c


Bách khoa toàn thư mӣ Wikipedia

Bưӟc tӟi: menu, tìm kiӃm
sc ls

   

 
„
 Niên đҥi đӏa chҩt

Các đơn vӏ thӡi đӏa tҫng Các đơn vӏ đӏa thӡi cӫa
cӫa hӗ sơ đӏa chҩt 

 º

Tәng cӝng 4, mӣ rӝng nhҩt cӫa

Liên giӟi Liên đҥi
thӡi gian đӏa chҩt

Tәng cӝng 12, trҧi dài khoҧng

Giӟi Đҥi
vài trăm triӋu năm

Chia thành 21 đơn vӏ lӟn và 2

HӋ Kӹ
đơn vӏ nhӓ

48 đơn vӏ, mӛi đơn vӏ kéo dài

Thӕng ThӃ
vài chөc triӋu năm

Trên 100 đơn vӏ, phҫn lӟn kéo

Bұc KǤ
dài vài triӋu năm
Ngoài hӋ thӕng cҩp bұc này, các đơn vӏ nhӓ hơn bұc và kǤ có thӇ dùng
khi cҫn thiӃt nӃu các đӏa tҫng có các đһc trưng xác đӏnh niên đҥi tӕt.

ChӍ có tҥi các đӏa tҫng gҫn đây,

Đӟi Thӡi đưӧc xác đӏnh bҵng sinh đӏa tҫng
hay đҧo ngưӧc đӏa tӯ.

 Các đơn vӏ phân chia thӡi gian nhӓ nhҩt và  

 R1]

Trong các khoa hӑc tӵ nhiên vӅ lӏch sӱ tӵ nhiên, 
 là mӝt khoa hӑc đӇ xác đӏnh đӝ
tuәi tuyӋt đӕi cӫa các loҥi đá, hóa thҥch và trҫm tích, vӟi mӝt mӭc đӝ nhҩt đӏnh cӫa sӵ không
chҳc chҳn cӕ hӳu cӫa phương pháp đưӧc sӱ dөng. Có nhiӅu phương pháp xác đӏnh niên đҥi đưӧc
các nhà đӏa chҩt hӑc sӱ dөng đӇ đҥt đưӧc điӅu này.

Đӏa thӡi hӑc là khác biӋt trong ӭng dөng so vӟi sinh đӏa tҫng hӑc, là khoa hӑc đӇ gán các loҥi đá
trҫm tích vào mӝt kӹ nguyên đӏa chҩt đã biӃt nào đó thông qua miêu tҧ, lұp mөc lөc và so sánh
hóa thҥch cӫa các tә hӧp quҫn đӝng vұt hay thӵc vұt. Sinh đӏa tҫng hӑc không  
 đưa ra sӵ
xác đӏnh đӝ tuәi tuyӋt đӕi cӫa đá mà chӍ đơn giҧn là đһt nó vào trong mӝt  thӡi gian mà
tҥi thӡi điӇm đó tә hӧp hóa thҥch đưӧc biӃt là đã cùng tӗn tҥi. Tuy nhiên, cҧ hai ngành khoa hӑc
này đӅu phӕi hӧp vӟi nhau đӃn mӭc chúng chia sҿ cùng mӝt hӋ thӕng đһt tên gӑi cho các lӟp đá
và cho các khoҧng thӡi gian đưӧc sӱ dөng đӇ phân loҥi các lӟp trong phҥm vi các đӏa tҫng. (Xem
bҧng mé phҧi cho phҫn thuұt ngӳ hӑc.)
í dө, vӟi tham chiӃu tӟi thang thӡi gian đӏa chҩt thì Hұu Permi (tӭc thӃ Lҥc Bình) kéo dài tӯ
260,4 ± 0,7 Ma (Ma = triӋu năm trưӟc) (hóa thҥch thuӝc thӕng Lҥc Bình cә nhҩt đã biӃt) cho tӟi
khoҧng 250,1 ± 0,4 Ma (hóa thҥch thuӝc hӋ Trias cә nhҩt đã biӃt) - mӝt khoҧng cách trong các tә
hӧp hóa thҥch có niên đҥi đã đưӧc biӃt đӃn khoҧng gҫn 10 Ma. Trong khi niên đҥi sinh đӏa tҫng
cӫa nӅn Thưӧng Permi có thӇ đưӧc thӇ hiӋn như là thӕng Lҥc Bình thì niên đҥi thұt sӵ cӫa nӅn đá
đó có thӇ nҵm bҩt kǤ đâu trong khoҧng tӯ 260 tӟi 251 Ma.

Ngưӧc lҥi, mӝt lӟp đá granit có niên đҥi khoҧng 255,5 ± 0,5 Ma có thӇ đưӧc gӑi mӝt cách an
toàn hӧp lý là thuӝc thӕng Lҥc Bình cӫa hӋ Permi, hay chính xác nhҩt là đã xâm nhұp trong thӃ
Lҥc Bình cӫa kӹ Permi.

Khoa hӑc vӅ đӏa thӡi là công cө quan trӑng hàng đҫu đưӧc sӱ dөng trong các lĩnh vӵc cӫa thӡi
đӏa tҫng hӑc, trong đó ngưӡi ta cӕ gҳng đӇ xác đӏnh niên đҥi tuyӋt đӕi cho mӑi tә hӧp hóa thҥch
và xác đӏnh lӏch sӱ đӏa chҩt cӫa Trái Đҩt cũng như cӫa các thiên thӇ ngoài trái đҩt.

z  
R n]

âÊ 1 Phương pháp
âÊ 2 Xác đӏnh niên đҥi
÷Ê 2.1 Phóng xҥ
÷Ê 2.2 Phát quang
÷Ê 2.3 Gia tăng
âÊ 3 Nguӗn sai sót
âÊ 4 Tham khҧo
âÊ 5 Xem thêm
âÊ 6 Liên kӃt ngoài

R

 

âÊ Các kӻ thuұt phóng xҥ đo đӝ phân rã cӫa các đӗng vӏ phóng xҥ và các hoҥt đӝng phát
sinh phóng xҥ khác.
âÊ Các kӻ thuұt gia tăng đo sӵ bә sung đӅu đһn cӫa vұt liӋu vào lӟp trҫm tích hay cӫa sinh
vұt.
âÊ Sӵ tương quan cӫa các tҫng mӕc giӟi cho phép quy đәi sang tương đương niên đҥi đưӧc
thiӃt lұp giӳa các di chӍ khác nhau.

R


   
R

 !

„


 


Bҵng cách đo lưӧng phân rã phóng xҥ cӫa đӗng vӏ phóng xҥ vӟi chu kǤ bán rã đã biӃt, các nhà
đӏa chҩt có thӇ thiӃt lұp niên đҥi tuyӋt đӕi cӫa vұt liӋu mҽ. Mӝt loҥt các đӗng vӏ phóng xҥ đưӧc
sӱ dөng cho mөc đích này, và phө thuӝc vào tӕc đӝ phân rã, đưӧc sӱ dөng đӇ xác đӏnh niên đҥi
cӫa các kӹ nguyên đӏa chҩt khác nhau.

âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng cacbon phóng xҥ. Kӻ thuұt này đo tӕc đӝ phân rã cӫa Cacbon14
trong vұt liӋu hӳu cơ (chҷng hҥn các hóa thҥch lӟn cӫa thӵc vұt) và có thӇ áp dөng cho
các mүu vұt trҿ hơn khoҧng 50.000 năm tuәi.
206
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng uran-chì. Kӻ thuұt này đo tӹ lӋ cӫa hai đӗng vӏ chì (Pb và
Pb207) đӕi vӟi lưӧng uran trong khoáng vұt hay đá. Thông thưӡng đưӧc áp dөng cho
khoáng vұt dҩu vӃt là ziricon trong các loҥi đá lӱa. Phương pháp này là mӝt trong hai
phương pháp đưӧc sӱ dөng phә biӃn nhҩt (cùng vӟi xác đӏnh niên đҥi bҵng agon-agon)
trong xác đӏnh niên đҥi đӏa chҩt. Xác đӏnh niên đҥi bҵng uran-chì đưӧc áp dөng cho các
mүu vұt cә hơn khoҧng 1 triӋu năm tuәi.
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng uran-thori. Kӻ thuұt này đưӧc sӱ dөng đӇ xác đӏnh niên đҥi cӫa
các thành hӋ hang hӕc, san hô, cacbonat và xương hóa thҥch. Khoҧng xác đӏnh cӫa nó là
tӯ vài năm tӟi khoҧng 700.000 năm.
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng kali-agon và xác đӏnh niên đҥi bҵng agon-agon. Các kӻ thuұt này
xác đӏnh niên đҥi cӫa các loҥi đá biӃn chҩt, đá lӱa và đá núi lӱa. Chúng cũng đưӧc sӱ
dөng đӇ xác đӏnh niên đҥi cӫa các lӟp tro núi lӱa bên trong hay nҵm trên các điӇm cә
nhân loҥi hӑc. Giӟi hҥn trҿ nhҩt cӫa phương pháp agon-agon là vài nghìn năm.

Các kӻ thuұt do phóng xҥ sinh ra khác còn có:

âÊ Xác đӏnh niên đҥi vӃt phân hҥt nhân

âÊ Xác đӏnh niên đҥi đӗng vӏ tia vũ trө
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng rubidi-stronti
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng samari-neodymi
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng rheni-osmi
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng luteti-hafni
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng cә tӯ trưӡng
âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng nhiӋt-phát quang (thҥch anh bӏ đӕt nóng)

R


"#


Các kӻ thuұt xác đӏnh niên đҥi bҵng phát quang quan sát 'ánh sáng' bӭc xҥ ra tӯ các vұt liӋu như
thҥch anh, kim cương, fenspat và canxit. NhiӅu kiӇu kӻ thuұt phát quang đưӧc sӱ dөng trong đӏa
chҩt hӑc, bao gӗm phát quang kích thích quang hӑc (OSL), phát quang âm cӵc (CL) và phát
quang nhiӋt (TL). Phát quang nhiӋt và phát quang kích thích quang hӑc đưӧc sӱ dөng trong khҧo
cә hӑc đӇ xác đӏnh niên đҥi cӫa các vұt thӇ 'đã cháy' như đӗ gӕm hay các loҥi đá đun nҩu và có
thӇ đưӧc sӱ dөng đӇ quan sát sӵ di chuyӇn cӫa cát.

R

º
$ 
Các kӻ thuұt xác đӏnh niên đҥi gia tăng cho phép dӵng các bҧng niên đҥi hàng năm trong nhiӅu
năm ròng, trong đó chúng có thӇ đưӧc cӕ đӏnh (nghĩa là liên kӃt tӟi ngày nay và vì thӃ là thӡi
gian theo lӏch hay thӡi gian thiên văn) hoһc trôi nәi.

âÊ Xác đӏnh niên đҥi bҵng vòng cây

âÊ Lõi băng
âÊ Phép đo đӏa y
âÊ arve

R

%#& 
 
Các đơn vӏ đӏa thӡi hӑc và thӡi đӏa tҫng có thӇ bӏ hiӇu lӝn xӝn hay sai lҫmR2]. í dө:

âÊ Đúng: ÿ   ! sӕng trong Hұu Phҩn trҳng, nghĩa là nó sӕng cách đây khoҧng
68 - 65 triӋu năm.
âÊ Sai: ÿ   ! sӕng trong Thưӧng Phҩn trҳng, nghĩa là nó sӕng trong các lӟp đá
cӫa thӕng Thưӧng Phҩn trҳng.

R

'
()*
1.Ê ¹ ICS. ³International Stratigraphic Chart´. Truy cұp 17-6-2008.
2.Ê ¹ David Weishampel:ÿ!"#$
%"

& !'
 , 1996, Nhà in Đҥi
hӑc Cambridge, ISBN 0-521-44496-9

âÊ Dalrymple G.B., Grove M., Lovera O.M., Harrison T.M., Hulen J.B., Lanphere M.A.
(1999),"Age and thermal history of the Geysers plutonic complex (felsite unit), Geysers
geothermal field, California: a 40Ar/39Ar and U Pb study", Earth Planet. Sci. Lett.
quyӇn 173, trang 285 298.
âÊ Dickin A. P. (1995). Í%
!
( !)!$ . Cambridge, Nhà in Đҥi hӑc
Cambridge. ISBN 0-521-59891-5
âÊ aure G. (1986). 

$!&
 !!$ . Cambridge, Nhà in Đҥi hӑc Cambridge.
ISBN 0-471-86412-9
âÊ aure G., Mensing D., (2005), "Isotopes - Principles and applications". Ҩn bҧn lҫn ba. J.
Wiley & Sons. ISBN 0-471-38437-2
âÊ Lowe J.J., Walker M.J.C. (1997), Í!  
*  ! "#
+!  (ҩn bҧn lҫn
hai). Longman publishing ISBN 0-582-10166-2
âÊ Ludwig K.R., Renne P.R., (2000) "Geochronology on the Paleoanthropological Time
Scale", Evolutionary Anthropology 2000, quyӇn 9, sӕ 2, trang 101-110.
âÊ Renne P.R., Ludwig K.R., Karner D.B. (1998), "Progress and challenges in
geochronology", Science Progress, quyӇn 83 sӕ 1, trang 107-121.
âÊ Renne P.R., Sharp W.D., Deino. A.L., Orsi G., Civetta L., 1997, "40Ar/39 Ar Dating into
the Historical Realm: Calibration Against Pliny the Younger". Science, quyӇn 277, trang
1279-1280.
âÊ Smart P.L., rances P.D. (1991), *  ! %
+! %, !-
%!. Quaternary
Research Association Technical Guide, sӕ 4, ISBN 0907780083
R

+((
âÊ Lӏch sӱ Trái Đҩt
âÊ Danh sách các tên gӑi đӏa thӡi hӑc
âÊ Arthur Holmes
âÊ ritz Houtermans
âÊ Alfred O. C. Nier
âÊ Thomas Edvard Krogh

R

, )- 

âÊ ICS

Lҩy tӯ
³http://vi.wikipedia.org/wiki/%C4%90%E1%BB%8Ba_th%E1%BB%9Di_h%E1%BB%8Dc´
ThӇ loҥi: Đӏa thӡi hӑc
Ê