Professional Documents
Culture Documents
Kho Tang CA Dao Nguoi Viet (Van D) - 340
Kho Tang CA Dao Nguoi Viet (Van D) - 340
À
1. Àa tònh thò vûúáng núå tònh
Traách ngûúâi àaä vêåy, traách mònh sao àêy!
VNP7 233
2. Àaä buöìn laåi giuåc thïm buöìn
Mûa döng chûa taånh nûúác nguöìn laåi thïm.
CVPD 26
3. Àaä cam chõu baåc vúái tònh,
Chuáa xuên àïí töåi möåt mònh cho ûng.
CHG 15
4. Àaä cam quêën quñt maá àaâo
Nhûäng mong chim nhaån mai trao chó höìng.
HPV 120
5. Àaä chïët maâ nïët khöng chûâa
Àïën mai ài chúå, chöå1 dûâa laåi ùn. a
TNPD I 111
BK a - Àïën mai ài chúå soå dûâa laåi ùn NNPD 52
6. Àaä chñch2 phuång loan, chia maân uyïn thuáy3
1
Chöå: gùåp.
2
Chñch: leã loi.
3
Uyïn thuáy: Uyïn laâ chim uyïn. Uyïn ûúng laâ chim tröëng vaâ maái bao giúâ cuäng söëng
thaânh àöi nïn thûúâng laâ biïíu tûúång cuãa cùåp vúå chöìng haånh phuác. Thuáy laâ chim traâ. Chia maân
uyïn thuáy laâ chia reä lûáa àöi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 2
1
Ba: Hoa (tiïëng àõa phûúng).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 4
TCBD I 251
18. Àaä lêu múái gùåp baån quen
Cuäng bùçng nêëu chaáo àöî àen xanh loâng.
DCNTB I 193
19. Àaä liïìu muöëi mùån dûa xanh
Göëi rúm nùçm àêët theo anh bêån naây.
DCBTT 126
20. Àaä loâng àuâm boåc yïu vò a
Thúâi anh àùæp àiïëm trùm bïì daåi khön b
TCBD II 329 TNPD I 111
BK a - Àaä loâng àuâm boåc vò yïu TCBD II 233
b - Thúâi anh àùæm àiïëm trùm àiïìu daåi khön TCBD II
- Thò anh àùæm àiïëm moåi bïì daåi khön NGCK 144a
21. Àaä mang lêëy caái thên tùçm
Khöng vûúng tú nûäa, cuäng nùçm trong tú. a
HHÀN 168 HT 184
BK a - Khöng tú vûúng nûäa cuäng nùçm trong tú VNP 7 230
22. Àaä mang lêëy caái thên tùçm
Khöng vûúng tú nûäa, cuäng nùçm trong tú
Àïm nùçm tú tûúãng tûúãng tú
Chiïm bao thêëy bêåu,1 dêåy súâ chiïëu khöng.
DCNTB I 112
23. Àaä mang nhên ngaäi vaâo mònh
Boã ài thò tiïëc cöng trònh xûa nay.
CHG 13 DCBTT 266
24. Àaä mong kïët nghôa tûúng giao
Loâng coân mú tûúãng cêy cao laá daâi
Bêy giúâ buön baán theo ai
1
Bêåu: Àaåi tûâ ngöi thûá hai, nghôa laâ: cö, chõ, baån,... (thûúâng chó con gaái).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 5
1
Thaái tuïë: Tïn möåt vò sao. Theo quan niïåm cuãa nhiïìu ngûúâi, möîi vò sao ûáng vúái möåt
nùm tuöíi cuãa möîi ngûúâi. ÛÁng vúái sao thaái tuïë laâ nùm coá vêån haån.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 6
1
Triïìu Àöng: möåt trong chñn huyïån cuãa tónh Quaãng Ninh ngaây nay. Laâ möåt trung têm
di tñch lõch sûã cuãa àêët nûúác. Huyïån lyå Àöng Triïìu caách Haâ Nöåi 85 km.
2
Thiïn Taâo: Núi ngûå cuãa Ngoåc Hoaâng vaâ caác võ thiïn thêìn trong àoá coá thêìn tröng coi
viïåc söëng chïët úã coäi trêìn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 10
QHBN 313
53. Àaá vaâng àêy giûä möåt maâu
Loâng son xin àoá laâu laâu chúá phai
Àûâng nhû cö gaái Chûúng Àaâi1
Trúá trïu beã liïîu tùång ai vöåi vaâng.
DCTH 180 HT 380
54. Àaá vaâng taåc cûãa Àöng Mön
Àïm qua nùçm nghô ngûúâi khön maâ theâm.
NGCK I 57b
55. Àaäi böi kia húäi àaäi böi
Coá möåt àêëu têëm àaäi mûúâi khuác söng.
TCPD I 505 TNPD I 111
56. Àaåi giaã vûúng, tiïíu giaã hêìu,
Hai núi cuäng muöën bùæc cêìu hoâa hai.
CHG 17
57. Àaåi Hoaâng phong caãnh hûäu tònh
Cuãa nhiïìu àêët röång gaái xinh trai taâi.
HT 136
58. Àaåi möåc lûu giang, bêët àùæc höìi cöë2
Baån chöå3 ta ngheâo, duyïn söë giaã lú
Tiïëng àöìn em troån keán lûåa tú
Nûúác giûäa doâng chï àuåc, nûúác bïn kia khen trong.
DCBTT 99
59. Àaåi möåc lûu giang bêët àùæc höìi cöë
1
Chûúng Àaâi: Àúâi Àûúâng, Haân Hoaânh lêëy cö gaái úã phöë Chûúng Àaâi trong thaânh
Trûúâng An laâ Liïîu Thõ. Do tao loaån, Liïîu thõ bõ tûúáng giùåc cûúáp mêët. Khi giùåc àaä bõ deåp, hoå
Haân cho ngûúâi àem vaâng baåc ài doâ Liïîu thõ, keâm baâi thú: Cêy liïîu Chûúng Àaâi, cêy liïîu
Chûúng Àaâi, ngaây trûúác xanh xanh nay coân khöng? Cho duâ caânh daâi coân buöng ruã thò coá leä
cuäng àaä vin beã vaâo tay ngûúâi khaác röìi. Sau hai ngûúâi àûúåc àoaân tuå. Noái Chûúng Àaâi laâ noái hai
ngûúâi yïu xa caách.
2
Àaåi möåc lûu giang, bêët àùæc höìi cöë: khuác göî lúán tröi söng khöng thïí quay vïì chöî cuä.
3
Chöå: Gùåp, thêëy (tiïëng àõa phûúng)
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 11
1
Àaåi phuá do thiïn, tiïíu phuá do cêìn: Giaâu lúán do trúâi, giaâu nhoã do chùm chó.
2
Àaåi vi àaâi vi caác, tiïíu vi àöëng vi lûúng: lúán thò laâm àaâi, laâm gaác; nhoã thò laâm cöåt laâm
xaâ.
3
Cûúng thûúâng: xem chuá thñch B 570
4
Vuä Mön: xem chuá thñch úã B 534
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 12
TNPD II 65
64. Àaân baâ cuäng laâ àaân baâ
Chöìng baão mua gaâ ài mua cuöëc con.
NASL II 5a
BK + NNPD 33 TNPD I 112:
Àaân baâ nùm baãy àaân baâ
Chöìng dùån mua gaâ ài mua cuöëc con.
+ HHÀN 232 TCBD I 559:
Àaân baâ nùm baãy àaân baâ
Chöìng dùån mua gaâ laåi mua cuöëc con
65. Àaân baâ lanh laãnh tiïëng àöìng
Möåt laâ saát chöìng, hai laâ haåi con.
TCBD I 607 TCBD III 474 TNPD I 112
66. Àaân baâ nhû caánh hoa tûúi
Núã ra chó àûúåc möåt thúâi maâ thöi.
TCBD I 607
67. Àaân baâ nhû chó tòm kim
Trùm nùm röìi cuäng ài tòm àaân öng.
CDTH 95
68. Àaân baâ nhû haåt mûa sa a
Haåt vaâo gaác tña, haåt ra luöëng caây. b
NASL II 22b
BK a - Liïìn baâ nhû haåt mûa sa ÀNQT 104a LHCD 38b
b - Haåt rúi xuöëng giïëng, haåt ra ngoaâi àöìng
TCBDI 206 TNPD I 112
- Haåt vaâo gaác tña, haåt ra ruöång caây.
QHBN LHCD bk TNPD I
69. Àaân baâ thò phaãi nuöi heo
Thúâi vêån àûúng ngheâo nuöi chùèng àùång trêu.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 13
HHÀN 71
70. Àaân baâ töët toác thúâi sang
Àaân öng töët toác nhûäng mang nùång àêìu. a
NASL II 20a
BK a- Àaân öng töët toác thò mang nùång àêìu TNPD I 112
71. Àaân Baá Nha1 lïn dêy sùén àúåi
Àúåi baån Tûã Kò, tri êm húäi coá hay?
CDTCM 27
72. Àaân bêìu kheáo gaãy thúâi nghe
Laâm thên con gaái chúá nghe àaân bêìu.
NASL III 40b NASL IV 2b
73. Àaân cêìm chûãa beán duyïn tú
Nùm canh luöëng nhûäng ngêín ngú tiïëng àaân.
HVP 119
74. Àaân Chêu Tuêën2 ñt ai biïët gaãy
Saáo Tam Kò3 ñt keã biïët nghe
Ai cho truác noå löån tre
Ai àem chó gêëm maâ xe tim àeân
Ai cho vaâng àaá àua chen
Ai cho beâo noå löån sen möåt böìn.
VNP1 I 98 VNP 230
BK DCNTB I 251:
Àaân Chêu Tuêën naâo ai biïët khaãy
Saáo Tam Kò ai thöíi maâ nghe
Ai tröìng truác löån vúái tre
Ai àem chó gêëm maâ xe tim àeân
Ai àem vaâng àaá àua chen
1
Baá Nha, Tûã Kò: xem chuá thñch úã A 482.
2 3
Chêu Tuêën tam kò: chûa roä
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 14
1
Huyïët: maáu ûá laåi möåt núi naâo (trong cêu naây chûa roä maáu ûá chöî naâo)*
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 17
1
Àam kïình: cua to .
2
Bûa mònh: vûâa vúái mònh.
3
Gêm gang: töët, cên xûáng.
4
Àaâo hoa y cûåu tiïëu àöng phong: thú cuãa Thöi Höå àúâi Àûúâng: “Nhên diïån bêët tri haâ xûá
khûá, Àaâo hoa y cûåu tiïëu àöng phong”, nghôa laâ: mùåt ngûúâi (ngûúâi àeåp) khöng biïët àaä ài àêu,
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 22
chó thêëy hoa àaâo vêîn cûúâi vúái gioá àöng nhû cuä. Truyïån Kiïìu coá cêu: “Trûúác sau naâo thêëy boáng
ngûúâi, Hoa àaâo nùm ngoaái coân cûúâi gioá àöng”.
1
Thiïn hûäu tûá thúâi: Trúâi coá böën muâa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 23
1
Xuên bêët taái lai: muâa xuên (tuöíi xuên) khöng trúã laåi.
2
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 24
1
Àaåo hùçng: àûác àöå, tû caách thûúâng trûåc cuãa con ngûúâi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 25
CDTCM 266
137. Àaåo naâo thûúng bùçng àaåo cang thûúâng
Chöìng maâ xa vúå àoaån trûúâng trúâi úi!
Bêëy lêu nay mònh möåt ngaã, tui möåt núi
Ngaây nay gùåp mùåt, giaãi vúi cún sêìu
Tröëng tam canh vöåi àöí trïn lêìu
Mònh coá chöìng röìi, tui coân noái cú cêìu laâm chi
Miïång thïë gian ngön dûåc trûúâng phi1
Àöi ta thûúng lúä boã ài sao àaânh
Àöi ta thêåt beán duyïn laânh
Coân lo phuå mêîu sao bêët thaânh khöng ai
Bûäa nay mûúâi möåt, mai laåi mûúâi hai
Mònh tui úã laåi vúái ai bêy giúâ?
TCBD IV 31
138. Àaåo trúâi baáo phuåc chùèng lêu
Hïî laâ thiïån aác daáo àêìu chùèng sai.
HHÀN 97
139. Àaåo vúå chöìng duyïn kim núå caãi
Thiïëp thûa chi thûa maäi thûa hoaâi
Giaá thuá bêët khaã luêån taâi2
Chúá coá so ào tiïìn baåc àoâi hoaâi cho to.
DCBTT 191
140. Àaåo vúå chöìng höm êëp mai öm
Phaãi àêu cua caá vúái töm
Khi àoâi múá noå khi chöìm múá kia.
DCBTT 194
141. Àaåo vúå chöìng khöng möët thò mai
Khöng trong thaáng chaåp thò ngoaâi thaáng giïng
1
Ngön dûåc trûúâng phi: lúâi noái tûåa nhû coá caánh. Coá thïí bay xa.
2
Giaá thuá bêët khaã luêån taâi: khöng tñnh toaán tiïìn cuãa trong viïåc hön nhên.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 26
1
Khöí qua: mûúáp àùæng. Tiïëng miïìn Nam Böå.
2
Nhêët nhêåt bêët kiïën nhû tam thu hïì: möåt ngaây khöng gùåp nhau daâi bùçng ba thu.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 29
1
Àaåi Tûâ: Àaåi Tûâ laâ tïn thön thuöåc xaä Àaåi Kim huyïån Thanh Trò. Caånh laâng naây coá daãi
àêìm röång, coá tïn laâ àêìm Laáng, laâ möåt phêìn cuãa àêìm Linh Àûúâng, tröìng nhiïìu sen, úã phña têy
laåi coá doâng söng Tö Lõch chaãy qua. Àaåi Tûâ xûa coá tiïëng nuöi treã nhoã maát tay, nhiïìu núi àûa treã
vïì nhúâ nuöi vaâ cho laâm con nuöi
2
Doâng Tö tûác Tö Lõch
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 30
1
Lam Kiïìu, cêìu Lam: Lam Kiïìu, tïn möåt chiïëc cêìu thuöåc huyïån Lam Diïîn, tónh
Thiïím Têy, Trung Quöëc. Theo Truyïìn Kyâ, dêîn trong Thaái bònh quan kñ. Buâi Haâng, ngûúâi àúâi
Àûúâng, gùåp naâng Vên Tiïn vaâ àûúåc naâng tùång möåt baâi thú trong àoá coá yá: Lam Kiïìu chñnh laâ
núi àöång tiïn. Buâi Haâng ài àïën Lam Kiïìu gùåp ngûúâi àeåp vaâ Vên Anh (em Vên Tiïn), hai ngûúâi
kïët duyïn vaâ sau àoá lïn coäi tiïn. Do àiïín naây, Lam Kiïìu cêìu Lam àûúåc duâng àïí chó núi ngûúâi
àeåp úã hoùåc àïí noái viïåc nhên duyïn, viïåc trai gaái gùåp gúä nhau maâ sau nïn vúå nïn chöìng.
2
Àöång Àaâo Nguyïn: tïn ngoån nuái úã phña Têy Nam huyïån Àaâo Nguyïn tónh Höì Nam.
Trung Quöëc. Dûúái nuái coá àöång Àaâo Nguyïn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 32
Vïì àöång naây, trong baâi Àaâo hoa nguyïn kñ, Àaâo Tiïìm coá kïí rùçng: “Möåt ngûúâi àaánh caá úã
Vuä Lùng búi thuyïìn ngûúåc doâng suöëi. Hai bïn àêìy hoa àaâo. Ài maäi, ngûúâi àêëy àïën möåt núi coá
dên cû ùn mùåc theo y phuåc àúâi Têìn. Hoãi thùm múái biïët hoå traánh chïë àöå haâ khùæc cuãa Têìn Thuãy
Hoaâng àïën àoá úã àaä nhiïìu àúâi röìi vaâ söëng úã àoá rêët sung sûúáng haånh phuác. Ngûúâi àaánh caá vïì
thuêåt chuyïån laåi vúái moåi ngûúâi, vïì sau mêëy lêìn muöën vaâo laåi Àaâo Nguyïn nhûng khöng tòm
àûúåc löëi vaâo cûãa àöång”.
Vùn hoåc cöí duâng Àaâo Nguyïn àïí chó núi coá caãnh àeåp, ngûúâi àeåp, cuöåc söëng haånh phuác,
hoùåc hoùåc chó coäi tiïn
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 33
1
Ngoåc Haâ: xûa laâ möåt traåi thuöåc töíng Nöåi, huyïån vônh Thuêån, kinh thaânh Thùng Long
cuä, nay thuöåc quêån Ba Àònh tûâ xûa àaä nöíi tiïëng vïì nghïì tröìng hoa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 34
1
Thaánh miïëu, chuâa Öng, Àiïåu Àïë, Tam Toâa, Cêìu Trûúâng Tiïìn: caác àõa àiïím úã thaânh
phöë Huïë.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 35
1
Àöång Tûâ Thûác: cuäng goåi laâ hang Tûâ Thûác. Truyïìn thuyïìn kïí rùçng: coá möåt naâng tiïn
tïn laâ Giaáng Hûúng ài chúi höåi úã Tiïn Du, nay thuöåc àêët Bùæc Ninh, vö yá laâm gaäy caânh hoa
mêîu àún. Nhaâ sû bùæt naâng àïìn. Tûâ Thûác lêëy chiïëc aáo böng cûâu àang mùåc, àïìn höå naâng.
Sau àoá ñt lêu, Tûâ Thûác ài chúi úã Thanh Hoáa, gùåp caãnh tiïn vaâ Giaáng Hûúng úã àöång Tûâ
Thûác. Hai ngûúâi ùn úã vúái nhau möåt nùm. Tûâ Thûác nhúá nhaâ xin vïì. Àïën nhaâ thò àaä 60 nùm qua,
moåi viïåc àöíi thay. Tûâ Thûác buöìn rêìu ra ài tòm gùåp laåi caãnh cuä ngûúâi xûa. Tûâ àêëy ngûúâi àúâi
khöng thêëy öng nûäa.
Àöång Tûâ Thûác úã xaä Nga Thiïåu, huyïån Nga Sún, tónh Thanh Hoáa.
2
Lam Kinh: àõa danh úã huyïån Thoå Xuên, tónh Thanh Hoáa, trïn búâ söng Chu, caách thõ
xaä Thanh Hoáa 56km. Àêy laâ cùn cûá chöëng Minh cuãa Lï Lúåi, nùm 1428 Lam Kinh àûúåc xêy
dûång úã àêy.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 36
1
Coá thuyïët cho rùçng lúâi trïn vûáng vaâo vêån mïånh nhaâ Têy Sún. Nguyïîn Huïå hiïåu
Quang Trung , con laâ Quang Toaãn lêëy niïn hiïåu Canh Thõnh Chûä Caãnh coá chûä tiïíu úã dûúái vaâ
chûä Quang coá chûä tiïíu úã trïn. Hai cha con truyïìn ngöi cho nhau àûúåc 14 nùm thò sûå nghiïåp
nhaâ Têy Sún chêëm dûát.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 37
DCNTB II 13
198. Àêìu àöåi chuáa, vai mang cöët meå
(a) Tay dòu dùæt cha giaâ
Gùåp mùåt àêy nûúác mùæt nhoã sa
Thoâ tay trong tuái baâ ba
Lêëy caái khùn mu soa anh chùåm
Àaåo vúå chöìng ngaân dùåm khöng quïn.
HHÀN 228 TCBD II 329
(b) Àêìu thò cöng chuáa
Vai mang cöët meå
Tay daác cha giaâ
Gùåp mùåt em nûúác mùæt nhoã ra
Anh lêëy vaåt aáo daâ1 anh chùåm
Àiïu cang thûúâng ngaân dùåm chùèng quïn.
CHG 27
199. (a) Àêìu àûúâng coá möåt cêy duöëi
Cuöëi àûúâng coá möåt cêy àa
Laâm chi töåi nghiïåp boã qua sao àaânh?
HHDN 228 TCBD I 454
(b) Àêìu àûúâng coá möåt cêy duöëi
Cuöëi àûúâng coá möåt cêy àa
Nghôa nhên ngaây möîi möåt xa
Laâm chi töåi nghiïåp boã ta sao àaânh.
DCBTT 162
200. Àêìu àûúâng coá möåt cêy duöëi
Cuöëi àûúâng coá möåt cêy àa
Laâm chi töåi nghiïåp boã qua sao àaânh
- Cuåc àaá lùn nghiïng lùn ngûãa
Em cuäng sûãa cho cuåc àaá lùn troân
1
AÁo daâ: aáo nhuöåm voã caáy daâ, coá maâu vaâng*.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 38
TCBD I 137
206. Àêìu laâng cêy duöëi
Cuöëi laâng cêy àa
Cêy duöëi anh àïí laâm nhaâ
Cêy àa boáng maát naâng ra anh chaâo
Àöi tay nêng caái khùn àaâo
Bùçng khi höåi haát anh trao cho naâng
Tuái anh nhûäng baåc cuâng vaâng
Àïí anh keáo nhêîn cho naâng àeo tay
Duâ ai bêëm chñ naâng bay
Thò naâng phaãi giûä nhêîn naây cho anh
Duâ ai beã laá vin caânh
Thò naâng phaãi nhúá lúâi anh dùån doâ.
CDHN 166
207. Àêìu laâng cêy duöëi, cuöëi laâng cêy àa
Ngoä em cêy nhaän, ngoä ta cêy àaâo
Coá thûúng múái bûúác chên vaâo
Khöng thûúng coá àoán coá chaâo cuäng khöng.
DCBTT 125
208. Àêìu laâng coá buåi chuöëi khö
Tröng vïì xoám Bùæc àöi cö chûãa chöìng
Cêy cao gioá àêåp àuâng àuâng
Ai vïì àùçng êëy nhùæn cuâng àöi cö. a
TNPD II 67
BK a - Ai vïì àùçng êëy nhùæn giuâm àöi cö TCBD I 137
209. Àêìu laâng coá caái giïëng thúi
Ngûúâi ngoan rûãa mùåt, ngûúâi hiïìn soi gûúng
Treâo lïn traái nuái Tam Sún
Thêëy àöi con chim loan phûúång tûåa nûúng möåt mònh
Àöë ai àuác gaåch xêy thaânh
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 40
CDHN 132
220. Àêìu troåc löng löëc bònh àaâo
Nhaâ ai coá cöî, thò vaâo gùåm xûúng.
TCBD III 184 TNPD I 114
221. Àêìu xoám noå coá cêy nuác naác
Àûúâng xoám kia lùæm caát dïî ài
Cö kia oáng aã laâm chi
Àïí cho anh noå tin ài möëi vïì.
NGCK 186b
222. Àêy laâ chônh gaåo taám xoan a
Mêëy phen giaá sùæc gian nan múái thaânh
Bêy giúâ ta giaä cho tinh
Phoâng khi yïën êím dêng lïn chúá chêìy
Àaä no röìi laåi àaä say
Mûâng rùçng nay àaä hêy hêy thaái bònh.
THQP 16b
BK a - Naây naây chônh gaåo taám xoan TCBD II 122
223. Àêy ta nhû cêy giûäa rûâng a
Ai lay chùèng chuyïín, ai rung chùèng dúâi. b
TNPD I 113
BK a- Àêy ta nhû cêy trong rûâng ÀNQT 112b LHCD 51b
b - Ai lay chùèng chyïín, ai rung chùèng rúâi
HT 221 LHCD TCBD II 467 VNP 1 II 95 VNP7 96
224. Àêy tay khöng, àoá cuäng chên röìi
Lêëy nhau, ta seä lêìn höìi nuöi nhau.
CDTCM 27
225. Àêy vúái àoá nhû gioá noå àûa buöìm
Mong anh xeát kô thûúng duâm àaâo thú
- Anh cuäng chùèng khaác chi caánh buöìm treo trûúác gioá
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 44
1
Àö àöëc: chûác quan voä cêìm àêìu möåt àaåo quên thúâi phong kiïën.
2
Quêån cöng: tûúác võ nhaâ vua phong cho caác thên thêìn vaâ cöng thêìn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 46
1
Maã àùång phong: chûa hiïíu.
2
Lûu Bõ, Khöíng Minh: hai nhên vêåt trong tiïíu thuyïët Tam quöëc diïîn nghôa (Trung
Quöëc). Xem thïm chuá thñch A 522
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 50
1
Khùçng: möåt thûá chêët kïët dñnh duâng àïí gùæn nuát chai, nuát huä.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 51
1
Chêu Àöëc: thõ xaä, tónh lyå tónh Chêu Àöëc (cuä), nùçm trïn söng Hêåu Giang vaâ söng Vônh
Tïë, saát biïn giúái Campuchia, caách Saâi Goân 239km, Haâ Nöåi 1983km.
2
Nam Vang: tûác Phnöm Pïnh, thuã àö nûúác Campuchia.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 52
1
Goâ Cöng: huyïån lyå huyïån Goâ Cöng Àöng, thuöåc tónh Tiïìn Giang, caách Haâ Nöåi
1784km, Myä Tho 37km.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 53
1
Myä Tho: thaânh phöë, Bùæc vaâ Àöng giaáp phöë huyïån Chúå Gaåo, Nam giaáp söng Myä Tho,
Têy giaáp huyïån Chêu Thaânh, caách Haâ Nöåi 1797km, caách thaânh phöë Höì Chñ Minh 71 km.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 55
1
Laâng Tranh: cuäng goåi laâ laâng Chanh, tïn chûä laâ Tranh Khuác nay thuöåc xaä Duyïn Haâ
huyïån Thanh Trò -. Haâ Nöåi.
2
Keã Nhoát: tïn nöm laâng Àöng Phuâ nay thuöåc xaä Àöng Traåch, huyïån Thanh Trò, Haâ
Nöåi.
3
Keã Om: tïn nöm laâng Thoå Am (Om trïn) Nöåi Am (Om dûúái) xûa thuöåc huyïån Thanh
Trò sau thuöåc xaä Liïn Minh, huyïån Thûúâng Tñn, Haâ Têy.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 57
1
Àïì Gi: cûãa söng Phuâ Li (coân goåi laâ söng Thaåch Baân) úã huyïån Phuâ Li xûa nay goåi laâ
söng Phuâ Caát, tónh Bònh Àõnh.
2
Àaåm Thuãy: àõa àiïím úã Bònh Àõnh
3
Tuâng quy: Tuâng (cuäng àoåc laâ toâng) nghôa laâ theo; quy laâ vïì. Tuâng quy laâ con gaái theo
chöìng.
4
Höì Haá: Höì laâ möåt dên töåc thiïíu söë úã phña bùæc Trung Hoa. Haán laâ möåt triïìu àaåi úã
Trung Hoa (sau thûúâng duâng chó ngûúâi Trung Hoa). Höì Haán laâ chó sûå xa caách.
5
Nhaânh dûúng: Phêåt quan êm lêëy caânh (nhaânh) dûúng nhuáng vaâo nûúác cam löì rêíy lïn
chuáng sinh àïí têíy rûãa phiïìn muöån hoùåc dêåp tùæt lûãa tònh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 58
1
Hoaâng lûúng: (giêëc möång) kï vaâng. Theo Chêím trung kñ, ngaây xûa Lû Sinh àïën truá
nguå úã thaânh Haâm Àan, gùåp àaåo sô laâ Lûä Öng. Lû Sinh than vaän vïì caãnh khöën cuâng cuãa mònh.
Lûä Öng beân lêëy trong tuái ra möåt caái gò vaâ baão: “Göëi àêìu lïn àêy, con seä àûúåc vinh hiïín nhû yá
con muöën”. Khi àoá ngûúâi chuã troå àûúng nêëu möåt nöìi kï. Lû Sinh göëi àêìu lïn göëi maâ nguã, möång
thêëy mònh lêëy àûúåc vúå àeåp, thi àöî tiïën sô, laâm quan to, àaánh giùåc phaá àûúåc quên giùåc, laâm tïí
tûúáng mûúâi nùm, sinh àöng con chaáu vaâ söëng trïn taám mûúi tuöíi. Chúåt tónh möång, thêëy nöìi kï
nêëu vêîn chûa chñn. Lû Sinh ngaåc nhiïn noái: “Coá leä mònh nùçm möång chùng?” Lûä Öng móm cûúâi
noái:"Viïåc àúâi thò cuäng nhû möång maâ thöi".
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 60
DCTH 156
316. Àïm khuya gioá loåt qua song
Boáng sao vùçng vùåc, boáng trùng, múâ múâ
Böën bïì sûúng tuyïët, mõt múâ
Trùng nghiïng chïnh chïëch, gaâ àaâ gaáy ran
Haãi àûúâng laã ngoån àöng lên
Sûúng sa ngoån coã, trùng lêìn chên mêy
Taâ taâ trùng ngaã vïì têy
Thiïëp vïì chaâng úã laåi àêy laâm gò?
Chaâng khöng phaãi ngûúâi diïån thõ àöëi phi1
Mai vïì tiïëng noå tiïëng ni thiïëp ngûâa
Vñ dêìu súám cuäng nhû trûa
Leä mö gioá loåt maâ àûa àeân muâ
Ngûúâi vïì caách boáng trùng lu
Keã ài non nûúác mõt muâ dùåm khúi
Àûâng cho bûúám raä ong rúâi
Coân non coân nûúác coân trúâi coân trùng
Nghôa nhên möåt gaánh nùång oùçn
Thiïëp töi thong thaã nó nùn àöi lúâi
Rûúåu nöìng möåt cheán lûng vúi
Chên lêìn doâ bûúác àûa ngûúâi biïåt li
Àau loâng keã úã ngûúâi ài
Chên ài mêëy bûúác, lïå li bò bêëy nhiïu
Trùm nùm cuäng quyïët cuäng liïìu
Gûúng höìng quyïët àïí mai chiïìu cuâng soi.
DCNTB II 147 - 148
317. Àïm khuya gioá loåt thêëu xûúng
Chaâng vïì àïí thiïëp nhûäng thûúng cuâng sêìu.
1
Diïån thõ böëi phi: trûúác mùåt noái phaãi, sau lûng noái traái.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 64
1
Sêm Thûúng: Sêm laâ choâm sao úã phña Têy; Thûúng laâ choâm sao úã phña àöng. Vñ Sêm
vaâ Thûúng úã hai võ trñ àöëi nha, khöng bao giúâ xuêët hiïån cuâng luác trïn bêìu trúâi nïn thûúâng
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 65
duâng àïí chó sûå xa caách. Thú Àöî Phuã (Trung Quöëc): Nhên sinh bêët sûúng kiïën, àöång nhû Sêm
dûä Thûúng (Àúâi ngûúâi ta khöng àûúåc gùåp nhau, chuyïín dúâi nhû Sêm, Thûúng).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 66
1
Thuác Tònh: Thuác laâ chúåt. Thuác tònh laâ böîng nhiïn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 67
Loâng anh àêy khö heáo ruöåt xoát gan baâo, búá em!
DCBTT 87
343. Àïm khuya sûúng xuöëng àêët im
Naâng Kiïìu ài nghó, chaâng Kim xin vïì.
HPV 174
344. Àïm khuya ta chöëng möåt cêy saâo
Sêu núi mö cho biïët, caån núi naâo cho quen.
HPV 121
345. Àïm khuya töi nùçm töi nguã
Nghe ngûúâi baån cuä than thên
Tay lau nûúác mùæt, chên lêìn ra ài.
DCBTT 60
346. Àïm khuya thanh vùæng möåt mònh
Coá öng ngû phuã biïët tònh maâ thöi
Thuyïìn xuöi laái cuäng tröi xuöi
Thûúng nhau ta kïí nhûäng lúâi aái ên.
DCTH 107 HT 367
Xem thïm B 440
347. Àïm khuya thùæp chuát dêìu dû
Tim lan chaáy luån, sêìu tû möåt mònh.
HT 169 TCBD II 272 VNP1 I 84 VNP7 212
348. Àïm khuya thùæp àôa dêìu àêìy
Dêìu àaâ khö hïët, nûúác mùæt naây khöng khö. a
DCNTB I 195
BK a - Àôa dêìu àêìy khö caån, nûúác mùæt naây chûa khö
DCBTT 241
349. Àïm khuya thùæp àôa dêìu àêìy
Hoåc haânh thò ñt sêìu têy thò nhiïìu.
CVPD 22
350. Àïm khuya thùæp àôa dêìu àêìy
Tim non chùèng chaáy, töåi naây vïì ai?
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 69
DCNTB I 194
351. Àïm khuya thùæp àôa dêìu vûâng
Biïët lêëy ai than thúã cho lûng àôa dêìu.
HPV 147
352. Àïm khuya thùæp ngoån àeân chai
Quen o nöëc1 àaáy ùn hoaâi caá tûúi.
CDTCM 244
353. Àïm khuya thiïëp hoãi loâng nhau
Lûúåc kia muöën tûåa gûúng taâu àûúåc chùng?
HPV 120
354. Àïm khuya thiïëp múái hoãi chaâng
Cau khö ùn vúái trêìu vaâng xûáng khöng? a
CVPD 21 HPV 120 NASL II 29a NASL III 13a
NNPD 54 TCBD I 139, 561 TNPD I 114 VNPS 11a
BK a - Cau tûúi ùn vúái trêìu vaâng xûáng khöng? HHÀN 109
355. Àïm khuya thiïëp múái hoãi chaâng
Cau xanh ùn vúái trêìu vaâng xûáng chùng?
- Cau xanh nhaá lêîn trêìu vaâng a
Duyïn em saánh vúái tònh anh tuyïåt vúâi.
HHÀN 228 TCBD II 329 THDQ 2
BK a - Trêìu vaâng nhaá lêîn cau xanh VNP7 290
356. Àïm khuya thiïëp múái hoãi chaâng
Chaåc rúm gaánh àaá vûäng vaâng chi khöng?
- Chaåc caây gaánh àaá àûát ài
Chaåc rúm gaánh àaá coá khi vûäng bïìn.
CDTCM 74
357. Àïm khuya thiïëp múái hoãi chaâng
Öng töí naâo troaán1 múái chuöång cuä vang.
1
Nöëc: Thuyïìn coá mui (tiïëng àõa phûúng Trung Böå).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 70
CHG 22
358. Àïm khuya trùng àaä nùçm nghiïng
Vùèng nghe choá suãa tröëng liïìn àiïím tû.
CHG 30
359. Àïm khuya trùng gioåi lêìu son
Vaâo ra thûúng baån heáo don ruöåt vaâng
Bïín qua àêy àaâng àaä xa àaâng
Dêìu tui coá lêm nguy thêët thïë,
hoãi con baån vaâng cûáu khöng?
Chiïìu röìi keã bùæc ngûúâi àöng
Traách loâng ngûúâi nghôa, noái khöng thiïåt lúâi.
TCBD IV 32
360. Àïm khuya trùng gioåi thïìm àònh
Hoãi ngûúâi baån cuä thûúng mònh hay khöng?
DCBTT 229
361. Àïm khuya trùng lïåch trúâi trong
Muöën trao duyïn vúái baån súå loâng meå cha.
DCBTT 227
362. Àïm khuya trùng tùæt, sao taân
Anh chúi höìi nûäa baån loan àûa vïì
- Anh vïì àïí mai ài caây
Ruöång thúâi lùæm laác caây àay khoá bûâa.
HPV 174
363. Àïm khuya trùng thanh gioá maát
Thêëy chaâng vïì hoãi khuác mùæc chuyïån chi
Thuêån buöìm xuöi gioá ra ài
Chaâo rùçng quên tûã viïåc gò thúã than?
DCBTT 167
1
Troaán: truyïìn (tiïëng àõa phûúng miïìn Nam. Theo NRX NTP...)
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 71
1
Thiïìm thûâ: Con coác. Tûúng truyïìn trïn cung trùng coá con coác. Do àoá thiïìm thûâ chó
mùåt trùng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 72
1
Tri lûúng: Coá leä do tû lûúång (àoåc chïåch): Suy nghô, tñnh toaán.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 74
1
Tuâng quy: (tuâng: theo; quy: vïì): con gaái theo chöìng.*
2
Cuác duåc: Nuöi nêëng; Luåy sa cuác duåc: nhoã nûúác mùæt (vò nghô) cöng nuöi nêëng cuãa cha
meå.
3
Trêìn ai: Caát buåi; (vêët vaã khöí súã) úã coäi trêìn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 75
1
Khöng vaäng noã lai: Khöng qua khöng laåi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 76
DCBTT 151
391. Àïm nùm canh ruöåt thùæt gan baâo
Bûäa cúm rúát àuäa, luác naâo khöng hay
Búãi chûng thûúng nhúá baån raây
Cha meå em gaâi, em biïët noái sao
Söng kia coá caån coân ao
Cuäng nguyïìn veát giïëng maâ trao ên tònh.
DCNTB I 252
392. Àïm nùm canh than vùæn thúã daâi
Tröng trùng röìi laåi nhúá ngûúâi nûúác non.
HPV 147
393. Àïm nùm canh thùæp àôa dêìu àêìy
Bêëc non khöng chaáy, àôa dêìu naây chùèng vúi.
HPV 146
394. Àïm nùm canh thùæp àôa dêìu vúi
Mùåt tú tûúãng mùåt, loâng túi taã loâng.
HPV 120
395. Àïm nùm canh thùæp àôa dêìu vûâng
Coá ngûúâi chaåm chûä sau lûng em röìi.
HPV 120
396. Àïm nùm canh thöín thûác
Ngaây saáu khùæc ra vaâo
Búá ai úi!
Töi buöìn riïng vïì phêån phoâng àaâo leã loi.
TCBD IV 31
397. Àïm nùm canh tröng nam nhúá bùæc
Ngaây saáu khùæc tröng quïë nhúá trêìm
Naâo ai nhùæc túái tri êm
Ruöåt em àau tûâng chùång, gan em bêìm tûâng khi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 78
DCBTT 81
398. Àïm nùm canh tröng nam tûúãng bùæc
Ngaây saáu khùæc ruåc ruä khöng àùång möåt tiïëng cûúâi
Búãi vò sa lúâi ùn tiïëng noái vúái ngûúâi khi xûa.
DCBTT 120
399. Àïm nùm canh trúâi thanh bïí lùång
Böîng àêu raây gùåp àùång phûúång loan
Tröng sao thiïëp laåi gùåp chaâng
Àoán àûa lúâi noái, keão lúä laâng duyïn em.
DCBTT 151
400. Àïm nùm canh anh boã tay qua
Giûúâng khöng chiïëu laånh, thûúng àaâ quaá thûúng.
CHG 10 DCNTB I 194
401. Àïm nùçm boã toác qua mònh
Thïì cho baán maång keão tònh anh nghi.
HHDN 130
402. Àïm nùçm chêu luåy nhoã sa
Ûúát àêìm maái toác chaâng àaâ hay chûa?
DCBTT 253
403. Àïm nùçm chïëch göëi phoâng loan
Ruöåt tùçm àoâi àoaån, têm can nhû baâo
Lêu nay chöìng vúå chung vui
Nay mònh vïì dûúái bûäa naâo mònh lïn
Ngaây may nhún nghôa khöng nïn
Giaä anh vïì dûúái coân lïn nöîi gò
Hai haâng chêu ngoåc lêm li
Em àaânh phuå nghôa coân gò búá em!
TCBD IV 24
404. Àïm nùçm àùæp chiïëu bõt buâng
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 79
1
Thùæc thïí: khùæc thïí, cuäng nhû (tiïëng àõa phûúng).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 81
DCBTT 145
422. Àïm nùçm nghe dïë kïu rêm
Dang tay thöí dïë1 sêìu thêìm núå duyïn.
DCBTT 272
423. Àïm nùçm nghe gioång anh than
Nhû ai bûng cheán nûúác àöí vaâo gan laånh luâng.
DCBTT 274
424. Àïm nùçm nghe vaåc trúã canh
Nghe sû goä moä, nghe anh döî naâng.
HHÀN 229 TCBD II 329
BK CHG 12
Nùçm àïm nghe vaåc trúã canh
Nghe chuöng gioáng saáu nghe anh döî naâng.
425. Àïm nùçm nghô laåi maâ coi
Lêëy chöìng àaánh baåc nhû voi phaá nhaâ.
CVPD 30 DCBTT 294 HT 233 TCBD I 207
TCBD II 191, 214 TNPD I 115 VNP7 273
426. Àïm nùçm nghô laåi maâ coi
Lêëy chöìng hay chûä nhû soi gûúng vaâng.
HHÀN 168 TNPD I 115
427. Àïm nùçm nghô laåi maâ coi
Thùçng naâi2 nho nhoã cúäi voi toång tònh3
Vò tònh nïn phaãi theo anh
Rau khoai chêëm muöëi ngon laânh chi àêu?
Àïm nùçm nghô laåi maâ coi
Lêëy chöìng hay chûä hún soi gûúng vaâng.
DCBTT 310
1
Thöí dïë: vöî cho dïë àûâng kïu.
2
Naâi: quaãn tûúång.
3
Toång tònh: coá saách ghi laâ to lúán.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 83
1
Boác uöën: tûâ cuãa nghïì laâm giêëy.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 86
1
Phuång cêìu hoaâng, Tû Maä Tûúng Nhû: khuác àaân Phûúång cêìu hoaâng cuãa Tû Maä Tûúng
Nhû àúâi Haán. Theo saách Sûã kñ, Tû Maä Tûúng Nhû khi úã chúi àêët Lam Cuâng, möåt höm àïën nhaâ
Traác Vûúng Tön dûå tiïåc. Hoå Traác coá ngûúâi con gaái treã àeåp, gioãi thú vùn, vûâa múái goáa chöìng, vöën
àaä biïët tiïëng Tûúng Nhû. Naâng Traác Vùn Quên daåo möåt khuác sêìu. Tûúng Nhû liïìn soaån hai
khuác, röìi mûúån cêy yã cêìm àïí daåo, cöët toã yá tònh vúái Vùn Quên.
Khuác Phûúång cêìu hoaâng coá nhûäng cêu: “Phûúång hïì, phûúång hïì qui cöë hûúng, ngao du
tûá haãi cêìu kò hoaâng, hûäu nhêët diïîm nûä taåi thûã àûúâng, haâ do giao tïë vi uyïn ûúng” (Chim
phûúång, chim phûúång vïì laâng cuä ài thöi, ài ngao du böën bïí tòm chim hoaâng, coá möåt ngûúâi con
gaái àeåp úã ngay nhaâ naây..., laâm sao maâ gùåp gúä nhau, àïí coá thïí laâm àöi chim uyïn ûúng)
Do àiïín naây, phûúång cêìu hoaâng, phuång cêìu hoaâng, cêìu hoaâng, khuác hoaâng, Tû maä
phûúång cêìu... àûúåc duâng àïí chó tiïëng àaân giao duyïn, viïåc ngûúâi con trai toã tònh, viïåc ài tòm
haånh phuác lûáa àöi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 88
BK a - Khi laånh laåi coá khi nöìng ÀNQT 90a LHCD 18a
- Àïm qua khi laånh khi nöìng HHDN 229 THÀQ 5
b - Khi àùæp chiïëu ngùæn khi chung chiïëu daâi THÀQ
c - Bêy giúâ chaâng àaä nghe ai ÀNQT HHÀN THÀQ
d - Chiïëu ngùæn khöng àùæp, chiïëu daâi khöng chung THÀQ
- AÁo ngùæn khöng àùæp, aáo daâi khöng chung HHÀN
(b) Àïm qua, àïm laånh, àïm luâng
Àïm àùæp aáo ngùæn àïm chung aáo daâi
Bêy giúâ chaâng àaä nghe ai
AÁo ngùæn chaâng àùæp aáo daâi khöng chung
Bêy giúâ sûå àaä nhaåt nhuâng
Giêëm thanh àöí biïín mêëy thuâng cho chua a
Caá lïn mùåt nûúác caá khö
Vò anh, em phaãi giang höì tiïëng tùm.
TNPD II 70
BK a - HT 178 chó ghi àïën hïët doâng naây
(c) Noái thûúng maâ úã chùèng thûúng
Ài àêu maâ boã buöìng hûúng laånh luâng?
Àïm qua khi laånh khi nöìng
Khi àùæp aáo ngùæn khi chung aáo daâi
Bêy giúã chaâng àaä nghe ai
AÁo ngùæn chaâng àùæp aáo daâi chùèng chung?
TNPD II 125
(d) Chaâng vïì cho choáng maâ ra
Keão em chúâ àúåi, sûúng sa laånh luâng!
Cún laånh coân coá cún nöìng
Cún àùæp aáo ngùæn, cún chung aáo daâi
Hay laâ chaâng àaä nghe ai
AÁo ngùæn khöng àùæp, aáo daâi khöng chung? a
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 90
- Àïm qua mêån àïën hoãi àaâo ÀNQT 107b LHCD 44b
b - Vûúân xuên àaä coá ai vaâo beã hoa LHCD
c - Böng hoa àaâo chúám chúám núã ra THQP
- Böng hoa chïnh chïëch núã ra
ÀNQT LHCD TCBD I 560
d - Ra tay khiïën bûát súå nhaâ coá cêy THQP
- Giú tay khiïën haái súå nhaâ coá cêy ÀNQT
- Giú tay khïìu bûát súå nhaâ coá cêy LHCD I
- Dang tay khiïën haái súå nhaâ coá cêy TCBD I
TCBD I chó ghi àïën hïët doâng naây
à - Thêëy hoa liïìn beã biïët cêy ai tröìng LHCD
(b) Böng hoa àiïìu chúm chúám núã ra
Thoâ tay muöën beã súå nhaâ coá cêy
Laå luâng anh múái thêëy àêy
Xin hoa cho biïët laâ cêy ai tröìng?
DCTH 162
BK DCBTT 216
Böng àaâo choi choái núã ra
Giú tay muöën haái súå nhaâ coá cêy
Laå luâng anh múái túái àêy
Thêëy hoa thò haái biïët cêy ai tröìng.
Xem thïm L 28, S 26
461. Àïm qua mêët möåt caânh soâi
Saáng ngaây laåi gùåp möåt ngûúâi quêìn thêm
Xï ra keão chuáng anh nhêìm
Vúå anh aáo trùæng quêìn thêm nhû ngûúâi.
DCTH 130
462. Àïm qua mêy keáo àen rêìm
Thêëy hai ngûúâi êëy thò thêìm vúái nhau
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 93
DCTH 157
476. Àïm qua ngoã cûãa chúâ chöìng
Àïm nay cûãa ngoã, gioá àöng loåt vaâo.
CDTH 126 HT 197 NGCK 185a NNPD 54 TCBD I 506
DCTH I 115 VNP7 283
477. Àïm qua nguyïåt àöíi sao dúâi
Coân ai hún nûäa maâ ngûúâi phuå töi
Chaâng maâ phuå thiïëp thò thöi
Duâ chaâng lïn ngûåa xuöëng voi mùåc chaâng
Duâ chaâng cêìm loãng dêy cûúng
Duâ con ngûåa baåch túái àûúâng thanh vên a
Duâ chaâng lêëy phêën böi chên
Naâo töi coá úã bêët nhên àiïìu gò
Àêëy bêët nhên, àêy cuäng bêët nghò
Àêëy maâ baåc trûúác, àêy thò baåc sau
Phoâng khi trai gaái, luác laåi nhaâ troâ
Möåt mònh thên thiïëp tú voâ mêëy phen
Bêy giúâ chaâng úã ra gioång baåc àen
Boáng trùng tònh phuå, boáng àeân xin thöi.
bk a - Duâ con ngûåa baåch túái àûúâng lûúng vên
QHBN 280 - 281
478. Àïm qua nguyïåt àöíi sao dúâi
Nhúá cêu gùæn boá, nhúá lúâi giao àoan
Ngaây xûa àaá taåc nïn vaâng
Maãnh gûúng coân àoá, phñm àaân coân àêy
Gioá àûa trùng phùèng lùång nûúác àêìy
Möåt àaân chim eán dêåp dòu lïn non
Àïm àöng sûúng, töi nghe con vûúån noá ru con!
QHBN 280
479. Àïm qua nguyïåt àöíi sao dúâi
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 98
1
Tinh àêíu: Sao Bùæc àêíu.
2
Taâo khï: Khe Taâo, nay coân dêëu vïët úã Tiïn Sún, Bùæc Ninh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 100
c - Chiïìu trúâi tröng gioá liïåu xoay viïåc mònh TCBD III
499. Àïën àêy anh haát vúái naâng
Haát lïn, nùm huyïån mûúâi laâng àïìu nghe.
DCTH 88
500. Àïën àêy cêån thuãy xa ngû
Hoãi rùçng caá àaä vaâo lûâ ai chûa?
- Con caá àúåi gioá chúâ mûa
Trúâi chûa phong vuä, caá chûa vaâo lûâ.
HPV 82
Xem thïm Ú 77
501. Àïën àêy chùèng leä ngöìi khöng
Nhúâ chaâng giaä gaåo cho àöng tiïëng hoâ.
VNP7 185
502. Àïën àêy chiïëu traãi trêìu múâi a
Can chi maâ àûáng giûäa trúâi sûúng sa.
HHÀN 230
BK a - Túái àêy chiïëu traãi trêìu múâi TCBD I 161
503. Àïën àêy àêët nûúác nhaâ ngûúâi
Nhõn ùn laâ möåt, nhõn cûúâi laâ hai.
CDTCM 256
504. Àïën àêy àêìu laå sau quen
Àêìu àûáng ngoaâi ngoä, sau len vö nhaâ.
HPV 73
505. Àïën àêy àöng thêåt laâ àöng
Chaâo bïn nam mêët loâng bïn nûä
Chaâo loâng quên tûã súå daå thuyïìn quyïn
Em chaâo chung möåt tiïëng keão chaâo riïng baån cûúâi.
HPV 73
506. Àïën àêy àûúâng treä san àöi
Coá vïì àûúâng treä vúái töi thò vïì.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 106
DCTH 94
507. Àïën àêy em hoãi thiïåt loâng
Cao bay xa chaåy àaä troân voâng gûúng chûa?
HPV 80
508. Àïën àêy hoãi baån möåt lúâi
Ai àaâo söng cho caá löåi, ai tröí trúâi cho chim bay?
HPV 89
BK DCTH 174
Àïën àêy hoãi khaách àöi lúâi
Ai àaâo söng cho caá löåi, ai chöëng trúâi cho chim bay?
509. Àïën àêy hoãi baån möåt lúâi
Cêy chi trùm trûúång, tûá muâa coá hoa?
- Nhang thúâi anh thùæp trïn chuâa
Àeân thúâi anh thùæp tûá muâa coá hoa.
HPV 86
510. Àïën àêy hoãi baån möåt lúâi
Cha vua ai àeã maå trúâi ai sinh?
HPV 89
511. Àïën àêy hoãi baån möåt lúâi
Àûúâng dêy, möëi chó coá ngûúâi naâo chûa?
- Anh hoãi thò em xin thûa
Xa gêìn àaä coá maâ chûa vûâa loâng.
CDTCM 75
512. Àïën àêy hoãi baån tûúng tri
Àaá leân ùn vúái löåc chi úi chaâng?
- Anh àêy giaãng saách àaä thöng a
Àaá leân ùn vúái trêìu khöng úi nûúâng. b
bk a - Àaá leân ùn goãi trêìu khöng
b - Cau khö chúå Thûúång thuöëc ngoaâi Àöng àûa vïì.
HPV 86
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 107
1
Giùçng àêìu nhêët khêíu chûä àiïìn, Thaão àêìu vûúng ngaä laâ miïìn quï anh: Àêy laâ möåt
chûä Phuá Nghôa tïn möåt laâng úã huyïån Quyânh Lûu, Nghïå An.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 108
1
Nöëng: caái nang.
2
Saá: àûúâng saá.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 110
1
Trûå: chûä.
2
Viïm bang: Xûá noáng.
3
Phuá quyá thoå khang: giaâu sang, söëng lêu, maånh khoãe.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 111
BK CDTCM 28:
Àïën àêy thò phaãi úã àêy
Khi naâo àaá moåc thaânh cêy haäy vïì.
Xem thïm T 1296
532. Àïën àêy thiïëp múái hoãi chaâng
Cêy chi hai cöåi1 nûãa vaâng nûãa xanh?
- Naâng hoãi anh kïí roä raâng
Tröí voâng2 hai cöåt nûãa vaâng nûãa xanh.
HPV 85
532. Àïën àêy thuã lïî nghiïng mònh
Dêìu khöng àùång vúå cuäng tònh meå cha.
TCBD I 207
BK TCBD II 280:
Túái àêy thuã lïî nghiïng mònh
Dêìu khöng àùång vúå cuäng tònh àïå huynh.
533. Àïën àêy tñnh thêåm danh thuyâ3
Vö pheáp hoãi hoå tïn chi rûáa chaâng?
- Ta àêy cûã Khaái Trung Cêìn4
Con öng quan lúán úã gêìn baâu Sen
Em tùæm ao vuäng àaä quen
Vïì àêy tùæm nûúác höì Sen maát loâng.
HPV 80
534. Àïën àêy töi hoãi thêåt meå doâng
Coá àeo hoa chùng nûäa, hay ngöìi thúâ chöìng nuöi con?
CDTCM 27
535. Àïën àêy trûúác giïëng sau chuâa
1
Cöåi: göëc.
2
Tröí vöìng: cêìu vöìng.
3
Tñnh thêåm danh thuây: coá thïí hiïíu: tïn hoå laâ gò.
4
Cûã Khaái Trung Cêìn: Cûã nhên tïn laâ Khaái úã Trung Cêìn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 112
1
Yïn kó: möåt loaåi ghïë daâi kiïíu cöí.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 113
1
Hang Dúi: Hang úã saát búâ biïín Haãi vên phña trûúác Thûâa Thiïn. Núi àêy coá tiïëng nguy
hiïím cho thuyïìn beâ.
2
Lyá Caâ: ngûúâi laâng Son, huyïån Nöng Cöëng, tónh Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 114
NQPN 41
548. Ài àêu ba böën nùm nay
Khaách kïu cûãa ngoä möîi ngaây möåt kïu:
DBCTT 216
549. Ài àêu boã nhïån giùng muâng a
Boã àöi chiïëu laånh, boã phoâng quaånh hûu!
HHÀN 230 HT 180 VNP7 216
BK a - Anh ài àêu boã nhïån giùng muâng TCBD I 446
550. (a) Ài àêu boã quaåt loan chêu
Boã thûúng boã nhúá boã sêìu cho qua. a
DCNTB I 195
BK a - Boã thûúng boã nhúá boã sêìu cho em CHG 4
(b) Anh ài mö boã quaåt lang chêu
Boã khùn vuöng tñm boã sêìu cho em!
DCBTT 279
551. Ài àêu chùèng lêëy hoåc troâ
Thêëy ngûúâi ta àöî nhêëp nhö nom doâm. a
NASL I 47a NPGT 18a PTK 19b
BK a - Àïën khi ngûúâi ta àöî nhêëp nhö maâ doâm ÀNQT 106b
- Khi ngûúâi ta àöî nhêëp nho maâ nhòn LHCD 41b
- Khi ngûúâi ta àöî lêåp loâ maâ nom THQP 12a
- Thêëy ngûúâi ta àöî thêåp thoâ tröng nom NPNN 3a
- Thêëy ngûúâi ta àöî thêåp thoâ maâ nom
NNPD 55 TCBD III 147 TNPD I 116
- Thêëy ngûúâi ta àöî lêåp loâ maâ nom NGCK 97b
552. Ài àêu cho àöî möì höi
Chiïëu traãi khöng ngöìi, trêìu àïí khöng ùn. a
HHÀN 170 VNP7 207
BK a - Chiïëu traãi chùèng ngöìi, trêìu boã chùèng ùn CHG 11
553. Ài àêu cho lao khöí thên chaâng
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 115
ÚÃ àêy vúái rong höì caån bùçng boân vaâng non cao.
DCBTT 250
554. Ài àêu cho thiïëp ài cuâng a
Àoái no thiïëp chõu, laånh luâng thiïëp cam. b
HT 198 NNPD 54 TNPDI 115 VNP1I 140 VNP7 286
BK a - Ài àêu cho thiïëp theo cuâng TCBD II 330
- Chaâng ài cho thiïëp ài cuâng QHBN 336
b - Àoái no thiïëp chõu laånh luâng thiïëp theo
NGCK 96a QHBN
- Àoái no thiïëp chõu laånh nöìng thiïëp cam NASL II 20b
555. Ài àêu coá anh coá töi
Ngûúâi ta múái biïët rùçng àöi vúå chöìng. a
NASL I 4a NGCK 123a
BK a - Ngûúâi ta múái biïët laâ àöi vúå chöìng
TCBD II 330 TNPD I 115
556. Ài àêu coá anh coá töi
Ngûúâi ta múái biïët coá àöi vúå chöìng
Ài àêu cho thiïëp ài cuâng
Àoái no thiïëp chõu, laånh luâng thiïëp cam.
HHÀN 230 THÀQ 5
557. Ài àêu àaä mêëy höm nay
Höm qua laâ chñn höm nay laâ mûúâi
Xin àûâng hoåc thoái tên thúâi
Tûå do tri kó, thiïåt àúâi xuên xanh
Xûúáng ca laâ baån chung tònh
Trùm nùm ên aái hiïín vinh thoå trûúâng
Cuâng nhau kïët ngaäi cûúng thûúâng.
QHBN 273
558. Ài àêu àïí nhïån dùng muâng
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 116
1
Keã Laáng: tïn nöm cuãa laâng Yïn Laäng, nay thuöåc quêån Àöëng Àa, thaânh phöë Haâ Nöåi.
Àêët Laáng coá tiïëng vïì nghïì tröìng rau.
2
Kinh kò: Tïn goåi thaânh Haâ Nöåi trûúác àêy trong dên gian.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 119
1 2
Cuác Hoa, Töëng Trên: Hai nhên vêåt chñnh trong truyïån nöm Töëng Trên Cuác Hoa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 123
1
Quaán muå OÂ, truöng Lïå Àïî, àoâ Tam Giang: coá saách ghi caác àõa danh trïn thuöåc laâng
Cao Laäo, huyïån Böë Traåch, tónh Quaãng Bònh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 125
DCBTT 276
596. Ài mö maâ noã thêëy vïì
Thùæp àeân em àúåi, dûåa kïì nùm canh.
DCBTT 287
597. Ài mö1 noã biïët ài mö
Thùæp àeân maâ àúåi, tim2 khö hao dêìu.
DCBTT 235
598. Ài ngang cêët miïång muöën chaâo
Súå ngûúâi laâm biïëng laâm cao khöng ûâ.
HPV 74
599. Ài ngang giûäa baäi caát vaâng
Con röìng àau buång hoãi chaâng uöëng thuöëc chi?
- Löng lûún, àuöi ïëch, rïî cöåt nhaâ
Xûúng truân3 múä muöîi, nûúác àaái gaâ laâm thang.
HPV 86
600. Ài ngang lïn muäi Xa kò
Ngoá ra lao Reá xiïët chi nöîi sêìu
Kïí sao cho xiïët thûúng êu
Öng baâ ta trûúác bêy giúâ úã àêy
Cuäng vò mûa taåt gioá naây
Cho nïn xiïu baåt chöî naây, chöî kia
Thên ta nhû caá trong àòa
Viïåc quan chûa thêëu súám khuya cuäng buöìn.
TCBD II 519 - 520
601. Ài ngang loâ mña thúm àûúâng
Muöën vö kïët nghôa cang thûúâng vúái em.
HHÀN 170
1
Mö, noã laâ tiïëng àõa phûúng bùæc Trung Böå.
2
Tim: bêëc (àeân).
3
Truân: con giun.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 126
BK DCNTB I 193:
Ài qua loâ mña thúm lûâng
Muöën vaâo kïët ngaäi cang thûúâng vúái ai.
602. Ài ngang nghe khoái hûúng bay
Nghe thêìy tuång niïåm úã àêy coá chuâa.
HPV 64
603. Ài ngang nghe tiïëng em than
Phïn thûa gioá loåt trong gan naäo nuâng!
HPV 64 HT 384
604. Ài ngang nghiïng noán khöng chaâo a
Laâm thinh rûáa maäi biïët ngaây naâo cho quen.
HPV 157
BK a - Ài qua nghiïng noán khöng chaâo CDTCM 28
605. Ài ngang nhaâ maá tay töi xaá, chên töi quò
Loâng thûúng con maá saá gò thên töi.
CHG 24 HHÀN 170 TCBD II 273
606. Ài ngang nhaâ nhoã
Thêëy cêy àeân àoã, töi thïm buöìn
Muöën daåm coi cho dïî ngùåt àûúâng xa xöi.
HHÀN 170
607. Ài ngang qua àònh, löåt noán chaâo thêìn
Haåc chêìu thêìn àuã cùåp, sao mònh leã àöi? a
HHÀN 170 TCBD II 272
BK a - Haåc chêìu thêìn àuã cùåp, sao cö mònh leã àöi? HT 456
Xem thïm N 334, 381.
608. Ài ngang qua ngoä ba lêìn
Thêëy em khuya súám taão têìn anh thûúng.
HPV 121
609. Ài ngang thêëy buáp hoa àaâo
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 127
NASL I 4b
BK KSK 19a:
Àem thên ài àûúâng àêët nûúác ngûúâi
Àûáa beá lïn mûúâi cuäng phaãi goåi laâ anh.
627. Ài ra àûúâng soi gûúng àaánh saáp
Vïì àïën nhaâ liïëm laáp nöìi niïu.
TNPDI 116
628. Ài ra gùåp baån giûäa àûúâng
Cuâng bùçng tiïën sô trong trûúâng múái ra. a
TCBD III 147 TNPDI 116
BK + DCBTT 265:
Ra ài maâ gùåp baån vaâng
Cuäng bùçng tiïën sô àêåu traâng múái ra.
+ HPV 78:
Vûâa ra gùåp baån giûäa àûúâng
Cuäng bùçng tiïën sô trong trûúâng bûúác ra. a
a - Cuäng bùçng tiïën sô trong trûúâng ài ra NNPD 55
Xem thïm R 25
629. Ài thò moãi göëi tröëi lïì
Khöng ài thò nhúá chaáo cheâ Àònh Hûúng1.
DCTH 38
630. Ài thúâi nhúá vúå nhúá con a
Vïì thúâi nhúá cuã khoai mön trïn rûâng.
LHCD 13a NASL I 15b
BK a - Ài thúâi nhúá vúå cuâng con NASL Iv 29b
631. Ài tu cho troån ài tu
Ùn chay nùçm möång úã chuâa Höì Sen
Thêëy cö maá àoã rùng àen
1
Àònh Hûúng: thuöåc huyïån Àöng Sún, tónh Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 130
1
Hoãa quang kiïën diïån: lûãa saáng thêëy roä mùåt.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 132
1
Vaån Vên: tïn laâng Àaåi Lêm, huyïån Yïn Phong, tónh Haâ Bùæc, nöíi tiïëng laâ núi buön
baán sêìm uêët trïn búâ söng Cêìu (coân coá Vaån Vên laâ tïn möåt haäng nûúác mùæm úã Caát Haãi, Quaãng
Ninh).
2
Thöí Haâ: thuöåc huyïån Viïåt Yïn, tónh Haâ Bùæc, coá nghïì nung vöi vaâ laâm àöì göëm àûúåc
nhiïìu ngûúâi biïët. Thöí Haâ cuäng úã bïn söng Cêìu àöëi diïån vúái Vaån Vên.
3
Àöng Ba, Àêåp Àaá, Vô Daå, Sònh: caác àõa danh thuöåc Thûâa Thiïn - Huïë.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 135
1
Phuá bêìn tûúng lên: ngûúâi giaâu ngûúâi ngheâo gêìn guäi nhau.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 137
1
Àoá, àùång: nhûäng duång cuå àaánh bùæt caá.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 138
1
Lñ Xu: úã xaä Thaåch Bònh, huyïån Thaåch Thaânh, tónh Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 139
1
Khöí qua: Mûúáp àùæng (tiïëng Nam Böå).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 140
1
Cai Ngêîu: tïn àõa chuã úã xaä Thaåch Bònh, huyïån Thaåch Thaânh, Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 142
1
Nuái Mêìu: thuöåc xaä Cêím Vên, huyïån Cêím Thuãy, tónh Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 144
1
Kñnh Têm vaâ Thiïån Sô: hai nhên vêåt trong truyïån Quan Êm Thõ Kñnh.
2
Böåi phu: phaãn böåi chöìng.
3
Thñ phaát: cùæt toác (àïí ài tu).
4
Caác Àùçng hay gaác Àùçng: tûác Àùng Vûúng Caác, gaác Àùçng Vûúng, möåt cöng trònh kiïën
truác nöíi tiïëng do Àùçng Vûúng, con vua Àûúâng cho xêy dûång trïn cûãa söng Chûúng Giang, tónh
Giang Têy, Trung Quöëc. Theo Truyïån Vûúng Böåt, thò möåt nùm nhên tiïët Truâng cûãu (möìng 9
thaáng 9 êm lõch), àö àöëc Diïm Baá Dûä (coá saách cheáp laâ Phuâ) thïët tiïåc úã gaác Àùçng Vûúng. Vûúng
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 147
Böåt luác naây múái 16 tuöíi, trïn àûúâng ài thùm cha, àûúåc tin liïìn vöåi vaä tòm àïën. Àûúâng xa, àaáng
leä phaãi ài mêëy ngaây, nhûng nhúâ thuêån gioá nïn chó trong möåt àïm thuyïìn cuãa Vûúng Böåt àaä
àïën núi. Vûúng Böåt àaä kõp thúâi dûå tiïåc, vaâ trong bûäa tiïåc, öng àaä laâm baâi Àùçng Vûúng caác tûå
nöíi tiïëng. Tö Àöng Pha coá cêu thú: “Thúâi lai phong töëng Àùçng Vûúng Caác” (Gùåp thúâi gioá àûa
àïën gaác Àùçng Vûúng), yá noái laâ gùåp dõp may mùæn.
Trong vùn hoåc cöí, gaác Àùçng, Àùçng caác, gioá Àùçng v.v... àïìu chó dõp may hiïëm coá, cú höåi
thuêån lúåi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 148
NNPD 56 TCBD I 270 TCBD III 474 TNPDI 117 VNP7 273
Xem thïm À 723, 724
734. Àöë ai nùçm voäng khöng àûa a
Ru con khöng haát anh chûâa rûúåu tùm
Àöë ai chûâa àûúåc rûúåu tùm
Chûâa ùn thuöëc chñn chûâa nùçm nguã chung. b
ANPT 6a
BK a - Àöë ai ngöìi voäng khöng àûa KSK 8a
b - Chûâa ùn thuöëc chñn chûâa nùçm nguã trûa KSK
Xem thïm À 723, 724
735. Àöë ai nùæm caát lïn hoân
Àïí ta veä nguyïåt, nguyïåt troân nhû gûúng?
DCTH 103
736. Àöë ai quùng àaá qua söng
Quùng àaá, àaá nöíi, quùng böng, böng chòm?
HPV 90
737. Àöë ai queát saåch laá rûâng a
Àïí ta khuyïn gioá, gioá àûâng rung cêy. b
HHÀN 49, 110 262 NASL I 16a NNPD 56 TCBD I 326
TCBD II 491 TNPD I 118
BK a - Àïí anh khuyïn gioá, gioá àûâng rung cêy VNPS 99b
b - Giùng tay àoán gioá, gioá àûâng rung cêy CVPD1
738. (a) Àöë ai queát saåch laá rûâng
Àïí ta baão gioá, gioá àûâng rung cêy a
Rung cêy rung cöåi rung caânh b
Rung sao cho chuyïín chuáng mònh thò rung. c
ÀNQT 117b
BK a - Àïí ta khuyïn gioá, gioá àûâng rung cêy
HT 161 LHCD 55a TCBD I 139
- Àïí anh khuyïn gioá, gioá àûâng rung cêy
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 149
1
Cêëy quò: cêëy cêy hoa quò, coân goåi laâ hoa hûúáng dung.
2
Nuái Tam Qui: úã huyïån Haâ Trung úã Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 150
1
Toaåi Nhên: Saách Trung Quöëc noái rùçng Toaåi Nhên laâ ngûúâi chïë ra lûãa.
2
Öng Àùng: Àùng quêån cöng Nguyïîn Khaãi àúâi Lï Trung Hûng. Thúâi gian laâm quan úã
Thanh Hoáa, Khaãi nöíi tiïëng vïì viïåc vú veát cuãa caãi cuãa nhên dên.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 151
1
Öng Vöìm: tûúng truyïìn öng quï úã Àaåi Khaánh, Thiïåu Khaánh, Thanh Hoáa, laâ möåt tay
àöì vêåt nöíi tiïëng khùæp vuâng. Nghe tin Lï Phuång Hiïíu (àaåi thêìn triïìu Lñ àûúåc Lñ Thaái Töng
phong Àö thöëng nùm 1044) thñch vêåt, öng cûúäi ngûåa àïën laâng cuãa Lï Phuång Hiïíu àïí thûã taâi.
Öng thêëy Lï, súå quaá, boã chaåy bõ Lï saách quêåt vaâo vaách àaá chïët ngay. Vaách àaá êëy nay bõ loäm
xuöëng goåi laâ nuái Vöìm.
2
Öng Nûa: theo truyïìn thuyïët öng Nûa quï úã nuái Nûa, huyïån Nöng Cöëng, Thanh Hoáa.
Chñnh öng àaä gaánh nuái àem raãi caác tónh. Truyïìn thuyïët naây núi khaác vúái cöí tñch vïì öng Nûa
(Na sún tiïìu êín, tïn thêåt laâ Trêìn Tu).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 152
1
Lang vên: gaái löån chöìng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 154
1
Thung huyïn: cuäng goåi laâ xuên huyïn. Thung laâ möåt thûá cêy lúán tûúng tûå nhû ngûúâi
cha trong gia àònh. Huyïn laâ möåt giöëng cêy coã, cuäng goåi laâ “vong ûu thaão”, ngûúâi ta cho laâ ùn
noá giaãi àûúåc phiïìn. Theo tuåc Trung Quöëc xûa: huyïn tûúång trûng cho ngûúâi meå, ngûúâi ta tröìng
noá úã chöî meå úã. Thung huyïn laâ cha meå.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 157
1
Nguyïåt Nga, Vên Tiïn: hai nhên vêåt chñnh trong truyïån Luåc Vên Tiïn cuãa Nguyïîn
Àònh Chiïíu.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 159
1
Húán Ngö: tûác Húán Ngö laâ caác nûúác thúâi Xuên Thu Chiïën Quöëc (Trung Hoa). ÚÃ àêy
chó sûå xa caách.
2
Haåc Haãi: phaá Haåc Haãi úã Lïå Thuãy, Quaãng Bònh.
3
Hoaânh Sún: tûác laâ àeâo Ngang, daäy nuái laâm phên giúái Haâ Tônh vaâ Quaãng Bònh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 160
CDTCM 29
786. Àöi ta chñch huyïët ùn thïì
Keã úã Nöng Cöëng ngûúâi vïì Quaãng Xûúng
Nuái Nûa1 coá lúã thaânh àûúâng
Söng Àú2 coá lêëp nïn rûâng cêy xanh
Trúâi cao coá àöí tan taânh
Àöi ta vêîn giûä troån tònh àöi ta.
DCTH181 HT 381
787. Àöi ta cuâng baån chùn trêu
Cuâng mùåc aáo vaá nhuöåm nêu möåt haâng
Bao giúâ cho gaåo beán saâng
Cho trùng beán gioá, cho naâng beán anh.
CDTCM 75 TCDG 58
788. Àöi ta àaä kïët lúâi nguyïìn
Lïn non em cuäng lïn doåi, xuöëng thuyïìn
em cuäng xuöëng theo
Lïn non em cuäng lïn theo
Xuöëng thuyïìn em cuäng ngöìi leo maån thuyïìn.
DCBTT 77
789. Àöi ta àaä quyïët möåt bïì
Anh chúi hoa coá phuå xin thïì vúái em
- Thöi thöi àûâng chöëi àûâng thïì
Vúå anh laâ baån anh ài vïì vúái em.
HPV 124
790. Àöi ta àaä quyïët thò liïìu
Gêîm nhû con treã chúi diïìu àûát dêy.
1
Nuái Nûa: Tûác laâ Na Sún, möåt daäy nuái cao daâi, chaåy doåc theo àõa giúái phña têy huyïån
Nöng Cöëng, tónh Thanh Hoáa.
2
Söng Àú: möåt àoaån söng Maä chaåy qua xaä Quaãng Chêu, huyïån Quaãng Xûúng, tónh
Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 161
HPV 124
Xem thïm À 838
791. Àöi ta àaä thöët lúâi thïì a
Con dao laá truác àaä kïì toác mai
Dùån doâ ai chúá quïn ai b
NPGT 10b
BK a - Àöi ta àaä troát lúâi thïì NGCK 98b NNPD 56 PTK 18b
TNPDI 121
b - Dùån rùçng ai chúá quïn ai NGCK NNPD TNPDI
- Nhuã rùçng ai chaã quen ai PTK
Xem thïm R 150
792. Àöi ta àaä troát lúâi thïì
ÚÃ àêy thò nhúá ra vïì thò thûúng
Anh ra vïì gûãi bûác thû thûúng
AÁi ên ngaân nöîi, tú vûúng trùm túâ.
DCTH 185
793. Àöi ta àaä troát lúâi thïì
ÚÃ àêy thò nhúá ra vïì thò thûúng
Ra vïì loâng nhûäng vêîn vûúng
AÁi ên ngaân nöîi, neão àûúâng chia àöi.
HT 382
794. Àöi ta àûáng laåi song song
Nhû àöi àuäa baåc àïí trong mêm vaâng.
HPV 122
795. Àöi ta gùåp gúä giûäa àûúâng
Baác meå thúâi vùæng hoå haâng thúâi xa
Cêìm tay doâ hoãi lên la
Tay naây chöìng àaä hay laâ thanh tên.
NASL I 9b
796. Àöi ta gùåp nhau giûäa àaâng
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 162
1
Chim tûâ qui: chim cuöëc (tûác àöî quyïn).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 167
1
Noã chöå: (noã: khöng; chöå: thêëy, gùåp). Noã chöå laâ khöng thêëy.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 168
1
So: gioã, öëng duâng àïí cùæm àuäa.
2
Ngaái: vùæng, xa (tiïëng àõa phûúng).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 169
DCNTB II 97
846. Àöi ta nhû miïëng trêìu cau
Giêëu thêìy giêëu meå àûa sau boáng àeân.
HPV 123
847. Àöi ta nhû ngaäi Phan Trêìn
Khi xa ngaân dùåm khi gêìn nïn àöi. a
HT 162 TCBDIII 475 TNPDI 118
BK + a - Khi xa ngaân dùåm, khi gêìn àöi bïn TCBDII 330
- Khi xa ngaân dùåm, khi gêìn bïn àöi VNP7 189
+ DCBTT 231:
Hai ta kïët nghôa Chêu Trêìn
Khi xa ngaân dùåm, khi gêìn têëc gang.
848. Àöi ta nhû nghïå vúái gûâng
Dêìu sao ài nûäa cuäng àûâng tiïëng chi.
DCNTB II 97
849. Àöi ta nhû nûúác möåt chum
Nhû hoa möåt chuâm, nhû àuäa möåt mêm.
NGCK 102a
850. Àöi ta nhû quïë trong ngùn
Múã ra thúm ngaát, bùn khoùn daå sêìu
Thûúng maäi nhúá lêu
Laâ muâi quïë êëy
Àöi tay nêng lêëy
Bêìy ra roä raâng
Loâng em thûúng anh
Chên tay yïíu àiïåu
Coân chuát meå giaâ
Baáo hiïëu nghôa thú
Em tiïëc cöng anh trùm àúåi ngaân chúâ
Vò ai beã khoáa lòa tú cho àaânh!
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 171
DCTH 127
851. Àöi ta nhû rùæn liu àiu
Nûúác chaãy mùåc nûúác ta dòu lêëy nhau.
CHG 20
BK NNPD 56
Àöi ta nhû rùæn thòu àiu
Nûúác chaãy mùåc nûúác ta cheâo lêëy ta.
852. Àöi ta nhû rùæn vúái röìng
Rùæn thûa moáng vuát nhûng àöìng vaãy vi.
HPV 122
853. Àöi ta nhû ruöång nùm saâo
Caách búâ úã giûäa laâm sao cho liïìn? a
Àöi ta nhû thïí àöìng tiïìn
Àöìng sêëp àöìng ngûãa, àöìng nghiïng, àöìng nùçm.
VNP1 I 64 - 65 VNP7 188
BK a - TNPD II 273 chó ghi àïën hïët doâng naây
Xem thïm B 531
854. Àöi ta nhû thïí con baâi
Àaä quyïët thúâi àaánh àûâng naâi thêëp cao.
THQP8b
855. Àöi ta nhû thïí con baâi
Àaä quyïët thò àaánh àûâng naâi thêëp cao.
Àöi ta nhû àaá vúái dao
Nùng liïëc, nùng sùæc, nùng chaâo nùng quen.
HT 152 TCBDI 208 TNPDII 72 - 73
VNP1I 65 VNP7 189
856. Àöi ta nhû thïí con ong
Con quêën con quñt, con trong con ngoaâi.
HT 162
857. Àöi ta nhû thïí con tùçm
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 172
1
Nûúác Nhûúåc: theo Sún haãi kinh, Nhûúåc thuãy laâ möåt doâng söng úã coäi cûåc Têy. Nûúác úã
àoá rêët yïëu, duâ nheå nhû möåt haåt caãi cuäng khöng thïí nöíi trïn mùåt àûúåc. Vaâ theo truyïìn thuyïët
núi àoá coá tiïn úã.
Nûúác Nhûúåc - Non Böìng chó caãnh tiïn, xûá súã cuãa tiïn.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 174
1
Chùæc: nhau. Thûúng chùæc: thûúng nhau.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 176
1
Triïëc: con diïåc. Àöi triïëc: àöi chim diïåc tiïëng àõa phûúng Bùæc Trung Böå.
2
Àûúái: coá leä laâ dûúái (dûúái àöëi vúái trïn) tiïëng àõa phûúng Bùæc Trung Böå.
3
cöi: trïn tiïëng àõa phûúng Bùæc Trung Böå.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 179
DCNTB II 132
891. Àöíi quêìn àöíi aáo thúâi hay
Àöíi chöìng àöíi vúå xûa nay chùèng laânh.
NASL II 31a
892. Àöëi àõch thò dõch laåi àêy
Bïn thûâng bïn chaäo xem dêy naâo bïìn
- Nhêët bïìn laâ dêy böì nêu
Chõ coân giêåt àûát nûäa àêìu chuáng em.
TCBDI 251 TNPDII 74
893. Àöëi àõch thò dõch laåi àêy
Trêìu ùn thuöëc huát, chiïëu mêy ta ngöìi
Chiïëu mêy ta chùèng theâm ngöìi
Ta bùæc ghïë àêíu ta ngöìi cho cao
Ghïë àêíu ta neám xuöëng ao
Trúã vïì ta lêëy voäng àaâo ta àûa.
NGCK 165a
894. Àöåi ún chñn chûä cuâ lao
Sinh thaânh kïí mêëy non cao cho bùçng
Trúâi úi coá thêëu tònh chùng!
Bûúác sang mûúâi saáu öng trùng gêìn giaâ.
TCBD III 475 TNPDII 74
895. Àön Thû ùn noái coá duyïn
Àúâi naâo cuäng coá haâo quyïìn nöíi danh
An Thû ùn noái phong thuêìn
Nhûäng viïåc tûúáng tïë àúä àêìn cuâng nhau.
CDTCM 279
896. Àöìn anh ài chúå àaä tinh
Nhûäng chiïìu àuã nûúác chaãy quanh àûúâng naâo?
CDTCM 245
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 180
1
Thuêån An: möåt cûãa bïí caách Huïë 12km.
2
Trêën Bònh Àaâi: tûác laâ àöìn Mang Caá úã àöng bùæc thaânh Huïë laâ möåt thaânh nhoã chu vi
984m àïí giûä àûúâng hiïím yïëu.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 181
PDCD 5
904 Àöìn àêy coá gaái maá àaâo
Caác Àùçng àûa laåi, anh haâo túái àêy
Trûúác nhúâ Nguyïåt Laäo xe dêy
Sùæt cêìm àûa laåi àoá àêy möåt nhaâ.
HPV 65
905. Àöìn àêy coá gaái maá höìng
Cho nïn vûúåt biïín, vûúåt söng saá gò
Àöìn àêy coá àöi chim qui
Ngaây ngaây hay hoát, ai àuöíi ài mêët röìi!
CDTCM 75
906. Àöìn àêy coá nhaánh hoa mai
Cho xin möåt chuát hoåa may nïn gêìn.
CDTCM 30
907. Àöìn àêy àaäi caát ra vaâng
Nghe ai duå döî maâ chaâng ra àêy?
Lêìm than cûåc khöí thïë naây!
Xuác than, cuöëc àêët suöët ngaây loå lem.
CDTCM 234 HT 263
908. Àöìn àêy laâ chöën Àaâo Nguyïn
Trùng thanh gioá maát cêìm thuyïìn daåo chúi.
HPV 65 HT 384 VNP7 434
909. Àöìn em hay truyïån Thuáy Kiïìu
Laåi àêy maâ giaãng mêëy àiïìu cho minh
Vò àêu Kiïìu gùåp Kim Sinh?
Vò àêu Kiïìu phaãi baán mònh chuöåc cha?
Vò àêu Kiïìu phaãi ài xa?
Vò àêu Kiïìu phaãi vaâo nhaâ lêìu xanh?
Hoa tröi beâo daåt àaä àaânh
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 182
1
AÁn Àöí: thuöåc vïì huyïån Thaåch Thaânh, Thanh Hoáa, coá cheâ tûúi nöíi tiïëng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 183
DCTH 49
911. Àöìn rùçng caá uöën thên cêy a
Àöìn em hay haát, haát hay anh tòm.
HPV 65
BK a - Àöìn rùçng caá uöën thên vêy VNP7 433
912. Àöìn rùçng cêëy luä thò vui
Ta ruã àûúåc ngûúâi ta baán lúån ài
Quan nùm, quan taám baán ài
Duâ àùæt, duâ reã quaãn chi àöìng tiïìn
Nöìi àöìng àem gûãi laáng giïìng
Nöìi àêët àïí àoá, ai chuyïn àûúåc naâo
Cöíng thò rêëp chöng, rêëp raâo
Àïm khuya thanh vùæng ai vaâo chi àêy
Coân möåt con khuyïín nhaâ naây
Hïî àem ài gúãi noá nay laåi vïì
Hay laâ laâm thõt quaách ài
Goái mo, boã bõ àem ài ùn àûúâng.
TCBD II 387 - 388 TNPD II 75 - 76
913. Àöìn rùçng: Cöí Àõnh múã höåi chúå Nûa3
Öng Cöëng, öng Cûã ra lo viïåc laâng
Chúå Nûa laâ chúå giûäa àaâng
Quan sang khaách troång cuäng thûúâng vaäng lai.
DCTH41
914. Àöìn rùçng chúå Huyïån vui thay
Bïn àöng coá miïëu bïn têy coá chuâa.
NASLIII 54a
1
Töëng Sún: tïn cuä cuãa huyïån Haâ Trung, coá loaåi mña tiïën vua goåi laâ mña Àûúâng Treâo.
2
Chúå Ngheâ: thuöåc huyïån Hêåu Löåc, Thanh Hoáa, coá caái laâng rêët lúán (Tröëng chúå Quùng,
lùng chúå Ngheâ).
3
Chúå Nûa: xem chuá thñch nuái Nûa úã À 786
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 184
1
Chuâa Soãi: úã àöång Vên Hoaâng, tónh Thanh Hoáa. Tûúng truyïìn chuâa Soãi lùæm tiïn, vò
gêìn àöång Tûâ Thûác, cûãa Thêìn Phuâ.
2
Baåch Cêu: tïn laâng úã huyïån Nga Sún, tónh Thanh Hoáa.
3
Thaåch Tuyïìn: coân goåi laâ Thaåch Giaãn, tïn laâng úã huyïån Nga Sún, tónh Thanh Hoáa.
4
Keã Troång: laâng Phuác Tiïìn thuöåc xaä Hoaâng Quò, Hoùçng Hoáa, Thanh Hoáa.
5
Keã Caát: laâng Caát Xuyïn úã xaä Hoùçng Caát, Hoùçng Hoáa, Thanh Hoáa.
6
Keã Mau: laâng Caát Mao úã xaä Hoùçng Caát, Hoùçng Hoáa, Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 185
1
Thanh Hoa: möåt vuâng àêët coá trung têm laâ tónh Thanh Hoáa bêy giúâ, nhûng biïn giúái
thay àöíi nhiïìu luác röång luác heåp, khi laâ phuã, khi laâ trêën, laâ tónh. Tïn Thanh Hoa chñnh thûác
àûúåc àùåt bùæt àêìu tûâ thúâi thuöåc Minh vaâ chêëm dûát nùm 1840.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 188
1
Gia Höåi: cêìu trïn söng Höå Thaânh (söng Gia Höåi) úã goác Àöng Nam thaânh phöë Huïë,
trûúác nùm 1837 goåi laâ cêìu An Höåi.
2
Diïåu Àïë: chuâa úã êëp Xuên Löåc, trong thaânh Phuá Xuên (Huïë cuä), xêy nùm 1844 àúâi
Thiïu Trõ.
3
Vuäng Chuâa: úã ngay Àeâo Ngang.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 190
1
Chuåt: hoân àaão gêìn Àeâo Ngang, beâ thûúâng àïën êín nêëp khi bõ giöng baäo.
2
Àöng Thaânh: huyïån thuöåc phuã Diïîn Chêu, trêën Nghïå An, sau laâ tónh Nghïå An, nùm
1837 àûúåc taách ra laâm hai: Àöng Thaânh vaâ Yïn Thaânh.
3
Àöìng Àùng: thõ trêën, huyïån lyå huyïån Vùn Laäng, tónh Laång Sún; coá söng Àöìng Àùng,
caách Haâ Nöåi 158km, caách Nam Quan 4 km.
4
Kyâ lûâa: phöë, chúå do Thên Nhên Trung lêåp thúâi Lï, thuöåc huyïån Vùn Laäng, tónh Laång
Sún.
5
Tö thõ: àaá tröng chöìng (hoùåc laâ Voång Phu). Naâng Tö Thõ lêëy nhêìm em mònh laâm
chöìng. Khi ngûúâi em biïët àûúåc àiïìu nay, boã nhaâ ra ài, ngûúâi vúå khöng biïët nguyïn nhên cuãa
viïåc chöìng boã ài, böìng con lïn nuái ngoáng tröng chöìng lêu ngaây hoaá àaá.
6
Chuâa Tam Thanh: chuâa xêy trong àöång Tam Thanh, phña Têy Kyâ Lûâa, caách 2km.
Tûúng truyïìn chuâa coá ba gian, möîi gian coá tiïëng döåi nghe khaác nhau.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 191
1
Söng Thûúng: phaát nguyïn tûâ Laång Sún qua Haâ Bùæc cuâng söng Luåc Nam àöí vaâo söng
Luåc Àêìu. Söng Thûúng coá hai nguöìn tûâ hai vuâng àêët khaác nhau nïn nûúác möåt bïn trong, möåt
bïn àuåc.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 192
1
Àöìng Lêìm: laâ tïn nöm laâng Kim Liïn thuöåc quêån Àöëng Àa, trûúác àêy coá nghïì nhuöåm
vaãi nêu nöíi tiïëng (aáo vaãi Àöìng Lêìm), coá nhiïìu höì caá lúán vaâ coá möåt vaâi laåch àöí vaâo söng Tö Lõch
(nay àaä caån).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 197
1
Àöìng tiïìn Vaån Lõch: úã Trung Quöëc, coá tiïìn àuác theo niïn hiïåu vua Vaån Lõch thuöåc
triïìu Minh. (Theo GS Àinh Gia Khaánh).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 198
BK a - Anh tiïëc cöng anh gùæn boá vúái naâng bêëy lêu HT 183
b - Bêy giúâ naâng lêëy chöìng àêu HT
c - Trùm cau anh àïí cuáng naâng HT
d - Nghòn vaâng anh àöët giaãi oan lúâi thïì HT
à - TCBD I 253 - 254 chó cheáp àïën hïët doâng naây.
Xem thïm X 130
948. Àöìng tiïìn xanh, böën chó vaâng vaâng
Höìi naâo thiïëp noái vúái chaâng laâm sao
Bêy giúâ nay löån mai nhaâo
Laâm cho thiïn haå àûáng raâo cûúâi chï
Em nguyïìn vúái anh dêìu khöng àùång chaánh thï
Cuäng cuâng anh chûä kïët, dûåa kïì bïn anh.
DCNTB II 18
949. Àöìng Trò1 ùn öëc ùn trai a
Yïn Mô2 nûúác ngêåp mûúâi hai nùm roâng. b
CDHN 134
BK a - Àöìng Chò ùn öëc ùn trai CDTCM 278
b - Yïn Mô thaáo daå mûúâi hai nùm roâng bk CDHN CDTCM
950. Àöìng vung úi húäi àöìng vung
Coá thûúng coá nhúá thò vuâng maâ lïn
Lïn thúâi chúi àêëm chúi àu
Chúi loång chúi duâ chúá boã chúi lung
Nghe ba höìi tröëng lung tung
Ba höìn chñn vña nûúâng vung thò vïì
Dêìu maâ ngaái3 chúå xa quï
Cuäng àem nûúâng vïì maâ nhêåp vö vung
Vung àêët chñ nhûäng vung àöìng
1
Àöìng Trò: tïn laâng thuöåc xaä Tûá Hiïåp huyïån Thanh Trò, Haâ Nöåi, xûa úã giûäa caánh àöìng
truäng phaãi söëng bùçng nghïì moâ cua bùæt öëc.
2
Yïn Mô: tïn laâng, nay laâ xaä Yïn Mô huyïån Thanh Trò, Haâ Nöåi, úã ngoaâi àï luön luön bõ
ngêåp luåt vò nhûäng vuå nûúác lúán.
3
Ngaái: xa, vùæng (tiïëng àõa phûúng).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 199
1
Àöíng Kim Lên: nhên vêåt trong vúã tuöìng Sún Hêåu (tûúng truyïìn taác giaã laâ Àaâo Duy
Tûâ) àaä cuâng Khûúng Linh Taá vaâ Phaân Diïåm chöëng nghõch thêìn Taå Thiïn Lùng giuáp Thûá hêåu
vaâ hoaâng tûã khöi phuåc cú nghiïåp nûúác Tïì.
2
Haânh Giaã: Tön Haânh Giaã tûác Tïì Thiïn Àaåi Thaánh, nhên vêåt trong Têy du kyá cuãa
Ngö Thûâa Ên (1500-1581) (Trung Quöëc), phoâ Àûúâng Tùng ài Têy Truác lêëy kinh.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 200
1
Lûu Huyïìn: Lûu Huyïìn Àûác tûác Lû Bõ, nhên vêåt trong Tam Quöëc chñ cuãa La Quaán
Trung (1330-1400) (Trung Quöëc), vua nhaâ Thuåc Haán. Xem thïm chuá thñch A522.
2
Trûúng Phi: nhên vêåt trong Tam Quöëc chñ, anh em kïët nghôa àöìng thúâi laâ danh tûúáng
cuãa Lûu Bõ. Xem thïm chuá thñch A522.
3
Na Tra: nhên vêåt trong Têy Du Kyá (Trung Hoa).
4
Tön Têîn: nhên vêåt trong Àöng Chu Liïåt Quöëc (Trung Hoa). Tön Têîn cuâng Baâng
Quyïn hoåc Quyã Cöëc tiïn sinh. Têìn Dõ quyïn phaãi chùåt hai chên. Sau Têìn giuáp Tïì, giïët Baâng
Quyïn àïí traã thuâ.
5
Khöíng: Khöíng Minh tûác Gia Caát Lûúång, nhên vêåt trong Tam Quöëc Chñ, quên sû cuãa
Lûu Huyïìn Àûác. Xem thïm chuá thñch A522.
6
Kinh Kha: nhên vêåt trong Àöng Chu Liïåt Quöëc, möåt traáng sô nöíi tiïëng, laâm thñch
khaách giïët Têìn Thuãy Hoaâng. Viïåc khöng thaânh, Kinh Kha bõ Têìn Thuãy Hoaâng giïët. Buöíi Thaái
tûã nûúác Yïn tiïîn Kinh Kha trïn söng Dõch, Kha phaã húi thaânh khoái. Àêy laâ caãnh chia tay nöíi
tiïëng trong vùn hoåc.
7
Àöëng Àa: tïn khu vûåc phña bùæc Khûúng Thûúång núi nghôa quên Têy Sún phaá hai
mûúi vaån quên Thanh, ngaây 5 thaáng Giïng nùm Kyã Dêåu (30 - 1 - 1789), nay thuöåc vïì khu phöë
Àöëng Àa, Haâ Nöåi.
8
Thanh Miïëu: ngöi miïëu “thúâ” vong höìn quên thanh vaâ Sêìm Nghi Àöëng, tïn tûúáng
Maän Thanh bõ chïët trêån, àïí tranh thuã vïì ngoaåi giao vúái nhaâ Thanh, nhûng vïì sau tñnh chêët
thúâ phuång khöng coân nûäa. Ngaây nay, haâng nùm vaâo ngaây 5 tïët Êm lõch, nhên dên Thuã àö nö
nûác keáo vïì khu vûåc Àöëng Àa long troång laâm lïî kyã niïåm ngaây chiïën thùæng Àöëng Àa lõch sûã,
hoùåc goåi laâ ngaây giöî trêån Sún Têy.
9
Böåc Am: tûác chuâa Böåc, úã gêìn Thanh Miïëu thuöåc àõa phêån laâng Khûúng Thûúång quêån
Àöëng Àa. Àoá laâ ngöi chuâa cöí àûúåc laâm laåi sau nùm 1789. Trong chuâa coá ngöi tûúång Àûác Öng,
phña sau coá khùæc mêëy chûä Haán “Bñnh Ngoå taåo Quang Trung tûúång” (nùm Bñnh Ngoå laâm tûúång
Quang Trung) coá thïí coi nhû laâ möåt bùçng chûáng cuãa loâng nhên dên kñnh möå võ anh huâng dên
töåc khöng daám biïíu löå cöng khai dûúái triïìu Nguyïîn. (Theo taâi liïåu àiïìu tra taåi chöî) nùm Bñnh
Ngoå tûác laâ nùm 1846 dûúng lõch.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 201
CDHN 43
953. Àöång Bñch Àaâo1 vûâa cao vûâa laå
Hang Baåch AÁ2 nhû maá naâng Tiïn
Mùån nöìng möåt veã thiïn nhiïn
Àêët ta caãnh àeåp caâng ngaây caâng say.
HT 139 - 140
954. Àöång trúâi biïín múái dêåy theo
Biïín àêu daám àöång, biïín leo trûúác trúâi.
DCBTT 250
955. Àöët àeân thò phaãi khïu tim
Laâm thên con gaái mua kim àïí àúâi.
Ngûãa tay àïí têëm vaâng mûúâi
Quêìn bö aáo vaãi ai cûúâi mùåc ai.
HHÀN 76
956. Àöët löìng àeân a
Xêy löìng kiïåm
Ài kiïån caác núi
Ài chúi caác baâ b
Cêy sanh cêy àa
Cêy caâ cêy muöëng
Cêy chuöång cêy lang
Ngùèng cúm ngùèng caá
Chêåp chaå àöi phûúng c
Böën phûúng nhaâ trúâi
Xin múâi muå boáng
Muå mùåc aáo trùæng
1
Àöång bñch Àaâo: coân goåi laâ àöång Tûâ Thûác, thuöåc xaä Nga Thiïåu, huyïån Nga Sún tónh
Thanh Hoáa.
2
Hang Baåch AÁ: gêìn àöång Bñch Àaâo, thuöåc xaä Nga Thiïåu, huyïån Nga Sún tónh Thanh
Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 202
1
“Àöìng Khaánh úã giûäa”: tûác úã kinh àö Huïë núi giùåc Phaáp àaä chiïëm àûúåc.
2
“Haâm Nghi hai àêìu”: chó nhûäng vuâng coá phong traâo Cêìn Vûúng: tûâ Quaãng Trõ, Quaãng
Bònh ra Bùæc, vaâ tûâ Quaãng Nam vaâo Bònh Thuêån.
3
Sa Huyânh: Cûãa söng Traâ Böìng thuöåc xaä Phöí Traåch, huyïån Phöí Àûác, tónh Quaäng
Ngaäi, caách Àaâ Nùéng 190km vïì phña Àöng Nam.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 204
1
Thaái Töí, Thaái Töng: chó vua Lï Thaái Töí
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 206
1
Vônh Töå: niïn hiïåu vua Lï Thaánh Töng tûâ nùm 1619 àïën 1629.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 207
CDTCM 76
982. Àúåi lêu caá chùèng ùn möìi
Anh moác vaâo con töm baåc, con caá lêìn höìi cuäng nùæc cêu.
DCBTT 207
983. Àúåi lïånh song thên, em phaãi hïët loâng hïët da
Söëng quyïët möåt lúâi, anh seä cêåy mai dong.
HHÀN 171
984. Àúåi ngaây hùm ba thaáng ba1
Dên traåi ta vûúåt Nhõ Haâ thùm quï
Kinh quaán cûåu quaán àïì huïì
Höì Têy caá nhêíy ài vïì trong mêy.
CDHN 38
985. Àúân cêìm ai núä àûát dêy
Gêîm mònh vö töåi, ai gêy oaán thuâ.
HHÀN 275
985. Àúân cêìm ai núä àûát dêy
Gêîm mònh vö töåi, ai gêy oaán thuâ.
HHÀN 275
986. Àúân coâ lïn truåc kïu vang
Anh coân thûúng baån, baån khoan coá chöìng
Muöën cho nhên ngaäi àaåo àöìng
Töi àêy thûúng baån, nhû chöìng baån thûúng
Chiïìu nay anh phaãn baån höìi hûúng
Xin em úã laåi, àûâng vêìy dûún núi naâo
1
Tûúng truyïìn thúâi nhaâ Lyá coá möåt duäng sô hoå Hoaâng ngûúâi thön Lïå Mêåt (nay laâ xaä Lïå
Mêåt huyïån Gia Lêm). Chaâng àaä coá cöng vúát xaác cöng chuáa con vua Lyá chïët àuöëi trïn söng
Thiïn Àûác tûác laâ söng Àuöëng vaâ àaä tûâ chöëi moåi sûå ban thûúãng rêët hêåu cuãa vua, chó xin pheáp
àûúåc àûa nhûäng dên ngûúâi laâng mònh àïën khai khêín vuâng àêët coân boã hoang úã phña Têy thaânh
Thùng Long lêåp thaânh 13 laâng, (bêëy giúâ goåi laâ traåi) nay úã phña Nam àûúâng Hoaâng Hoa Thaám.
Dên 13 traåi tûå cho laâ coá hai quï hûúng: kinh quaán (quï úã kinh thaânh) cûåu quaán, (quï cuä úã Lïå
Mêåt). Haâng nùm ngaây 23 thaáng 3 Êm lõch laâ ngaây kyå võ thêìn hoå Hoaâng dên kinh quaán laåi vïì
cûåu quaán laâm giöî vúái dên laâng Lïå Mêåt. Tûúng truyïìn vaâo ngaây naây, caá úã Höì Têy bay vïì giïëng
nûúác trûúác àònh laâng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 209
1
Nhiïìu ngûúâi cho rùçng cêu naây ngêìm chï Trõnh Sêm boã trûúãng laâ Trõnh Töng lêåp
Trõnh Caán (con Àùång Thõ Huïå) laâm thïë tûã khiïën cú àöì nhaâ Trõnh suåp àöí (coân mong nöîi gò).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 213
TCBD II 330
1019. Àûa tay vuöët ngûåc tònh nhún
Khoan khoan tûå vêîn àïí töi khuyïn àöi lúâi.
HHÀN 131
1020. Àûa thû khöng thêëy àûa sang
Hay laâ àaä coá phûúång hoaâng thò thöi
Bêy giúâ ba chöën böën núi
Chaâng úã trïn êëy, boã töi dûúái naây.
CDTCM 76
1021. Àûáa naâo coá töåi thúâi lo
Coá túâ öng cöëng gûãi cho thêìy àöì.
NASLI 46b
1022. Àûác Thoå1 gaåo trùæng nûúác trong
Ai vïì Àûác Thoå thong dong con ngûúâi.
HT 144
1023. Àûác vua Thaânh Thaái2 lïn ngöi
Cûãu chêu tûá haãi3 laâm töi möåt nhaâ
Àûác vua coá sùæc ban ra
Êm phuâ dûåc baão4 àïí maâ trung hûng
Phûúng dên àêu àoá nûác mûâng
Ai ai thò cuäng kñnh dêng möåt loâng.
THQP 14a
1024. Àûâng chï em xêëu em àen
Vöën em úã àêët àöìng quen ba muâa
Thaáng tû cêëy tröåm tua rua
1
Àûác Thoå: möåt huyïån thuöåc tónh Haâ Tônh.
2
Thaânh Thaái: tûác Nguyïîn Phuác Bûãu Lêm (1879 - 1954), thöng minh, coá oác duy tên, coá
tinh thêìn yïu nûúác; bõ Phaáp bùæt thoaái võ, an trñ úã Vuäng Taâu, sau àoá bõ àaây úã Reáunion (chêu
Phi). Sau Caách maång Thaáng Taám, vua àûúåc vïì nûúác vaâ söëng úã Saâi Goân cho àïën luác qua àúâi.
3
Cûãu chêu tûá haãi: chñn chêu böën bïí.
4
Êm phuâ dûåc baão: thêìn linh baão höå.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 216
1
Thûúng haãi tang àiïìn: vöën laâ cêu: “thûúng haãi biïën vi tang àiïìn” nghôa laâ biïín xanh
biïën thaânh ruöång dêu, noái vïì nhûäng sûå àöíi thay lúán trong xaä höåi vaâ tûå nhiïn.
2
Dêy chòu: dêy hoang daåi leo trïn buåi cêy.
3
Don Thûúång: tûác laâng Yïn Tön Thûúång, xaä Vônh Yïn, Vônh Löåc, tónh Thanh Hoáa...
ÚŒ àêy coá baäi phuâ sa mêìu múä, tûúi töët.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 217
1
Cöí Àiïín: tïn laâng úã huyïån Thanh Trò, Haâ Nöåi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 219
Àúân úi lïn dêy cho àuáng bûåc, àïí saáo hoâa àöi cêu. a
bk a - Àúân anh lïn dêy àuáng bûåc, sao saáo em chûa hoâa rûáa em?
DCBTT 149
1045. Àûáng bïn ni söng, ngoá bïn tï söng,
ngûúâi àöng nhû höåi
Bûåc mònh thiïëp cuäng muöën löåi sang söng
Nhûng súå söng daâi húi ngùæn, e khöng gùåp chaâng.
DCBTT 71
1046. Àûáng bïn ni söng, ngoá bïn tï söng,
thêëy àöng nhû höåi
Buöìn sûå tònh töi muöën löåi sang söng
Àúân ai lïn dêy cho àuáng bûåc, àïí saáo töi xûúáng
cuâng àùång khöng?
DCBTT 149
1047. Àûáng bïn ni, thêëy chiïëc thuyïìn nùm vaán
Ngoáng sang bïn kia, thêëy chiïëc quaán nùm gian
Thuyïìn nùm vaán àang àúåi ngûúâi thûúng nhúá
Quaán nùm gian àang àúåi ngûúâi nhúá thûúng
Möåt em noái rùçng thûúng
Hai em noái rùçng nhúá
Traách öng Trúâi laâm lúä duyïn anh
Anh ngöìi göëc cêy chanh
Anh àûáng cöåi cêy dûâa
Nûúác mùæt anh nhoã nhû mûa
Ûúát möåt caái quêìn caái aáo
Caái quêìn anh vùæt chûa raáo
Caái aáo anh vùæt chûa khö
Thêìy meå anh gaã baán núi mö
Tiïëc cöng anh lùån suöëi giang höì
Trúâi cao anh kïu khöng thêëu
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 221
1
Vônh An; Thuãy Ban; Cûãa Tuâng: caác àõa àiïím thuöåc tónh Quaãng Trõ.
2
Hoân Chöìng, Hoân Yïën, Thaáp Baâ: àêy laâ nhûäng àõa àiïím thuöåc Nha Trang. Hoân Chöìng
(coân goåi laâ àaá Chöìng) úã phña Bùæc thaânh phöë, ngoaâi khúi coá Hoân Yïën úã phña Àöng thaânh phöë vaâ
caånh cêìu xoám Boáng coá Thaáp Baâ, thúâ nûä thêìn ngûúâi Chùm, Pö Ynû Nûgar (coân àûúåc goåi laâ
Thiïn Y Thaánh Mêîu).
3
Söng Nhõ: coân goåi laâ Nhõ Haâ (hay Nhô Haâ): xem chuá thñch úã B 638
4
Nuái Nuâng: khu vûåc Baách Thaão cuä, thuöåc thaânh phöë Haâ Nöåi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 222
TCBD II 521
1053. Àûáng xa coi thïí laâ tiïn
Laåi gêìn nûát niïíng nhû niïìn1 cöëi xay
CHG 18
1054. Àûáng xa hoãi vúái öng trùng
Duyïn chaâng núå thiïëp beán chùng hay lòa?
DCBTT 229
1055. Àûáng xa nghe tiïëng em hoâ
Caách söng cuäng löåi, caách àoâ cuäng qua.
DCBTT 134
1056. Àûáng xa ngúä hoa thiïn lñ têy
Vûúåt höì sang haái, phaãi cêy muöåi nöìi.
VNP7 237
1057. Àûáng xa thêëy daång em cûúâi,
Cuäng bùçng vaâng chñn vaâng mûúâi trao tay.
CHG 7
1058. Àûáng xa nghe maái cheâo giuåc thuác
Gheá mùæt laåi thêëy gioá giuåc buöìm lay
Chaånh loâng nhúá túái niïìm têy
Hoãi ngûúâi ên cûåu coá nhúá nghôa naây cho khöng?
DCBTT 60
1059. Àûúåc baån thò laåi boã beâ
Àûúåc con trêu chêåm, laåi chï me khöng caây.
TCBDI 561 TNPDI 120
1060. Àûúåc boáng öng trùng chúá phuå boáng àeân
Phoâng naây, phoâng noå chúá quïn phoâng naâo
Múái yïu maâ cuä cuäng yïu
Múái coá mô miïìu cuä coá cöng lïnh
1
Niïìn: caái vaânh (tiïëng àõa phûúng).
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 223
1
Höì Têy: möåt höì lúán, röång trïn 500 heác ta úã phña têy bùæc nöåi thaânh Haâ Nöåi. Taåi khu
vûåc naây xûa kia àûúåc têåp trung khaá nhiïìu chûäng nghïì thuã cöng cöí truyïìn vaâ coá nhiïìu cung
àiïån àïìn miïëu nöíi tiïëng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 224
CDTCM 76
1070. Àûúâng baån kim duyïn úi!
Mêëy töi hoãi laâ àûúâng baån coá mêëy kia úi!
Coân khöng hay àaä àuã àöi caã röìi?
Ngûúâi nhû hoa núã muâa xuên
Ûúác gò em àûúåc túái gêìn giaân hoa
Giaân hoa coá boáng daäi kïì
Ngûúâi àaä yïu àïën chúá nïì thêëp cao
Ngûúâi nhû nûúác àûång chêåu àaâo
Töi nhû nhiïîu trùæng nhêën vaâo nïn chùng!
Nay töi tûúãng àïën ngûúâi, mai töi nhúá
àöi ba ngûúâi tònh duyïn
Àûúâng baån kim duyïn úi!
Mêëy töi hoãi laâ àûúâng baån coá mêëy kia úi!
Coân khöng hay àaä àuã àöi hûäu tònh?
QHBN 167 - 168
1071. Àûúâng cuä anh chúá rêëp gai
Àïí em qua laåi laâm hai cûãa nhaâ.
CHG 12
1072. Àûúâng daâi múái biïët ngûåa hay
Bêy giúâ múái roä con baån daây trñ khön.
CHG 27
1073. Àûúâng daâi ngûåa chaåy biïåt tùm
Ngûúâi thûúng coá nghôa trùm nùm cuäng vïì. a
NNPD 59 TNPD I 120 VNP1 I 78 VNP7 201
BK a - Ngûúâi thûúng coá nghôa trùm nùm cuäng chúâ TCBD II 331
1074. Àûúâng daâi ngûåa chaåy caát bay
Chaâng vïì chöën cuä mêëy ngaây àïën núi
- Àûúâng daâi ngûåa chaåy caát böìi
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 226
1
Hûåu cûåu: töët, xêëu, laânh, dûä.
2
Chûä thiïn tröìi àêìu ngûúåc: laâ chûä phu, nghôa laâ chöìng
3
Töëi àöåc phuå nhên têm: loâng daå àaân baâ laâ àöåc aác nhêët.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 227
- Heân chi ngûúâi noái: “Töëi àöåc phuå nhên têm” (3)
Dêìu cho anh àêy coá döët mûúâi phêìn
Cuäng laâ nhên nghôa sao em phêån caån lúâi?
- Noái ra mñch buång, nhõn laåi tûác húi
Búãi thêëy anh hay nhaåo hay cûúâi
Baâi khön em dêåy àoá, cuäng thúâi nhû khuyïn chöìng
- Thuyïìn quyïn hay chûä
Dêìu em coá chûúãi, anh cuäng maát loâng
Huöëng chi em noái em khuyïn chöìng
Dêìu em coá mùæng giûäa àaám àöng
Anh vêîn àaânh daå, chúá khöng traách phiïìn.
DCNTB II 33 - 34
1081. Àûúâng ài khöng túái nûãa ngaây
Noái vïì thùm meå, heån raây heån mai.
DCNTB I 195
1082. Àûúâng ài lïn lêån àêån lõu àõu
Àûúâng ài xuöëng liïëu diïëu ngaânh dêu
Àöi ta ùn noái àaä lêu
Vò ai nïn chaâng xa thiïëp caách mêëy cêu ên tònh.
DCBTT 105
1083. Àûúâng ài lïn, thêm thêm dòu dõu
Àûúâng ài xuöëng, riu rñu höåt chêu
Nhòn em khöng daám nhòn lêu a
Nhòn röìi thïm thaãm thïm sêìu búá em. b
DCNTB I 225
BK a - Àöi àûáa mònh yïu mïën àaä lêu DCNTB I 226
b - Nhûng maâ phuå mêîu dûát cêìu aái ên DCNTB I
1084. Àûúâng ài loanh quanh leáo queáo
Àûúâng ài ngoùæt ngoeáo chên trêu
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 228
1
Keã Khoai: laâng Laåc Àö thuöåc xaä Thiïåu Àö, huyïån Thiïåu Hoáa, tónh Thanh Hoáa.
2
Vêån: laâng Vêån Qui, thuöåc huyïån Thiïåu Hoáa, tónh Thanh Hoáa.
3
Laäng: laâng Nguyïåt Laäng, thuöåc huyïån Thiïåu Hoáa, tónh Thanh Hoáa.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 230
1
Mûúâng Lïî: Lai Chêu.
2
Àûúâng Thûúång Tûá: thuöåc thaânh phöë Huïë.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 231
1
Àöìng Viïåt: úã xaä Quaãng Àöng, Quaãng Xûúng, Thanh Hoáa.
2
Kiïëp Baåc: möåt àõa danh thuöåc tónh Haãi Hûng. Kiïëp Baåc úã caách Phaã Laåi 5km phña
ngûúåc söng Thûúng. ÚŒ àoá coá àöìn Vaån Kiïëp, laâng Baåc hay coân goåi Kiïëp Baåc. Àêy xûa kia laâ
àöìn traåi lúán cuãa nhaâ Trêìn, khi àaánh quên Nguyïn. Hûng Àaåo Vûúng - Trêìn Quöëc Tuêën, luác
giaâ, vïì tröìng thuöëc röìi mêët úã àêy, nùm 1300. Àïìn Kiïëp Baåc úã bïn söng, dûång nùm 1300. Höåi
àïìn ngaây 20 thaáng taám êm lõch laâ ngaây giöî cuãa hûng Àaåo Vûúng.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 233
1
Böì Àïì: tïn nöm laâng Phuá Viïn nay thuöåc xaä Böì Àïì huyïån Gia Lêm, Haâ Nöåi.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 234
1
Kiïën hûäu tùæc nhûúâng: gùåp baån thò nhûúâng baån.
KHO TAÂNG CA DAO NGÛÚÂI VIÏÅT 236
Àïí xem ngûúâi baån cûåu coá nhúá mònh hay khöng?
DCNTB I 110
1124. Àûúâng xa xa lùæm ai úi
Nûúác non nghòn dùåm, bïí trúâi mïnh möng
Ài qua muön chúå vaån rûâng
Thuyïìn con möåt chiïëc vêîy vuâng bïí khúi...
TCBD IV 42
1125. Àûát dêy nïn göî múái chòm
Búãi anh úã baåc, em tòm núi xa.
HHÀN 232 TNPD I 455
1126. Àûát gioáng anh phaãi taåm choaâng,
Lúâ duyïn anh phaãi taåm naâng coá con.
CHG 21
1127. Àûát tay möåt chuát coân àau
Huöëng chi nhên nghôa lòa sao cho àaânh.
TCBD IV 32