T.C.

MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN
GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ)

TEKSTİL TEKNOLOJİSİ

HAYVANSAL LİFLER

ANKARA, 2008
 Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile
onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak
yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında
amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim
materyalleridir (Ders Notlarıdır).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye
rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve
geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında
uygulanmaya başlanmıştır.
 Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması
önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik
kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşılabilirler.
 Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır.
 Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.
 İÇİNDEKİLER

AÇIKLAMALAR ...................................................................................................................iii
GİRİŞ ....................................................................................................................................... 1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1 .................................................................................................... 3
1. HAYVANSAL LİFLER....................................................................................................... 3
1.1. Yün................................................................................................................................ 3
1.1.1. Yün Lifinin Elde Edilmesi..................................................................................... 3
1.1.2. Yün Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri ............................................................ 4
1.1.3. Yün Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri.......................................................... 7
1.1.4. Kullanım Alanları .................................................................................................. 8
1.2. Tiftik ............................................................................................................................. 9
1.2.1. Tiftik Lifinin Elde Edilmesi................................................................................... 9
1.2.2. Tiftik Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri .......................................................... 9
1.2.3. Tiftik Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri........................................................ 9
1.2.4. Kullanım Alanları ................................................................................................ 10
1.3. Kaşmir......................................................................................................................... 10
1.3.1. Kaşmir Lifinin Elde Edilmesi .............................................................................. 10
1.3.2. Kaşmir Lifinin Özellikleri ................................................................................... 11
1.3.3. Kullanım Alanları ................................................................................................ 11
1.4. Alpaka ......................................................................................................................... 11
1.4.1. Alpaka Lifinin Özellikleri.................................................................................... 11
1.4.2. Kullanım Alanları ................................................................................................ 11
1.5. Angora ( Tavşan Tüyü ) .............................................................................................. 12
1.5.1. Angora Lifinin Elde Edilmesi.............................................................................. 12
1.5.2. Angora Lifinin Özellikleri ................................................................................... 12
1.5.3. Kullanım Alanları ................................................................................................ 13
1.6. Devetüyü ..................................................................................................................... 13
1.6.1. Devetüyünün Elde Edilmesi ................................................................................ 13
1.6.2. Devetüyünün Özellikleri...................................................................................... 13
1.6.3. Kullanım Alanları ................................................................................................ 14
1.7. İpek ............................................................................................................................. 14
1.7.1. İpek Lifinin Elde Edilmesi................................................................................... 14
1.7.2. İpek Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri .......................................................... 16
1.7.3. İpek Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri........................................................ 17
1.7.4. Kullanım Alanları ................................................................................................ 18
ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 19
ÖĞRENME FAALİYETİ–2 .................................................................................................. 20
2. HAYVANSAL LİFLERİ TANIMA TESTLERİ............................................................... 20
2.1. Mikroskop Testi .......................................................................................................... 20
2.1.1. Hayvansal Liflerin Boyuna Görünüm ve Enine Kesit Özellikleri ....................... 21
2.1.2. Hayvansal Liflerin Mikroskopta Boyuna ve Enine Görünümleri........................ 22
2.2. Yakma Testi ................................................................................................................ 23
2.2.1. Hayvansal Liflerin Aleve Karşı Tepkileri ve Yanma Karakteristik .................... 24
Özellikleri ...................................................................................................................... 24
2.3. Kuru Destilasyon Testi................................................................................................ 24
2.3.1. Hayvansal Liflerin Kuru Destilasyon Sonuçları.................................................. 24
UYGULAMA FAALİYETİ .............................................................................................. 25
i
 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME .................................................................................... 34
MODÜL DEĞERLENDİRME .............................................................................................. 35
CEVAP ANAHTARLARI ..................................................................................................... 36
ÖNERİLEN KAYNAKLAR.................................................................................................. 37
KAYNAKÇA ......................................................................................................................... 38

ii
 AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR
KOD 542TGD395

ALAN Tekstil Teknolojisi

DAL/MESLEK İplik
MODÜLÜN ADI Hayvansal Lifler
Bu modül, hayvansal lifleri tekniğine uygun ve doğru olarak
MODÜLÜN TANIMI ayırt edebilme bilgi ve becerilerinin kazandırıldığı ve
uygulamalarının yapıldığı bir öğrenme materyalidir.

SÜRE 40/32

ÖN KOŞUL Bitkisel lifler modülünü başarmış olmak.

YETERLİK Hayvansal lifleri ayırt etmek.
Genel amaç:
Bu modül ile gerekli ortam sağlandığında hayvansal lifleri
tekniğine uygun ve doğru olarak ayırt edebileceksiniz.
Amaçlar:
MODÜLÜN AMACI
1. Hayvansal liflerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini doğru
olarak ayırt edebileceksiniz.
2. Hayvansal lifleri tanıma testleri ile doğru olarak ayırt
edebileceksiniz.

EĞİTİM ÖĞRETİM
Donanım: Hayvansal lif örnekleri, çakmak, mikroskop, lam,
ORTAMLARI VE
lamel, laboratuvar araç- gereçleri, PH kâğıdı, pens
DONANIMLARI

Modül içinde yer alan her öğrenme faaliyetinden sonra verilen

ölçme araçları ile kendinizi değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİRME Modül sonunda ise, kazandığınız bilgi ve becerileri belirlemek
amacıyla öğretmeniniz tarafından hazırlanacak, ölçme aracıyla
değerlendirileceksiniz.

iii
iv
 GİRİŞ
GİRİŞ
Sevgili Öğrenci;

Yün, iplik yapımında kullanılan en eski ve en önemli liflerden birisidir. Hayvanlardan

elde edilen tekstil lifleri içerisinde en fazla kullanım oranına sahip olan yündür. Bunun
yanında diğer kıl kökenli (tiftik, alpaka, angora, kaşmir, devetüyü vs. ) ve salgı kökenli lifler
de kullanılmaktadır.

Yün lifleri ve yünlü mamuller diğer liflerden üretilen mamullere göre üretiminin güç
ve az olması nedeniyle daha değerlidir.

Bu modül ile, iplik yapımında kullanılan hayvansal liflerin elde edilmesi, fiziksel ve
kimyasal özelliklerini, kullanım alanlarını tanıyabileceksiniz. Lif tanıma testleri ile
hayvansal lifleri birbirinden ayırt edebileceksiniz.

Bu bilgi ve beceriler, size günlük hayatınızda yünlü tekstil ürünlerinin kullanımında

kolaylık sağlayacak ve yün iplikçiliği sektöründe de iplik üretimi için temel oluşturacaktır.

1
2
 ÖĞRENME FAALİYETİ–1
ÖĞRENME FAALİYETİ–1
AMAÇ

Bu öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceri sonunda uygun ortam

sağlandığında hayvansal kökenli liflerin fiziksel ve kimyasal özelliklerini doğru olarak ayırt
edebileceksiniz.

ARAŞTIRMA

 Hayvansal liflerle ilgili yapılan işlemleri inceleyiniz.

 İnternet, kitap ve katalogları inceleyiniz.
 Hayvansal lif örnekleri toplayınız.
 Yaptığınız çalışmaları arkadaşlarınızla karşılaştırınız.

1. HAYVANSAL LİFLER
1.1. Yün
Tekstilde kullanılmak amacıyla hayvanlardan elde edilen liflerin başında yün gelir.
Yün elyafı hayvansal liflerin kıl kökenliler grubuna girer. Hayvansal liflerin diğer bir grubu
da salgı kökenli liflerdir. Salgı kökenli lifler daha sonra bu başlık altında incelenecektir.
Hayvansal liflerin yapı taşı proteindir.

Hayvansal liflerin yıllık üretim miktarı, tüm liflerin toplam miktarının % 10’undan
daha azdır. Bu miktarla dünya lif kaynaklarının çok az bir kısmını oluşturur. Ancak, bunların
sınırlı miktardaki üretiminden dünya tekstil ticaretindeki rollerinin önemi büyüktür.

1.1.1. Yün Lifinin Elde Edilmesi

Yün lifi koyunlardan ilkbahar ve sonbahar aylarında kırkılmak suretiyle elde edilir.
Koyun cinsine bağlı olarak yün, kalite farklılıkları gösterir.

Dünyada üç farklı yün cinsi sayılabilir;

 Merinos yünleri
 Asya yünleri
 Crossbred (melez) yünleri

3
 Resim 1.1: Yün lifi

Resim 1.2: Tekstilde yününden yararlanılan koyun türü

1.1.2. Yün Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri

1.1.2.1. Fiziksel Yapısı: Yün lifinin enine kesiti incelendiğinde üç tabakadan oluştuğu
görülür.

 Epiderm (pul) tabakası

 Korteks (orta) tabaka
 Medüla (ilik) tabakası

4
 Şekil 1.1: Yün lifinin enine kesiti

Resim 1.3: Yün lifinin mikroskop altında boyuna görünüşü

Epiderm tabakası: Kütikül de denilen epiderm tabakası, elyafın en dış yüzeyidir.

Lifin mikroskop altında görünen yüzeyi bu tabakadır. Birbiri üzerine kapanan pul şeklinde
hücrelerden ibarettir. Balık pullarına benzer görünüştedir. Bu tabaka, düz ve düzensiz
pullardan oluşmuştur.

Korteks tabakası: Lifin esas yapısını, ortalama % 90’ını oluşturur. Uzun, kat kat ve
iğ şeklinde hücrelerden yapılmıştır. Yünün mukavemeti, elastikiyet özellikleri, doğal rengi
ve boyanabilme yeteneği bu hücrelerin yapısı ile ilgilidir.

Medula tabakası: Birçok değişik hücrelerden oluşmuştur. Bu tabaka çok ince liflerde
yoktur, daha çok orta ve kaba yünlerde bulunur. Bu tabakanın varlığı istenmez, yünün
eğrilebilme özelliğini düşürür.

5
1.1.2.2. Fiziksel Özellikleri

 İncelik: Y ü n ü n iplik yapılabilmesine en çok etki eden özelliğidir. İncelik, lif

çapının mikron cinsinden ifadesidir. Lifin inceliği ile uzunluğu arasında yakın
bir ilişki vardır. Lif uzadıkça kalınlaşır, inceldikçe kısalır. Yün lifi aynı tulupta
bile, incelikleri bakımından farklı özellikler gösterir.
 Uzunluk: Yün lifinin iplik yapılabilirlik özelliğine incelikten sonra en önemli
faktör uzunluktur. Elyaf uzunluğu hayvanın cinsine ve tulubun bölgelerine göre
değişim gösterir. Yünde uzunluk arttıkça çap artar ve kalınlaşır. Uzunluk
azaldıkça çap küçülür ve elyaf incelir.
 Mukavemet: Elyafın kuvvet tesiri altında kopmaya karşı gösterdiği dirençtir.
Yün oldukça dayanıksız bir liftir. Yün ıslandığında dayanıklılığı daha da azalır.
Pamuk ve keten gibi bitkisel liflerle karşılaştırıldığında daha dayanıksız olduğu
görülür.
 Keçeleşme özelliği: Yün ve diğer hayvansal liflerde görülen bu özellik; lifin
üzerindeki pulların rutubet, sıcaklık ve basıncın etkisiyle birbiri içerisine girerek,
girift bir yapı oluşturmasıdır. Keçeleşen yünlü materyalde doku sıklaşır, boyca
ve ence kısalır. Bu kısalma sırasında, pullar dışa ve geriye doğru kıvrılır. Bu
kıvrılmalarla birlikte lifler birbiri üzerine dolanır, düğümlenir. Keçeleşme daha
çok ince yünlerde görülür. Keçeleşme istenmeyen bir durumdur ancak bazı
kumaşların yapımında keçeleşme özelliğinden yararlanılır.
 Yaylanma yeteneği: Bir tutam lif demetini sıkıştırdıktan sonra basıncın
kalkması ile ilk biçimine dönme yeteneğine denir. Yaylanma elastikiyetten farklı
bir özelliktir. Yünün yaylanma yeteneği iyi olduğundan mamulün buruşmaya ve
ezilmeye karşı dayanıklılığı fazladır. Bu özellik halı ve kilim gibi mamullerde
önemlidir. Kısa yün elyafının yaylanma yeteneği yüksektir.
 Uzama esneklik: Yün liflerinde en önemli özelliktir. Çekim kuvveti kısa
zamanda kaldırılırsa eski boyutuna geri döner.
 Biçimlenme yeteneği: Yün ve diğer kıl kökenli liflere özgü olan bu özellik,
geçici ve devamlı olarak meydana gelir. Islatılmış yünlü kurutulurken belli bir
basınçla istenen şekilde tutulursa, tamamen kuruduğunda bu şekli alır ve kuru
kaldığı sürece şeklini muhafaza eder. Ancak ıslatıldığında yeniden eski biçimine
döner.
 Nem çekme özelliği: Yün en fazla nem çeken elyaftır. Kendi ağırlığının yarısı
kadar nem çekebilir. Bu bakımdan ticarette üzerindeki nem miktarı % 16- 18
olarak sınırlandırılmıştır. Yün lifi, nem alırken fazla miktarda ısı açığa çıkarır.
Kışın bu özelliğinden dolayı tercih edilir.
 Elektriklenme özelliği: Yün lifi elektriği çok zayıf iletir. Bu nedenle iplik
eldesi sırasında statik elektrikle yüklenir. Bunu önlemek için çalışma ortamının
rutubet ve sıcaklığı % 12’den aşağı olmamalıdır.

6
1.1.3. Yün Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri

1.1.3.1. Kimyasal Yapısı

Hayvandan elde edilen ham yün ile yıkanmış yünün bileşimi oldukça farklıdır.
Temizlenmemiş yünde deri içindeki yağ ve ter bezlerinden ileri gelen yağlar ve vakslarla, ter
tuzları vardır. Bunun dışında hayvanın yaşadığı ortamdan gelen ot, toprak ve dışkı atıkları da
bulunur. Ham yünün bileşimi tabloda verilmiştir.

Yünün İçeriği % Oranları

Keratin( yün
% 33
proteini)
Kir ve Pislik % 26

Ter tuzları % 28

Yün vaksı % 12
Anorganik
% 1
maddeler

Tablo 1.1: Yünün kimyasal içeriği ve % oranları

1.1.3.2. Kimyasal Özellikleri

 Su etkisi: Y ü n lifleri ıslatıldığında dayanıklılığının bir kısmını kaybeder, ancak

gerilme kabiliyetinde artma görülür. Bunun nedeni su moleküllerinin polimer
zincirler arasına girip, zincirler arasındaki etkileşim noktalarındaki kuvvetleri
azaltmasıdır. Yün sıcak ve soğuk su içinde bekletilirse ağırlığının % 10’ u kadar
şişer. Bunun sonucu olarak elyafın çapı % 18–20, boyu ise %1–2 kadar artar.
Kuruduğunda eski biçimine geri döner.
 Isı etkisi: Yünler 100- 105°C’ a kadar ısıtılırsa taşıdıkları nemi tamamen
kaybederek sert ve dayanıksız bir hâl alır. Renginde sararma görülür. Boyar
maddelere karşı ilgisi azalır. Bu yünler yeniden nemli bir ortama konuldukları
zaman, ortamın nemini yeniden alır.

 Işık etkisi: Uzun süre güneş ışığına maruz kalan yünler kırılgan ve gevşek bir
hâle gelir, boya alma yeteneği azalır. Boyama sırasında fazla ışık almış
kısımlarda abrajların (düzgünsüzlük) meydana geldiği görülmektedir.
Mukavemetinin azaldığı, doğal renginin sarardığı ve matlaştığı görülür.
 Asitlerin etkisi: Yün asitlere karşı bazlardan daha dayanıklıdır. Asitler
yoğunluklarına göre yüne farklı etkiler yapar. Genel olarak seyreltik asit
çözeltileri soğukta yüne etki yapmaz. Dayanıklılığında bir azalma görülmez. %
7
 80’e kadar derişik asit çözeltileri soğukta ve kısa sürede, yünün dayanıklılığını
azaltır. Bu etki sıcaklık ve temas süresi arttıkça artar. Önceden asitle işlemden
geçirilen yünün asit boyalarına karşı ilgisi, işlemden geçirilmemiş yüne oranla
daha iyi ve düzgün bir şekilde boyanır.
 Bazların etkisi: Yünler baz çözeltilerinde oldukça çabuk çözünür. Yündeki bu
etkiler, bazın cinsine, sıcaklığa, süreye ve konsantrasyonuna ( yoğunluğuna)
göre değişir. Karbonat tuzları, amonyak gibi zayıf bazlar yüne fazla zarar
vermez. %3’ lük sodyum veya potasyum hidroksit çözeltisinde kaynatılan yün
tamamen çözünür.
 Tuzların etkisi: Yün magnezyum ve kalsiyum iyonları içeren sert sularda
kaynatıldığında renginde sararma görülür. Demir, krom, bakır, kalay gibi ağır
metaller ile alüminyum tuzları da yün lifleri tarafından abdsorbe edilmektedir.
Yün boyamacılığında yardımcı madde olarak kullanılan bu tuz çözeltileri ile
kaynatıldıkları zaman suda çözünmeyen bileşikler meydana getirir. Bu işleme
boyacılıkta mordanlama denir.

1.1.4. Kullanım Alanları

 Elbiselik kumaş yapımında,

 Kısa lifli yünler, keçe ve fötr şapka yapımında,
 Çorap, eldiven, bere, şapka, şal yapımında,
 Kalın yünlerden elde edilen iplikler halı ve battaniye yapımında kullanılır.

Resim 1.4: Yünlü kumaş örnekleri

8
1.2. Tiftik
Ankara dolaylarında yetiştirilen, Ankara keçisinin uzun, parlak ve yumuşak
kıllarından elde edilen elyafa tiftik denir.

1.2.1. Tiftik Lifinin Elde Edilmesi

Tiftik lifi, keçiden ilkbahar ve sonbahar aylarında kırkılarak elde edilir. Yerli keçiler
yılda bir kez kırkılır ve lif uzunluğu 20–25 cm arasındadır. Yılda iki kez kırkım yapılan
keçiden daha kısa ştapelli lif elde edilir.

Resim 1.5:Tekstilde yününden Resim 1.6: Tiftik lifi

yararlanılan tiftik keçisi

1.2.2. Tiftik Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri

Yünde olduğu gibi, kütikül, korteks ve medüla tabakalarından oluşmuştur. Kütikül

tabakasındaki örtü hücreleri, yünde olduğu gibi kalkık şekilde değildir; pullar geniş ve ince
yapılıdır. Bu özellik, tiftiğin yünden çok daha parlak olmasını sağlar. Aynı zamanda pulların
yapısından dolayı yün kadar çabuk çekmez ve keçeleşmez. İpek gibi parlak ve yumuşak
liflere sahiptir. Renkleri beyazdan açık krem rengine kadar değişir. Nem çekme özelliği yüne
benzer. Tiftik lifleri üzerinde % 16- 18 oranında nem taşır.

 Tiftik lifi uzunlukları bakımından üçe ayrılır;

 11 – 15 cm boyundaki liflere kısa lifler,
 15 – 23 cm boyundaki liflere orta lifler,
 23 cm’den uzunlara da uzun lifler denir.

1.2.3. Tiftik Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri

Tiftik, kimyasal yapı ve özellikleri bakımından yüne benzer. Pulumsu yüzeyinin ince
olması nedeniyle, kimyasal reaktiflere karşı yünden daha hassastır. Seyreltik asitler tiftik
lifine etki etmez. Ancak derişik asitlerde tamamen çözünür.

9
1.2.4. Kullanım Alanları

Kadın ve erkek kumaş üretiminde, örme kumaşlarda, şal ve atkı yapımında, döşemelik
kumaşlarda, battaniye yapımında kullanılır.

Resim 1.7: Tiftik şal ve atkı

1.3. Kaşmir
1.3.1. Kaşmir Lifinin Elde Edilmesi

Kaşmir keçisinin kıl örtüsü, farklı iki tür kıldan oluşmuştur. Üst tabakada kaba kıllar,
alt tabakada ise ince yünler bulunur. Kıllar haziran ayında hayvandan yolunarak ya da
taranarak alınır.

Resim 1.8: Yününden yararlanılan kaşmir Resim 1.9: Kaşmir yünü

keçisi

10
1.3.2. Kaşmir Lifinin Özellikleri

Kaşmir lifinin yapısı merinos yünlerine çok benzer. Pulumsu yüzey, korteks ve
medula tabakalarından oluşmuştur. Kaşmir yünün rengi; beyaz, sarı, bej, kurşuni, kahverengi
ve siyah renklerinde olabilir. Bir hayvandan ancak 200 – 250 gram yün alınabilir. Yağ, kir ve
bitkisel artıklarından temizlendikten sonra 100 – 150 gram yün kalır. Bu bakımdan çok
pahalı bir elyaftır.

Kaşmir yünü mikroskop altında boyuna incelendiğinde, yün lifinde olduğu gibi örtü
hücreleri daha az belirgin, kalkık şekilde değildir. Pullar geniş ve ince yapılıdır. Bu özellik
tiftiğin yünden daha parlak olmasını sağlar. Enine görüntüsü ise hemen hemen yuvarlak,
daireler biçimindedir.

Pul tabakasının çok ince olması dolayısıyla bazlara karşı hassastır. Sıvıları emme
kabiliyeti yüksektir.

1.3.3. Kullanım Alanları

Üstteki kaba liflerden; battaniye, ip, çuval, kilim ve urgan yapılır. Alt tabakadaki ince
liflerden ise; kadın ve erkek kumaşları, spor ceket, palto, ipek kaşmir kadifelerin yapımında
kullanılır. Yerel giysilerde şal, atkı, kuşak yapımında kullanılır.

1.4. Alpaka
Güney Amerika’da yetişen deve türü olan alpakadan elde edilen elyafa alpaka adı
verilir.

1.4.1. Alpaka Lifinin Özellikleri

Alpakadan lifler kırkım yolu ile elde edilir. Görünüş bakımından tiftik yünlerine
benzer. Beyaz, gri, kahverengi siyaha kadar giden renkleri vardır. Doğal renkleri ile
kullanılan alpakanın en değerli olanları siyah ve kahverengidir. Ortalama uzunlukları 15–30
cm civarındadır. Mukavemetleri, uzunluk ve incelikleri tiftik lifine benzer. Alpaka lifi,
mukavemeti ve ipeksi yumuşaklığı nedeniyle çok değerlidir. Mikroskop altındaki görüntüleri
incelendiğinde lama ile aynı yapıda olduğu görülür.

1.4.2. Kullanım Alanları

Alpaka lifleri genelde doğal renkleri ile kullanılır. Kamgarn (taranmış) ve strayhgarn
(taranmamış) olarak işlenip, kazak, elbiselik kumaş, iç çamaşırı yapımında kullanılır.

11
 Resim 1.10: Alpaka şal Resim 1.11: Alpaka

1.5. Angora ( Tavşan Tüyü )

Tavşan türlerinin en kalitelisi olan Ankara tavşanından elde edilen elyafa angora adı
verilir.

1.5.1. Angora Lifinin Elde Edilmesi

Angora lifleri tavşan üzerindeki tüylerin taranması veya kırkılması yoluyla elde edilir.
Lifler 3–4 ayda bir kırkılır ya da taranır. Her tavşandan 200 – 400 g lif elde edilir. Yünü
yumuşak, parlak, sıcak ve soğuğu geçirgenliğinin azlığı nedeniyle ticari değeri yüksektir.

Resim 1. 12: Angora lifi ve angora- kaşmir karışımı hırka

1.5.2. Angora Lifinin Özellikleri

Tavşan derisi üzerinde uzun ve kaba kılların altında ince ve yumuşak tüyler vardır.
Angora lifi çok düzdür, ince ve hafiftir. Sıcak ve soğuğu geçirmediği için ticari değeri
yüksektir. Son derece sıcak tutar. Ancak güveye karşı dayanıksızdır. Rengi beyazın her
tonundadır. Nem çekme özelliği %16–17 arasındadır. Keçeleşme özelliği yüksektir. Lif
uzunluğu 1,5 – 8 cm arasında değişir, lif inceliği ise 15 – 20 mikrondur. Dayanıksız olması
nedeniyle yalnız başına kullanılmaz, daha çok yün ile karıştırılarak kullanılır. Lifler düzgün,
12
kısa ve kıvrımlılığı yoktur. İpeksi kayganlığa sahiptir. Bu da liflerin eğrilmesini zorlaştırır.
Angora yünleri kaynar su ile muamele edildiğinde özelliğini kaybeder. Bu nedenle yıkama
işlemi özenle yapılmalıdır. Angora lifi kimyasal reaktiflere karşı hassastır. Güneş
ışınlarından olumsuz etkilenir.

1.5.3. Kullanım Alanları

Bayan elbiselik kumaş, bebe giysisi, eldiven, fötr şapka, örgü ipliği olarak kullanılır.

1.6. Devetüyü
Asya ve Afrika’da yaşayan evcil bir hayvan olan devenin kıl örtüsünden elde edilen
liflere devetüyü denir.

1.6.1. Devetüyünün Elde Edilmesi

Devenin derisi üzerinde iki farklı kıl örtüsü bulunur. Üst tabakadaki lifler, kalın ve
kaba; alt tabakadaki lifler ise, ince tüylerden oluşur. Alttaki ince tüyler, devetüyü olarak
adlandırılır ve ekonomik değeri çok yüksektir. Devedeki kıl örtüsü ilkbahar ve yaz
başlarında kendiliğinden dökülür. Dökülen bu kıllar hayvanın gezindiği ve oturduğu
yerlerden toplanır. Toplanan lifler taraklama yolu ile ince ve kalın olarak ayrılır. Ortalama
olarak bir deveden yılda 2 – 3 kg devetüyü elde edilir.

Resim 1.13: Devetüyü

1.6.2. Devetüyünün Özellikleri

Devetüyünün rengi çeşitli bölgelere göre değişir. Renkleri taba, açık kahverengi, sarı
ve kızılımsıdır. Açık kahve renkli olan kumaşların çoğu devetüyü rengi olarak adlandırılır.
Bu rengin ağartılması mümkün olmadığından kendi renginde kullanılır.
Devetüyü yumuşak, parlak, mukavemeti yüksek liflerdir. Sıcağı ve soğuğu geçirmez,

13
aynı zamanda doğal su iticidir. Pahalı olması nedeniyle yün ile karıştırılarak kullanılır.

Devetüyünün, mikroskop altında enine kesiti incelendiğinde hemen hemen yuvarlak

kesite sahip olduğu görülür. Boyuna incelendiğinde ise üst tabakadaki pulların belirgin
olmadığı görülür.

1.6.3. Kullanım Alanları

Kaba lifler heybe, urgan, çadır bezi yapımında kullanılır. İnce lifler ise özel elbiselik
kumaş, palto yapımında kullanılır.

1.7. İpek
Doğal ipek, Doğu Asya ile bazı Akdeniz ülkelerinde yetişen bombyx mori adı verilen
ipek böceğinin ürünüdür.

1.7.1. İpek Lifinin Elde Edilmesi

İpek böceğinin ana vatanı Doğu Asya ile Akdeniz ülkeleridir. Ülkemizde daha çok
Marmara bölgesinde üretilmektedir. İlkbaharda dut yaprakları filizlenmeye başlarken,
yumurtalar 20–25 °C sıcaklıkta kuluçkaya yatırılır. Yumurtalardan 8–12 gün içinde
kurtçuklar çıkar. İlk çıktığında kurtçuğun boyu 3 mm’dir. Kurtçuklar olgunlaşıncaya yani
krizalit dönemine kadar beş yaş devresinden geçer. Her yaş devresinde kıyılmış dut
yaprakları ile beslenir, uyku dönemi ile sona erer.

Resim 1. 14: İpek lifi

14
 Yaş ve uyku düzeni şöyledir:

 1.Yaş devresi: 4 gün sürer. Sonunda 24 saat,

 2.Yaş devresi: 5–6 gün sürer. Sonunda 24 saat,
 3.Yaş devresi: 6–7 gün sürer. Sonunda 26–30 saat,
 4.Yaş devresi: 8–10 gün sürer. Sonunda 30–36 saat uyur ve
 5.Yaş devresi: 10–13 gün sürer.

Bu yaş devresinin sonunda kurtçuk artık tırtıl haline gelmiştir. Kurtçuğun boyu 5 – 9
cm, ağırlığı ise 4- 5 gramdır.

Resim 1.15: ipek kozaları

Resim 1.16: İpek kozasının oluşum aşamaları

15
 Tırtıl geçireceği krizalit dönemi için kendisine koza örmeye başlar. Tırtıl kozayı
örmek için sekiz biçiminde baş hareketleri yaparken ağzından bir sıvı salgılar. Bu viskoz sıvı
havada filament halinde katılaşır. Kozanın örülmesi 4–5 gün sürer. Bu sürenin sonunda tırtıl
kendini koza içine hapseder. Koza içinde 18–20 gün kaldıktan sonra, kozayı delerek,
kelebek halinde dışarı çıkar ve yeniden üremeye hazırlanır.

Kelebek haline gelen ipek böceğinden damızlık olarak kullanılacakların kozayı delip
yumurtlamalarına izin verilir. Bunların dışındakilerin kozayı delmesi istenmez. Çünkü
delinen kozalardan kesiksiz lifler elde edilemez. Bu yüzden koza içindeki kelebek delme
aşamasına gelmeden önce etkisiz hâle getirilir.

Bu işlem üç yöntemle yapılır:

 Kozalar -20 °C’lik soğukta bekletilerek,

 Kozaları 5 atm basınç altında tutarak,
 Böcekler yüksek sıcaklıkta 70–80 °C’lik buharla 20 dakika veya 90 °C’ lik
kuru havada 15 dakikada etkisiz hâle gelir.

Kozalardan lif uçlarının bulunup çekilmesi, bunların sıcak su ile pişirilmesi ile yapılır.
Pişirme ile serisin yumuşatılarak liflerin birbirinden ayrılması sağlanır. Pişirme, sıcaklıkları
farklı banyolarda yapılır. Böylece sıcak ve ılık banyolara ardı ardına konan kozaların içleri
tamamen su ile doldurularak yumuşamaları sağlanır. Kozayı oluşturan filament uçları
bulunduktan sonra, bir araya getirilerek çıkrık yardımıyla sarılır. Birkaç tanesi bir araya
getirilerek bükülmüş ipek ipliklerine ham ipek veya grej adı verilir.

1.7.2. İpek Lifinin Fiziksel Yapısı ve Özellikleri

1.7.2.1. Fiziksel Yapısı

Ham ipeğin enine kesiti incelendiğinde iki ayrı yapı görülür. Orta kısmında, iki ayrı
bölüm halinde fibroinden oluşmuş lif kısmı; dışında ise iki bölümü birbirine yapıştıran ve
tüm lifi kaplayan yapışkan bir madde olan serisin vardır. Bu madde life sert ve donuk bir
görünüm verir. Serisin, sıcak su ile eritilerek uzaklaştırılır.

Fibroin Serisin

Şekil: 1.2. İpeğin enine kesit görünümü

16
1.7.2.2. Fiziksel Özellikleri
Nem çekme özelliği çok yüksektir. Islaklık hissi vermeden % 30’a kadar nem
çekebilir. Ticarette kuru ağırlığının % 11’ i kadar nem kabul edilir. Ham ipek, açık sarı veya
krem rengindedir. Elektrik iletkenliği çok kötüdür. Hayvansal lifler içinde en dayanıklı
olanıdır. Koparılmaksızın % 10- 25 gerilebilir. Islakken dayanıklılığının % 15’ini kaybeder.
Bir kozada lif uzunluğu 1000- 3000 metreye kadar olabilir. Bir kozadan koparılmaksızın 600
metreye kadar filament çekilebilir. İpek filamentlerinin tuşesi yumuşaktır. Çünkü
filamentlerin yüzeyi düzgün ve pürüzsüzdür. İpek elyafının orta derecede bir esnekliği, iyi
bir tutum ve mükemmel bir döküm özelliği vardır. Parlak ve hidrofilitesi (su emiciliği)
yüksektir.

1.7.3. İpek Lifinin Kimyasal Yapısı ve Özellikleri

1.7.3.1. Kimyasal Yapısı

İpek lifi fibroin ve serisinden oluşmuştur. Bunlardan başka su, vaks ve anorganik
maddeler de bulunur. İpeğin bileşiminde bulunan maddeler ve yüzdeleri şöyledir:

İPEĞİN YAPISI İPEĞİN BİLEŞİMİ

Fibroin % 63-67

Serisin % 22-25

Su % 7-11

Vaks % 0,5-1

Anorganik maddeler % 1-1,7

Tablo 1.2: İpeğin kimyasal yapısı ve bileşimi

Fibroin ipeğin ana yapısını oluşturan, suda çözünmeyen bir proteindir. Serisin ise, tüm
lifi kaplayan yapışkan bir maddedir. Ham ipekten pişirme yoluyla uzaklaştırılır. Bu pişirme
sonucunda ipek, parlak ve yumuşak bir görünüm kazanır.

17
1.7.3.2. Kimyasal Özellikleri
Fibroin, alkol, eter gibi organik çözücülerde çözünmez. Bunun yanında suda da
çözünmez. Asitler ipeği yünden daha fazla bozundurur. Kuvvetli asitlerin seyreltik çözeltileri
ipekte herhangi bir bozunmaya sebep olmaz. Yüksek sıcaklıklarda ve yüksek
konsantrasyonlarda bu etki artar. Seyreltilmiş alkaliler, ipeğin parlaklığını kaybettirir. Bazik
çözeltiler soğukta ipek filamentinde şişme meydana getirir. Ayrıca yüksek sıcaklıklarda ve
uzun sürede etkileşim ipeği bozundurur. İpek lifi, güneşte uzun süre kaldığında renginde
sararma görülür. İpek, ısıya karşı yünden daha duyarlıdır.

1.7.4. Kullanım Alanları

İpek elbiselik kumaş, eşarp ve diğer giysilerde, ev döşemesi ve halı yapımında

kullanılır.

Resim 1. 17: İpekli kumaştan gömlek

Resim 1. 18: İpekli eşarp

18
ÖLÇME
ÖLÇMEVE
VEDEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları boşlukları doldurarak cevaplayınız.

1. Epiderm tabası düz ve düzensiz…………………….oluşmuştur.

2. Hayvansal liflerin ana yapı taşı ……………………….dir.
3. Yünlerde sıcaklık, basınç ve rutubetin etkisiyle ……………………görülür.
4. Ticarette yün üzerinde olması gereken nem miktarı……………………..dir.
5. .………………….. suda çözünmeyen proteindir.
6. .………………..uzaklaşan ipek, parlak ve yumuşak bir tutum alır.

Aşağıdaki soruları doğru ( D ) yanlış (Y) olarak değerlendiriniz.

7. ( ) Hayvansal lifler içinde en dayanıklı olanı ipektir.

8. ( ) Devenin üstündeki kıl örtüsü kalın ve kaba liflerden oluşur.
9. ( ) Tiftik lifi kimyasal reaktiflere karşı yünden daha hassastır.
10. ( ) Tiftik liflerinin yumuşaklığı ve parlaklığı zayıftır.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı, cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

Cevaplarınızın hepsi doğru ise bir sonraki öğrenme faaliyetine geçebilirsiniz.

19
 ÖĞRENME FAALİYETİ–2
ÖĞRENME FAALİYETİ–2
AMAÇ

Öğrenme faaliyetinde kazandırılacak bilgi ve beceriler doğrultusunda, uygun ortam

sağlandığında, hayvansal kökenli lifleri tanıma testleri ile doğru olarak ayırt edebileceksiniz

ARAŞTIRMA

 Değişik kumaş numuneleri bularak, bunların hangi liflerden üretildiğini

araştırınız.
 Yaptığınız çalışmayı rapor hâline getiriniz ve arkadaşlarınız ile paylaşınız.

2. HAYVANSAL LİFLERİ TANIMA

TESTLERİ
2.1. Mikroskop Testi
Tekstil liflerinin boyuna ve enine kesit görüntülerinin mikroskopta incelenmesi
esasına dayanan elyaf tanıma testidir. Bitkisel lifler modülü mikroskop testi konusunu
gözden geçiriniz. Uygulama faaliyetlerinde mikroskop testi işlem basamaklarına bakarak
mikroskop kontrolü yapınız.

20
2.1.1. Hayvansal Liflerin Boyuna Görünüm ve Enine Kesit Özellikleri

Lifler Uzunlamasına Görünüm Enine Kesit

Yüzey pulcuklarla kaplıdır. Yuvarlak ya da yuvarlağa yakın

Yüzeyde pulcuklara göre enine oval kesitlidir. Kaba yünlerin orta
Yün
izler bulunur. Düz bir silindir gibi kısımlarında Medula adı verilen
görünür. boşluk vardır.

Geniş yuvarlak yer yer noktalı.

Moher Yün gibi, ancak pullar daha seyrek
Kenarlarda belirgin koyuluk

Boyuna görünümü zincir şeklinde, Kalın medulası bulunan düzensiz

Tavşan
medulalıdır. elipsler halindedir.

Pürüzsüz, şeffaf, düzgün

Üçgen şeklindedir ve üçgenin
yüzeylidir. Uzunlamasına belirgin
İpek uçları yuvarlatılmış gibidir. Boyut
çizgiler yoktur. Düğümler
ve şekil olarak düzgünsüzdür.
içerebilir.

Boyuna kesit düz silindir Geniş yuvarlak, noktalı görünüme

Deve
şeklindedir. Noktalar görülür sahiptir.

Yün ve mohere benzer. İnce

Yuvarlak, orta kısımları yoğun
Kaşmir çubuklu pulcuklu görünümü
olmak üzere noktalıdır.
vardır.

Yuvarlak, orta kısmında

Alpaka Kesikli, uzun medula görünür medula görünür. Diğer kısımlar
noktalıdır.

Tablo 2.1: Hayvansal liflerin boyuna ve enine görünüm özellikleri

21
2.1.2. Hayvansal Liflerin Mikroskopta Boyuna ve Enine Görünümleri

Resim 2.1: Yün lifinin boyuna görünümü Resim 2.2: Yün lifinin enine görünümü

Resim 2.3:Deve tüyü lifinin boyuna Resim2.4:Deve tüyü lifinin enine görünümü
görünümü

Resim2.5: Tiftik lifinin boyuna ve enine kesiti

22
 Resim 2.6: İpek lifinin boyuna ve enine kesiti

Resim 2.7: Kaşmir lifinin boyuna ve enine kesiti

2.2. Yakma Testi

Bitkisel lifler modülünde verilen yakma testi konusunu gözden geçiriniz. Uygulama
faaliyetlerinde yakma kontrolü işlem basamaklarına bakarak yakma kontrolü yapınız.

23
2.2.1. Hayvansal Liflerin Aleve Karşı Tepkileri ve Yanma Karakteristik
Özellikleri

Alevden
Elyaf Aleve Alevin
Uzaklaştıktan Koku Kalıntı
Çeşidi Yaklaşırken İçinde
sonra
Önce
Büzülür ve
Yavaş yanar kabarcıklı
ateşten Kendi kendine Yanık
Yün ve yanarken siyahımsı
kıvrılarak söner. kokusu
cızıldar. gevşek kül
kaçar.
bırakır.
Yavaş ve Çok yavaş
Erir ve
eriyerek yanar, Kızgın tel
ateşten Yanık saç
İpek yanar, genellikle gibi kor
kıvrılarak kokusu
yanarken kendiğinden bırakır.
kaçar.
cızırdar. söner.

Tablo 2.2: Yün ve ipeğin aleve karşı tepkileri ve yanma karakteristikleri

2.3. Kuru Destilasyon Testi

Bitkisel lifler modülünde verilen Kuru Destilasyon Testi konusunu gözden geçiriniz.
Uygulama faaliyetlerinde Kuru Destilasyon Kontrolü işlem basamaklarına bakarak kuru
destilasyon kontrolü yapınız.

2.3.1. Hayvansal Liflerin Kuru Destilasyon Sonuçları

Elyaf Cinsi Gazın pH Değeri Turnusol Kâğıdı

 Yün,
 Moher,
 Vicuna,
9 – 10 Bazik ( mavileşir)
 Alpaka,
 Kaşmir,
 İpek

Tablo 2.3: Kuru destilasyon test sonuçlarını gösteren tablo

24
UYGULAMA FAALİYETİ
UYGULAMA FAALİYETİ–1

Mikroskop testi

İşlem Basamakları Öneriler

 Çalışma ortamını hazırlayınız.  Temizlik kurallarına uyunuz.

 Mikroskop testi için gerekli araçları  İş önlüğünüzü giyerek aydınlık bir

hazırlayınız. ortamda masanızı ve araç gereçlerinizi
 Hayvansal lif örnekleri hazırlayınız
 Lam lamel jilet, metal plaka ve kılavuz  Kullanacağınız elyafın menşei önemli
iplik değildir.

 Boyuna görüntü için az miktar elyafı lam

ve lamel arasına yerleştiriniz.

 Lifleri mümkün olduğunca paralel hâle

getiriniz.

 Lam ve lamel arasına yerleştirdiğiniz

elyaf numunesini mikroskoba
yerleştiriniz.

 Mikroskop kıskaçlarını fazla sıkmayınız,

lam ve lamelin kırılmasına sebep
olabilirsiniz.

25
  Mikroskobu ayarlarken önce kaba ayar
 Mikroskop ayarlarını yapınız.
daha sonra ince ayar yapınız

 Görüntüyü netleştirerek elyafın boyuna

 Gözlemlerinizi not ediniz.
görüntüsünü inceleyiniz.

 Enine görüntü için metal plakaya elyafı

yerleştiriniz.

 Elyafı yerleştirirken kılavuz iplikten

yararlanınız.
 Elyaftaki fazlalıkları kesmek için jileti
kullanırken dikkatli olunuz

 Mikroskop ayarlarını yaparak elyafın

 Gözlemlerinizi not ediniz.
enine kesit görüntüsünü inceleyiniz.

 İncelediğiniz numuneyi mikroskop

 Sonucu yorumlayarak arkadaşlarınızla
görüntüleri ile karşılaştırarak numunenin
karşılaştırma yapınız
cinsini belirleyiniz.

 Farklı elyaf örnekleriyle, işlem

 İşlem basamaklarını eksiksiz
basamaklarını uygulayarak testi tekrar
uygulayınız.
ediniz.

26
KONTROL LİSTESİ

Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmaları kendi kendinize ya da

arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Çalışma ortamını temizlik kurallarına uygun olarak hazırladınız

mı?
2. Mikroskop testi için gerekli araçları eskizsiz olarak hazırladınız
mı?

3. Boyuna görüntü için az miktar elyafı lam ve lamel arasına lifleri

paralelleştirerek yerleştirdiniz mi?

4. Mikroskop ayarlarını yaparak elyafın boyuna görüntüsünü

incelediniz mi?

5. Enine görüntü için metal plakaya elyafı kılavuz iplikten

faydalanarak yerleştirdiniz mi?

6. Mikroskop ayarlarını yaparak elyafın enine kesit görüntüsünü

incelediniz mi?

7. İncelediğiniz numuneyi, mikroskop görüntüleri ile karşılaştırarak

numunenin cinsini doğru olarak belirlediniz mi?

27
 UYGULAMA FAALİYETİ–2

Yakma Testi

İşlem Basamakları Öneriler

 İş önlüğünüzü giyerek aydınlık bir

 Çalışma ortamını hazırlayınız. ortamda çalışma masanızı iş güvenliğine
dikkat ederek düzenleyiniz.

 Yakma testi için gerekli araç ve gereçleri

temin ediniz.
 Araç ve gereçleri eksiksiz temin ediniz
 Hayvansal lif örnekleri
 Pens
 Çakmak

 Laboratuar ortamında yakma işlemini

yaparken dikkatli olunuz.
 Bir tutam numuneyi yakma testi için
alınız.  Numuneyi pens ile tutunuz.
 İş güvenliği kurallarına dikkat ediniz.

 Elyafı aleve tutunuz ve yanmasını

gözleyiniz.

 Elyafı aleve yavaşça yaklaştırmaya

dikkat ediniz.

28
 Yanarken çıkardığı dumana, verdiği
kokuya dikkat ediniz.

 Yakma işlemi sırasında elyafın yanış

şeklini gözlemleyiniz.

 Elyafın yandıktan sonra bıraktığı

kalıntıları inceleyiniz

 Elyafın bıraktığı kalıntı özelliklerine

dikkat ediniz.

 Hayvansal liflerin aleve karşı tepkileri ve

 Sonucu yorumlayarak düşüncelerinizi
yanma karakteristik özelliklerine dikkat
arkadaşlarınızla paylaşınız.
ederek numunenin türünü tespit ediniz.

 Farklı lifler ile işlem basamaklarını  İşlem basamaklarını eksiksiz

uygulayarak testi tekrar ediniz. uygulayınız.

29
KONTROL LİSTESİ

Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmaları kendi kendinize ya da

arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Çalışma ortamını iş güvenliği kurallarına dikkat ederek

hazırladınız mı?

2. Yakma testi için gerekli araç ve gereçleri eksiksiz olarak

hazırladınız mı?

3. Elyafı pens ile tutarak aleve dikkatlice yaklaştırdınız mı?

4. Elyafın yanış şeklini dikkatlice gözlemlediniz mi?

5. Elyafın yanarken çıkardığı dumanı dikkatlice gözlemlediniz mi?

6. Elyafın yanarken verdiği kokuya dikkat ettiniz mi?

7. Elyafın yanma sonrasında bıraktığı kalıntıyı dikkatlice
incelediniz mi?
8. Elyaf türünü doğru olarak belirlediniz mi?

30
 UYGULAMA FAALİYETİ–3

Kuru Destilasyon Testi

İşlem Basamakları Öneriler

 İş önlüğünüzü giyerek aydınlık bir

 Çalışma ortamını hazırlayınız. ortamda çalışma masanızı iş güvenliğine
dikkat ederek düzenleyiniz.

 Kuru destilasyon testi için gerekli araç ve

gereçleri temin ediniz.  Gerekli araç ve gereci eksiksiz temin
 Hayvansal lif örnekleri, pH kâğıdı, ısıtıcı, ediniz.
cam tüp, maşa, pens.

 Yeterli miktar numuneyi cam tüp  Numune miktarı için öğretmeninize

içerisine koyunuz. danışınız.

 Cam tüpü maşa ile tutarak alttan ısıtınız.

 İş güvenliği kurallarına dikkat ediniz.

 Numune yanarken çıkan gaza ıslatılmış

pH kâğıdı tutunuz.  pH kâğıdını pens ile tutunuz ve cam tüpe
değdirmeyiniz.

31
 Ph kâğıdının almış olduğu renge göre
 pH tablosuna bakınız
elyafın pH derecesini tespit ediniz

 pH derecesine göre elyafın türünü tespit

 Liflerin pH değerlerini hazırlayınız.
ediniz

 Farklı elyaf numuneleri ile işlem

basamaklarını uygulayarak testi tekrar
ediniz.

32
KONTROL LİSTESİ

Uygulama faaliyetinde yapmış olduğunuz çalışmaları kendi kendinize ya da

arkadaşınızla değişerek değerlendiriniz

Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayır

1. Çalışma ortamını iş güvenliği kurallarına dikkat ederek

hazırladınız mı?

2. Kuru destilasyon testi için gerekli araç ve gereçleri eksiksiz olarak

hazırladınız mı?

3. Yeterli miktar numuneyi cam tüp içerisine koydunuz mu?

4. İş güvenliği kurallarına dikkat ederek cam tüpü maşa ile tutarak,

alttan ısıttınız mı?

5. Numune yanarken çıkan gaza ıslatılmış pH kâğıdı tutunuz mu?

6. Ph kâğıdının almış olduğu renge göre elyafın pH derecesini doğru

olarak tespit ettiniz mi?

7. pH derecesine göre elyafın türünü doğru olarak tespit ettiniz mi?

33
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİRME
DEĞERLENDİRME

Aşağıdaki soruları cevaplayarak faaliyette kazandığınız bilgi ve becerileri

ölçünüz.

1. Yakma testi sırasında elyafın yanış şekline , çıkardığı kokuya,

bıraktığı……………….bakılır.

2. Hayvansal lifler yanarken yanık…………….kokusu verir.

3. Hayvansal lifler yandıktan sonra …………………gevşek kül bırakır.

4. İpek lifinin enine kesiti ………….biçimindedir.

5. Yün lifi, mikroskopta uzunlamasına görünümünde…………………..kaplıdır.

6. Mikroskopta numunenin boyuna görünümünü

incelerken………………..kullanılır.

Aşağıdaki soruları doğru ( D ) yanlış (Y) olarak değerlendiriniz.

7. ( ) Yakma testi, karışım elyaftan oluşan numunelerde doğru sonuç vermez.

8. ( ) Hayvansal liflerin pH değeri 7’dir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yanlış cevapladığınız sorularla ilgili öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayınız.

Tüm cevaplarınız doğru ise modül değerlendirmeye geçiniz.

34
 MODÜL DEĞERLENDİRME
MODÜL DEĞERLENDİRME
Modül ile kazandığınız bilgi ve becerileri aşağıdaki soruları cevaplandırarak
belirleyiniz.

Aşağıdaki soruları boşlukları doldurarak cevaplandırınız.

1. Medula tabakasının bulunması lifin…………………….düşürür.

2. Korteks tabakası lifin………………… meydana getirir.
3. Uzun süre güneş ışığından kalan yünlerin…………………..azalır.
4. Alkaliler yünün yapısını…………………….
5. İpek lifinde iki bölümü birbirine bağlayan ve tüm lifi saran yapışkan
maddeye………….denir.
6. Tırtıl geçireceği ……………..dönemi içinde kendisine koza örmeye başlar.
7. Kuru destilasyon testinde elyaf yanarken çıkan gaza …………..kağıdı tutulur.
8. Hayvansal lifler kuru destilasyon testinde turnusol kağıdını……………renge
dönüştürür.

Aşağıdaki soruları doğru ( D ) yanlış (Y) olarak değerlendiriniz.

9. Hayvansal liflerin, bitkisel liflere nazaran ısı tutma yeteneği zayıftır.
10. Yün lifi elektiriği iletmez.
11. Tiftik lifi uzun ve parlaktır.
12. Serisini uzaklaşan yünün parlaklığı kaybolur.
13. Angora yününün sıcak ve soğuğu geçirgenliği fazladır.
14. Tiftik lifinin pul tabakası yüne göre daha incedir.

DEĞERLENDİRME

Cevaplarınızı cevap anahtarıyla karşılaştırınız ve doğru cevap sayınızı belirleyerek

kendinizi değerlendiriniz. Yaptığınız değerlendirme sonucunda, eksikleriniz varsa öğrenme
faaliyetlerini tekrarlayınız.

Öğrenme faaliyetleri ve ölçme değerlendirme bölümündeki soruları başarı ile

tamamladıysanız öğretmeninizle iletişim kurarak diğer modüle geçiniz.

35
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
ÖĞRENME FAALİYETİ -1’İN CEVAP ANAHTARI

1 PULLARDAN
2 PROTEİNDİR
3 KEÇELEŞME
4 % 16–18
5 FİBROİN
6 SERİSİN
7 D
8 D
9 Y
10 Y

ÖĞRENME FAALİYETİ -2’NİN CEVAP ANAHTARI

1 KALINTIYA
2 SAÇ
3 KABARCIKLI
4 ÜÇGEN
5 PULCUKLARLA
6 LAM ve LAMEL
7 D
8 Y

MODÜL DEĞERLENDİRMENİN CEVAP ANAHTARI

1 KALİTESİNİ
2 YAPISINI
3 DAYANIKLIĞI
4 BOZAR
5 SERİSİN
6 KRİZALİT
7 pH
8 MAVİYE
9 Y
10 D
11 D
12 Y
13 Y
14 D

36
 ÖNERİLEN KAYNAKLAR
ÖNERİLEN KAYNAKLAR
 AKYAR(MERCAN) Hande, Şenda Arga (Pehlivanoğlu), Fiziksel ve Kimyasal
Tekstil Muayeneleri, İstanbul, 2005.
 TARAKÇIOĞLU Işık, Tekstil Terbiyesi ve Makineleri.

37
 KAYNAKÇA
KAYNAKÇA
 ARABACI Hasan, Elyaf ve İplikçilik Bilgisi, İstanbul, 2004.
 BAŞER İnci, Elyaf Bilgisi, İstanbul, 1992.
 CANDAN Cevza, Düz Örme Teknolojisi, İstanbul, 2000.
 İNANICI Yusuf, Tekstilde Kimyasal Testler, İstanbul.
 ŞAKİR Yasemin, Fiziksel ve Kimyasal Testler, Ders Notları, Adana, 2004.
 YAKARTEPE Mehmet, Zerrin Yakartepe, Terbiye Teknolojisi ( Kasar’dan
Apre’ye) Cilt 1,İstanbul, 1995.
 Hayvansal lifler modülü, .2006

38