤Å¡Å∞ Actively motile QÍ JOwHõi™êÎ=Ú.
ZO`« =∂„`« = ¸ Ѩ Ù @ì ~ å! J#fl
ã¨=∞㨺 L`«Ê#fl=∞=Ù`«∞Ok. ÃÑ·QÍ H˘O`«=∞Ok 'K«Å#â◊H—Θ x ‰õÄ_®
JO_®xfl á⁄kˆQk XˆH XHõ¯ g~°ºHõ}O iáÈ~° ∞ ì KÕ ™ êÎ ~ ° ∞ . J#QÍ g~° º O
Hõ^•! J@∞=O@ѨC_»∞ Wxfl q∞eÜ«∞#¡ q_»∞^ŒÖˇ·# ''"≥O@<Õ—— JO^Œe Hõ}ÏÅ
g~°ºHõ}ÏÖˇO^Œ∞‰õΩ? J#fl „Ѩâfl◊ ‰Äõ _® K«Å#O ZÖÏ LOk? QÆO@ `«~åfi`«
L^Œ ~ Ú㨠∞ Î O k. q_» ∞ ^Œ Ö ˇ · # XHõ ZÖÏ LOk? Ô~O_»∞ QÆO@Å `«~åfi`«
JO_» = ¸ `« # 㨠fi ™ê÷ # O #∞Oz K«Å#O ZÖÏ LOk? Jx! JO`«¿ãѨÓ
0
37 C (J#QÍ =∂#= â◊s~ÀëÈ‚„QÆ`«
JO_»"åÇ≤ÏHõÖ’¡H˜ KÕi ^˘~°∞¡‰õΩO@∂
QÆ ~ åƒù â ◊ Ü « ∂ xfl KÕ ~ ° Q Í ÖË x k Xˆ H XHõ ¯ ZO`« LO@∞O^À JO`«) "Õ_çÖ’ "å\˜x
g~°ºHõ}O q_»∞^ŒÅ~Ú#ѨÊ\˜H© J^˘Hõ¯\© LOK«∞`å~°∞.
Páê\˜ Hõ + ¨ ì Ñ ¨ _ ç ¢ ã‘ Î c["åÇ≤ Ï Hõ Ö ’Oz
g~°ºHõ}ÏÅ K«Å#O ã¨ÇϨ [OQÍ<Õ >ˇOÿ QÆ_Kç HÕ ˘nÌ g~°ºHõ}ÏÅ
QÆ ~ åƒù â ◊ Ü « ∞ OÖ’H˜ KÕ ~ ° Ö Ë ^ •? J#∞„Ѩ â ◊ fl W^˘Hõ ÃÑ^ŒÌ ã¨=∞㨺! K«Å#O =∞O^Œyã¨∞ÎOk. |Ü«∞\˜ "å`å=~°}O
U~°Ê_»∞`«∞Ok. Hõ^ÅŒ ÖËx g~°ºHõ}ÏÅ∞ Hõ_"ç _≥ ∞» O>Ë<qÕ ∞? "Õ~∂° , ¢ã‘Î c["åÇ≤ÏHõ֒Ѩe "å`å=~°}O "Õ~∂°
x["Õ∞. g\˜H˜ ["åa=fi@O Hõ+¨ì"Õ∞. g~° º Hõ } ÏÅ∞ Hõ ^ Œ ∞ Å∞`« ∂ LO>Ë < Õ Jq Hõ^•! Ô~O_ç\˜ "Õ_ô XHõ¯>Ë J~Ú#O`«
|Ǩïâß ¢ã‘Î [#<ÕO„kÜ«∂ÅÖ’ QÆ~°ƒù^è•~°} D^Œ ∞ ‰õ Ω O@∂ c["åÇ≤ Ï Hõ Ö ’Oz =∂„`å# ã¨iáÈ^Œ∞. Hõ#∞Hõ D >ˇã¨∞ìH˜ ÃÑ^ŒÌ
Ü«∞O„`åOQÍxH˜ KåÖÏ „áê=ÚYºO LO_»@O QÆ ~ åƒù â ◊ Ü « ∞ OÖ’H© , JHõ ¯ _» #∞Op „ѨÜ≥∂[#O ÖË^Œ∞.
=Å¡ ^•xH˜ ~°Hõ∆} =ÅÜ«∞O ‰õÄ_® QÆ\˜ìQÍ<Õ JO_» " åÇ≤ Ï Hõ Ö ’¡ H © KÕ ~ ° ∞ ‰õ Ω x „QÆ ∞ _» ∞ ¤ x WOHÀ `«=∂ëê Uq∞@O>Ë XˆH=∞x+≤
LO@∞Ok. Ñ≤O_®xH©, JO_®xH© ‰õÄ_® ~°H} ∆õ á⁄^Œ∞QÆ∞`å~Ú. g~°ºOÖ’ Hõ}ÏÅ K«Å#â◊H˜Î K«eHÍÅOÖ’
`«‰õΩ¯"≥·`Õ P~ÀQƺ=O`«OQÍ a_»¤Ñ¨Ù@ì_»O g~°ºHõ}ÏÅhfl XˆH "ÕQOÆ `À Hõ^ÅŒ =Ù. „Ѩu L#fl@∞ì "Õã¨qÖ’#∂, "Õã¨qÖ’ L#fl@∞ì
[~°∞QÆ^Œ∞ Hõ^•! U ~°Hõ∆} =ÅÜ«∞"≥∞ÿ`Õ Ñ≤O_» HÍ¡ ã ¨ ∞ Ö’#∂ K« ∞ ~° ∞ Ô H · # ‰õ Ω „~åà◊ ¥ §, =~å¬HÍÅOÖ’#∂ LO_»^Œ@. "å`å=~°}OÖ’
ã¨OˆH∆=∂xH˜ J=ã¨~°"≥∂ P Ü«∞O„`åOQÆ"Õ∞ "≥#HõɡOzÖ’ x„^ŒáÈÜÕ∞ "åà◊√§ L#fl>Ëì "Õ_ç ÃÑiˆQH˘nÌ Hõ}ÏÅ K«Å#O ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞O^Œ@.
g~°ºHõ}ÏÅH˜ ‰õÄ_® J=~À^èOŒ QÍ LO@∞O^Œh, g~° º Hõ } ÏÖ’¡ ‰õ Ä _® K« ∞ ~° ∞ QÍæ Hõ k ÖË g , JO`≥O^Œ∞‰õΩ? `≥Å"¡ å~°∞~°≠Ï=Ú# 4–5 QÆOII
P =ÅÜ« ∞ O Kè Õ k OK« Q Æ Å â◊ H ˜ Î Hõ e y# =∞O^ŒH˘_çQÍ HõkÖËg, Hõ^ŒÖË¡xg, K«zÛ#g "Õà◊ fã≤# g~åºxH©, =∞^蕺ǨÏflO fã≤#
g~°ºHõ}ÏÅ∞ Zxfl gÖˇ·`Õ Jxfl LO_»@O ‰õÄ_® LO\Ï~Ú. Hõ#∞Hõ „Ѩu g~°ºÑ¨sHõ∆ g~åºxH© Hõ } ÏÅ K« Å #â◊ H ˜ Î Ö ’ `Õ _ ®
=∞Oz^Œx „ѨHõ$u ÉèÏqOz LO_˘K«∞Û. iáÈ~°∞Öì ’#∂ K«∞~°∞QÍæ HõkÖËq(Rapid Linear LO@∞O^Œ@.
J^ŒÖÏ LOK«O_ç. "≥Ú^Œ\˜ „Ѩâfl◊ ‰Ωõ =^•ÌO. Progression) Zxfl? =∞O^Œ H ˘_ç q Hõ#∞Hõ "≥Ú`«ÎO q∂^Œ K«Å#â◊H˜Îx
Hõ}ÏÅ∞ Ju `«‰õΩ¯=QÍ L#fl"åiH˜ Ñ≤Å¡Å∞ (sluggishly motile) Zxfl? Jx q_çQÍ ã¨∂÷ÅOQÍ J~°÷O KÕã¨∞‰õΩO>Ë KåÅ∞.
ѨÙ@ì~å Jx Hõ^• „Ѩâ◊fl? ѨÙ_»`å~°∞. Z\ÁpÛ „"å™êÎ~∞° . g~° º O W`« ~ ° ÅHõ ∆ } ÏÅ QÆ ∞ iOz
JÖÏ ZHõ¯_ÀHÍx [~°∞QÆ^Œ∞. J~°q∞eÜ«∞<£ Hõhã¨O #∂\˜H˜ 30 Hõ}ÏÅ∞ K«∞~°∞QÍæ =∞~À™êi K«∂^•ÌO. ★
PQÆ+¨µì 2005 56= ã¨O=`«û~° „ѨK«∞~°} • 5