Professional Documents
Culture Documents
Kya Nor Ba Wa Zat Kyoung
Kya Nor Ba Wa Zat Kyoung
Cool
vifr,m;nm;jcif;ESifh tdrfaxmifusjcif;
]vif&wdkif; tdrfaxmifrusbl;? r,m;&wdkif; tdrfaxmifrusbl;? vifr,m; nm;wmeJU
tdrfaxmifuswm wjcm;pDbJuG aomfwmaqG? rif;tckcav; av;ig;a,muf &ayr,fh
tdrfaxmifrusao;bl;}
þum; trBuD;cifrsKd;cspfu uRefawmfhtm; ajymcJUaom pum;jzpfygonf/ trBuD; onf
uRefawmfhtaMumif;udk a&a&vnfvnfodonf/ uRefawmfuvnf; olUudktm;vkH;
ajymjyavh&Sdonf/ uRefawmfh&nf;pm;awG? "mwfykHawG oltukefod/
wjcm;trsKd;orD;qdkvQif ]om;r,m;&Sdvsufom;ESifh 'Davmufujrif;ausm xaewJU
taumif}[k qdkayvdrfhrnf/ odkUaomf trBuD;um; uRefawmfhtm; tjypfrqdkbJ ]aomfwm
aqG? rif;[m om;r,m;&ayr,fh tdrfaxmifrusao;vdkU 'DvdkpdwfawG&Sdaewmyg}[kajym
awmh.... uRefawmfhpdwf0,f 'DtrBuD;[m ighudkcifwmeJU? ighbufu yif;NyD;ajymwmyg}[k
atmufarhcJUygonf/
a[m...,ckawmhrS olUpum; rSefuefaMumif; udk,fawGUod&avNyD/ [dk,cif
tdrfaxmifeJUaepOfu uRefawmfonf tdrfudk enf;enf;rScifrifpdwfr&Sd/ eHeufrdk;aomufqdk
uwnf;u tdrfay:u qif;ajy;? waeUvkH; a&mufcsif&ma&muf? aomufcsif&maomuf?
pm;csif&mpm;/
a,mu©raMumifhwJUvm;/ rif;wkdUtdrfcJGrMunfhbl;vm;/
'gaMumifhuRefawmfonf *syefacwf jrif;vSnf;orm;b0rSm wcg? pma&;q&mjzpfrS
wBudrf? udk,fhtdk;udk,fhtdrfcGJaecJUbl;ygonf/ aemfrmonf xrif;[if;rcsufwwf/ aps;em
r0,fwwf/ tdrfaxmifrIbmrQrjyKwwf/ *syefacwfwkef;u reufjrif;vSnf;rxGufrD
uRefawmfu aps;0,fay;cJUí uRefawmfhjrif;vSnf; '&dkifbmudkjrwfom rdef;rroif;u
csuf&ygonf/
'Dbufacwfa&muf? uRefawmf pma&;q&mb0rSm tdk;tdrfcJGMunfhawmh csKdifhESifhydkU aom
xrif;vc ay;pm;&ygonf/
vifr,m;rqdkxm;bd? taygif;toif; oli,fcsif; rdwfaqGaomfrS tay;t,lwuf nDrS
aygif;oif;í jzpfay&m? aemfrmESifh uRefawmfum; tdrfaxmifom,mrIudk b,fvdkrQ
r&cJUay/ aemufqkH;awmh uRefawmfolUtm; ZGwfcGJ&aomtajcodkU a&mufcJUavNyD/ aemfrm
tm; uRefawmfoem;onfrSwyg; tjcm;rwwfEdkifawmhNyD/ udk,fhom,maomb0? udk,f&
atmif &kef;xGufcJU&onf/ uRefawmfhtm; tjypfqdkcsifvnf; qdkEdkifMuygonf/
arESifhuRefawmfnm;NyD;awmhum; uRefawmfudk,fhtdrfrSm udk,faysmfoGm;avNyD/
tdrfxrif;[if;uvGJNyD; tjcm;b,frSmrS rpm;csifawmh/ taMumif;rSm aronf xrif;[if;
tcsuftjyKwfvnf; aumif;\/ olwyg;tm; jyKpkauR;arG;vdkaom apwemvnf;&Sd\/
vif{nfhonfawGudkvnf; tvdkufodwwf\/
tdrfomrS{nfhvmqdkaom pum;&Sd&m? tdrfomonfqdk&mrSm wdkufESifhwmESifh NcHESifh 0if;ESifh
O,smOfyef;refESifh om,maeonfudk rqdkvdkay/ xdktdrf&Sif vifr,m;\ oifhjrwfrI
{nfhonfudk tvdkvdkufí pdwfBudKufaqmifrItay:rSm wnfayonf/
uRefawmf&Gmwef;&SnfwGifaecJUaom tdrfuav;rSm okH;yifESpfcef;? oGyfrdk; x&Hum? wdkifu
4}}._2}} opfom;uav;awG jzpfuwwfqef; aqmufxm;onfrdkU caemfeDcaemfeJU yg/
uRefawmfwkdU tdrfaxmifOD;wnfprSm {nfhcef;wGif pmyGJukvm;xdkifrQr&Sdyg/ odkU&mwGif
{nfhonfawGu uRefawmfwkdUtdrfrSm aysmfvS\/ pae we*FaEGrSmqdkvQif tdrfa&SUwGif
um;BuD; um;i,fawGESifh jynfhaeacsNyD/
taMumif;rSm ar\{nfh0wfjyKpkrI aumif;íyif/ uRefawmfhtaygif;toif;qdkvQif pm&Iolrsm;
odMurnfhtwdkif; taomuform;rsm;csnf;aygh/ þtaomuform;awG qE´ jynfh0atmif
arujyKpkEdkifonf/ olwkdUüygvmaom ykvif;rsm;? a&cJrsm;? pm;p&mrsm;udk rD;zdkcef;om
ydkUvdkuf? uRefawmfwkdUu tdrfa&SUrSm pwdkifESifhtusxdkifaomufzdkUyif/
aomufNyD;vQif xrif;pm;MubdkUvnf; aru tm;vkH;pDrHwwfonf/ t&uform; awG rl;NyD;
arhtm;oDcsif;qdkbdkU yGJawmif;vQifvnf; arupdwfygvufygoDqdkjyvdkufav onf/
xdkpOfu uRefawmfhtdrf vmMuaom rdwfaqGrsm;rSm 'dwf'dwfBuJydkufqHcsrf;omMuol rsm;?
&efukefNrdKUu a[mfw,fawGrSm aumif;ayh ñGefUayhqdkwmawGudk atmf'gay;í
pm;avh&SdMuolrsm;jzpf&m? þa[mfw,fpmawG nnf;aiGUojzifh arhxrif;[if;rSpm;csifonf
[k qdkvmMuonf/ uG,fvGefol rdk;ukwfolaX;udkjrarmifonf arcsufaom ig;&SOfhom;
zm;om;udk tvGefBudKufonf/
xrif;[if;csuf aumif;onfqdk&mrSm yg&rDwrsKd;bJ[k uRefawmfqdkcsifonf/ jrefrm
vlrsKd;awG csufjyKwfaMumfavSmf pm;aomufMuaom tom;ig;? i&kwf? MuufoGef? qDqm;?
ig;yd? iefjyma& twlwcsnf;bJaygh/ odkU&mwGif csufwmcsif;rSm vuf&mcsif; uGJvmonf/
Oyrmjy&aomf vufokwfpkH qdkifawG&Sd\/ xdkvufokwfypönf;wdkUrSm xrif;? rkHU[if;cg; rQif?
MumZH? acgufqGJ? tmvl;? oabFmoD;? yJyifayguf? a*:zD? yJrIefU? ykpGefajcmuf rIefU? qDcsuf?
iefjyma&? refusnf;a&? ,if;onfwdkUtwlwlbJudk tpyft[yfaumif;aom aps;onfrS
aumif;ayonf/
'DqdkifrSm rata&mif;aewmudk rdcifrtm;í orD;0ifjyifvdkufvQifyif vuf&mysuf acsonf/
wBudrfaomtcgu aps;wckwGif rkHU[if;cg;qdkifawG trsm;tjym;&Sd&mrS tvGef
vlBudKufrsm;aom qdkifwwqdkifwnf;&Sdonf/ a&mif;oluta':BuD;om;trd/ w&Hcgaomf
ta':BuD;u emrusef;jzpfí rcsufEdkifrjyKwfEdkifojzifh orD;tm;vTJvdkuf&onf/ ta':BuD;
onf wvrQom tdyf&mxJvJvdkuf&onf/ olUqdkifrSm pm;aomufolododoomom
enf;yg;oGm;avawmhonf/
,if;ü rathcsufenf;? jyKwfenf;udk orD;u aeUwdkif;Munfhaewm/ rdcifBuD;udk,f
wdkifuvnf; orD;tm; udk,fzd? &ifzd? b,f'if;b,fvdk b,favmufxnfh[k
jyocJUrnfom jzpfygonf/ odkU&mwGif yg&rDygaom vufpGrf;um; oifMum;í&onf
r[kwfay/ ydk;omukef armifykH apmif;rwwf acswum;/
yg&rD&Sifum; olUzmomol xl;cRefonfomjzpfacsonf/
&efukefNrdKUu a[mfw,fawGudk pkHatmif rdwfo*F[awG aus;Zl;jzifh uRefawmfwkdU
oGm;a&mufpm;aomufcJUbl;\/ aronf a[mfw,fwcku [if;wcGufudk pm;aomufzl;NyD
qdkygu onfrSm b,f[if;bmawGygonf[k rajymbJESifh odvmvsuf olcsufwwfjyKwf
avawmhonf/
wBudrfaomtcgü uRefawmfonf tif;,m;uefa[mfw,fodkU oGm;&if; taemuf
*smreDoH&kH;u puú&Daw&Da'gufwm tuf'Gif*sKH;zvufcsfESifh rdwfaqGjzpfvmcJUí olu
uRefawmfhtm; þa[mfw,frSm aeUv,fpm auR;vdkufojzifh uRefawmfu olUtm; waeU ü
aeUv,fpmpm;&ef zdwfMum;cJUonf/
]uJ..ara&...*smrifwa,mufawmh igxrif;pm;zdwfcJUNyDuGm? olwdkUOa&mywdkufom; pm
rif;csufwwf&JUvm;...}[k qdkawmh...
]Munfhaygharmif&,f...ar BudK;pm;ygr,f}[k jyefajym\/
EdkifiHjcm;om;awGpm;Edkifonfh [if;av;ig;rsKd;csufjyKwfí xm;av&m? ig;jrif;&if;udk
*sKHrkefUvl;íaMumfNyD; EGm;EdkUESifh pDrHxm;aom pGwfjyKwfudk a'gufwmtuf'GifajymírqkH;&Sdacs
onf/
aemuf wESpfavmufMumaomtcgü a'gufwmtuf'Gifonf *smreDjynfodkU acwå
jynfoGm;NyD;? tar&dueftrsKd;orD;wa,mufudk vufxyfum jyefvmcJUonf/ olwkdUZeD;
armifESHudk uRefawmfwdkUu xrif;weyf zdwfauR;aomtcg a'gufwmtuf'Gifu olUtm;
yxrOD;qkH;tBudrfauR;aom ]zpf&Sfqk}ygap&ef rSmMum;onf/
þxrif;0dkif;wGif olUZeD;*sKH;u...
]usr a,mufsm;u ajymcJUbl;ygw,f? *smreDjynfrSma&m? jyifopfrSma&m? tDwvD rSma&m?
t*FvefrSma&m? tar&durSma&m olpm;cJUbl;wJU xrif;yGJawGrSm tck&SifwkdUtdrfu
zpf&Sfqkavmuf aumif;wm rawGUbl;ao;bl;vdkUqdkygw,f....? tckusrvJ olUpum;udk
axmufcHygw,f&Sif}
urÇmudkawmfawmfESHUatmif a&mufzl;í olUudk,foltpm;aumif; BudKufvSol[k 0efcHaom
*smrefoHtrwfBuD; AGefudkifZmuvnf; þig;jrif;&if;ESifhcsufaom ar\ ]zpf&Sfqk}udk
csD;rGrf;ygonf/
þae&mü pmzwfolu ]'Davmufajymom;aumif;wJU[if;awmh pm;Munfhvdkufcsif w,f}[k
pdwful;aygufaumif; aygufayrnf/ odkU&mwGif olwkdUOa&mygy;gpyfawGom BudKufí
uRefawmfwkdU jrefrmcHwGif;awmh aumif;rnf[k wm0efrcHEdkifyg/ bmaMumihfqdk
uRefawmfudk,fwdkifuawmh rBudKufzl;As/ tJ...arcsufwJU jrefrmxrif;[if;qdk&ifjzifh cifAsm;
wkdU BudKufMurSmbJ/ uRefawmfhtdrfrSm pm;bl;wJU rdwfaqGwdkif;vdkbJ oabmawGUMuygonf/
q&mBuD; a&TOa'gif;udk,fwdkifuvnf; ]aomfwmaqGrdef;r [if;csufaumif;w,f?
awmfawmf [if;rsKd;pkHatmifvJ csufwwfw,f}[k csD;rGrf;bl;ygonf/ q&maZmf*sDESifh q&m
rif;ok0PfwkdUvJ uRefawmftdrfrSmpm;bl;ygonf/ þxrif;yGJwGif vif;,kefeDvnf;ygcJUí
tm;vkH;pm;tNyD;ü ueef;aMumfwvkH; usefaeonfudk ]'gav;awmh uRefawmfbJ&Sif;vdkuf
awmhrnf}[k tukefwG,fypfvdkuf\/
'g&dkufwm OD;b&SiftdrfwGif uRefawmfwkdUESpfvausmfrQaeNyD;? &Gmwef;&SnfodkU
ajymif;vmcJUMuaomtcg OD;b&Sifonf arcsufwJU xrif;[if;pm;csifvdkU[k qdkNyD;
vmvnf wwfygonf/
]arhvuf&m aumif;w,fqdkwmu om;ig;csufwmawGom r[kwfzl;/ ig;yda&azsmf
wmutp xl;jcm;w,f}[k OD;b&Sifu ajymprSwfjyKygonf/
taMumif;rSm OD;b&SifwkdU tdrfaxmifESifh twlaepOfu 'DvdkygcifAsm/ rsm;aomtm; jzifh
&efukefolrsm; ig;yd&nfpm;ykHu 'DaeUbJ BudKBudK? raeUubJ BudKBudK? at;pufaewmudk
ig;yda&bJ bm*&kpdkufp&m&SdovJqdkwJU oabmeJU jyefaEG;avhr&SdMubl;? i&kwfoD;rIefUawG
bufueJZGef;eJU aumfxnfhpm;vdkufMuwmbJ? OD;b&Sifuawmf[m 'Denf;bJ&Sdwmudk?
aruawmh ig;yda&at;pufae&if a&av;enf;enf;xnfh? jyefBudKvdkufw,f? qlw,fqdk&if
ig;yda&[m atmufu te,fvJ xvmw,f? olU&eHUvJ xGufvmw,f? (ig;yda&at;puf
pufqdkvQif ig;yda& tdk;wdkUrnfonf t&dk;rsm;&Sdí arTcwfvdkUvJ rjzpfojzifh tay:u
t&nfMunfbJ&r,f) EdkUNyD; azsmf&mrSmvJ aru i&kwfoD;ajcmufrIefUawGom r[kwf? Muuf
oGefjzL? i&kwfoD;pdrf;? c&rf;csOfoD;udk rD;tkHNyD; axmif;azsmfvdkufawm hteHUt&om wrsKd;
xGufvmoaygh/
&Ir0OD;ausmfonf 1956-ckESpf aEG&moD uRefawmfwkdU awmifBuD;odkU oGm;aepOf
olwkdUom;tzrsm; vdkufvmMuí uRefawmfwkdUESifhtwl wvrQ aeoGm;bl;onf/ OD;ausmf
rSm aeUwdkif;xrif;NrdefvSí...
]aru [if;csufaumif;&kHwif r[kwfzl;? [if;pyfvJ wnfhw,fAs? EdkUNyD;? olaumfzD
azsmfwmvJ aomufaumif;w,fAs? 'DaumfzDrIefU 'DEdkUqDoMum;[mudk olazsmfwmu 'djyif
vlazsmfwmxuf ydkaumif;w,fAsm}[k csD;rGrf;vsuf b,ftcgrqdk oluRefawmftdrfa&muf
vmNyDqdkvQif tcsdefra&G; ]ara&aumfzD aumfzD}[k tdrfa&SU0ifuwnf;u atmfavh&Sd\/
trBuD;cifrsKd;cspfESifh OD;cifarmifvwfwdkUqdkvQif uRefawmfwkdUtdrfrSm [if;csKdifhrSmpm; wm
10-ESpfavmuf &SdcJUacsNyD/
aronf tcsuftjyKwfvnf; tvGefjref\/ rD;ESpfzdkESifh csuf&m? [if;okH;av;rsKd;udk eHeuf
9-em&Drxdk;rD NyD;\/
þae&mü pmzwfolrsm;u uRefawmfhtm; t&ifr,m;udk ESdrfvGef;NyD;? aemufr,m; udk
ajrSmufvGef;onf[k qdkcsif qdkEdkifMuygonf/ odkU&mwGif tnHUqkH;aom ZeD;ESifh tawmf
qkH;aom ZeD;udk aygif;bl;aom uRefawmfonf ESpfzuftpGef;Mum;0,f "r®"dXmefusus
a&;om;aejcif;om jzpfygonf/ rSef&muvJGNyD; rnfolUrQ emapomap[k oabmrxm;yg/
pmzwfolrsm;twGuf EIdif;,SOfcsufawGUbdkU &nf&G,fygonf/
uRefawmfonf arESifhnm;NyD;rS uRefawmfhb0ESifh uRefawmfhpdwfxm;u vkH;vkH;BuD;
ajymif;vJoGm;ygNyD/ ,cifu pm&nf;pm;awGrsm;pGm xm;cJUí rdrdukd,frdrd 0goemqdk;&w,f?
jrmayGwJUaumif[k xifcJUaom uRefawmfonf arESifh&NyD;rS pm&nf;pm;awGtm;vkH;udk
jzwfypfvdkufawmhonf/ uRefawmfESifh arnm;NyD[lívnf; 0w¬Krsm;xJwGif aMumfjimvdkuf
onf/
rEÅav;NrdKUwGif ]apmifh&ufawGudk;q,fajyawmifrS? awGU&atmif olrzefbl;?
wrl[efpdwfawmf ajymif;w,fxifh? vSrsufcs,f EG,fEG,faESmif;&,f? acgif;a&Smifawmhw,f}
[k uRefawmf uAsma&;cJUaom uav;rqDu uRefawmf &efukefjyefa&mufawmh (olb,f
vdk tcuftcJrsm;aMumifh uRefawmfeJU rawGUEdkifwJUtaMumif;? ,if;udk tm;ravQmhao;bJ
ajrSmfvifhcsufxm;NyD; olUtwGuf 0w¬Krsm;xJwGif acsmhjrLygOD;) qdkonfh pmwapmif
a&mufvmygao;\/
odkUaomf olUqE´um; rjynfhawmhNyD/ taMumif;rSm uRefawmfonf arESifhnm;NyD;um rS
[dk,cifwkef;uvdk pmzwfolrsm;tzkdU [mo? cspfolrsm;twGuf acsmhjrLaom 0w¬Krsm;udk
uRefawmfra&;awmhNyD/ a&;&ef pdwfr&SdawmhNyD/ &dk;&dk;[moESifh b0o&kyfazmf0w¬Krsm;buf
odkU ajymif;cJUygonf/ ,if;wkdUonf uRefawmfhpdwfudk uRefawmfajymif;cdkif;&onf r[kwf/
olUtvdktavsmuf ajymif;vJoGm;jcif;jzpfay&m? ,cktcsdefü b0o&kyfazmf0w¬Krsm;om
a&;aeí [dkwkef;uvdk [mo0w¬KawG a&;ygOD;qdkaomf uRefawmfra&;EdkifawmhygNyD/ ,cif
u ta&;tom;tcsKdUudk udk,fh[mudk,fjyefMunfhí &Sufrdonfrsm;vnf; awGU&yg\/
atmf..i,fpdwfESifh BuD;pdwfrwlbJudk/
,ck udk,fhtw¬KyÜwåd ]uRefawmfhb0ZmwfaMumif;}wGif olUae&mESifhol tcsdeft&G,f
tavsmuf cspfcef;BudKufcef;rsm;vnf; a&;om;NyD;cJUNyD/ tcsKdUae&mü uav;uvufEdkif
onf[k ajymoHrsm; Mum;&ygonf/ rwwfEdkifNyD/ uRefawmfa&;aepOfü udk,fhtm&kHcHpm;rd
onfhtwdkif; a&;vdkufjcif;omjzpfygonf/ ,cka&SUqufíum; tdrfaxmifa&; vlrIa&;ESifh
om;ajr;rsm;taMumif;odkU a&muf&ygawmhrnf/
þae&mü tydkif;cJGvdkygonf/ aiGwm&Dr*¾Zif;rSm 17-va&;cJUí yk*HrSxkwfaom
]uRefawmfhb0 ZmwfaMumif;}pmtkyfudk yxrydkif;? ,ck &Ir0ü a&;om;NyD;cJUonfudk 'kwd,
ydkif;? a&SUqufa&;rnfudk wwd,ydkif;[k qdkygrnf/
yxrydkif;ESifh 'kwd,ydkif; a&;[efjcif;rwlcJUyg/ okawoDwdkU wyfvdkaom trnfudk
wyfygawmh/ uRefawmfum; taMumif;t&mtvdkuf udk,fhpdwftm&kHrSm cHpm;rdonfhtwdkif;
om a&;jcif;jzpfygonf/ ,ck wwd,ydkif;u b,fenf;b,fykHvmrnf? udk,fh[mudk,fyif
rodao;yg/
wwd,ydkif;
tcPf; (1)
0goem
vlwkdUwGif txdkuftavsmufawmh 0goem&Sdwwfay&m? olU0goemu aumif;onf jzpfap?
qdk;onfjzpfap? tusKd;tjypfu wjcm;? ol0goemyg&mudk oljyKrl&vQif olaysmf onfom
jzpfacs\/
0goem qdkonfrSmvnf; taMumif;rJUjzpfay:vmonfr[kwf/ rsKd;&dk;ESifh a'oywf
0ef;usifudk vdkufao;onf/ uRefawmfrSm aus;&GmwGif arG;zGm;BuD;jyif;cJU&NyD;? uRefawmfhrdb
rsm; ESpfzufrsKd;&dk;rS uRefawmfi,fpOfu eD;pyfcJU&olawG Munfhvdkufawmh zatbufu
Muuform;awG? ratbufu t&uform;awG jzpfaeyg\/ odkU&mwGif 'Drdbu arG;wdkif;
t&uform;? Muuform; jzpfua&mvm;qdkawmh 'DvdkvJ r[kwfao;acs/ uRefawmfwkdU
arG;csif;rsm;ü om;a,mufsm;av; ESpfa,muf&Sdonfhteuf uRefawmfhnDrSmrl MuufudkvkH;0
em;rvnfbJ t&ufudkyif wcgw&H taygif;toif;ESifh tqifoifhygrS tenf;tusOf;rQ
aomufwwfí uRefawmfrSmomvQif Muufa&m? t&ufa&m ESpfzuftarGudk tjynfht0
cH,lol jzpfaeyg\/
uRefawmfhOD;BuD; (uRefawmfhrdcif\tudk)onf &GmwGif,pfxkyfBuD;[k emrnf&vsuf
olUt&ufolcsuf? olUxef;yifolwufí aomufav&m uRefawmfrSm 10-ESpfom;ausmf
xef;yifay: wufEdkifuwnf;u OD;BuD; olUudk,folro,fEdkifaom rl;aomtcgrsm;ü
uRefawmfu xef;pvSD;jcif;? xef;a&csjcif;rsm;udk jyKcJU&ygonf/ xdkrS 14-5ESpfom; t&G,f
a&mufaomtcgü udk,fh[mudk,f xef;wyif oD;oefUwufí aomufygawmhonf/
wyifus wpa&qdkwmu 'DvdkrSbJ aomuf&w,fAs/
tJ'gu tarhbufutarG/ 'Dawmhtazh&JU nDtudkawmfrsm;uvJ 'Dwlav; cspfMu
avawmh olwkdUMuuf0dkif;&Sd&if uRefawmfhac:NyD; Muufudkifenf;vJ oifjyw,f/ olwkdUwkduf
MuufrsKd;aumif;awGvJ ay;arG;apw,fAs/ tJonfuwnf;u Muufwdkufwmudk uRefawmf
pGJcJUwm/ atmifr,fav; Muuf0dkif;rsm;&Sdr,fqdk&if &nf;pm;eJUcsdef;xm;wmawmif zsufypf
vdkufw,fAs/ bmaMumifhvJqdk&if 'D&nf;pm;u 'DaeUrawGU&vJ aemufaeUawG trsm;BuD;
&Sdao;wmbJ/ 'DMuufESpfaumifuawmh 'DwyGJbJ olwkdUcsif; cGyfwmjrif&r,f/
tJ'D[m uRefawmf t&uform;eJU Muuform; jzpfJcJUykHygbJcifAsm/ aqGrsKd; OD;BuD;
OD;av;awGvJ tjypfwifp&mrvdkygbl;/ 'DaumifADZudku ygvmvdkU qdk&r,faygh/
xdkUaMumifh t&uform; Muuform; uRefawmfonf OD;b&Sifuawmf ajymaom Muuform;
t&uform; zJorm;awGESifh p&dkufMurf;onf[k qdkonfh &Gmwef;&SnfodkU
a&mufoGm;aomtcg uGrf;oD;BudKUfawmifilydkU jzpfoGm;avownf;/
azmfjycJUonfhtwdkif; uRefawmfiSm;vdkufaom tdrfuav;rSm NcH0if;us,fus,fESifh ajcwH&Snf
jrifhjrifhuav;rdkU tdrfatmufrSm um&HNyD; NcHcwfum Muufrsm;? bJrsm;arG;awmh av\/
onfae&mrSm vifr,m;oabmxm;csif; pum;ajymavNyD/ rsm;aomtm;jzifh NrdKUol
Ak'¨bmom trsKd;orD;rsm;onf Muufom;? bJom;? bJOrsm;udk 0uf0ufuGJatmif pm;Mu
aomfvnf;? tdrfü MuufbJarG;jrLjcif;udkrl rESpfouf rvdkvm;/ olrsm; tdrfuarG;onfudk
yif pufqkyf[ef jywwfMuonf/ arum; þrdef;rpm;rsKdk;r[kwf/ olwkdUrdbrsm;onf
c&pf,ef bmom0ifrsm;jzpfí olwkdUtdrfrSm Muuf? bJ? acG;? aMumifavmufrQru
awmwd&pämef usm;? arsmuf ponfwkdUyg arG;jrLbl;í (aruRefawmfhudka&;ay;onfh
]wmwD;ESifhrJwl}0w¬KrSm olUtaz\ usm;ESifharsmuf taMumif;jzpfygonf/) aronf
wd&pämefudk cspfwwfol jzpfav&m? uRefawmfMuufbJrsm; arG;jrLaomtcgü ol0rf;omtm;
&jzpfvsuf ESpfoufvdkvm;pGm tpmrSefrSef auR;onf/ emrnfawGyif ay;vdkufao;onf/
uRefawmf yxrOD;qkH; 0,fvmaom MuufrESpfaumifudk rdprf;wJU r*sL;wJU cifAsm/ r*sL;
qdkwmu olUtr cifxm;&D\ tdrfom;csif; ac:onfhtrnf/ rdprf;u uefbJU q&m
twwfoifausmif;rSm olcJGcGmcJU&onfh cifpef;nGefUayghcifAsm/ olonf þausmif;rSm&SdpOf
uRefawmfwkdUtdrfodkU rMumcP vmwwfygonf/ 'Dawmh uRefawmfu ]ausmif;urdprf;
vmwkef;udktdrfu rdprf;csufauR;&atmifuGm}[k aemufygonf/ 'Dawmh&Srf;ru olUudk
wu,fcsufauR;rnfbJ atmufarhovm;rod ]atmifr,fav;...udkaqG&,f..? emrnfwl
csif; rsm;awmh rpm;ao;bl;}wJU/ aru olUtm; cspfcifaom txdrf;trSwfjzifh olUemrnf
,lrSnfhxm;onfh Muufudk rpm;&ufygbl;[k qdkvdkaMumif; uRefawmfem;vnfygonf/
aronf uRefawmfMuufwdkufwmudkvnf; ruefUuGuf? vl\0goemqdkonfudk
olem;vnfonf/ t&ufaomufwmum; arhtzdkUtqef;r[kwf? olUtazonf t&uf
orm;jzpfcJUí t&uform;\ p&dkufESifh tBudKufudkod&Sdum uRefawmfaomufrnfhtcsdefrSm
ykvif;zefcGufESifh jrnf;p&mtoifh/
uRefawmft&uf aomufpOfu (,ck pma&;csdefrSm jzwfxm;wmMumNyD/) tdrfrSm
t&ufrjywf &Sdap&atmif ol0,fxm;onf/ olUqE´u aomufjcif;aomuf tdrfrSmaomuf
rl;jcif;rl; tdrfrSmrl;? taygif;toif; rdwfaqGrsm;vnf; tdrfudkac:cJUyg? uRefawmfhtdrfrSm
t&uform; jrnf;p&mvdkvQif csufcsif;aMumfí&aom a<urkefU? ig;rkefU? ajryJ? ig;pnf
azmif;? 0uftlacsmif;wkdU tNrJ&Sdonf/ oef;acgifausmfvmaom {nfhonfvnf; {nfh0wf
rysuf&yg/ xrif;[if; pm;csifao;oavm? uRefawmfhtdrfrSm MuufESifh bJESifh ,if;um;
uRefawmfydkí a&;aeonfr[kwf/ oef;acgifausmfrS vmavh&Sdaom txl;{nfhonf
uRefawmfwdkUrSm&Sdonf/ r,kHar;yg/ olum;aygif;wnfNrdKUrS ocifjrodef;/ vmygvdrfhrnf/
taygif;toif;awG vlrsKd;pkHeJU/ oef;acgiftdrfa&SUrS um;[Gef;oH wwDwDMum;&vQifjzifh ]uJ
ara&...x? udkjrodef;vmNyDa[h}
aronf rjiLplcJUay/
xdkUaMumifh t&uform;oli,fcsif;awG arhudkcifrifMuonf/
'Dae&mrSm um;ESifhbmESifh vmEdkifaomvlwef;pm;? aiGaMu;csrf;omwJU rdwfaqGawG rdkU
rif;rdef;ru *&kpdkufwmyg[k atmufarhcJUaomf pm&Iolrsm; rSm;ayvdrfhrnf/
wBudrfaomtcg uRefawmftdrfrSm r&Sdcdkuf uRefawmfwkdU&GmrS ausmrJGqif;&Jom; tppf
(]tvGeftvkyfrsm;ol}0w¬KZmwfaumifxm;í uRefawmfa&;cJUol) udkarmifcdka&muf vmonf/
uRefawmfnarSmifrS tdrfjyefa&mufawmh udkarmifcdk pm;yGJrSm xdkifum t&uf ykvif;ESifh
tjrnf;ESifh usepGm{nfh0wfjyKxm;onf/
]'DrSm armifa&...udkarmifcdk&,f xrif;qm&if pm;ESifhygqdkwm armifvmrSpm;r,fqdk NyD;
apmifhaew,f}[kqD;ajym\/
tdrfrSm 3-4&uf aeoGm;aom udkarmifcdku aemufawmh uRefawmfhudkajymjy\/
]ighvcGD;wJU NrdKUolawGxJrSm rif;rdef;rrsKd;awmh awGUbl;ao;ygbl;uGm}wJU/
udkarmifcdkonf uRefawmf\Zmwd&GmwGif uRefawmfESifh aomufazmfpm;bufjzpf aMumif;
aru odNyD;om;bJ/
pifppfaronf uRefawmf\ taygif;toif; rdwfaqGrsm;udk qif;&Jcsrf;omrcGJay/
EGrf;yg;olrsm;udk tm;emrSm? tm;i,frSmpdk;í ydkíyif *&kpdkufao;\/
uJ...uRefawmf\0goemvnf; &Sdao;onf/ olU0goemum; acG;rsm; aMumifrsm;udk
cspfwwfí olUteD;wGif acG;aMumifr&SdvQif raewwf/
azmfjycJUonfhtwdkif; uRefawmfwkdU &Gmwef;&Snf&GmrSm tdk;tdrfxlaxmifMuawmh
uRefawmf\0goemjzpfaom MuufbJwkdUum; tvum;r&/ aps;rS0,f,lum pwifarG;jrL
&onf/ arh0goemacG;aMumifwkdUum; t&if;wjym;rQ rukef&ay/ umwGef;0if;armifonf
acG;uav;waumif vrf;rSaumufvmí uRefawmfwkdUtdrfrSm ]&efBuD;atmif}jzpfvmykHudk
þ&Ir0r*¾Zif;rSmbJ uRefawmfa&;om;NyD;cJUygNyD/ aMumifum; uRefawmfwkdU þtdrfa&muf
NyD; rMumrD aMumiftxD;av;waumif (4-5vom;rQ) tvdktavsmuf aygufvmvsuf
rjyefawmhay/ xdkUaemuf 'DaMumifuav;ubJ olt&G,fa&mufawmh tjcm;uaMumifysKd
rav;waumif ac:vmNyD;? tdrfrSm aygufzGm;vdkufwm ,ckwdkif þrsKd;qufrjywfawmhay/
'DacG;awG aMumifawGtaMumif;vJ uRefawmf0w¬Krsm;a&;cJUygNyD/ anmif&moD? &efBuD;
atmif? tEkESifhtMurf;? a'gopdwf\ wzufpGef;ü 0w¬Krsm;jzpfyg\/
aronf aMumifawG acG;awGudk tvGefcspfwwfvsuf acG;awGudk &ufrSefrSefa&csKd;
oef;csay;\/ olUaMumifrsm;udk,fwGifvnf; oef;r&Sdap&/ aMumifawGoef;&Smay;&wmyif
olUtvkyfBuD;wck/ wcgw&Hü tdrfrSmaMumifawG ESpfq,ftpdwfrQ &Sdaeonfudkyif
olrnfrQ wd&pämefawGESifh ywfoufí pdwf&Snfygoenf;/ odEdkifygonf/
olUacG;ESifhaMumifawGuvnf; oefU&Sif;rSjzpfayrnf/ oltdrfay:rSm vnf;aumif;?
tdrfatmuf uGyfyspfrSmvnf;aumif;? wkH;vkH;vSJpmzwfaeaom tcgrsm;ü olUacG;awG
aMumifawGu olUudk,fay:rSm ar;wifvufwif&SdaeMuonf/ ol\acG;ESifhaMumifrsm;u
vnf; oifhjrwfMuyg\/ acG;&ifcGifxJrSm aMumifu 0iftdyf? acG;Adkufay: wufxdkifwJU
aMumifu xdkifvdkxdkif/
tdrfrSm aMumifaq;? acG;aq;awG uvnf; ([dk,cifvdkcsiforQ 0,f&wkef;u) toifh/
olUacG;awG aMumifawGrsm; wpkHwck temw&jzpfvmvQif r&GHUwwfr&Smwwf/
pdwf&Snfvuf&Snf jyKpkvdkufwmav/ 'gaMumifh olUacG;awGaMumifawGuvJ olUudkw,fNyD;
cspfMuw,fcifAs/ acG;awGomrubl;/ aMumifawGuvnf; emrnf toD;oD;ESifh/ ac:vQif
emrnf&Sifu ]ajrmif} ]ajrmif}ESifh jyefxl;wwf\/ acG;[m 'Dvdkrxl;wwfzl;/ vm&kHbJ
vmwwfonf/
aronf tdrfrvnfwwf/ tdrfrIudpöt00NyD;í tm;vsif olUacG;awGaMumifawG
oef;&Smay;aernf/ EdkUNyD; 'DaumifawGESifhtwl acGumpmzwfrnf/ jrefrmjynfxkwfpmtkyf
rsm;omru? t*Fvdyfpmayrsm;udkvnf; zwfojzifh olzwforQpmtkyfawGom 0,f&rnfqdk
ygu aiGaMu;enf;rnf r[kwf/ EdkUNyD; tdrfrSmvnf; xm;p&mae&m cufa&mhrnf/ xdkUaMumifh
NrdKUxJrSm t*FvdyfpmtkyfiSm;qdkifrsm;wGif yxrom 10-tkyfzdk;avmuf aiGoGif;xm;NyD;?
aemuf'DpmtkyfawG jyefay;aemufxyftopf,l? wtkyfwrwfom iSm;cay;&awmh\/
olonf ynm&Sdrsm;vdk pmtkyfra&G;/ awGUorQ tukefzwfonf/ pmtkyf0,fvQifw&uf?
BuD;vQifav;ig;ajcmuf&uf/ ]pmudk0g;pm;ypfovm;xif&onf}[k qdkEdkifavmufatmif
zwf\/ NyD;awmh uRefawmfhtm; ajymjyoifhonfh 0w¬Krsm;udk ajymjy\/
xdktcg uRefawmfu ][m..'gArmvdka&;vdkU &w,fuG? 'D[mjzifh rif;u yxr
tMurf;a&;uGm...aemufNyD;rS igu tacsmudkifr,f....}
,if;odkUjzifh aomfwmaqGESifh ar zufpyfxGufvmaom 0w¬Krsm;vnf; &SdcJUyg\/
tdrfaxmifa&;onf xDxdk;&onfESifh wlonf[k qdkpum;&Sd&m? uRefawmfonf
þZeD;ESifhusrS tdrfaxmifa&;xDaygufonf[k qdkygrnfwnf;/
tcPf; (2)
[ef;eD;rl;
uRefawmfwkdUvifr,m; nm;NyD;rS yxrOD;qkH; c&D;xGufjcif;um;.......
udkav;wkdUarmif;ruefqD/
'Dc&D;oGm;bdkU qwfaqmholu wifhw,f/
]a[h rif;wkdUvifr,m; [ef;eD;rl; xGufygvm;uG}
uRefawmfwdkU OD;b&SiftdrfrSajymif;cJUum &Gmwef;&SnfodkU a&mufaeNyDjzpfí.....
][m...vifr,m; nm;Nyd;pudk,fhtdrfudk,f ESpfa,mufxJaewm taumif;qkH;ygAsm? b,frS
roGm;csifygbl;..? cifAsm;wdkUu bmpdwful;rsm; &vmvdkUvJ}
'dkU 'DoBuFefrSm armif;ruef oGm;r,fvdkUuG? rif;wkdUvdkufygvm;....
jrefrmjynfrSm emrnfBuD;vSaom armif;ruefqdkawmh uRefawmfra&mufzl;ao;í..
]tif;...aumif;awmhaumif;om;bJ 'gayr,fh uRefawmfwdkUrSmu c&D;oGm;avmuf atmif
aiGaMu;r&Sdbl;As}
{NyDvjzpfí uRefawmfwkdU OD;b&SiftdrfrS ajymif;cJUum tdk;opftdrfopf wnfaxmif onfu
ESpfvrQ &Sdao;onf/ tdk;cGufyef;uefrsm; 0,f&onf/ zsmrsm;? oifjzL;rsm; 0,f&yg onf/
tdrfaxmify&dabm* r0,fEdkifao;/ pma&;bdkUpm;yGJukvm;xdkifrSm &Ir0wGif xm;onfh
wifhw,f\ta[mif;udk pGefUBuJayí? þpmyGJukvm;xdkifum; trSwfw&yif/ ,ck
þpma&;aeonfrSmvnf; 'DpmyGJukvm;xdkifygbJ/ olUpmyGJonf rlvutwdkif;yif
tHqGJESpfck&SdonfteufrS vuf0JbuftHqGJonf rdk;&moDrSm zGifh&ydwf& tvGefcuf\/
ukvm;xdkifum; rlvBudrftcif; aygufoGm;ojzifh okH;xyfom;tpm;cif;xm;&\/ ck'DokH;
xyfom;u tvTmuGmaví tptezGmojzifh ul&SifcHxdkif&ygonf/
uRefawmfESifharnm;&onfrSm bmrQBudKwif jyifqifrIr&Sd/ xdkaeUNrdKUxJrSm csdef;awGU MuNyD;
(armifa&U....ausmif;rSmaevdkUrjzpfawmhbl;? eufzefvmac:awmh) qdkaomtcg uRefawmfhrSm
tojymjywfjyefNyDudk odojzifharu wusyfom;ausmfausmf&Sdaom olUeef;vdrf qGJBudK;udk
ay;vdkuf\/ þqGJBudK;udk reufrSm uRefawmfuaiGjzpfatmif vkyfzdkUyif/ odkU&mwGif
t&ufrl;rl;ESifh &SyftuÐsxnfhtdyf&m? eHeufrdk;aomufawmh r&Sdawmhacs/
uRefawmftdyfaysmfvQif aemfrmu tdwfxJEIdufavh&Sdonfhtwdkif;? olbJ,lrSmbJ[k
uRefawmftwyfpGJ\/ odkU&mwGif olUrdcifvufxJa&mufoGm;NyD;ESifh wlonf/ xdkpOfuvnf;
jiif;? aemifvJjiif;\/ uRefawmfbmrQrwwfEdkifawmh (wenf;tm;jzifhawmhvJ aumif;om;
bJ? aemfrmESifh uRefawmfnm;aepOf a&Twjym;om;rS vkyfray;EdkifcJU/ aemufqkH;cGJcGm&awmh
rSbJ a&Twusyfom;avmuf vufzGJUcJUonfESifh rwlbl;vm;uG,f&dkU...)
xdkUaMumifh uRefawmfhrSm aiGa&;aMu;a&; jyóem&SdvQif ajz&Sif;avh&Sdaom emeDqD u aiG
50d-udk aemufqkH;awmif;jcif;jzifh udkausmfjrum;ESifh arhtm; OD;b&SiftdrfodkU ac:vmcJUjcif;
jzpfygawmh\/
xdkUtjyif uRefawmfrSm xdkaeUreufu t0wfwxnf udk,fwckESifhvpfvmcJU&jcif;
jzpfaomaMumifh t0wftpm;rsm;vnf; 0,f&ao;\/ odkUtwGuf þ&ufrsm;twGif;rSm
&Ir0u BudKwif,laiGrsm;jzifh bdkifusaeaMumif; ajymawmh apwemxufoefaeaom
udkwifhw,fu..
]c&D;p&dwfavmufzJuGm? [dkrSm pm;wmaewm ighwm0efcHr,fuGm...}
]tJ'D c&D;p&dwfudk usKyfwdkUrSmr&Sdbl;}
]uJ 'gjzifh rif;wkdUudk igaiG 200d acs;r,fuGm...}
]at;...acs;w,fqdkNyD; jyefawmif;bdkUawmh pdwfrul;eJU? uRefawmfwdkU&SdwJUtcg
ay;csifay;r,f? ray;csifvJray;bl;? tJ'gudk ,kH&ifacs;...}
]at;...rif;udk igem;vnfygw,f armifaqG&m...}
,if;odkUjzifh wifhw,fESifh uRefawmfaiGacs;pmcsKyfxnfh oGm;NyD;aemuf ]armif;ruef rSm
&moDOwkb,fvdkaeovJ? 'DrSmvdk rylbl; r[kwfvm;...}
]b,fylrvJuGm...? yifv,furf;bJ? tyltat;rQNyD; tifrwefaevdkUxdkifvdkU aumif;w,f?
b,fwdkif;jynfrSmrqkd aEG&moDrSm yifv,furf;ajcoGm;MuwmbJ? igt*Fvef rSm
aewkef;u'DvdkbJ...}
olbdvyfu jyefvmonfrSm wESpfrQ&Sdao;onf/
]tif;...cifAsm;BuD;u t*Fvdyftusifh ygvmwmudk; tqifoifhygbJcifAsm...? uRefawmfhrdef;r
uarÁmZoluvJ jrefrmjynf aEG&moDraebl;ao;awmh ylvSavmifvScsnf &JU nnf;aewmeJU
tqifoifhygbJ...}
,if;odkUjzifh uRefawmfwkdU armif;ruefodkU c&D;oGm;jzpfMuavonf/
uRefawmfwkdUESifh tjcm;tazmfrsm;ygao;\/ *kPf0if;ESifh olUoli,fcsif; udkwifaxG;?
wifhw,fnD armifMunf? pkpkaygif; uRefawmfwkdU 6-a,mufjzpfMu\/
xdkpOfu rwef;rnfaom w&kwfoabFmonf &efukefNrdKUudk 0ifxGufvsuf&Sday&m? pifppf
[efeDrl;qdkaom t*Fvdyfpum;twdkif; t*Fvdyfqefqef r*Fvmc&D;xGufMurnf qdkvQif
oD;oD;oefUoefU tcef;ESifh txufwef;uqdkvQif? aumif;avrnf/ ,ckawmh
uRefawmfwkdUrSm zGwfMum;bJ? ukef;ywfuvdkuf&avawmh b,fESdyfrSmvJAsm.../
oabFmxGufpawmh aysmfovdk&Sdom;As/ oabFmoHvufwef; udkifNyD;awmh a&jyifeJU
a0[ifudkMunfhcJUw,f/ oabFmeJUtwlygvmwJU pifa&mfawGudk tpmauR;cJUw,f/
]armif&,f olwkdUu aygifrkHUpav;awGudk okwfokwfoGm;vdkufMuwm edyfayhuGm...? 'geJU
ajymprf;ygtkH; armif&,f? olwkdUu 'DoabFmeJU vdkufvmMuwm arwdkUvdkrkHUauR;wJU
vlawGqDu rkHUpm;&atmif vdkufvmMuwmvm;...}
aronf &Srf;jynfawmifay:ol oabFmudk þtBudrf yxrpD;bl;jcif;jzpfonf/
]rl&if;uawmh 'Dvdk[kwfykHray:bl;...ar&JU? vlawGu tusifhvkyfauR;avh&SdvdkUom olwkdUu
rkHUpm;&rSef; odaewmjzpfvdrfhr,f? olwkdUoabFmeJUvdkufvmwJU obm0uawmh...
ar..a[m[dkrSmMunfhprf;...? oabFmaemufu a&*,ufxJrSm pifa&mfawG vIdif;pD;aeMu
w,f..jrifvm;}
][kwfw,f...[kwfw,f...}
]tJ'g olwdkUig;udkMunfhaeMuwm...? oabFmuckwfoGm;wJU a&*,ufxJrSm ig;u
ay:vmwwfw,f? tJonftay:vdkufrSm olwkdUu zrf;pm;MuwmbJ}
][kwfw,f...[kwfw,f armif...? [dkpifa&mfwaumif ig;waumif&oGm;wm arjrif
vdkuf&w,f}
]'g olwkdUobm0 tpm&Smenf;aygh...}
]armif...olwkdUu ig;tpdrf;vJpm;w,f? vlawGauR;wJU aygifrkUHvJ pm;w,f}
]udwfrkHUauR;vJ pm;rSmayghuG}
]a[m....armifa&....Munfhprf;...? a&ta&mifu wrsKd;NyD;wrsKd;ajymif;vmvdkufwm
jrpfxJwkef;u tjzL&,f....? tck yifv,f0a&mufNyDrdkUxifyg&JU? a&updrf;NyD;arSmifaewmbJ?
ausmufpdrf;jyifBuD;ygvm;...armif&,f}
yifv,ful;oabFm rpD;bl;ao;olwkdUtzdkU þodkUa&pdrf; arSmifvmNyDqdk&ifawmh
owdxm;aya&mh/ rMumrD yifv,fvIdif;ESifh awGUum uRefawmfwdkUrl;ygavNyD/ rl;&kHru
tefNyD; uRefawmfwkdUonf rwfwwfikwfwkyf raeEdkifawmhbJ? wysKdUysKdUwteftefESifh tdyf&m
xJ acGMu&yga&m.../
atmifr,fav;...udkwifhw,fa&...cifAsm;ajymwJU [ef;eD;rl;[m uRefawmfwkdUtzdkU tefNyD;rl;
jzpfyga&mvm;../
,if;um; yifv,fc&D;oGm;aeus r[kwfolwdkif; yifv,fxJa&mufprSm yifv,fu
EIwfqufvdkufjcif;yif/
uRefawmfwdkU xdkwn vIdif;rl;rl;ESifhbJ tdyfaysmfoGm;MuNyD; aemufwaeU reufvif; awmh
trl;rsm;ajyoGm;Muí aeomxdkifom&SdoGm;MuavNyD/ yifv,fvIdif;rxawmhí r[kwf/
oabFm\vIyf&Sm;jcif;udk vlu ],Of}oGm;aomaMumifhwnf;/
þyifv,ful;oabFmBuD; rwef;onf xm;0,fqdyfurf;udk uyfírqdkufEdkifay.../
armfawmfwpif;u vmBudKí uRefawmfwkdU ajymif;pD;Mu&onf/
xdkpOfu xm;0,fNrdKU uRefawmfwkdUrdwfaqGrSm ygvDreftrwf Akdvfae0if;jzpfí olu
toifhBudKaeygonf/ Adkvfae0if;tdrfrSm w&ufavmufaeNyD;rS uRefawmfwkdU armif;ruef
odkUoGm;Muygonf/
AdkvfwJeHygwf (1)
uRefawmfwkdUonf AdkvfwJeHywf(1)wGif wnf;Muygonf/ þAdkvfwJwpfeHywfjzpf& onfrSm
jrefrmjynfwGif t*Fvdyfrsm;vufxufuyif yxrOD;qkH; zefwD;cJUaom þarmif;
ruefyifv,furf;ajc tyef;ajz&dyfomrSm yxrOD;qkH; aqmufaom AdkvfwJrdkU jzpfygvdrfh
rnf/ 'gaMumifhvJ a[mif;ayhAsm/ vlwufaeí jzpf&kHom&Sdawmhonf/ trdk;rsm;rvkHawmh?
Murf;rsm;uvnf; usKd;onfhae&m usKd;aeNyD; tedrfhtjrifhrnDawmhyg/ aemufaz;aqmifrSm
rdk;a&avQm apmif;ae\/ ajcwH&Snf&SnfjrifhjrifhBuD;ESifh BuD;awmhBuD;yg\/
xm;0,frSxGufcJUpOf ]cifAsm;wdkUawmh AdkvfwJeHywfwpf&wmbJAsKdU}[k Adkvfae0if;u
ajymavawmh? tif;...wpfqdkwm yxrwef;bJ[k atmufarhaewm/ uRefawmfwkdUrSm
0rf;omrdMuao;onf/ 'Da&mufrS aomufwvGJbJ/ taygufruRHatmif owdxm;eif;&
ao;onf/ vrf;avQmufawmh usKd;usKd;usdusdvnf; jrnfavao;/
NcH0if;BuD;uawmh us,fygbdonf/ {u0ufavmuf&Sdrnfxifonf/ t0if0u
xif;&l;yifBuD;ESpfyifESifh/ 'Dxif;&lyifvJ 'DAdkvfwJaqmufwkef;u pdkufwmxifyg&JU/
xif;&l;yif qdkwmu touftdkav EkysKdavudk;/ yifv,favudk&SLum pdrf;pdkygbd/
pifppfawmh...armif;ruefonf '*kefcifcifav;ESifh OD;tkef;cifwkdU acwfxpOfu
pwifcJUaom iyvDavmuf rom,m? rvSracs/ vlaevnf;usJ\/ aps;vnf;a0;\/
þyifv,furf;om,mrSm armif;ruef&GmESifh awmfawmfav; tvSrf;uGm\/ aps;0,f&efu
armif;ruef&Gmu aps;odkUoGm;&\/ uRefawmfwkdUtm; Adkvfae0if;u *spfum;wpD;ay;xm;í
awmfao;oaygh/
aps;0,fxrif;csufuawmh uRefawmfwkdUvifr,m;ayghcifAsm/ wifhw,fu ]rif;wkdU
vifr,m;? ig 'gaMumifhac:cJUwmayghuG}wJU? olu arxrif;[if; tcsufaumif;aMumif;
udk uRefawmfwkdU OD;b&Siftdrfaewkef; olrMumcP vmvnfpOfuyif odaeygonf/
xdkpOfu armif;ruefonf ,ckiyvDvdk vlpnfjcif;vnf;r&Sdyg/ AdkvfwJwdkif; vl&SdMu onf
r[kwfrlí wdwfqdwfajcmufuyfvS\/ AdkvfwJwckausmfrS uRefawmfwkdUtm;
rdwfqufvmaom ta&;ydkif OD;wifOD;wa,mufom uRefawmfwkdUrdwfaqG&\/
odkUaomf uRefawmfwkdUa&mufNyD; rMumrDü þarmif;ruefurf;ajcrSm vlawG tkH;tkH;
uRufuRuf pnfum;vmav\/ aomifjyifwGif r@yfxdk;Mu\/ NrdKUay:u vlawGvmMu?
oGm;Mu\/ wD;rIwfoHawG bmawGMum;&\/
taMumif;aomfum;? xdkpOfu xm;0,fom; OD;AaqGonf 0efBuD;csKyfjzpfaeí?
olUtzGJUom;rsm;ESifh ar,koabFmBuD; pif;vkH;pD;um a&TNrdKUawmfodkU jyefvmjcif;jzpfayonf/
ar,koabFmum; qdyfurf;odkU uyfvmEdkifonfr[kwf? yifv,fxJ cyfa0;a0;wae&mrSm
ausmufcsxm;onf/ OD;AaqGtzGJUom;rsm;u armfawmfrsm;ESifh urf;ajcodkU ul;oef;Mu
onf/ onfu xm;0,fom;rsm;u r@yfxkd;í qd;BudK{nfhcHMuonf/ xrif;pm;yJGBuD;rsm;
usif;yonf/
þae&mü uRefawmfonf xdktcsdefu acwfaumif;cJUMuaom OD;AaqGESifh
wifhw,ftaMumif; jyefpOf;pm;rdonf/
EdkifiHa&;orm;ESifh pma&;q&m
OD;AaqGonf uRefawmfhtm; aiGig;axmifay;cJUbl;ygonf/ odkUaomf...oludk,fwdkif uawmh
rodyg/ uRefawmfuvnf; þaiGig;axmifudkr,lcJUygacs/ okdU&mwGifaiGig;axmif
ruwefaom ]EdkifiHa&;tod}wckudk uRefawmf&cJUygonf/
wifhw,f t*Fvefu jyefa&mufcgp/
1953-ck? aqmif;OD;aygufavmufu jzpfygonf/ xdktcsdefrSm OD;AaqGonf EdkifiHjcm;
owif;pmrsm;u (o&zl;aqmif;aom rif;om;)[k csD;MuL;a&;om;&avmufatmif
jrefrmjynfrSm bkef;rD;aevawmufyaeaom umv/
waeUaom eHeufcif;BuD;rSm qD;ESif;awGa0aewkef; uRefawmfonf OD;AaqG\ [krf;vrf;
tdrfBuD;a&SUodkU a&mufcJUygonf/ xdktcgrSm olu umuG,fa&;0efBuD;ubJ? b,fol
tdrfxJ0ifcsifwdkif; 0if&rwkef;? taygufapmifh&JabmfawGqDudk uRefawmfhemrnfESifh
udpöa&;ay;&ygonf/ awGUcsifvdkUqdk&kHESifhr&yg/
onfawmh uRefawmfhudpöu a&;jybdkUcufaeonf/ cufrSmaygh? uRefawmfudk,fwdkif
udpövnf;r[kwf/ wifhw,f&JUr,m;yl'ku©udkcifAs/ olbdvyfrSmaewkef;u oGm;av&m
tdrfaxmifus&ygap&JUvdkqdkwJU oem;p&m usdefpmoifhcJU&SmwJU q&mwifhw,f[m [dkrSm
rdef;rwa,muf &cJUw,fcifAs/ q&mwifhw,f&JU wcsKdU0w¬KawGrSm *sKH;eD*sKH;eDeJU w*sD*sDatmf
cJUwmudk ,cifu &Ir0y&dowfrsm; zwfzl;cJUMuvdrfhr,f? vef'efrSmol&cJUwJU rdef;remrnf
u *sKH wJUcifAsm/ q&mwifhw,f jrefrmjynfjyefa&mufawmh&if olu 'D]*sKH}udk ]qef}vkyfcsif
w,f? t"dyÜm,fu t*FvefuaeNyD; jrefrmjynfudk ac:csifw,fAsm/ t*Fvefuawmh
jynfyxGufcGifh ]ywfpfbkwf}ay;bdkU tqifoifhygbJwJU? jrefrmjynfrSmbJ aexdkifcGifhtrdefU
]ADZm}&bdkU vdkaew,f? q&mwifhw,f[m bdvyfolrudk jrefrmjynfac:bdkU BudK;pm;&Sm
w,f/
onftcsdefrSm OD;AaqGu wefcdk;tmPmBuD;wJU 0efBuD;jzpfaeawmh q&mwifhw,f u
uRefawmfhudk ]a[h..armifaqG rif;OD;AaqGeJU awmfawmf&if;ESD;ovm;}vdkU ar;ygw,f/
onfae&mrSm OD;AaqGESifh uRefawmfoduRrf;&ykHudk ajym&ygr,f? tckuG,fvGefoGm;NyD jzpfwJU
rif;&Sifaemifu atmifoG,fyg/ rif;&Sifaemif[m EdkifiHa&;tm;jzifh OD;AaqGESifh
tvGef&if;ESD;olyg/
waeU rif;&SifaemifESifhuRefawmf AdkvfcsKyfaps;a&SU jzwftavQmufrSm AdkvfcsKyfvrf; uaeNyD;
r*dkvrf;xJ csKd;0ifoGm;wJU um;wpD;MunfhNyD;awmh rif;&Sifaemif...
]a[h....0efBuD;awGuG? b,foGm;rvJ rodbl;? [m...cspfwD;xrif;qdkifa&SU&yfw,f?
xrif;pm;rvdkUeJUwlw,f? vma[h armifaqG? 'dkUvJ0ifwkwf&atmif}qdkawmh uRefawmfu..
][..0efBuD;awGu 'dkUxrif;rauR;wJUtjyif &dkufxkwfaeygtkH;r,f rvkyfygeJU ig0efBuD;
&dkufwmawmh rcHcsifygbl;uGm}
]vmyguG? igeJU &if;ESD;ygw,f}
]a[hat...rif;eJU &if;ESD;rif;bJoGm;uGm? igeJUrSrodwmBuD;}
][...rif;eJU vlcsif;rodayr,fh rif;pmawGzwfNyD; olwkdUu rif;udkodaeMuygw,fuG}
][...0efBuD;awGu ighpmawG zwfrvm;uG}
]zwfw,fq&m? OD;AaqGuqdk&if rif;0w¬KawG tm;BuD;zwfwmaygh? olu rif;[mo
0w¬KawGudk BudKufw,fuG? ighudkawmif aomfwmaqG waeUolUtdrfac:cJUprf;ygvdkU ajymbl;
w,f? vmyguG? rif;pdwf igodygw,f? rif;odu©mi,f&r,fh[mrsKd; igb,fawmhrSrvkyfyg
bl;}
'gESifh uRefawmfwkdUcspfwD;xrif;qdkifxJ a&mufoGm;NyD; 0efBuD;rsm;ESifh rdwfquf&yg onf/
OD;AaqG? AkdvfrSL;atmif? AdkvfvSat;wdkUokH;a,mufjzpfygonf/
rif;&SifaemifajymwmrSefygonf/ OD;AaqGu uRefawmfh0w¬KawG rjywfzwfavh &SdaMumif;ESifh
rnfonfh0w¬Kwkef;u olwkdUzqyv0efBuD;awGudk oa&mfonf? uavmfonf [kvJ
ajymjyygonf/
OD;AaqGESifhuRefawmf 'kwd,tBudrf xyfrH&if;ESD;&jyefonfrSm px&if;a[mfw,f? qdkAD,uf
atmufwdkbm awmfvSefa&;aeU tcrf;tem;wGifjzpfygonf/ &k&Sm;oH&kH;rS
zdwfMum;jcif;cH&ojzifh onfa[mfw,frsKd; ra&mufpzl;? taomufxl;aeMuaom (0DpuD
awGudk cifAs) uRefawmfwdkU pma&;q&mawGrSmawmfawmf axGaeMuygonf/ onftcsdefrSm
OD;AaqGu EdkifiHjcm; oHwrefBuD;rsm;ESifh ajymqdkaeMuygonf/
,if;udk q&mBuD;r[maqGu uRefawmfhtm;...
]a[h...armifaqG? AaqGudkoGm;NyD; qGJac:cJUprf;uGm? 'Daumifu EdkifiHjcm;om;awGudk rS
vlxifovm; 'dkUpma&;q&mawGudk vmNyD;EIwfqufazmfr&bl;}vdkU rl;oHBuD;ESifhajymav
awmh? uRefawmfuvJ 'Dae&m 'DudpörsKd;rSm rrl;ao;&ifawmh ,kefoli,f rl;NyDqdk&ifawmh
usm;bJ/
'geJU usm;BuD;AaqGudk uRefawmfoGm;qGJawmh? oluRefawmfeJU uefUvefUuefUvefU
ygvmNyD;...
]a[h...aomfwmaqG bmvJuG}
]cifAsm;u uRefawmfwkdUeJUvmNyD; pum;pjrnfajymygtkH;Asm}
]a[...rif;u igh..bmajymp&m&SdvdkUvJuGm}
]&SdwmayghAs}
]'gjzifh aemufrSajymuGm}
]tmaemufrSqdk&if cifAsm;udk b,frSmawGUEdkifvdkUwkef;? cifAsm;vdk 0efBuD;wa,muf udk
uRefawmfwkdUvdk vlawGUbdkUu t&darwå,styGifhrSm zl;&bdkUavmuf cufaewm}
]a[h aomfwmaqG? 'DvdkrajymeJUuGm? rif;ighudkawGUcsif&if tcsdefra&G;? ighqDudkvmcJU yg?
reufeJU aeUcif;ydkif;rSm ightdrf? nae 4-em&Dausmf&if jynfaxmifpkuvyfuGm}
uRefawmfu olUvufqGJvsufbJ &Sdaeao;í..
][kwfvm; vTwfuGm igutckrif;wkdUvdk taysmfaomuftrl;aomufaomufae&wm
r[kwfzl;uG? EdkifiHjcm;oHwrefawGeJU pum;ajymae&wmu EdkifiHwm0ef xrf;aqmifae&wm
bJuG}
,if;rS olajymwm [kwfygvm;[k rdrdtjyKtrl trSm;udkod&Sdum OD;AaqGvufudk uRefawmf
vTwfvdkuf&ygawmh\/
xdkUaMumifh xdkaeUreufrSm OD;AaqGudkawGU&bdkUtwGuf....
]]OD;AaqGcifAsm...}}
]rif;ighudkawGUcsif&if tcsdefra&G;vmcJUyg}qdkpum;t& uRefawmf ,ckudpöwck twGuf
vmcJUygonf
aomfwmaqG
uRefawmf þodkUa&;NyD;? &Jabmfudkay;vdkufygonf/ rMumrDxdk&Jabmf jyefvmNyD;
uRefawmfhudk OD;AaqG\tdrfBuD;ay:odkU ac:oGm;ygonf/
tvm;...vm;...{nfhcef;rSm uRefawmfhvdkbJ OD;AaqGudk xdkifapmifhaewJUvlawG
trsm;BuD;ygvm;/ jrefrmrsm;omru EdkifiHjcm;om; rsufESmjzLrsufESm0grsufESmrJawGyg&JU-
uRefawmfa&mufNyD; rMumrDbJ OD;AaqG[m uRefawmfausmcdkif;xdkifaewJU tcef;xJ
vmw,f? tcef;xJu vlawGrsufpda0hMunfhvdkufNyD; uRefawmfhjrifawmh uRefawmfhqD
a&mufvmNyD; uRefawmfhyckH;ykwfum...
]a[h...rif;eJUigawmh at;at;aq;aq;ayghuGm} ajymNyD; acgif;&if;cef;xJ 0ifoGm; um
olUvmapmifhaewJU {nfhonfawGudk wa,mufpDac:awGUygonf/
5-rdepfavmufeJU udpöNyD;wJUvl 15-rdepfu em&D0ufausmfausmf MumwJUvlawG &Sdygonf/
aemufqkH; uRefawmfwa,mufwnf; uRefawmfh10em&DausmfaeygNyD/ uRefwmfhudk awmh
olUtcef;xJrac:ygbl;? uRefawmfxdkifaewJU qdkzm&Snfay:rSm olvmxdkifNyD; ab;csif;
,SOfvsuf...
]udkif;..rif;udpöu bmwkef;uG}
uRefawmfu wifhw,fjyóemudk wifjyvdkufawmh olu cyfat;at;yif pwifí..
]atmf...ADZm&bdkUvm;...'g igvkyfay;Edkifygw,fuG}
onfpum;Mum;&awmh uRefawmfhpdwfxJrSm atmifr,fav; aomfwmaqGwkdU uHxawmh
aiGig;axmif&vdkU w,fvG,fygvm;[JU aemfvdkU pdwfuusL;&ifhvdkufrdw,fAs/
bmaMumifhvJqdk wifhw,fu olUrdef;rjrefrmjynf vmaecGifhADZm&atmifom vkyfay;Edkif&ef
uRefawmfhudk csufcsif;vufiif; aiG 5000d ay;r,fvdkU qdkpum;&Sdoudk;/ tJonftcsdefrSm
wifhw,f[m bdvyfu jyefvmwm rMumao;/ olU0w¬KawG[m tifrwef a&mif;vkdU
aumif;w,f/ olUemrnf[mvJ xdyfqkH;rSmaewkef;/ &kyf&SifZmwfñGef;awGuvJ axmif
aomif;csDNyD; &aecdkuf? oluRefawmfhudk wu,fbJ aiGig;axmifay;Edkifygw,f/ olay;vJ
ay;rSmygbJ/ tu,fí uRefawmfu aps;udkifawmif waomif;&Edkifygw,f/
[D...[D..aomfwmaqGwkdU yGNyD...yGNyD...}
odkUaomf OD;AaqG\pum;u rqkH;ao;yg/ olxm;0,foH0J0JBuD;ESifh av;av;rSefrSef qufí
vmykHum;...
]'gayr,fh wifhw,frdef;rADZm ay;oifhray;oifhudk rif;eJUigeJU aqG;aEG;MutkH;pdkUuGm? rif;u
pma&;q&m igu EdkifiHa&;orm;? 'Dawmh 'dkUESpfa,mufpvkH;rSm wdkif;jynftwGuf
pOf;pm;bdkU&Sdw,fuG}[k qdkNyD; olacwåpum;jzwfxm;í uRefawmfu em;ayaxmifaepOf..
]a[h...'DrSm...aomfwmaqG.. bdvyfom;awG ArmjynfrSmaeNyD; Armrdef;rawG
r,lMubl;vm;uG}
][m...,lMuwmayghAsm}
]at;...EdkUNyD;? olwkdU bdvyfjyefawmh Armrdef;rawG ac:oGm;Muovm;uG}
uRefawmf...rsufvkH;uav; aMumifwufwufESifh EIwfqGHUoGm;avNyD/ OD;AaqGu
qufajym\/
]EdkUNyD;..w&kwf ukvm;awGaumuGm? Armrdef;rawG ,lMuwmbJ r[kwfvm;uG?
'gayr,fh...olwkdU jynfBuD;jyefawmh&if Armjynfu r,m;awG om;orDF;awG ac:oGm;Mu
w,fvdkU Mum;bl;ovm;}
][ifhtif;}
uRefawmf acgif;cg&ygawmhonf/
]tJ'g...olwdkUr,m;awG..om;orD;awG rcspfvdkU vdkUrif;qdkEdkifrvm;}
][m...b,f qdkEdkifrvJAsm? vlrSef&if udk,fhom;r,m; udk,fh&ifaoG;udk cspfMuwm csnf;aygh}
]'gayr,fh...olwdkUbmaMumifh olwkdUwdkif;jynfudk ac:roGm;MuovJ rif;odvm;}
uRefawmfu acgif;cgvdkufawmh...
]tJ'g EdkifiHa&;bJuG? 'DrSmaomfwmaqG? 'dkUwdkif;jynf[m uRefoaygufb0 a&mufcJU &vdkU
vlrsKd;jcm;awG 0ifcsifovdk0if xGufcsifovdkxGuf aecsifovdkaecJUMuwmudk 'dkUcHcJU&
wmMumNyD? tck 'dkUvGwfvyfa&;&NyDrdkU 'DudpöawGudk 'dkUtzwfq,f&r,f}
olacwåpum;em;\/ NyD;rS uRefawmfhaphaphMunfhí..
]'DrSm aomfwmaqG? vlrsKd;jcm;awG 'dkUwdkif;jynfa&mufvmw,fqdk&if 'dkUvlrsKd;awG&JU
vkyfpmawGudk pm;NyD; 'dkUwdkif;jynf&JU ae&maumif;aumif;awGrSm aeMuwmuG? olwkdUtqifh
twef;u 'dkUvlrsKd;xufrsm;awmif jrifhaevdkufMuao;w,f tJ'gawG awG;NyD;awmhrsm;
rif;toJrembl;vm; aomfwmaqG&,f}
]tck rif;oli,fcsif; wifhw,fac:vmcsifw,f qdkwmu bdvyfol rsufESmjzL r[kwfvm;?
olu Armjynf a&mufawmh&if b,ftqifhtwef;rSm aervJuG? Adkvfru Adkvfvdk0wfNyD;
Adkvfvdkaer,f r[kwfvm;uG? 'Dae&mrSm olUr,m;olxm;wmbJ? wifhw,f&JU
vkyfpmvdkUrwGuf&bl;? ol b,fenf;eJU&&? 'dkUwdkif;jynf&JUypönf;vdkU,lq&r,f? em;vnf&JU
vm; aomfwmaqG..}
][kwfuJUcifAs...}
]EdkUNyD;awmh tJ'Dbdvyfol Adkvfru 'dkUwdkif;jynfrSmaeNyD;awmh olUwa,mufxJeJU
rNyD;ao;bl; cav;awG arG;tkH;r,fuG? rsufESmjzLujym; uuwpfuav;awG? aemufolwkdU
uwqifh wqifh EdkifiHjcm;om; tquftEG,fawG b,favmufyGm;rsm;vmtkH;rvJ? rif;pOf;
pm;Munfhprf;uGm/
]a[h...'DrSm aomfwmaqG? 'dkUwdkif;jynf[m 'dkUwdkif;&if;om; vlrsKd;awG twGufom
jzpf&r,fuG? 'g[m urÇmay:rSm&SdwJU vGwfvyfwJU wdkif;jynfawG&JU oabmxm;bJ? tck
Munfhprf; bdvyfom;eJU w&kwfukvm;vlrsKd;awG 'dkUArmrawG,lNyD; ujym;awG arG;zGm;Mu?
aemufolwkdUwdkif;jynftpdk;&uvJ olwkdUjynfu ypönf;vmpm;r,fh yg;pyfaygufawGudk
ac:vmcGifhray;bl;uG? olwkdUuom olrsm;jyupm;r,f? olrsm;jynfu ,lr,f}
]a[h..'DrSm aomfwmaqG? olwdkUvlrsKd;jcm;awGu 'dkUwdkif;jynfrSm olwkdUaoG;eJUayguf
zGm;cJUMuwJU om;orD;awGawmif ypfxm;cJUMuao;wm? rif;oli,fcsif; wifhw,fu
ArmjynfvmNyD; om;aygufr,fh rsufESmjzLrudk ac:oihfygovm;? rif;pOf;pm;yguGm..? rif;
pma&;q&myg? igu EdkifiHa&;orm;bJ? rif;u oifhavsmfw,fqdk&if tck csufcsif;bJ tJ'D
ADZmay;bdkU igw,fvDzkH; qufajymvdkufr,f? rif;qE´udk igrjiif;ygbl;?
uJ...rif;oli,fcsif; jyóem rif;bJ qkH;jzwfaya&mh? ig...aemufxyf bmwcGef;rS
rajymawmhbl;}
onfae&mrSm uRefawmfh&JU &ifxJu wkefvmw,f? EIwfcrf;uawmh ,JU,JUNyKH;vdkU/
rsufvkH;rSmawmh rsuf&nfawG....a0hvmw,f/
uRefawmfoufjyif;BuD;udk csvdkufNyD; ab;csif;,SOfxdkifaewJU OD;AaqG&JUvufudk
vSrf;udkifum ]uRefawmfem;vnfygNyDAsm}vdkU ajymvdkufw,f/
onfawmh OD;AaqGu tifrwef0rf;ajrmufwJU rsufESmBuD;eJU....
]'gjzifh rif;auseyfNyDayghaemf}
][kwfuJU}
]'gjzifh rif;ightdrfrSm xrif;pm;oGm;uGm}[kqdkNyD; olUtdrfom;rsm;tm; ]a[h..'dkU..
xrif;pm;r,fuG}[k vSrf;ajymvdkufav\/
xdkUaMumifh wifhw,fvnf; bdvyfu *sKH;udk rac:jzpf/ uRefawmfvnf; olUqDu aiG
ig;axmif r&/
þtaMumif;udk uRefawmfonf a&Twl*sme,f xkwfaepOfu OD;AaqGonf ]awmfvSefa&;\
jrKyfuGuf&IyfuGufrsm; acgif;pOfjzifh olUb0udk,fawGUEdkifiHa&;rsm;udk tywf
pOfa&;aeonfESifh cspfaqGaemifBuD;tm; trSwfw&[k (1-5-71)aeUxkwf a&Twl*sme,f
wGif uRefawmfa&;om;azmfjycJU\/
,if;a&Twl*sme,frSm a&;pOfu tpwGif...
][JUvdk....OD;AaqG}
EdkifiHa&;e,fy,frS 0efBuD;csKyftxd jzpfcJUbl;aom OD;AaqGu uRefawmfwkdU pmaye,fodkU
uavmifudkifí 0ifvmojzifh uRefawmfu vufurf; BudKqdk&ygonf/
pifppfawmh OD;AaqGwa,mufudkomr[kwf? ,ck 2-ESpftwGif;rSm tvQKdvQKday: vmaom
*sme,frsm;wGif yg0ifa&;om;vmMuaom EdkifiHa&;orm;rsm;ESifh 0efBuD;a[mif; rsm;
tm;vkH;udk BudKqdkygonf/
OD;AaqGwa,mufwnf; acgif;pnf;emrnf wyfvdkufwmuawmh olu uRefawmfh tay:rSm
aus;Zl;&SdvdkUygbJ/
ol[m uRefawmfhudkaiGig;axmifay;bl;ygonf/
... tpcsDNyD; tqkH;owfrSm...
onfawmh OD;AaqGu tifrwef0rf;ajrmufwJU rsufESmBuD;eJU..
]'gjzifh rif;auseyfNyDayghaemf? auseyf&if ightdrfrSm xrif;pm;NyD;rS oGm;uGm}qdkNyD; ]a[h
'dkUxrif;pm;r,fuG}vdkU vSrf;atmfvdkufw,f/
onfaemuf uRefawmfwkdU[m ydkumupm;cJUMuao;w,faemf/ OD;AaqGu uRefawmfh
vufxdyfuxdkifvdkU ]pma&;q&mhzJudk taoowfr,fuG? taoowfr,fuG}eJU...
rSwfrdao;&JUvm; OD;AaqG...usef;rm&Tifvef;ygap
aomfwmaqGtESDodkU uRefawmfu y#doaE¨m&jyKvdkufygojzifh OD;AaqGu (15-5-
71)aeUxkwf a&Twl*sme,fwGif...
aomfwmaqGodkUjyefpm
aomfwmaqG
a&TwlrSmygwJU armif&ifhaqmif;yg;udk zwf&vdkU? aemufNyD;ay;ydkUvdkufwJU ]þavmu
ajrr[D0,f}pmtkyfudk&&SdvdkU? 0rf;vnf;ajrmuf aus;Zl;vJ wifygw,f/
1/ armif&ifu igwkdUEdkifiHa&;orm;BuD;awG pma&;q&mavmu 0ifa&mufvmMu wmudk
0rf;ajrmufpGm BudKqdkygw,f qdkvdkU*kPf,lygw,f/ 'gayr,fh 'dkUwawGvJ ]ordkif;ay;
wm0efudk} xrf;aqmif&w,fqdkwm em;vnfbdkUvdkw,f/
2/ armif&ifu ]rSwfrdao;vm;}qdkvdkU iguvJ jyefar;vdkw,f/ wifhw,fu olU&JU ]*sKH;}udk
jrefrmjynfdodkU ac:vdka&;eJU ywfoufNyD; rif;eJUigaqG;aEG;Muwmudk rif;aqmif;yg; rSm
tawmfbJ pkHpkHvifvif azmfjycJUw,f/ 'gayr,fh ta&;BuD;wm wcsufusefaew,f?
]wifhw,frSm Armrdef;reJU cav;rsm; &Sdw,fr[kwfvm;}vdkU igar;cJUw,f? armif&ifu ]&Sdyg
w,f}vdkU ajzw,f/ ]'DudpörSm olUrdef;r Armru oabmwlovm;}qdkawmh armif&ifu
]oabmwlygw,f}vdkU ajzcJUw,f/ 'Dawmh igu ]'g[m obm0rusbl;? w&m;vJw&m;
r,f? rSefvJrSefr,fqdk&if igawmh ArmreJU olU&JUom;orD;rsm; pdwfcsrf;ombdkU Armrç
bufu &yfwnfvdkw,f}vdkU ajymcJUw,fav/ tJ'gawmh armif&if rSwfrdao;ovm;/
3/ armif&ifeJU ywfoufNyD; owif;aumif;rsm; Mum;&vdkU 0rf;ajrmufrdw,f..../ 'guawmh
armif&ift&ufraomufawmhbl; qdkwJUowif;bJ/ tck bmaMumifhbJ raomufaomuf?
aemufawmh wu,fbJ t&ufjywfoGm;NyDvdkU Mum;vdrfhr,fvdkU ajrSmfvifh w,f..../
udk,fpdwfESpfjzm usef;rmcsrf;omygap/
oihf&Jabmf
AaqG
OD;AaqG&JU jyefpmeHywf2-u ]'DudpörSm olUrdef;r Armru oabmwlygovm;} qdkawmh
uRefawmfuoabmwlygw,fvdkU ajzrdwmuawmh aiGig;axmif &csifaZmeJU NzD;wm/
OD;AaqGvdk vlBuD;wa,mufu ,kHr,fr[kwfzl;qdkwm rpOf;pm;rdcJUbl;/ rdkufvdkuf wJU
uRefawmfhES,f/ 'DtaMumif; uRefawmfa&Twl*sme,f aqmif;yg;xJ xnfhra&;wmuvJ
owdr&vdkUr[kwfygbl;/ OD;AaqGenf;wlrarhygbl;/ 'gayr,fh wifhw,ftwGuf raumif;
aybl; xifvdkU uRefawmf wrifcsefypfcJUwmygvdkU OD;AaqGqDudk uRefawmw,fvDzkef;eJU
ajymMum;vdkufygw,f/
eHygwf 3? OD;AaqG uRefawmfhtwGuf 0rf;ajrmufaMumif; tEkarm'em jyKonfu awmh
uRefawmf[m 1943-ckESpf jrif;vSnf;orm;b0uwnf;u aeUpOf&ufquf rysuf
ruGufaomufcJUwJU t&ufudk onfacwfrSm jynfwGif;jzpf EdkifiHjcm;t&ufvnf; raomuf
Edkif? udk,fwwfEdkifwJU t&ufjzLuvnf; t0,f&cufcJvGefvGef;vdkU 1969-ck? Zlvdkifv 6-
&ufaeUnaerSm pwifjzwfvdkufwJU taMumif; aMu;rkHowif;pmrSma&m? &Ir0rSma&m? pmwdk
pm&Snfa&;um uRefawmfwdkif;odjynfod aMunmvdkufí jzpfygonf/
þt&uftaMumif; pçrdawmh t&ufaMumifh tEå&m,fjzpfoGm;Muaom pmaye,f
ucspfaqGrsm;udk owd&rdygonf/
q&mBuD;r[maqG
þpm wae&mü azmfjycJUonf/ px&if;a[mfw,fü usif;yaom qdkAD,uf atmufwdkbm
awmfvSefa&;aeU? tcrf;tem;wckwGif uRefawmfwkdU pma&;q&mawG awmfawmfaxGMuí?
EdkifiHjcm;oHwrefrsm;ESifh pum;ajymaeaom xdkpOfu umuG,fa&;0ef BuD; OD;AaqGtm;
oGm;ac:&ef q&mBuD;r[maqGu uRefawmfhudkcdkif;onf/
OD;AaqGudk uRefawmfac:cJUaomfvnf; olUqDra&mufawmh rauseyf? OD;AaqGudk om
r[kwf? xdkpOfu ynma&;0efBuD; OD;xGef;azESifh tjcm;0efBuD;rsm;udkvnf; (ckacwf
pum;okH;ESifh ajym&aomf) ol]csJ}aeojzifh q&mBuD;tm; tdrfjyefydkU&ef oifhavsmfNyDqdkMuí
uRefawmf wm0ef,lcJU&onf/
armfawmfum; wpD;ESifh tawmfacsmhacsmharmharmh cJcJ,Of;,Of; ac:cJU&í q&mBuD;
tdrfa&mufaomf trl;orm;wkdU xkH;pHtwdkif; ]a[h armifaqG&? igrrl;ao;ygbl; uG}[k qdkí
olUorD;rsm;tm; t&ufESifh jrnf;p&mrsm; xkwfapygonf/
'Dtcsdef q&mBuD;orD; cifaqGOD;ESifh at;at;u bmBuD;ao;oenf;/ q,fhav;
ig;ajcmufESpf tysKdaygufuav;awGrQ &SdOD;rnf/ orD;uav;awGonf zatBuD; qE´
twdkif;jyKpk&onf/ olwkdUtaz t&uform;BuD;udk cspf&Smonf/ q&mBuD;uawmfuvnf;
tcsKdUZeD;rsm;vdk vift&uform;BuD;&,fvdkU yrmrcefUrjyK? olUcifyGef;onfBuD;udk
tifrwef aMumufcspf&dkao&SmaMumif;? uRefawmf wcPav;ESifh tuJcyfrdygonf/
uRefawmf taomuform; rdwfaqGawG tdrfa&mufaygif; rsm;vSNyDubJ/
q&mBuD;tdrf aomuf&onfht&ufrSm csuft&ufjzLudk oMum;avSmfí ta&mif
oGif;xm;jcif;jzpfonf/ ,if;t&ufudk aeUpOf0,fay;&olrsm;rSm
q&mBuD;\orD;uav;rsm; bJjzpfonf/
'Dtdrfa&mufawmh a[mfw,fu paumhwvef 0DpuDESifh Armcsufa&mNyD; wu,f
rl;oluawmh uRefawmfbJ/
uRefawmfonf t&ufrl;awmh Zmwday:í at;at;\cspfvSpGmaom aMumifBuD;udk owfNyD;
[if;csufpm;rnfvkyfojzifh at;at;u pdwfqdk;cJUaMumif;? aemufawmhajymprSwf jyKMu\/
uRefawmfuawmh at;at;onf olUaMumifBuD;ydkufí uRefawmfwkdUaomufae onfh
pm;yGJem;vmaeonf/ (at;at;&JU eifhaMumifBuD;ucspfp&mBuD;ygvm; ay;prf;igh
cP)qdkwmavmufom owd&awmhonf/ usefwmudk aiGa&mifydwfum;ay:rSm qufvuf
Munfh&IawmfrlMuyg qdkbdouJUodkU olwkdUom;trdawG ar;MunfhrSom odMuayawmhrnf/
eHeufrdk;aomuf tvif;a&mufí uRefawmftdyf&mrSEdk;awmh? q&mBuD;r[maqG\
tdrfa&SU{nfhcef;rSm oifzsmwcsyf? acgif;tkH;wvHk;? apmifwxnfESifh pHy,faeaMumif;
udk,fhudk,fudk od&onf/
uRefawmftdyf&mu renf;BudK;pm;x&onf/ acgif;xJrSm rl;rdkufaeonf/ cifaqGOD; u
rsufESmokwf yk0gESifh oGm;yGwfwHvmay;í? w&dyf&dyfaom rsufpdwkdUESifh a&csKd;cef;odkU renf;
*,drf;*,dkifESifh oGm;&onf/
jyefvmaomtcg vlrSm plr&awmhí tdyf&mxJ jyefvJae&onf/ at;at;tm;
eifhtazBuD;aum ar;awmh..
]azaz...olUxkH;pHtwdkif; reufwdkif; vrf;avQmufoGm;wmaygh? OD;av;vdk olrsm; aMumif
owfr,fvkyfNyD; tdyf&mxJ vSJraeaygif}
uRefawmf pum;jyefrajymEdkifbJ tdyf&mxJ rSdef;aeonf/
rMumrDü q&mBuD;onf olUAdkuf&TJBuD;ESifh vrf;avQmufwkwfBuD;ESifh jyefa&mufvm awmh
orD;rsm;u t&ufykvif;xkwfay;onf/ tzdk;BuD;u w*Gwf*Gwf csaeavacs\/
uRefawmfrSm rsufpdudk renf;zGifhMunfh&onf/ uRefawmfEdk;aewm jrifawmhq&mBuD;u..
]a[h armifaqGvmvuG? a[m'DrSm ]ypfurDtyfvdkuf}
uRefawmfrSm &ifxJwvSyfvSyfckefí tm;enf;vsuf...
]uRefawmf aumif;aumif;vJ rxEdkifbl;? aomufcsifpdwfvJr&Sdbl;? acgif;xJrl;NyD;
atmf*vDqefaew,f}
][if;[if;...'gaMumifh ]ypfurDtyf}zdkU vdkw,fajymwm ayghuG}qdkNyD; zefcGufxJ
t&ufawGxnfhvmum uRefawmfhudk yckH;u rçxlí vlemaq;wdkufovdk wdkufygonf/
uRefawmfuvnf; jyefNyD;vef;qef; vmvdrfhrnfvm;[k BudK;pm;aomufvdkufygonf/
odkU&m wGif wzeftjyif;rl;um jyefítdyfaysmfoGm;jyefav\/
'kwd,tBudrfEdk;aomtcg em&DjyefwcsufcefU &SdaeacsNyD/ q&mBuD;onf tuÐsr&Sd
udk,fwkH;vkH; acR;awG&TJ&GJESifh nuuRefawmfwkdU t&ufaomufpm;yGJrSmyif pma&;aeonf/
puúLudk acR;ayNyD; rifjyefUrSmpdk;í olUvufarmif;udk t0wfywfxm;onf/
uRefawmfEdk;rSef;odaomtcg cifaqGOD;ESifh at;at;uvmí xrif;pm;&ef ajymonf/
]atmifr,fav; igh&ifacgif;xJ rD;vdkylaew,f[m... xrif;[if; pm;csifpdwf r&Sdygbl;}
]'gjzifh wckckawmh pm;rSjzpfr,f? AdkufxJ tpmr&SdvdkUaoaetkH;r,f bmpm;csifpdwf &SdovJ
iSufysmoD;pm;rvm;}
]a[hat;...iSufaysmoD;vJ rpm;csifbl;? ocGm;oD; z&JoD; tJvdkat;wm pm;csifw,f}
]'D&moDrSm z&JoD;awmh b,f&SdrvJ? ocGm;oD;bJ&r,f? oGm;...at;at;0,facs}[k
cifaqGOD;u cdkif;onf/
ocGm;oD;udk uRefawmfxdkifNyD; rpm;Edkifyg/ yufvufzJ0g;í 4-5vkH;rQ ukefNyD;aemuf?
rMumrD uRefawmftdyfaysmfoGm;jyefav\/
wwd,tBudrf Edk;aomtcg n-arSmifvsuf &SdacsNyD/ q&mBuD;onf pmyGJüxdkifum
t&ufaomuf&if; xrif;pm;vsuf&Sdonf/ uRefawmfrsufvkH;zGifhwmjrifaomtcg...
]a[h armifaqGEdk;NyDvm;? vmavuGm qufcsvdkuf}
uRefawmf BudK;pm;xMunfhonf/ r[myx0DajrBuD;onf tdk;xdef;pufuJUodkU csmcsm
vnfownf;/ uRefawmfywf0ef;usif jriforQwdkUrSm w&dyf&dyfESifh vIyf&Sm;ae\/ uRefawmfh
udk NyKH;aphaphESifh MunfhaeMuaom cifaqGOD;wkdU nDtronf -4-5-6a,mufjzpfae\/
]uRefawmf rwfwwfr&yfEdkifbl; q&mBuD;? acgif;rl;NyD; tm;enf;aew,f}
'Dawmh q&mBuD;onf uRefawmfhtm;vma&muf wGJac:NyD; olUpm;yGJa&mufonfü
]'gaomufNyD;...'gpm;vdkufuG? jyefNyD;tm;&SdoGm;rSmaygh}[k ajymvsuf uRefawmfhyg;pyfxJ
t&ufcGufudk Zufydk;udkifí twif;cGHUwdkuf\/ uRefawmfu BudK;pm;NyD; aomufvdkufjyef\/
pwkw¬tBudrfajrmuf uRefawmfEdk;aomtcgü q&mBuD;tdrfrSm ESpfnajrmuftdyfNyD;
eHeufcif;jzpfav\/ q&mBuD;um; vrf;avQmufoGm;aeayrnf/ odkUaomf uRefawmfoljyef
vmatmif rae0HUawmhNyD/ trl;rajyao;aom uRefawmfhudk raeUuvdkbJ vlemaq;wkduf
ovdk twif;t&ufcGHUwdkufí jyefNyD;wkH;vkH;vJapawmhrnf/ uRefawmfaMumufNyD/
xdkUaMumifh....
rsufESmopfí uRefawmfhudk,f uRefawmfrenf;plum at;at;wdkUom;trdawG EIwfqufNyD;
vpfcJU&awmh\/
pifppf uRefawmft&ufaomufaom &mZ0ifrSm ]ypfurDtyf}ac: nu trl;vGef vQif
aemufwaeUeHeuf xyfaomufaom tusifhuRefawmfhrSmr&SdcJU/ raeUu rsm;oGm;vQif
'DaeUreuf 0rf;EIwfjcif;om jyKavh&Sdonf/ ,ck olrsm;tdrfrSm 0rf;rEIwfEdkifbJ t&ufudk
xyfxyfomaomufrdojzifh 'ku©BuD;vSvSawGUavNyD/ uaygufxduaygufcsm ajcvSrf;wkdU
jzifh avQmufcJUí? yxrOD;qkH;awGUaom wuúpDESifh tdrfodkU'kef;pdkif;cJU&awmh\/ xdkUaemuf
3-&ufavmuf t&ufemusae\/
q&mBuD; r[maqGum;...aomufEdkifvSygayonf[k uRefawmfcsD;MuL;&\/
]aomfwmaqGwdkU aomufw,fqdkwm r[maqG&Dwmaygh}[k ajymxdkufyg\/ olonfreuf
vnf;aomuf? aeUcif;vnf;aomuf? naevnf;aomuf/ aomufvnf;aomuf? tpm;
vnf;pm;\/ 'gaMumifh q&mBuD;onf usef;rm0NzdK;\/ aomufonfhae&mwGif t&ufudk
Edkifol[k qdkEdkif\/ odkUaomfaomufNyD;awmh t&ufudk t&SLH;ay;&&Sm\/
taMumif;rSm wnoü q&mBuD; t&uftrl;vGefNyD; olUtdrfavSum;xufrS
aemufjyefvefus? orefwvif;ESifh aemufaphaqmifhrdí OD;aESmuftm&kHaMumjywfNyD;aoqkH;
&\/
oef;aqG
oef;aqGonf taomuf0gEkEk? toufi,fi,f? 38-ESpfESifh aoqkH;&\/
1947-ckESpf uRefawmfwkdU pwifoduRrf;pOfu oef;aqGonft&ufudk vkH;0
raomufwwfao;acs/ wifhw,fESifh uRefawmfaomufaevQif olueHab;rSxdkifí
tjrnf;pm;\/ aemuf wpwpESifh usdwfvmvdkufwm? 1953-ckESpfavmufrSm olt&ufudk
wrf;wrf;pJGjzpfvmNyD;? aornfhckESpfeD;vmaomtcgwdkUwGif ]ypfurDtyf}ac:eHeufyg
aomufonfhtusifhudk olvkyfvmawmhonf/
t&uform;wkdUonf eHeufyg aomufvmwwfNyDqdkvQif 'ku©bufodkU OD;wnfNyDqdk wmudk
owdjyKoifhonf/
nursm;oGm;ojzifh reufwGif xdkif;rIdif;aeí tenf;i,fxyfaomufvdkufjcif;jzifh
vef;qef;oGm;onfqdkonfrSm rSefygonf/ odkUaomf...þvef;qef;jcif;onf taumif;vef;
qef;jcif;r[kwf/ jyefvnrl;,pfaom trl;opfpjcif;yifjzpfonf/ 'Dtrl;uav;udk rjy,f
atmif cPcPtenf;i,fpD xyfxyfaomuf&jcif;jzifh waeUvkH; wpGwfpGwfaomufaom
tusifhudk jzpfvmapawmh\/ ,if;onft&ufudk t&ufuaomufjcif;rnf\/ vlu
raomufcsifvkdUvJ rae&awmh/ raomuf&vQifvufwkef ajcwkefjzpf\/ avtxufvSefí
acsmif;w[uf[uf wHawG;wjypfjypfjzpfvm\/ oef;aqGonf þtqifhrSmaooGm;\/
olonf 1964-ckESpf? {NyDv 14&ufaeUrSm aoqkH;onfjzpf&m? 13-&ufaeUnae rSm
uRefawmfhtdrfodkU a&mufvm\/ olUtdwfxJygorQ ydkufqHuav;awG xkwfjyí...
]'DrSm udkaqGBuD; uRefawmfhrSm 6usyfzJ&Sdw,fAsm? vdkwmcifAsm; jznfhAsm? uRefawmf wkdU
]o[m,}bm; oGm;aomuf&atmif}
xdkpOfü uRefawmfhtdrfrSm uRefawmfwa,mufwnf;&Sd\/ arwkdUom;trdawG awmifBuD;
jyefaeMu\/ udk,fhxrif;udk,fcsufpm;ae&\/ udk,fhvuf&SdaiGudk wGufae&\/ xdkUaMumifh
]a[h...oef;aqG..ighrSm aiGydkr&Sdawmhbl;uGm? 'DtcgwGif;rSm xrif;[if;csufpm;bkdU
avmufzJ&Sdawmhw,f? t&ufawmh tjzLbJtjynfhtpkH0,fxm;wm&Sdw,f? rif;vJ tJ'DtjzL
bJaomufyguGm...'DrSm oef;aqG&...'dkUvdktaumifawGu b,frSmaeUwdkif; &rfwkdUb&ef'DwdkU
aomufEdkifrvJuGm...}
'Dawmh oluRefawmfhudk bmrQjyefrajymawmhbJ tdrfay:uqif;oGm;í u&ifaqmf
'gwvkH;0,fNyD; jyefvm\/ oef;aqGonf uRefawmfhavmuf t&ufra&G;aomufEdkifol
r[kwfao;acs/ csufjzLudk...u&ifaqmf'gESifh a&mcsrnfjzpf\/
uRefawmfu...
]atmifrSm...rif; u&ifaqmf'grvdkygbl;uG? ighrSmtjzLeJUa&maomufzdkU rif;[m
xufaumif;wJU *&dwf*sKpf&Sdygw,fuG? rif;[mxm;vdkuf}
,ckwdkif trSwfw&xm;aom oef;aqG0,fvmonfh [dkacwfu yifrSnfhu&ifqdk'g ykvif;
olUtwdkif; uRefawmfhykvif;pifwGif &Sdaeao;\/
uRefawmfonf taomufESifhxrif; wGJpm;avh&Sdonfhtwdkif;...
]a[h...oef;aqG? rif;vJ...aomufNyD;? xrif;vJ tNyD;pm;vdkufayghuG? 0rf;Adkufqdkwm
jynfhoGm;&if udpöNidrf;wmbJ}
odkUaomf...ol[uf[ufyufyuf rpm;acs/ olUtmoDojynfhpkHykHray:yg/
uRefawmfu udk,fhtusifhtwdkif; t&ufESifhxrif;0atmif aomupm;NyD; wcgwnf;
tdyf&mxJwef;oGm;awmh ukwifay: olvdkufvmí eHab;rSm acwåxdkifaeao; \/
eufzefreuf oBuFefvnf&ef &kyf&Sifrif;om; udkxGef;a0wkdUvlpk olUudkvmac:rnfh
taMumif;ESifh uRefawmfhudkyg vdkufzdkUac:ao;\/ onfawmh uRefawmfu...
]ig...&efukefrSm aevmwmMumygNyDuGm? i,fi,fwkef;u &efukefoBuFef ujrif;aMum
xcJUbl;ygNyD? tckawmh igpdwfxJrSm aeylxJ t&ufaomuf&if; a&yufcHwm[m udk,fhudk,f
udk taES;eJUtjref a0'em&atmif zefwD;wmbJvdkU ,lqawmhw,fuG? igoBuFefwGif;rSm
tdrfxJu tdrfjyifawmif rxGufawmhbl;}
]udkxGef;a0wkdUu cifAsm;udkyg vmac:r,fwJU}
]rac:eJU...rac:eJU...rac:eJUvdkU ajymvdkufyg? a[h...wckawmh 'DvdkvkyfuGm? eufzef us
udkxGef;a0qDrSm aiG 300davmufawmif; rif;aomufcsifwJUt&ufykvif;eJU pm;p&m0,f cJU?
ighbdkUawmh bJuifwaumifuGm? igaomufwJUtcsdef nae5em&Davmuf a&mufatmif
vmcJUuGm odvm;...igapmifhaer,f}
olonf uRefawmfhAdkufay: apmiftacgufudk wifay;oGm;ao;\/ xdkpOfuRefawmf wkdUonf
udkxGef;a0ESifh tvkyf&Sd\/ uRefawmfu ]a&Tjynfawmfonf} 0w¬K (&efuif;&kyf&Sif
rSjyoNyD;)udka&;í? oef;aqGu ZmwfnTef;cJGae\/ onftwGuf uRefawmfu udkxGef;a0qD
u aiG 300d-awmif;cdkif;vdkufjcif;jzpfonf/
xdkUaMumifh aemufwaeU naerSm t&ufykvif;ESifh pm;p&mawG ,lvmrnfh oef;aqGudk
uRefawmfarQmfonf...arQmfonf...tdrfa&SUwuJuJxGufMunfhí arQmfonf/
odkUaomf...5 em&Dxdk;vJrvm? 6-em&Dxdk;vJ ra&mufawmh? udk,fhtdrfrSm &Sdwmav;
awGESifhbJ aomufpm;NyD;awmh olUarQmf&if;bJ tdrfatmufu uGyfyspfay:rSm wkH;vkH;vJae
&mrS tdyfaysmfoGm;av&m? acgif;&if;rS ]udkaqG...udkaqG..} ac:oHMum;í
Edk;awmh...udkxGef;a0&,f..../
uRefawmfuvl;vJxí...
]oef;aqGaum}
]a&epfvdkU....}
ol'gbJajymEdkifawmh\/
pifppf oef;aqGESifh q&mBuD;r[maqGwdkU awGU&ykHjcif;wlonf/
aemufaMumif; pkHprf;í od&onfrSm....oef;aqGonf uRefawmfhtdrfrS xGufcGmoGm; NyD;?
o[m,bm;0ifí olUaiG 6 bdk;uav;udk b&ef'Daomufao;onf/ xdkUaemuf urm
&Gwft&ufjzLqdkifBuD;rSm xdkpOfu refae*sm OD;vSazu olESifh&if;ESD;onfrdkU tjzLwvkH;
ta<u;qGJNyD; tdrfodkU ,loGm;ao;onf/
eHeufcif;ü udkxGef;a0wkdUvlpk vmac:awmh waeUvkH;a&yufcH&if; &rfudkaomufMu onf/
aeUvnfcif; tif;vsm;uef *sL;Aef;bufrSmoGm;í a&ul;Mu\/ odkUa&ul;&if;?
tif;vsm;uef [dkw,frSm olESifhoduRrf;aeaom rdk;ukwfom;rsm; t&ufaomufaeMuw,f
Mum;awmh? arNrdKUcspfaqGESifh avSavSmfí oGm;Mu\/ rdk;ukwfom;rsm; t&uf0dkif;rSm olwkdU
0ifíwG,fonf/
olESifhcifrifvSaom rdk;ukwfudkwifarmif tudkudkarmifarmif (,ckuG,fvGef)u
olUykHyef;Munfhí...]udkoef;aqG odyfrsm;aeNyD xifw,f}ajymawmh t&uform;wdkUxkH;pH?
t&l;udk t&l;ajymawmh rcHcsifovdk...
]rl;ygbl;As? ay;prf;cifAsm;wdkU t&uf}qdkNyD; rdk;ukwfom;rsm;aomufavhaomufx &Sdaom
a*smfeD0gum; bvufavb,fvfudk 3-yufavmuf wcgwnf;xnfh? qdk'gra&mbJ
wcsufwnf;armhNyD;? a[mfw,fxJuavQmuf? avSay:wufoGm;awmhqdkoudk;/
xdkUaMumifh oef;aqGonf? trl;vGefNyD; avSay:rSa&xJ us&jcif;jzpf\/ q&mBuD;
r[maqGvnf; trl;vGefNyD; avSum;ay:rS aemufjyefvdrfhus&jcif;jzpf\/
t&uform;wkdUwGif (1)vlut&ufudkaomuf? (2)t&ufu t&ufudkaomuf?
(3)t&ufuvludkaomuf[k okH;rsKd;&Sdonfhteuf q&mBuD;r[maqGESifh oef;aqGwkdUonf
t&ufu t&ufudkaomufaom umvrSmyif trl;vGefí aoqkH;&jcif;jzpf\/
pifppf t&ufudkBudKufrdí aomufMuNyDqdkvQif? yxrOD;qkH; eHywfwpf vlu t&uf udk
aomufaejcif;om aumif;yg\/ onfxuf ausmfvGefíum; raumif;awmhygacs/
odkU&mwGif t&ufudk pGJpJGNrJNrJ aomufvmawmh? EkysKd&mrS tdkrif;&ifha,mfjcif; aemufqkH;&Sd
acsNyD....qdkouJUodkU b,fawmhrS &yfwef;u &yfraeMuawmhbJ aemufqkH; ('kH)eHywf (3)odkU
qdkufoGm;wwfonfom jzpfacsonf/
wenf;Oyrmjy&aomf t&ufudk vluaomufaecsdefrSm orD;&nf;pm; b0ESifhwlyg \/
pmuav;ay;vdkuf? csdef;awGUvdkuf? b,favmufedyfoenf;/ odkUaomf...cifAsm;wkdU
uRefawmfwkdUonf ord;&nf;pm;b0ESifh b,frSm tm;&wif;wdrfjcif;&Sdygoenf;/ vifr,m;
b0a&mufatmif BudK;pm;vdkufMuwm? uJ..ckawmh odMuNyDr[kwfvm;[if/ orD;&nf;pm;
b0wkef;uvdk t&om&Sdao;&JUvm;/ om;r,m;wm0efxrf;&onf? xdkUtwlt&ufwm0ef
xrf;&onf/
t&ufc&D;eJU tcspfc&D;[m..tJovdk wlw,fcifAs/
orD;&nf;pm;b0[m cGmNyJ&ifvJNyJ? rNyJ&if nm;&w,fAs/
t&ufvJbJ aomufrd&if jyefjzwfEdkifjzwf? rjzwfEdkif&if a&SUquf<uNyDbJ/
]uJ....onfawmh tcspfc&D;qdkwmuawmhAsm (Oyrm EIdif;&wmyg) avmu"r®wm
jzpfoifhjzpfxdkufwJUvrf;pOfbJ/ vl&JU0wå&m;vlUavmu&JU tusKd;rsm;&m rsm;aMumif;bJ/
t&uf c&D;uawmh qufwD;av redyfavbJAsKdU/
'gaMumifh t&ufraomufwwfao;&if raomufzJ aebdkUeJU aomufwwfae&ifvJ
jyefjzwfzdkUeJU? rjzwfEdkif&ifvJ t&ufudkvlu aomufwJUtqifhrSmbJ &yfaebdkUtBuHay;vdk
ygw,f/ 'Dae&mrSm tBuHay;wmu vGG,foavmuf aomufaeol tzdkUrSm? t&uftvGef
BudKufoltzdkUrSm &yfwef;u&yfzdkU cufw,fqdkwm? uRefawmfvJ udk,fawGUbJ odygw,f/
odkUaomf...(vdkufEdkif&if vdkufzdkUayghav) enf;vrf;wckudkawmh ajymjyEdkifygw,f/
q&mBuD; a&TOa'gif;enf;
q&mBuD;onf t&ufaomufoljzpfaMumif; oludk,fwdkif0efcH a&;om;cJUbl;onf/ odkUaomf
q&mBuD;onf uRefawmfodcJUorQ touf80-ausmfonfwdkifatmif ]t&ufudk
vluaomufonf}qdkaom tqifhrSmbJ tNrJwrf;&SdcJUonf/ q&mBuD;onf t&ufudk
rl;csifí aomufonfr[kwf? pm;aumif;tdyfaumif;atmifom aomufoljzpfonf/
q&mBuD;aomufenf;rSm t&ufudk b,fawmhrStpm;ESifh cGmraomufay/ xrif; pm;cgeD;rS
t&ufudkaomuf\/ aomufNyD;&ifylí 0rf;Adkufu tpmudkawmif;vmaomtcg xrif;udk
tm;&yg;& pm;ypfvdkufavonf/
uRefawmfonf þenf;twdkif;bJ jyKusifhcJUygvsuf waeUxufwaeU? wvufxuf wv?
t&ufawG ydkydkaomufaomufvmrd\/ OyrmqdktHU/ yxrü wpdwfESifh xrif;Nrdef\/
tdyfaysmf\/ aemufwpwpESifh wydkif;a&mufvm\/ xdkUaemufwykvif;xdoGm;\/
raomuf&vQif avwysKdUysKdUjzpfvm\/ xrif;pm;r0if? tdyfraysmfcsifawmh/ ,if;onf
t&ufu t&ufudk awmif;vmaomtqifh/
q&mBuD;onf þtqifhudk ra&mufay? aeUwdkif;t&ufudk raomufívm;?
aomufvdkuforS? q&mBuD;t&ufraomufzJ xrif;pm;aomtcg[lír&Sd/ uRefawmfESifh
ESpf&Snfvrsm;twlaecJU? pm;cJU? aomufcJUbl;onf/
odkUaomfq&mBuD;\ xl;jcm;csuf avhusifhrIw&yf &SdonfrSm wcgwcgü olUudk,fol
cRef;tkyfí NcdK;NcHrIjzpf\/ olonfuRefawmfwkdUvdkbJaygh/ trsm;wum t&uform;awGod
Muonfhtwdkif; wpwp t&ufuav;ydkaomufvm? ydkaomufrSvJ tmoDoajyí
xrif;Nrdef? t&ufenf;ae&ifbJ pdwfxJw,f rMunfcsifawmh/
þtcsdefa&mufvmaomtcgü q&mBuD;onf olUwoufwm rSwfwrf;xJwGif
a&;cJUonfhtwdkif;? xrif;[if; pm;aumif;csifvkdUom t&ufaomufjcif;jzpfaomaMumifh
xrif;pm;jcif;udk &yfwefUavonf/
]a[h..rpdk;? igxrif;rpm;awmhbl;uG}
onftcgü q&mBuD;uawmf a':BuD;pdk;u xrif;[if;awG zG,fzG,f&m&mrcsuf awmh/
Al;oD;? a*:zD&Guf? rkHvmxkyf? rkHvmO? yJoD; ponfawGjyKwfNyDcifAsm/ 'Dawmh q&mBuD;onf
t&ufvJ vkH;0raomufawmhbJ? þtoD;t&GufjyKwfawGudkbJ iefjym&nfESifh
wkdUpm;avawmh\/
xrif;[if;pm;aeusolonf þrQESifhwif;rwdrfEdkifyg/ xdkUaMumifh q&mBuD;onf
olU0rf;AdkufqmvmvQif iSufaysmoD;pm;\/ vufzuf&nfMurf;aomuf\/ vufzufpm;\/
,if;odkUvQif oloDwif;wywfrQ rdrdukd,frdrd NcdK;NcHcsKyfwnf;rI jyKNyD;awmhrS rlvuvdk bJ
t&ufjyefaomuf\/ xrif;pm;[if;jyefpm;\/
pifppfawmh olUcE¨mudk,f\tm[m&"gwfcHudk ajymif;ypfvdkufjcif;jzpf\/ xdktcgrSm
olonf t&ufpaomufwwfcgp uav;uJUodkU t&uftenf;i,frQav;ESifh axGNyD;xrif;
[if;pm;aomufaumif;vS\/
]a[h tJvdkraomufzJ? xrif;rpm;bJNcdK;NcHaeNyD;awmhrS jyefNyD; aomufwmpm;wm [m
b,favmuf t&om&SdovJ/ t&ufvJbJ jyefNyD;taomufeJoGm;w,fuG? cE¨mudk,fvJ
oefUpifNyD; usef;rma&;twGufvJ aumif;w,f? rif; ighvdkvkyfMunfhprf;uGm}[k wdkufwGef;
bl;ygonf/
odkUaomf uRefawmfonf q&maumif;wynfh? yef;aumif;ryefcJUacs/ xdkUaMumifh
t&ufol&maMumwGif awmfawmfepfarsmcJUbl;yg\/ pmzwfol rdwfaqGudkomvQif
q&mBuD;vdk jyKusihfEdkifygu jyKusifhbdkUazmfjyjcif;jzpfyg\/
t&uform;rsm;omr[kwf/ aiGaMu;csrf;omí xrif;aumif; [if;aumif;awGESifh aeUpOf
pm;ae&ygvsuf Mumawmh NiD;aiGUtDvnfvmaomtcgü q&mBuD;enf; NcdK;NcHNyD;
tpm;ajymif;jcif;udk jyKMunfhoifhyg\/ armfawmfum;pum;ESifh ajym&aomf udk,fhcE¨mudk,f
udk tdkAma[mvkyfonf oabmayghcifAsm/
rdk;a0? armifMunfaqG? udka&Tarmif?
pmaye,frS t&ufaMumifh ysufpD;oGm;&aom vlrsm;pm&if;wGif olwkdUokH;a,muf udk
rxnfhírjzpfay/
,if;okH;a,mufrSm armifMunfaqGti,fqkH;jzpf\/ &Ir0wdkufodkU i,fpOfuxJu
a&mufvmNyD; pma&;q&mESifh t,f'DwmawGtMum; BuD;jyif;vmaom &Ir0NcHayguf
pma&;q&mav;jzpf\/
olUemrnf&if;u armifpef;cifjzpf&m? uavmifemrnf,lawmh oef;aqGESifh aomfwmaqG\
wynfhtjzpfESifh olUuavmifemrnfrSm ]aqG}xnfh,ljcif;[kajymbl;\/
udk,fhvlpmta&;tom;rSm aomfwmaqG oef;aqGwdkUavmuf tiftm;aumif; raumif;
awmh (olUtwdkoGm;í) rajymwwf&Sd&rnf/ aomuftm;rSmawmh q&mESpfyg;\ pHcsdefudk
csKd;jcif;jzifh toufi,fi,fuav;ESifh vlUb0u apmpD;pGmudpöacsmoGm;\/
armifMunfaqG\ taomufc&D;pOfwGif ]vlut&ufudkaomuf}rS ]t&ufut&uf
udkaomuf}blwmawGu jrefqefvGef;í aemufqkH;rSm olUtm; t&ufuaomufypfjcif;jzifh
cE¨ma<uoGm;&&Sm\/
olraorD vydkif;avmufu wm0gbm;rSm aemufqkH;awGUvdkuf&onf/ olUvkH;csif;
0w¬Kav;emrnf&pjyKí u&ruf? jrifheD? jrifhausmfwdkUESifhwGJum t&ufol&maMumrSm
epfarsmaeMuonf/ þpOfrSm olUtom;a&rSm ndKnpfNyD; rsufESmyGpdpdESifh azmif;tpftpfae
ykH Munfh&jcif;jzifh olUtm; t&ufaomufaeNyDjzpfaMumif; uRefawmfowdjyKrd\/ xdkrSrMum
rDyif t&ufyljyefí raeEdkifrxdkifEdkifjzpfojzifh a&udkMum&SnfpGm tat;pdrfcsKd;jcif;jzifh
tqkyfudk tat;rdNyD; aoqkH;oGm;aMumif; Mum;&\/
udka½Tarmif
tifrwef vlcspfvlcifrsm;aom aMu;rkHowif;axmufBuD;/ owif;,l"gwfykH&dkuf
tvGefaumif;onf/ olUudk,folt&ufu 'ku©ay;aeNyDjzpfaMumif; raorDu BudKwifod\/
olonft&ufaMumifh aq;&kHcPcPwuf&a&m? aq;&kHuwcg jyefqif;wdkif;
qifwdkif;t&ufraumif;aMumif;? olt&ufjzwfNyDjzpfaMumif; aMu;rkHowif;pmrSm
aqmif;yg;a&;avh&Sd\/
udka&Tarmifum; ]t&ufjzwfwm tvG,fav;yguGm? igt&ufjzwfwm tcgw&m
avmuf&SdNyD}qdkaom vlpm;rsKd;ygwnf;/ olaemufqkH;tBudrf aq;&kHwufaomtcgü aMu;rkH
wGif t&ufraumif;aMumif; aqmif;yg;a&;&ef olUtdrfodkU rjyefEdkifawmhacs/ &ifcGJ&kHodkUom
a&mufoGm;awmh\/ olUudk t&ufaomufypfjcif;jzpf\/
rdk;a0
uRefawmfha,mufzBuD;um; t&ufudktvGefBudKuf? rsKd;ESifh&dk;ESifhBudKuf? olUtaz vnf;
t&ufaMumifh ao&jcif;bJjzpf\/ ]arhtarESifh rdk;a0tazonf armifESrt&if;jzpf av&m?
arESifh uRefawmfnm;awmh rdk;a0trsKd;awGuvnf; uRefawmfhtrsKd;jzpfvmí olwkdU trsKd;xJ
0ifMunfhawmh atmifr,fav;Asm raomufwJUvl r&Sdoavmufyguvm;/ taomufBuD;ESifh
taomufuav;wkdUom jcm;em;\/ þaqGrsKd;xJuRefawmfa&mufjcif; onf
aumif;jcif;t*Fgw&yfjzpfayonf/ b,folurQ uRefawmft&ufaomufwmudk
tjypfajym&kHru b,ftdrfoGm;oGm; t&ufykvif;uawmh toifhbJ...[J...[J.../
rdk;a0onf t&uform; pma&;q&mawGxJü xl;jcm;csufw&yfrSm a[mfw,fwGif
t&ufxdkifaomuf&if; pma&;Edkifoljzpf\/ olUtaygif;toif;wodkufESifh ydkufqHr&SdbJ?
a[mfw,fxJ0if t&ufrSmaomuf&if; pma&;\/ olUpmtkyfwdkufESifhu wazmif
b,favmufEIef; pmrlay;aiGacs&Sdav&m? a&;NyD;orQudk olUwynfhatmifausmfu oGm;ay;í
aiG,lvmNyD;rS t&ufzdk;&Sif;&\/
rdk;a0onf tvGefpma&;Edkifoljzpfí pma&;Edkifoavmufvnf; t&ufaomufoljzpf \/
olUpmwrsufESmudk t&ufwcGufESifh wGufMunfhbdkUaumif;\/ aemufqkH;rSmwHawG; axG;&m?
aemufaz;oGm;&m aoG;awGygaeí toJZumjzpfNyD; tqkwfyJUaeNyD/ ausmufuyf wvkH;
raumif;awmh[k q&m0efuajymawmhrS t&ufjzwfrnf[k oluqdkonf/ olraorD
&ufydkif;rSm umwGef;atmif&SdefESifh uRefawmfvlemar;&ef olUtdrfa&mufoGm;onf/
ol\ajr;OD;uav;udkcsDvsuf uRefawmfwdkUESifh t&ufaomuf&if;bJ 'Dajr;uav;udk cspfvS
í ajr;uav;twGuf touf&Sif&ef t&ufjzwfawmhrnf[k ajymao;\/
odkUaomf olodyfaemufusaeNyD? rMumrDbJ t&ufu olUudk0g;rsKdypfvdkufav\/
odkU&mwGif t&ufuvludk 0g;rsKdaecJUNyDjzpfvsuf toufraoao;bJ ,ck&Sdaeao;
olum;....
wifhw,f(0g)udkaocJBuD;
þpmra&;rD 3-&ufavmufu olUtvkyfwdkufodkU uRefawmfa&mufoGm;\/ olaq;&kH
wvavmuf wufaecJU&NyD; jyefqif;cgpjzpfí uRefawmfuolUudkjrifvQifjrifcsif;.
]atmifr,fav;...oli,fcsif;&JU? raovdkU awGU&vJ ,JU,JUbJ&Sdygawmhvm;uGJU}[k
y#doE¨m&jyKvdkufawmh olUtoHu ajcmufuyfuyfBuD;jzifh...
]at;vuGm...q&m0efawG aumif;ayvdkUaygh oli,fcsif;&? ightpmtdrfxJu
azmufxkwfvdkufwmuGm? t&uf*sKd; uaZmfjrKyfawG wykvif;cGJavmuf&ouG}
]EdkUtck ukvdkUovdkUNyD;cJUNyDvm;? atmvfuvD,m jzpfNyDvm;...}
]tpmtdrfeJU tlawGudkawmh aq;aMumNyD;NyD 'gayr,fhudpörjywfao;bl;uG? tck ukowmudk
cPem;&wm? aemufrMumrD wHwm;av;rSm oGm;ae&OD;r,fwJUuG? q&m0efu ajymw,f...}
olonf þtBudrf oGm;&rnfqdkvQif wHwm;av; pdwåZaq;&kHodkU wwd,ajrmuf
jzpfacsNyD/
,cif pdwåZaq;&kHrS qif;wdkif;qif;wdkif;vnf; q&m0efawGu raomufygeJUawmh
raomufygeJUawmh ajymonf/ odkUaomf olraeEkdifcJU/ toufxuf t&ufudkckHrifouJUodkU
jzpfaeonf/
,ckolUudk uRefawmfawGU&mrSmvnf; olUcE¨mudk,fonf yDyD,JU,JUav;bJ/ t&dk;ay:
ta&wifvsuf? qHyifawGvnf; azG;aeonf/ ol\jyL;us,faom rsufvkH;BuD;rsm;onf
,cifuvdk rawmufyawmh/
,ck olvkyfaeaom r*¾Zif;t,f'Dwm cef;uvnf; usef;rma&;ESifh rnDnGwfyg/
tvGefusOf;usyf ydwfarSmifum olrsm;tdrf\ avSum;wufatmufxyfrSm aeUcif;jzpfvsuf?
rD;zGifhxm;rS tvif;a&mif&\/ tjyifu av0ifaygufvnf;r&Sd/ 'DusOf;usOf;uav;rSm
vl4-5a,mufae\/ onftxJ pmrl&Sif {nfhonfawGu vm vdkufao;/
tkd;...,cifu wifhw,fonf ,ck rwifhw,fawmhygwum;/ usef;rma&;vnf; raumif;/
pma&;q&mrusef;rmawmh pD;yGm;a&;vnf; tb,frSm aumif;awmhtHUenf;/
olESifh uRefawmfpum;ajymaevdkufMuwm nae 4em&Dausmfawmh ]uJcifAsm; tvkyf
rqif;ao;bl;vm;? oGm;MupdkU}qdkawmh...
]igrjyefEdkifao;bl;uG? vkyfom;owif;pmrSm [dkaeUuygwJU aqmif;yg;twGuf pmrlcav;
ESpfq,fudk ausmfnTefUrdk; oGm;awmif;cdkif;xm;w,f olvmygrSuG? rvm&if ightdrfeufzefcg
aps;bdk;r&Sdbl;? [D...[D..}
uRefawmfh&ifrSmqdkUoGm;onf/ wifhw,fonf vdrfnmjcif;? <um;0gjcif;uif;oljzpf\/
uRefawmfvnf; xdkaeUu pE´mrSm xdkvxkwfr*¾Zif;wGifygaom ]aAmhaAmhwifEdkif}0w¬K
twGuf pmrlcawmif;&if; oGm;jcif;jzpfa&m? tqifrajyao;í r&&SdcJUyg/
tu,fíom uRefawmfh0w¬Kbdk; pE´muay;aom aiG100d-&&Sdygu wifhw,fudk tpdwfawmh
ay;cJUrnfjzpfyg\/ ,ckawmh irGJudk ijymu ru,fEdkifacswum;/
wifhw,f\ b0c&D;vrf;udk Graph ac:o&kyfjyrsOf;aMumif; qGJrnfqdkygu twufjrifhjrifh
tusMurf;Murf;udk awGU&ayrnf/
olonf wifhw,f[k emrnfBuD;vsuf? vlBudKuftrsm;qkH;? jrefrmjynf\ xdyfoD;pm
a&;q&m jzpfcJU\/ xdkUaemuf t*FvefodkUoGm;um bDbDpDrSm tvkyfvkyfí 4-ESpfaecJU\/
udk,fydkifum;pD;cJU\/ ykHESdyfpufydkifqdkifcJUbl;\/ odkU&mwGif ypönf;Opömudkrufarmol r[kwf?
aiGaMu;udk rcifwG,f? &&okH;okH; aomufaomufpm;pm;ESifh aemufqkH;rSm &SdwmawG ukef\/
wifhw,f\ &NyD;aom atmifjrifrIawG qkH;½IH;&jcif;ESifh vlwGifta&;BuD;qkH;aom
ol\usef;rma&;csKdU,Gif;&jcif;udk taMumif;&Smvdkufawmh olt&ufaomuf vGefuJrIw&m;cH
ay:vmavonf/
wifhw,fonf t&ufaomufMurf;\/ olESifh uRefawmfonf a[mfw,fawGrSma&m?
olUtdrfrSma&m? uRefawmfhtdrfrSma&m? tBudrfBudrfaomufcJUbl;\/ olrl;vmNyDqdkvQif
]armifaqG uD;vfo,fabmfw,f}[k ajymavh&Sd\/ t"dyÜm,frSm 'Dykvif;ukefatmif &Sif;ypf
[kqdkonf/ þykvif;ukefawmhaum NyD;owJUvm;? rNyD;yg aemufwvkH;zGifhNyD; ]uD;vfo,f
abmfw,fvf}vkyfjyefawmh\/
wifhw,fonf t&ufaomufNyDqdkvQif tjrnf;tenf;i,frSvJGí tpmrapm;awmh bJ
owdarh vJusoGm;atmifaomufavh&Sd\/ pifppf Kill the bottle udkwdkuf&dkufjyef
vQif? ykvif;udk owfypfvdkuf[k t"dyÜm,f&Sdaomfvnf; trSefu ykvif;uolUudkowfaejcif;
jzpf\/
armif;ruef urf;ajcwGif olESifhuRefawmfa&csKd;MupOfu ykvif;u olUudkowfcJU acsNyD/
oef;aqGaoouJUodkU aoawmhrvdkUaygh/
taMumif;rSm uRefawmfwkdUonf oJaomifjyifwGif ykvif;awGcsí wykvif;NyD; wykvif;
aomuf&if; 'Da&vIdif;pD;Mu&m? aemufqkH;0,f olt&ufrl;vGef;í owdarhNyD; vIdif;atmuf
a&mufoGm;&um;? olaouH ra&mufao;ojzifh vIdif;jyefustoGm;rSm uRefawmfolUudk
a&xJwkH;vkH;vJaewm awGU&aomaMumifh tvsiftjref ajy;q,fvdkuf& \/
vufrwifuav;bJ uRefawmfhrsufpd tenf;i,f aemufusí aemufwcsD'DvIdif;BuD;
vmcJUrnfqdkvQif uRefawmfolUudk &atmif,lEdkifawmhrnf r[kwfacs/ olUudk uRefawmf
aomifjyifay: qGJwifcJUNyD;rS owd&atmif tawmfjyKpk,l&\/ xdkpOfu olaooGm;rnf
qdkvQif oef;aqGuJUodkUyif olUudk,foltoufxGufoGm;rSef;rS odvdrfhrnf r[kwfacs/
wifhw,f\pdwful;,Of
wifhw,fonf tifrwef pdwful;,Ofwwfol jzpf\/ olbdvyfu jyefvmcgpu
Advwfom; pdwful;,OfawG ygvm[efwl\/ azmfjyyg ysufpD;,dk,Gif;aeNyDjzpfaom
armif;ruefu AdkvfwJ eHywfwpfBuD;udk uRefawmfwkdU þAdkvfwJrSm aeMupOfyif? ol2500d-
ESifh 0,fvdkuf\/ xm;0,fNrdKUay:oGm;í pmcsKyfpmwrf;awG vkyfvdkuf\/ xdkpOfrSm olonf
0w¬Krsm;omru ]tausmftarmf} ]zdk;NyKH;csKd}paom &kyf&SifZmwfñTef;awGyg atmifjrifae
ojzifh aiGawGazmjcif;aomjcif; &ae\/ ol\Zmwm wufaeqkH;tcsdefjzpf\/
'DAdkvfwJBuD; 0,fr,fqdkawmh uRefawmfu...
]cifAsm;Asm...'DysufpD;aewJU[mBuD; bmvkyfzdkUvJ? romBuD; 0,f,lwmeJU twlwl aygh....}
][..'DromBuD;u tarG&rSmarmifaqG&...}
]b,fvdk vkyf&rSmwkef;? 'DAdkvfwJBuD;atmuf ajrBuD;xJrSm&wemodkuf&Sdw,frsm;
tdyfruf&vdkUvm;...}
]rif;[mu ArmtawG;bJ}
]uJAsm...bdvyfu jyefvmcgp bdvyfom; tawG;ygvmwJUvlBuD;u ajymprf;ygtkH;..}
]bdvyfom; tawG;vdkU rif;ajymwmrrSm;bl;? igpdwful;&wmu 'DvdkuG}
]qdkprf;...}
olUrsufvkH;jyL;us,fus,fBuD;udk NzJwJUum....
]iguyxr 'DAdkvfwJa[mif;BuD;udk zsufypfvdkufr,f...}
]cifAsm;...rzsufvJ olU[mol NydKusaeygNyDAsm...}
]em;axmiftkH;av...aemufNyD;awmhrS 'DNcHxJrSm tJ'DvdktBuD;BuD;wvkH;xJ r[kwfzJ
i,fi,fvSvS acwfqefqefav;awG ig;vkH; ajcmufvkH;avmuf aqmufvdkufr,f}
]bk&m;...bk&m;..'Davmuf AdkvfwJawGaqmufNyD; cifAsm;u bmvkyfrSmvJ}
]iSm;pm;rSmayghuG...}
]atmifr,fav;...cifAsm;...AdkvfwJb,folu vmNyD;iSm;aerSmwkef;? usKyfawmhtck
vmrdwmawmif rSm;vSNyDxifaewm wuwJ aps;eJUa0;? vleJUoleJUa0;? pm;aomufukefaps;
EIef;uvJ BuD;yghAsm? ig;wckbJ wHigavSem;oGm;0,fvdkU aygwm&Sdw,f? 'gayr,fh yifv,f
ig;awG uRefawmfawmh pmvdkUrBudKufaygifAsm? armif;ruefaps; oGm;0,fawmh Muufaps;?
0ufaps;uvJ BuD;ygbdoeJU? &efukefxufydkaewm b,fESdyfrvJAs}
olonf uRefawmfajymwmawG ayem;axmifaeNyD;aemuf...
]rif;ajymwmu 'DrSm tajcwusaebdkUtwGufzJ}
]at;av;...cifAsm;...AdkvfwJiSm;&r,fqdkawmh tajcwusraevdkU bmvkyfzkdUwkef;}
]r[kwfzl;uG? Oa&mywdkif;jynfawGu 'Dvdkqdyfurf;omawGrSm 'Dvdktdrfuav;awG
aqmufNyD; iSm;pm;Muw,f? veJUr[kwfzl;? w&ufb,favmuf? wywfb,faps;EIef;qdkNyD;
odyf0ifaiGaumif;wmuG}
]b,fvdkvlawGu vmiSm;aeMuwmwkef;}
]&kH;ydwf&uf a[mvD;a';&wJU vlawG? nm;pvifr,m; [efeD;rl;xGufwJUtcgrsKd;awG ayghuG}
]Oa&my wdkif;jynfawGawmh [kwfrSmayghav...usKyfwdkUArmjynfawmh cifAsm;AdkvfwJ rsKd;
vmiSm;aer,fh vlpm;rsKd;rjrifao;bl;}
]rxifeJUuG 'Dvdkyifv,furf;ajcrSm ususee taqmuftOD;eJU ae&mxdkifcif; aumif;w,f?
tdk;cGufyef;uef toifh&Sdw,fqdk&if cPwjzKwf tyef;ajzvmaecsifwJU
vlawGaygvmvdrfhr,f? tJ'gudkvJ owif;pmawGxJ aMumfjimawG&kyfykHawG xnfh&r,f?
rif;wdkUigwdkU pma&;q&mawGuvJ 0w¬KxJ xnfha&;ay;&r,f}
wifhw,fum; xdkpdwful;jzifh armif;ruefAdkvfwJ eHywfwpfudk0,fcJU\/ odkU&mwGif
olUpdwful; taumiftxnfray:cJUay/ ,if;pdwful;rsKd;udk atmifjrifpGm &kyfvkH;azmfcJUol
um; Armhacwf OD;tkef;cif-a':'*kefcifcifav;wdkUjzpfí iyvD?
iyvDonf armif;ruefxuf om,m\/ vSy\/ vlaetdrfajcvnf;&Sd\/ aps;ESifh
vnf;eD;\/ ,ckqdka[mfw,fvJ&Sd\/
odkU&mwGif wESpfwcg aEG&moDrSmom AdkvfwJwkdUwGif vliSm;vmolwkdU&SdMuonf/
tjcm;&moDrSm vlapmifhyifiSm;xm;&ojzifh wifhw,fpdwful;uJUodkU pD;yGm;jzpfzdkUum; rudkuf
acs/
jrefrmjynfum; vifr,m;nm;wdkif; [ef;eD;rl;rxGufMuyg/ rdrdtvkyfcGifrS
&uftm;&olwdkif;vnf; Oa&myrSmuJUodkU yifv,furf;ajcodkU roGm;Muacs/ jrefrmjynfrSm
vnfp&mzl;p&m? wefcdk;BuD;bk&m;awG aygrsm;vS\/ EdkUNyD; usKyfwdkUjrefrmjynfrSmu
wnf;cdk&ef a[mfw,frvdkay/ rdwfaqGnmwumwkdU&Sdae\/ r&Sdbl;bJxm;tkH;? bkef;BuD;
ausmif;awG? Z&yfawGu tqifoifhygbJ? Oyrm usKdufxD;&dk;bk&m; oGm;MunfhayghAsm?
wnf;p&mZ&yfawGESifh xrif;qdkifawGuvnf; olwkdUqdkifrSm xrif;pm;&ifbJ tdyfp&mae&m
ay;vdkufao;Asm/
'gjrefrmjynf\ *kPfygwnf;/
uRefawmfwdkUvifr,m;vJ bdvyfjyefcgp udkwifhw,faus;Zl;ESifh armif;ruef
yifv,furf;ajcodkU [ef;eD;rl; xGufcJU&? toGm;a&mtjyefa&mawmh roufombl;AsKdU?
tjyefu ydkqdk;vSonf/
[ef;eD;rl;\ed*kH;
uRefawmfwdkU [ef;eD;rl;\ ed*kH;udk tjyefrSm xm;0,fjrpfu armfawmfESifhxGufcJUNyD;
yifv,f0rSm rwef;oabFmudk BudKae&if;bJ tqkH;owfygr,f/
'DtjyefrSmawmh q&mwifhw,fu uRefawmfwkdUeJU rygawmhbl;? yifv,fa&aMumif;
oGm;raumif;bl;qdkwm tvmc&D;uwnf;u olodoGm;onfESifh a0[ifu av,mOfESifh
<uawmfrloAs/ *kPf0if;wdkU vlodkufuvJ xm;0,frSm usefcJUMuw,f/ 'gaMumifh tjyefrSm
wifhw,fnD armifMunf&,f? uRefawmfwkdU vifr,m;&,fbJ/
tJAsm? yifv,f0rSm rwef;oabFmBuD; rvmcifnaecif; avjyif;rkefwdkif;BuD; usvdkufwm
uRefawmfwkdU armfawmfuav;[m vIdif;avxJ rarSmuf&kHwr,fbJ vl;vdkuf
vdrfhvdkufykHrSmawmh tvmwkef;u rwef;oabFmBuD; yifv,fxJ0ifawmh vIdif;'PfrcHbl;
vdkU rl;Muw,fqdkwm bmrQrajymyavmufawmhbl;? uRefawmfwkdU[ef;eD;rl;&JU ed*kH;[m
tefNyD;rl;wJU rcsdqkH;vdkU qdk&rSmbJ/
rdk;awGu&Gm vQyfppfawGu vufoeJU armfawmftvHwdkif xdyfzsm;rSmvJ yifv,fwdkU
xkH;pHtwdkif; vQyfppf"mwfuvmuyfaeawmh tJ'gudk wcsKdUrdef;rBuD;awGu yifv,fpkef;wJU
cifAs/ pm;csifaomufcsifvdkU vmuyf&Smw,fqkdNyD; acgpmauR;wJUvleJU? wdkifudka,mif;reJU
acgufoleJU/
tJonfvdk olwkdUpdwfxif 'gawGvkyfMuaomfvnf; rkd;oufavxJrSm vQyfppf"mwf [m
raysmufao;bJaeawmh? uRefawmfwkdUvli,f vifr,m;ESpfa,muf? u,ku,ifaeMu wm
yifv,fpkef;u rBudKufwJUtwGuf a&mufvmwmvdkU olwkdUu pGyfpGJMujyefw,fcifAs/
pifppfawmhvJ uRefawmfwkdU[m yifv,fxJrSm avjyif;rkefwdkif;xvdkU vIdif;uykwf
armfawmfu vIyfaeawmh nm;pvifr,m;bJAsm? 'DvdktjzpfuvJ rBuKHbl;awmh aMumuf
aMumuf½GHU½GHUeJU wa,mufwa,muf ayGUayGUzufzufeJU ,k,k,,aerdMuayghoAs/ 'gudk
olwkdUu apmapmuwnf;u rsufpdqHyifarT;plxm;Mu[efwlyg&JU? tckavjyif;rkefwdkif;x
wm[m yifv,fpkef;aMumifh olrBudKufwmudk olUydkifeufxJrSm uRefawmfwkdUu jyKrdvdkU
tm;vkH; touftEå&m,fawG pdk;&drf&wJU tajca&mufaeNyD/ 'gaMumifh uRefawmfwkdUu
taetxdkif qifjcifum awmif;yefoifhw,fvdkU rdk;xJavxJ'ku©xJrSm olwkdUu uRefawmf
wkdUudk w&m;cHvkyfaeMuao;oAsm/
olwdkUbmbJ ajymaeMuaeMu? uRefawmfwkdUESpfa,mufrSmawmh wkH;vkH;vJaeMuNyD/
olwkdUajymwmem;u Mum;ayrifhvdkU vlawGu rvIyfEdkifMuawmhbl;/
pifppfyifv,f\ &moDOwk tHUMobG,faumif;onfum;? rdk;BuD;vJ&Gmaeonf/ avjyif;vJ
wdkufaeonf/ uRefawmfwdkUwudk,fvkH;rSm &TJ&TJpdkaeonf/ udk,furdk;aygufawG u
wazmufazmuf rSefaeonf/ odkUaomf at;jcif; csrf;jcif;r&SdbJ armfawmfudk yifv,f
vIdif;u ykwfawmh jrifhoGm;vdkuf edrfhqif;oGm;vdkuf ykcufudkvGJay;onfhES,f tdyfíaumif;
vdkufwmav/ eHeufrdk;aomuf tvif;a&mufí aejcnfjyjyrSm &moDOwkuvnf; Nidrfouf
vdkU uRefawmfwdkU &TifysMunfvifpGm tdyf&mrSEdk;Muawmh rwef;oabFmBuD;onf uRefawmf
wdkU armfawmfteD;rSm a&mufaeacsNyDwnf;/
tcPf;(3)
uRefawmfESifhq&mBuD;a&TOa'gif;
NyD;cJUaom tcef;(2)a&;pOfu Zlvdkifv twGif;jzpf&m q&mBuD;a&TOa'gif;enf;}[lí
q&mBuD; t&ufaomufykH aomufenf;ESifh rMumcPtpm;tpm NcdK;NcHenf;wkdUudk a&;pOfu
q&mBuD; ruG,fvGefao;/ q&mBuD;yg olUtaMumif;ol zwfpdrfhaomiSm &nf&G,fygonf/
odkUaomf zwfroGm;&&Smawmh? Mo*kwfv 10&ufaeU n7-em&DrSm vlBuD;a&m*gjzifh
vlwb0 Zmwfodrf;oGm;avNyD/
rEåav;rS &Ir0odkU? &Ir0rS uRefawmfhtdrfteD;&Sd udkazodef;tdrfodkU w,fvDzkH;quf jcif;jzifh
xdkn 9-em&DavmufrSmyif q&mBuD;uG,fvGefaMumif; uRefawmfodygonf/ odkU&m wGif
tavmif;ajrrcsrD uRefawmfrEåav;odkU oGm;&efum;? vm;vm;rQpdwfrul;Edkifyg/
aemuf 3-4&uftwGif; uRefawmfhudk awGU&SdMuaom pmaye,fu vlrsm;uvnf;
]tif;..cifAsm;q&mBuD;qkH;wm rEåav;udk roGm;bl;vm;}[k ar;Muygonf/ tcsKdUolwkdU
rsufESmü tHUMoaom t&dyfta&mifrsm;yif ay:Muygonf/ (,cka':BuD;pdk;qDu pm&awmh
rEåav;u rdwfaqGrsm;uvnf; arQmfMuaMumif; od&ygonf/) q&mBuD;ESifh tcspfcifqkH;
aom t&if;ESD;qkH;aom q&mBuD;\ om;wynfh[k wdkif;odjynfod aMunmxm;aom
uRefawmfu 'Dq&mBuD;&JU tokbudkrS roGm;bl;qdkawmh tHUMoolwkdU tHUMoxdkufMuygay
onf/ uRefawmfroGm;EdkifonfhtaMumif;um; uRefawmfhwGif &Sdaeyg\/ onftaMumif;
pOf;pm;vdkufawmh q&mBuD;udk uRefawmfyxrOD;qkH;tBudrf awGU&pOfwkef;u tcgumv
onf jyufjyufxifxif ay:vmygbdawmhonf/
1946-ckESpf? arvxJwGif uRefawmfharG;ozcif\ pDrHay;csuft& qeftdwf 200-
ESifhaygif;wnfNrdKUrS rEåav;NrdKUodkU oGm;&awmhrnfqdkaomtcgwGif uRefawmfh&ifxJrSm
w'dwf'dwf ckefavmufatmifyif 0rf;omvSygonf/ qefukefonfBuD;jzpfí vlcsrf;omvm
awmhrnf rdkUvm;wJU? r[kwfa&;cs r[kwf? uRefawmfjrif;vSnf;orm; b0uyif? &efatmif
&wempkHaxmuf0w¬Kudk txyfxyftcgcga&;&if;? MunfhjrifwdkifrS A[ef;odkU tvkyfoGm;
aom ol&d,OD;odef;armiftm; uRefawmfhjrif;vSnf;ESifh BuKHwdkif;tvum;wifvsuf
q&mBuD;a&TOa'gif; taMumif;udk ar;jref;avh&Sdonf/ q&mBuD;onf rEåav;om;/ ppfjzpf
onfESifh tnmodkU jyefoGm;onf/ xdkrSwzef ,ckppfNyD;acwfrSm rEåav;vlxkowif;pmwGif
t,f'Dwm vkyfaeaMumif; od&ojzifh {uEå rEåav;a&muf&ifjzifh igMunfndKaewJU
q&mBuD;udk igawGU&awmhrSmbJ? igh&efatmif&wem pkHaxmuf0w¬Kav;udk q&mBuD;jy&
awmhrSmbJ[k wtm;cJcJ &Sdaejcif;aMumifh tESpfESpftvvu arG;jrLcJUaom qE´jynfh0
awmhrSmrdkU woufrS wcgpDom BuKH&wwfaom 0rf;omrIrsKd;udk uRefawmfcHpm;&jcif;jzpfyg
\/
rEåav;a&mufw,fqdk qeftdwfawGudk yGJ½kHrSmtyfNyD; tcGifhomonfESifh vlxk
owif;pmwdkufudkoGm;? ppfNyD;acwfrSm q&mBuD;\ yxrOD;qkH;xkwfaom ]tBuHOmPfjzifh
BuD;yGm;a&;}pmtkyf? puúLtcuftcJaMumifh (&av&m)a&mifpkH pm&GufawGESifh y-'-w 3tkyf
cGJ&dkufxm;onfudk 3d-pDESifh0,f? a&mif;oltrsKd;orD;tm; q&mBuD;a&TOa'gif; ,ck
b,frSmaeovJ ar;..../
xdkpOfu touf 30 rQcefUrSef;&aom trsKd;orD;cyfacsmacsmum; vlxka':trmbJ
udkcifAs/ q&mBuD;\ a*[mudk aocsmpGmbJ nTefMum;vdkufyg\/
xdkUaMumifh q&mBuD;\ woufwm rSwfwrf;xJwGif uREkfyf\wynfhrsm;tcef;ü...
1/ aomfwmaqG
1946-ckESpfwGif 0ufvufrSrEåav;odkU ajymif;vmcJUí "g;wef;&yf? 0if;armif\ tdrfü
rSDcdkvsuf&SdpOf? waeUaomeHeufü vli,fwa,muf a&mufvm\/ uREkfyfonf olUudk
wBudrfrQ rjrifbl;onfhjyif ol\ udpöudkvnf; rcefUrSef;wwfonfESifh
tef;wef;wef;jzpfum ae&mxdkifcif; ay;av&m? oluvnf; &Jwif;aom trlt&mr&SdbJ
cyfwGHUwGHUESifhyif 0ifí xdkif\/ uRefyfu udpöudkar;aomtcg olu 0w¬Kwyk'f
a&;om;xm;aMumif; ¤if;udk uREkfyfu Munfh&Ijyifqifay;apvdkaMumif; ajymavonf/
tvkyftudkif? ae&yf? touft&G,fponfwdkUudk ar;jref;um pum;tenf;i,f
ajymMuNyD;aemuf uREkfyfu ol\pmrludk,lcdkif;vdkuf\/ aemufwacgufvmaomtcg
zdk;usifarmifonf pmrluav;ESifhtwl qefwtdwfvnf; ,lvm\/ tcsdeftwefukefaom
tvkyfudk vkyfay;&vQif vkyfc&csifaom uREkfyf\ 0goemudk0efcHí qeftdwfudkjrif&jcif;
aMumifh &kwfw&uf 0rf;omovdkvdk jzpfrdaomfvnf; þqeftdwftwGufaMumifh nHUzsif;
aom pmrlwckudk aumif;onf[k rajymrdapzdkU vdktyfjcif;udkvnf; owd&onfESifh
qeftdwfudk &dk;om;pGm jiif;y,frdygao;onf/ odkU&mwGif zdk;usifarmifu ]OD;BuD;
pm;&atmif apwemESifh ay;jcif;jzpfygonf}[k owif;ay;onfESifh vufcHvdkuf&\/
uREkfyfonf ol\pmrludk zwfzdkUtcsdefr&ao;aomfvnf;? zdk;usifarmif cPcPvmí
pum;ajymonfESifh pmrltaMumif; rod&ao;apumrl vludkrlum; wkd;íwdk;í oabmus
vmavNyD/ uREkfyfwckowdjyKrdonfum; zdk;usifarmifonf txifBuD;cHcsifí 0ifh<um;um
[dwfxkwfwwfaom vli,fwa,mufr[kwf? &dk;&dk;uav;wifjywwfolwa,muf
jzpfonf[k uREkfyftuJcwfrd\/ þtcsufonf olESifhuREkfyfa&SUtzdkUwGif Mum&Snfav;jrifh
qufqHí jzpfEdkifrnfh vli,fwa,mufjzpfaMumif; nTefjy\/
,if;um; q&mBuD;bufu uRefawmfhtay: tjrifjzpfí uRefawmfhbufu q&mBuD;tm;
Munfh&IcJUykHudkvnf; ,cktvsOf;oifhcdkufí azmfjy&ayawmhrnf/
"g;wef;&Sd aq;&kHtvkyform;rsm; uGmwma&SUü &xm;vkH;&yfapvsuf? uRefawmf
jrif;vSnf;ay:u qif;í? q&mBuD;emrnfudk ar;onfü? twGif;uxGufvmolrSm
a':BuD;pdk;jzpfyg\/
]q&mBuD; &Sdygw,f vmyg}[k ac:oGm;í twGif;odkU a&mufaomtcg? q&mBuD; onf
uRefawmf0ifaombufrS ab;wdkufcyfapmif;apmif;? a[mif;jrif;í nHUzsif;aom
pm;yGJukvm;xdkifESifh pma&;aeonfudk awGU&ygonf/ pkHaxmuf0w¬Ka&; q&mBuD;ESifh
pkHaxmuf0w¬Ka&;q&m jzpfcsifaewJUvlbJ? uRefawmfvJ aocsmpGmMunfh&Iwwfonfaygh/
xdkpOfu q&mBuD;\azmifwdefum;? tJAm;&Syf taumif;pm; rifvkH;tBuD;ti,fvkyfí
&aomuvpfuav;ESifh/ q&mBuD;pma&;ykHrSm azmufwdefudkvufnId;ESifh vufcv,fMum;
nSyfonf/ aemifrSm od&onfum;? vufnId;vufrMum; temjzpf&mrS tusifhygoGm;onf/
xdktcsdefü q&mBuD;onf pma&;q&mb0udk jyefvnfxlaxmifcgp? pD;yGm;a&;tm; jzifh
rjynfhpkHao;/ rsufrSefb,fbuf*dkif;onf usKd;aeí *dkif;jywfrSm csnfxm;aomBudK;ESifh
em;&GufrSm &pfywfxm;&onf/ q&mBuD;vufxJü rjywfqkyfudkifxm;wwfaom aq;wH
t&dk;rSm usKd;NyD; jyefwyfjzpfí wdkae\/ aq;tdk;uvnf; a[mif;jrif;í rGJajcmufygbd/
aq;wHudkufaom ae&mrSmvnf; atmufzufuaygufae\/ vufzuf&nfMurf;tdk;u
vnf; ajrtdk;rS EIwfoD;yJUBuD;/ ,ckyif uRefawmfhrsufpdxJ jrifa,mifrdao;onf/
xdkUaMumifh uRefawmfonf yxrtacgufrSm q&mBuD;\ tajctaeudkMunfhNyD;
'kwd,tacgufrSm qefwtdwf,loGm;jcif; jzpfygonf/ uRefawmfh0w¬Kav;udkMunfh&Iay;&ef
[lír&nf&G,fyg/ pmaytm;jzifh uRefawmftifrwef MunfndKav;pm;aeaom q&mBuD;
tm; udk,fwwfEdkifaeaomtcgü uRefawmfþrQru ylaZmfuefawmh&ef apwemxm;NyD;
jzpfygonf/ odkUtwGuf uRefawmf qefukefonfb0 aygif;wnfESifh acgufu,fjyefu,f
ul;oef;í rEåav;wGif &SdaepOf tcGifhoihforQ q&mBuD;tdrf oGm;wdkif;oGm;wdkif;
pm;aomufzG,f&mawG rjywfaqmifusOf;cJUygonf/ aeUv,faeUcif;rSm aomufzdkUqdkvQif
bD,m? naetwGuf b&ef'D? 0DpuD xdkpOfuufpfbDacwfjzpfí taumif;pm;csnf;/
q&mBuD;ESifh uRefawmfonf t&ufuav;wjrjraomufí xrif;[if;aumif; BudKufykH
csif;wlnDvSonf/
xdkpOfü uRefawmfrSm (uomoGm;cgeD;) q&mBuD;\woufwm rSwfwrf;wGif
ygonfhtwdkif; (uREkfyfonf jrpfqdyfodkUqif;í olUudkEIwfquf&if; olaX;om;uav;ay
avm[k rk'dwmjzpfrdygao;onf)[k qdk&avmufatmif aiGaMu;udk azmazmoDoD okH;Edkif
oljzpfyg\/
,if;acwfu t*FvdyfaiG okH;av;aomif;rsm; wcgw&H aygif;wnfodkUjyefydkU&ef
tpdk;&aiGwdkuftcsdefrrDawmhí txkyfvdkufq&mBuD;\ tdyf&may:ypfwifvdkufum ]OD;BuD;
uRefawmfeufzefrS vm,lawmhr,f}[k ajymvdkufaomtcgwkdUwGif q&mBuD;u ]a[h
rif;aiGawG 'dkUokH;vdkuf&if b,fhES,fvkyfrvJuG}[k ajymaomtcg uRefawmfu &uf&uf
a&ma&mBuD; ]OD;BuD;oabm&Sd}
xdkUaemuf uRefawmfuomujyefa&muf? zGwfjzpfNyD; pma&;q&maomfwmaqG b0
a&mufvmaomtcgü (þtcsufonf olESifhuREkfyfa&SUtdkUwGif Mum&Snfav;jrifh qufqHí
jzpfEdkifrnfh vli,fwa,mufjzpfaMumif; nTefjy\)[k q&mBuD;a&;cJUonfhtwdkif;yif
q&mBuD;ESifh uRefawmfonf rEåav;rSmvnf;aumif;? arNrdKUrSmvnf;aumif;? &efukefrSm
vnf;aumif;? Budrfzefrsm;pGm wtdrfwnf;twl (q&mBuD;tdrfrSm)aecJUbl;ay&m? aemufqkH;
cGJcGmvdkuf&onfuawmh q&mBuD;onf vkyfom;owif;pm t,f'DwmcsKyftvkyfrS xGufí
qif;'0pfvrf;? &Ir0wdkufa&SU&Sd tpdk;&wdkufcef;BuD;rS rEåav;NrdKUodkU
ajymif;a&TUoGm;onfwGif jzpfygawmh\/
,if;odkUjzifh q&mBuD; tedpö a&mufaomtcg uRefawmfrEåav;odkUromydkU roGm;
Edkifawmhonfum;? uRefawmftm; (&dk;&dk;uav; wifjywwfol)[k q&mBuD; a&;cJUonfh
twdkif; uRefawmfrSef&mudk ajym&vQifjzifh q&mBuD;aoqkH;NyD[k od&aomtcsdefrSm eufzef
reuf? uRefawmfhtdrfaxmiftwGuf qefbdk;rQ cJ,Of;aeaomaMumifhyg cifAsm;/
Munfhprf;yg OD;BuD;&,f...(OD;BuD;ajymcJUwJUtwdkif; OD;BuD;vm;&m jA[®mbkHubJaeNyD; 'Dpmudk
&Iygawmh/) OD;BuD;eJU uRefawmf pwifawGUpOfu OD;BuD;u rvdkcsifygbl;qdkwmawmif rS
uRefawmfokH;wif;0if qeftdwfBuD;udk twif;ay;cJUw,f/ tckOD;BuD;qkH;wJUtcsdefusawmh
vuf&Sd qefaps;eJU? uRefawmfh tdrfaxmif vl9a,mufpmtwGuf reufzefqefbdk;rQ cJ,Of;
aeygaomaMumifh OD;BuD;tokbudk uRefawmfrvmEdkifawmhygbl;cifAsm;..../
'gayr,fhvdkU &uftenf;i,f twGif;rSmbJ uRefawmfBudK;pm;yrf;pm; aiG&SmNyD;awmh
Mo*kwfv 25 &ufaeUu...
a':BuD;a&U....
cktcsdefrS uRefawmfvmvdkUvJ taMumif;rxl;awmhygbl;? onfawmh uRefawmf vmvdkU
ukefr,fhp&dwfudk a':BuD;udkbJuefawmhvdkufygw,f/ qdkNyD; uRefawmfpmwdkufuae NyD;
a':BuD;pdk;qDudk aiGw&m ydkUvdkufygw,f OD;BuD;a&..../
vGrf;qGwf owd&pGmESifh....
b0\ 'ku© okc/
1955-ckESpf? arESifhuRefawmf udk,fhtdk;udk,fhtdrf xlaxmifMuaomtcg uRefawmfh
rSefwrf;0ifaiGrSm &Ir0wGif 0w¬Kwdkwyk'f 300d-t[du@twGuf 300d? aygif; 600d-rS
,ciftdrfaxmif\ uav;p&dwf 250d-ay;í usefaiG 350d-rSm vifudk,fr,m;ESpfa,muf
xJaumif;aumif;BuD; okH;Edkifpm;Edkifygonf/ tjcm;r*¾Zif;rsm; a&;EdkifvQifvnf; tydk0ifa0G
&ao;onf/
xdkpOfu ukefaps;EIef;rsm;vnf; rBuD;rm;Mu/ ig;cl? ig;&HUESpfusyfcJG okH;usyf/
taumif;pm;ig;jrif; ig;Muif; ykZGefxkyfBuD;rsm;rS 5-usyf? Muuf-0uf-bJ-qdwf 5-usyf
ywfvnf? qDwydóm ESpfusyfcGJ/ ykH;vkH0,fEdkifvQif 24-usyf? q,fydómru tydkwGufvJ
&ao;onf/ ykH;cGHvJ&ao;onf/ tdk...tJonfwkef;u qDykH;cGH? a&eHykH;cGHqdkwmrsm; pum;xJ
xnfhajymraeMu/ MuufoGef tmvl; wydóm jym; 50-60/ &moDtavsmuf tvGef&Sm;
csdefrSjym; 70-80/ qeftaumif;pm; pyg;euf iuRJwwif; q,fhav;ig;usyf/ aumufopf
ay:cgeD; &Sm;yg;qkH;tcsdefrS 16d-17d/ wwif;,lvQif t&yfxJu ukefpkHqdkifrS tdrfay:
ta&mufvmydkU\/ EdkUqDoMum; ig;aowåmum; azmjcif;aomjcif;/ t0wftxnftwGuf
vnf; jyóemr&Sd/ uRefawmfhvkyfief;uvnf; aomfwmaqGa&;orQ ,lyg&apqdkaom
xkwfa0olawG toifh&SdaeMu\/
,if;odkUaom 0ifaiG? ,if;odkUaom acwftcgü arESifhuRefawmf nm;cJUMuav&m
pdwful;,Oftaysmfzwf 0w¬KrsKd;jzpfygrl olwdkUESpfa,muf ESpf&Snfvrsm; &nf;pm;xm;NyD;
aemuf cufcufcJcJawGU&ef zefwD;ay;vdkufNyDubJ/ ]arESifharmif}onf oufqkH;wdkif
aysmf&TifpGm aygif;oif;Muavownf;}[k tqkH;owfvdkufEdkifyg\/
odkUaomf uRefawmfwkdU\ wu,fhb0um; ajrSmfvifhcsufBuD;pGmaom orD;&nf;pm; b0rS
vGefajrmufí 'ku©\tprQ &Sdao;\/
uRefawmfonf yxrtdrfaxmifwkef;u yxrt&G,f\ 'ku© ,ck'kwd,tdrfaxmif wGif
'kwd,t&G,f\'ku©abmifudk 0if&avNyD/
b0&SdorQum; 'ku©&Sd&rnf/ okcaum r&Sdbl;vm;wJU/ &Sdygonf/ odkUaomf þokc
qdkonfum; b0'ku©xJwGif acwårQ ay:vmwwfaom em;ae&m pcef;uav; rsm;wnf;/
Oyrmqdk&aomf uRefawmfwkdUonf c&D;&SnfoGm;MurnfqdkvQif tdyfpufaeem;&ef pcef;rsm;
&Sd&ayrnf/ b0c&D;xJrS okconf þtyef;ajzpcef;uav;ESifhomwlayonf/ Opömypönf;
qif;&Jcsrf;omra&G; vkyfief;BuD;i,fr[l? olUb0c&D;rSm olU'ku©ESifh olUokcESifhom jzpfacs
onf/ olawmif;pm;rSmvnf; olawmif;pm;\'ku©ESifh olawmif;pm;\okc&Sd\/ olaX;rSm
vnf; olaX;\'ku©ESifh olaX;\okc&Sd\/
olaX;\ 'ku©okcESifh olawmif;pm;\ 'ku©okcwkdUonf ykHpHcsif;awmh rwlMuacs/ odkUaomf
cHpm;rIuawmhtwlwlbJjzpf\/ Oyrmav;ig;&mwef pm;aomufyGJBuD;ESifh olaX;
BuD;xrif;Nrdefjcif;onf jym;av;ig;q,fbdkESifh olawmif;pm;xrif; Nrdefjcif;ESifh
rjcm;em;yg/ avat; pufcef;wGif tdpufnufanmaom zJarGU&may:ü olaX;BuD;
tdyfaysmfaejcif; onf vrf;ab;yvufazmif;ay:ü olawmif;pm;tdyfaejcif;ESifh rjcm;yg/
vlwa,muf pm;aumif;wmcsif;? tdyfaumif;wmcsif; twlwlbJ jzpfyg\/ pm;r0if
tdyfraysmfwmcsif;vJ twlwlbJjzpfyg\/
,if;odkUvQif vlwef;pm;toD;oD;wkdUonf udk,fhb0wGif udk,fh'ku©udk,fhokcawG
waxGaxGESifh udk,fhb0udk,f ckHrifaeMujcif; jzpfMuygukefownf;/
uarÁmZc&D;
vGefcJUaom 1955-ckESpf aEG&moDwGif uRefawmfwkdUonf armif;ruefodkU oGm;cJUMu NyD/
,ck 1956-ckESpf aEG&moDrl ar\ZmwduarÁmZXmeD awmifydkif;&Srf;jynf awmifBuD;NrdKU odkU
oGm;&ef pDrHMuonf/
awmifBuD;wGif ar\aqGrsKd;rdbrsm; &SdMuaomfvnf;? xdkpOfu aronf &efukefodkU
ausmif;oGm;aepOf ynmroifrlí Muif,mwvif,lol uRefawmfhtm;om;r,m; &SdvsufESifh
azmufjym;um aemufwr,m;,lol[k vlqdk;pm&if;wGif wifoGif;xm;Muí uRefawmfwkdUudk
vufoifhrcHMuao;ojzifh uRefawmfwkdUonf awmifBuD;rSma[mfw,fwGif wnf;cdk&rnf/
okdUr[kwf tdrfwvkH;iSm;ae&rnf/ xdkUaMumifh þc&D;twGuf aiGawmfawmfrsm;rsm; vdkjyef
avonf/
odkUaomf xdkpOfu aiGa&;aMu;a&;udk uRefawmfrrIyg/ aomfwmaqG bkef;rD;aev
awmufyaecsdefjzpfí pmtkyfwdkufwckckwGif uRefawmfh0w¬K&SnfvkH;csif; b,favmufwef
a&ay;rnf/ p&HaiG tckb,favmufay;yg[lí awmif;,lEdkifonf/ xdkUtjyif xdkpOfrSm
jr0wDr*¾Zif;wdkufu aomfwmaqGvdkvQif BudKwifaiG 500d-wdwd aiGpm&if;Xmeuxkwf
ay;yg? onfxufydkvQif txufodkU taMumif;Mum;yg[laom trdefU&Sdaeonf/ odkUaomf
þaiGay;NyD; pmrlwiifiif awmif;cHaernfhaiGrsKd;udk uRefawmfrvdkcsifyg/ p&H,laom
tusifhvnf; uRefawmfhwGifr&Sdyg/
xdkUaMumifh 0w¬Kwyk'fxJESifh aiGeifhueJaeatmif&aom &kyf&Sifbufudk uRefawmf vSnfhonf/
,if;umv0,f uRefawmfhtdrfuav;odkU vma&mufaomufpm;aysmfyg;aeMuolrsm; xJwGif
xdkacwfuatmifaZ,s&kyf&Sif ukrÜPDydkif&Sif OD;aomif;pdefvnf; yg0ifav&m wnaecif;ü
aomufMupm;Mu&if;...
]udkaomif;pdef cifAsm; uRefawmfhqDu &kyf&Sif&dkufzdkU 0w¬KZmwfvrf;wyk'f rvdkcsif bl;vm;}
udkaomif;pdefu vIdufvIdufvSJvSJjzifh...
][m...wyk'fru vdkcsifwmayghAsm? cifAsm;u pma&;q&m? uRefawmfu &kyf&kyfxkwf vkyfol?
udkaqGUudk uRefawmfaygif;awmh tJ'D &nf&G,fcsufvJ ygwmayghAs}
]'gjzifh uRefawmftck Zmwfvrf;wyk'f ajymjyr,fav? BudKuf&ifp&HaiGwaxmifay; yg?
rBudKufao;&if aemufwyk'fajymjytkH;r,f}
udkaomif;pdefu ]tdkau}[kqdkvdkufí usefvlrsm;uvnf;
][m...[efuswmbJ? usKyfwdkUvJ t&ufaomuf&if; 0w¬KZmwfvrf; em;axmif& awmh
Zdrfaygh}
þyGJwGif zqyv trwfvkyfcJUbl;ol OD;aX;<u,fESifh yrnwtrwf jzpfcJUbl;ol
OD;uHnGefU (qdwfjzL)vJygayonf/
,if;odkUjzifh uRefawmf&kyf&Sif &dkufEdkifatmif wrif&nf&G,fí pdwful;xm;aom
Zmwfvrf;wyk'fudk ajymjy&m em;axmifoltm;vkH;vnf; BudKufí udkaomif;pdefvnf;
tvGefoabmusum....
]BudKufNyD-BudKufNyD-udkaqGeufzef uRefawmfaiGwaxmif,lcJUawmhr,f}
udkaomif;pdefudk aiGta&;wBuD;awmif;&wm uRefawmftm;emygw,fAsm a[m'D rt0Smu
awmifBuD;jyefNyD; aEG&moDwvavmuf aecsifw,f ajymaevdkUAs}
][m...aEG&moDawmifBuD; aumif;wmayghASm/ cifAsm;wdkUoGm;ESifh? uRefawmfawmif
vmEdkif&ifvmcJUtkH;r,f? aiGtwGufawmh pdwfcs? eufzef uRefawmf,lcJUr,f? uJ..cifAsm;wkdU
oGm;bdkUom pDpOfMuaya&mh}
xdkpOfu &kyf&SifxkwfvkyfolESifh 0w¬KZmwfvrf;wGif bmjyóemrQ r&Sdacs/ udk,fBudKuf&m
Zmwfvrf; udk,fhoabmtwdkif; &dkufaya&m/ xdkUaMumifh pma&;q&m wa,muftzdkUvnf;
udk,fhZmwfvrf;twGuf bmtcuftcJrQr&Sday/ vdkcsifolBudKufvQif udpöNyD;ae\/
t*Fvdyfjy'óg;
uRefawmfwkdU c&D;xGuf&ef jyifqifNyD;MuonfrSm {NyDvqef; xdkpOfu zqyv tpdk;&ESifh
aomif;usef;ola&mifpkHwdkUacwfjzpfí rD;&xm;vrf;wkdUonf aeUomarmif;0HUvsuf nrSm
pdwfrcs&/ xdkUaMumifh uRefawmfwkdUonf av,mOfysHESifhoGm;Mu&ef pdwful;onf/ odkUaomf
xdkouú&mZf 1956-ckESpfonf ygvDreftpdk;&\ wwd,ajrmuf a&G;aumufyGJBuD;
vkyfcgeD;aeí olwdkUygwD0ifawGom O'[dkoGm;vmaeMujcif;jzifh uRefawmfwkdUtaeESifh
av,mOfysHem;ruyfEdkif/
xdkUaMumifh rD;&xm;ESifhbJ oGm;ygawmhrnf[k {NyDv 9-&ufaeUrSm txufwef; vufrSwf
oGm;,lum 13-&ufaeUxGufr,fh &xm;rSbJ &cJUawmhonf/
][,f...'D&ufoGm;&vJ renf;bl;[JUqdkNyD; 0rf;omtm;&eJUjyeftvm? tdrfvJa&muf a&m
ra&Taruqlygava&mAsm/
oBuFeftusaeUBuD; jzpfaevdkU atmufarhygovm;/ r[kwfyg usKyfZeD;u uarÁm
Z&Srf;pyfayr,fh t*Fvdyfpmwwfc&pf,efr jzpfavawmh t*Fvdyfjyó'g; 13-&ufjzpfae
vdkUwJUAsm/
uRefawmfuawmh jrefrmjyó'g;aeUawmif trIrxm;wJUtaumif jzpfavawmh
'gawGowdrrlcJUbl;/
]armif[m tm;BuD;nHUwmbJ? 'D&ufrSm 'djyifvlawGroGm;MuvdkU 'DaeUudk armif&vm
wmjzpfrSmbJ}
]ig...'grodbl;vuGm? eufzefxGufr,fh &xm;u par;wmbJ? tJ'DaeUrS &w,fqdkvdkU
,lcJU&wmbJ}
]wu,fqdkarmifu q,fhESpf&ufaeUr&&if q,fhokH;&ufaeUBuD;awmh roGm;csifbl;?
q,fhav;&ufaeUrSqdkNyD; w&ufausmf,lvmbdkU aumif;wm}
][m...'Dq,fhokH;*Pef; raumif;bl;qdkwmu t*FvdyfvlrsKd;t,lyguG? tarausmf
a'G;awmfvGrf;raeprf;ygeJU? 'dkUjrefrmrSm &uf&mZm jyó'g;awG&Sdygw,f? rSef;wGufMunfh&
atmif}qdkNyD; yu©'defudkMunfhí...]tif; {NyDv q,fhokH;&ufrSm jrefrmvdk wefcl;vqef;
av;&uf? aomMumaeU? (wefcl;omvS? xGef;yuqkef)qdkawmh 'D{NyDv q,fhokH;&uf
aomMumaeU[m &uf&mZmAs? uJ...}
]tdk...'DjrefrmtwGufawG arrodbl;av? arwkdUt*FvdyfpmoifcJU&awmh 'Dq,fhokH;
*Pef;raumif;bl; qdkwmomem;vnfcJUwmbJ}
]tvum;yguGm....pdwfxJpGJrxm;ygeJU? Oyg'gefaMumifh Oyg'fa&mufwwfygw,f}
þpum;onf rSefwwfavonf/ taMumif;rSm þ13&uf &xm;xGufrnfhaeUreuf
uRefawmfwkdUtm; blwmodkUydkU&ef udkaomif;pdef\um;onf olU'&dkifbmESifh nOD;uyif
uRefawmfwkdUtdrfrSm vmtdyfrnfqdkNyD;? ,ck eHeuf 5csufwD;onfwdkifatmif a&mufrvm
acs/
Oyg'gefESifh Oyg'f
uRefawmfwkdUvifr,m;rSm olwkdUarmfawmfum;? nOD;u udpöBuD;i,f&Sdí rvmEdkif
onfjzpfNyD;? ,ckeHeufapmapmawmh tcsdefrDvmvdrfhrnf[k wGufqum eHeuf 4-em&dxdk;
uwnf;u tdyf&mrSxí jyifqifxm;Mu\/
rD;&xm;um; &efukefblwmBuD;rS 6-em&DwdwdwGif xGufrnfjzpf\/ uRefawmfwkdU tdrf 7-
rdkifrS blwmBuD;odkU rdepf 20ESifh a&mufatmif tjrefarmif;,l&rnf/
uRefawmfonf em&DwMunfhMunfh tdrfa&SUwarQmfarQmfESifh 5em&DcGJavawmh...&ifxJ
xdwfpjyKavNyD/
rda&Tarum; t*Fvdyf 13&ufudk &dk;r,fzGJUum uRefawmfhtm;qlavNyD/
]uJ....ajymw,frIwfvm;? 'D 13 &ufraumif;ygbl;qdkwm? tckb,fhES,fvkyfrvJ}
]apmifhygtkH;av...tcsdef&Sdygao;w,f? blwmudk 'Duae 15rdepfavmufwif a&mufwmbJ}
]tckES,f olwkdUum;a&mufvmawmif b,favmufuoDvifwEdkifrvJ? blwm a&muf
vufrSwfvJtkH;rSmeJU? wGJ&SmNyD;ypönf;awG wif&tkH;rSmeJU
]'DtajcusrSawmh jzpfovdkvkyf&awmh rSmayghuGm...? acgif;at;at;xm;prf;yg}
odkUESifh 5em&D 35rdepfu vufwHpGef;avaomf rda&Taronf aqmifhaqmifhatmifh atmifhESifh
xdkif&mrS xoGm;NyD;...
]vmawmhrSmrIwfygbl;? ckES,frSoGm;vJ rSDawmhrSm rIwfzl;} qdkvsuf tdrfa&SUtoifh
xkwfxm;aom ypönf;rsm;udk tdrfxJw'kH;'kH; jyefoGif;aeygawmhonf/
uRefawmfvnf; pdwfavsmhí yufvufukvm;xdkifay: acGaysmhaysmhxdkifae&mrS...
]a[h....ckawmh ajz;ajz;ayghuGm? xm;ygtkH;? igoGif;ygr,f}
]ajz;ajz;vkyfraeeJU? rdk;vif;vmNyD ypönf;awG xkwfNyD;rSum;rvmvdkU roGm;&wm
olrsm;jrifawmh &Sufp&mBuD;}
]rif;ES,fuGm...rqdkifwm? udk,fh[mudk,f 'ku©a&muf&wJU txd olrsm;twGufyg xnfhNyD;
tqpf&Suf&tkH;r,fvdkUbJ... rdef;rrsm; BuHBuHzefzef}
]tdk...(eufzefreufawmh usrwdkUudk &SifwkdUawGU&awmhrSm r[kwfzl;? tdrfaomhcwf
xm;wmbJ jrif&awmhr,f)vdkU tdrfeD;yg;em;awGudk EIwfqufxm;wm&Sifh}
][JU...EIwfqufxm;wmaum udk,ftqifrajyvdkU roGm;Edkifwm? udk,fursif;ausm xwmrS
r[kwfwm? &Sufp&mvm;uG...}
]uJ...aiGay;xm;NyD;jzpfwJU 'DvufrSwfawG twGufuaum b,fhES,fvkyfrvJ?
a&mh...tckoGm;NyD; aiGjyefawmif;acs}
][...&rvm;[...'grsKd;u wHwm;ysufvdkU &xm;rxGufjzpfrSom jyef&wmudk ig..'Du
bwfpfum;eJU oGm;vdkU...blwmBuD;a&mufr,fh tcsdefrSm &xm;u
xGufoGm;wm'g;ydefavmuf a&mufaea&mhr,f}
]'gjzifh 'DaiGqkH;&awmhr,faygh? tJ'g oli,fcsif;aumif;usKd;bJ? wuúpD atmf'gvkyf xm;&if
'DvdkjzpfrSm r[kwfzl;? armfawmfum;&SdwJU armifholi,fcsif;awG[m wa,mufrS
pum;rwnfbl;? t&ifESpfa,mufwkef;uvJ 'DvdkbJa*smufcsbl;NyD r[kwfvm;}
olajymwm[kwf\/ wOD;uwifhw,f/ wOD;u trwfudkaX;<u,f? wifhw,fu....
(1956ckESpfrSm &kyf&Sif'g&dkufwmtjzpfESifh um;&dkufaeNyDjzpfí)vGefcJUaom wydkUwGJvqef;
w&ufaeUeHeufu &Ir0OD;ausmf\arG;aeU xreJyGJoGm;&ef um;ESifhvmac:rnfqdkNyD;?
ay:vmawmfrrl/ udkaX;<u,fuvnf; waeU&kyf&SifMunfh&ef vmac:rnfcsdefxm;NyD;tcsdef
vGefrS owd&owJU/ xdkUaMumifh uRefawmfu toHcyfaysmhaysmhESifhbJ...
]uGm...udk,fhqE´rjynfhwdkif;vJ wzufom;udk tjypfrwifygeJU? tck...armifpOf;pm; wmu?
aiGay;NyD;om;udpöudk roGm;&ifrjzpfwm udkaomif;pdefodw,f? 'geJUolUpum;twdkif;
rvmEdkifwmu? olUrSm 'dkU[mxuf ta&;BuD;wJU udk,fa&;udk,fwm udpö&Sdaeíaomf
vnf;aumif;? odkUr[kwf olnOD;ut&ufrl;NyD; um;csif;wdkufrdvdkU um;ysufoGm;onf
vnf;aumif;? olaq;&kHa&mufaeonfvnf;aumif;? jzpfEdkifw,fuG..}
]t&ifESpfa,mufwkef;uvJ armif'DvdkajymwmbJ}
]'gu udk,fcsifhw&m; vlvlcsif; wefbdk;xm;NyD; jzpfEdkifoavmuf pOf;pm;&wmaygh uG?
a[m...aemhNyD;...} uRefawmf&kwfw&uf owd&í wckjzpfEdkifwmu 'DaeU&xm;rxGufEdkif wm
oltaotcsmodvdkUrvmbJ aewmvJ jzpfEdkifw,fuG}
xdkpOfumvu aomif;usef;olawGvufcsufESifh þodkUvJjzpfwwfonf/
]'Dvdkqdk&if arwdkUpdwfat;&atmif olU'&dkifbmjzpfjzpf nuwJvmNyD; ajymcdkif;bkdU
aumif;w,f}
]'gawmhuGm...'dkUodaeyvm; atmufarhvdkU? 'grSr[kwf tck reufapmapm a&mufvmNyD;
'dkUtxkyftydk;jyifxm;wm MunfhNyD;usDp,fcsifvdkUvJ jzpfEdkifw,fuG? udkaomif;
pdefaysmfwwfwmvJ rif;odom;eJU...}
þodkUajymaepOf tdrfa&SUrSmum;rD;a&mifxdk;vmojzifh....
]a[m ajymwkef;qdkwkef; vmya[h}
uRefawmf vufuem&Dudk Munfhvdkufaomf 6-em&Dxdk;&ef rdepf 20-vdkawmhojzifh
uRefawmfawG;awmcsuf rSefNyD[k wGufqum NyKH;NzD;NzD;BuD; um;ay:rS qif;vmaom
udkaomif;pdefrsufESmudk Munfhí...
]b,fhES,fvJq&mBuD;? 'DuaeU &xm;rxGufjzpfzl;r[kwfvm;}
þwGif udkaomif;pdefonf eudkujyL;aomrsufvkH;rsm;udkNzJí...
][if...[kwfvm;? usKyfwkdUnu udk;,dk;um;,m;jzpfvdkU tckreufrS BudK;pm;yrf;pm;
vmwmAsm}
,if;ü uRefawmfh&if w'dwf'dwfckefum...
]tdk;...tdk;...&xm;rxGufjzpfwm uRefawmfodvdkUr[kwfygbl;? cifAsm;wdkU ckrSvmwm udk
aumufNyD; txifeJUajymwm}
][m...'Dvdkqdkb,fhES,frxGufjzpf&rSmwkef; vmwifMu ,lp&mawG}
][m...ckrSqdk&xm; rSDygtkH;rvm;As}
]b,fESpfem&D &SdNyDrdkUvJ}
udkaomif;pdefonf em&Dr&Sdawmhacs/ raeUu olESifhuRefawmf NrdKUxJavQmuf aomufMu&if;
tjyefü (udkaomif;pdefem&Dqdkif wckckarmif;prf;Asm? uRefawmfhrSm em&Dr&Sd bl;?
vufywfem&DwvkH;awmh 0,foGm;tkH;rSbJ)qdkawmh olu (Armjynfu em&DawG
raumif;ygbl;Asm? 'DrSm uRefawmf pifumylu pdwfBudKuf0,fvmwJUem&D? cifAsm;,loGm;Asm}
[k qdkí cRwfay;vdkufjcif;jzifh ,ckuRefawmfhvufa&mufae\/
uRefawmfu ,if;em&DudkMunfhí...
]6-em&D xdk;bdkU 19rdepfyJ vdkawmhw,fAs? &xm;u 6-em&DxGufrSm rrSDEdkifawmhbl;
xifw,f}
][m...rrSD rSDatmif uRefawmfarmif;ay;r,fAs? vm...ypönf;awG tjrefwifMu?
uRefawmfnu um;rvGwfEdkifwm cGifhvTwfMuAsm? nu rdwfaqGwa,muf rl;NyD;um;
arSmufwJU udpöaMumifh em&DjyefwcsufrS tdrfjyefa&mufvdkUAs...}
pdwfuawmh rSDr,fw,fNyD; rxifacs/ odkUaomf aemufqkH;jyefvm&kHbJaygh[k
wwfEdkifoavmuf tjrefqkH;wifMuavonf/
tm;vkH;wifNyD;í um;pufEId;umrS a':a&TarvufayGUtdwfxJwGif rD;&xm;aiG ay;xm;aom
ajypmjzwfydkif;&SmrawGUí url;&SL;xdk;jzpfMuao;onf/
'Davmuf tcsdefvkae&onfhtxJ tdrfaomhcavmuf jyefzGifhawmhvnf; pdwfaZmu BuD;aeí
vG,fvG,fESifh aomhaygufxJaomhxdk;r&/ yGifhNyD; txJa&mufjyefawmh (xdktdrfav;
rD;roG,f&ao;í) rD;cspfu rD;jcpfvdkU awmfawmfESifh rawmuf? aemufqkH;rS a':a&Tar
uRefawmfhtm;pdwfvkyfNyD; (a&mh'DvufrSwfawG aiGjyefawmif;acs)[kqdk&if;? olUvufayG
tdwfxJrS olxkwfaomae&m? uRefawmfhyufvuf ukvm;xdkifab;rSm awGU&onf/
olU uRefawmfqGJxkcsifpdwf aygufvmonf/
um;pxGufaomtcgü uRefawmfhvufywfem&DrSm 6em&dxdk;&ef 16rdepfomvdkawmh onf/
udkaomif;pdef udk,fwdkifum;udk tjrefqkH;armif;avonf/
uRefawmfu ]b,fhES,fvJ? rSDrSvJvkyfaemf? odyfarmif;aevdkU blwmra&mufcif
usKyfwdkUum;arSmufvdkU 'ku©a&mufaeMutkH;r,f}
ukdaomif;pdefuawmh bmrQrajym? olU'&dkifbm udkpdef0if;u tjyifbuftvif; a&mifudk
MunfhNyD;...
]rSDygw,fq&m? t&ifrEåav; OD;wifhwdkU tjyefuRefawmfvdkufydkUwkef;u 'Dtcsdefyg bJ}
]at;...rSDawmh rSDNyD; uRefawmfwkdUta&mufeJU &xm;txGufeJU...}
udkaomif;pdefu ]'Dvdkqdk uRefawmf*gwfAdkvfqD ajy;NyD; &xm;&yfcdkif;ay;r,fAsm}
aemufxyfb,folrS bmpum;rSrajymawmhacs/ *smrefabmufpf0uf*Gef; um;ykjywf
jywfuav;onf &efukefjynfvrf;rBuD;rSm tjrefEdkifqkH;ajy;aeayonf/ uRefawmfhvufu
em&DudkMunfhae\/ 6em&Dxdk;&ef 10 rdepftvdkrS 9rdepf 8rdepf 7rdepf 6rdepf 5rdepf 4rdepf
3rdepf 2rdepf/ xdktcsdefrS uRefawmfwkdU uGrf;NcHukef;blwmBuD;em; csOf;uyfrdí em&dpifu
em&DBuD;udk uRefawmfvSrf;NyD; MunfhvdkufrdawmhrS uRefawmfh&ifxJu tvkH;BuD; 0kef;ueJ
usoGm;ayawmh\/
taMumif;rSm rD;&xm;em&DBuD;onf 6em&Dxdk;&ef rdepf20 vkH;vkH;BuD; vdkaeavao;
onfwum;/
uRefawmfhrSm tm;&0rf;omaom toHBuD;ESifh....
]atmifr,fav; udkaomif;pdef? blwmem&DBuD;u ta0;BuD;vdkao;wmAs? a[m'D cifAsm;
uRefawmfhay;wJU em&Dujrefaewm}
um;udk *dwfxkd;&yfvdkuf&if;...
][m...uRefawmfhem&D tcsdeftifrwef rSefwmAs? b,fhES,fjrefae&rvJ? uRefawmf 0,fcJUwm
ig;ESpf&SdNyD}
(,ckwdkif þem&DuRefawmfhqDrSm&Sdae&m þpma&;csdefxd uRefawmfhvufxJrSm 17ESpf?
udkaomif;pdef okH;cJUwm5ESpfESifh 22 ESpf&SdNyDjzpfaom þa&Ta&mif em&Dav;onf vSwkef;
aumif;wkef;yif) ,if;em&Dudk tjypfwifrday&m udk,fh[mudk,fawG;rdrS uRefawmfh acgif;
uRefawmfzaemifhESifh aygufcsifawmh\/
][m...'guRefawmfhtjypfyJAs? c&D;oGm;bdkU pdwfuapmNyD;awmh nOD;wkef;u bkef;BuD;
ausmif;u ausmufpnfESufwJU em&DoHeJU oGm;wdkufxm;rdwmAs}
þrS udkaomif;pdefvnf; pdwfat;oufomjzpfoGm;um
]atmifr,fav; jzpfrSjzpf&av udkaqG&m}
]þwGifuRefawmfhZeDd;rbdkqefu...
]'gbmrSr[kwfzl;? q,fhokH;&ufaeU aumif;usKd;bJ}
]arh[muvJ rqdkifvdkufwmuGm? uJ...igu em&Djrefxm;vdkufrdNyDxm;? udkaomif;pdef um;
nOD;uxJu a&mufae&if bm'Dvdk jzpfzdkU&SdovJ}
]'gu ra&mufEdkifatmif zefwD;xm;NyDudkarmif&JU}
]b,folu zefwD;xm;wmvJ}
]taMumif;tusKd;uaygh}
]'gjzifh udkaomif;pdef rdwfaqG um;arSmuf&wmvJ 'dkUq,fhokH;&ufaeU c&D;xGufwJU
udpöaMumifh jzpfaeyga&mvm;? tJ'Dvlrsm; ao&if 'dkUw&m;cHaygh}
uRefawmfwkdUonf at;at;aq;aq;yif &xm;wGJwGif udk,fhtcef;xJudk,fa&muf Muí
tm;vkH;ypönf;awG aexm;wus vkyfMuNyD;onfwdkif? &xm;xGuf&ef 15 rdepfrQ
vdkao;ojzifh udkaomif;pdefu...
]vmAsm..udkaqG? cke pdwfarm&wmawG ajyoGm;atmif 0DpuD 0rf;ywfpDavmuf armhMupdkU}
xdkpOfu crf;em;oefUjyefUvSaomrD;&xm; a[mfw,fonf uRefawmfwkdU taomuf
orm;rsm;tm; tcsdefra&G; qD;BudKvsufyif/
ukvm;pum; em;axmifnm;
xdkpOfu rD;&xm;wkdUonf nrckwfrlí uRefawmfwkdUpD;vmcJUaom '*kefa&Tref;pmydkU
BuD;onf awmifilwGif wntdyfNyD;? {NyD 14-&ufaeU rGef;wnfhtcsdefrSm ompnfodkUqdkuf
onf/ ompnfuavm&xm; &SdonfESifh a&mufa&mufcsif;bJ &xm;ajymif;&onf/ uavm
NrdKUrSm xdkntdyfrnf/ ]a[mfw,fuavm}wGif wnf;cdkMurnf pdwful;onf/
odkUaomf ¤if;&xm;ay a&mufonfü tawmfyifvla&vnfaom ukvm;wa,muf ESifh
pum;pdyfrd&mwGif...
]atmifrm...cifAsm;wkdUuavmrS bmvdkUtdyfaervJAs? blwmrSm awmifBuD;oGm;r,fh
bwfpfum;awG vmBudKaewm&Sdw,fAs? wcgxJ qufNyD;pD;vdkuf&kHaygh}
þwGifol\ arG;&yfXme a&mufcsifaZm xefaeaom ra&Taru 0rf;omtm;& jzpfum....
]'Dvdkqdk [efuswmaygharmif? nwGif;csif;bJ awmifBuD;a&mufwmaygh}
]a&mufwmawmh [kwfygNyD? vrf;c&D;u pdwfcs&JUvm;}
ukvm;....]atmifr,fav; usaemfwkdU &Srf;jynfbmrSrjzpfygbl;Asm? ckvdk oBuFefwGif;
qdkomNyD; pdwfcs&ao;w,f? Ak'¨bmomawGu 'DvdktcgBuD; &ufBuD;awGrSm raumif;wm
rvkyfzl;As}
atmifr,fav; ukvm;ubJ w&m;jyaeacsNyD/ uRefawmfwkdU pD;aomtxufwef; wGJrSm
tm;vkH; 4-a,muf&Sdonfhteuf tjcm;c&D;onf jrefrmppfAdkvfuvnf; axmufcH ojzifh
uRefawmfwkdU ,cknbJ awmifBuD;wuf&ef qkH;jzwfcsufcsvdkufavonf/
armwdkUXmeD
uRefawmf&Srf;jynf rD;&xm;udk pD;bl;onfrSm þtBudrfonf 'kwd,tacgufjzpf\/
odkUaomf yxrtacgufwkef;url c&D;qkH;r[kwfay/ 1954-ckESpf arESifhuRefawmforD;
&nf;pm; t&l;trl;jzpfMupOf atmufwdkbmv oDwif;uRwf ausmif;tydwfrSm
olawmifBuD;odkU acwåjyefpOf uRefawmfonf acG;&kyfblwmtxd vdkufcJUjcif;jzpfonf/
þblwmonf &Srf;jynfrD;&xm; twuftqif;c&D;qkH;jzpfí? uRefawmfu jrefrmjynfom;
rD;&xm;udk jyefpD;cJU&onf/ arjyefvmonfh &ufudkbJ? armifajrSmfaeawmhr,fqdkaom
rSmwrf;BuD;eJUaygh/ vljynfrSm 15&ufavmuf vGrf;cJUbl;yg&JUAsm/
þ&xm;vrf;c&D;rSm ,if;rmyifblwmudk vGefvwfaomf jrefrmjynfESifh &moDOwk
&Iarsmfcif;rsm; ajymif;vJvmavonf/ acG;&kyfblwmudk ausmfvQif rD;&xm;vrf;u
awmifurf;yg;,HawGudk zifwjyef acgif;wjyef vGef;xdk;wuf&avonf/ rD;&xm;\
vuf0J bufudk ikHUMunfhvdkufaomf? opfyif 0g;yifawG edrfhjrifhpDvsufESifh euf&Idif;aom
awmifatmufacsmufBuD;/ vusmfbuf jywif;aygufrS acgif;jyLMunfhvdkufvQif jrifhrm;
aom awmifurf;yg; awmifxGwfrsm;onf rdk;udkwkd;aeonf/
qifawmifESifh jrif;wdkufblwm tMum;a&mufvQif awmifjrifhBuD;ay:odkU ckwfarmif;
aeNyDjzpfí eHab;ywf0ef;usifwGif edrfhcsnfjrifhcsnf vIdif;xaeaom awmifxdyf &ifjyif0,f?
xdkwauGU onfwawGUü *Grf;ykHBuD;rsm;ESifhwlaom rdk;om;axG;BuD;awGudk jrif&avonf/
uRefawmfajrjyifrS jrif&aom aumif;uifxJ rdk;om;awGvdk vIyf&Sm;írae/ csrf;at;ojzifh
awmifxdyfzsm; jrpdrf;urÁvmay:wGif NidrfoufpGm tdyfpufaeMuonfESifh wlayonf/
oGm;í,lrvm;
rdk;om;axG;BuD;awG
avwGif rvIyfwkHU
ykHUykHUBuD; avsmif;vsuf
jrpdrf;urÁvmxuf0,f
tdyfpufaeMuonfhES,f
&IzG,fomarm...þNrdKifausm....
xdknae 6-em&D 5-rdepf tcsdef0,f uavmblwmodkU qdkufa&mufavonf/ &Srf;jynfrSm
at;onfqdkojzifh &efukefu csKyfNyD; acguf,lvmcJUaom ukwftusÐudk xkwfí
0wfvdkuf&onf/ xif;&I;yifrsm;udk jzwfí wdkufvmaom avtvsifonf w&TD;&TD;ESifh
nnf;oHygí olUrSmyif csrf;at;wkefcdkufaom vu©Pmjzpfvmavonf/
uavm}NrdKU}qdk&aomfvnf; ywf0ef;usifrSm vlaetdrfajcxuf awmifukef;edrfhjrifh
csKdifh0Srf;ESifh xif;&SL;awmudkom jrif&onf/ jrefrmjynf0,f xif;&Sl;yif trsm;qkH;aom
t&yfa'oaywnf;/ awmawmif\ obm0tvS pif;vkH;acsm/
uRefawmfwkdU &xm;ay:rS qif;Muí bwfpfum;ay:aeom;wus a&mufvwfaomf 6-em&D
15-rdepf../
]awmifBuD;ESifhuavm b,fESpfrdkifa0;ygovJ..}
]44-rdkifa0;ygw,f..}
uRefawmfheHab;&Sd c&D;azmfudkar;í ajzygonf/
]'D...armfawmfum;? 'D..c&D;awmifqif; awmifwufudk ESpfem&DeJU a&mufyghrvm;..}
]rMumyg tvGefqkH;wem&DcGJy..}
xdkoa&mtcg0,f awmifBuD;NrdKUodkU nOD; 8-em&DcefUwGif a&mufawmhrnfjzpfí
uRefawmfwkdU 0rf;omoGm;Muygonf/
odkUaomf um;xGufcgeD;rS c&D;onfrsm;ESifh um;&SifwdkUpum;tacstwif ajymyGJ uav;
usif;yojzifh 15-rdepfrQ tcsdefykyfoGm;ygonf/
um;&Sif/ ]um;cwa,muf 5dcifAs}
c&D;onf/ ]tdk...cgwdkif; xkH;pHwa,muf 3d [mudk]
]oBuFefwGif; "mwfqDaps; wufoGm;vdkUAs}
]'gjzifh 4d-,lawmfNyDav... raeUuusKyfwkdU awmifBuD;u pD;cJUwm 4dyJ}
]tckarmfawmf,mOf toif;u 5d-rSajy;EdkifrwJU...}
tdk...5d awmh rpD;bl;uG? b,fhES,fuGm? "mwfqDu w*gvH 1d-wufw,fbJ xm;yg tkH;?
'if;um; 4-*gvHavmuf 'Davmuf rw&m;vdkcsifwmawmh...rpD;bl;? rpD;bl;? tckjyef
qif;rSmbJ cifAsm;wdkUaum...}
c&D;abmfcsif; vlnSdonfü bkrod brod jzpfaomuRefawmfwdkUuyg udk,fhb0wl rsm;
bufuygí tm;vkH;nDnGwfoGm;avonf/
xdktcgü um;q&monf olUtoif; vlBuD;rsm;qDodkU ajy;oGm;í jyefvmNyD;rS 4d-ESifh
(ig;usyfr&rSef;odí) oabmwlawmhownf;/
wuwJAs? um;pufrEdk;rD ydkufqHay;í vufrSwf0,f&\/ vlaphwufaph aiG&cgrS
um;xGuf\/ odkUaomfjzL;jzL;ajzmifhajzmifh roGm;ao;ay/
yxrawmfawmfum; "gwfqDoGm;xnfhwmu 15rdepfMum\/
'kwd,uavmNrdKU *sifuv,fudkvrf;BudKvrf;Mum;avQmufarmif;um wae&mwcg &yfí
emrnfwckudk ac:aewmu 15rdepf/ bZmenf; pkHprf;Munfhawmh ,ckum;armif; olrSm
'&dkifbmtppf r[kwfao;? py,f,mrQomjzpfí olUq&mum;armif;oludk &Smae&
jcif;jzpfowJU/
aemufqkH;rS '&dkifbmonf bdef;cef;xJrS xGufvm[efwlyg&JU/ ,dkifwdkifwdkifESifh
um;ay:a&mufvm\/
armfawmfum; NrdKUrSpxGufawmh uavmwGif awmifpG,faeuG,fír[kwf? awmifatmuf
aea&mufoGm;NyD jzpfojzifh arSmifpjyKavNyD/
aemufqkH; tvif;a&mifjzifh uRefawmfhvufu em&Dudk Munhfvdkufawmh 7em&D/
xdkrSwNyD;um; armfawmfum;xJwGif rD;vnf; zGifhray;ojzifh arSmifxJrSmyif uRefawmfwkdU
AvkH;AaxG;ygoGm;awmh\/
armfawmfum;u um;tdkum;rif;? vrf;utwuftqif; vlawGu'if;Murf;jynfh?
uRefawmfwkdUae&mu aemufqkH;/ ckefvdkufwm w&kef;&kef;ESifh acgif;ESifhtrdk;ESifh raqmifhrd
&ef renf;owdxm;ae&onf/ rD;&xm;wGif txufwef;u ZdrfcJUorQ *defawmhonf/
8 em&DwGif [J[dk;a&mufí armfawmfum; &yfem;NyD; c&D;onfrsm;ESifh py,f,m '&dkifbmwdkU
npmokH;aqmifMuonf/ uRefawmfwkdUum; c&D;yef;í acgif;rl;aemufaeojzifh
pm;vdkpdwfr&Sd/ aromaumfzDwcGufaomufonf/ uRefawmfrla&csKd;í t&ufaomufNyD;rS
om wckckpm;Edkifrnf/
8 em&D 15 rdepf&Sdonfwdkifatmif um;rxGufao;ojzifh uRefawmfonf um;q&m \
pm;aomufyGJem; csOf;uyfNyD; toem;cHygonf/
tcktwdkif;qdk&if 9em&DawmifBuD;a&mufyghrvm;cifAsm? awmifBuD; a&mufaomf
uRefawmfwdkUrSm oGm;p&mtdrfr&Sdí a[mfw,fwckckwGif tcef;iSm;&ygonf/ tcsdefrJU
aevQif tcef;&EdkifygOD;rnfvm;/
xdktcg py,f,m\ qdkpum;rSm...
udpör&Sdyg? awmifBuD;a[mfw,fudk tdyfaysmfaeonfwdkifatmif olEId;ay;Edkifygonf/
armifydkifavoHrsKd;ESifhajym\/
uRefawmfrSm rsm;pGmpdwfoufom&oGm;vsuf cspfZeD;tm; oHawmfOD; wifNyD;aemuf
awmifBuD; a&TNrdKUawmfa&mufrS (arajymom; aumif;vSaom) ,kefvQH a[mfw,fodkU
oGm;um aumif;rGefpGm pm;aomufvdkufrnf[k tm;cJvdkufygonf/
odkUaomf [J[dk;rSxGufcJUí pdwfxifem&D0ufrQtMum um;onf ab;uyf&yfí
b&dwftkwfvdkufonfESifh wcsdefwnf;arSmifBuD; rnf;rnf;xJrS...
]&yfvdkufvdkU qD;atmfaewm rMum;bl;vm;? ypfxJUvdkufr,f? bmrSwfvdkUvJ}[laom
toHeufBuD; ay:vmojzifh uRefawmfrSm {uEåxdkpOfumvrSm jrefrmjynfom;wkdU cHpm;
ae&aom c&D;oGm;wkef; "g;jywdkufjcif;udk aps;OD;aygufcH&NyD[k atmufarhvdkufygonf/
odkUaomf r[kwfyg/ NrdKUapmifh wyfrawmfom;\ tmPmoHay/ þae&monf
a&TanmifNrdKUt0ifwnf;/
]cifAsm;wdkUum; b,foGm;rvdkUvJ}
]awmifBuD;udkyg}
]roGm;Edkifbl;? vrf;rSm wdkufyGJjzpfaew,f? puf&yf? rD;ndrf;vdkuf}
b,folrS bmrQrajymEdkifMuawmh/ rD;udka&eJU owfvdkufovdk &JS&SJrSrMum;&awmh/ tm;vkH;
qdwfNidrfoGm;Muonf/ awmfawmfBuD;MumrS um;ay:xdkif&wm anmif;vmí
atmufqif;olqif;? acsmif;qdk;olqdk;? ovdyf[ufolpufESifh vIyfvIyf&Sm;&Sm;av; jzpfvm
Muonf/
xdktcgrS tcke&Jabmfrsm;vnf; ylpdwfaysmufí pdwfat;aygufvmNyD jzpfjcif; aMumifh
olwkdUESifhpum;ajymEdkifavonf/ vlwkdU\ eudkrlvpdwf"gwftwdkif; om,macsmif csdpGm
&Sdvmavonf/
]uRefawmfwdkUu wm0ef&SdvdkU wm;&wmbJAsm? cifAsm;wkdUoGm;&J&ifvJ oGm;Muaygh}
]roGm;&Jygbl;? &JabmfuRefawmfwdkU 'DrSmtdyfzdkUxuf NrdKUxJoGm;tdyfMu&ifaumif;r,f?
EdkUNyD;a&TanmifrSm qif;r,fhvlawGvJygw,f}
]aumif;NyD? 'gjzifh oGm;EdkifygNyD}
uRefawmfrS,cktcsdefwGif rnfrQyif c&D;yef;yef; 0rf;u[mvmNyDjzpfí awmifBuD;odkU
cknra&mufaomfvnf; a&TanmifNrdKUxJwGif tdyf&rnfqdkawmh tpm; taomufqdkifawmh
&Sdwefaumif;&JU[k wHawG;rsKdcsvdkufygonf/
odkUaomf tb,fvQif [kwfygvdrfhrnfenf;/ xdkn a&TanmifNrdKUwGif *syefacwfu
uRefawmfwdkU &efukefrSm ntcsdefavaMumif; OMoqGJxm;bdouJUodkU wNrdKUvkH;arSmifrnf;
wdwfqdwf acsmufuyfaebd\/
a&Tanmif qif;rnfholrsm; tdrfa&SUodkU a&mufvwfaomf armfawmfum;udk&yfí
awmfawmfav; qlqlnHnH vIyfvIyf&G&GjzpfMuonf/ qif;olqif;/ ypönf;o,folo,f?
a&SUc&D;rqufEdkifí nnf;olnnf;/ ¤if;wkdUtxJwGif ukvm;vifr,m;? ESpfpkHygonfhteuf?
wa,mufaom ukvm;rrSm udk,fh'ku©udk,f qdwfNidrfpGmrcHwwfojzifh r,m;aMumuf&ykH
ay:aom olUviftm; (ukvm;jyó'g; rvGwfrIaMumifhvm;rod) r&yfrem; wGwfxdk;vdkuf
onfrSm uRefawmfonf olwkdUbmompum; aumif;pGmem;rvnfrdonfudkyif 0rf;om&yg
awmh\/
,if;odkU uRwfpDuRwfpD&SdaepOfrSmyif ppfzdeyfoHwajzmif;ajzmif; Mum;&NyD;aemuf
&Jabmfrsm;a&mufvmMuí...
]cifAsm;wkdU 'Dae&mrSmbmjzpfaeMuwmvJ? NrdKUjyifrSmwdkufyGJjzpfaewm rodMubl;vm;
[dkuvSrf;ypfvdkufvdkU tvum;aoaeMur,f}
tm;vkH; qdwfNidrfoGm;Muonf/
,cktcsdefü uRefawmfwdkUrSm tpm;udk ajrSmfvifhp&m r&Sdawmh/ tdyfzdkUae&mav; &&ifbJ
awmfvSNyDjzpfaMumif; xdk&Jabmfonf olay;csifaomtrdefUudk atmifjrifpGmay;&NyD; í
aoG;at;oGm;ykH ay:aomtcgü uRefawmfolUtem;odkU csOf;uyfoGm;NyD;...
]uRefawmfwkdU[m awmifBuD;udkoGm;r,fh &yfa0;c&D;onfawGyg &Jabmf? 'DrSmtdyfzkdU
ae&mav;awmh BuHzefvkyfay;prf;yg}
][m...'gjzifhvm? blwmudkvdkufcJU/ 'djyifvlawGvJ tdyfp&mr&Sd&ifvmMu}
[dkukvm;wodkufrSm a&TanmifrSm qif;olrsm;\ tdrfwGiftqifoifhoGm;Muí
uRefawmfwkdUESifh ESpfa,mufomygvmavonf/ tcsKdUum; olwkdUtodrdwfaqGrsm;&Sd&modkU
oGm;Muonf/
blwmonf b,favmufa0;onfrod? arSmifBuD; rnf;rnf;rSm tdyf&mvdyfESifh
ta&;BuD;aom ypönf;tcsKdUudkqGJum xdk&JabmfaemufvdkufcJU&onf/ twefi,f avQmufrd
awmhrS wrefwvif;cif;aom txpfay:wufrdí blwmxJ a&mufrSef;od&onf/
þtwGif;rSm ydkí arSmifrnf;avonf/
xdk&Jabmfu]uJcifAsm;wkdU vifr,m;u 'DrSmtdyf? [dkESpfa,mufu 'Dudkvm}qdkojzifh
olae&mcsxm;&mrSmyif oJawG&Syf&Syfay:ü tdyf&mvdyfudk jzefUcif;vdkuf&\/
uRefawmfonf ,ckntpm rpm;&awmhNyDudkodí qmwdkif;a&udk cPcP aomufrnf[k
um;ay:rS a&csKdifhudk qJG,lvmcJUonf/ a&um;rygawmh/ rD;&xm;ay:u tqif;wGif
av;rSmpdk;ívnf;aumif;? bwfpfum;ay: zdwfrSmpdk;ívnf;aumif; oGefcJU onf/
þonfyifvQif 'ku©a0'emudk cHpm;bdkUjzpfawmh\/ taMumif;rSm ]&Jabmfa&uav;
wqdwfavmuf &yg&ap}qdkaomtcg xdk&Jabmfu ]r&Edkifbl;As}[k wdkawmif;pGmjyefajymyg
onf/
ao[JUedE´d,...
iwfuHi,fBuKH BuKHawmhw,f/
wnwm 'kAådu©Eåm&uyf
pum;vJrajym&? rD;vJrxGef;& [laom trdefUaMumifh uRefawmfrSm pD;u&ufuav; rQ
r[bJ usdwfNrKHaeMuonf/ 0r;fydkufwkdUum; rqdwfNidrfay/ wcsufwcsufü w*GD*GDjrnf
Muonf/ a&uav;rQ raomuf&ojzifh EIwfcrf;tmacgifwkdU ajcmufvmavonf/ vQmESifh
vdrf;umvdrf;um wHawG;udk pkípkírsKdcs&onf/
nOfheufoef;acgifra&G; vdkcsifaom tpm;tpmudk &Edkifonfh &efukefNrdKUawmfBuD; qDodkU
uRefawmfpdwfa&mufoGm;onf/ yxrü uRefawmftvGefBudKufaom w&kwfwef;u
tpm;tpmawG wluav;jzifh nSyfum t&ufuav;wjrjrESifh pm;cJUykH/
'gawG awG;rdawmh wu,frpm;a&r,fh oGm;&nf,dkí xdkoGm;&nfudk jyefrsKdcs&jcif; jzifh
a&iwfoufomovdk &Sdvmonf/
'kwd,um; t&ufESifh wGJzufaomufraumif;ojzifh uRefawmfodyfBudKufvSaom
r*dkvrf;uukvm;tpm;tpmrsm;/ 'efayguf? yvmwm? prlqm? qdwfEdkUtkHuifwkdUjzifh
uRefawmfaumif;aumif;BuD; owd&ygonf/ xkwfxkwf
xkwfxkwfESifh0g;vdkUaumif;vSonf/ EdkUeHUoif;oif;av;ESifh qdrfhaomt&om&Sdonf/
xdkrSwNyD;um; nOfheufvmavav ydkqmvmavavjzifh wjznf;jznf; tqifh
twef;edrfhvmvdkufonfrSm udk,fpm;bl;aom t&mxJrS tqif;&JqkH;ESifh tnHUqkH;udkyif
oGm;íwrf;wrdygawmhonf/
1945-ckESpf *syefajy;tNyD; ppfawmif;NrdKUrS jrif;0,futjyef jrif;rsm;ESifh vrf;c&D; rSef;ajc
rudkufojzifh vSnf;ul;odkU noef;acgifavmufrSa&muf&m? þtcg uRefawmfh tazmf
jrif;vSnf;orm;\todrSm tvGefqif;&Jaom tzdk;BuD; tzGm;BuD;jzpfí tcsdef rawmf
xrif;csufauR;&mwGif [if;rSmtazsmfuif;aom ig;yd&nfusJESifh Muufjcrf;oD;
pdrf;uav;rsm;udk wkdUumwkdUum pm;&onfrSm qmvGef;vSojzifh NrdefvSbdawmif;/
onfxufqdk;0g;onfrSm 1941-ckESpf *syeft0ifü ppfudpöjzifhc&D;oGm;pOf awmxJ
awmifxJü 3-&ufrQaygifrkHUajcmufudk a&ESifhaomufae&NyD;rS umrESifhol&uftMum;
taemufpl;pl;&Sd awmifay:&Gmwckü xrif;ylyludk i&kyfoD;axmif;ESifh qm;ESifhES,fum pm;cJU
&jcif;jzpfawmhonf/
,cktajcü uRefawmfwkdUonf 'Dvdktpmuav;rsm;bJ pm;yg&apawmh[k
qkawmif;rdygonf/ odkUaomf a&uav;waygufrQ raomuf&yg/
xdkodkU pdwfa&mufwwf&m&m awG;awma&if; tcsdefMumvwfaomf tdyfraysmfbl; vdkvdk?
aysmfovdkvkdESifh MuufwGefoHawGu waMumfaMumf Mum;&awmh tm;wrsKd; &SdvmcJU
NyD;aemuf? vif;a&mifaygufvmí uRefawmftdyf&mrSxvdkufaomtcg nu&Jabmfudk
uavmfwkwfcsifpdwf ay:ygawmhonf/ taMumif;rSm uRefawmfwkdUtdyfonf\ wzufcef;
rSmyif aomufa&tdk;pifBuD; &Sdae\/
wrifbJ uRefawmfwkdUudk nSOf;avovm;[k eHeufüolUudk ar;jref;pkHprf;Munfhaom tcg
oludk,fwdkifuvnf; rod&Sm/ olonfnarSmifrS þblwma&mufí vG,fvifrS arNrdKUodkU
Adkvfoifwef;wuf&atmif oGm;rnfh&Jabmfjzpf\/ tarSmifxJü rsufuef;jzpfae pOf
tdyfzdkUae&m ac:ay;onfudkyif aus;Zl;wifyg\&Jabmf/
arhtajymESifh
a&TanmifESifhawmifBuD;onf 12-rdkifrQoma0;&m nu bwfpfum;ESifhyif c&D;quf cJUMuí
eHeuf 9-em&Dü awmifBuD;a&TNrdKUawmfodkU a&mufav\/
]uJ..ara&...arhNrdKUa&mufrSjzifh arbJ'g&dkufwmvkyfaya&mhuGm..}tm;vkH;c&D;onf rsm;
olUae&mESifhol qif;oGm;Muí uRefawmfwkdUcsnf; usefaomtcg tpdk;&{nfh&dyfomac:
onfh ]qmuwfpf a[muf}odkU ydkUap\/
O,smOfyef;rmefESifh aooyfvSyíaecsifpzG,fyg/ odkU&mwGif vljynfhaeNyD;
tcef;tm;r&Sdawmh/
xdkrS nTefvdkufí uarÁmZa[mfw,fodkU a&mufjyef\/
aps;ESifheD;aom wdkuftdrfBuD; atmufxyfu pm;aomufcef;? 'DrSmwnf;&if edyfwm bJ/
odkUaomf....redyfacs/ awmifpcef;NrdKUrSm aEG&moD{nfhonfawGrsm;aeí tcef;tm;
r&Sdawmhacs/
uJ...'gjzifh b,frSmwnf;cdkbdkU &Sdao;oenf;/ raeUu [J[dk;wGif awmifBuD; a[mfw,fudk
tcsdefra&G; olydkUay;Edkifygw,fajymaom um;py,f,mu ]awmifBuD;a[mf
w,f&Sdygw,fAs...}
aps;eJUawmh tvSrf;a0;owJU/
a0;ygap...a0;ygap..&vQifbJ awmfygNyD/
xdka[mfw,fusrSyif a&Sma&Sm&SL&SL&ayawmhonf/
&rSmayghAs? tjcm;aecsifwJU vlrSr&Sdwmudk..../
uRefawmfonf a&S;jzpfa[mif;udk jyefajymif;í &,farmcsifvmavonf/
arESifhuRefawmf &nf;pm;b0u uRefawmfonf awmifBuD;NrdKUtaMumif;udk pmjzifh
vSrf;ar;avh&Sdonf/ (awmifBuD;rSm {nfhonfawG aumif;aumif;rGefrGefwnf;bdkU
a[mfw,fawG bmawG&Sdovm;) (&Sdwmaygh armif? arwdkUNrdKUudk txifrao;ygeJU? jrefrm
jynfrSm emrnfBuD; awmifpcef;NrdKUbJ) ('gjzifh a[mfw,fwck emrnfay;prf;yg)
(awmifBuD; a[mfw,f)
xdktcg uRefawmfonf ]jyefvnfawGUqkHonfhwdkifatmif 0w¬KwGif uRefawmfhZmwf vdkuf
at;aqGtm; xdkawmifBuD;a[mfw,frSm wnf;cdkapum ZmwftdrfzGJUvdkufavonf/
xdka[mfw,f\ ykHo@meftaetxm;udk &efukefa[mfw,fBuD;rsm;twdkif; uRefawmfhrsufpd
xJü jrifa,mifí a&;om;xm;ygonf/
vm;..vm;...,ckrsufjrifudk,fawGU uRefawmfudk,fwdkifa&muf&awmh [uf[ufyuf yufom
zifaqmifhí aqmifhíatmfBuD;[pfus,f &,fcsvdkufcsifygawmhonf/
Munfhyg rdwfaqG&,f....enf;enf;yg;yg; uGmwmjzifh uRefawmf'Davmuf rajymyg bl;/
tckawmifBuD;a[mfw,fqdkwmu atmuforefwvif;cH? oGyfrdk;? ysOfumESifh ukvm;
tdrfwef;vsm;udk tcef;awG cGJxm;jcif;jzpfygownf;/ xdkpOfu &efukefrSm wvtpdwfqdk
aom tcef;rsKd;? a[mfw,fcef;vkyfí waeUwq,fwJU/
]uJ...a':a&Tara&...txifeJUtjrif uGmjcm;vSacsvm;Asm...'Dtdrfwef;vsm;rSmawmh
'dkUwm&SnfraeEdkifbl;? pma&;bkdU pm;yGJukvm;xdkifvJr&Sd? jywif;aygufr&Sd? a&SU0ifaygufeJU
aemufaz;xGufayguf ESpfckbJ&Sdw,f? xrif;[if;pm;bdkU aps;oGm;vdkuf&wmuvJ
ta0;BuD;? tJonfvdkae&mrSm OD;ausmfwdkU vlpka&mufvm&if 'ku©uG}
taMumif;rSm uRefawmfonf &Ir0 OD;ausmftm; awmifBuD;NrdKUonf aEG&moDrSm at;csrf;í
wnf;cdkcef;wkdUvnf; aumif;onf? pm;aomufp&m trJom;ig; [if;oD;[if;
&GufawGuvnf; tvGefayg[k aruuRefawmfhudk ajymonfhtwdkif; uRefawmfwdkU a&muf
ocdkufrSm vdkufvmMu&ef zdwfac:cJUojzifh umwGef;udkazodef;ESifh OD;ausmfom;
armifaqGwifh? txGef;ac: armifvSxGef;wkdU 4-a,muf{NyDv 22 &ufaeUwGif av,mOf ESifh
a&mufvmMurnf/
xdkUaMumifh....]uJ..ara&...'Dtwdkif;qdk&ifjzifh udk,fwdkUxuf aemufvdkufvmr,fhvl
awGtwGuf tdrfwvkH;iSm;&rS jzpfawmhr,fuG}
odkUaomf xdktcsdefrSm awmifBuD;wGif tdrfwvkH;iSm;&bdkUrSm &efukefrSmuJUodkUyif
rvG,fulawmhyg/ tb,faMumifhqdkaomf awmifBuD;rSmvnf; &efukefrSmuJUodkUyif
aomif;usef;ol qlylrIaMumifh awm&GmawGuvlawG cdkatmif;aeMujcif;jzifh vlaetdrfajc
rsm; jynfhESufaeacsNyD/
awmifBuD;ol ra&TaryifvQif 2-ESpftwGif; ajymif;vJaeaom awmifBuD;NrdKUudk
tHUMoae&onf/ rsufESmpdrf;awG tdrfopfawGtrsm;BuD; awGUae&onf[k ajymygonf/
&moDOwkyifvQif a&S;,cifu opfyifO,smOfrsm;udkckwfí tdrfrsm;aqmufypfMujcif;jzifh
aEG&moDrSm [dkwkef;uavmuf rat;awmh[k NrdKUcHvlrsm;uvnf; ajymygonf/
tdrfwvkH;
,if;ü uRefawmfonf udkaomif;pdef a&;ay;vdkufaom rdwfqufpmESpfapmifudk
xkwf&awmhonf/ wapmifu xdkpOfu bkef;rD;aev awmufyvsuf&Sdaom pyfa&odkuf\
om; pyf[kefz? udkaomif;pdefESifh t*FvefwGif rdwfaqGjzpfcJUMuí tjyefc&D;rSm oabFm
wpif;xJ txufwef;rSm twlpD;cJUMuonf/ pyf[kefzwGif awmifBuD;rSm
a[mfwvkH;&Sdonf/ odkUaomfxdktcsdefü pyf[kefzonf awmifBuD;NrdKUür&Sd/
b,fodkUa&mufaeonf uRefawmf rod/
'kwd,wapmifu xdkpOfu AE¨Kv&kyf&Sif&kHudk rlvwnfaqmufol AE¨Kv&kyf&Sif&kH ydkif&Sif
OD;cspfaz/ olUudkawmh olU½kyf&Sif&kHoGm;aomtcg olUtdrfudk nTefjyí vG,fulpGm
awGU&ygonf/
OD;cspfazcifAsm;...
,ckþpmESifhvmolrSm uRefawmf\ oli,fcsif;pma&;q&m aomfwmaqGjzpfyg onf/
olvdkaomtultnDudk ay;apvdkygonf/
aomif;pdef
xdkpOfrSm udkaomif;pdefu atmifaZ,s&kyf&Sifxkwfvkyfol? OD;cspfazu awmifBuD; NrdKUrSm
&kyf&Sif&kHydkif&SifrdkU olwkdUcsif;u tvkyfcsif;qufaeaom rdwfaqG&if;csmwnf;/
OD;cspfazonf uRefawmfhtm; pmzwfy&dowftaejzifhvnf; odNyD;jzpfaeí NyKH;&,fum...
]OD;aomfwmaqG 'Dvdktcsdef aEG&moDrSm awmifBuD;NrdKUrSm tdrfiSm;vdkU b,f&yghrvJ cifAsm}
uRefawmfu pdwfysufpGm..][m..'ku©bJAsm..}
]OD;aomfwmaqG 'ku©ra&muf&ygbl;? uRefawmfwdkUrSm OD;aomfwmaqGtwGuf
tdrfwvkH;&Sdygw,f? odkUaomftdrfiSm;cuawmh...}
olu NyKH;pdpdESifh pum;jzwfxm;í uRefawmfu...
]usoavmuf ay;&rSmayghAsm}qdkawmh...
]r[kwfzl;? wjym;rSray;rS&r,f}
awmifBuD;NrdKU aps;ta&SUbuf r[mokcvrf;&Sd opfom;tdrfuav;wvkH;odkU
uRefawmfwkdUudk olUum;ESifhbJ vdkufydkUygonf/ xdkpOfu pum;e,ftrwf OD;xGef;&wkdU\
tdrfydkuav;jzpfygonf/ iSm;avhr&Sd/ {nfhvmapmifvm xm;jcif;jzpfonf/ OD;xGef;&ESifh
OD;cspfazrSm tif;om;nDtudkawmfrsm; jzpfMuonf/
vlw&yfavmufjrifhonfh wxyftdrfuav;? okH;yifESpfcef; aemufaz;rD;zdkaqmifESifh
uRefawmfwkdUtwGuf tcefUoifhjzpfoGm;avonf/ aps;ESifhvnf;eD;vS\/ 'Dtdrfuav;
a&mufawmh uRefawmfwkdUonf vmrnfh{nfhonfrsm;vnf;&Sdaeí tdk;cGuftcsKdUudk0,fNyD;
xrif;[if;pm; yef;uefrsm;udk eHab;wdkuftdrfBuD;&Sd OD;xGef;&\BuD;awmfxHrS iSm;&rf;um
udk,fh[mudk,fcsufjyKwfpm;Muonf/
tif;om;ESifh tif;pum;
uRefawmfwdkUae&aom opfom;tdrfuav;rSm vQyfppfrD;r&Sdacs/ uRefawmfwkdU a&mufrS
OD;xGef;&\ BuD;awmfwdkufrS rD;ESpfyGifhudk oG,fay;xm;ygonf/
waeUaom eHeufcif;üarr&Sd? uRefawmfwa,mufwnf; pmzwfaepOf OD;xGef;& BuD;awmf
(olwkdUtac:) trf;pr tzGm;BuD;a&mufvmum uRefawmfESifhaxG&mav;yg; ajymae&mrS...
]q&mav; ref;pm;yD; rtdkufzl;vm;}
ref;qdkonfrSm xrif;udkAs/ uRefawmfwdkUqDrSmqdk&if xrif;pm;NyD;wJUtcg acR;xGufNyD;
tdkufw,fr[kwfvm;? olwkdU&Srf;jynfrSmawmh tcsdefra&G;at;wmbJ? 'gaMumifh
]uRefawmfwdkU 'Dt&yfrSmawmh rtdkufygbl;...}
'Dawmh tzGm;BuD;u...
]a':a':wkdUawmh cPtdkufwmbJ? EdkU...q&mav;wdkU naumb,ftcsdeftdkufovJ}
uRefawmf tHUtm;oifhNyD;...
][m...nqdk omrtdkufao;oaygh? a':a':&m}
]wnvkH; rtdkufzl;vm;}
]vkH;0 rtdkufygbl; cifAsm}
]b,ftcsdefrSmrS rtdkufzl;vm;}
]rtdkufygbl;...rtdkufygbl;}
uRefawmfu acgif;uav;,rf;um awmifBuD;NrdKUvdk at;jraom&moDrSm b,ftcsdefrS
rtdkufygbl;[k ajymvdkufonf/
xdkUaemuftzGm;BuD;onf olUrsufESmw,fNyD; yDwdusvSykHray:bJ jyefoGm;onf/
arjyefa&mufvmaomtcg uRefawmfu....
]a[h...ar&..cke tzGm;BuD;vmw,fuG? ighudkxrif;pm;NyD; rtdkufbl;vm;? nb,f
tcsdeftdkufovJ ar;ouG? 'geJUigu b,ftcsdefrS rtdkufygbl;vdkU ajymvdkuf&ouG...}
]xdktcg arrsufvkH;jyL;um....
][m...armifa&...ylwmtdkufwmudk ar;wmr[kwfzl;&Sifh?
b,ftcsdeftdyfovJar;wm? nolu rD;rSdwfcsifvdkUeJUwlw,f? olwdkUtif;om;awG
toHxGufu tdyfwmudk tdkufw,fajymMuw,f}
]atmifr,fav;? 'gjzifh ara&jrefjrefoGm;NyD; awmif;yefvdkufyguGm? igu olUudk
bkajymvdkufovdk jzpfoGm;NyD? n9-em&Davmuf tdyfygw,f? tJ'D tcsdefavmuf rD;rSdwfvdkU
ajymyguGm...}
aronf tjrefbJ tzGm;BuD; tdrfodkUul;oGm;&\/
tif;om;pum;ESifh jrefrmpum;onf wvGJwjcm; uGJjym;aeonfrsm;&Sd\/ Oyrm olwkdUu
tdyfwmudk tdkufw,f? tdkufwmudkawmh tdyfw,f? wdkifudkwdrf? wdrfudkwdkif? rIdifwmudkrIdif;?
tu,fí tif;om;pum;rSm ]olonf wdrfudkrSDí wdkifudkMunfhum rIdif;ae onf}[k qdkvQif
]wdkifudkrSDí wdrfudkMunfhum rIdifaeonf}[k qdkjcif;jzpfygonf/
{nfhajrmifrsm;
uRefawmfwkdUonf OD;xGef;&tdrfwGif wnf;cdkae&aom {nfhonfrsm;jzpfí uRefawmf wkdUqD
wqifhvmaeolrsm;udk {nfhajrSmifrsm;[k ac:&ayrnf/ olwkdUum; &Ir0OD;ausmf?
armifaqGwifh? txGef;ESifh umwGef; udkazodef;wdkUjzpf\/
{NyDv 22-&ufaeU a&mufvmrnfh olwkdUvlpktwGuf 7-&ufrQ apmía&mufae aom
uRefawmfwkdUu tdrfonftjzpfESifh qD;BudK&avrnf/ þtajcü olwkdUonf
uRefawmfudkom tm;xm;&rnf/ taMumif;rSm olwkdUonf þ&yfXmeDudk wcgrQ ra&muf
bl;ao;? qufoG,fxm;aom todtuRrf;vnf; r&Sdojzifh uRefawmfuomvQif olwkdUae
xdkif&eftwGuf BudKwifpDrHxm;&rnf[k tcsdef;tcsuf&Sdonf/
xdkUaMumifh xdkaeUeHeuf uRefawmfhr&D;\ paw&Sif 0uf*Gef;um;ESifh awmifBuD;NrdKUrS 22
rdkifa0;aom [J[dk;av,mOfuGif;odkU uRefawmfwkdU vifr,m;,Gef;cJUavonf/ [J[dk; onf
awmifay:NrdKUyifjzpfonf/ odkUaomf-uavmESifhawmifBuD;avmufawmh rjrifhacs/
xdkNrdKUESpfNrdKUMum; tv,favmufrSm wnf&Sdonf? awmifydkif;&Srf;jynf\ avqdyfNrdKUjzpf
onf/ BuD;us,fpnfum;jcif;r&Sd ao;i,fajcmufuyfvS\/
avqdyfonf NrdKUESifh awmfawmfvSrf;ao;onf/ avqdyf\ ½Icif;rSm 0ef;usifwGif
tmvl;ESifh *sKHwdkUxGufaom v,f,mwkdUrS vGefvwfaomf rIdif;ysaom awmifvbdkU
awmifESmarmif; awmif&dk; awmifwef; awmifxGwfwdkUaywnf;/
11-em&DcefUwGif av,mOfvmaMumif; oHacsmif;acgufvdkufonf\ rMumrDü?
awmifbuf&Sd awmifyckH;ay:rSm odef;iSufrQ&Sdaom av,mOfysHuav;? ysysay:vm\/ xdkrS
wjznf;jznf; BuD;vmvdkufonfum;? aemufqkH;wGif vlESpf'gZifrQ pD;&aom 'gudkwm
av,mOfBuD;onf 0D;ueJavqdyfxJodkU xdk;qif;vmawmh\/
av,mOfiSufBuD; pufowfí olUtawmifaemufu 0rf;ydkufudkzGifhvdkufaomtcgü
&efukefrS olrsKdvmcJUaom c&D;onfawG xGufvmMuonf/
]a[m...azaz [dkrSm OD;av;aqG}
OD;ausmfom; armifaqGu olUtaztm; uRefawmfhudk0rf;omtm;& jyonf/ OD;ausmfrl
uRefawmfhudkjrifvQif (xdkpOfurltwdkif;) olUxHrS ydkufqHawmif;rSm pdk;&drfaeao; onfh
rsufESmrsKd;jzifh rwkHaw;aw;Munfhí qif;vm\/ trSefvnf; uRefawmfonf
awmif;&ef&nf&G,fxm;ygonf/ odkUaomf...,ckcsufcsif; r[kwfao;/ olUudkuRefawmfhtdrf
ay:rSm aumif;rGefpGm auR;arG;jyKpkí uRefawmfhaus;Zl;awG olUtay: awmfawmfBuD;
&SdavmufrS rSnfhy[qdkNyD; csnfNyD;wkwfNyD; tvDBuD;awmif;vdkuf&efjzpfygonf/
uRefawmfhZeD; uarÇmZ\ orD;awmfudkvnf; oifMum;xm;ygonf/
]'g[m....udk,fhtdrfay: aiGxkyfa&mufvmwmbJuG? olUudkvufoyfarG;&r,f? jyKpk
auR;arG;wJUtcgrSm omref{nfh0wfavmuf r[kwfzJ? waeUrSm zsufzdkUtrJarG;aewm?
odkUr[kwf EdkUnSpfdkU EdkUpm;EGm;rudk zGJEk ESrf;zwfawGauR;aewmvdkU oabmxm;&w,fuGJU
od&JUvm;? 'grS rif;vdkcsifwJU tif;av;Zif;r,fawG/ befaumufvkHcsnfawG udkaomif;pdef
rdef;rrsm; vufaqmifay;bdkU aiGMu,foD;awG bmawGazmazmoDoD 0,fEdkifrSmuG}
xdkUaMumifh uRefawmfwkdU vifr,m;rSm OD;ausmfwkdUvlpk a&mufvmonfudk a&Txkyf
aumuf&oavmuf 0rf;ajrmuf0rf;om jzpfMuum um;ESifh wifac:vmcJUygawmhonf/
]cifAsm; vmrSBudKyghrvm;vdkU}
um;ay:a&mufonfESifh OD;ausmfupí y#doEåm&jyKvmonf/
][m...aoaocsmcsm csdef;xm;wJUudpö? uRefawmfu cifAsm;vdk arhcsifa,mif
raqmifwwfygbl;As? EdkU...cifAsm;uRefawmfhjrifawmhaum csufcsif;rSwfrdvm;}
]udk&ifh&kyfBuD; usKyfubmvdkU rrSwfrd&rSmwkef;}
]aoaocsmcsmMunfhprf;ygtkH;? uRefawmfu tck&efukefrSmwkef;uvdk r[kwfzl;? abmif;bDeJU
ukwftuÐseJU vnfpnf;eJU tlwlyD,efvdk 0wfxm;w,fav}
,if;rS udkausmfonf uRefawmfhudk vSrf;Munfhum...
][...udk&ifbmawG 0wfxm;rSef; usKyfckrSowdjyKrdw,f}
]awmuf...emvdkufwmAsm/ udk,fhudk,fudk txifBuD;wvkH;eJU? ususee qif,if vmwm/
aemufydwf zdeyfawmif rpD;wmMumvdkU ajcMuyfNyD; tawmfemusifaeygonf/
odkUESifh uRefawmfu atmifhoufoufjzpfí...
]cifAsm;[m...w,fNyD; tdkAZm; aA;&Sif;nHUwJUvlbJ}
]usKyfu udk&ifudk tdkAZmhvkyf&atmif vmwmrSr[kwfzJ? EdkU....udk&ifu 'gawG0wf
vm&atmif 'Dt&yfrSm vdkvdkvm;As? tckjzifh uRefawmfwkdU rat;aygifAsm}
]'gu [J[dk;? EdkUNyD; cktcsdefu rGef;wnfhavmuf &SdaeNyDudkAs? awmifBuD; reuf
apmapmydkif;rSm b,favmufat;ovJqdkawmh cifAsm; [dka&mufawmhodvdrfhr,f}
][dka&mufawmh usKyfwdkUaebdkU a[mfw,fcef; pDpOfNyD;yvm;....}
]a[mfw,fcef;r&bl; q&mBuD;? aEG&moDrSmrdkU uRefawmfwdkUt&if a&mufESifhwJU
vlawGeJUjynfhaeNyD}
]'gjzifh b,frSmae&rvJ}
]bkef;BuD;ausmif; Z&yfwckck &Smae&rSmayghAsm}
udkausmfu uRefawmfhpum;rrIbJ wkHPSdbma0 aeonfü...
]tvum; ajymwmygAsm... uRefawmfu cifAsm;wdkUvmrSmrdkU tdrfwvkH; oD;oefU&Sm
xm;ygNyD? 'DrSm BudKwifpDrHrIr&SdbJ a[mfw,fom tm;udk;vm&if 'ku©AsKdU? uRefawmfwkdU
awmif a&mufpuawmfawmfav; a*smufusvdkufao;w,f? tck cifAsm;wdkUawmh
uRefawmfwkdU&SdaevdkU}
]udk&ifhudk 'DavmufrS tm;rudk;&vJ &dkufowfypfzdkU aumif;awmhrSmaygh}
]tck uRefawmfwkdUae&wJU tdrfuav;u tdrftdk tdrfrif;av;As? tjrifrvSbl;? odkUaomf
taepkwfayr,fh a&TxkyfwJUjryk0g qdk&r,fayghAsm? bmaMumifhvJqdk uRefawmfwkdU
vifr,m;aeMuwmudkAs...}
tcrJU {nfh&dyfom
awmifBuD;wNrdKUvkH;wGif wckwnf;om&Sdaom ykvdyfvufjywdkif vrf;*GrSonf?
awmifESifhajrmufvmaom rif;vrf; (Main Road) awmifBuD;NrdKU\ tBuD;qkH;tpnfqkH;
vrf; taemufzufvGefvQif aps;vrf;? ta&SUbufudkrl r[mokcvrf;/
¤if; r[mokcvrf;xJodkU ykvdyfvufjywdkifrS ta&SUpl;pl;0ifcJUyg/ rMumrDü vrf;wck udk
jzwfausmfNyD;aemuf vuf0JbufwGif wdkufjzLjzLBuD; wvkH;udk awGU&vdrfhrnf/ wdkufjzL
BuD;\eHab;&Sd opfom;tdrf rGJajcmufajcmuf uav;rSm uRefawmfwkdU\ tcrJU{nfh&dyfom
aywnf;/
þtdrfuav;\ tdkZmykHudkMunfh&jcif;tm;jzifh olUtoufonf uRefawmfwkdU\
bdk;bavmuf&Sdayrnf/ ol\&ifcGifawmfü tqufqufaom tdrfaxmifom;wkdU aecJUMu
rnf/ 'kr*Fv okr*FvawGjzpfyGm;cJUMurnf/ idkoHawG &,farmoHawG olMum;cJUayrnf/
olonfrsm;pGmaom vlUb0u@awGudk udk,fawGUrsufjrif od&SdcJUayrnf/ olomajymjy
rnfqdkygu b0o&kyfazmfq&mrsm;\ pmaumif;ozG,f&Sdacsrnf/ olonf uRefawmfwdkU
xuf avmutaeMumcJUayNyD/ avmu"Hudk ydkíBuKHawGUcJUayNyD/ toGifroifhaomfvnf;
tjrif&ifhaom tzdk;tdkESifh wlavonf/
þodkUESvkH;ydkufrdaomtcgü uRefawmfwkdUonf btdk\&ifcGifwGifae&aom vlrr,f
ajr;uav;ozG,fol\ t&dyftm0gowGif ESpfodrfhMunfEl;rdav\/
awmifBuD;NrdKUESifh olUemrnf
jrefrmjynfwGif trnfemrü ]awmif}ygaom NrdKUawG&Sdavonf/ Oyrm a&Tawmif?
awmifwGif;BuD;? awmifil? odkUaomf xdkNrdKUwkdU\wnfaeykHrSm awmifESifhrnfodkUrQ rywfouf
zJ &Sdavonf/
awmifBuD;NrdKUum; ayav;axmifausmfjrifhaom awmifxdyfzsm;ü wnf&Sdae\/ xdkrQru
NrdKU\ta&SUbufwGif aywaxmifrQjrifhaom awmif&dk;awmifwef;BuD;u awmifBuD;NrdKU\
tEGwåonm vu©PmozG,frm;rm;BuD; &Sdae\/
uRefawmfwkdU\ wnf;tdrf acgif;&if;jywif;udk zGifhvdkufygu ,if;awmifwef;BuD;udk
xif;xif;BuD; jrif&onf/ xdkawmifwef;ay:ü vlrsm;&Sdaeygu vSrf;ac:vdkufvQif Mum;Edkif
rnfxif&onf/ odkUaomf tjrifeD;í c&D;a0;aomawmif? tarmifxifouJUodkU r[kwfacs
wum;.../
uRefawmfwkdUonf xdkawmifBuD;udk ai;armMunfh&Ium ,cifu rBuKHcJUbl;aom
tm&kHudkcHpm;&onf/ xl;jcm;aom &Icif;udkjrif&onf/ opfvGifaom pdwful;udk ,Ofrdonf/
umwGef;q&m udkazodef;ESifh armifaqGwifhrSm (xdkpOfolonf ykHqGJjcif;udk yef;csD q&m
jzpfEdk;Edk; pdwf0ifpm;aecdkufjzpfí) puúLESifh pkwfwHxkwfum vufprf;usifhMuonf/
awmifxdyfzsm;u wdrfudkzrf;? atmufajcwGif opfawmfyifrsm; 0ef;&Hxm;aom
nDtracsmwkdU tdrfuav;udkxnfh tv,fwGifrl aea&mifrSm aiGa&mifawmufaeaom
,luvpfyifwkdUudk tom;,lí a&mifpkHjc,fMu\/
tjcm;wa,mufaom txGef;ac: armifvSxGef;url "gwfykH0goem&SifrdkU uifr&m wjyifjyif
&Sdaeonf/
q&mausmfum; uarÁmZ tat;"gwfwGif Muufemuav;vdk ukyfvsuf olUvuf uav;
wvIyfvIyfESifh 'dkif,m&Da&;aebd\/
xdkpOfwkef;u udkazodef;vnf; tdrfaxmif rusao;/ armifaqGESifh txGef;u vlysKd
aygufuav;/ OD;ausmfurl 47-ESpf? uRefawmfqdkvJ 37-ESpf&Sdao;wmbJ/ uRefawmfwkdU
onf xdktcsdef xdktdrfuav;wGif aepOfu tvGefaysmfarGUMuonf/ eHeufapmapmx
vrf;avQmufvdkufMu? aps;xJ0ifí &Srf;jynf vuf&moa&pmawG pm;vdkufMu? uRefwmfwkdU
tm;vkH;onf þa'oodkU yxrOD;qkH; a&mufjcif;jzpfí tm;vkH;topftqef;jzpfaeum
awGUorQ jriforQ pdwf0ifpm;p&mcsnf;/ pma&;q&mu pma&;bdkUpdwful;? ykHqGJq&mawGu
ykHqGJbdkU tuGuf,l? uifr&m&Sif txGef;u "gwfykH&dkuf.../
OD;ausmfvnf; xdkpOfu pdwfcsrf;om udk,fcsrf;om&Sdygvdrfhrnf/ b0'ku©xJwGif acwårQ
ay:vmwwfaom ]okc}qdkonfh em;ae&m pce;fuav;odkU qdkufuyfaepOf jzpfay onf/
,if;tcsdef0,f oljyKpkwnfaxmifcJUaom &Ir0r*¾Zif;onf atmifjrifjcif;\ oufwrf;
10-ESpfxJ a&mufaepOf apmifa&trsm;qkH;? vlBudKuftrsm;qkH;jzpfvsuf txGwf txdwfü
wnfaecdkufrdkU OD;ausmf\b0wmwGif taysmfqkH;aom umvwck[k uRefawmf xifygonf/
odkUaomf b0[lonf &yfwnfaeonfr&Sd? tcsdefESifhtwl a&GUvsm;vsuf&Sday&m? xdkc&D;rSm
edrfhjrifhwufus 0rf;om0rf;enf; toD;oD; tqifhqifhaom tydkif;u@wkdUjzifh NyD;av&m?
xdkESpfu xdktcsdef xdktdrfuav;wGif uRefawmfwkdUvlpkonf wtdrfom;wnf; tjzpf
acwåqkHqnf;cdkufum; vlUb0wGif vdk&if;tusqkH;jzpfaom pm;aumif;jcif;?
tdyfaumif;jcif;? pdwf\csrf;omjcif;wkdUjzifh jynfhpkHcJUMuygay\/ udkazodef;onf xrif;pm;
&mwGif tMumqkH;ESifh taES;qkH;jzpfí ]aemufusyef;uefaq; acG;auR;}qdkaom pum;
twdkif; jzpfygrl olcsnf; vkyf&ayvdrfhrnf[k uRefawmfwkdUu aemufMuonf/
,if;umvudk ,kcjyefawG;vdkufawmh twdwfjzpfoGm;cJUacsNyD/ xdktwdwfum; jyefí
r&paumif;? odkU&mwGif pma&;q&m\pGrf;yum;jzifh uRefawmfwkdU xdktwdwfudk
jyefíoGm;Mu&atmif/ vlra&mufaomfvnf; pdwfujyefa&mufEdkifyg\/ avmuwGif
pdwfomrlv y"e r[kwfayavm/
awmifwufyGJ
&Srf;jynf awmifBuD;NrdKUodkoGm;a&muf vnfywfMuvQif awmifay:wufjcif;ESifh
rkHw0*loGm;a&mufjcif; rjyKcJUygu um,'ku©ESifh pdwåokcjynfhpkHMurnf r[kwfay/
xdkUaMumifh waeUoü uRefawmfwkdUonf awmifay:wuf&efpDrHMuonf/ xrif;
[if;csufoGm;&rnf/ awmifay:a&mufrSpm;Murnf/
,if;eHeufü aea&mifESifhtwl tdrfrS xGufcJUMuonf OD;ausmf? udkodef;az? txGef;?
armifaqGESifh uRefawmfwkdUvifr,m;/ þvlpkrSm aromvQif rdef;rom;jzpfaeí olUtm;
awmifcyef;wGif armifxrf;&rnf/ awmifw&dk;qDwGif armifydk;csD&rnf atmufarhcJU&m?
wu,fusawmh b,f[kwfrSmwkef;? uRefawmfwdkUtm;vkH;xJwGif arutrmqkH;jzpfaeonf/
olubJ a&SUaqmifvrf;jy OD;aqmifoGm;onf/ rMumcPem;&ef olUudk uRefawmfwdkUu
awmif;yef&onf/
taysmhqkH;u OD;ausmf? 'kwd,u uRefawmf/ 'DtxJra&Taru vlwufzdkU azmufvkyfxm;wJU
a&S;acwfu t*Fvdyftac: Loves Lane qdkwJU vrf;ajyajyu rwufzl;wJUAsm/
awmifwufw,fqdkwm cJcJ,Of;,Of;rS t&om&Sdw,fqdkNyD;? jzwfvrf;u ac:oGm;oAs/
uRefawmfwkdUrSm b,fodrwkef;/ oloGm;&mvdkuf&awmh aocsifyufusdjzpf ua&m/
olwkdUqDrSmawmh'DvdkbJ rdef;razmfawG wufaeuswJU/ tm*[mrrsKd;awG? olUpdwfxJrSm
olwkdUrdef;rom;awG awmifwufEdkifwm? uRefawmfwkDUudk a,mufsm;awG&,fvdkU
txifBuD;[efwlyg&JU/ odkUaomf uRefawmfwkdUu a,mufsm;awGayr,fh taysmhpm;awGubJ/
olwkdUt&yftac: 'Dawmifwufwmudk ]bk&m;awmifwufMur,f}qdkawmh OD;ausmf pdwfxJrSm
olUZmwda&TawmifNrdKUu a&Tewfawmifbk&m; wuf&ovdk atmufarh[efwlyg&JU/
olUpwdkiftwdkif; befaumufvkHcsnfeJU tay:zkH; tusÐeJUqdkawmh*GbJ? odkUaomf awmfyg
ao;&JUAsm/ twGif;cHabmif;bDcyf&Snf&SnfuygvdkU/ ykqdk;cg;pnf;NyD; wuf&awmhw,f/
vufESpfzuf oG,fwuf&w,f/ opfyifjrpfawGqJGwuf&w,f/
uRefawmfjzifh ]a[h a&mufao;bl;vm;uG...} ]a&mufao;bl;vm;uG}eJU vSrf;vSrf; ar;&if;
c&D;w0ufavmufa&mufawmh jyefqif;csifpdwf ay:vmwm trSefbJ/ OD;ausmfvJ
jyefqif;csifpdwf ay:wJUtaMumif; aemufawmhajymjyw,f/ tJ'DrSm wckawmfygao;&JU/
udkodef;azu awmifwufwJU pmawGzwf? ykHawGavhvmcJUbl;xifyg&JU/ BudKwifajrmfjrifNyD;
BudK;wacsmif; 0,fcJUayvdkU/ a&SUuarmifaqGwdkU txGef;wdkU vli,fawGudk qGJcdkif;NyD;
arS;wufcJU&w,f/ q&mausmfBuD;u aemufydwfqkH;av/
aemufqkH;awmh vIdif;BuD;avSatmuf? awmifBuD;z0g;atmufayghAsm? [J[J..[J[J
(rcsdoGm;NzJav;...)
þawmifBuD;ay:ü bk&m;awmif? awmifcRef;? ausmufwvkH;[lí okH;Xme&SdcJU&m?
yxrOD;qkH; uRefawmfwkdU bk&m;awmifudk oGm;Muonf/ eHeuf 8-em&DrS pwifcJU&m?
xdkbk&m; awmifay:a&mufonfü 10-em&DausmfcJUayNyD/
bk&m;awmif
bk&m;awmif[k ac:onfrSm tavmif;pnfolrif;BuD; wnfxm;cJUaom wef;aqmif;ESifh
qif;wkawmf &Sdjcif;aMumifhjzpf\/ tjcm;apwD okH;qlvJ&Sdonf/ *syefrsm;
XmyemwdkufazmufoGm;í 0rf;ydkufa[mif;avmif;jzpfMuukef\/
xdkawmifay:wGif tapmifhvlaeum wJausmif;wck&Sdonf/ odkUaomf bkef;BuD; oDwif;rokH;/
&Srf;tzdk;tdkESpfa,mufom&Sdonf/ uRefawmfwkdUa&mufonfudkjrifvQif
vufzuf&nfMur;fyGJESifh vmí{nfh0wfjyKMuonf/ pum;pjrnfajymonf/
uRefawmfwkdUa&mufNyD; watmifhavmuftMumü tjcm;bk&m;zl;rsm; a&mufvmMu onf/
ytdkUvlrsKd; ay:vdef;(trsKd;om;) r,fvdef;(trsKd;orD;)awGjzpf\/ OykofaeUrSm
olwkdUvmwwfMuonf[k tzdk;tdkuajym\/ xdkaeUonfwefcl;vjynfh/
olwkdUonf bk&m;udk oufoufvGwf opfoD;ESifh qGrf;uyfMu\/ uyfykHrSm cJbG,f
wrsKd;udk wyGJpDcGJí udk,fhqGrf;Aef;ESifh udk,ftoD;oD; uyfMuav&m bk&m;&ifjyiftjynfhrQ
&Sdav\/ za,mif;wdkifrD;vnf; xGef;ñdSMuonf/
&Sdcdk;yxme jyKMuonfrSmvnf; tcsdefMum\/ NyD;vQif toD;oD; acgif;avmif;xdk;Mu
avonf/
xdkUaemuf qGrf;abmZOfudk odrf;qnf;í oifbkwfjyifay:üwifum usD;iSufawGudk
auR;avonf/
þudpöt00NyD;awmhrS olwkdUxrif;pm;Mu\/ olwkdU[if;rSm refusnf;&Gufokwf? yJykyf?
a<urkHUaMumf? o&ufoD;rSnfh? tm;vkH; oufoufvGwfjpf\/
uRefawmfwkdUonf vufzuf&nfMurf;wtdk;ESifh awmfawmfMum tarmajzMu\/ xdkpOfrSm
aronf tqifoifh,lcJUaom ig;zdef;uifwckESifh [if;csKdtdk;wnfonf/ qlvQif
xdkawmifay:wGif&Sdaom pG,fawmf&GufEkawGudk cwfítdrfrScsufcJUaom Muufom;qDjyef?
yJykyfcsuf? o&ufoD;oeyfESifh pm;av&m vlawGuvnf; yifyef;qmavmifaeojzifh tvGef
NrdefMuukef\/
'ku©ESifh&if;í okc&Smjcif;wrsKd;aywnf;/
uRefawmfwkdU xrif;pm;NyD;aomtcsdef ykHqGJq&mESifh "mwfykHq&mwdkU tvkyf&IyfMu onf/
'dkif,m&D q&mausmfuvJ a&;yghAsm/ uRefawmfawmh t&ufuav; ESpfcGufavmuf ESifhrdkU
xif½l;yifatmuf olU&GufqHajcmufarGU&may:ü ausmufwkH;ay:vufckacgif;tkH;í rSdef;bd\/
wa&;Edk;vwfaomf rsufESmjzLr 3-a,mufESifh udkazodef;wkdUonf olwkdUykHqGJpmtkyf ESifh
vJvS,fMunfh½IaeMuonfudk awGU&onf/ ar;prf;Munfhawmh ,ck &efukefuefawmfBuD; &Sd
AdkvfcsKyfatmifqef; aMu;&kyfudk oGef;vkyfaom yef;ykq&mBuD;\ZeD;ESifh olUtazmfr
ESpfa,muf? yef;csD0goem&SifwkdUygwJU Oa&myrS vma&mufvnfywfMuolrsm;wnf;/
uRefawmfwkdUonf em&Djyef wcsufcefUü udkif;udkif;BuD; ikHUMunfhaeaom awmifxGwf jzpf&m
awmifBuD;NrdKU wNrdKUvkH;onf uRefawmfwkdUrsufpdatmufa&mufaeav\/ av,mOf
ysHay:u jrif&onfhES,f? tdrfajcwdkufwmawG i,foGm;av&m? atmufrSvSrf;atmfvdkuf
vQif Mum;&rnfxif&aom uRefawmfwkdU tdrfuav;udk renf;&SmMunfh&onf/ eHab;u
wdkufjzLjzLBuD;aMumifhom awGU&onf/
awmifatmufu Munfhawmh awmifxGwfudkeD;onfxif&í xdkawmifxGwfrS
atmufudkjyefMunfhawmh a0;onfxif&\/ tm;vkH;t&mwdkUonf ao;i,fvSygbd/
]atmf...ighajr igh,m ighwdkufwmeJUvdkU vlawG[m udk,fydkifwm uav;awGudkMunfh NyD;?
txifa&mufvdkufMuwm? 'Dtay:uae ikHUMunfhvdkufawmh wNrdKUvkH;[m bmrSr[kwf zl;?
uav;upm;wJU NrdKUykHpHt&kyfeJU wlao;awmhw,f}[k OD;ausmfu wpdrfhpdrfhMunfh&if;
rSwfcsufcsonf/
]tJ'g[m avmuudk tjyifuxGufMunfhwJU tjrifrsKd;ayghAs? xm0pOf'DvdkbJ
jrifwwfzdkUvdkw,f}[k uRefawmfu ynm&Sdvkyf\/
]Munfhprf;...[dktdrf....[dktdrfuav;awGxJrSm vlawG? tdrfaxmifom;awG[m udk,fhtpk
ttkyf udk,fhtvkyf? udk,fh'ku© udk,fhokc toD;oD;eJUaeMuwm? yk&GufqdwftkHxJ u
yk&Gufqdwfuav;awGeJU rwlbl;vm;Asm...}
]odyf...w&m;usraeeJU q&mBuD;? vlygusoGm;vdkU t&dk;tom;&SmrawGUbJ aetkH; r,f...}
xdkawmifcRef;ay:wGif tawmfem;aeNyD;rS uRefawmfwkdUatmufodkU jyefqif;Muonf/
tqif;wGif jrefjrefa&mufatmif apmufaom jzwfvrf;rS qif;Muojzifh vlawGudk,fudk
xdef;rwfEdkif&ef opfyifi,frsm;udk EIwfí awmifa0S;vkyfMu&onf/ þtxJrS q&mausmf
rSm cPcP zifavQmusjcif;jzifh olUtwGif;cHabmif;bDNyJavonf/ uRefawmfwkdUu tjrif
rawmfí rajymaomfvnf; olUom;urae....
]a[m..azaz...abmif;bDNyJaeNyDAs}qdkawmhrS olUykqdk;cg;pnf;udkajzcsí awmif tqif;rSm
olUydk;vkHcsnfESifh pwdkifwif;aeawmh\/
awmifcRef;rS qif;NyD; enf;enf;ajyaom ae&ma&mufaomtcg uRefawmfwkdU\
a&SUaqmifvrf;jy uif;axmufr,fu...
]a[m...[dku awmif*rl[m..ausmufwvkH;bJ? tJ'Dudk oGm;MutkH;rvm;}[k
uRefawmfwkdUykHyef;awGudkMunfhí ar;jref;&m? OD;ausmfESifh uRefawmfonf ESpfa,mufpvkH;udk
wdkifyifxm;Muonfhtvm;/ OD;acgif;awG,rf;Muum...
][m...awmfNyD...awmfNyD...atmufjrefjrefa&mufr,fh vrf;omnTefjyygawmh..}
3-em&Davmuf tdrfjyefa&muf? aemufwaeUreufwGif uRefawmfwkdU udk,fa&m vufawGrSm
xk&dkufxm;ovdk emaeawmhonf/ vrf;rravQmufEdkifMuawmh? ra&Tar
awmifay:oluawmh bmrQrjzpf? aps;oGm;NyD; 0,fjcrf;csufjyKwfvdkU? usKyfwkdUuawmh
ol0,fvmawmhrS eHeufpm rkHU[if;cg;udk pm;&awmhoAsm;.../
awmifBuD;ESifh&Srf;
&Srf;jynfawmifBuD;? awmifBuD;&Srf;jynf oGm;Murnfqdkawmh [dka&mufvQif &Srf;awG tMum;
jrefrmpum;rS vG,fvG,fulul ajymjzpfyghrvm;[k awG;í pdk;&drfcJUaMumif;? OD;ausmfu
ajymjyygonf/ pifppfaomfum;? awmifBuD;NrdKUonf &Srf;jynf[k qdk&aomfvnf; jrefrmjynf
t&yf&yf&Sd NrdKUrsm;uJUodkUyif/ w&kwfukvm; pD;yGm;zGHUNzdK;&mjzpfonf/ a&mif;a&; 0,fwm
ukefwdkufBuD;awGrSm trsm;tm;jzifh olwkdUomBuD;pdk;Muonf/ jrefrmESifh &Srf;ujym; awGrSm
vcpm;ESifh ukefonf? aps;onf i,fuav;rsm;om jzpfMuonf/ NrdKUay:wGif &Srf;
ppfppfyif enf;\/
yuwdtm;jzifh awmifBuD;NrdKUonf jrefrmjynf\ tjcm;NrdKUrsm;ESifh rjcm;em;bJ 5-
&ufwBudrf usif;yaom aps;aeUusrSomvQif ywf0ef;usif&Sd awmawmifa'owkdUrS ytdkU?
yavmif? awmif&dk;? &Srf;? "ekpaom vlrsKd;awG vma&mufMuí uarÁmZXmeD rnfayaom
o&kyfudk ay:ayonf/ þtcgwGif awmifBuD;aps; twGif;0,f &Srf;ukef;ajrjrifhxGuf
opfoD;opfESH opfOopfzkwdkU tpktpk ykHaeavonf/ ¤if;awmifBuD;NrdKUudk wnfaqmufMu
aom ausmaxmufaemufcH vlrsKd;pktppftrSefudk jrif&avonf/ ¤if;wkdUtxJrSm ytdkUu
trsm;qkH;jzpf\/
wu,fqdkawmh awmifBuD;NrdKU rsufjrifuGif;rSm &Srf;taMumif;udk a&;p&m r,fr,f &&
&SmrawGUyg/ awmifBuD;NrdKUay:rSm &Srf;ppfppfudk r&Sdoavmuf qdk&rnfyif/
a[m...pum;pyfrdí ajym&OD;rnf/ tck uRefawmfhrdef;rvJ rat&Srf;r? zat jrefrmav/
tr,f...pum;pyfrdvdkU OD;ausmfuvJ ajymoAs/ olUtzGm;[m pum;e,fu &Srf; tppfwJU?
wdkif;jynfrom,mvdkU jrefrmjynfa&mufvmNyD; a&TawmifrSm tajcpdkufojzifh
olwkdUqif;oufvmcJU&w,f qdkoudk;As/ OD;ausmf[m jrefrmpum; aumif;aumif;ryDwJU
olUtzGm; &Srf;rBuD;udk rSDvdkufao;owJU? 'gaMumifh OD;ausmfu olUrSm&Srf;aoG; av;ykHwykH
ygw,fvdkU qdkAs/
aomfwmaqGrSmvnf; &Srf;aoG;ygonf
atmf...olrsm;ajymNyD; uRefawmfhudk,f uRefawmfjyefpdppfvdkufawmhvnf; &Srf;aoG;
ruif;acswum;? tpOD;awmh uRefawmfrodao;ygbl;? wcgawmh uRefawmfu tazhudk
ar;Munfhw,f/ ]taz&,f...vlrsm;awGu uRefawmfhudkArmeJUrwlbl;? w&kwfujym;vm;vdkU
ar;Muw,f? uRefawmfwkdUrSm w&kwfaoG;rsm; pyfovm;Asm}ar;Munfhawmh tazu ]w&kwf
aoG;pyfwmr[kwfzl;? rif;ArmeJU odyfrwlwmu 'dkUrSm&Srf;aoG;ygw,f? ightzdk;u &Srf;rsKd;
bJ} ajymrS uRefawmfrSm atmf..&Srf;eJU w&kwfu e,fcsif;pyfaeawmh &kyfcsif;qifMuoudk;
vdkU oabmayguf&awmhoAs/ 'gaMumifh uRefawmfhudk w&kwfvdkU rxifMuygeJUawmhAsm...
aemf..../ uRefawmfwdkif;&if;om; vlrsKd;ppfppfyg/
rSef;csufESifh ESrf;xGuf
OD;ausmfwkdU vlodkuf uRefawmfwdkUwnf;tdrfav;odkU a&mufNyD;? 10-&ufrQ avmuftMum
aeUv,fcif;ü uRefawmfhudk oduRrf;aeNyDjzpfaom pmydkUvkvifa&mufvm um tdrfatmufrS
]OD;aomfwmaqG refeDatmf'gygw,f cifAsm}[k toHudkMum;&onfwGif uRefawmfrSm
vGefpGmtHUMooGm;avonf/
igb,folUqDrSvJ rrSm&bJeJU b,fursm;? vmygvdrfh tdk...b,fujzpfjzpf aiG&wm
0rf;enf;p&mvm;? ,lxm;vdkuf&kHayhg[k tm;cJNyD; atmufqif;vmawmh vm;vm;..jzpfykHu
]OD;aomfwmaqGrS aus;Zl;jyKí OD;ausmfodkU}wJU/
usKyfrsufvkH;udkjyL;oGm;w,f/ aiGuav;uvJ 100d-xJ&,f/ 'geJU uRefawmfu
tay:vSrf;NyD;...
]OD;ausmfcifAsm; aiGrSm;xm;ovm;}
][kwfw,f? usKyfrSmaiGukefcgeD;aewmeJU}qdkNyD; olqif;vmw,f/
uRefawmfhrSm t&Idufxdk;vdkufovdk idkifqif;oGm;awmhonf/
b,fhES,fAsm tdrfay:aiGaowåm a&mufaeNyD; vdkoavmuf awmif;,lvdkufr,fvdkU
tm;cJxm;ygw,f/ 'if;um; aiGuav;w&m jyefrSmokH;ae&w,fqdkawmh awmuf/
NyD;awmh olwkdUom;tzESpfa,muf ajymMuwmvJ em;axmifOD;av/
armifaqGu... ]azazaiGa&mufNyD? uRefawmf&Srf;abmif;bD0,fr,f? "g;0,fr,f}
][m...r0,feJUtkH;uG? ighrSm okH;p&mawG&Sdao;w,f}
]tdk...azazuvJ OD;av;wmu &Srf;"g;0,fcJUygrSmvdkufvkdUAs}
]rif;"g;u b,favmufay;&rSmvJ}
]aps;ar;MunfhNyD;NyD ESpfq,favmufzJ}
]'gjzifh rif;OD;av;aqGqDu acs;&&if 0,foGm;vuGm? [dkusrS armifwmqDu
awmif;ay;vdkuf}
ao[JU eEd´,/
tvDBuD;awmif;vdkufr[JUvdkU olUudkaumif;rGefpGm auR;arG;jyKpkcJU&orQ tv[ó
jzpfavNyD.../ uRefawmfhpdwful;,Of ausmufawmifBuD; tpdwftpdwftrTmrTmuGJavNyD/
usKyfuyif olUom; aiGacs;&OD;rwJU/
ompGtif;av; owif;arT;onf? a&S;,cifuyif Mum;bl;em;0ESifh pdwful;,OfcJU& onf/
tif;jyifus,fBuD;xJwGif a&ay:ü&Gmrsm;wnfí aeMuonf/ uRef;arsmtay:&Sd tdrfawGudk
aqmufMuonf/
uRef;arsmqdkonfrSm atmufuajreJUrqufzJ a&ay:rSmaeaom uRef;udkqdk&yg rnf/
]a&ay:rSm ay:aewJUuRef;qdkum Mum;&onfESifh tHUMordygonf/ xdkUjyif xdkuRef; onf
arsmaeí ]uRef;arsm}[k ac:wef&m\[k pOf;pm;rdjyefaomtcgü uRefawmfrSm tawmfyif
OD;aESmuf&Iyfp&m pdwful;,Ofrdjyefawmh\/
a&jyifus,f tif;tdkifwkdUrSm avjyif;xefwwfonf/ xdktcgü uRef;arsmay:wGif
wnfaqmufxm;aom tdrfwkdUudk avuwdk;a0SUjcif;jzifh olwkdUw&GmvkH;onf {&m0wDjrpf
twGif;u &GufavSBuD;rsm;uJUodkU arsmukefMuayvdrfhrnf/ xdkUjyifavjyif; 0JvSnfhjcif;?
avaAGxjcif;rsm;jzpfvQif uRef;csif;tdrfcsif; wdkufcdkufMuí ivsifvIyfouJUodkU jzpfukef&Sm
onf/ jrefrmwkdUxkH;pH tdrfajc&if;acgif;&if;? ta&SUtaemuf awmifajrmufwdkUonfvnf;
wcsdefESifh wcsdefrwlbJ wrsKd;NyD;wrsKd; ajymif;vJaeawmhrnf/
]ArmtawG;-&Srf;tajy;}qdkoudkAs/ tJ'DtawG;om rSefvdkuf&ifvJ tBuD;tus,f
'ku©ygbJvm;/
r[kwfao;ygbl;av? 'Dvdkrjzpf&atmif olwkdUwenf;wvrf; pDrHMunfrSmaygh/
b,fvdk pDrHrvJ/
uJ..Armav;..awG;vdkufprf;/
olwkdUtdrfawG acgif;&if;ajc&if; ESpfzufrSmvnf;aumif;? tdrfa&SUESifhaemufaz;buf
rSmvnf;aumif;? uRef;arsmab;wGif atmufu ajrBuD;a&mufatmif wdkifBuD;ESpfwdkif
odkUr[kwf av;wdkif tcdkiftrmpdkufNyD; tdrfawGudk BudK;rsm;Esifh qdkif;xm;ayrnf/ odkUrSom
vQif tdrfonf ra&GUr&Sm; rvSnfhrywf&Sdawmhrnf/
tif;...tJ'g jzpfEdkif&JU? tJ'DykHpHtwdkif; uRef;arsmwckay:tdrfwvkH;? odkUr[kwf ESpfvkH;
okH;vkH;? ponfjzifh pdwful;,OfMunfhvdkufawmh olwkdU&Gmu tdrfajcawG[m qif;&J
csrf;omvdkufí &efukefjrpfxJrSm ausmufcsxm;wJU avSawG orÁmefawG oabfmawGESifh
wlawmhoudk;/
tJ...w&Gmuw&Gmudk wtdrfom;vkH; tvnfoGm;csifw,f qdk&ifjzifh wdkifuqdkif;BudK;
awGjzKwf? tdrfacgifrdk;ay: &GufwdkifxlNyD; avaMumif;vdkufí vTifh&kH&Sdawmhwmaygh/ w,fvJ
edyfvdkufygvm;/ 'gaMumifh olwkdUa&xJ uRef;arsmay: tdrfaqmufaeMuwmbJ/ w,fvJ
OmPfBuD;wJUvlawGyguvm;/
wuxJ &GmvkH;uRwf r*Fvmaqmif udpötwGufvnf;aumif;? tvSLtwef;twGuf
vnf;aumif;? oGm;p&m&SdMu&ifjzifh [D..[D...uRefawmfwkdUqDrSm EGm;vSnf;awG? armfawmf
um;awG? armif;oGm;Muovdk olwkdUrSmawmh tdrfawG&GufvTifhoGm;MuawmhrSmbJ/ w,fvJ
aumif;vdkufyguvm;/ p&dwfpuvJrukef/ b,foljzifhrrmvdkUrvdkufEdkifbl;qdkwmr&Sd/
b,fuav;rSvJ vdkufyg&ap ylp&mrvdk/
tdk....olwkdUXmeonf ewfbkHewfeef;ygwum;/
tif;av;uefwGif uRef;arsmay:wGif tdrfaqmufí &GmwnfaeMuaMumif; uRefawmf\ZeD;
uarÁmZorD;awmfu ajymíMum;&aomtcgü uRefawmfutxufyg twdkif;
a&TOmPfawmfpl;a&mufNyD; ]rif;ajymwJUtwdkif; tJvdkaerSmbJ}[k olUudkajymMunfh&m
]tdk...rdarmifpdwful;ujzifh vGefNyD;pma&;q&myDyD awG;aMumudk&Snfw,f}
]at;av..'gawmh igutawG; rif;utajy;udkuG..}
]rif;utajymvdkUqdkyg pum;ajymwm um&efvdkufraeprf;ygeJU...}
][m...'gu um&efvdkufajymwm r[kwfzl;uG? ]igu tawG;rif;utajy;}qdkwm rl&if;udk
ajymwmbJ}
]bmt"dyÜm,fvJ}
]tdk..iguArm rif;u&Srf;ravuGm... ]ArmtawG; &Srf;tajy;}qdkwJU pum;udk
emrfpm;oGif;ajymwmuG}
]awmfprf;yg...ArmtawG; &Srf;tajy;qdkwmjzifh oufoufArmawGu &Srf;udkESdrfwJU
pum;yg/
][..'Dpum;rif;u rcHEdkif&atmif tckigawG;wmawG r[kwfzl;vdkU rif;ajymEdkifo vm;}
]'guawmh arvJudk,fwdkif ra&mufzl;vdkU rodao;bl;...}
]'gjzifh igvdkynm&Sdudk jiif;raeeJUawmh? 'dkUa&mufwJUwaeUrSm trSefodMurSmaygh}
]uJ...ajymaeMuma&mh? awma[r0g? omwJUeef; ArmtawG;&Srf;tajy;wJU pcef;ra0;vSwJU
tif;av;XmeD? rMumrDod&atmif ArmawG; awG;tNyD;rSm &Srf;ajy; ajy;MunfhMupdkU&JU
'Drav&Gmpm; armfawmfum;eJUydkU}
(xdkpOf OD;xGef;&u pHum;e,f trwfqdkawmh &Gmpm;ru e,fpm;vdkUawmif ac:csif
ac:EdkifwmayghAsm? bmaMumifhqdk OD;xGef;&wdkU um;eJUydkUwmudk;)
awmifBuD;rStif;av;
arv 3-&ufaeU rGef;wnfh 12-em&DcefUwGif OD;xGef;&? OD;odef;nDtpfudkESpfa,muf wkdU\
armfawmfum; ESpfpD;jzifh OD;ausmf? armifaqG? txGef;? udkazodef;ESifh uRefawmfwkdU vifr,m;
oaumifhom; 'gZif0ufwkdUonf tif;av;odkUoGm;&ef awmifBuD;NrdKUrS xGufcJUMu av\/
awmifBuD; awmifcyef;ü auGUum ywfum qif;aepOfwGif &moDOwkrSm rIdif;ysys &Sdonf/
awmifckd; awmifaiGUwkdUonf [dkwpk onfwpk ylíaeMuonfudk tay:rSpD;í
MunfhEdkifonf/ atmufajc cyfvSrf;vSrf;rSm usD;jzLuefazG;azG;udkjrif&onf/ usD;iSuf\
ykHo@mefESifhwlí usD;jzLuefac:onf[k qdkMuonf/ wcsKdUuvnf; þuefwl;pOf
apmfbGm;\ yckH;ay:udk usD;jzLvmem;í[k qdkMuonf/
12-em&DcGJwGif awmifBuD;NrdKUrS 12-rdkifa0;aom a&TanmifNrdKUodkU a&mufMuíacwå &yfem;NyD;
blwm&kHudk 0ifMunhfMuonf/ awmifydkif;&Srf;jynf\ rD;&xm;vrf;qkH; rSefay wum;/
awmuf/ uRefawmfwkdUvifr,m; &efukefrSvmpOf {NyDv 14-&ufaeUnu tpm
iwfa&iwf wnwm 'kAÇdu©Eå&uyf cHítdyfcJU&\/ aea&mav; jyefjrif&awmh?
,cifu'kau©monf ,ck&,farmp&m jzpfaeonfudk qifjcifrd\/ blwm&kHtcef; ESpfckpyf
Mum;u vloGm;vrf; oJ&Syf&Syf/
a&TanmifrS xGufcJUí 3-rdkifomomcefU a&mufonfwGif ayg&dowfbk&m;udk awGU& onf/
bk&m;a[mif;ausmif;ysufudk jrifvQif olUtzGm;u pHum;e,fu&Srf;rsKd;[kqdkaom
OD;ausmfonf olUbdk;bGm; bDbifudk awGU&onftvm;? armfawmfum;&yfcdkif;NyD; txGef;tm;
"gwfykHudk &dkufapawmhonf/
aEGpdkufpyg;
xdkrS...a&SUodkUvm;aomf aEG&moDwGif jrefrmjynfESifh jcm;em;aom &Iarsmfcif;udk awGU&onf/
wmvrf;ab; ESpfzufajrmif;awGrSm a&awGjynfhvQHum woGifoGifpD;vsuf v,fawGrSm
aumufpdkufaeMu\/
wefcl;v aumufpdkufw,fqdkawmh uRefawmfwkdU jrefrmjynfom;tzdkU xl;qef;ae onf/
]b,fhES,f...OD;xGef;&..'Dtcsdefaumufpdkufaeawmh b,ftcsdef&dwfMuovJAs...
]0gqdk 0gacgifrSm &dwfwmayghcifAsm}
][if..tJ'DtcsdefrSm a&rBuD;bl;vm;...}
]BuD;NyDvm; q&m..avSeJU oGm;&dwf&w,f}
]tdk pyg;yifawG a&repfzl;vm;}
]repfwJU trsKd;cifAs? a&rsm;av olujrifhvmavbJ}
em;vnfygNyD/ uRefawmfwdkU jrefrmjynf a&rsm;&ma'orsm;wGif pdkufMuaom
]wawmifydk}pyg;rsKd; jzpfayonf/
olwkdUqDü v,f,mpdkufysKd;&onfrSm uRefawmfwkdUjrefrmjynfESifh qefUusifbufjzpf
aeonf/ uRefawmfwkdUXmeDrSm waEGvkH; ukef;ajcmufajcmufESifhaeí rdk;OD;us a&uav;
&vmrS xGef,ufpdkufysKd;&onf/ olwkdUqDuawmh q,fhESpf&moD a&rsm;aevsuf waygif;
wcl; a&enf;oGm;onfh tcgav;udkzrf;NyD; xGef,ufpdkufysKd;&ayonf/
jrefrmjynfu rdk;udkBudK&\/ olwkdUqDu a&usudk apmifh&\/ uRefawmfwkdUqDwGif
wmvrf;eHab;awGrSm t&dyftm0gotwGuf ukuúdKyifawG? olwdkUqDrSmawmh refusnf;yif
awG? &GufEka0vsuf wufcl;csifp&m aumif;vSonf/
a&TanmifNrdKUa&muf&ef rdkif0ufrQtvdkwGif a&T&efajyapwDwJU/ bkef;BuD;ausmif;BuD;
wckrSmvnf; tvGefa&S;usaom tEkpdyfvSaom yef;ykvuf&mawGESifh q&mausmfwkdU "gwfykH
&dkufMuao;onf/
anmifa&TESifh a&Tanmif
anmifa&TESifh a&Tanmifudk pmzwfol jrefrmjynfomjzifh owdxm;ygav/ anmifa&T rSm
jrefrm&mZ0ifwGif yg0ifcJUí uRefawmfwdkUem;rSm ,Ofaeojzifh/ a&Tanmif[laomem rnfudk
xyfMum;&onfwGif emrnfcsif; OD;ESifhyJUNidaeaomaMumifh wckxJayavm...em;axG; p&m
jzpfaeonf/ pifppfum;wNrdKUpD/ 7-rdkifomomuav; a0;onf/
a&Tanmifonf awmifBuD;ESifh[J[dk;oGm; um;vrf;ay:wGif&Sdí ckacwfrSm rd;&xm;
blwmaMumifh xif&Sm;onf/ anmifa&Tum; xdka&TanmifrS cGJoGm;&aom tif;av;odkU
pD;qif;aom acsmif;urf;yg;ay:wGif wnf&Sdonf/ &Srf;jynfapmfbGm; NrdKUawmfBuD;jzpfí
&mZ0ifrSm xif&Sm;cJUonf/ BuD;pGmaom a[mfeef;BuD; &Sdonf? aemufqkH; pdk;pHcJUolum;
pyfa&Todkuf/
anmifa&TNrdKU&Sd &wemrmefatmif apwDawmfBuD;um;? a&Tajymifajymif bkHtqifh qifhESifh
oyÜm,fvSygaypG/ þykHrsKd;udk jrefrmjynfü rawGUbl;ao;acs/ avbuf;av;wef wGif
tkwfeH&HwHwdkif;BuD; um&Hxm;\/
aeUv,fwem&D 15-rdepfwGif uRefawmfwkdUonf tif;av;odkUoGm;&ef avSqdyfodkU
a&mufMu\/
olwkdUqDu avSawGjrif&awmh uRefawmfwkdUrsufpdwGif xl;qef;jyefacsonf/ jrefrmjynf&Sd
b,ft&yfu avSESifhrSrwl/ txl;ojzifh udk,fxnfajymifajymifESifh &Snfvsm; onf/
avS0rf;ydkufxJwGif tuefUrsm;vnf;r&Sd/ zsmcif;NyD; ajyjypfpGmxdkif&onf/ a&pdrfh
r0ifEdkifatmif pyfaMumif;rsm;udk o&dk;udkifxm;onf/ þavSBuD;rsKd;udk
yJUcsdwfpufwyfonf/ ,if;armfawmfESifh uRefawmfwkdU c&D;qufcJUMuonf/
anmifa&TrS tif;xJxGufaom acsmif;rSm 10-ayrQomus,f&m? xdktxJwGif
ydwfpG,fyifrsm;u ESpfzufnSyf aygufae&kHru aA'gyifawGuvnf; xlajymvSojzifh
armfawmfyif tawmfcJ,Of;pGm xdk;xGuf&\/ tcsKdUae&mwGif vrf;aysmufaeí avSay:rSm
toifhaqmifxm;&aomxdk;0g;ESifh aA'gtkHawGudk wGef;z,f7onf/ þae&monf ]bJtkyfu
w&mESpf&m aA'gu wyifxJ r[kwf/ ]OD;aA'g tm;rmefaumif;? acsmif;ydwfa&mh bJ}
,if;odkUcufcufcJcJoGm;ae&pOf rsufESmcsif;qdkifvmaom vufavSmfavSudkrl
armfawmfvmwmjrifvQif acsmif;us,fus,fae&mrSm &yfwefUí ae&onf/ armfawmfcsif;
awGUvQif ESpfOD;vkH;u puf&yfNyD; jznf;nSif;pGm a&Smif&onf/
þenf;jzifh ESpfrdkifausmfrQ c&D;oGm;&NyD;? aemufqkH;uGif;jyifus,fBuD;xJ a&mufrS
armfawmfudk pufukefzGifh&avawmh\/
'Dtcgusawmhjzifh w,fpD;vdkU aumif;vSoAsm.../
a&a&mifrSm pdr;f&mujym? jym&mrS &ifharmif;vmavonfwGif tif;xJ wrdkifc&D;rQ
a&mufavaomf..yuwd yifv,ftwdkif; jzpfoGm;av\/
a&a&mifcsif; wlbdvnf;? yifv,fuJUodkU vIdif;avSvkH;0r&Sd/ vufESifhcyf,laomf
yuwdpdrf;jymjym tcJBuD;rsm;ygvmrnfxif&\/ wu,fMunfhawmh vufxJwGif bma&mif
rQr&Sd/
þtif;BuD;onf ta&SUESifhtaemuf awmif&dk;ESpfckMum;ü ',ftdk;BuD;ozG,f wnf&Sd
aeav&m? teH 7rdkif? tvsm; 14-rdkif? &Snfownf;/
oHo&mBuD;ESifh b0wu@
uRefawmfonf 1955 ckESpf? aEG&moDuarmif;ruef yifv,furf;ajcodkU a&mufcJU onf/
armif;ruefurf;ajconf 'Da&twuftus vIdif;*Dwjzifh tqkH;owfr&Sdaom
yifv,fa&jyifudk Munfhí &Iarm&onf/
tif;av;onf e,fedrdwf owfrSwfxm;aom a&? ajr? awmawmifudk Munfhí
MunfEl;&\/
yifv,f&IarQmfcif;onf tqkH;udkrcefUrSef;Edkifaom oHo&mBuD;ESifhwlí tif;av; uefonf
rdrd\ ypöu©b0 wu@ESifhwlygonf/
]tif;v,fodkUa&mufí a&xJ aqmufvkyfxm;aom AdkvfwJudkjrif&aomf? uRefawmf wdkUtm;
OD;xGef;&u yxrü þAdkvfwJwGif wnf;aprnf? BuHNyD;cgrS xdkpOfu ygvDref
a&G;aumufyGJeD;aeí z-q-y-vrS EdkifiHa&;yk*¾dKvfrsm;? rJqG,fw&m;a[m&ef vmMurnf
jzpfaomaMumifh uRefawmfwkdUudk tif;aygckH&GmodkU ac:oGm;&onfqdkaom ajymif;vJcsufudk
vGefpGmrS0rf;om&ygawmh\/ taMumif;rSm þAdkvfwJonf vlaetdrfajcESifhreD;? a&v,f
wGif xD;xD;BuD;&SdaeoaomaMumifh uRefawmfwkdUtm; tus,fcsKyfESifh axmifcsxm;ouJUodkU
om &Sdacsonf/ uHaumif;aypG/ rdrdvdkcsifwmcdkif;ap&ef AdkvfwJapmifhom&SdowJU/
xdka&v,facgifrS vGefajrmufavaomf? &Gmaetdrfajcrsm;udk jrif&í? OD;xGef;&u
&Gmemrnfrsm;udk ajymjyonfü 'dkif,m&Dq&mOD;ausmfu bmvkyfzdkU&,frod wukyfukyfESifh
a&;bd\/ uRefawmfwkdUuawmh aygufwwfu&pum;aoG;Mu\/
uav;ajc csLqJGowJU
]a[h...armifaqG? rif;[dka&mif&ifawmh ajcaxmufcsLqGJxm;&vdrfhraemf...}
taMumif;rSm tif;av;uefa&xJü aqmufvkyfaexdkifMuaom tdrfwkdUü aqmhwwf
aomuav;t&G,frsm;udk ajcaxmufü csLukHqGJxm;onf/ rdbwkdUonf csLoHudk Mum;ae
ygu uav;tdrfay:ü aumif;pGm&SdaeaMumif;od&í csLoHaysmufoGm;ygu tdrfatmuf
usoGm;NyDjzpfojzifh Munfvifaom a&xJü uav;udkjrif&vsuf vG,fulpGm vdkufí
q,f,l&onf/ odkUESifh olwkdUqDu uav;rsm;onf rMumrDa&ul;wwfukef\/
'guRefawmfh rdef;r&JUtajymcifAs? xdktaMumif;udk ajymjyí olwkdUtm; uRefawmfu
aemufjcif;jzpf&m? armifaqGu...
]OD;av;& uRefawmfu i,fayr,fhvdkU raqmhbl;cifAs? a[m'DOD;av; udkazodef; om
BuD;aumifBuD;rm;eJU odyfaqmhwm? olUajcaxmufudk csLBuD;BuD; qGJay;&r,f}
]at;..ighajcaxmuf csLBuD;BuD; qGJay;&r,fqdk&if ighxufBuD;wJUrif;taz ajcaxmufawmh
cavmufqGJay;&rSmbJ}
udkazodef;u jyeftkyfonfü armifaqGu raxmif;wmaomfvnf; olUarG;ozcifu
'dkif,m&Da&;ae&mrS...
]usKyfudkrxnfhMueJUav? udk&ifwkdU[m udk&ifwkdUcsif;ajymMu}
xdktcg tif;av;taMumif; Mum;bl;xm;onfrsm;xJrS aemufwckowd&í...
]a[h...armifaqG&? 'dkUu udkazodef;udkawmh ]t,fykHwmawvkyfovdk vkyf&r,fuG}
]b,fvdkvkyf&rvJ? OD;av;ajym...
t,fykHwmaw
a&S;acwfu (,ckawmhrod) olwkdUtif;av;ü vlysKdvSnfhMuonfrSm nOfhtcsdef
vlysKdutysKdUtdrfudk oGm;&onf/ xdktcgwGif vlBuD;rdbrsm;u a&Smifay;&í tysKdu
vlysKdudk rjyefrcsif; {nfhcHpum;ajym&onf/
wcgaomf rmeBuD;vSaom rdbESifh orD;ysKdwa,muf&Sdav&m? xdkrmeudk csKd;&ef?
&Twfwwfaemufwwfojzifh olwkdUtif;om;pum;jzifh ]t,fykHwmaw}trnf&aom vlonf
tjcm;tazmfwa,mufESifh bkef;BuD;ausmif;u wifysOfqif;wkawmfudk vkHNckHatmif
apmifESifhywfí vlokH;a,mufvmMuonfh[ef tv,frS rç,lNyD; avSay:rS tdrfay:odkU
wifMu\/ tysKda&SUa&mufaomtcgvnf; olwkdUokH;a,muf xdkifMuonfh
o@mefxdkifMuNyD; acwåtMumü vlESpfa,mufu ]uRefawmfwkdU jyefygtkH;r,f? cifAsm;udk
vlysKdvSnfh&atmif vmoluawmh a[m'DudkvlacsmygbJ}[k tysKdudkajymNyD; qif;wkawmfudk
xm;í jyefoGm;Mu \/
rmeBuD;vSaom tysKduvnf;pum;rp/
'Dvdk at;csrf;aom &moDrSm vlwdkif;yif wudk,fvkH; apmifNcKHavh&SdMuojzifh qif;wk
awmfrSef;vnf;rod/
wp-wpESifh nOfheufvmavaomf? tysKdvnf; tdyfcsifvmNyDjzpfí aemufqkH;ü
onf;rcHEdkifawmhbJ...
]&Sif...b,fhES,f[mvJ? ikwfwkwfBuD; xdkifaevdkUNyD;a&mvm;? ajymp&m&Sd ajymNyD; jyefav?
oef;acgif ausmfNyDawmh}
a&SUrSikwfwkyfrvIyf/
onfvdkESifh Mumvwfaomf? ra&Tacsmu rcHr&yfEdkifatmif a'goxGufum olUrdb
rsm;udkac:í wdkifawmhonf/
]a[m..'DrSm vmNyD; MunfhvkyfMuygtkH;? vla&SUrSm t&kyfBuD;vdk ikwfwkwfBuD; xdkifae NyD;/
bmwcGef;rSvJ rajymbJeJU? jyefcsdefwefvkdUvJ rjyefbl;? b,fvdkvlpm;vJ rodbl;}
xdkoa&mtcg rme&Sif rdbESpfyg;onf tl,m;zm;,m; a&mufvmMuNyD;? ]]a[h armif&if
vGefvScsnfhvm;? rif;b,folUom;vJ}[k vnf*kwfudk nSpfí apmifNcKHudk vSpfvkduf
avomf...
&Sifawmfjrwfbk&m;\ &kyfyGm;awmf qif;wkrkedt&Sifudk zl;jrif&avum;? wkefvIyf
acsmufcsm;pGm/ &Sdcdk;uefawmhMuNyD;aemuf? &SufzG,fudpö vlolav;yg; rod&avatmif
csufcsif;yif avSESifh wifí&Gmxdyfausmif;odkU jyefydkU&av\/
odkUaomf..avSavSmfoGm;pOf wckaomae&mrS...
]AsKdUq&mBuD; orufavmif; ausmif;ydkUovm;..}[laom t,fykHwmaw\ atmf[pf oHudk
Mum;&onf[lowwf/ ajymprSwf pum;aywnf;/
þtaMumif;udk tajccHí uRefawmfu aemufjcif;jzpf&um;
]'DvdkavuGm...armifaqG&? rif;eJUigu udkazodef;udk qif;wkawmfvdk apmifeJUvkH atmif
ywfNyD;? tv,funSyfac:oGm;r,f? tysKdUtdrfay:a&mufawmh 'dkU3-a,mufxdkifMu NyD;
[dktwdkif;bJ udkazodef;udk a&SUxm;NyD; 'dkUujyefoGm;r,f? tJ'DtcgrS udkazodef;u bmrS
rajymbJ ikwfwkwfBuD; rvIyfzJae? 'Dawmh cketif;av;ykHjyif t,fykHwmawtaMumif;
Mum;bl;aewJU tysKd[m udkazodef;udk qif;wkawmfrSwfNyD; olUrdbawGudkac:r,f? 'Dawmh
rdbawGuvJ (tif;...acwfopft,fykHwmawawmh 'dkUtdrfvmayGoGm;NyD)qdkNyD; jyefydkUbdkU
b,fausmif;u qif;wkawmfvJ od&atmif apmifNcKHzGifh tMunfhrSm...}
]t[m;..[m;..[m;..}armifaqGobmawGUoGm;um..
]OD;av; rsufESmaMumif wvkvkav;vJjrifa&m? om;trdom;tazawG 0dkif;NyD;
b,fvdkvkyfMurvJ rodbl;aemf..}
]olUoabmusNyD; orD;eJUay;pm;csif ay;pm;vdkufrSmuG}
]tm...[kwfw,f? OD;av; azodef;vkyfygvm;As? vlysKdBuD;b0u pGHoGm;atmif}
NyKH;aphaphESifhem;axmifaeaom udkazodef;u...
]rif;wdkUtBuHrqdk;ygbl;uGm...'gayr,fh rif;tazurS ausmif;qif;wkeJU wlwmu tck
xdkifaeykHMunfhav...}
þwGif avS0rf;tv,fü tom;jzLjzL? ezl;ajymifajymifESifh (ajymr,fqdkvJ ajymp&m)
wifysOfacGxdkifaeaom q&mausmfudk oGm;xdjyefum...
]udk&ifwkdU[m udk&ifwdkUajymMuwm usKyfqJGrxnfhMueJUqdk}
,if;ü olUom;awmfarmifu olUtazudk aphaphMunfhNyD;]
][kwfw,f [kwfw,f? OD;av;azodef;ajymwm? azazu ausmif;qif;wkeJU wlw,f}
]w,f...'Daumifav;..ajym&r,fh rajym&r,fh pum;rSef;rod? vlBuD; r&dkraoeJU}
q&mausmfu om;udkqkH;rpum;ajym&m
][m...azazuvJ? ausmufqif;wkeJU wlw,fajymwm r&dkao&ma&mufrSmvmAsm}[k
armifaqGuapm'u wufonf uRefawmfu..][kwfom;bJAsm? ausmufqif;wkudkbJ
vlawG&Sdcdk;OD;cdkuf jyKaeMuwmbJ}
]awmf...awmf..udk&ifBuHpnfwJU udpöudk&ifxJ qif;wkawmfvkyf}
þwGif udkazodef;u..
][m..udkaqGeJUawmh rjzpfawmhbl;As? olUyg;pyfu nbufqdk t&ufeHUwaxmif; axmif;
xGufaewmbJ}
]tJ..[kwfw,f 'Dawmh OD;ausmfbJvkyf}
]udk&if yg;pyfydwfprf; rajymaumif;wJU pum;udk odMum;omoema&muf&if aps;OD; ayguf
rdk;BudK;ypfcH&rSm udk&ifbJ}
]atmifr,fav;..uRefawmfhyg;pyfu awGUu&mawG ajymwwfayr,fh pdwfxJu bk&m; w&m;
MunfndKw,fqdkwm odMum;rif;u odNyD;om;ygAsm}
tif;xJwGif tdrfajcwnfaeykHrsm;
uRefawmfwkdU c&D;onfvrf;wGif eef;yefNrdKUudk jzwfausmfcJUNyD;aemuf? nae3-em&DcJG wGif
tif;BuD;\ awmifbuftpGefü&Sdaom tif;aygckH&GmodkU a&mufMuav\/
xdktcgusrSyif uRef;arsmay:aqmufxm;aom tdrfwkdUudkra&TU&Sm;atmif qdkif;BudK; ESifh
xm;&vsuf c&D;oGm;vdkvQifwtdrfvkH; &GufvTifhoGm;Muvdrfhrnf[laom uRefawmf
r[mArm\ tawG;jyóemBuD; &Sif;vif; oGm;ayawmh\/
uRef;arsmqdkonfrSm xlxyfodyfonf;vSaom aA'gjyifrS tpjyKrnfjzpf\/ xdkaA'g
jyifay:udk avESifhrdk;ESifh 'dkufoa&mwdkUwifrnf/ xdk'dkufoa&mwdkUonf ykyfí aygif;pnf;
aomtcg ajrMoZmjzpfum jrufyifrsm;aygufrnf/ ,if;odkUvQif umvMumaomtcgü
a&ay:üay:vmaom uRef;arsmrsm; jzpfvmvdrfhrnfwnf;/
xdkuRef;arsmrsm;ay:ü tdrfawGwnfaqmufMuonfqdkonfrSm [dka&SUacwfor,
tif;av;wGif vlaewnfpu wHig tdrfuav;rsm;om jzpfayrnf/
,ckacwf wdk;wufBuD;yGm;aeaom tif;av;&Gmrsm;&Sd tdrfBuD; tdrfaumif;wdkUrl
a&atmufajrwGif wdkifpdkufí aqmufxm;Muonfom jzpfukef\/ tcsKdUvnf; a&wdrf&m
wGif ajrudkzdkU,lí uRef;jyKum ukef;ay:wGif aqmufMu\/
cktcsdefvnf; uRef;arsmay:wGif tdrfraqmuf r[kwfyg/ odkUaomf ao;i,faom
wJuav;rsm;omwnf;/ tcsKdUonf uRef;arsmay:wGif ajrBuD;wifí ukef;jyKum toD;
tyifpdkuf&ef tokH;cs\/ O,smOfajroawm/
tif;av;&Sd &GmwkdUonf ukef;wwef a&wwefESifh tifrwefacsmifusí rD;&xm;vrf;
armfawmfum;vrf; oabFmvrf;rSmvnf; r&SdaomaMumifh odyfNyD; ]awmus}
vSonfxif&onf/ odkUaomfrSm;avpG/ pD;yGm;a&;vkyfief;aumif;í aMu;&wufrsm;&Sdojzifh
olwkdUtdrfawGrSm yD,mEdk? a&'D,dk z&pf*spf'gESifh yefumESifh? w&GmvkH; pkaqmufxm;Muaom
vQyfppf"gwftm;ay;pufESifh tif*sifrD;rsm;vnf; oD;yGifhMuukef\/ tif;av;vlcsrf;omwdkU
wGif olwkdUXmae a&jyifwGifokH;&ef yJUcsdwfarmfawmf? ukef;vrf;wGifoGm;&ef armfawmfum;
rsm;vnf;&SdMuí tif;qdyfurf;NrdKU jzpfaom anmifa&TNrdKUüxm;Mu\/
tif;av;&Sd &GmwdkU\vkyfief;rSm wHigv,f,mESifhydk;xnfrsm; &ufvkyfjcif;aywnf;/
jrefrmjynfü 0wfaeMuaom befaumufonf tif;av;rStrsm;qkH;xGuf\/
Zif;r,ftxnfum; jrefrmjynfwGif tif;av;rSwyg; tjcm;a'owGu rxkwfvkyfEdkifMu
ukef/
r&ufvkyfEdkifonfrSm ta&mifqdk;tuGufazmfykHuvnf;cuf? vufvnf; 0ifvSaom
aMumifhjzpf\/ befaumufESpfxnfNyD;csdefrSm Zif;r,fwxnfom&\/
xdkenf;udk,lí tjcm;a'owGif vkyfrjzpfr[kwfyg/ jzpfyg\/ odkUaomf vufcçcsif;
uGmvSí tif;av;xGufESifh ,SOfíNydKifNyD;a&mif;Edkifrnfr[kwfyg/
bmaMumifh vufccsif; uGm&ygoenf;
wcgu tif;av;rS xdkynmwwfol ,uúef;onfrsm;udkac:um &efukefwGif Zif;r,f
befaumuf,uúef;axmif&ef BuHpnfbl;Mu\/ odkUaomftif;av;olrsm;onf
&efukefa&mufaomtcgü &ufcEIef;udk olwkdU&Gmu aps;ESifhrvkyfEdkifawmhacs/
taMumif;rSm vlaerIp&dwfu uGmjcm;vSaomaMumifhjzpf\/ xdkUtwGuf rEåav; uvnf;
r&ufEdkifjcif;jzpf\/
tif;av;ol tif;av;om;wkdUrSm a&xJwGifaeMuí rsm;pGmrS vlaerIp&dwf tukef tus
oufomvS\/ jyZmwf &kyf&Sifrsm;Munfh&efvnf;r&Sd/ naps;wef;xGufNyD; 'efayguf
acgufqGJpm;&efvnf; ewåd? 5-&ufwBudrf &Sdaomeef;yefaps;odkU udk,fhavESifhudk,f oGm;csif
rSoGm;NyD; vdkcsifwmudk 0,fygbd\/
tvkyform;rsm;onf NrdKUt&yfa'orsm;rSmvdk t0wftpm;udk [efusyefus qif,ifNyD;
vrf;p&dwf tukeftuscHum tvkyf&Sd&modkUoGm;&efrvdk/ udk,fhtdrfay:rSmyif
udk,fh,uúef;pifu&Sdae\/ odkUr[kwf [dkem;'Dem;u ,uúef;&kHrsm;udk xrD&ifvsm;ESifhbJ
avESifhoGm;vdkuf&kHaygh/
tif;av;wGif a,mufsm;a&m? rdef;ryg ,uúef;&ufMuonf/ olwkdU\ toufarG;rI ynmESifh
vkyfief;onf tdrfay:rSmbJ&Sdae\/
uRefawmfwdkU wnf;cdkcJUaom tif;aygckH&Gmonf tif;av;e,fwGif befaumufESifh Zif;r,f
trsm;qkH;&ufaom &GmBuD;jzpf\/ w&GmvkH;\ vkyfief;onf ,uúef;/ vlcsrf;om awGvnf;
rsm;vS\/
avSwpif;ESifh uRefawmfwkdUonf &GmxJudkavQmufvnfaomtcg? tdrf\wHwm;pGef;
ay:wGif ydk;rQifrsm; a&aq;aeonfudkjrif&onf/ vufcwfoH pDpDnHaeonf/ wcsKdU wtdrf
wpifodkUr[kwf oD;oefUaqmufxm;aom ,uúef;&kHBuD;rsm; pifNydKifcwfMuonf/ þum;...
,if; 1956-ckESpfu awGUcJU&aom jrifuGif;/
rwfwwf&yf avScwfonf/
uRefawmfwdkUonf avSay:wGifxdkifí vufjzifhom avSmfwwfonf/ olwkdUqDu
vlrsm;um;? rwfwwf&yfum vufwzufESifh wufudkudkifNyD; aygifMum;oGif;um ajcckHESifh
uvwfí cwfonf/
aumif;\/ avSmftm;vnf;&Sd\/ wudk,fvkH;vnf; vIyf&Sm;rI&\/ þenf;rQ rjyK& aomf
tif;av;ol? tif;av;om;wkdUrSm vr;favQmuf&ef ajrBuD;r&Sdojzifh atmufydkif;odrf
rukefavm? olUa'oESifholU"avhonf avsmfuefoifhjrwfonfomwnf;/
tif;om;ESifhaq;cg;
tif;om;ESifhaq;cg;
'Dvdktif;tdkifa'o pdrfhprf;&Sd&mXmewGif iSufzsm;a&m*g&&Sdayrnf/ taemufEdkifiH
aq;ynm&SifwdkU azmfpyfaom iSufzsm;a&m*g umuG,fonfh uGDEdkifonf cg;vS\/ xdkUtwl
taemufEdkifiHaq;awG jrefrmrsm; rMum;bl;cifu tif;om;awGpm;aeaom aq;cg;rSm
vnf; cg;vS\/ odkUaomf[if;xJxnfhcsufpm;onfjzpfí av;yifaomt&omjzpfvm\/
tif;om;wdkUrSm tusifhygaeí aq;cg;rygvQif pm;rjzpf/ uRefawmfwdkUrpm;bl;ol yifvQif
acG;awmuf? wrm? Muuf[if;cg;oD;rsKd; BudKufESpfoufoljzpfvQif aq;cg;udk cHwGif;
awGUoGm;wwfygonf/
aq;cg;onf olwdkUtif;xJwGif &Sdaom ]aq;cg;yif}udk tajcmufvSef;NyD; qD;jzLoD;
zefcg;oD;wdkUESifh trIefUaxmif;xm;jcif;jzpfonf/ xdktrIefUudk vQmESifhwdkUMunfhvQif
wGefUwuf oGm;atmif cg;vSí [if;wtdk;vufonf;waumfpmrQcwf&\/
olUt&omrSm yxrcsKdoGm;NyD; 'kwd,cg;í wwd,jyefcsKdjcif;jzifh tqkH;owfoGm;\/
azmifawmfOD;bk&m;
uRefawmfwdkUa&mufNyD; aemufwaeUü aps;aeUBuKHojzifh eef;yefaps;odkU oGm;MuNyD; aemuf
aeUv,fydkif;wGif tif;av;&Sdxif&Sm;aom &GmBuD;rsm;udk armfawmfESifhvnfywfMu onf/
tif;av;XmeDwGif txl;ojzifh tHUMocsD;usL;&onfrSm olwdkUqDwGif uRefawmfwdkU
jrefrmjynf rsufpdjzifh Munfhaomf&GmESifhrvdkufatmif bkef;awmfBuD;ausmif;ESifh apwDykxdk;
rsm; BuD;us,fcrf;em;vSjcif;yifjzpfonf/
]wyJ&vdkU ESpfjym;vSL? igwdkUvlrsKd; wkEdkif&dk;vm;}qdkonfh o&kyfudkay:ayonf/
a&S;usaom apwD*lykxdk;rsm;ü&Sdaom yef;csDyef;ykwdkUonf yk*Hacwfu vuf&mrsKd;
jzpfaMumif; tavmif;pnfol (rPdpnfol) rif;vufxufu þXmeD pwnfcJUonf[k
tqdkjyKMuonf/
xdkUtjyif tavmif;pnfolrif; wnfxm;udk;uG,fcJUonfqdkaom azmifawmfOD; bk&m;/
]azmifawmfOD;bk&m;}qdk&mü apwDBuD;wqlr[kwf/ &kyfyGm;awmfi,f 5-ql?
wifyv’ifacGudk,fawmfrsm;jzpfMu\/ odkUaomfa&S;acwftqufqufu cscJUaom a&Trsm;
xlajymvSí rl&if;ykHawmfudk rzl;jrif&awmhay? aumuf&dk;rItikHvdk vkH;wkH;wkH;jzpfaeawmh\/
uRefawmfwdkUa&mufoGm;csdefü xdk&kyfyGm;awmfrsm; oDwif;okH;&ef uRef;BuD;wckay:rSm
BuD;us,fcrf;em;aom *E¨uk#Dausmif;awmfBuD;udk wnfaqmufaeonf/ wydkif;wpjrif&&kH
ESifh tif;av;ydokumwdkU vufpGrf;udk odomay\/
þazmifawmfOD; &kyfyGm;awmfrsm;rSm oDwif;uRwfyGJawmftcsdefwGif tif;av;&Sd &Gmrsm;odkU
tzl;tarQmfcH&ef a'opm&D<ucsDonfrSwyg;? tjcm;tcsdefrsm;wGif rlvae&mrS yifhír&[k
tqdk&SdcJUonf/
wefcdk;awmf
wcgaomf tmPmawmf tpGrf;jyvdkaom apmfbGm;wOD;onf vlxkqE´qefUusifí
yGJawmfcgr[kwfygbJvsuf &kyfyGm;awmfrsm;udk azmifESifhyifhcsDav&m tif;v,fwGif avBuD;
rdk;BuD;usNyD; azmifarSmufí &kyfyGm;awmfrsm; a&odkcukef\/
apmfbGm;onf rdrdtrSm;udk &Sdcdk;toem;awmfcHNyD; &kyfyGm;awmfrsm;udk ydkufESifhwdkufí q,f&m
av;qlom&NyD;? wqlaomudk,fawmfum;? olUtvdktavsmuf rlvausmif;awmf
odkUa&mufaeaom [l\/
xdkudk,fawmfrSm ausmif;apmifhudk,fawmf[lí oDwif;uRwfyGJawmfcg a'opm&D
<ucsDawmfrl&mrSm tjcm;aomav;qlom yifh&í þudk,fawmfudkrl tNrJwrf;
ausmif;aqmifrSm xm;cJU&onfqdk\/
txl;{nfhonfawmf
OD;ausmftm; uRefawmfonftpu }{nfhajrmif}[kqdkcJU\/ odkUaomf tif;av;
a&mufaomtcgü olonftxl;{nfhonfawmf jzpfoGm;av\/ taMumif;rSm uRefawmf
onf OD;xGef;&tm;udkaomif;pdef a&;ay;vdkufaompmESifh OD;cspfazrSwqifh oduRrf;&onf/
OD;ausmfum; a&S;,cif ppfBuD;rjzpfrDumvuyif rdwfaqGjzpfcJUMu\/ todkU[lrl OD;ausmf
onf [dk,cifacwfu &efukefNrdKUpaumhaps;rSm emrnfBuD; jrydk;xnfwdkufwGif BuD;rSL;ol
wa,mufzJ/ OD;xGef;&wdkU tif;om;rsm;ESifh ydk;xnfrsm;ta&mif;t0,f tquftoG,f&SdcJU
onf/
OD;ausmfonf OD;xGef;&xuf BuD;oljzpfí tif;av;a&mufoGm;aomtcg OD;xGef;&\
OD;&D;awmfrsm;ESifh awGU&onf/ ESpfaygif;rsm;pGm uGJuGmaeMuaom rdwfaqGa[mif;awG
rajrSmfvifhbJ qkHpnf;Muojzifh vGefpGmvIdufvIdufvSJvSJ &SdMuonf/ xdktcgrSm uRefawmfwkdU
onf OD;ausmf\ {nfhajrmifrsm;jzpfoGm;Muvsuf xdkt&yf&Sd OD;ausmf\rdwfqG vlcsrf;omBuD;
rsm; tdrfwkdUwGif qifjzLawmfrSD BuHpkwf&onfrsm vGefpGmcsdKNrdefvSay\/
tif;av;Xmae? 0aeusvdrfhrnf atmufarhcJUaom t&yfrSmpD;u&ufrSm EdkifiHjcm; jzpf
taumif;pm; 5-okH;vkH;awG/ crf;em;aom tdrfaxmify&dabm*ESifh yD,mEdk?
a&cJaowåmwkdUyif&Sdonf/ tdrfBuD;wtdrfrSm uRefawmfwdkU vifr,m;tm; tcef;wcef;ESifh
oD;oefUtdyf&mayonfwGif xdktcef;? xdkukwiff? xdkarGU&mrsKd;udk uRefawmfwdkUonf ,cif
uvnf;r&SdcJUbl;? aemufvnf;&bdkUudk ajrmfvifh&ef cJ,Of;vSygawmh\/
tif;av;wGif uRefawmfwdkUvlodkufonf aysmf&TifvSpGm ESpfntdyfrQ aexdkifvnfywf MuNyD;?
xdkc&D;udk ESpfodrfhauseyftm;&pGm awmifBuD;odkU jyefcJUMuygawmh\
wwd,wGJ þrSmyif&yfí pwkw¬wGJ qufvufzwf&IygcifAsm;....
aomfwmaqG
tcef; ( 5 )
b0&Sdum; 'ku© &Sd&rnf/ okcaum r&Sdbl;wJhvm;/ &Sdygonf/ odkUaomf okc qdkonfum;
b0 'ku©xJwGif acwårQay:vmwwfaom em;ae&m pcef;uav;rsm;omwnf; - [kqdkcJU
onfESifhtnD? xdkpOfu uRefawmfwkdUvlodkuf awmifBuD;NrdKUodkU oGm;a&mufaexdkif vnfywf
cJhMujcif;onf b0 'ku©xJrS acwårQay:vmaom okc pcef;av;wckaywnf;/
vkyfief;wm0ef bmrQr&Sd/ ylyif aMumifhMup&m ewdå/ pm;aumif;? aeaumif;? aysmf&Tifjcif;
tjynfhESihf/
þtaMumif;ukd ,refaeUuyif &Ir0wdkufü uRefawmfwdkUvlodkuf jyefajymif;ajymqdk
woaecJhMuao;onf/ jyefr&Edkifawmhaom ]avmu edAÁmefav;} [k rSwfcsufcsMuonf/
q,fh&SpfESpfqdkaom umvBuD;u uGmjcm;ypfcJhMuavNyD/ xdkpOfu udkazodef;?
armifaqGwifh? armifvSxGef;wdkUrSm vlysdKrsm;? ,ckum; tdrfaxmifusMuí b0a&,OfaMum
arsmaeMuNyD;? q&mawmfBuD;rl &Ir0 r*¾Zif;rS wqifhwufí &Ir0&kyf&Sif wm0efBuD;ESifh
pdwfyef; vlyef;? rMumcPvJ emrusef; jzpfw,fcifAs/
uJ....uRefawmfwdkUuaum wJh/
om;orD;aZmESifh tm;BuD;arm
,if; 1956 ckESpfu uRefawmfwdkU vifr,m; awmifBuD;okdU oGm;cJhMujcif;rSm OD;ausmf
wdkUvlpkuJhodkU em;ae tyef;ajz&efoufouf r[kwf/ aemif q,fhESpfESpfrQ
Mumvmaomtcg0,f uRefawmfu ]om;ESifhajr;ESifh jzpfvmawmh} 0wåKudka&;í jrefrmhtoH
rS ]tm;BuD;armwJh om;orD;aZm} [laom trnfjzifh Zmwfvrf;yrm toHvTifh&efudpöudk
pwifzefwD;jcif;yif jzpfawmhonf/
uRefawmfh rl&if;0wåKtrnf ]om;ESifh ajr;ESifh jzpfvmawmh} udk toHvTifhq&mrsm;u
]tm;BuD;armwJh om;orD;aZm} [k eab um&efESifh emrnfajymif;vdkufjcif;udk uRefawmf
tvGefoabmus\/ olwdkUay;wJh emrnfodyfaumif;wmbJ? ig-bmvdkU 'D0wåKa&;wkef;u
'Demrnf rpOf;pm;rdovJ[k udk,fhudk,fudk ar;cGef;xkwfawmh wjznf;jznf;ESihf tajzxGuf
vm\/ aMomf....avmuü vlwdkUonf udk,fh[m udk,fawmh 'ku©vdkUrxif/ b0udk
armw,f? yef;w,fvdkU ratmufarhbJudk;/ eHab;u MunfhrSom tjrifrSefudk &wwfMuay
wmbJ[k avmu "r®wmudk pOf;pm;rdawmh\/
toHvTif&ef pDFpOfMuaom ynm&SdwdkUu uRefawmfh tjzpfrSefudk a&;xm;aom þ0wåKudk
zwfMuawmh? uRefawmfh 'ku©udk jrifMuygvdrfhrnf/ 'gaMumifh ]tm;BuD;armwJh
om;orD;aZmwJh} [kwfvdkufavAsm/
xdk 1956 ckESpfwkef;uawmh om;orD;aZmESifh tm;BuD;armolrSm uRefawmf r[kwfao;/
uRefawmfh ZeD;aromvQifwnf;/ taMumif;rSm arESifh uRefawmhfESifh nm;awmh aronf
toufESpfq,frQ &Sdao;aomfvnf; tysKdpif r[kwf/ uav;ESpfa,muf rdcif/
olUvifuvJ &SdaeqJ/
aronf vGwfvGwfvyfvyf r[kwfaMumif;udk uRefawmfwdkU pmcsif; orD;&nf;pm;
jzpfaepOfyif od&SdcJhygonf/ uRefawmfudk,fwdkifuvnf; xdkenf;4if;bJrdkU? bmrsm; tom
tem pOf;pm;aep&m &Sdawmhoenf;/ uRefawmfwdkUrSm vlcsif;rnm;EdkifMuaomfvnf; pmcsif;
orD;&nf;pm;jzpfae&&ifbJ awmfygNyD [laom wGufudef;jzifh olUqDu
cspfo0PfvTmav;awGudk zwfum uRefawmfh 0wåKawGxJrSm uRefawmfuvlysKd? olu tysKd/
&nf;pm;? ESpfyg;oGm;ae&onfudkyif auseyfaeMuygonf/
Love exists not without hope. tcspfonf ajrSmfvifhjcif;r&SdbJESifh
wnfNrJrae[k qdkaomfvnf; xdkpOfu uRefawmfwdkU ajrSmfvifhcsufrSm tdk;tdrfaxmif
wnfaxmifMu&efr[kwf/ vlcsif; cPwjzKwfavmufom wcsdefcsdefç wae&m&mrSm
awGUMubdkUavmufomwnf;/
,if;odkUjzifh 'kwd,ydkif;tp tcef;(19) wGif azmfjycJhonfhtwdkif;? 1954 ckESpf ZGefvwGif
aronf &efukefNrdKU uHyJhq&mtwwfoifwef;odkU uRefawmf arQmfvifhbJa&muf
vmcJhawmhonf/
pm&nf;pm;tjzpfESifh tESpfESpftvvum; pdwfxJ cJxm;Muonfhtwkdif;? onfvdkjzpf
vmvdrfhrnfrxifbJESifh vlcsif;awGUMu&avawmh? rD;ukef ,rf;ukef cspfMuaví uRefawmf
wdkUESpfa,muf MunfEl;rIuvGJNyD; tjcm;bmrS rpOf;pm;Muawmhacs/ onfawmh ywf0ef;usif
u pum;ajymvm\/
ajymvmyHku þodkUwnf;/
olwfdkU &Srf;jynfrS trsKd;orD;av;a,mufvmcJhMu&mü azmfjycJhaom cifpef;ñGifhom
arhbufawmfom;jzpfí usefESpfa,mufu awmifBuD;NrdKUrS udkaomif;azxHodkU tcdkiftrm
wdkifpma&;avawmh\/
onftaMumif;udk jyefajymif;í pOf;pm;vdkufawmh? arESifh uRefawmfonf rajrSmfvifhMubJ
,ckvdk nm;vdkufMujcif;onf olwdkUESpfa,muf þodkUvkyfudkifMujcif;u taMumif;w&m;
jzpfaeayawmhonf/
tu,fí olwdkUESpfa,mufonf Oayu©mjyKxm;EdkifMurnf qdkygu udkaomif;azESifh arh
rdom;pk em;odkU aygufMum;oGm;rnf r[kwfojzifh arESifh uRefawmf &efukefwGifjzpfwJh udpö
&efukefüom NyD;oGm;Edkifayrnf/ taMumif;rSm uRefawmfwdkUESpfa,mufonf
b0udk,fpDrvGwfvyfMuonfrdkU ,ck awGUwkef;awGUMucdkufom MunfEl;vdkufMuí wESpfrQ
rMumaom olUpmoifwef;NyD;qHk;oGm;onfü vlcsif; vGrf;aqG;BuD;pGm cJGvdkufMu&HkrSwyg;
tjcm; taMumif;r&Sd/ ,ckawmh udkaomif;azBuD; jAKef;pm;eJa&mufvmawmh uRefawmfwdkU
rSm 0kef;ueJ&ifwqdkif&ayawmhonf/
eHeufapmpD;BuD; udkaomif;azESifh olUnD uRefawmftdrfa&mufvmawmh uRefawmf tdyf&mu
rxao;ay/ aemfrmu tdyf&mxJvmEdI;NyD; ]]tdrfa&SUrSm....awmfh arh&JUa,musfm;? awmifBuD;u
vdkufvmowJhawmf]] [k aqmifhBuD;ç atmifhBuD; ajymavawmh uRefawmf uAsmu&m
vl;vJxum rsufESmrS ropfEdkifbJ uRefawmf wcgrQrjrifbl;aom uRefawmfhtm;
&efjyKrnfhrsufESmxm;ESifh vlESpfa,muftm; uRefawmf a,mu©rBuD; rsufarSmufrS ]]vmAsm?
vufzuf&nfqdkifoGm;&atmif]] [k uRefawmfu a&SUrS qif;oGm; &\/
vrf;xdyf vufzuf&nfqdkif xdkifrdMuaomtcg udkaomif;azonf olUtusKd;aqmif
trsKd;orD;u ydkUprif;xHrSjzwf,lNyD; olUqD ydkUvdkufaom uRefawmf arhxHa&;aom pm
wapmifESifharhtr cifxm;&Du uRefawmftm; ywfywfpufpuf a&;xm;aom pm wapmif
udk xkwfjyNyD;....
]]cifAsm; bmjiif;EdkifovJ]]
uRefawmf wHkPdSbma*.../
]]vl,kwfrm? r,m;cdk;...]]
udkaomif;azonf t&yfajcmufayausmfí uRefawmfhxuf tiftm;Av rsm;pGmBuD; ygonf/
olrnfodkU xvkyfvdkufvQif rnfodkU a&Smif&yghrvJom pOf;pm;ae&onf/ rsufvHk; csif;awmh
rqdkif&J/ olUajcvuf t&dyftjcnfudkom Munfhae&onf/
uRefawmfu tif;rvIyfç tJrvIyfaeavawmh olonf pdwfudk tvGef csKyfwnf; &aom
toHESifh.....
]]wu,f....awmuf...? cifAsm; ck bmrS rajymEdkifawmhbl;vm;}}
onfawmhrS uRefawmfu olUrsufESmudk Munfhí....
]]bmajymp&m &SdawmhovJAs? qdwfqdwfae 0efcHw,f r[kwfvm;? cifAsm; BudKufovdk
pDrHawmh]]
]]cifAsm;udk r,m;cdk;rIeJU w&m;pGJEdkifw,f? odvm;...}}
]]oabm&Sdvkyfav]]
]]'gayr,fh 'Dvdk ESpfzufpvHk; t&SufwuGJ tusKd;eJ udpöudk usKyf rvkyfcsifygbl;? cifAsm;
usKyf rdef;reJU aemufxyf rqufoG,fawmhygbl;qdkwJh uwdudkom ay;yg}}
]]aumif;ygNyD? uJ...cifAsm;wdkUjyefMuayawmh? uRefawmfrsufESmawmif ropf&ao; bl;}} [k
qdkNyD; uRefawmfu olwdkUt&if xç jyefcJhygawmhonf/
xdkaeU xdk&ufrsm;um; uRefawmfh&ifxJ rD;awmufonfhaeUrsm; jzpffayawmhonf/ uRefawmf
pdwfavvQif em;ae&mjzpfaom trBuD; cifrsKd;cspfwdkUa*[modkU oGm;onf/ xdktcdkufrS
trBuD;wdkUuvnf; olwdkU\at;&dyfomzsufí vSnf;wef;wGif ( aemif rD;avmifcH&rnfh )
tdrfopfudk aqmufaepOfjzpfí tif;vsm;vrf;&Sd olwdkUrdwfaqG
ausmif;q&mwa,muf\tdrfodkU oGm;aeonf/ olwdkUwnf;cdk&m a*[ma&mufawmhvnf;
aemufaz; tapcHwef;vsm;u wcef;[mrdkU olwdkU om;trd om;tz oHk;a,muftjyif
aemufwa,muftdyfp&m r&Sd/ 'gESifh xdkUaeU trBuD;qDFa&mufvmaom OD;pH0if; ( xdkpOfu
bDtdkpDu t&m&SdBuD; ) \ *dkvf'if;A,fvDu crf;em;aom wdkufBuD;odkUvdkufoGm;NyD; bD,m
aomufonf/ NyD;vQif xdkpOfu toHvTifhXme ñTefMum;a&;0ef OD;cifaZmf K qDodkU oGm;Mu
\/ xdkrS oHk;a,mufom; NrdKUxJodkU oGm;Muum tdrfwtdrfü trsKd;orD;wpkESifh ydkum
upm; Muonf/ xdkpOfu uRefawmfh&ifxJ yklavmifvSaom tcspfrD;jzifh? ,ckawmh
tdyfrufovdkbJ jzpfaeonf/ aemufxyf b,fa&mufí b,folawGESifh awGUao;onfudk
rrSwfrawmh/ oHk;&ufajrmufrS tdrfjyefa&mufawmh r,m;uvJ rMunfjzL? a,mu©ruvJ
jiLpl/
avmuwGif uRefawmf\ aomuta&mufqHk;aom tcsdefwcsdefygaywnf;/
udkaomif;aztm; uRefawmfay;vdkufaom uwdt& arhxHodkU pma&;&efvnf; rjzpf/
vlcsif; awGU&bdkU BudK;pm;&efvnf; roifhawmh/
odkU&mwGif aemufwaeUreufrSm udkaomif;azBuD;wa,mufwnf; uRefawmfh
tdrfodkUa&mufvmjyefum uRefawmhftm; olESifhtwl vdkufcJh&ef ac:\/ uRefawmfrSm tHhMo
vsuf.....
]]bmudpövJAsm....]]
]]aru ac:cdkif;vdkUyg}}
]]Asm...areJU aemufxyf rqufoG,fbdkU cifAsm;bJ uRefawmfhqDu uwdawmif;oGm;
w,fr[kwfvm;}}
]][kwfygw,fAsm....?'gayr,fh aru cifAsm;eJU aemufqHk;tBudrf awGUatmif
ac:ay;&r,fqdkUvdkU....}}
olUrsufESmxm;onf rwif;rmawmh/olUtoHrSm aysmh\/ uRefawmfhudkyif awmif;yef
aeonf/
odkUESifh olESifhygoGm;&um prf;acsmif;xdyfrSm apmifhaeaom arESifh awGU&\/ xdktcdsefü
ar\ yHkyef;oP²mefudk Munfh&onfrSm udkaomif;aztm; aMumuf&GYHonfh[ef pdk;pOf;rQ
ray:/
]][id...armif ydefoGm;vdkufwmuG,f}} [k qdkNyD; uRefawmfhvufudk qD;íudkif\/ [dk- vlBuD;
rsufESmuvnf; r,m;ufk tvGefaMumuf&GUHonfh yHkrsKd;/
xdkaeUpOf uRefawmfwdkU\ b0jyóemudk oHk;a,mufom; rsufESmcsif;qdkif&Sif;vdkuf
Muonfum;? 4if;rSm uRefawmfonf vuf&Sdr,m;udk pGefUcGmí arhtm; twnfwus ,lEdkif?
r,lEdkif? ,lr,f? r,lbl;/
þae&mü uRefawmfonf pdwful;,Of0wåKxJu Zmwfvdkufjzpfaeygrl xdk0wåKa&;
q&m\qE´t& rdrd rdkufrSm;cJhaomtjypfudk olUviftm; awmif;yefí udk,fusKd;pGefUpm;
aom taqG;rif;om;BuD; jzpfaumif;jzpfoGm;ayvdrfhrnf/ odkUr[kwf tjcm;olom
uRefawmfhae&müjzpfbdrl rnfodkU qHk;jzwfrnf rod&aomfvnf; uRefawmfurlum; aruvJ
,ck vuf&Sd vifudkuGmí uRefawmfESifh,lrnfqdkygu uRefawmfuvJ tqifoifhygbJ
[laomtajzudk ay;vdkufygawmh\/
[kwfoav...(uRefawmfhwGufudef;u) olUvifol rcHkrifawmhí uRefawmfh&ifcGifxJ
a&mufvmoltm; uRefawmfu pGefUypfoifhygovm;/ a&Smifwdrf;oifhygoavm.../
,if;odkUjzifh 1954-ck? Edk0ifbmv 16-&ufaeUü aronf ausmif;rSxGufum uRefawmf
tNyD;tydkif ac:,lcJhawmhaMumif;udk azmfjycJhonf/
xdktaMumif;udk udkaomif;azvnf; rMumrDodí uRefawmfwdkU OD;b&Sif\tdrfrSm aeUpOfyif
olar;prf;&SmazGí vkdufvmao;\/ olUtm; rpkHrufawmhí uRefawmfaemuf
vdkufoGm;onfudk olcGifhvTwfygaMumif;? uRefawmfu olUZeD;a[mif;tm; ,k,MuifempGm
aygif;oif;ygrnfhtaMumif; oabmxm;BuD;pGm ajym&Smyg\/ tu,fí uRefawmfESifh
tqifrajyawmhojzifh ar olUqDjyefvmygu vufcH&ef toifhjzpfygaMumif;/
arESifhuRefawmf nm;NyD;aemuf udkaomif;az 'kwd,tBudrf &efukefodkU a&mufvm
jyefjcif;tm; taumif;vmjcif; r[kwfawmh/ ol aq;&HkBuD;a&mufaerS uRefawmfwdkU od&yg
awmhonf/ aeUpOfyif naewdkif; uRefawmfwdkU vifr,m;uoGm;í xrif;ydkU&yg\/
olUa&m*gum; (Cancer in Penis) usifacsmif;wGif uifqmwJh/ b,fawmhrS uk&
aom a&m*grsKd; r[kwfay/ aq;0g;aumif;vQif acwåcPrQawmh oufomwwfyg\/
odkUESifh tawmftwefoufomvmaomtcg awmifBuD;odkU jyefoGm;yg\/ oloGm;cgeD;ü ar
u aEGrSm awmifBuD;odkUvmí olUom;av;ESpfa,mufudk awGUcsifaMumif;ajymawmh
udkaomif;azu pdwfcsvufcsom vmcJhyg/ aumif;rGefpGm awGU&ygaprnf[k uwdjyK
oGm;\/
odkUaomf uRefawmfwdkU awmifMuD; a&mufoGm;csdefü udkaomif;azonf awmifBuD; rSm
r&Sdawmh/ olUuifqma&m*gESifhyif rEåav;aq;&HkodkUa&mufí tonf;toef jzpfae\/
xdkUaMumifh aronf xdkESpfrSm olUuav;rsm;udk awGUcGifhr&cJhay/ uav;wdkUonf
udkaomif;az\ rdbrsm;u a&S;&dk;pOfvm Ak'¨bmom tif;om; vlrsKd;rsm;/ arwdkUu
c&pf,ef acwfynmwwfrsm;/ vlwef;pm;csif;u qefUusifbufjzpfaeonf/ xdkUjyif
udkaomif;azrSm arwdkUtr &Hk;u um;armif;aom '&dkifAm/ aru 14 ESpforD;rQ&Sdao; aom
ausmif;olav;/ ol &l;&l;rdkufrdkufESifh xdkpOfu udkaomif;aztm; ol bmudkBudKufrdo vJ
rodawmh[k ajymonf/ ,ck uav;ESpfa,mufarG;NyD;rS olUa,musfm;tay: vifpdwfç
om;pdwf ukefoGm;onf/ udkaomif;aztm; r,m;wa,muftaeeJU oabmrusEdkifawmh
aom taMumif;t&m tcsKdU&Sdvmonf[k qdkonf/ odkUaomf olUtm; tvGefcspf&Smaom?
tvdkvdkufvGef;aom udkaomif;aztay:rSmawmh vifuJhodkU rcspfEdkifaomfvnf; u&kPm
uawmh tjynfh? uHqdk;&SmolBuD;&,fvdkU oem;&Smonf/
OD;ausmfwdkUvlodkuf&SdpOfu aysmf&TifcJhMuoavmuf? olwdkUjyefoGm;NyD;aemufydkif;ü
uRefawmfwdkU vifr,m; pdwfrMunfMuawmhNyD/ arESifh e*dkuwnf;u tqifrajycJhaom
udkaomif;az tarBuD;\ ydwfyifcsufjzifh aronf olUom;rsm;udk awGUcGifhr&awmhonfü
widkidk w,dk,dk aeav&m aemufqHk;wGif rEåav;aq;&Hka&mufaeaom olU cifyGef;a[mif;
xH oGm;csifygonfqdkawmh uRefawmftzdkUrSmvnf; tqifoifhygbJ/ taMumif;rSm xdktcsdef
wGif z-q-A-v tpdk;& jypf'PfcHí q&mBuD;a&TOa'gif; axmifxJa&mufaeckduf jzpfay&m?
uRefawmfwkdU vifr,m;onf awmifBuD;rSwqifh rEåav;odkU a&mufoGm;Mujyef av\/
rEåav;eef;awmfxJ axmif0ifpm oGm;awGUMuaomtcg q&mBuD;u ]]ighwynf vifr,m;
ESpfa,mufpvHk;awmif wwefwu vmcJhMuouG,f}} [k 0rf;ajrmuf0rf;om jzpf avawmh
uRefawmfhrSm trSeftwdkif; xkwfazmfajymvdkufygu ESpfzufpvHk;tzdkU tusKd;&Sd rnf
r[kwfjcif;aMumifh pdwfxJ rvHkrvJESifhyif tom NrHKaevdkuf&yg\/ trSefudkqdk&aomf
arhudpöom r&Sdygu uRefawmfrEåav;udk vmjzpfrnf r[kwfacs/ ckawmh q&mBuD;twGuf
oufouf vmcJh&onfh yHkrsKd;? acsmfvJ a&mxdkifaevdkuf&onf/ 'gvnf; raumif;ygbl;/
aq;&HkodkUrlum; udkaomif;az\ aqGrsKd;rsm;&Sdaejcif;aMumifh uRefawmf vdkuf&ef roifh/
aq;&Hk0txdom vdkufydkU&í ar wa,mufwnf;om oGm;\/
udkaomif;azum; arQmfvifhp&m r&SdawmhNyDwJh/ arhtm; ol aocgeD; a0;vHpGmrS
vdkufvmonfhtwGuf tvGef0rf;omaMumif; ajymum rsuf&nfusonfwJh/ udkMuifaqGESifh
oifhwifhatmif aygif;yg? uav;rsm;tm; wwfEdkifvQif &efukefodkUac:,lí acwfynm
wwfatmif oifMum;ay;yg? oluJhodkUacwfynmrwwfaom vlEHk vlzsif;BuD; rjzpfygapESifh
[k rSmMum;oGm;onfwJh/
aru rsuf&nfvnf&JGESifh ajymjyawmh uRefawmfhrSmvnf; rsuf&nfpdk&yg\/
,if;odkUvQif aocgeD; olUcifyGef;a[mif;\ rsufESmudkjrifvmcJh&aom arhrsufESmrSm
[efraqmifEdkifavmufatmifyif romr,m &Sdae&um;? Mumaomf rjzpfuNyD/ waeUaeU
'Dtxkyf ay:oGm;ygu (ighwynfh vifr,m;ESpfa,mufpvHk;awmif wwefwu vmcJhMu
ouG,f) qdkaom q&mBuD;\0rf;ajrmufrI ysufjy,foGm;onfxuf ('g...tudkBuD;wynfh
aomfwmaqGwdkU vifr,m;uav? olwdkU q&mBuD;taMumif; owif;pmxJ awGUawGUcsif;
vmcJhJMuwmwJh) [k *kPfwif aeaom a':BuD;pkd;u uRefawmfhudk uavmfwkwfrnf rkcs jzpf
ygaomaMumifh udkaomif;az raorDyif ]] ar&,f? rxl;awmhygbl;uGm }} [k em;csNyD;
uRefawmfhZeD;tm; rEåav;NrdKUrS &efukefNrdKUodkU cyfokwfokwf jyefvnfaqmifMuOf;cJh&yg
ownf;/
'kwd, tacguf
uRefawmf &Srf;jynfodkU 'kwd,wacgufum; aemufwESpf 1957-ck/
xdktBudrfum; tdrfrS uRefawmfwdkU vifr,m;ESpfa,mufxJ r[kwfawmhay/ arESifh
uRefawmfESifh tdrfaxmifonf oHk;ESpfxJ a&mufNyDrdkU tdrfay:wGif ararG;jrLaom aMumifrsm;?
tdrfatmufwGif uRefawmf\ Muufrsm;? bJrsm;/
tdrfwGifwa,mufrQ rusefbJ wHcg;ydwfí oGm;Mu&rnfqdkaomtcgü tdrfatmuf aeaom
Muuf-bJrsm;twGuf eab;tdrfwGif tpmay;xm;cJhí jzpfonf/ tdrfay:u aMumifrsm;udkrl
[kdbuftdrf cPoGm;aeMuyg qdkívnf;&rnfr[kwf/ olwdkUocif r&SdvQif olwdkU
wjcm;odkU vpfMurnfjzpfaomaMumifh þaMumifrsm;udkyg aqmifMuOf;oGm&ef uRefawmfwdkU
pDpOfMu&\/ pDpDFrmqdkaom aMumifrBuD;ESifh eDeD0g0grnfaom om;ESpfaumif?
jzLjzLac:aom orD;wck? olwdkUav;aumiftwGuf jcif;BuD;wvHk; &uf&\/
aronf olESpfoufaom wd&pämefrsm;udk arG;jrL&mü omref arG;&dk; arG;pOf r[kwf (pet)
ac: tcspfawmftjzpf arG;jrLwwfojzifh vGefpGm oHa,mZOfBuD;rm;aom 'ku©rsKd; yif
jzpfacsonf/
odkUrdkUaMumifh uRefawmfwdkU tdrfuxGufvmMuaomtcg t0wfaowåm? tdyf&mvdyf
wdkUomru aMumifjcif;rsm;u wck/ odkUaomf &xm;ay: a&mufvmaomtcgü
wm0efrBuD;awmhyg/ uRefawmfwdkUu txufwef;wGJu pD;MuonfrdkU? &xm;rxGufrDyif
wHcg;ydwfNyD; vTwfxm;vdkufEdkifyg\/
xdkpOfu jrefrmjynfa&mufp *syefvkyf txufwef;wGJwdkUwGif n-av;? aeU-
&Spfa,mufwGuf oD;oefUwcef;rSm a&csKd;cef;wck? tdrfomwckESifhwGJvsuf tifrwef
oefUoefUjyefUjyefU&SdvS\/ rD;pHk yg\/ txufwef;onf txufwef;yDyD
Zdrf&SdvSwkef;jzpf\/ uHtm;avsmfpGm uRefawmfwdkUESifh wwGJwnf;ygvmaomtjcm;
vifr,m;ESpfa,mufrSm vnf; aMumifcspfwwfMuolrsm; jzpfaeonfESifh tqifajyvS\/
uRefawmfwdkU aMumif uav;rsm;uvnf; ajcmufvç ckepfvt&G,f 0g0g0if;0if;
oefUoefU&Sif;&Sif;uav;awG/ uRefawmfwdkU aMumifruav;rSm AdkvfujzLaeí
jzLjzLac:aomfvnf; ausmuawmh a&Ta&mifyif/ olwdkUtarBuD;rSm t0ga&mifESifh
vdyfcGHa&mif 'dk;uGufMum;/
uRefawmfwdkU ZeD;armifESH\ &Srf;jynfoGm;? ,ck 'kwd, tacgufrSm yxrtacguf u
'ku©a&mufoavmuf tppt&m&m tqifajyvS\/
nae-4 em&Davmuf a&Tanmifblwm a&mufvmaomtcg arhtar a':wifwifwdkU
armifESHu olwdkUarmfawmfum;ESifh vmBuddKae\/ uRefawmfwdkU ypönf; rsm;udk &xm;ay:u
*spfum;ay:wifaepOf arhtara,musFm; rpöwm aZAD;,m;u uRefawmfwdkU vifr,m;tm;
&HkydkifBuD; OD;a&Taomif; olUtcef;xJ acwå<uyg[k zdwfac: aMumif;? OD;a&Taomif;rSm
uRefawmf\ pmzwfy&dowfjzpfí ,aeU uRefawmffvmrnfudk odojzifh
qD;BudKaeygaMumif;/ OD;a&Taomif; tcef;xJa&mufvmaomtcg uRefawmfh twGuf
&Srf;jynfxGuf t&uf oHk;ykvif;/
,if; OD;a&Taomif;um; þrSpí aemufaemif uRefawmf &Srf;jynfodkUoGm;avwdkif;
tvmwGif oHk;ykvif;? tjyefrSm oHk;ykvif; qD;BudKí vufaqmifay;avh&Sdyg\/ xdkUaMumifh
uRefawmfwdkUuvnf; &Srf;jynfwGifxif&Sm;aom ig;ajcmufrsm;? uRefawmfa&;aom
pmtkyfrsm;udk vufaqmifjyef&yg\/ (,ck tcsdefum; OD;a&Taomif; yifpif,lNyD xifyg\/
usef;rmygap/)
uRefawmfwdkU awmifBuD;NrdKUodkU a&mufoGm;Muaomtcgü uRefawmfwdkUtwGuf
oD;oefUtdrfBuD;wvHk;/ arwdkU rdbrsm;\tdrf/ NcH0if;us,fBuD;xJwGif rrwifwdkUu
oD;oefU tdrfaqmufaeí þtdrfBuD;rSm ausmif;zGifhcsdefwGif ausmif;om;rsm;udk tiSm;xm;í
aEG&moD ausmif;ydwfcsdefü jrefrmjynfrSa&mufvmaom armifESrrsm;twGuf jzpfae\/
,if;odkU tdrfBuD;wvHk;&rnfudk BudKwifod&SdaeNyD; jzpfaomaMumifh uRefawmfhxHk;pH twdkif;
&Srf;jynfodkUvmvdkaom rdwfaqG o*F[rsm;udk zdwfac:cJhav&m? ,refESpfu udkazodef;ESifh
OD;ausmfwdkU om;tzrsm;/ ,ckESpfrSm udkoef;wif? '*kefwm&m? rif;&Sif? jroef;wifh/
þtaMumif;ESifh ywfoufí '*kefwm\ ]{&m0wD? ,efpD? abmfv*g} pmtkyfxJwGif
a&;om;xm;onfrSm pmrsufESm 126-u pí.....
awmifBuD;NrdKUrSm awmifay:wGif wnf&Sdí tiSm;um;ESifh wufMu&avonf/
awmifBuD;wGifa&mufESifhaeaom aomfwmaqGtm; &Ir0rS oHBudK;&dkufwm;aomfvnf;
aomfwmaqG vmrBudK/
awmifBuD;um;vrf;rSm wzufu acsmufBuD;/ wzufu awmifeH&H/ raeUuyif
avmfvDum;wpif; awmifatmufusoGm;onf[k um;armif;olu ajymonf/ vrf;rSm
um;ESpfpif; a&Smifom&Hk/ um;armif;olrsm;onf tauGUwGif wuRDuRDESifh wtm;auGUonf/
uRefawmfum; &ifwvSyfvSyfESifh Nidrfí vdkufygvm&onf/ (tif;.....'gaMumifh ol ckxd
rdef;r r&wm/ w,faMumufwmudk;/
aomfwmaqGaeaom vrf;trnfrodí ar;Mu&onf/ vrf;auGUwckü qG,fwm
vSvSuav;rsm;ESifh acwfqHqH 0wfxm;aom rdef;rysKdESpfa,mufudkawGUí (ol 'Dvdkawmh
Munfhwwfom;) ]]'g....aomfwmaqG y&dowfeJUwlw,f}}[k qdkum um;&yfí ar;Muav
onf/
]]tay:wufoGm; ausmif;em;rSm q&mwkwfuawmftdrfqdk&if &ygw,f}}
awmufBuD;NrdKUrSm ajrjyefUay: awmifESpfzuf&Hxm;onf/ uRefawmfwdkUonf awmifajcodkU
wdk;oGm;Muonf/ tdrf0ü aomfwmaqGZeD; arESifh tqifoifhawGU&onf/ aomfwmaqGrSm
aEG&moDwGif awmifBuD;&Sd a,mu©rtdrfü aeavonf/
n tdyf&m0ifrS aomfwmaqGonf ayguffvmavonf/ ol\rsufESmrSm eDjref;vsuf
&Sdavonf/ olonf vQmoHav;av;ESifh uRefawmfwdkUtm; oHBudK;r&dkufaumif;vm;[k
tjypfwifae\/ uRefawmfwdkUrSm &,farmMu&avonf/
]]bmvdkU oHBudK;r&dkuf&wmvJ? uRefawmf vmBudKrSmaygh}}
aomfwmaqGonf rl;vQif ajymNyD;om;pum;udk xyfxyfajymwwfonf/([Jh...trl;
orm;wkdif; 'DvdkbJayghudk,fhvl&JU/ '*kefwm&mESifh uRefawmfrSmwESpfxJ? wvxJ/ olu
uRefawmfxuf &uftenf;i,fomBuD;onf/)
]]bmrSr[kwfzl;As? t&ufaomufae&wmeJU uRefawmfwdkUudk arhNyD; rBudKbJaewm}} [k
rif;&Sifu ajymvdkufonf/ aomfwmaqGonf rif;&Sifudk vmxkonf/
uRefawmfwdkU jcifaxmifxJ 0ifMu&avNyD/ aomfwmaqGu ]]bmjzpfvdkU oHBudK;r&dkuf
&wmvJ}}[k tyfaMumif; xyfaeavonf/
txuf azmfjyygonf '*kefwm&mu ol\pmtkyfxJrS wzufowf pGyfpGJcsuf jzpfonf/
olwdkUvmrnfqdkonfh oHBudK; uRefawmf r&&dk; trSef/ uRefawmf narSmifvQif rl;
onfqdkonfum; [kwfavpG/ odkUaomf-uRefawmfonf b,fawmhrS nae 5 em&D rausmf
bJ t&ufaomufavh r&Sd/ EdkUNyD;MunfhOD;av? olUpmxJrSmu.(&Ir0u oHBudK;&dkufxm;aomf
vnf; aomfwmaqG vmrBudK) wJh/ b,fhES,fAsm? olwdkUudk,fwdkifurS r&kdufMubJ/ &Ir0udk
&dkufvdkufygajymawmh OD;av;ausmfuvJ arharhavsmhavsmh jzpfEdkifwmaygh/ 'gudkawmh ol
xnfhrpOf;pm;/ uJ-NyD;wJhtwdwf xm;ygawmhav/
udkoef;wif
uRefawmfhrSm olwdkUvlodkuf a&mufvmMuawmh vGefpGm 0rf;omvSonf/ tm;vHk;
uRefawmfESifh cspfcifMuolrsm;csnf; jzpfonf/ pmzwfolonf olwdkUav;a,mufteufrS
udkoef;wifudk pma&;q&mtjzpfESifh odMurnf r[kwfaomfvnf; pmayopfr*¾Zif;
pwifxkwfa0cJhol? pmay 0goem&Sif? pma&;q&mqdkvQif cspfcifjrwfEdk;wwfol? olUtdrfrSm
uRefawmfwdkU pma&;q&mawGu omvm,HZ&yfvdk oGm;a&mufpm;aomuf aexdkifMuonf/
udkoef;wifonf t&ufudk wpufrQ aomufwwfol r[kwfaomfvnf; t&uform;
rdwfaqGawGudkawmh t&uf 0,fwdkufwwfonf/ arESifh tdrfaxmifrusrD uRefawmfh
b0wGif a,mu©r rkefwdkif;usaomtcgrsm;ü udkoef;wiftdrfrSm oGm;a&mufaexdkifcJh
&onfh tBudrfawG ra&wGufEdkifavmufatmifyif/ xdkpOfu udkMunfvif(uG,fvGefol)?
jroef;wifh? ausmfatmif? atmifvif;(vlysKdb0) wkdUu udkoef;wiftdrfwGif tNrJwrf;ae
Muollrsm;/ rif;&SifESifh'*kefwm&mu wcgw&H a&mufvmwwfol/ &efukefrSmaepOf
udkoef;wif xrif;om uRefawmf pm;cJhbl;av&m ,ckrS uRefawmfu olUudk auR;cGifh&
ojzifh txl;bJ 0rf;omrdawmh\/ uRefawmfhtwGuf BuHKawmifhBuHKcJaom tcGif;ta&;BuD;
ygay/
wlawmfarmif bufnDrS
onfae&mrSm udkoef;wif aus;Zl;udkcsnf; azmfjyaeírNyD;ao;/ tvsOf;oifhwkef;ü
udkoef;wifhZeD; rjrjrudkvnf; csD;usL;&ygOD;rnf/
qdkygawmh ausmfatmif? Munfvif? jroef;wifh? atmifvif;wdkUu xdktdrfrSm
tNrJwrf;aeMuolrsm;/ odkUaomf 'DaumifawGESifh rNyD;ao;acs/ olwdkU{nfhonfrsm;u tcsdef
ra&G; ygvmwwfMuao;\/ ,if;odkU ygvmorQudk rjrjru 'dkifcHxrif;auR;&onf/
udkoef;wifuvnf; olUtdrfa&mufvmolrSeforQudk xrif;auR;vdkuf&rS auseyfol
jzpfonf/ xdkUaMumifh yckuúLwifa&T (uavmiftrnf rif;Edkif) u udkoef;wiftm;
olac:aeustwdkif; ]]'Dtzdk;BuD;u vlUjynfudk olrsm;xrif;auR;bdkU a&mufvmwmeJUwlyg&JU
Asm}} [k ajymprSwfjyK\/ (udkoef;wiftoufu uRefawmfhxuf i,fao;onf)/
xdkpOfu udkoef;wiftvkyfonf ynmtkyf/ olUvc rnfrQ&ygrnfenf;/ okdUaomf
olUrD;zdkacsmifrS vmorQ vlrsm;twGuf b,fawmhrS xrif;[if; rjywf&/ olUrdef;rtm;]] jr
r&Sd&if rif; vuf0wfç vufpm;awG oGm;aygifaemf? b,fawmhrS rjiLpleJU}} [k olwdkU
vifr,m;csif; wdk;wdk;usdwf ajymonfudk uRefawmf em;qufquf Mum;cJhbl;yg\/ ZeD;
a':jrjruvnf; vifawmfarmif\ yg&rDudk jznfhcJhygay\/
jznfhcJhygay\[k a&;vdkuf&mü udkoef;wif\ xdkZeD; a':jrjr uG,fvGefNyDudk azmfjy vdkí
jzpfygonf/
a[m ,ck ]xdkZeD; a':jrjr} [k a&;vdkuf&onfrSmvnf; ,ck udkoef;wif\ vuf&Sd
ZeD;rSmvnf; ]a':jrjr} bJ jzpfaeaomaMumifh ygwnf;/
,cifZeD;wkef;u ukdoef;wifonf ]jr-jr} [k ac:onfenf;wlbJ ,ck ZeD;tm; vnf; ]jr-
jr} bJ ac:aeawmh uRefawmfwkdUu þodkU ajymprSwfjyKMu\/
]]a[h.... 'dkUudkoef;wifu t&if rjrjr aocgeD;wkef;u (armif-jruvGJ&if b,fholrS
r,lawmhygbl;) vdkU uwday;vdkufvdkUeJU wlw,faemf)
[m;....[m; 'DvdkbJ ajymp&m jzpfaewmudk;? udkoef;wif&JU/
uJ...,cifZeD;ESifh ,ckZeD; emrnfcsif;wlwmawmh [kwfaeygNyD/ ,cif ]jr} wkef;u vdkbJ
,ck ]jr} u vif\oli,fcsif; rdwfaqGrsm;tay: MunfjzL&ufa&m ygOD;rnfavm/
waeUawmh uRefawmfwdkU vlpkvl&Hk;ESifhvmNyD; prf;oyf&OD;rnf/
xdkpOf udkoef;wifwkdUvlpk awmifBuD;vmcsdefu yxrZeD; rjrjr ruG,fvGefao;ay/
uRefawmfu arhtm; udkoef;wiftm; ]tudk} [k ac:í vGefpGm cifrifav;pm;oGm;yg\/
xdkUaMumifh þrdwfaqGwpkudk apwemxufoefpGm auR;arG;jyKpkvdkufyg\/
xdktcsdefu tdrfonfjzpfaeaom uRefawmfonf OD;ausmfwdkUESifhwkef;uom
twla&mufcJhbl;NyD jzpfaom? todrdwfaqGrsm;vnf; &SdaeNyDjzpfaom tif;av;odkU
udkoef;wifwkdU vlpkudkvdkufydkUvdkufygao;\/
xdkUaemuf uRefawmfwdkUtif;av;rS jyefa&mufvmaomtcg uRefawmfhtdrfwGif uRefawmfESifh
roduRrf;ao;aom {nfhonfwOD; a&mufae\/ xdkvlum; Adkvftkef;ausmf? awmckdjyef/
'*kefwm\ rdwfaqG/ olu pma&;ac:xm;jcif;jzifh a&mufvmonf jzpf\/
uRefawmfhtdrfrSm {nfhonf ig;a,muf jzpfoGm;onf/
xdkpOfu Adkvfvusfmonf &Srf;jynfwGif pkdufysKda&; vkyfav&m Adkvftkef;ausmfu
AdkvfvusfmukrÜPD\ refae*smjzpf\/ xdkUaMumifh aemufwaeUrSm uRefawmfwdkUvlpk
Adkvfvusfm pkdufcif;odkUoGm;Mujyef\/
awmufBuD;rS a&TanmifteD; awmifav;vHk;xdatmif um;pD;oGm;Muí xdkrSqif;NyD;
ckepfrdkifavmuf ajcvsifavQmufMu&onf/ 'Dvdktyifyef;cHbdkU 0goemrygaom
uRefawmfrSm þc&D;vmrdwm rSm;NyD[k udk,fhezl;udk,f vuf0g;ESifh &dkufvdkufrd\/ 11 em&D
avmufrS xdkae&modkUa&mufMu\/ Adkvfvusfmpdkufcif;rSm v,f{u ESpf&mausmfrQ/ *sKHudk
rlvxm;í yJykyf? i&kwf? c&rf;csOf ponfwdkUufk pdkuf\/
uRefawmfwdkUa&mufoGm;rS Adkvftkef;ausmfu olUtvkyform;rsm;udk xrif;csufap onf/
olwdkUarG;jrLxm;aom Muufom;ESifh yJ[if;? MuufOaMumfwdkUjzpfí vlawG
yifyef;aeMuonfESifh tawmfyif NrdefvdkufMu\/
þXmeodkU uRefawmfwdkU oGm;cJhMujcif;rS a&mufzl;w,fqdk&atmifuvGJí uRefawmfh
tzdkUawmh tusKd;xl; r&Sd/ aeUv,f 3-em&DavmufrSm jyefcJhMuonf/
tjyefwGif Adkvftkef;ausmfu uRefawmfwdkUudk xGefpufESifhydkU\/ xefpuf\ aemufwGif
ukefwifaom wGJywfvufudkwyfí wufpD;ap\/ onfc&D;? onf,mOfudk tb,fvQif
omrefvlom; wdkUpF;EdkiftHhenf;/ xdkUaMumifh '*kefwm&m\rSwfwrf;wGif (yufvufwGJxJü
rsufESmBuD; eDaeaom aomfwmaqGonf tdrfum vdkufygvmonf/ aqmifhvdkufonfrSm
ckefckef wufoGm;í uRefawmfhwdkUrSm ajcvsif qif;avQmufMu&onf/
aomfwmaqGwa,mufom ywfvufwGJxJ ygvmonf/ awmifav;vHk; a&mufvmaom
tcg wacgif;vHk; eDaeí a&csKd;ypfMu&av\) wJh/
acgif;awGeDwmu v,fxGefpufu zHk xíwnf;/ tvmwkef;u ajcvsifvmcJhwJh c&D;/
tjyefwGif ZdrfESifh xdkifvdkufMuawmhrnf[k tm;vHk; wGJyufvufay: wufMuonf/
odkUaom v,fawG ywfMum;tufuGJ? ca&mif;xJwGif þv,fwGefpuf wGJyufvuf ay:ü
tb,fvQif omrefvlom;wdkUpD;EdkifthHenf;/ v,fcGefpufxGufNyD;rMumrD olwdkUawG
wa,mufNyD;wa,muf cdefqif;Muí 'Dc&D; 'Denf; 'DyHkjzpfrnfudk BudKwifodxm;aom
uRefawmfonfom t&ufudk wrl;w0BuD; aomufxm;ojzifh pnf;pdrfBuD;rm;pGm
tdrfarmusNyD; vdkufygvmwmubJ/ um;pD;&rnfhae&m wmvrf;rodkU a&mufawmhrS
olwdkUu uRefawmfhudkEId;í xNyD; a&rdk;csKd;vdkuf&\/ 'DtcsdefrSmawmh vlUudk tdkau vdkU/
]tdrfaoma,musfm;-Edk;aomvm;} qdkonfhtwdkif; vlrSm &Tif&Tifvef;vef;jzpfvsuf wcGuf
avmuf xyfcsNyD;wJhaemuf tdrfa&mufvQif ZeD;onf rD;zdkacsmifydkU&ef xdkt&yfom;awG trJ
ypfí&xm;aom awm0ufom;udk wydómawmif 0,fcJhao;Asm/ olwdkUwawGrSmawmh
'*kefwm&mh pmtwdkif;ygbJAsm/ yef;vsvsawG EGrf;usç a<uusawmhrnfhtwdkif;/
'*kefwm&mESifh Adkvftkef;ausmf
olwdkUESpfa,mufrSm b,fwkef;upNyD; b,fvdk cifrifcJUMuonf uRefawmfrod/ ,ckvdk
jyefvnfí awGUwkef;awGUcdkuf ]rcGJwrf;Muifvdkufrnf}qdkonfhtvm; Adkvftkef;ausmfyg
uRefawmfhtdrfodkU jyefvnfvdkufygvmonf/ aemufwaeUwGif udkoef;wif? rif;&SifESifh
jroef;wifhwdkU jyefoGm;Muaomfvnf; olwkdUESpfa,muf ae&pfcJUMuao;onf/
'DvlESpfa,mufrSm ykHpHcsif;wlygbdonf/ &kyfqif;t*Fgwlwm r[kwf/ ajymykH? qdkykH? aeykH?
xdkifykH? pm;ykH? aomufykH/ ESpfa,mufpvkH;yif t&ufu wpufrS raomufwwfawmh
uRefawmfESifhjzifh yPmr&/ olwkdUESpfa,mufuawmhAsKdU ig;xef;&GufESpfaumif awGUMuwJU
twdkif;ygyJ/ tNrJwrf; wyl;wGJwGJ acgif;csif;qdkifNyD; ajymvdkufMuwmvJ wwGwfwGwf?
wD;wdk; wD;wdk;eJU/ b,favmufrsm;vJqdk&if wa,muftdrfom oGm;wmawmif wa,muf
u vdkufoGm;NyD; wHcg;tjyifu xdkifapmifhNyD; ajymaeMuoAs/
olwkdUbmawG ajymMuovJ/ olwkdUvlykHpHawG Munfh&jcif;tm;jzifh uRefawmfpdwf0if pm;rnfh
taMumif;t&mrsKd; [kwfrnfrxifojzifh uRefawmfawmh olwkdUtem; ruyfaygif/
uRefawmfod&oavmufawmh Adkvftkef;ausmf[m 0g;c,from; qdkvm;bJ/ [dk,cif u
cifESif;,k rjzpfao;aom rcifpkESifh tifrwefcspfcifcJUMuqdkoudk;/ ,ckcifESif;,ka&;wJU
0w¬KawGzwfNyD; olaqG;&ygowJU/ 'gaMumifh'Dae&mrSmawmh 'Dvl'*kefwm&mhxuf omay
w,fvdkU uRefawmf csD;rGrf;&oAs/ bmaMumifhqdk usKyfwdkU'*kefwm&mu aqG;wm vGrf;wm
awmif em;vnfr,fhvlrS [kwfykHray:bJ/
xdkESpfwGif awmifBuD;NrdKUrSm ytdk0fhtrsKd;om; vGwfajrmufa&;tzGJUESifh? ytdk0fh
vufeufudkifwyfzGJUudk vufeufpGefUyGJBuD;usif;yojzifh þyGJBuD;NyD;atmif '*kefwm&mESifh
Adkvftkef;ausmfwdkU aeMuonf/
olwkdU jyefoGm;Muaomfvnf; uRefawmfhrSm {nfhonfu rjywfao;yg/ &efukefrS aemufxyf
umwGef;udkatmif&SdefESifh rif;,ka0wdkU a&mufvmMuao;onf/
xdkpOfu rif;,ka0onf aiGwm&D aoNyD;cgp? taqG;rif;om;ayghcifAsm/ t&ufawG
bmawGrsm; BudK;pm;yrf;pm;aomufvdkU.../
uRefawmfu ajymw,f/ ]]aqG;raeygeJUAsm? vlUjynfrSm rdef;rr&Sm;ygbl;}}qdkawmh
atmifr,folu ]]uRefawmfht&DuvJGNyD; aemufxyfb,folrS pdwfrul;awmhygbl;Asm}}wJU/
t[wf-[wf-[m;/
udkatmif&Sdefum; awmifBuD;NrdKUta&SUbufu awmifwef;BuD;onf narSmifarSmifü
Munfh&Iygu &ifom;armufarmufESifh trsKd;orD;wa,muf vJavsmif;aeonfESifh wlonf
[k ]rrav; cspfvdkufygwJUtm&kH? a&Tjrifhrdk wawmifvkH; wkH;rSwfvdkUckef}r[kwfzJ? awmifBuD;
awmifudk zuftdyfvdkufcsifygowJU/ oluawmhwrsKd;bJ/
jyefawmfjyef
xdkESpfum; uRefawmfwkdUvifr,m; awmifBuD;odkU vmcJU&jcif;onf aysmfp&mtwd NyD;onf/
ar\rdbaqGrsKd;rsm;onf uRefawmfhtm; vufoifhcHí uRefawmfhrdwfaqG oli,f
csif;rsm;ESifh rdwfzGJUyGJBuD;vnf; rnfayonf/
udkaomif;azvnf; ,refESpfuyif rEåav;aq;&kHrSm uG,fvGefcJUNyDjzpfí aronf
olUuav;rsm;tm; ac:,lívnf;&cJUayNyD/ tBuD;av;u q,fESpf? ti,fu udk;ESpfom;/
þESpfaumifonf aemifq,fhESpfESpfrQMumaomtcgü uRefawmfhtm; ]om;ESifhajr;ESifhjzpf
vmawmh}0w¬Kudk a&;apí jrefrmhtoHrS ]tm;BuD;armwJU om;orD;aZm}trnfjzifh toH
vTifh&vdrfhrnfudk yodkUvQif xdktcsdefu uRefawmfwdkUawG;xifygtHUenf;/ avmuwGif
rajrSmfvifhaom t&mwdkUonf jzpfwwfpG/
uRefawmfwkdUonf ,refESpfu udkaomif;azESifhtwl þuav;ESpfa,mufudk awGU&ef
vmcJUMujcif;jzpfonf/ awGUcGifhr&cJU/ ,ckESpfrl oGm;avol udkaomif;az\qE´ twdkif;
þuav;rsm;tm; uRefawmfwkdU&efukefodkUyif ac:cJU&ayNyD/
uRefawmfwdkU onfESpfc&D;udk jyefvnfpdppfvdkufawmh? tm;vkH; atmifjrifrIawGxJrS
ao;rTm;aom qkH;&IH;rIav;w&yfBuKH&ao;onf/ ,if;um;tjcm;r[kwf/ &efukefu vmpOf
pDpDrmrnfaom aMumifrBuD;ESifh 0g0g-eDeD-jzLjzLrnfaom aMumifuav;okH;aumifygcJU
onfhteuf tjyefc&D;wGif awmifilblwmü &xm;qdkufpOf eDeDrnfaomaMumifxD;uav;
onf trSwfwrJU jzKwfueJ jywif;aygufrS ckefqif;ajy;onf/ uRefawmfatmufqif;vdkuf
awmh &xm;atmuf0ifajy;&m ntcsdefvnf;jzpfonfrdkU ]]eDeD-NrDNrD}}[lí weDeD wNrDNrD
ac:aomfvnf; oljyefrvmawmh/ bmrQrwwfEdkifawmhay/
xdktcgaru olUaMumifav;awmh 'ku©a&mufygNyD[lí rsuf&nfprf;prf;jzpfav&m?
uRefawmfu...
]]a[h..aMumifbJuG? bm'ku©a&mufp&m&SdovJ[if...}}
]]b,folu tpmauR;yghrvJ}}
]]atmifr,fav;...xrif;qdkif xrif;onfawG tjynfh&SdaewJU awmifilblwmBuD;rSm
ylraeprf;ygeJUuGm...? EdkUNyD;aMumifqdkwm acG;vdkr[kwfzl;? auR;csifarG;csifwJUvlawG aygyg
w,f}}
,if;odkUajymrS aronf pdwfoufom&oGm;NyD;aemuf...
]]'DrSm 0g0geJUjzLjzLwkdUu NidrfNidrfav; ae&ufom;eJU olwaumifxJu bmvdkU
ckefqif;ajy;ovJ rodygbl;armif&,f}}[k nnf;jyefawmh uRefawmf&kwfw&uf owd&í...
]]a[h ar&JU? 'DvdkeJUwlw,fuG? 'dkUtdrfaxmifrSmu eHr,fwlESpfckr&Sd&bl;eJU wlw,fuG?
bmaMumifhqdk rif;om; a[m'DaumifeHr,fu eDeDr[kwfvm;...}}
trSefbJ wdkufwdkufqdkifqdkif arhom;ESpfa,mufteuf ti,faumif cifarmifpdk; i,frnfu
]i,fi,f}? tBuD;aumifcifarmifOD; emrnfu ]eDeD}jzpfyg\/
tcef; «6»
]]a[...ratBuD;&JU? eifh[meJU igh[mueifeJU igeJU[mudk tEdkifusifhaeMuw,fa[h}}
tdrfwtdrfwGif uav;rsm; qlnHqlnH &Sdaecdkuf zatjzpfolu ratjzpfoludk
vSrf;ajymvdkuf\/
t"dyÜm,frSm þarmifESHonf i,fvifi,fr,m; r[kwfacs/ ,cif tdrfaxmifESifh uGJNyD;
vifyg r,m;yg om;orD;rsm;ESifh tdrfaxmifusvsuf aemufxyfuav;vnf;arG;\/
xdkUaMumifh ]eifh[meJU igh[m...}qdkonfu ,ciftdrfaxmifESifh &cJUonfrsm;/
eifeJUigeJU[m...} qdkonfu olwkdUvifpkHr,m;zufu aemufarG;wJUuav;/ ,if;odkUvQif
xdktdrfrSm uav; okH;rsKd;jzpfae\/
arESifhuRefawmf nm;Mu&mrSmvnf; þoabmyif/ olUbufu uav;? uRefawmfh bufu
uav; ]eifh[m igh[m}awGESifhyif/ odkUaomf uRefawmfwkdUwGif ]eifeJUigeJU[m} uawmh
r&Edkifawmhacs/ taMumif;rSm aronf 'kwd,uav;arG;NyD;aemufwGif tpmtdrf
a&m*gjzpfí 0rf;AdkufudkcGJvdkufaomaMumifh aemufxyf y#doaE¨vG,f&ef rjzpfEdkifawmhonf
ESifh wm;qD;ypfcJU&avNyD/ xdkUaMumifh arESifhuRefawmfonf ]eifeJUigeJU[m...}r&SdawmhbJ
]eifh[meJU igh[m}ESpfrsKd;jzifhom b0c&D; oGm;&ayawmhrnf/
tdrfaxmifwckwGif vifygr,m;yg om;orD;rsm; &Sdaeygu i,fvifi,fr,m;
wrdom;wnf;jzpfaom tdrfaxmifxufawmh jyóemwufp&m &Sdaewwfayonf/ pifppf
þta&;rSm vifa,mufsm; oabmxm;xuf r,m;bufu ydkíta&;BuD;onf/
taMumif;rSm uRefawmfwkdU jrefrmvlrsKd;xkH;pHwGif ]pD;wJUa&-q,fwJUuefoif;}[lí pD;yGm;
a&;? aiGaMu;ESifh rD;zdkacsmifudk ZeD;onfu udkif&onf/ om;orD;rsm; pm;0wfaea&;onf
olUtay:rSm wnfonf/ þtacgufr,m;vkyfolu ausmom;ç&ifom; cJGjcm;vmygu
y#dyu©aygufyGm;vmayawmhrnf/
ar\oabm
þae&mü ar\oabmxm;udk uRefawmfcsD;rGrf;&onf/ uRefawmfhom;orD;rsm;
tm;qufqHykHrSm olUaoG;t&if;tcsmrsm;ESifh rjcm;yg/
uRefawmfonf yxrtdrfaxmifESifh om;orD;p&dwf wvvQif 250d ay;ygrnf [laom
0efcHuwdjzifh uGm&Sif;cJUNyDjzpfaomfvnf; om;orD;rsm;ESifhum; uRefawmf uif;uGm
&onfr[kwfay/ ,if;rSm a,mu©ra[mif;BuD;\ tBuHOmPfjzpfayonf/ taMumif;rSm
uRefawmfu wvvQif uav;wa,muf 50d EIef;ESifh ig;a,muftwGuf 250d ay;rnf
qdkxm;aomfvnf; uRefawmfonf tpdk;&vcpm;r[kwf? w&m;&kH;u
qkH;jzwfxm;onfvnf; r[kwfaomaMumifh uRefawmfonf om;orD;rsm;tm;
oHa,mZOfrjywfrSom rSefuefpGm ay;aeayvdrfhrnf[k olwGufq[efwlyg\/
uav;awGudk uRefawmfhtdrfodkU tcgtcGifh oifhwdkif; ausmif;ydwfwdkif; rSefrSefvTwf\/
þrQomruao;? wBudrfaomtcgü a,mu©r BuD;ESifh olUarmifti,fqkH;onf
&Gmwef;&Snf&Sd uRefawmfhtdrfav;odkU vdkufvmMuum x&Hom jcm;vsuf&Sdaom
twGif;cef;xJ&Sd arhtm; em;qwfqwf Mum;apvsuf uRefawmfh tm; ,ckZeD;vJ ZeD;aygh?
,cif r,m;BuD;qDvJ vmyg[kzdwfac:av&m uRefawmfhrSm MuufoD;arT;nSif;rsm;
xoGm;vsuf? uRefawmfonf r,m;wa,mufwnf;ESifh tm;r&í ti,ftaESmif;
xm;onfr[kwfyg/ ,ciftdrfaxmifü raysmfydkufí aemufwtdrfaxmif ajymif;jcif;bJ
jzpfygonf/ aemfrmhxHodkU ZeD;r,m;tjzpfESifh uRefawmfb,fawmhrS jyefvm awmhrnf
r[kwfaMumif; ajymifajymifbJ jiif;vdkuf&yg\/
'dt&if yxrwcgvJ olwdkUaqGrsKd;xJu cyfpGmpGmrdef;rwa,mufESifh uRefawmf
jrif;vSnf;orm;b0u rdwfaqGrwa,mufudk vTwfí þenf;twdkif;yif uRefawmfhtm;
yxrr,m;ESifhqufqH&ef vma&mufajymMubl;onf/ uRefawmfhrSm olwkdUpum;Mum;&onf
ESifhyif &Sufygonf/ olwkdUonf uRefawmfhoabm&if;udk em;rvnfMuyg/ olwdkUywf0ef;
usif&Sd r,m;BuD; r,m;i,f xm;Muaom vlwef;pm;uJUodkUyif uRefawmfhudkxifrSwfí
vma&mufaus;Zl;jyKMujcif; jzpfayonf/ odkUaomf olwdkUrsufESmr&Muyg/ ]]cifAsm;wdkU
'Dudpö twGufeJUawmh aemufxyf uRefawmfhtdrf rvmMubdkU awmif;yefygw,f...}}[kajymí
vTwf vdkuf&\/ ]]atmifrmav;....BuD;us,fvdkufwm...}}[k olwkdUu uRefawmfhudk
jiLplajymqdk um jyefoGm;Mu\/
olwdkUvmMupOfu arESifh uRefawmfnm;onfrSm 5v 6vrQ &SdygOD;rnf/ þodkU wjcm;vl
vTwf&kHESifh tm;r&í a,mu©ra[mif;BuD;udk,fwdkif olUarmifac:í vmonfu wvrQ
uGmjcm;ygonf/ xdkaemufüum; ,if;udpö NyD;jywfoGm;um uRefawmfhom;orD;rsm; udkom
rSefrSefvTwfawmh\/
uav;rsm;uvnf; vm&ef0rf;omMu\/ zathqDudkxuf olwdkUrdaxG;awmf
arhqDudkjzpfae\/ taMumif;rSm olwkdUonf arhudkcifwG,faeMuayNyD/ tb,faMumifhqdk
aomf aronf olwkdUudk aumif;rGefpGm auR;arG;jyKpk\/ olwdkUonf paeaeUcif;a&muf
we*FaEGnaerS jyef? wnOfhtdyfavh&Sd\/ tjyefwGifaru rkHUzdk;ygay;vdkufao;\/ ay;ykHrSm
uRefawmfhwGif tBuD;qkH;orD; 'ify,fvfaqG? om;-ausmfausmf? aomfaomf? orD; armfarmf?
arb,fvf[lí ig;a,muf&SdonfhteufrS arESifhuRefawmf nm;pESpfrsm;wGif tBuD;okH;
a,mufom vmEdkifojzifh rygcJUaom ti,fESpfa,muftwGuf arurkHUzdk;tnDtrQay;
avh&Sd\/
arESifh uRefawmf nm;p 1954-56rS 57-ckESpf {NyDvtxd aronf olU&ifaoG;
uav;rsm;ESifh cGJcGmae&&m ausmfausmf? aomfaomfrSm olUom;i,fESpfa,mufESifh &G,fwl
jzpfaeojzifh olUtm; wenf;tm;jzifh uav;tpm;xdk; ay;xm;ovdkjzpfaeí olESpfodrfh
&onf[k ajym\/ vGefcJUaomtcef;u azmfjycJUonfhtwdkif; 1957-ckESpfwGif olUom;
uav;ESpfa,mufyg uRefawmfwkdUtdrf a&mufvmMuaomtcgü arhrSm om;av;a,muf
jzpfoGm;av\/ xdk 197-ckESpfwGif arhom;tBuD; eDeDu udk;ESpf uRefawmfhom;tBuD;
ausmfausmfu q,fESpf? arhom;ti,f i,fi,fu &SpfESpf? uRefawmfhom;ti,f aomfaomf
u &SpfESpf/
þuav;rsm;uvnf; upm;azmf &G,fwluav;awGrsm; jzpfaeaom olwdkUcsif; tifrwef
cifMu\/ olwkdUcsif; upm;MuonfrSm tBuD;tBuD;csif; wwGJ? ti,fti,fcsif; wwGJ?
olwkdUxuf ESpfESpfBuD;aom 'ify,fvfu vlBuD;vkyfí upm;Muonf/
uRefawmfhoabmxm;
xdk 1957-ckESpf aEG&moD? uRefawmfwkdU awmifBuD;NrdKUodkU oGm;MupOfu tvkHrS arhtar
a':apmrGefwdkU rdom;pkvJ awmifBuD;odkUa&mufvmMuí wtdrfxJaeMuonf/ arhom;av;
ESpfa,mufudk olwkdUt0wfaowåmav;rsm;ESifh uRefawmfwkdUaetdrfodkU
a&mufvMuaomtcg rrrGefu uav;rsm;ESifh uRefawmfhMum;rSm atmifoG,fvkyfay;&Sm
onf/
]]a[mh'g rif;wkdUtazbJ? ac:prf; 'uf'DvdkU? eDeD...ac:}}
onfawmh tBuD;uav;u uRefawmfhtm; r&GHUr&Jav;Munfhí...
]]'uf'D}}wJU/
]]i,fi,fuvJ ac:}}qdkawmh ti,faumifuvnf; tBuD;enf;wlbJ..
]'uf'D}}wJU/
onfawmh uRefawmfh&ifxJrSm vIdufzdkoGm;onf/ uRefawmfhom;orD;t&if;rsm;u
uRefawmfhtm; ]'g'g} ac:Mu\/ ,ck ]'uf'D}ac:onfh om;rsm; wdk;vmMuNyD/ xdkUtjyif
rEåav;aq;&kHü olwkdUzcif udkaomif;azu aocgeD;ü arhtm;rSmMum;oGm;aom pum;
(udkMuifaqGeJU oifhwifhatmifaygif;yg? uav;rsm;tm; wwfEdkifvQif &efukefodkUac:,lí
acwfynmwwfatmif oifMum;ay;yg? oluJUodkU acwfynmrwwfaom vlEkHvlzsif;BuD;
rjzpfygapESifh)
onfpum; uRefawmfhem;xJ Mum;a,mifvmawmh pdwfxJrSm xdcdkufvmonf/ olwdkU
tazqE´twdkif; onfuav;rsm;udk jyKpkay;jcif;jzifh uRefawmfwdkUrSm;cJUaom tjypfBuD;udk
tzwfqnf&awmhrnf/ udkaomif;az udk,fpm; onfuav;rsm;udk uRefawmfwm0ef,l&
awmhrnf/ uRefawmfhom;orD;t&if;ESifh rjcm;cspfygawmhrnf[k t"dXmefjyKvdkufyg\/ ,ck
'Dom;awG tdrfaxmifawGusí olwdkUom;orD;rsm;yif &ukefMuygNyD/ uRefawmfonf olwkdU
tm; Budrf;armif; &dkufykwfjcif; wcgrQ rjyKcJUyg/ ]yaxG;}rdkU[k tajymcH&rSmudk tvGefpdk;
ojzifh owdxm; qifjcifcJUyg\/ arvnf; ]rdaxG;[lí ajymp&m wuGufuav;r&Sdatmif
uRefawmfhom;orD;rsm;tay:ü oabmxm;cJUaMumif; uav;rsm;udk,fwdkiftodyif/
'gayr,fh &dk;&dk;av; uRefawmfwckawmh ajymcsifygonf/ olwdkUuav;csif; wpkH w&mudk
t&IH;tEdkifupm;Muaomtcgü uRefawmfhom;t&if;bufu Edkifapcsifaom
pdwfqE´&SdaMumif; uRefawmf0efcHygonf/ b,fvdkyif udk,fhpdwfudk,fxm;ygonf qdkaomf
vnf; aoG;u aoG;bJudkcifAs/ odkUaomf....
ajr;
ajr;usawmh aoG;ESifhrqdkifawmhjyefbl;[k uRefawmfxifjyefonf/ ,ckuRefawmfhrSm
&Sdaeaom ajr;rsm;onf r,m;ygom;rsm;u arG;wmrdkU uRefawmfESifh aoG;rpyfyg/ odkUaomf
olwdkUuav;awGudk uRefawmf cspfvdkufwJUjzpfjcif;um; uRefawmfhudk,fyif uRefawmf tHUMo
rd&awmhonf/ rlvu uRefawmfonf uav;udk odyfcspfwwfolr[kwf[k udk,fhudk,fudk
xifrdonf/ taMumif;rSm ,ciftdrfaxmifESifh aepOfuudk,fhom;orD; t&if;rsm;ESifh odyfNyD;
vufyGef;wwD; raecJU/ bmaMumifh vufyGef;wwD; raecJUoenf;/ ,ckjyefpOf;pm; awmh
taMumif;&SmawGUygNyD/ a,mu©rBuD;aMumifhudk;As/ a,mu©rBuD;eJU uRefawmfeJUu
b,fawmhrS rwnfhawmh uRefawmfu tdrfrSm ntdyfcsdefavmufyJ &Sdaeonf/ wcgw&H
vESifhcsDí tjcm;rdwfaqGrsm;tdrfwGif oGm;aeonfqdkawmh uav;rsm;ESifh taea0;NyD;
pdrf;ovdk jzpfMuoaygh/
,ckawmh uRefawmfhtdrfwGif uRefawmfbk&ifrdkU? aemufNyD; uRefawmfhtvkyfuvnf;
tdrfrSmwGif pma&;&kHbJ qdkawmh 'Duav;awG ajr;awGESifh tNrJwap&Sdaeonf/
[dk,cifwkef;u Muufom;[if; csufvQif toJtjrpfudk uRefawmfompm;\/ ,ckum;
uRefawmf rpm;&ufawmh/ 'Dajr;uav;rsm;udkauR;onf/ ajr;rav; ESpfa,muf&Sd
onfhteuf tBuD;ruav;u Muufa0S;aphudk BudKufonf/ xdkUaMumifh uRefawmfhtm;....
]]ygyg? Muufom;0,f&if Muufz0,fygaemf? 'grS rDrDMuufa*G;O okH;ckpm;&rSm}}[k qdk\/
olu ausmufuyfwvkH;udkyg xnfhajymjcif;jzpf\/ xdktcg ti,fru...
]]a[h...tufzDuawmh Muufz0,f0,f Muufr0,f0,f toJpm;&wmbJuG...}}
olutoJpm;orm;/ xdkUaMumifh ajcmufESpf&SdNyDjzpfaom tBuD;ru...
]]eif[m..toJpm; bk&ifraygh}}[kajym\/ ti,fu t"dyÜm,fudk em;rvnfao;bJ..
]]tdk...toJpm;wm aumif;wmaygh...}}
tBuD;rvJ ,if;t"dyÜm,fudk em;vnfrnf r[kwfyg/ 'DoDcsif;xJu pum;vkH;udk
ol&aeíombJ/
'Duav;rESpfa,muf[m b,fbufu rsKd;&dk;EG,fcJUírod/ tifrwef tqdktu
0goemygMuonf/ oDcsif;awmfawmf rsm;rsm;vnf;&MuNyD; tawmfaumif;rGefatmifvnf;
pnf;ESifh0g;ESifh uwwfMuonf/ t&G,fav;awGESifh rvdkufatmif awmfonf[k csD;rGrf;jcif;
cH&onf/ rif;orD; EGJUEGJUpef;onf uRefawmfhtdrfESifh uyfvsuftdrfrSm ESpfESpfavmuf aeoGm;
cJUbl;&m ]]OD;aqG ajr;awGBuD;&if yefwsmausmif; ydkUyg}}[k ajymonf/
aMomf...b,fbuftrsKd; EG,fcJUírod[k uRefawmfqdkcJUrdonf/ olwdkUzGm;at uRefawmfhZeD;
arutifrwef oDcsif;qdk0goemygwmvm;/ i,fi,fuvnf; ausmif;uGef qufawGrSm
tqdktuwGif emrnf&qdkoudk;As/ tif;...tif;..'gaMumifh 'gaMumifh.../
0ufESifhMuuf
uRefawmfhajr; tBuD;qkH;av;emrnfrSm ]rDrD*Jvf}? ti,fusawmh ]tufzD}[lí olwkdU
zGm;atu t*Fvdyfvdk rSnfhav&m ti,frav; ESpfcgvnfavmufa&mufawmh
0ufuav;vdk 0ç ojzifh uRefawmfhu olUtm; ]0ufzD}[kac:í tBuD;rtm; ]<uufzD}[k
ac:rdawmh\/ aemufwajz;ajz;ESifhum; 0ufESifhMuuf[líom ac:awmh\/
uRefawmfonf em&Daygif;rsm;pGm pma&;? odkUr[kwf pmzwfae&mrS acgif;axmif xvdkufí
olwdkUuav;awGudk rjrif? olwkdUuav;awGtoH rMum;&aomf...
]]a[h...0ufawGç MuufawG r&SdMubl;vm;? b,foGm;MuvJ}}[k ukef;atmfrdwwf\/
wcgw&H NrdKUxJu olwdkUzGm;attdrf w&uf ESpf&uf oGm;aeygu uRefawmfvGrf;& onf/
]][JU...uav;awG b,fawmhrS jyefvmMur,f ajymoGm;ovJ[...}[k olwdkUzGm;at BuD;udk
ar;&onf/
,cktcsdefxd uRefawmfhom;orD;t&if;rsm;u tdrfaxmifrjyKMuao;í uRefawmfh wGif
aoG;pyfaomajr; r&ao;yg/ tu,fí &vmvQifvnf; 'Dajr;awGxufawmh ydkcspfEdkif
awmhrnfrxifyg/ xdkUaMumifh ajr;usawmh om;orD;vdk aoG;ESifhrqdkifawmh/ eD;pyf&m ydkcspf
rSmbJ[k uRefawmfqdkcsif\/
vGefcJUaom q,fESpfausmfavmufu uRefawmfhxuf q,fESpfBuD;aom &Ir0 OD;ausmfu
ajymbl;\/
]]tdrfrSm Muufom;csuf&if udk,fu toJçtjrpfrS pm;csifw,fqdkwm vli,fhpdwfAs?
vlBuD;pdwfjzpfvmawmh&if rpm;csifawmhbl;}}[k qdk&m (OD;ausmfrSwfrdOD;rvm;) uRefawmfu
]]'gbmqdkifvJAs/ toJtjrpfBudKufwJUvlu toJtjrpfpm;rSmayghAs/ ajcaxmuf&dk;eJU
acgif;BudKufwJUvlu ajcmaxmufeJUacgif; pm;rSmaygh? wifhw,feJUuRefawmfqdk&if t&uf
aomufwJUtcgrSm oluajcaxmuf&dk;eJUacgif; uRefawmfu toJtjrpfpm;w,f}}
'Dawmh OD;ausmfu ]]udk&ifi,fao;w,f? em;rvnfao;bl;}}[k jyefajym\/
[kwfuJU...OD;ausmf/ uRefawmftckem;vnfygNyD/
Muufom;0,fvQif ajr;BuD;rSmwJUtwdkif; Muufzudk a&G;0,f&ygonf/ toJudkvnf;
uRefawmfrpm;awmhyg/ ajr;i,fpm;onfudkom MunfhíESpfodrfhvSyg\/
uRefawmfonf tqdktuawG 0goemrygçyg/ tNidrfhZmwfyGJawGvnf; tvGefbJ
MunfhcJvSygonf/ odkUaomf 'Dajr;rav;ESpfa,muf qdkMuçuMuvQifawmh uRefawmfhrSm
Munfhr0Edkifawmhyg/ tm;tm;&SdvQif olwdkUuav;awGudk qdkcdkif; ucdkif;&ygonf/ rIHa&T&nf
oDcsif;rsm; olwdkUtpçtqkH; pnf;csufç 0g;csufusatmif uvdkufykHrSmvnf; EGJUEGJUpef;uyif
csD;rGrf;ygonf/
EdkUNyD; olwkdUr&wJUoDcsif; a&'D,kdu wD;vkH;vmwmudkvnf; pnf;0g;rSefatmif
Munfhaumif;atmif uçwwfMuygonf/
uRefawmfESifh iSufBuD;0Hydk
wdkufqdkifrIuav;wck ajym&OD;rnf/ þajr;rESpfa,mufteuf ti,fr tufzDu
uRefawmfESifhawmfawmfwlygonf/ tom;ta&mifa&m? rsufpdtpfykHa&m/ EdkUNyD;olUtarESifh
tazrSm yg;csKdifhrygbJESifh olUwGifygvmygonf/ tom;a&mifuvnf; olUtarçtazuf
jzLNyD; uRefawmfESifhwlaeygonf/ 'gaMumifh 'Duav;tazudk uRefawmf\ r,m;ygom;rSef;
rod? om;t&if;bJ atmufarholawGu ]]'Dajr;ti,frav;u olUtartazeJU rwlbl;?
zdk;ateJUwax&mxJbJa[h? yg;csKdifha&m bma&m}}[k ajymoHrsm;Mum;&onfü uRefawmfhrSm
vGefpGmrS 0rf;omvSygonf/ ,if;ü ief;awmfa& a>rrif;om;ESifh raxG;av;ykHjyifudk owd&
rdygonf/
raxG;av;wdkU om;trd vufyHyifay:&Sd iSufBuD;0Hydk\ todkufwGif ae&aomtcg?
raxG;av;u om;acsmh&mü ]]ief;awmfa& a>rrif;\om;? vufyHyif rdcifodyfw,f?
tdyfygawmhvm;}}[kqdkvQif iSufBuD;urBudKuf/ ]waygufESpfayguf aygufvdkuf&rvm;..}}[k
Budrf;owJU/ 'DawmhrS raxG;av;u ]]iSufBuD;&,fqdk 0Hydk\om;? vufyHyif rdcifodyfw,f?
tdyfygawmhvm;...}}qdkawmhrS iSufBuD;u [m; [m;...[m;[m;..eJU oabmusowJU/
[J..[J..usKyfvJ 'DykHjzpfaeNyDaum/ udk,fESifhaoG;rpyfwJUajr;udk ]]olwdkUajr;tzdk;&,f
rajym&bl; wlvdkufwm}}qdkawmh uRefawmfhrSm iSufBuD;0HydkvkdbJ [m;...[m;..[m;...[m;.../
ajr; rxdeJU
wBudrfaomtcgu ajr;tBuD;r tjypfwck&Sdojzifh olUtazu awmfawmfbJ &dkufae&m?
zGm;atBuD;uvnf; ]]aMumufwJUvl&Sdatmif wcgwavawmh &dkufay;rS}}[k
qdkíMunfhaeonfudk uRefawmfhrSm rcHr&yfEdkifjzpfum ]]tjypf&SdwmeJU&dkufwm wjcm;pDbJuG?
aemuf'DvdkraeeJU? 'grsKd;rvkyfeJUqdk NyD;a&mayghuG? cav; uRJ&dkuf
EGm;&dkuf&dkuf&ovm;uG}}[k qdkNyD; uav;udk olUtazvufxJrSvk,lum ]]a[haumifrif;[m
ighom;t&if;r[kwfbl;uG? igu rif;yaxG; 'gayr,fhvdkU rif;[m&SpfESpfom;uav;u
ighqDa&mufvmwm 'DaeUtxd rif;udk igu wcsuf&dkufzl;ovm;}}[k
a'gowBuD;ajymvdkufrdonf/ aemufaoG;at;oGm; aomtcgü (rif;[m ighom;r[kwfzl;?
igurif;yaxG;uG)[k ajymvdkufrdonfhtwGuf uRefawmf pdwfraumif;jzpf&jyefonf/
pifppfvnf; uRefawmfudk,fwdkifu uav;ajr;i,fudk &dkufwwfolr[kwfyg/
om;orD;t&if;awGudka&m r,m;ygom;awGudka&m uRefawmfwcgrQ r&dkufcJUyg/
odkUaomf wBudrfutjzpfwck uRefawmf,ckwdkif trSwf&aeygao;onf/ ajr;i,f
]0uf}ac:onfh tufzDonf aqmh&if; uRefawmfhpmyGJay:u zGifhxm;aom azmifwdefatmuf
odkU a'gufueJ usoGm;onfESifh uRefawmfonf &kwfw&uf a'gojzpfí pdwfjrefvufjref
vljzpf&um; uav;ausmudk jzef;ueJ wcsuf&dkufvdkufrdonf/ &dkufNyD;NyD;csif; pdwfraumif;
vGef;í ajr;udkacsmhvdkuf&wm/ 'DaeUaemufxyf pmra&;Edkifawmhbl;/ 'Dajr;avQmufcsDNyD;
rkHU0,fauR;ae&awmhoAsm/
]armif} ESifh ]ygyg;}
om;orD;tcspf ajr;tESpf[k qdkpum;jyKMu&m? uRefawmfudk,fawGUr&Sdcifu pdwftawG;jzifh
ajr;udk udk,fh&ifESpfonf;csm atmufarhcJU\/ uRefawmfhyxrajr;OD; arG;cgeD;wkef;uvnf;
ighr,m;ygom;u arG;wm? ighaoG;ygwmr[kwf? 'Duav;awmh igcspf vdkU&rSm r[kwfzl;[k
xifcJUonf/ 'Duav;arG;&ifawmh ightdrfrSm qlqlnHnHeJU ightvkyfudk
taESmifht,SufjzpfawmhrSmbJ[k rvdkpdwfxm;yif ay:cJUyg\/
odkUaomf arG;zGm;vmNyD; uav;i,frsufESmjrif&awmh u&kPmpdwf ay:vm\/ xdkpOfrSm
olUtaza&m tara&m bmtvkyfrSr&Sd/ tdrfay:wifauR;xm;&onfjzpf&m ]]aMomf
'Duav;vJ igauR;arG;jyKpk&rSmygvm;}}[k apwemoefaomoabm ouf0ifvm \/
,cif tdrfaxmifESifh aepOfu uRefawmfuav;csDwmjrifvQif tdrfeD;yg;em;rsm;u
]]armifMuifaqG uav;csDw,fa[h? 'DaeU rdk;&Gmvdrfhr,f}}[k ajymprSwfjyKavmufatmifyif
uRefawmfu uav;csDcJav&m ,ckajr;i,fusawmh csDcsifpdwfay:vm\/
aemif...'Duav;u pum;wvkH;ESpfvkH; ajymwwfvmaomtcg? olUtvdkvdk uRefawmfhtm;
]]ygyg;}}[k ac:vm\/ 'gaMumifh ,ckajr;rsm;u uRefawmfhtm; ]]ygyg;}} ]]yg}}
]]ygyg}}[kac:avh&Sdav&m? [dk,cifwkef;u aru uRefawmfhtm; ]armif}[k ac:onfudk
okwdom,m jzpfbdodkU ,ckajr;rsm;u uRefawmfhtm; ]ygyg}[k ac:&mwGif BuD;pGmaom
yDwdaomreójzpf&\/
,cktcsdefqdkvQif aru uRefawmfhtm; ]armif}[k ac:onfxuf ajr;rsm;u ]ygyg;} [k
ac:onfudk ydkíESpfoufrd\/
olwdkUzatçratESifhvnf;aumif;? zGm;atBuD;ESifhvnf;aumif;? wpkHwck rauseyfrI
&SdvQif... ]]ygyg;udk wdkifajymvdkufr,f? ygyg;...a[m'DrSm...}}[laom toHrsKd;udk Mum;&vQif
uRefawmfhrSm tlvIduftoJvIduf &SdvSygonf/ udk,fpma&;ae&mrSyif.... ]]bmvJorD;
at;uGm? 'DrmrDBuD;udk ygyg;&dkufyghr,f}}[k ajymvdkuf&wm vGefpGmt&om&Sdbd\/
trBuD; cifrsKd;cspfonf uRefawmfhxuf ajr;&aemufus\/ olUacR;rarG;cgeD;wkef;u
]]iaqG&,f? ightdrfvJ eifhtdrfvdkbJ uav;awGeJU &Iyf&Iyf&Suf&Suf jzpfvmtkH;rSmbJ? igawmh
em;NiD;rcHEdkifbl;a[h...? uav;ajr;i,f u&duxvJ rcHcsifbl;wJU}}[k ajymawmh
uRefawmfu &,farmí ]]apmifhMunfh&tkH;rayghAsm..}}[k qdkNyD; uRefawmfajr;&cgeD;wkef;u
uRefawmfhpdwfjzpfpOfudkvJajymjy&m? atmifr,folu cyfrmrmyif..
]][JU..iguawmh rif;pdwfrsKd;rxifeJUuG? 'DoHa,mZOfawG &r,frxifbl;}}[k w&m; orm;yDyD
w&m;pum;ESifh ajymcJUav&m? [m;[m;..olUacR;ru arG;csvdkufawmh a,mufsm;
av;wa,muf? rdef;uav;wa,muf t>rmyl;cifAsm...? ra&TpmBuD; wcsDxJeJU ajr;w&SOf;
&a&m? tckawmh ]]aomfwmaqG...rif;ajymwm [kwfouG}}0efcH&Sm\/
om;cspfESifh ajr;cspf
om;orD;udk cspfaomtcspfESifh ajr;udkcspfaom tcspf? EIdif;,SOfMunfhu rwlaom
tcsufrsm;udk awGU&onf/ ajr;udkcspfaomtcspfu ydkí rGefjrwfoefUpifonf[k xifrd
onf/ tb,faMumifhqdkaomf om;orD;udkcspf&? auR;arG;jyKpk&onfrSm udk,fuarG;wJU
udk,fh&ifaoG;awGubJ? udk,fhwm0efvkH;vkH; r[kwfaybl;vm;/ ajr;usawmh wu,fqdk&if
olUrSm tareJUtazeJUubJ? udk,fuaer,fqdk taeomBuD;ubJ/ 'gudkraeEdkifvdkU
udk,fu0ifcspfwm[m apwemoufouf r[kwfygvm;/
EdkUNyD; om;orD;tay: rdbrsm;u cspfMuonfrSm ajrSmfvifhcsuftcsKdU&Sdae\/
b,folUom;orD;av;awG[mjzifh awmfvdkufwmuG,f...qdkaom*kPf/ aemif 'Dom;orD;awG
BuD;jyif;í olwdkUtvkyftudkifrsm; &aomtcg rdbrsm;yifyef;EGrf;EG,fvQif cdkvIH&rSmbJ
qdkaom &nf&G,fcsufonf rdbwdkUrSm &SdwwfpNrJwnf;/
a[m...ajr;usawmh...aMomf...olwdkUav;awG t&G,fa&mufatmifrS ightouf
&SnfygOD;rvm;[k pdwfxJwGif wGufqae&vsuf bmrQjyefí &,lcsifaomqE´r&Sd/
ajr;onf tzdk;çtzGm;\ BuD;azmf
wenf;tm;jzifh tzdk;tzGm;onf ajr;rsm;udk cspfonfhtaMumif;wcsuf &Sdygao;\/
ajr;&vmaomtcsdefü uRefawmfwdkUt&G,fonf BuD;MuNyD r[kwfygvm;/ udk,fESifh[dk,cif
cspfuRrf;0ifcJUMuaom i,faygif;BuD;azmfwdkUvnf; tcsKdUaoqkH;MuNyD/ tcsKdUtaea0;í
oGm;MuNyD/ tcsKdUtqifrajyí vlcsif;rawGUEdkifMuawmhNyD/ uRefawmfhudk,fyif uRefawmf
om"u wifMunfhprf;ygrnf/ ,cifu aeUpOfaomufazmfpm;zufrsm; jzpfMuaom
oef;aqG? rdk;a0 aoMuNyD/ rif;&Sif wifhw,f &SdMuao;aomfvnf; vlcsif;taea0;í
tvkyfcsif; tvSrf;usJoGm;MuNyD/ xdkUtjyif uRefawmfwkdUrSm [dkwkef;uvdk r&TifMuawmhNyD/
¤if;jyif i,fpOfuvdkvnf; a[;vm; 0g;vm; raysmfyg;csifawmh/ onfawmh udk,fhtdrfrSmyif
taersm;awmh\/ udk,fhtdrfrSmqdkawmh ri,fMuawmhNyDjzpfaom udk,fhom;orD;awGu
udk,fhudk uG,f&mwGif ]blwmBuD;bJ? tzdk;BuD;bJ}[k ajymMuí w,fNyD; aq;abmfaMumbuf
rvkyfMuawmh/ olwdkUacwf olwdkUtjrifESifh jcm;em;ypfcJUMuNyD/
'Dawmh usKyfwdkUrSm ajr;i,fawGbJ tazmfvkyf&awmhoAs/ olwdkUuav;awG qdkawmh
udk,fajymcsif&m ajym? qdkcsif&m qdkwdk;wdk;azmf&oAs/ wcgw&H udk,fu i,frljyef vdkU
udk,fhacwfu udk,f&cJUwJuoDcsif; qdkcsifvJqdk? acwfrrSDbl;? toHraumif;bl;? pnf;
0g;rusbl;vdkUvJ olwkdUu rajymbl;As/ auseyfESpfoufpGmbJ em;axmifaeMuoAs/
wcgw&H usKyfwdkUvifr,m;csif; uawmufuq jzpfcJUMuNyD; pdwfajyp jyKMuvdkU
jyefpum;ajymcsif&if ajr;uav;awGudk tokH;cs&oAs/ ]] [JU orD;? eifhrmrDBuD; oGm;ajym
acsprf; xrif;cl;vdkU..}}
]][JU..ajr;? ygygBuD; aumfzDaomufrvm;vdkU oGm;ar;prf;...}}
tif;..[if;../ 'Dvdkrsm;vJ atmifoG,fvkyfcdkif;&ao;As/ 'gaMumifh usKyfwdkU ajr;udk
cspfMuwm taMumif;wcsufyJ cifAs/
ajr;qE´
vGefcJUaom Zefe0g&Dv 13 &ufaeUu uRefawmfu ]0uf}[kac:onfh ajr;i,f tufzD
av;ESpfjynfhygonf/ olwkdUav;awGudk arG;aeUyGJ vkyfay;avh&Sd&m onfESpfonf
tcsdefrSmawmh c&pfprwfyGJESifhvnf; eD;cJUí uRefawmfwkdUrSm awmfawmfbdkifusae\/ &SdaiGrSm
aemufxyfaiGr&rD tvsifrSD&kHavmufomjzpfae\/ xdkUaMumifh olUrmrDBuD;u..
]]ajr;a&....ajr;arG;aeUawmh rmrDBuD;wdkUrSm ydkufqHr&SdvdkU bmrSrauR;Edkifawmhbl; uG,f..}}[k
ajymawmh ajr;i,fu...
]]udpör&Sdygbl; rmrDBuD;&,f...? [dku rmrDBuD;ydkUvdkufwJU tufzD&JU bmha';udwfyJ
tufzDoli,fcsif;awGudk a0rQauR;&rSmaygh}}[k jyefajymvdkufawmh uRefawmfh&ifxJrSm
vIdufzdkí oGm;ygonf/ NrdKUxJ&Sd olUrdcifbufu zGm;atu olUajr;rsm; arG;aeUudk jynfolU
rkHUwdkufrS arG;aeUudwf0,fí ay;avh&Sdygonf/ 'DudwfrkHUav;udkbJ teD;ywf0ef;usifrSm&Sd
wJU olUrdwfaqGuav;awGudk cGJa0auR;ygrnf[k ajymvdkufjcif; jzpfawmhuRefawmf&ifqdkU
oGm;vsuf....
]]uJ....tarBuD;a&? rif;[dkvufpGyfuav;bJ taygifqdkif jyefydkUwmayghuGm...}}[k ajymNyD;
rkHU[if;cg; ig;ydómauR;vdkuf&\/
aMomf...'Dajr;av;awG vljzpfvmrS ukefaps;EIef;awGBuD;vSí uRefawmfwdkUrSm
aiGaMu;usyfwnf;Muonf/ olwdkUav;awG 0wf&onfrSmvnf; MunfhygOD;/ [dkwkef;uqdk
vQif uav;ESifhvdkufaom trsKd;tpm; tqifvSvSav;awG csKyfay;&onf/ ,ckawmh
zsifptopf 0,fEdkifonfu enf;yg;vSí olwdkUtaz ykqdk;a[mif;ESifh uRefawmfhykqdk; tNyJ
rsm;udk tusÐ abmif;bDav;awG csKyfay;&onf/ xdkUaMumifh wcgw&H uRefawmfhajr;rsm;
tm; ]][JU ykqdk;pkwfuav;awG}}[k ac:rdwwf\/ olwdkUav;awGuawmh em;rvnf&Smbl;/
]]a[h ig'uf'Dh ykqdk;0wf&w,fuG? ygyg;ykqdk; 0wf&w,f}}ESifh *kPf,lMu\/ aMomf..olwkdU
pdwfxJ uav;qdkwm 'DvdkbJ? vlBuD;t0wfa[mif; 0wf&onf[k rSwf,lMuvdrfhrnf xifyg
\/
uJ....om;ajr;awGtaMumif; onfwGif acwå&yfem;NyD; aqGrsKd;rsm;taMumif; a&;yg OD;rnf/
aqGrsKd;
uRefawmfonf wcgw&H tvsOf;oifhí tdrfaxmifa&;aqmif;yg;rsm; a&;aom tcgü
Muifbuf&SmolwkdUtm; rdrdcspfolwa,mufwnf; 0çuGufrMunfhbJ aqGrsKd;todkuf
t0ef;\ tajctae? pdwfaeoabmxm;awGudkyg pl;prf;bdkU tBuHOmPfrsm; ay;cJUyg\/
taMumif;rSm tdrfaxmifusNyDqdkvQif vifonfr,m;bufu aqGrsKd;? r,m;onf vifbuf
uaqGrsKd; pufuGif;xJodkU 0ifa&muf&NyD rvGJwnf;/ xdktcg þaqGrsKd;wkdUu aumif;rGefyg
u pdwfcsrf;om&m&\/ raumif;bl;qdkvQif taMumif;trsKd;rsKd;awGESifh pdwfqif;&Jp&m
BuKH&wwf\/ aqGrsKd;qdkwmawGuvnf; uif;uGmí&onfr[kwfay/ udk,fhtdk;udk,fhtdrfESifh
oD;oefUaeayrifhvnf; olwkdUvmMuayvdrfhrnf/ udk,fuvnf; oGm;&aomtvSnfh&Sday
rnf/ xdktcg cspfcifMuifemrI&SdMuonf? olUbufudk,fhbuf rQwrI&SdMuonfqdkvQif
aumif;\/ udk,fhbufudk,f ,ufcsifwJU vdyfrsKd;awG? tEdkiftxuf usifhcsifwJU
usm;rsKd;awG ESifh awGUvQifum; tjcm;edrf;wwfavownf;/
xdkUaMumifh aqGrsKd;todkuft0ef;udk Munfh[kqdk&mü yxrolwkdUom;trd om;tz nDtudk
armifESrqufqHykHudk Munfhyg/ cspfcspfcifcif MuifMuifemem&Sdygovm;? tajymtqdk
odrfodrfarGUarGU &Sdygovm;? tajymtqdk Murf;Murf;wrf;wrf;ESifh tBuD;u ti,fudk
tEdkifhtxuf jyKusifhwwfygovm;? rdbraocifu tarGcJGcsifaeMuovm;.../
'kwd, olwkdUaqGrsKd;csif; qufqHykH? tay;t,lrQwyg\avm/ remvdk0efwdkrpä&d,
&Sdwwfygovm;/ twif;tzsif;ajymwwfygovm;/ wOD;udkwOD; auR;csifarG;csif ay;csif
urf;csif&Sdygovm;/ tajctaejrifholu edrfholudk b,fvdkoabmxm;ygoen;f/
¤if;wkdUudk qifjcifokH;oyf&ayrnf/
'DtaMumif;awG uRefawmf a&;jyEdkifwm aomfwmaqG pdwful;OmPfaumif;vSvdkU
r[kwfygbl;/ uRefawmfudk,fwdkif 'Dtaumif;tqdk;ESpfrsKd;xJudk 0ifa&mufcJU&vdkUbJAsKdU/ r,kH
r&SdeJU udk,fawGUawG udk,fawGUawG/ uJ...vmygNyDcifAsm/
yxrwrsKd;
]]'DrSm armifMuifaqG&JU? aqGrsKd;aMumifhMuç okH;aMumifhMu&SdouG,fh? udk,fhxufom rSm
pdk;w,f? udk,fhxufemrSm pdk;&w,f? udk,feJUwef;wlaerSm pdk;&w,f? bmaMumifhvJqdk awmh
'if;wkdUu udk,fhxufomae&if udk,fuatmufusç aemufusjzpfrSmayghuG,f?
udk,fhxufem-udk,fhxufqif;&Jw,fqdk&if udk,fuay;&urf;&vdrfhr,f? udk,fhqDvmawmif;
Muç &rf;Muvdrfhr,f? EdkUNyD; udk,feJUwef;wlaew,fqdk&ifvJ udk,fhudk *kPfwk*kPfNydKif
vkyfvdrfh r,fuG,fh....}}
uJ...pm&IolcifAsm/ 'Dtwdkif;qdk&ifjzifh awmxGufNyD; opfwyif&if; 0g;wyifatmuf rSm
wudk,fwnf; w&m;usifhaebdkyJ&Sdawmhw,f cifAs/ tdrfaxmifom;arG;rI rjyKygaveJU
awmh/
þqkH;rMo0g'um; uRefawmfhyxr a,mu©rBuD;\ rdciftzGm;BuD;u uRefawmf
olwkdUtdrfwufa&mufí rMumrDrSm oGefoifajymjyvdkufwm cifAs/
wenf;wzkHtm;jzifh &,fp&mpum;[lí ,lqbG,f&Sdaomfvnf; trSefpifppfum;
uRefawmfha,mu©r tdrfaxmifESifh olwkdUaqGrsKd;om;csif;rsm; usifhokH;Muonfu þtwdkif;
yif/ orD;a,mufr? acR;reJUa,mu©r uG,f&mwGif wa,mufESifhwa,muf twif;ajym
Muvm;? tvGefajym/ vv,f&uf aiGusyfvdkUwOD;u wOD;pDacs;&if twdk;eJU/ xdktcg
twdk; ay;&oluvnf; olrsm;aiGacs;NyD; wenf;wzkH <um;ao;As/ b,fvdkvJqdk&if...
]]tdk..usKyfwdkU bPfrSmaiG&Sdom;bJ? usKyfwdkU orD;a,mufrcsif; olu 'DaiGwdk;av;& rs
pm;&wmrdkU wrifacs;wmyg}}wJU/ BuKHbl;ç Mum;bl;Mu&JUvm; udk,fhvlwkdU/
olwkdUtrsKd;rSm nDtudkarmifESrcsif;vnf; rwnfhwwfMu/ wjzKef;jzKef; &efjzpfwwf \/
uRefawmfhZeD;wGif arG;aygufazmf av;a,muf&Sd&m tBuD;qkH;onf ti,fawGudk tEdkif
usifhwwf\/ ememusnf;usnf; xdk;cwfwwf\/ Mur;fMurf;wrf;wrf; qJa&;wwf\/
rdbu om;ajr;rsm; tay:ü oabmxm;ykHvnf; raumif;yg/ uRefawmfhom; ]aomfaomf}
arG;wJU 1948-ckESpfu a&mifpkHolykefawGtm;aumif;í ]&efukef tpdk;&}[k ac:avmuf
atmif e,fawGtquftoG,f jywfojzifh pmtkyfxkwfa0a&; vkyfief;rsm; tajcysufav
&m xdkcPrSm uRefawmfhwGif 0ifaiGr&Sd/ 'Dawmh uRefawmfwdkUrdom;pkudk olxrif;tvum;
auR;rxm;Edkifygbl;[k a,mu©rBuD;u tukefESifcs\/ 'gudk uRefawmfcGifhvTwfygw,f/
odkUaomf ,ckwdkif uRefawmfhpdwfxJ tcJrausEdkifonfum;...uRefawmfhom;tBuD;u ]ausmf
ausmf}rdkU ti,fudk ]aZmfaZmf}[k rSnfhrnfjyK&m a,mu©rBuD;u bmajymw,fxifygoenf;/
]]a[h....eifhom;udk aZmfaZmfvdkU rrSnfheJU? ighOD;av; OD;aZmfazqdkwm &Sdaew,f? [dkwkef;u
yJcl;rSm XmemtkyfBuD;aygh? eifhemrnfygwJU ]aomfaomf}vdkU rSnfhygvm;[JU}}[k qdkojzifh ,ck
uRefawmfhom;rSm ]aZmfaZmf}rjzpfzJ ]aomfaomf}jzpfaeyg\/
uJ...bmqdkifoenf;/ uRefawmfhrSm aiGaMu;r&Sdí tdrfay:uESifcswm bmrQrajym vdkyg/
'Duav; (olUajr;)emrnfrSnfhwmrsm; uRefawmfhaiGr&SdwmeJU olUtararmif? olUOD;
av;emrnf ]aZmf}wvkH;ygwmeJU ]aZmfaZmf}rrSnfh&bl; qdkwm pmzwfolrsm; pOf;pmMunfhMu
prf;ygcifAsm/
odkUaomf uRefawmf þudpöudk olwdkUtdrfay:rSmyif *vJUpm;acscJU&ygonf/ uRefawmf
*vJUpm;acsykHum;...
1952-ckESpf uRefawmfhorD; taxG;qkH; arb,fvf arG;aomtcg uRefawmftdrf wGifr&Sd/
aus;awm&Gm aemufcHxm;aom 0w¬Kwyk'fa&;&ef udk,fh&GmodkUjyefae\/ þ0w¬K ]bGaEåm
Muufolcdk;}NyD;í jyefvmcJUaomtcg tvJU....tdrfrSm olUOD;av; OD;aZmfazqdkwm tzdk;BuD;ç
tzGm;BuD; vifr,m;? orD;ESpfa,mufeJU a&mufaeoAs/
'Dtcsdef 'DtcgrSm ,cifXmetkyfa[mif;BuD;[mvJ yifpifyga&mif;NyD; olUtzGm;BuD; u
zJ&dkufypfvdkUwJU/ jzLcgjymcg usaeoAs/ 'Dawmh uRefawmfha,mu©rBuD;u uRefawmfh
bmajymovJodvm;/
]]a[h...'DrSm armifMuifaqG? olwkdUvmaeMuwm rifhrdef;r rsufESmjrifwmudkvmMu wmuG?
tck'DrSmaeMuwmvJ [dkighOD;av; orD;ESpfa,mufu rifhrdef;rudk jyKpkbdkU? tESD;
bmavQmfbdkUayghuGm}}qdkawmh uRefawmfu....
]][m aumif;wmayghcifAsm...}}
trSefrSmawmh [dk[mawGu pm;p&mçaep&mr&SdvdkU wufvmMuwmAs/ aqGrsKd; aMumifhMuç
okH;aMumifhMurSm 'kwd,tuGuf 0ifaeoudk;As/ 'gaMumifh uRefawmfha,mu©r BuD;u
bmqufvufajymovJqdk&if...
]]tJ'Dawmh olwkdUpm;p&dwfudk rif;ucHuGm}}wJU/
edyfayh? usdwf[.../
tJonftcsdefrSm uRefawmfu tazhqDuvJ aiG&vmw,f/ vkH;csif;0w¬Kwyk'fuvJ
NyD;vmw,fqdkawmh aiGuNzKd;aeoudk;As/ 'gaMumifholUemrnfrSm ]aZmf}ygwmeJU ighom;em
rnfawmif ]aZmfaZmf}rrSnfh&atmif 'DavmufBuD;us,fjrifhjrwfvSwJU yk*¾dKvfBuD; rdom;pk
awmh igu auR;vdkufr[JUvdkU pdwfxJucJNyD;...
]]auR;r,fAsm}}[k tmrcHNyD; aeUpOfbJ uRefawmfu [if;vsmaumif;aumif;rGefrGef awG
0,fjcrf;ay;oAs/ uRefawmfhrl&if; olUudkay;aeus? xrif;vcudkvJ rysufap&bl;/
onfawmh olwkdUtJ'DtrsKd;awGu uRefawmfhudk b,fvdkac:MurSwfovJ/ ]]olaX;av;...
olaX;av;}}wJU/ [J...[J../
pifppfawmh olwdkUtrsKd;awG[m aqG&,fç rsKd;&,fvdkU wOD;udk wOD;tdrfay:wifNyD;
xrif;MumMumauR;wJUtrsKd;r[kwfzl;As/ ajymcJUNyDaum/ aomfaomf arG;pESpf? 1948-ckESpf
rSm uRefawmfbdkifusvdkU a,mu©rBuD;u orD;eJUajr;awGudk tdrfay:uarmif;cs? oHvsifu
ta':u oem;w,fvdkUac:oGm;/ y,fy,f? ausmfausmf? aomfaomf? uav;okH;a,mufeJU
aemfrm[m ESpfvavmuf MumcJUw,f/ tJ'gudk aemufwdkif;jynf tajctaeaumif;vdkU
uRefawmf0ifaiG&awmh&if xrif;a<u;awmif;wJUtwGuf wv 50d-EIef;eJU&ufwGufyg
ay;vdkuf&oAs/
'gudkvJ uRefawmfupdwfxJ aw;xm;NyD; tJ'Dtzdk;BuD; tzGm;BuD;rdom;pkudk uRefawmfu
&uf&ufa&ma&mBuD; auR;aejcif;bJ/
'gayr,fh awmfawmf tHUMop&maumif;wJU trsKd;awGcifAs/ ]]olaX;av;u 'DaeU 'dkUudk
bm[if;auR;tkH;r,f rodbl;a[h}}eJU olwdkUNyKH;NyKH;&Tif&Tif aeUpOf csufjyKwfpm;aeMuvdkU
wvu ESpfvçokH;v0ifvmawmh uRefawmfha,mu©rBuD;u tJ'Dtzdk;BuD;çtzGm;BuD; rdom;pk
udk ro'¨mcsifbl; jzpfvmjyefoAs/ ighorD;eJUom;rufvkyfpmudk 'if;wkdUtvum; vmpm;ae
w,fqdkwJU pdwfrsKd; aygufvm[efwloAs/ EdkUNyD; 'gawGtwGuf ighom;rufukefaewJUaiGudk
ig&&if aumif;rSmbJvdkU wGufqvmw,fvJ jzpfvdrfhr,fAs/ ol{nfhonfawGtay:rSm
jiLjiLplpljzpfvmw,f/ waeUa&T{nfhonf? ESpfaeU aiG{nfhonfvdkU &Gwfvmw,f/
taMumif;jycsufuav; wckvJzefwD;vdkufAs/ b,fvdkvJqdk&if tzdk;BuD;tzGm;BuD; rSm
orD;ESpfa,muf ygcJUw,fvdkU uRefawmfajymcJUw,f r[kwfvm;/ wa,mufu
tdrfaxmif&Sif? vifeJU cPuGJvmwm/ uRefawmfwkdUtdrfa&mufNyD; wvrMumcifbJ olUvif
u vmac:vkdUygoGm;NyD/ usefwJUti,fru tysKdav;? 'D[mav;eJUuRefawmfhudk ,kwfywf
vmoAs/
]]tif;...'Dt&G,fawGqdkwm wtdrfxJ MumMumaevdkU pdwfcs&wm r[kwfzl;? EdkUNyD;
aumifrav;uvJ taetxdkif &Jwif;ygbdoeJU}}
ratBuD;u pum;cif;ay;vdkufawmh orD;jzpfolu...
]][kwfw,f....udkMuifaqGUudk yGwfoD;yGwfoyfaeNyD; udkudk udkudk...eJU}}[k axmufcH vdkuf\/
olwdkUa&csKd;cef;xJrSm ajymaeMuonfudk uRefawmfuuyfvsuf tdyfcef;xJrSaeí
Mum;ae&\/
aumifrav;u uRefawmfESifh&if;&if;ESD;ESD;aeí udkudkac:wmrSefygonf/ odkUaomf
uav;ru olwdkUxifovdk pdwfrsKd;r[kwf&Smyg/ uRefawmfhtm; auR;arG;xm;ol&,fvdkU
ta&;ay;jcif;om jzpfygonf/
uRefawmfhbufuvnf; ]]cifAsm;wdkU trsKd;xJawmh 'Dwa,mufxJeJUbJ a&;qvH?
'dk;qvHygAsKdU}}[k atmfajymvdkufcsifyg\/
onfvdkESifh w,fNyD;rMumygacs/ aemfrmwdkUom;trdESifh [dkom;trd ylnHylnHjzpfMu NyD;
xdktzdk;BuD;ESifh tzGm;BuD;wkdU vpfMuygavownf;/
xdktcg a,mu©rBuD;u uRefawmfhtm; ]]rif;wkdUaemufxyfuav;wa,muf wdk;vmNyDuGm?
ighudk xrif;vcig;q,fwkd;ay;awmh}}qdkonfESifhtnD uRefawmfu ay;vdkuf yg\/
þae&mü acwåjzwfajymyg&ap/ vGefcJUaomokH;vavmufu uRefawmfhom;orD; rsm;u
olwkdUaqGrsKd;rsm;raumif;aMumif; a&;&ygrnfvm;? olwkdUOD;av;u &SufvSygonf qdkí
uRefawmfhudkvmNyD; &efawGUMuyg\/ onftcgrSm uRefawmfu (aMomf...ighom;orD;
av;awG pdwfraumif;jzpf&SmMuygvm;)[k bmrQjyefrajymbJ acgif;ikHUaevdkufyg\/
y,fy,feJU aomfaomfu ]]'g'g...aemufra&;ygeJUawmh}}[k wm;jrpfoGm;Muao;\/ tck
'g'g pdwfxJ&Sdwmudk xkwfajymawmhr,f om;wdkUorD;wkdUa&/ rif;wkdUtaz[m pma&;q&m/
[kwfwmrSefwmudk raumif;raumif;bl;? aumif;&if aumif;w,fa&;&rSmbJ/ wenf;tm;
jzifhvJ 'g[m ighb0&Sif;wrf;bJ/ at;...rif;wkdUudkvJ igajymcsifw,f/ rif;wkdUrSm [dkbuf
trsKd;u raumif;wJUpdwfxm;rsKd;&Sdr,fqdk&if xkwfypfvdkufMu? cgypfvdkufMu/ nDtudk
armifESraqGrsKd;om;csif; b,fvdkpdwfxm;&r,fqdkwmudk 'g'gb0udk,fawGUawGeJU a&;jyyg
r,f/ pmzwfy&dowf tm;vkH;twGufyJ/ tJ'gra&mufcif rif;wkdUtrsKd;awG raumif;cJUykH
awG usefao;w,f/ a&;jyOD;r,f/ tckvuf&Sd ouf&SdawGaemf/ r,kH&ifar;MunfhMu/
aomaomfausmif;ae aemufus&jcif;
aomfaomfonf 1948-ckESpfwGifarG;zGm;cJUí arESifhuRefawmf nm;aom 1954ckESpf rSm
6ESpfom;&SdNyD/ odkUaomfvlaumifu i,fpOfu cyfnSufnSufrdkU ausmif;rae&ao;/ 1955-
ckESpf? ZGefv ausmif;awGzGifhprSm aomfaomftm; ausmif;tyfawmhrnf? ausmif;0if
aMu;ay;yg[k y,fy,fESifhausmfausmfuvmawmif;\/ xdkpOfu y,fy,fESifhausmfausmf
aeMuaom pdefzDvdkrDemhpfrdkU aiGuawmfawmfav;rsm;\/ olwdkUvmaomaeUrSm uRefawmf
wdkUwGif aiGvG,fvG,fr&Sdojzifh ]]rif;wkdUzGm;atBuD;udk acwåpdkufNyD; uav;ausmif;tyfxm;
cdkif;vdkufyguGm? aemufwe*FaEGawmh vmcJU? 'g'gay;ygr,f}}[k ajymvTwfvdkuf\/
odkUESifh aemufwe*FaEG vmMuí ]]b,fhES,f aomfaomf ausmif;tyfNyD;NyDvm;}} ar;awmh?
]]rtyf&ao;bl;}}wJU? ]][JU...ae&mr&bJ aeygtkH;r,fuGm...}}qdkawmh.... ]]r,foDv&ifawGeJU
rmrDBuD;eJUcifw,f? b,ftcsdef oloGm;ajymajym&w,f? tyfNyD;w,f qdk&if
'g'guaiGray;bJ aerSmpdk;vdkUwJU}}
]][JU...ighom;twGuf iguray;bJ aervm;uG}}qdkNyd; olwkdUawmif;aomaiGudk
ay;vTwfvdkuf\/ odkUaomf aemufwe*FaEGvmMuawmh aomfaomftwGuf ae&mr&Sdawmh í
r&awmhwJU/ ,if;odkUjzifhaomfaomfonf ausmif;aewESpfaemufuscJU&yg\/
odkUaomf aomfaomfu OmPfaumif;í wef;ausmfawGwufcJU&\/ wuúodkvf0if pmar;yGJrSm
'DokH;ck&ojzifh q&m0efvdkif;vdkuf&í ,ck M.B.B.S aemufqkH;ESpf? tu,fíom olUzGm;atBuD;
'DaiGav; wywfavmufudk rwGufuyfcJUbl;qdkvQif ,ckESpf uRefawmfhom;
q&m0efjzpfaeNyDaygh/ 'Duav;ausmif;p&dwfqdkwmu olwkdUvpOfay; 250d tjyif awmif;
wmaemf/ uRefawmfay;cJUyg\/ aruvJ MunfjzLcJUyg\/
olwkdUaqGrsKd;csif; rvdkwrm &SdvdkufMuykHrsm;
,if;odkU uRefawmfu aiGudkrSefrSefay;aeawmh olwdkUaqGrsKd;csif; b,fvdk wGef;Mu
ygoenf;/
1958 ckESpf? rdk;awG wzGJzGJ&Gmaecdkuf olwdkUajc&if; acgif;&if; tdrfcsif;uyfvsufae Muaom
aemfrm\ nDrw0rf;uJGonf xD;ryg bmrygESifh okwfoD;okwfysm a&mufvmNyD;...
]]udkMuifaqG....udkMuifaqG...&Sifuawmh aemfrmhtaMumif;bmrS rodbl;? aiGawGom
rSefrSefay;aewmbJ}}[k arha&SUwGif ajymí uRefawmfu...
]][JU ....aemfrm bmjzpfvdkUwkef;....}}
]]tdrfa&SUtdrfu ausmif;q&mwa,mufeJU jzpfaew,fawmh? tJ'golwkdUudk aiGray;
eJUawmh...}}
'DtcsdefrSm 'Daumifru touf 20ausmf? tdrfaxmifESifh/ olaemfrmwkdUom;trdESifh
&efjzpfxm;[ef wlygonf/ 'Dawmh uRefawmfu...
]][JU..'g...igeJUbmqdkifwkef;? igawmif tckaemufrdef;r,lxm;NyDbJ? aemfrmvJ olaemufvif
,lcsif,lEdkifwmaygh/ igtckaiGay;aewmu ighom;orD;awGtwGuf ay;ae wmbJ/
aemfrmvif,lvJ iguawmh ay;aerSmbJ? oGm;oGm; eif...ightdrfay:u ckcsufjcif;
qif;oGm;}}[k armif;xkwfvdkuf\/
'if;vrf;r a&mufoGm;rS uRefawmfaemifw&\/
]]awmuf..'D[mr? igyg;csvTwfvdkuf& taumif;om;}}
taMumif;rSm wae&mü azmfjycJUonfhtwdkif; 1948-ckESpf aemfrmwkdU om;trdawG
olwkdUtdrfodkUoGm;í cdkudk;&pOf uRefawmfhorD; y,fy,fu av;ig;ESpf/ olu tysKdayguf/
olausmif;oGm;cgeD; tvSjyifaeonfudk uav;u armhfMunfhaerdojzifh bmrajym
nmrajym uav;yg;udk zsef;ueJ &dkufvdkuf\/ teD;ü&Sdaeaom uRefawmfu...
]][..bmjzpfvdkU &dkufwmvJ[,f...}}qdkawmh ]]&dkufcsifvdkU}}wJU/
ypfpmwapmif
uRefawmfaiGrSefrSef ay;aeonfudk aemfrmtm; remvdkolum; 'D[mrwaumifxJ
r[kwfao;/ aemufwaumifr &Sdaeao;\/ olUypfpmrSm emrnfrygaomfvnf; vlcsif;
eD;eD;uyfuyf aecJUbl;wmuvm;/ olUvufa&;ESifh olUavoHudk uRefawmfodwmaygh/
aemfrmESifh aqGrsKd;csif; tvGef&if;ygonf/ olUpmrSm...
[JU..MuifaqG
eifu ta0;rSmaeNyD; bmrSrodbl;/ eifhr,m;udk aiGrSefrSefay;aew,f/ eifh[mru
ckaemufrD;vif;aeNyD od&JUvm;/ eif EGm;uscHNyD; aiGay;raeeJUawmh/
eifhudk eGm;rjzpfapvdkol
uRefawmfu þpmESifhyl;wJGí t&if[dk[mr ajymoGm;wmawGyg a&;xnfhNyD; aemfrmhxHodkU
olwkdUajymwmawG [kwfaevQif aemfrm aumif;rGefpGm tdrfaxmifjyKEdkifyg onf/
,if;odkUjyKaomfvnf; uRefawmfu udk,fhom;orD;twGuf ay;aeaom aiGudkawmh
rSefrSefay;aerSmbJ[k pma&;vkduf\/
odkUaomf aemfrmonf olwkdUpGyfpGJouJUodkU r[kwfygacs/ tu,fí aemfrm
aemuftdrfaxmifjyKoGm;vnf; uRefawmf tvGef0rf;omygnrf/
aMomf...aemfrmwdkUtjzpfuvnf;...
uRefawmfolUudk tvGefoem;ygonf/
oem;&mrS ]'Davmufawmif[,f..}[k a'govnf;xGuf&\/ Oyrmwck jyygrnf/
1962-ckESpf waeUaom eHeufcif;ü olonfwa,mufwnf; uRefawmfhtdrfodkU rvmpzl;
pdwfnpfnL;aomrsufESmESifh a&mufvm\/ olb,fvdkjzpfvmygoenf;/ uRefawmf
pdwfraumif;/ tusKd;taMumif; ar;Munfhawmh....
aMomftjzpfu 'DvdkwJUAsm/ olwkdUeJUacgif;&if;tdrfu rdef;rBuD;eJU &efjzpfowJU/ 'Dawmh
tJonfta':BuD;u ]]eifwdkU[m armifMuifaqGay;vdkU pm;ae&wm? tckarmifMuif aqGudk
aemufxyf aiGray;awmhbdkU oGm;ajymr,f}}qdkvdkUwJUAsm/ tJ'g tck'Drdef;rBuD;
vmajymoGm;NyDvm;? olb,fvdkajymajym uRefawmfu aiGray;bJawmh raeygeJU vmajym
wmwJUAsm/
]]'Drdef;rBuD;eJU uRefawmfu bmrSawmfwmvJ r[kwf? tdrfcsif;uyfaecJUí vlcsif; od&kHbJ/
'Dta':BuD;uvJ BuHBuHzefzef Ncdrf;acsmufw,f/ 'gaMumifh...
]]jzpfrSjzpf&av aemfrm&,f? b,folu bmajymajym? ighom;orD;twGuf aiGudk awmh
igay;rSmaygh[}}qdkNyD; teD;&Sd artm;...
]]tck 'DvxJtwGufaum ay;NyD;NyDvm;}}
aru ]]ay;NyD;ygNyD}}[k ajymí aemfrmu ]]&NyD;ygNyD udkMuifaqG/ aus;Zl;wifygw,f
ar&,f}}[k qdkNyD;arhvufudk oluudkif\/
]]uJ..'gjzifh aemfrmpdwfat;vufat;? pdwfcsvufcsom jyefaya&mh? arolUudk
bwfpfum;*dwfa&mufatmif vdkufydkUvdkufprf;uGm}}
trsKd;orD;ESpfOD; wa,mufvuf wa,mufudkifí vrf;ra&mufoGm;Muawmh uRefawmf
olwkdUudkMunfhum twdwfqDodkUjyefoGm;rdonf/
1942-ckESpf? aemfrmESifhuRefawmfnm;Muawmh olu q,fhig;ESpf? uRefawmfu
ESpfq,fhokH;ESpf/ aemfrmESifh uRefawmf q,fhESpfESpfaygif;cJUNyD;? 1954-ckESpfrSm arESifh
uRefawmfnm;Muawmh aruESpfq,f? uRefawmfu okH;q,fhig;ESpf/
aemfrmESifh uRefawmfonf wvrf;wnf; tdrfcsif;eD;uyfpGm aecJUMuí vlcsif; jrifawGUNyD;
cspfBudKufcJUMuonf/
arESifh uRefawmfonf tvGefa0;uGmaom NrdKUrsm;rS vlcsif;rjrifbl;yJvsuf
aomfwmaqG0w¬KawG ESpfoufcJU&mrS vlcsif; cspfBudKufcJUMuonf/
aemfu pma&;q&mudkrod? aiGudkomMunfhwwfonf/
aru uRefawmfhudk aomfwmaqG? tEkwfvu©Pm wv 250dESifh ,lcJUonf/
þum; aemfrmESifhar jcm;em;csuf/
olwkdUcsif; jcm;em;ovdk olwkdUaqGrsKd;csif;vnf; jcm;em;vS\/
ta&;ay: Mum;jzwfrSmMum;csuf
pmzwfolrsm; cifAsm;-
uRefawmfhZeD;ESpfa,mufESifh olwkdUaqGrsKd;rsm; taMumif;a&;ae&mrS ,ck &Ir0
OD;ausmftaMumif; Mum;jzwf0if&onfrSm þ]uRefawmfhb0 ZmwfaMumif;}udk &Ir0wGif
vpOf a&;aecdkuf xdkv (azazmf0g&D? 1974)wGif OD;ausmftedpöa&mufygojzifh
olUtaMumif;udk uRefawmfa&;&ef wm0ef&SdonfESifh a&;vdkuf&ay&m ,if;aqmif;yg;onf
uRefawmfhjzpftif wpdwfwa'o yg0ifaeí¤if;? OD;ausmftaMumif;udk uRefawmfhb0
rSwfwrf;xJwGif yg0ifapvdkí¤if; xnfhoGif;vdkufjcif; jzpfygonf/
&Ir0 OD;ausmfrnfaom ZGJowådcJ
1947-ckESpf? Edk0ifbmv? 'kwd,oDwif;ywf? wckaom eHeufcif;ü vrf;avQmuf
wkwfudkifí aq;wHBuD;cJxm;aom tom;ndKndK? t&yf&Snf&Snf vlBuD;wa,mufESifh
vufqGJom;a&tdwf udkifxm;onfh tom;jzLjzL? t&yfjywfjywf vli,fwa,mufonf
&efukefNrdKU? AdkvfcsKyfaps; taemufzufwef;? tcef;eHywf 146-wGifzGifhxm;aom oHwcg;
aygufrS 0ifcJUMuNyD; twGif;rSm vlwa,mufrSrawGU&í vli,fu tay:xyf avSum;0 udk
armhfMunfhvsuf...
]]&Ir0OD;ausmf&Sdygovm; cifAsm}}[k ar;vdkufav\/
xdkolESpfOD;teuf vlBuD;u q&mBuD;a&TOa'gif;? vli,fu aomfwmaqG/ olwkdU
onfrEåav;NrdKUrS &efukef? ,ckreufqdkuf&xm;ESifh a&mufvmMujcif;jzpfonf/
uRefawmfonf xdkaeUeHeufcif;u azmfjycJUaom tcef;tay:xyfrS qif;vmcJU aom
&Ir0OD;ausmfudk ,ck 1974-ck? azazmf0g&Dv 25-&uf? aeUv,f 3-em&DcefUü
BuHawmokómefu oif;csKdif;*lxJodkU 0ifoGm;cJUonftxd? pdppfavhvmMunfh&IcJU&m &Ir0
OD;ausmfonf tifrwef ZJGowådaumif;ol? tvGef0d&d,&Sdol? tvkyfwckudk rjzpfraevkyf
wwfoljzpfvsuf vlcsif;aygif;oif;qufqHrIrSmvnf; wzufom;udkulnDwwfjcif;? onf;cH
jcif;? cGifhvTwfjcif;? &efNidK;çtmCmwrxm;wwfjcif;wkdUjzifh jynfhpkHvSygay\/
atmufygpmudk Munfhprf;yg/
&Ir0wdkuf
pmwnf;tzGJUESifhykHESdyfXme
trSwf1? qif;'0pfvrf;? &efukef/
11?10?58/
aomfwmaqGodkU
cifAsm;onf apmfum;vGef;tm;BuD;onf/
cifAsm;jyKrlykHonf uRefawmf\vli,frsm;udk tkyfxdef;ír&avmufatmif jzpfaeNyD/
uRefawmfwoufeJUwudk,f b,fol\vufeJUrQ t&G,fyifrcHcJU&bl;ay/
cifAsm;wdkUrl;csifwdkif;rl;NyD; apmfum;csifwdkif; vmíapmfum;aewm qufvuf
onf;rcHEdkifyg/
cifAsm;eJU uRefawmf,cktcsdefupí vlcsif;tqufjzwfNyDjzpfaMumif;/
armifausmf
1958-ck? atmufwdkbmv? 11-&ufaeU eHeufapmapmwGif &Ir0um;armif;aom '&dkifAm
udkodef;armifonf &Ir0um;ESifh ckESpfrdkif&Gmwef;&Snf&Sd uRefawmfhtdrfodkU a&mufvm
NyD;txufygpmudk ay;ygonf/ xdktcsdefü uRefawmfhrsufESmrSm 'Pf&m'PfcsufawGESifh/
'D'Pf&m'PfcsufawGudk uRefawmfb,fvdk&cJUovJrod/ ]]armif[m nut&ufawG
tvGeftuRHrl;NyD; udkodef;armif &Ir0um;eJUvmydkUwmbJ}}[k uRefawmfhZeD;ar ajymwmbJod
\/ ]]armifb,fvdkjzpfvmwmvJ}}[k arar;onfudkvnf; uRefawmfrajzEdkif/ uRefawmfrSm
xdkpOfu 'DvdkbJt&ufodyfrl;cJUNyDqdkvQif rl;wkef;udk,fvkyfcJUwmawG rrSwfrdawmh/
xdkUaMumifh OD;ausmf ay;cdkif;aompmudk zwfNyD;-
]]udkodef;armif? uRefawmfraeUu &Ir0wdkufrsm bmjzpfcJUovJAsm}}
]]Od;ausmfeJU tmp&du pmyGJrSmxdkifNyD; pum;tcsDtcsajymaeMu&if; tmp&du
OD;ausmfacgif;udk pD;u&ufoHAl;eJU aumufxkwmbJAsm}}
onfawmhrS uRefawmfu wtHUwMojzpfvsuf.....
]][m...[kwfvm;? OD;ausmf awmfawmfem;oGm;ovm;}}
]]odyfremygbl;? ezl;rSm eJeJawmh a&mifoGm;w,f}}
]]EdkUNyD; uRefawmfhrsufESmeJU acgif;u 'Pf&mawGuaum OD;ausmfu uRefawmfhudk
jyefaqmfwmvm;}}
]]b,f [kwf&rvJ? OD;ausmfu tmp&dudk vufzsm;eJUawmif rwdkUbl;? olUaumifav; awGu
0dkif;aqmfMuwm}}
]]aqmfxdkufygayw,fAsm? uRefawmfpdwfrqdk;bl;vdkU tJ'Dvli,fawGudk ajymvdkufyg}}
]]OD;ausmfu tmp&d vJaeawmh [JUrvkyfMueJU? rvkyfMueJUvdkUwm;NyD; uRefawmfhudk
aq;wdkufvdkufydkUcdkif;w,f? tmp&dudk q&m0efu aq;xdk;çaq;xnfhNyD;rS uRefawmf'Dtdrf
jyefydkU&wm}}
]]tif;...usKyfawmhbmrS rrSwfrdbl;Asm}}
trSefbJ/ OD;ausmfukd uRefawmfbmhaMumifh pD;u&ufAl;ESifh aumufaygufrdoenf;/ ,ckwdkif
pOf;pm;ír&yg/ bmrQ &efNidK;ç&efp&Sdp&m vlcsif;vJr[kwf/ uRefawmfhwGif t&uf
N*dK[fqdk;0ifvQif jrif&mvludk xdk;ESufcsifaom? uRefawmfrodaom uRefawmf\ twGif;pdwf
,kwfomvQif jzpfayvdrfhrnf[k owåKcs&ygawmh\/
tJ...jzpfNyD; trl;ajyNyDqdkvQifawmh pdwfraumif;jcif; aemifw&jcif;awG tjynfh/
tJonfwkef;u uRefawmfhpdwfawG b,favmufxdcdkufygoenf;/ OD;ausmf\ xdkpmuav;
udk ,ckwdkif raysmufysufatmif odrf;qnf;xm;onfudkom Munfhygawmh/
&Ir0wdkufudk uRefawmfawmfawmfESifh roGm;0HUawmhay/ odkUaomf&Ir0twGuf uRefawmf
0w¬Ka&;jcif;udkum; rysuf/ xdkatmufwdkbmvxJrSm &Ir0wGif uRefawmf
aqmif&Gufp&mawGum; NyD;cJUNyD/
tJ...Edk0ifbmvqef; r*¾Zif;xGuf&ufa&mufawmh uRefawmfraeEdkifawmhyg? &Ir0 r*¾Zif;ESifh
OD;ausmfudk uRefawmfcspfaompdwfu vIHUaqmfvmojzifh tdk...jzpfcsif&mjzpfawmh [k
&Ir0twGuf a&;xm;aom ]rda&TeD}0w¬Kudk udkifum tdrfrSmxGufcJUayawmhonf/
uRefawmfhb0udk zefwD;&mwGif uRefawmfhudk tultnDay;olrsm;rSm uRefawmfh tazESifh
tarNyD;vQif &Ir0OD;ausmfom jzpfyg\/ OD;ausmfudkvJ uRefawmfajymbl;ygonf/
Munfhprf;yg/ 1954-ckESpf? arESifhuRefawmfnm;Muawmh a,mu©ra[mif;BuD;u
uRefawmfhwGif om;orD;ig;a,muf&Sd&m? wa,mufvQif ig;q,fpD? wvESpf&mhig;q,fay;
Edkifygu <uvdk&m <u? ,lvdk&mrdef;r ,lqdkaomtcgwGif xdkpOfu &Ir0rS wyk'fokH;&mom
&aeaom uRefawmfhtzdkU tcufr[kwfwkHavm/ xdkUaMumifh OD;ausmfu zefwD;ay;ygonf/
&Ir0r*¾Zif;rSm ]t[d}u@xnfhay;um wvokH;&m? 0w¬Kzdk;ESifh ajcmuf&musyf[lí
ay;avaomaMumifh 'Dazudk ,ckxd wdrfwdrfrnf&onf r[kwfygavm/
þrQ aus;Zl;cHaus;Zl;pm;&Sdaeaom OD;ausmftm; oluvlcsif; tqufjzwfNyDqdk aomfvnf;
uRefawmfurjzwfEdkifyg/ olajymvdk&m ajym? jyKvdk&m jyKapawmh[k uRefawmf &Ir0wdkufxJ
&J0HUpGmbJ 0ifoGm;ygonf/ OD;ausmfonf olxdkifaeuspmyGJrSmbJ xdkifaeyg onf/
&Ir0wdkufom;rsm;u uRefawmfvmwmjrifawmh uRefawmfwkdUESpfa,muf bmjzpfMu
tkH;rvJ[k pdwfapmMuonf/
odkUaomf OD;ausmfonf uRefawmfhjrifaomtcg NyKH;wkH;wkH;vkyfaeí olUpmyGJem;
a&mufawmh....
]][if;....[if;....udk&ifBuD; vmrSvmygtkH;rvm;vdkU usKyfupdk;&drfaewm....}}
'Dawmh uRefawmfu rmrmbJ/
]]cifAsm; rvmeJUqdkawmhaum rvmbJ ae&rvm;As? uRefawmfhwm0efu &Sdaewm bJ?
a[m'DrSm &Ir0twGuf 0w¬K}}[k pmrludk vSrf;ay;vdkufawmh ol0rf;omtm;&,lNyD;?
wcgwnf; zwfavawmhonf/
OD;ausmfonf uRefawmfhpmrsm;udk oltm;aevQif csufjcif;zwfvh&Sdonf/ jyifp&m
jzwfp&m&SdvQif ESpfOD;oabmwl aqG;aEG;Muonf/ ]rda&TeD}0w¬Kudk olwxdkifwnf;ESifh
zwfNyD; bmrQjyifp&m jzwfp&mr&Sd? ]]odyfaumif;wmbJ}}[k pmyGJudk vufESifhykwfí
ajymonf/
]]aomfwmaqGa&;wm raumif;wmrsm;&Sdbl;vdkUvm;}}[k uRefawmfuajymNyD; ESpfa,mufom;
yvJeHy oifhaeMuawmh &Ir0wdkufom;awGu NyKH;pdpdvkyfaeMuonf/ olwkdUu
uRefawmfESifhOD;ausmfudk vifr,m;[k ac:Muonf/ bmaMumifhqdk pmrlESifh ywfoufí
jiif;ckHMu&rSmvnf;aumif; rMumcPqlqlnHnHjzpfwwfonf/ aemufNyD;
jyefwnfhMuavonf/
OD;ausmf\ om;orD;rsm;onf olwdkUtaztay:ü uRefawmfhavmuf EGJUqdk;qdk;Mu
vdrfhrnfr[kwf/ uRefawmf aiGtokH;vdkvQif udk,fu&p&m&Sd&Sd? r&Sd&Sd twif;awmif;wwf
onf/ ray;bJ rae&atmifvkyfonf/
Oyrm-olUqDydkufqHawmif;aewm wem&Davmuf &SdaeNyDqdktHU/ OD;ausmfuvnf;
udk&ifhay;p&mr&Sdbl;qdkí bl;cHaeNyD/ 'Dawmh uRefawmfu....
]]OD;ausmf....cifAsm; uRefawmfhudk ray;bl; ay;r,faemufqkH; wcGef;xJajymawmhAsm}}
olUyg; plazmif;azmif;av;ESifh....
]]ray;bl;Asm...? ray;bl; ray;bl;..../ tcGef;w&majymw,f....}}
]]uJ...'gjzifh uRefawmfu olUtcef;xJ&Sd a&'D,dkudk rçoGm;avawmh\/
]]'g[m a&'D,dkjyefay;qGJwmbJ? udkodef;armifudk vTwfNyD; aiG50d-eJU uRefawmfhtdrf
rSmvma&G;yg}}[k ajymypfcJU\/
wBudrfvnf; uRefawmfu wwGwfwGwf awmif;aeonf/ oloGm;&mvdkufonf/
tdyfrnfvkyfonfudkvnf; ajcaxmufqGJawmif;aeonf/
]]atmifr,fav;av? usKyfawmh aoawmhrSmbJ? em;ylvdkufwm...}}
]]rylcsif ay;vdkufygvm;As? tvG,fav;}}
]]ydkufqHay;bdkUu r&Sdbl;As? r&Sdbl;...}}
]]atmifr,fav;..r*dkvrf; ukvm;r&Sdbl;? &efukefjrpfxJ a&r&Sdbl;? &Ir0OD;ausmfrSm
aiGr&Sdbl;qdkwm usKyfur,kHao;bl;....}}
'DvdkOD;ausmftm; uRefawmfutwif; uyfylaeonfudk &Ir0wdkufom;rsm;a&m?
OD;ausmftdrfom;rsm;a&m tm;vkH;jrifMuMum;Muonf/ odkUaomf uRefawmfwkdUESpfa,muf
Mum;rSm bmrQ0ifí rpGufzufMu/ NyKH;pdpdESifh MunfhaewwfMu\/ olwdkUrSm uRefawmfwdkU
tjzpfudk &dk;aeNyD/
OD;ausmfonf aeUv,faeUcif;rSm yufvufukvm;xdkifwGif tdyfpufavh&Sd&m olonf
xdkaeUü tdyfcsifvmí pdwfwkdvmNyD; jzpf&m....
]]ydkufqHr&Sdygbl;qdkaewm? uJa[mh'gbJ ,loGm;}}[k olpdwfvkyfí olUvufu jrvufpGyfudk
cRwfay;&m? 'Dazudku bmcsrf;omay;rvJ? taygifqdkifoGm;aygifypfvdkufwm aygh/
olU0goem
&Ir0OD;ausmfonf Munfvifat;jraom rsufESm&Sdonf/ pum;ajymvQif wdk;wdk; nifom
ajymwwfonf/ olUwGifr,Ofaus; rzG,f&maom aysmfyg;rIr&Sd/ olrufarmonf u
pD;u&ufaomufjcif;? &kyf&SifMunfhjcif;ESifh pmzwfjcif;/
pD;u&ufudk taumif;pm;rS wrsKd;wnf; oD;oefUvsuf wvdyfNyD;wvdyf tquf
rjywfaomuf\/
&kyf&SifudkZwfum;wdkif;vdkvdkMunfh\/
pmudk emrnfBuD;pmtkyfawGudka&m? &Ir0wdkufodkU ydkUaompma&;q&m BuD;i,fwkdU\
pmrlawGa&m tm;vkH;zwf\/
pma&;q&mi,fawG pmrlrsm; zwf&onfrSm r*¾Zif;wGifokH;&ef oifhrwifh wnf;jzwf &ef
zwfjcif;jzpfí emrnf& pma&;q&mBuD;wdkU\ vufa&;rlrsm;udkum; olwnf;jzwf&ef
bmrQrvdk/ rkcs{uef r*¾Zif;xJ xnfh&rnfjzpfvsuf? oluESpfoufckHrifvSpGm a&S;OD;pGm
zwfvdkaomaMumifh zwfjcif;omjzpf\/
olpmrlwckzwfNyD; ESpfoufvSonfqdkawmh wa,mufxJ NyKH;NyKH; NyKH;NyKH;ESifh olUrsuf
ESma&SUwGif pD;u&ufrD;cdk;awG a0aeava&mh/
OD;ausmfonf tvkyfudktifrwef BudK;pm;oljzpf\/ ,cifr*¾Zif;wrsKd;wnf;vkyfpOf tcgu
olUpdwftm&kHudk r*¾Zif;xJrSmom xm;\/
&Ir0 &kyfpkHr*¾Zif;
[dk,cifu ol&d,r*¾Zif;? jrefrmhtvif; r*¾Zif;? '*kefr*¾Zif;[líom &SdcJUay&m? OD;ausmf
pwifwDxGifvdkufaom &Ir0usawmh &Ir0&kyfpkHr*¾Zif;[lí trnfoçvdkufonfESifh tnD
olUr*¾Zif;rSm twGif;ykHawGyg ESpfa&mifokH;a&mifjc,f&ayonf/ 'Dvdka&mifpkHyg&mrSm
pmtkyfudk Avwf- AvwfvSefí Munfhaomtcg ta&mifrxyfzJ wrsKd;NyD;wrsKd; ul;ajymif;
oGm;&efvJ pDpOf&onf/
ykH&dkufq&monf &kyfykHwckudk ta&miftEk t&ifh twGJtzufokH;rsKd;&dkufNyD; jy&onf/
OD;ausmfonf þokH;ykHudk tcsdeftawmfMumMunfhonf/ teD;wGif uRefawmfwdkU
&SdaevQifac:jyNyD; obmwlqkH;jzwfMuonf/
&kyfykHwckudk 'Drif'Dta&mifESifh &dkufap[k qkH;jzwfNyD;aomfvnf; OD;ausmftvkyf uawmh
rNyD;ao;acs/ pufcef;0ifNyD; rMumcPoGm;oGm; Munfh&ao;\/ taMumif;rSm rifvTwfwm
tenf;trsm;? pufq&mrSm olu wqufwnf;jrifae&í ta&mifajymif; onfudk
rodEdkifojzifh OD;ausmfu MunfhNyD;ajym&\/
xdkUaMumifh &Ir0r*¾Zif;BuD; w[kefxdk; wufaepOfu &Ir0\ tvSonf r,SOfom atmif
jzpfcJUay\/
pma&;q&mpkH r*¾Zif;
&Ir0onf &kyfpkHr*¾Zif;omr[kwfao;? pma&;q&mpkH r*¾Zif;jzpfatmifvJ OD;ausmf u
pwifcJUonf[k uRefawmfqdkcsifygonf/ taMumif;rSm «uavmifopfrsm; a&;om;ay;
ydkUEdkifMuygonf»[k ac:iifonfudk uRefawmf &Ir0r*¾Zif;wGif awGU&ygaomaMumifh
aomfwmaqG &Ir0odkU a&mufvmjcif;jzpfygawmh\/
wifhw,fonf &Ir0r*¾Zif;ESifh emrnf&vmoljzpfonf/ xdkUaemuf oef;aqG? rif;&Sif?
&Jacgif? aomfwmaqGwdkUudk &Ir0uaygufzGm;cJUonf/ xdkUaemuf '*kefwm&m?
Aef;armfwifatmif? om"k? vif;,kefeDwdkUvnf; &Ir0rSm 0ifa&mufusufpm;Muonf/
&Ir0onf uavmifa[mif;/ uavmifopf? pma&;q&mBuD;? pma&;q&mi,fwdkU
aysmfarGU&mjzpfonf/
&Ir0onf olacwfaumif;pOfu pma&;q&mawGudk pmrlctrsm;qkH;ay;cJUol jzpfonf/
xdkpOfu &Ir0wdkufonf vpOfr*¾Zif;om r[kwfao;? tjcm;pmtkyfrsm; xkwfa0rI rSmvnf;
atmifjrifcJUí OD;ausmfonf olUBudK;pm;rI? olUpdwfapwemESifh tusKd;ay;um
vGefpGmBuD;yGm;cJUayonf/ azmfjycJUaom AdkvfcsKyfaps; taemufzufwef;? trSwf 146
wdkufcef;usOf;uav;ESifh oDwmat;rnfaom ykHESdyfpuf ydpdauG;uav;rSonf? ,ck
qif;'0pfvrf;u tdrfBuD;ESifh ykHESdyfpufBuD;i,fawG? armfawmfum;awGESifh jzpfvmcJUonf/
OD;ausmf\pGrf;yum;
vlMunfhawmh at;pufpuf? aysmhnufnufuav;jzpfaom OD;ausmfonf vpOf
r*¾Zif;BuD;wckudk atmifjrifcJUí pma&;q&mopf? yef;csDq&mopfawG aygufzGm;ay;cJU&kH om
ruao;? &kyf&Sifrif;om;opf? rif;orD;opf? Zmwfaqmifopfrsm;udk zefwD;&efvnf;
&Sdao;onfudk [dk,cifu rnfolrQ rawG;xifcJU/ OD;ausmfudk,fwdkifvnf; rod/ olUpdwf
tBuHtpnfvnf;r&Sd/ onfvdkjzpfvm&ef pwifzefwD;vmolum; udkwifhw,f[k qdk&rnf
yif/
1952ckESpf? q&mwifhw,f AdvwfrS jyefa&mufcgp &Ir0OD;ausmfESifh wdkifyifMuonf u
&Ir0r*¾Zif;rSwqifh &Ir0owif;pm xkwfMu&ef/
wifhw,fonf pdwful;,OfykHpHBuD;udk qJG\/ q&maZ,s? q&maZmf*sD? q&mZ0e?
ZuGJokH;vkH;udk trSL;jyK? xdkpOfu aMu;rkHowif;pm rxkwf&ao;aom atmifA (udkaomif;)
udk owif;axmufcsKyfcefU? aomfwmaqGESifh oef;aqGu wGJbuft,f'Dwm/
atmifrav;Asm....tJonfwkef;u q&mwifhw,f&JU tBuHtpnfeJU &nf&G,fcsuf BuD;u
wu,fhtHUbG,f beef;BuD;ygAsm/ twkdcsKyfu jrefrmjynfwGif apmifa&trsm;qkH;?
MoZmwduúrt&SdqkH; owif;pmBuD;jzpfNyD;awmh [dkwkef;u z-q-y-vtpdk;&udk BudK;udkif
r,fvdkUAsKdU/ q&mwifhw,f[m t&ufuav;axGaxGeJU aq;ayghvdyfuav; vufMum;nSyf
NyDqdk&if rpm;&0cref; tifrweftajymaumif;w,f/ onftcgrSm wdkif;jynfxdyfoD;
owif;pmwdkuf ydkif&Sifavmif;BuD; OD;ausmfuvJ pD;u&ufrD;cdk;aiGUwa0a0xJrSm olUacgif;
av; wndwfndwf/ uRefawmfwkdU wGJbuft,f'Dwmavmif; ESpfa,mufuvJ t[D;..[D;/
onfhaemufawmh olwkdUowif;pmxkwfr,fhtaMumif; wjznf;jznf; &yfqdkif;oGm; NyD;awmh
wcg&kyf&Sif&dkufMur,f vkyfMujyefa&mAsKdU/
tif;...OD;ausmf&JUpmayeJU jzpfxGef;vmwJU &SdpkrJUpk aiGav;ukefbdkU...ukefbdkU/
]]'DrSm OD;ausmf? cifAsm;pmaye,frSm atmifjrifaeNyD? pmzwfolawGtwGuf vpOf rjywf
tusKd;jyKaeNyD;? odkUaomf wdkif;jynfrSm b,fvdkvlrsKd;awGtwGuf usefaeao;ovJ? cifAsm;
pOf;pm;prf;...}}
q&mwifhw,fonf pum;udkjzwfum aq;ayghvdyfudk zGm&Idufvdkufonf/ 'Dae&m rsKd;rSm
OD;ausmfuawmh bmrQrajym/ em;axmif&kH oufoufyif/ onfawmhrS q&mwifhw,fu
ol\jyL;us,faom rsufvkH;BuD;udk NzJvdkufNyD; olUpum;udkquf\/
]]pmrwwfvdkU pmrzwfEdkifwJUvlawG pmwwfaomfvJ pmzwf0goemrygwJUvlawG pmayudk
jrwfEdk;&rSef; rodwJUaq;vdyfckH pufcsKyf&kHu rdef;uav;awG qdkufum;orm;awG
acgif;&GufAsufxdk; aps;onfawG olwkdUudk uRefawmfwkdUu Oayu©mxm;vdkU rjzpfao;bl;?
olwkdUtwGuf todynmudk uRefawmfwkdUu b,fvdkay;rvJ...}}
q&mwifhw,fonf olUpum;&yfjyefum uRefawmfwkdUtm; ar;cGef;xkwfonfh oabmESifh
olUrsufvkH;NyJBuD;udk 0dkif;0dkif;vSnfhMunfhonf/ uRefawmfuvnf; &kwfw&uf
pdwful;&onfESifh...
]]avmufpyDumeJU pmzwfjyr,f...}}
onfawmh q&mwifhw,fonf uRefawmfhbuf zswfueJrsufapmif;xdk;MunfhNyD; ]]armifaqG?
wdwfwdwfaeprf;}[k ajymNyD;rS OD;ausmfbufvSnfhí ]]&kyf&SifAs...&kyf&Sif? &kyf&SifeJU
olwkdUudkusKyfwdkU ynmay;&r,f}}
,if;onf q&mwifhw,f\ pdwful;,Ofapwem jzpfygvdrfhrnf/
þodkUjzifh olwkdUonf &kyf&Sif&dkuf&ef qkH;jzwfcsuf csvdkufMuav\/ xdktcgrSm
q&mwifhw,fwGif Advwfu 0,fvmcJUaom &kyf&Sif&dkufenf; pmtkyfxlBuD;? ykHtrsKd;rsKd;ESifh
ygvmonf/ 'gBuD;udk vSefívSefí zwfNyD; &kyf&Sifb,fvdk&dkuf&rnfudk OD;ausmftm;bmom
jyefí ajymjyaeonf/ jrefrmjynfu &kyf&Siform;awG 'gawG em;rvnfaMumif;? olom
wum;&dkufjyvdkufygu [dkvlawG rsufjzLqdkuf ukefMuayawmhrnf/
odkUjzifh a&S;OD;qkH; olU0w¬K ]vmvkvkai;}udk&dkuf&ef qkH;jzwfvdkufMuonf/ Zmwfvdkuf rSm
jyZmwfe,frS wufopfp rif;om;jrifhpdk;? rif;om;\oli,fcsif; Zmwf&Htjzpf oef;aqG ESifh
aomfwmaqG/
onfawmh uRefawmfwkdUrSmvJ 0rf;om&w,fav/ ]]a[h..oef;aqG&? olwkdUowif;
pmxkwfr,fvkyfwkef;u 'dkUudk wJGbuft,f'Dwm? tck&kyf&Sif&dkufawmh rif;om;Zmwf&H?
wu,fvdkU olwdkUaemufwcg "mwfjym;ukrÜPDzGifhtkH;r,fqdk&if 'dkUtqdkawmfawG jzpfaetkH;
rvm;bJaemf? [D...[D..}}
rif;orD;udkvnf; olwdkUtopfpufpufyJ wifcsifonf/ odkUESifh OD;ausmf\wckaom
arG;aeUxreJyJGwGif tqdkawmf '*kefcifcrsm Mur®mqdk; iif&Smygawmh\/
þtcsdefrSm q&mausmfonf rnfrQNzdK;aeygoenf;/ olUarG;aeUyGJwGif nrSm tNidrfh ESifh?
reufcif;{nfhcHyGJrSm '*kefcif\ pE´,m; tqdktwD;ESifh/
xdktcgü '*kefcif\ emrnfBuD;acwfpm;aeaom ]awmuarmifBuD;awGu rda&Trdudk
cifMuo,fawmh}qdkaepOf q&mwifhw,fonf pE´,m;ckHü xdkifaeaom '*kefciftm; a&SUu
Munfh? ab;uMunfh aemufuMunfh? vSnfhywfMunfhNyD;onfhaemuf OD;ausmftm;
tomvufwdkUac:oGm;NyD; (uRefawmfuvJ uyfvdkufoGm;onf/)
]]awGUNyDOD;ausmf? awGUNyD awGUNyD aoaocsmcsm Munfhprf;? '*kefcifhrsufvkH;rsufckef;u
atmf'&D[mbef rsufvkH;rsufckef;twdkif;bJ? jrefrm&kyf&Sifrif;orD;xJrSm 'Dvdkrsufckef;
rsufvkH;rsKd;r&Sdao;bl;}}
OD;ausmfuawmh bmrQjyefrajymao;/ b,fvufu olU&ifywfydkufvdkU/ nmvufu
olUEIwfcrf;rSm pD;u&ufawUvsuf uRefawmfuomvQif tNidrfraeEdkif/
]]atmf'&D[mbef rsufvkH;rsufckef;eJU wlw,fqdkwmawmh [kwfcsif[kwfygvdrfhr,f?
'gayr,fhAsm '*kefcifu wifr&Sd&ifr&SdeJU}}
'Dawmh q&mwifhw,f[m uRefawmfhbufzswfueJ vSnfhwJUNyD;...
]armifaqG? rif;em;rvnfbJeJU vlBuD;awGxJ 0ifNyD;rtmcsifprf;eJUuG? 'DacwfBuD;rSm
rdef;rawGtwGuf wifç&ifqdkwmu vdkcsifovdk vkyfvdkU&w,fa[h...}}
rSefygonf/ odkU&mwGif '*kefcifonf þtwkçtckçtzkawGudk okH;avh&Sdol r[kwf/
olU[mol yefwsmausmif;u enf;jyq&mr[lí &dk;&dk;ESifh,Of,Ofaeol/ wu,fwJAsm?
&kyf&Sif&dkuf&rSm 'gawGokH;&awmh tavhtusifhr&SdwJUtwGuf olUcrsmvrdkif;ruyfawmhbl;?
vrf;avQmuf&mrSm wifyg;u vleJUrvdkufcsifawmhovdk/ vlua&SUa&muf? oluaemufusef
cJU/ &ifom;rsm;uvnf; apmif;vdkapmif;? &GJUvdk&GJU/ b,fvdkrStayguftvrf;rwnfhawmh/
olU0w¬KZmwfvrf;u rif;orD;um;As/ '*kefcif[m oDcsif;qdk&mrSm toHaumif;ayr,fvdkU
pum;ajym&mrSm toHrmw,f/
'g[m uRefawmfu rif;orD;wa,mufxJ ajymaewmaemf/ 'g&dkufwifuvJ
csmvdkufwmvGefvkdU/ Zmwfum;wckvkH;[m b,fae&mrS &p&mr&Sdbl;?
'geJU ]vmvkvkai;}Zmwfum;BuD; &kHwifawmh &IH;vdkufwJUtrsKd;Asm/ t&if;wjym;rS
r&wJUtjyif &kHc? aMumfjimcawGta<u;wifa&m/
a&S;OD;pGm pjywJU aomMumaeU? yxr 12-em&DcGJyGJrSm pma&;q&mBuD;wifhw,f? &Ir0
&kyf&SifukrÜPD? vmvkvkai; 0w¬KuvJ vlBudKufrsm;wJUt&SdefeJU &kHjynfhcref;bJ vmyg w,f?
aemufyGJawGusawmh waeUwjcm; a&enf;ig;qdkovdk wyGJwjcm; vlenf;enf;oGm;
vdkufwmav? ckESpf&ufwywfeJUbJ &yfypfvdkuf&w,f/
vmvkvkai;[m tzsif;wumh xdyfwif tzsif;bk&ifqdkwJU emrnfowif; jyefUoGm; awmh
e,fup&efaiG BudKay;xm;wJU&kH&SifawGuvJ aemufxyfr&IH;atmif p&HtqkH;cHMuw,f
ajreDukef;u &kHydkif&Sif trsKd;orD;BuD;rsm;av? olupabmfaiG 5000d (ig;axmif)ay;xm;
awmh vmvkvkai; tprf;jywJUyGJrSmbJ Munfh&if;idkvdkufwmav/ OD;ausmfu cifAsm;aiG
jyefay;yghr,fqdkawmhrS wdwfoGm;w,f/
'gaMumifh vmvkvkai;[m NrdKUxJu a&T*kef&kHrSm Munfholr&SdbJ ckESpf&ufjyNyD;wJU aemuf
b,f&kHrS roGm;awmhbl;/ ,ck&Ir0zvifaowåmawGxJrSm &Sdaeav&JU/ cifAsm;wkdU
Munfhcsifw,fawmh rvkyfMueJU/ rif;orD; '*kefcifu olUudkoem;&ifjzifh 'Dum;rjyygeJUvdkU
awmif;yefxm;w,fcifAs/ rif;orD;um;As/
onfZmwfum;udk pwif&dkufrnfpDpOfwkef;u q&mwifhw,f pDrHudef;csonfrSm
tcsdefav;vESifh ajcmufvMum;aiGav;aomif;ESifh ajcmufaomif;/ odkUaomf um;NyD;awmh
av;ESpfMum\/ aiGokH;odef;ausmf ukef\/ rlvu ESpfodef;avmufaiG,m;uav;&Sdaeaom
q&mausmfrSm aiGwodef;rQ a<u;wifawmh\/
xdktcg q&mausmfraeEdkifawmhNyD/ aiGarsmaiGESifhvdkuf&mwGif &kyf&SifESifharsmojzifh
&kyf&SifESifhvdkufrSbJ[k qkH;jzwfcsufcsum? olU ]vmvkvkai;}aemufrS &dkufí t&ifjyNyD;
Zmwfum;a&m? 'g&dkufwma&m? rif;orD;a&m tu,f'rD&oGm;aom ]uBuD;a&u}Zmwfum;
q&m om"kudk csOf;uyfygav\/
xdkpOfu OD;ausmf\ ]a&T&ifodrf;opf}udk 'g&dkufwm om"k? rif;orD;jrwfrGef? rif;om;
armif,OfaxG;ESifh&dkuf&efpDpOfMu\/
aemufawmhom"ku 0w¬KZmwfvrf; rBudKufzl;? armif,OfaxG;udk oabmrusbl;[k
*sD;rsm;vm\/
OD;ausmfonf olU]a&T&ifodr;fopf}0w¬Kudk uRefawmfwkdUtm; zwfapí r*¾Zif;0w¬K
&SnftjzpfESifh yxraMumfjimoabm &Ir0rSm xnfh&aumif;rvm;[k wdkifyif\/
uRefwmfu olU0w¬KudkzwfMunfhNyD; ]]cifAsm;[m &kyf&SiftjzpfeJU pGH rpGHawmh uRefawmfu
&kyf&Sifem;rvnfvdkU rajymwwfawmhbl;? r*¾Zif;rSm xnfhbdkUawmh cifAsm; vlysKdaygufu
pdwful;wmBuD; tESpf 20-avmuf aemufusaeNyD? acwfrrSDawmhbl;}}[k y,fcsvdkuf\/
oef;aqGuvnf; uRefawmfhbufu axmufcH\/ xdkUaMumifh olUa&T&ifodrf;
opf0w¬K&Ir0rSm rygcJU/
onfae&mü tvsOf;oifhí OD;ausmfpdwfxm;wckudk ajym&OD;rnf/ olonf i,fpOf uyif
pma&;q&mjzpfatmif BudK;pm;cJU\/ ESpfyJwefacwfwGif rEåav;rS ESpftkyfvm;
xkwfcJUbl;onf/ &Ir0r*¾Zif;xkwfawmhvnf; olpma&;q&mjzpfcsifwkef;/ xdkUaMumifh
ol]aZmf[def;}[laom emrnfESifh uavmifprf;\/ odkU&mwGif (ighr*¾Zif; igt,f'DwmcsKyfyJ?
iga&;csifwm a&;rSmaygh)[laom pdwfxm;rsKd; olUwGifr&Sd/ ola&;NyD; wifhw,f? oef;aqG?
uRefawmfwkdUtm; jyavh&Sd\/ uRefawmfwkdUu ]]cifAsm;[m redyfygbl;Asm}}qdkvQif olrxnfh
awmh/ ,ckolaemufydkif;ü a&;cJUaom ]]zdk;&Ir0}}udkyif olUaumfyDudk uRefawmfhtm; yxr
zwfap\/ tydktvdkjzwfyg-jyifyg [ktyf\/
]]cifAsm;..zdk;&Ir0rSm [moygaew,f? cifAsm; od&JUvm;}}[k uRefawmfuajymawmh
]][kwfygw,f 'gaMumifhcifAsm;udk wnf;jzwfcdkif;wmaygh}}[k jyefajym\/
OD;ausmf\ r[mpGefUpm;cef;BuD;
armif,OfaxG;ESifh ywfoufí om"kESifhuRefawmf pum;ajymcJUbl;\/
]]OD;ausmfES,fuGm? ighoabmawmh armif,OfaxG;tpm; olUom; armifaqGudk
rif;om;vkyfcdkif;csifao;w,f...}}[k oluajymí uRefawmfu ]]armifaqGUxuf armif,Of
axG;u t&yftarmif;aumif;w,f? &kyfvJacsmygw,f....}}
]][...rif;om;u &kyfacsmwmxuf trlt&maumif;bdkU vdkwmuG? armif,OfaxG; rsufESm
igMunfh&wmjzifh rxkefawaw; at;pufpufeJU...
onftaMumif; uRefawmfu OD;ausmfudkajymjyawmh...
]][kwfw,f armif,OfaxG; at;pufpufrsufESmeJU &dk;om;wJUtrlt&mbJ uRefawmfh
Zmwfvrf;eJU tHudkufaewmAs}}
odkUaomf om"kuawmh armif,OfaxG;udk b,fvdkrQb0ifrus/ OD;ausmftm; ]]cifAsm;
rif;om;cifAsm;bJ &atmifoif? usKyfawmhroifcsifbl;? EdkUNyD;...jrwfrGefudkvJ
cifAsm;aumifeJU ZmwfwdkufzdkU tcsdefukefcHNyD; ay;rxm;Edkifbl;.....}} qdkavojzifh OD;ausmf
crsmrSm prf;prf;at;udk jrwfrGefudk,fpm; armif,OfaxG;ESifhZmwfwkduf&ef ac:&av\/
om"kvufxJ a&mufaomtcgü armif,OfaxG;udk pdwfBudKufjzpf&ef OD;ausmfonf
BudK;pm;yrf;pm; oif&Sm\/ tcgrvyf pdwful;&wdkif; oifMum;Edkif&ef prf;prf;at;tm; &Ir0
wdkufrSm aeapawmh\/
xdkrSwzef Zmwfum;awG wum;NyD;wum; atmifyGJqifaeaom om"kxHrS aemufqkH;&mZoH
vmjyef\/ armif,OfaxG;ESifhwGJ&ef olUrif;orD;udkvnf; ray;Edkif? OD;ausmf0w¬Kudk
rBudKufíolvnf; &dkufray;Edkif? Zmwfvrf;ESifh rif;om;raumif;onfh twGuf
'g&dkufwmESifh rif;orD;emrnfysufrcHEdkif/
onfawmhrS OD;ausmfonf vGefpGmcHjyif;vsuf? ol\rD;cJjymzkH; owåday:vmwJUNyD;...
a[h-ig'g&dkufwm? rif;om;armif,OfaxG;? rif;orD;opf prf;prf;at;? igha&T&if
odrf;opfum;udk igudk,fwdkif&dkufawmhrnf [kqkH;jzwfcsuf csvdkufavownf;/
,if;onf OD;ausmf\qkH;jzwfcsuf csvdkufavownf;/
taot&SifyGJBuD;ayubJ/
þyGJrSm OD;ausmfuGJcJUaomf udpöNyD;jywfNyD; ,ckvdk&Ir0&kyf&Sif rqdkxm;ESifh &Ir0r*¾Zif; yif
b,faomifb,furf; qdkufavrnfrod/
,ckum; OD;ausmf atmifcJUNyD/ ol\vkHUvZGJowådjzifh rnfolrQrajrSmfvifhcJUaom
atmifyGJBuD;udk OD;ausmf&,lcJUavNyD/
OD;ausmfonf olUb0wmwGif atmifyGJrsm;jzifhom tqkH;owfoGm;yg\/ &Ir0r*¾Zif; ESifh
&Ir0&kyf&Sif t"GefU&Snfygap/
arwdkUaqGrsKd;
arwkdUaqGrsKd;rsm;ESifh uRefawmfyxrOD;qkH;tBudrf awGUqkH&onfu arESifhuRefawmf nm;NyD;
ig;vrQtMum 1955-ckESpf {NyDvwGif uRefawmfwkdUtm; ([ef;eD;rl; xGufygvm;...
[laom) wifhw,f\ac:aqmifrIjzifh armif;ruefodkU oGm;MupOfu jzpfyg\/
uRefawmfwkdU pD;cJUaom rwef;oabFmonf xm;0,fra&mufrD armfvNrdKifrSm
wntdyf&onf/ arhtara':apmrGef\a,mufsm; OD;armfwifonf taumufXmerS
t&m&Sdjzpfay&m xdkpOfu taumufawmf0efaxmuftjzpfESifh armfvNrdKifNrdKUrSm wm0efus
ae\/
rwef;oabFmarmfvNrdKif qdyfurf;qdkufonfü taumufXmeu t&m&Sdrsm;
oabFmay:wufvmMuaomtcg aru olUcJtdkudk rsufpd&Smí rawGUonfwGif t&m&Sd i,f
wa,muftm; ]]OD;armfwif oabFmudk rvmbl;vm;&Sif....}}[k ar;ít&m&Sdi,fu...
]]q&m 'DaeUrvmbl; ajymygw,f? bmudpö&SdvdkUygvJ}}
]]txl;udpör&Sdygbl;? usru OD;armfwifhZeD; a':apmrGefnDryg/ 'DoabFmeJUusrwdkU
armif;ruefudk oGm;w,fvdkU EIwfqufvdkufyg&Sif....}}
xdktcg t&m&Sdi,fwOD;u ysmysmovJjzpfum...
]][m....'Dvdkqdk uRefawmftckbJ q&mhudk oGm;ajymvdkufyghr,f? olwkdUtdrfteD;av; yg}}
aru ]]udpör&Sdygbl;? tm;emp&mBuD;? aeygap&Sif...}}[kqdkaomfvnf; r&/
rMumrDü aruurf;ay:odkU vSrf;Munfhí....
]]a[m udkudkwifeJU rrrGefwkdUvmMuNyD? rndKrjzLvJbJ}}
arjy&m uRefawmfvSrf;Munfhvdkufonf/ touf 30ESifh 40Mum; vifr,m;ESpf a,muf/
6ESpf 7ESpft&G,f orD;av;ESpfa,muf/
,cif r,m;a[mif;\ aqGrsKd;rsm;ESifh qufqHcJUNyD;jzpfaom uRefawmfonf ,ck r,m;\
aqGrsKd;rsm;u b,fykHvmMurnfenf;/ ar;cGef;ay:vmonf/
olwkdUonf urf;pyfa&mufí arhudkjrifMu&aomtcg vGefpGm0rf;ajrmuf0rf;om &SdMuonf/
vufawGjyum oabFmay:odkU uav;rESpfa,mufu tajy;wufvmMuNyD/
arhudkzufvJwuif; jyKMuonf/ olwkdUonfarhtm; ]rNAJ}[k ac:Muonf/ uav;rsm;u
]av;av;*sJ}[k ac:Muonf/
OD;armfwifonf t&yf 6ayausmfjrifhonf/ uRefawmfhtm;awGUvQif awGUcsif;vuf
udkqefUwef;ay;um...
]]udkaqGUpmawG uRefawmftifrwefBudKufwm? rNAJudk 0w¬KawGxnfha&;aeuwJu
xifom;bJ? [J[J...ckawmh uRefawmfwkdU r,m;nDtudkjzpfaeNyD...}}
uRefawmfh0w¬Krsm;wGif wjcm;olu uRefawmfhudk ]udkaqG}[kac:ap&m uRefawmfh tm;
vlcsif;awGUvQif ]udkaqG}[kac:onfrSm uRefawmfhpmESifh rnfrQ&if;eSD;aMumif; xif&Sm;
vSygonf/ xdkUaMumifh uRefawmfuvnf; olUvufudkpdwfygvufyg zspfnSpfum...
]]0rf;omygw,f udkudkwif....}}
aruac:onfhtwdkif; olUtrukdvnf;...
]]rrrGefwkdU armfvNrdKifrSm&Sdw,fvdkU aruajymxm;ygw,f...}}
pifppf r&D;&,fvdkU 0guBuD;aeojzifh ]rrrGef}[k ac:&aomfvnf; toufcsif;rSm
uRefawmfu 6ESpf BuD;aeyg\/ odkUaomf &kyf&nfykHoP²mefcsif;url olu00cefUcefU
rif;uawmfBuD;[mrdkU uRefawmfhvdk ao;ao;oG,foG,f vlti,fpm;u ]rr}[k ac:xdkuf
aomtoGif &Sdaeyg\/
uRefawmfwdkU aqGrsKd;opfrsm; tuRrf;w0if jzpfMuNyD;aemuf wifhw,fESifhvnf;
rdwfqufay;vdkufyg\/ ,if;rSm rMumrDtwGif;wGif txufwef;c&D;onfrsm;rS oGm;a&muf
cGifh&Sdaom t&ufcef;xJodkU uRefawmfwkdUa&muf&SdMuum oabFmuufywdefu 0DpuDESifh
uRefawmfwkdUudk {nfhcHavaomaMumifh uRefawmfwkdU aqGrsKd;opf awGUqkHyGJonf tifrwef
r*Fvmtcrf;tem;ESifh jynfhpkHonf[k qdk&rnfjzpfacs\/ taMumif;rSm oabFmt&m&SdwdkU
onf taumufawmf t&m&SdwkdUtm; cifrif&if;ESD;atmif jyKvkyfwwfMuukef\/
b,fvdkbJ jzpfjzpfav? usKyfwkdUtzdkUawmh aumif;wmayghAs..../
xdkn vlcsif;cGJMuaomtcgü aru rrrGef\ uav;rsm;tm; rkHUzdk;wa,muf
wq,fpDay;vdkufí udkudkwifu uRefawmfhtm; 0Idufavb,fvf 0DpuDwykvif;ay;cJUyg
\/ edyfvdkufyavAsm.../
MuufrsKd;? bJrsKd;
uRefawmfonf MuufawG? bJawG arG;jrLavh&SdolrdkU þwd&pämefESpfrsKd;udk avhvm rdyg\/
olwkdUESpfrsKd;\ pdwfaepdwfxm;rSm qefUusifbuf jcm;em;\/
MuuftrsKd;onf waumifESifhwaumif tMuifemw&m;r&Sdacs/ BuD;Edkifi,fnSOf; tcsif;csif;
tifrwef &ufpufMu\/ Edkifaumifonf aMumufaumifudk teD;uyfrcH/ wcg w&H
jrifonfESifh vdkufvHxdk;qdwf\/ rdwfvdkufaeaom MuufzESifh Muufr? om;rcGJao; aom
Muufom;trdwkdUomvQif oifhwifhpGmtwlwuG aewwfç pm;wwfMu\/ tjcm;rJUü um;
waumifESifhwaumif oifhjrwfonfr&Sdacs/ oifonf pdwfrcsrf;rom rjzpfvdkvQif
ae0if&Dwa&mwGif Muufpifay:odkU MuufawG tdyfwef;wufaeMuonfudk rMunfhygESifh/
olwkdUatmfjrnfMuonfudkvJ rMum;csif jyKaeyg/ tb,faMumifh qdkaomf Edkifaumifu
aMumufaumifudk tqifhqifhtoD;oD;vdkufvHxdk;qdwfaeMuav&m narSmifí olwkdUrsufpd
awG rjrifMuawmhrS Nidrf;at;oGm;awmh\/
bJrsm;um; þodkUr[kwf/ waumifESifhwaumif xdk;qdwfjcif;vJ rjyKwwf/ Edkifaumifç
aMumufaumif [lívnf;r&Sd/ tcsif;csif; oifhwifhpGm tkyfpkzGJUíaewwf\/
bJESpfaumifrSonf &mcsDaomtkyftxd? tdyftwlç pm;twl oGm;twl/ bJwtkyfrSm
acgif;aqmifwaumifawmh &Sdwwf\/ ¤if;acgif;aqmifoGm;&mudk aemufu wpkw&kH;wnf;
wef;vkduf\/ ¤if;acgif;aqmif&yfem;vQif tm;vkH;bJ &yfem;NyD; tdyfpufolutdyfpuf?
tarG;tavS; oefUpifolu oefUpifESifh EIwfuvnf;atmfjrnfjcif; rjyKMubJ wdwfqdwfpGm
aewwfukef\/ bJacgif;aqmifu rjyKMubJ wdwfqdwfpGm aewwfukef\/ bJacgif;aqmif
u pwiftoHay;NyD; oGm;jyefNyDqdkvQifjzifh tm;vkH;bJ yg;pyfuatmfjrnfum vdkufMujyef
ukef\/
bJtrsKd;onf pnf;&kH;jcif;? nDnmjcif;? tcsif;csif; cspfcifMuifemjcif;w&m; &SdMuukef \/
MuuftrsKd;um; þodkUr[kwf? azmfjycJUonfhtwdkif; bJESifhqefUusifbuf/
,if;odkU Munfh&IokH;oyfaomtcgwGif vlawGrSm MuuftrsKd;ESifhwlaom vlwef;pm;?
bJtrsKd;ESifhwlaom vlwef;pm;[lí ESpf&yfawGUvm&\/ qif;&Jcsrf;om? *kPfBuD;*kPfi,f
ESifhrqdkif/
30-3-74 aeU? eHeufcif;u txufygpmudk uRefawmfa&;NyD; a&SUquf&ef pOf;pm; aepOf
aeUv,fcif;ü pmydkUvkvifa&mufvmí aomfwmaqG pmayoifwef;odkU vmaom pmawG
q,fhESpfapmifxJrS vufESdyfpufpmvkH;ESifh a':cifar&DemrnfESifh pmwapmif ygvm av&m
uRefawmfu....
]]a[h...ara&...a[m'DrSm ararQmfaewJU pmcifAs...}}
aronf a&csKd;ae&mrS csufjcif;yif yckH;ay: wbufwifí a&mufvmNyD;pmudk
azmufzwfonf/ uRefawmfyg Mum;pdrfhiSm toHxGufízwfonf/ olUpmqkH;aomtcg
uRefawmfu...
]]atmifr,f...'Dpmu tckiga&;aewJU taMumif;t&meJU tusKH;0ifaeouG? ay;prf;...}}
xdkpmrSm atmufygtwdkif;jzpf\/
26-3-74
awmifBuD;
cspfaomnDr
pma&;vdkufygonf/ awmifBuD;tdrfrSm &Sdaomoltm;vkH; aeaumif;Muygonf/ nDr
wdkUtm;vkH;vnf; aeaumif;Murnf[k ,kHMunfygonf/
waeUu udkwl;qDupm&í eDi,fwdkUrdom;pk awmifBuD;udkvmbdkU pDpOfaeMu aMumif;
od&í0rf;omygonf/ uav;rsm;udkvnf; tvGefbJ awGUcsifygonf/ 'gayr,fh tck
awmifBuD;udkwufvm&if t&ifuvdk oufoufomomawmh r&Sdawmhyg/ rD;&xm;u
a&Tanmifblwmudk noefaumif 12-em&D? odkUr[kwf wem&DrS qdkufonf/ wcgw&H
tapmqkH; n10-em&DrSm qdkufygonf/ 'Du c&D;onfBudKum;awGuvnf; "mwfqDtcuf
tcJaMumifh nydkif;udk odyfrqGJawmhyg/ a&TanmifrS awmifBuD;udkntcsdef odyfrqGJawmhyg/
a&TanmifrS awmifBuD;udk ntcsdef wuúpD pif;vkH;iSm;&if 100-usyfqdkw,f/ qpfí&&if
tenf;qkH; 90-usyfbJ? wa,mufcsif;pD;&if vlBuD; 15-usyf? uav; 7-usyfcGJ/ tJ'gvJ
um;u tvGefenf;aeí tvkt,uf ajy;wuf&onf/ wcsKdUuawmhvnf; ntcsdefBuD;
qufroGm;awmhbJ a&TanmifblwmrSm tdyfMu&onf/ eHeufrS awmifBuD;udk wuf&onf/
ntdyfc&D;onf &Sdaejyefawmh cg;ydkufEIdufeJU tvpform;rsm;uvJ &SdvmMujyefa&m/
tJ'gaMumifhrdkU uav;rsm;ygvm&if tcuftcJawGUrnfpdk;í tdyf&macgif;tkH;eJU apmifrsm;yg
,lcJUygvdkU/ narSmifeJUrJrJ ]Edk&m}eJU uav;rsm; tm;i,f0rf;enf;aerSm tvGef
oem;ygonf/ rrwifvJ t&if&kH;r[kwf? ,ck &kH;ajymif;oGm;&vdkU &kH;um;rokH;Edkifawmhyg/
[dkwkef;uvdk vmrBudKEdkifyg/
awmifBuD;rSm tcsdefr[kwf rdk;uvJ tvGef&Gmaeygonf/ waeUu avBuD;rdk;BuD;
usvmwmaMumufp&mbJ? 'dkUtdrfeHab;u w&kwfbkHausmif;u acgifrdk;awGtm;vkH; vGifhyg
ukefa&m/
eDBuD;aum....tck West zufudk wcgjyefoGm;&onf[k udkwl;pmxJrSm ygonf/
tvkyftudkifaum tqifajy&JUvm;..../ tvGef&cJaom tvkyfudk&oGm;vdkU tvGef0rf;om
ygw,f/ i,fi,f&G,f&G,f &SmEdkifazGEdkifwkef;rSm pkrdaqmif;rdatmifajymyg/ olUom;av;
ESpfa,mufudk "mwfykH&dkufNyD; ydkUay;yg/ tvGefbJ MunfhcsifawGUcsifygonf/ ]rBuD;}aum
tvkyf vkyfaewkef;bJ r[kwfvm;/
udkarmfwif ppfawGajymif;&rnfudkvJ Mum;&ygonf/ a':apmrGefawmh txkyftydk; jyifNyD;
aEG&moD&uftm; c&D;xGufawmhrSmayghav/ 'DrSmawmh 'dkUausmif;q&m? q&mrawG
b,frSroGm;&/ {NyDv yxroDwif;ywfrSm tajccHynma&; ppfwrf;aumuf,lbdkU
oifwef;wufNyD; 'DwaEGvkH; arvausmif;jyefzGifhwJUtxd vkyftm;ay;&r,fvdkU txufu
trdefUa&mufaew,f/
udkwl;pmxJrSm olwkdUrdom;pk bwf*suftcuftcJ tvGefBuD;rm;aeaMumif; a&;vm vdkU
tvGefpdwfraumif;yg/ tdrfaemufu ajruGufudk jrefjrefaps;aumif;aumif;eJU a&mif;&
ygapvdkUbJ qkawmif;ygonf/
awmifBuD;rSmvnf; rBuKHbl;atmif tppt&m&m &Sm;yg;ygonf/ i&kwfoD;ajcmuf jym;
50-zdk;0,f&if ra&mif;bJ/ 75-jym;zdk;rS q,fhav;ig;awmifhavmuf&onf/ EdkUqDu wAl;
6-usyf 50-jym;? qyfjymwawmifh 9-usyf? oMum; 18-usyf? BuHoum 6-usyf/
nDrwkdUa&m tvkyftudkif b,fvdkaeMuovJ/ cktcg rpkrdcsifaeygap/ a<u;rwif &if
bk&ifbJqdk&r,f/
nDrwkdUtm;vkH; usef;rm&Tifvef;Muygap.../
udkaqGUudk owd&aMumif; ajymvdkufyg/ eDi,fwdkUvmjzpf&if BudKwifpma&;ygvdkU aemf/
owd0d&d,eJU vmygvkdU/ uav;rsm;ygvdkU ydkNyD;pdwf&Snf&Snf ac:cJUygvdkU ajymay;yg/
cspfaomtr
cifxm;&D
P.S
eDi,f S.I.P. Training wuf&rnfqdkí 0rf;omygonf/ tu,fí awmifBuD;vm
ae&if olU Training wuf&ufESifh BuKHBudKufaernfqdkvqif aemiftqifajyrS vmygvdkU
rrwifu ajymygonf/ tvkyf tvGefUtvGef&Sm;yg;í &wkef;&cdkuf BudK;pm;ygvdkUvJ
rSmygonf/
arwdkUarmifESrrsm;rSm a':wifwif? a':apmrGef? OD;cifarmifat;(udkwl;)? cifxm;&D? cifar&D/
a':wifwifu awmifBuD;wGif &kH;0efaxmuf? cifxm;&Du ausmif;q&mr? a':apmrGefu
&efukeftvkHwGif ausmif;q&mr? OD;cifarmifat;u &efukefwuúodkvfwGif
ygarmu©(opfawm)? cifar&Du pma&;q&muawmf ar/
txufazmfjyygpmrSm cifxm;&Du arhqDa&;aompmjzpfygonf/ þpmudk
axmufcsifhjcif;tm;jzifh olwkdUnDtr armifESrawG\pdwfxm;udk odomEdkifygonf/
xdkpmxJwGifygonfh eDBuD;? eDi,f qdkonfarhom; cifarmifOD;(teD)ESifh cifarmifpdk;
(ti,f)wkdUtm; olwkdUawmifBuD;rSmac:aom emrnfrsm; jzpfygonf/
eDBuD; West zufoGm;onfqdkjcif;rSm cifarmifOD;onf ,ckoabFmom;tvkyfESifh *smreD
jynfodkU oGm;ygonf/ eDi,f S.I.P Training wuf&rnfqdkonfu cifarmifpdk;onf
&Jtkyftwwfoif ausmif; avQmufxm;íjzpfygonf/ ]rBuD;}qdkonfu cifarmifOD;\ ZeD;/
olwkdUaqGrsKd; pkonf wOD;udkwOD; þrQyif *&kpdkufMuonf/
tBuD;qkH; a':wifwifqdkvQif olUarmifESifhnDrawGomru arG;orQ wl-wlrawG \
arG;aeUrsm;udk rSwfom;xm;vsuf uav;arG;aeUwdkif;udk pma&;onf/ vufaqmifydkU onf/
olwkdUonf c&pf,efrsm;jzpfMuav&m ESpfpOf c&pörwfu'frsm; wOD;ESifhwOD; ydkUMu onfrSm
tvkyfBuD;wck/
a':wifwifwkdU awmifBuD;rS &efukefvmNyDqdkvQifjzifh &efukefu armifESrawG twGuf
&Srf;jynfxGufypönf;awG wykHwyifBuD;ygvm\/ uav;awGtwGufqdkvQif t0wfpESifh
tusÐuav;awG vlaphwufaph/ uRefawmfhtwGufvJ ygwmcifAs/ bmvJ odvm;/
&Srf;jynfxGuft&uf? a&Tvdar®mf? qwfcsKdEk ponfjzifh.../
cifarmifpdk;? olUZeD; Edk&m (Nora)ESifh uRefawmfhajr; ]<uuf}]0uf}wdkUonf (31-3-74)aeU
nae&xm;jzifh awmifBuD;odkUoGm;MuNyD/ uRefawmfwdkUuvnf; awmifBuD;rSm
&Sm;onfqdkaom qyfjymESifh i&kwfoD;rsm;udk trIefUBudwfay;vdkuf&\/ cifxm;&DBudKufaom
r&rf;csKdoD;rsm;vnf; 0,fay;vdkuf&\/ cifxm;&Dom; eDpef;twGuf csKdcsOfxkyfrsm;vnf;
ygoGm;\/ tjcm; uRefawmfrodvdkufwmawG &Sdao;/ olwdkUaqGrsKd;om;csif;rsm;onf wOD;
udkwOD; tifrwef cspfcifMuifemMu\/
awmifBuD;&Sd nDtrwdkUonf &efukefae armifnDrESifh wl-wlrwkdUtm; aEG&moDwGif
awmifBuD;odkU vma&mufaexdkifMuapvdk\/ uRefawmfonf arESifhnm;NyD; rsm;pGmaomaEG
&moDwdkUwGif awmifBuD;at;&dyfomudk oGm;a&mufcdkvIHcJUbl;yg\/ wcgw&H tdrfvkH;uRwf
vmcJUMuí awmifBuD;rSm aqGrsKd;om;csif;awGqkHMuvQif vGefpGm yDwdaomreójzpf&\/
olwkdUNcH0if;us,fBuD;xJrSm rrwifESifh cifxm;&DwkdUu tdrfwvkH; oD;oefUaqmufaeMuí
arwkdU rdbvufxufu tdrfBuD;rSm wnf;ckdMu&\/
rSwfrSwf&& wESpfrsm; &efukefuokH;tdrfaxmif qkHrdMu&m? 3-ESpfrS 12-ESpfxd uav;csnf;
w'gZifausmf\/ uRefawmfhom; ausmfausmf? aomfaomfwkdUu ygvdkufao; \/
pm;aomufcsdefrSm olwkdUtm; oHacsmif;acgufí ac:&\/ xrif;ESpfBudrftjyif reuf
apmapm? aeUv,fpm? waeUvQif av;BudrfauR;&\/ þuav;awG auR;arG;rItwGuf
cifxm;&Du pDrH&\/
,if;odkU uav;a&mvlBuD;yg ESpfq,fausmfavmufudk wvavmuf auR;arG;&NyD; aemuf
wtkyfpDç wtkyfpD jyefoGm;Muaomtcg a':wifwifESifh a':cifxm;&DwkdUu rsuf&nf
pdkUMuao;\/ a':wifwifh a,mufsm; OD;xGef;eDu uav;awGudk w&Iyf&Iyferf;í
EIwfquf\/
xdktcsdefu bdkifpu,f okH;bD;pD;? a*GvSdrfh? a*:vDypf? Z,fawmuf? zefckefcJUMuaom
uav;wkdUonf þpma&;aecsdefü vlysKd tysKdjzpfMuí tcsKdUtdrfaxmifyif usukefMuav
NyD/
rkHw0*l
1956-ckESpf? OD;ausmf? armifaqGwifh? txGef;? udkazodef;ESifh uRefawmfwkdU vifr,m;
awmifBuD;wGif wtdrfwnf; twlwuGaecJUMuaom taMumif;udk a&;om;azmf jypOfu
(&Srf;jynf awmifBuD;NrdKUodkU oGm;a&muf vnfywfMuvQif awmifay:wufjcif;ESifh rkHw0*l
oGm;a&mufjcif; rjyKcJUygu um,'ku©ESifh pdwåokcjynfhpkHMu&rnf r[kwfay/)[k
uRefawmfqdkcJUonf/ odkUaomf xdkpOfu uRefawmfwdkUonf awmifay:wufjcif;ESifh
tif;av;odkU oGm;a&mufvnfywfjcif;om jyKcJUonf/ rkHw0*lodkU roGm;jzpfcJUMuacs/
azmfjycJUaom 1958-ckESpf? &efukefu aqGrsKd;okH;tdrfaxmif qdkMuaomtcgrS
uRefawmfvnf; rkHw0*lodkU a&mufjzpfygawmhonf/
,ckwcg aemufwzef oGm;csifpdwfum; r&Sdawmhyg/ wcsDxJESifheHjywfyga&m/
þrkHw0*l ra&mufzl;cifu uRefawmfonf yif;w,*ludk a&mufcJUbl;NyD;jzpfí rkHw0*lvJ
yif;w,*lvdkbJ oGm;&vm&txJ0if& aumif;rSmbJ[k atmufarhcJU\/ odkUaomf
....ygpifatmif vJGygacs\/
Munfhyg/ uRefawmfwkdU yif;w,oGm;pOfu awmifBuD;uaeNyD; [J[dk;? atmifyef; NrdKUawG
jzwfNyD; armfawmfum;ESifh oGm;Muonf/ yif;w,*l0 a&mufawmhrS txJ0ifMu&kHbJ
r[kwfvm;/
rkHw0*luawmh [kwfaygifAsm/ tdrfuxGufuwnf;u ajcvsif? awmifBuD;NrdKU
awmifbufpl;pl;? 0g;jzm;&Gm jzwfNyD;oGm;&oAs/ enf;wJUc&D;vJ r[kwf/ okH;av;rdkifavmuf
&Sdrnfxifygonf/ [dkrSm xrif;pm;MubdkU tdrfucsufjyKwfNyD; o,faqmifvmMu&ao;
onf/ vlwpk wtkyfBuD;[m c&D;&Snfawmhvrf;rSm wuGJpD wwGJpD jzpfMua&m/ opfyif
0g;yifawGu enf;enf;usJusJ[mrdkU vlwzGJUeJUwzJGUudkawmh vSrf;jrifMu&ygonf/
acgif;aqmif vrf;jyvkyfolu rrwifwkdU&kH;rS rif;apvkvif udktkef;az/ odkUaomf
udktkef;azonf vkvifqdkayrifh vkHrysKduJUodkU ajym[efqdk[efESifh udk,fvuf vkyfvD-
vkyfvJU &Sdbdonf/ olonf þrkHw0*ludk oGm;aeus/ onfvdk ra&mufzl;ao;wJUvlawG
ac:oGm;bdkU 0goemygowJU/ [kwfygw,f/ 'Dc&D;rSm olodyfaysmfaeygw,f/ a&SUa&muf
oGm;vdkuf? aemufuvlawG apmifhac:vdkuf? [dktaMumif;ç onftaMumif;awGajymvdkuf
ESifh/ a,mufsm;awG em;awmhodyfNyD; rcsOf;uyf/ trsKd;orD;awGeJUom olUtzGJUeJUusonf/
trsKd;om;rsm;udk ol&GHUwGefUwGefU&Sdonf/
þc&D;rSm vrf;wGifZD;yifawG t*Fvdyfvdk Ras berry ac:wJU ig;OoD;awG&Sdojzifh
¤if;wkdUudk cl;pm;Muum uav;awGrSm tvGefaysmfMuonf/ oGm;&onfrSmvnf; ajyajy
qif;qif; eHeufcif;aeuvnf; rjyif;ao;onfrdkU ajy;íyif aumif;aeygonf/
odkUESifhtdrfu 8em&Davmuf xGufcJUMu&m wem&Dausmfausmfavmuf Mumawmh
9em&DcGJavmufrSm rkHw0*lodkUa&mufMuygonf/ *lonf awmifurf;yg;&Hudk azmufxm;yg
onf/ ¤if;*lteD;rSm prf;a&tdkifBuD;&Sdygonf/ uRefawmfwkdUonf þa&tdkifeHab;rSm acwå
pcef;csMuygonf/ tdrfrSo,faqmifvmcJUaom pm;aomufp&mrsm;udk vlapmifhESifh'DrSm
xm;cJUNyD;? *lxJ0ifNyD; jyefxGufrS eHeufpmudk pm;Muygonf/ uRefawmfwdkUvdkbJ tjcm;
vmMuolrsm;vJ &Sdygonf/
tyef;ajzMuí ajyavmufawmh ]]uJ...*lxJ0ifMupdkU}}qdkaomtcg ]]tay:tusÐ
taEG;xnfawGudk cRwfcJUMu}}[laom udktkef;aztrdefU xGufvmygonf/ tb,faMumifh
enf;/ uRefawmfem;rvnfyg/ 'Dtjyifbuf aea&mifatmufrSmawmif prf;tdkifab;ü
at;pdrfhpdrfh&Sdaeao;wm? *lxJrSm rnfodkU&Sdrnfenf;/ yif;wy,*lxJ 0ifMuwkef;u
uRefawmfwdkU tay:tusÐawG cRwfrypfcJUMu&yg/
wzef za,mif;wdkifawG a0ay;Mujyefavawmh? uRefawmhfpdwfxJ tvdkbk&m;a&?
rvG,fwJUudpöygvm;[JU/ bZmaMumifhygenf;/
aMomf...'Dvdkudk;? yif;w,*lrSmu Armhacwf OD;tkef;cif? a':'*kefcifcifav;wdkU
aumif;rIaMumifh vQyfppfrD;awG&Sdaeí 'DrkHw0*lrSmawmh? *l0u q,fayavmufrSm arSmif
twd/
udktkef;azu vufESdyf"mwfrD;wvkH;ESifh a&SUqkH;u OD;aqmifonf/ uRefawmfwdkU vlodkufrSm
tv,fu vufESdyf"mwfrD;wvuf? aemufqkH;u wvuf/ usefvlrsm;u za,mif;wdkif
udkifMu&onf/ vufESdyf"mwfrD; okH;vufBuD;awmifygaewm? za,mif;wdkif awG
vdkygao;ovm;wJU/ vdkygw,fcifAs/ bmaMumifhqdk vrf;u jzL;jzL;ajzmifhajzmifh r[kwf/
a'gifh'JwGefUvdk auGUauGUaumufaumuf/ EdkUNyD; vlawGu rwfwwfcsnf; oGm;ae
onfr[kwf/ ikHUwdk;onfhtcgwdk;&\/ av;bufaxmuf wGm;oGm;onfhtcg oGm;&\/
wa,mufzifESifh wa,mufacgif; wdkufonfhtcg wdkuf\/ *lxJodkU t&ifoGm;NyD; jyefvm
wJUvlrsm;vJ 'Dvrf;bJjzpfojzifh yckH;csif;? ab;csif;wkdufum a&SmifMu&ao;\/ za,mif;
wdkifav;awG udk,fpDESifh/
tay:tusÐ taEG;xnfawGudk cRwfcJUcdkif;onfudkvnf; 'DtxJa&mufrS uRefawmfodygNyD/
þ*lwGif;vrf;aMumif;onf pGwfpdkxdkif;rIdif;vsuf tcsKdUae&mrSm a&pyfpyf &GHUap;ap;jzpfae&m
tusÐaumif;awG ypf&ukefayvdrfhrnf/
uRefawmfonf þrQoGm;&cufcJaomc&D;? wjznf;jznf;pdwfysufvmvsuf *lwGif;
eufvmavav? a'go xGufvmavavESifh uRefawmfha&SUrS wukef;ukef;oGm;aeaom
arhxrD cg;ykHpudk qGJvdkufae&mrS...
]]a[h...ar&...ra&mufao;bl;vm;uG}}
]]eD;ygNyD...armif&....}}
]]a&mufawmh bmawGU&rSmvJ[...}}
]]armifa&mufawmh Munfhaygh...}}
ighvcGD;wJUrS 'DvdkrSef;od igrvdkufzl;a[h? bk&m;pl;}}
]]awmuf....b,folursm; tD;aygufvdkufjyefygvdrfha[h.....}}
]]þ*lwGif; vrf;c&D;ü tD;aygufjcif; onf;cHygAsKdU...}}
vli,fwa,mufu xatmfvdkuf\/ vlwef;BuD;u w[m;[m; yGJusoGm;\/
þodkU em&D0ufavmuf cufcufcJcJ oGm;&NyD;wJUaemuf a&mufygNyDwJUAsKdU/
]a&mufygNyDwJUAsKdU}qdk&onfu vrf;qkH;íom/ b,fudka&mufwmwJUvJ? a&SUrSm
acsmufBuD;cifAs/ atmufrSm a&pyfpyfESifh/ olUurf;yg;apmufu ay 20 avmufeufr,f/
txJ qif;csifwJUvl qif;bdkUxifh? q,fhig;awmifavmuf rQif0g;wvkH; axmifxm;w,f/
'D0g; qGJqif;csif qif;Muaygh/ 'Dvdkem&d0ufavmuf av;bufaxmuf rdausmif;wGm;?
ig;&SOfhwdk;? trsKd;rsKd; yifyef;BuD;pGm vmcJUMuwm bmrS&p&mr&SdwJU 'DacsmufBuD;xJ
rnfolu qif;csifrnfenf;/
aMomf..wckawmh&Sd&JU/ wOD;eJUwOD; a*:&nfaoG;aeMuwJU tysKdav;eJU vlysKdav;
'DacsmufBuD;xJ ikHUMunfh&if; aumifrav;&JU acgif;pnf;yk0gav;u atmufusoGm;w,f?
'Dawmh aumifav;u uAsmu&m 'D0g;vkH;wG,f? atmufqif;oGm;wJUNyD;? olUieJr yk0gav;
udk aumuf,lwJUum yg;pyfeJUudkufNyD; jyefwufvmw,f/ [m;....uRefawmfom qdk&ifav?
'Dyk0g acsmufxJu ajrBuD;rxd&atmif 0g;vkH;udk wcgxJavQmwdkuf qif;csvdkufrSmbJ/
udk,fut&if yk0gatmufa&mufawmhrS vnfyif;ywfNyD; ,lcJUr,f/
'g[m uRefawmfu vlysKdav;wa,mufae&mu pdwful;wmbJ/ wu,fvdkU 'Dtck tcsdefrSm
arhacgif;u yk0gav; usoGm;r,fqdk&if....
]]rif;udku uacsmfucRwfEdkifygw,fuGm? aeyap? tpm;vdkcsif NrdKUxJa&mufrS jyef0,f,l?
w,f...igvlygawmif uefcsvdkufcsifao;}}
'DvdkbJ uRefawmfajymypfvdkufrSmbJ/
t"dyÜm,fum; þrkHw0*lc&D;onf a*:&nfaoG;aeMuaom tysKdav;? vlysKdav;ESifh
orD;&nf;pm;wkdUtzdkU tvGefaumif;vSygonf/ arSmifrdkufrdkuf acsmifBudKufMuwJUtcgrsKd;/
odkUaomfarESifhuRefawmf nm;onfu ig;ESpfausmfaeNyDqdkawmh ae&maumif;? tuGuf
aumif; awGUygaomfvnf; rdk;vGefrSxGefcsygwum;/ tcsm;edrf; aywnf;/ tcsnf;ESD;aom
þc&D;udk uRefawmfhtm; ac:vm&ygrnfvm;[k EIwfu wzspfawmufawmuf/
a&TyGJvmtm;vkH;yif *laygufxJrS MuufawGvdk wa,mufpDwa,mufpD xGufvmMu um?
'DacsmufBuD; ikHUMunfh&if; oufjyif;awG csMu\/
]]acgif;aqmifvrf;jy udktkef;azcifAsm? a&SUc&D;qufp&m &Sdygao;ovm;...}}
]]r&Sdygbl;q&m? jyefMu&kH &Sdygawmhw,f}}
]]tjyef b,fvrf;u jyef&rSmvJcifAs}}
]]'D *laygufxJbJ jyef0ifNyD; oGm;Mu&rSmbJq&mh...}}
]][dkuf...aMomf...'ku©ygbJvm;}}
uRefawmfacwå pum;em;NyD;...
]]'D*layguf[m b,fwkef;u b,folawGu bmvkyfzdkU azmufMuwmwJUvJAs}}
]]b,fwkef;uvJawmhrodbl;p&mh? apmfbGm;udk ykefuefwJU olykefawG ykef;cdkbdkU azmufwmvdkU
ajymMuwmbJ p&mh}}
]]awmuf...olykefawGES,f...azmufr,fhazmufvJ ajzmifhajzmifhwef;wef;eJU vlaumif;
aumif;oGm;Edkifatmif azmufua&maygh? ckawmh uRefawmfwdkU 'ku©rsm;vdkufwmAsm}}
]]q&m..ckvdkvmr,frSef; rodvdkU aeygvdrfhr,fq&m...}}
]]uRefawmfarhoGm;vdkUyg q&m...}}
armyef;jcif;udk &,farmjcif;jzifh ajzazsmufMuukefonf/
xdkae&mrSm watmifhwem; aeMuNyD;aemuf vmvrf;twdkif; tvmwkef;u 'ku©ru?
ESpfxyfuGrf;rdkU ydkrdkyifyef;pGmjyefcJUMu&awmh\/
*l0u prf;a&tdkif a&mufawmhrS uRefawmfoufjyif;BuD;csum t&ufykvif;
zGifhvdkufygawmh\/
tcsdefrSm 11-em&Davmuf&SdacsNyD/ 'Da&mufrS rD;zdkay:wifí izdef;aMumfudkcwfxm; aom
[if;csKdtdk;xJudk ,ckrS vdkufcl;Muaom [if;&GufpkHawGcwf? ygvmcJUaom Muufom;
qDjyef? iozGJESifh yJykyfaMumf? o&ufoD;oeyfwdkUESifh xrif;udk zufcif;ípm;&&m vlawGu
yef;aeawmh w,fNyD;NrdefvSoudk;/
pm;NyD;w,fqdk opfwyif&dyfrSm t&uform;wkdUpnf;pdrfjzifh uRefawmftdyfawmh onf/
tcsKdUu a&ul;? tcsKdUu awmxJawmifxJ avQmufvnf/
aeUv,f 2-em&Davmuf&SdawmhrS tm;vkH; vljyefpkí jyefcJUMuawmh\/
tjyefonf tvmwkef;uxuf yifyef;\/ tvmwkef;uawmifajc tqif;? tckjyef
twuf/ EdkUNyD; aeuvnf; eHeufaeESifh aeUcif;ae/
uav;awGbJ aumif;w,f/ olwkdUonf aeyludkvnf;raMumuf&? arm&yef;&rSef;
vnf;rod/ ajy;vdkuf vTm;vdkuf/ ig;OoD;awG? ZD;oD;awGcl;pm;vdkufESifh w[D;[D;? w[m;
[m;/
uRefawmfrlum; tvmwkef;u at;í 0wfvmcJUaom ukwftusÐudk ausmay:
wif&onfrSm tifrwefav;vHaom 0efxkyfBuD; wifaeyg\/ onftxJ rvTJra&Smifom
ojzifh t&ufykvif;ygaomtdwfudk vGwfxm;&ao;\/ taMumif;rSm t&uform;wckck
jzpfvQif t&ufyJtm;udk;wwfonfhtwdkif; tarmajy? tylcH[k vrf;rSm t&ufudk wpGwf
pGwf aomufvmcJU\/ vlrl;vmaomtcgü pdwful;,Ofrd\/
þawmvrf;c&D;0,f aomfwmaqG yifyef;EGrf;EG,faeonfudk y@KurÁvm
jrausmufzsmwif;ojzifh odMum;rif;odí ukef;ESD;tjynfhtpkHESifh pD;jrif;waumif zefqif;
vTwfvdkufav\-[lí/ odkUaomf awmacG;waumif jzwfajy;onfudkom jrifcJU&yg\/
onfvdkESifhbJ tdrfjyefa&muf? aemufwaeUusawmh raeUu c&D;yef;wmeJU? t&uf
aomufvGefwmeJU t&ufem usNyD; uRefawmftdyf&mu rcGmEdkif jzpfyga&mvm;As/
'Dvkd t&ufemuswmrsKd;awmh uRefawmfhrdef;ru &dk;aeNyD/ 0rf;Ekwfaq;auR;NyD; tem;rSm
vufzuf&nfMurf;wtdk;xm;ay;\/ vluawmhac:rSvm\/ odkUaomf uRefawmfh tm;
tem;u wz0g;ruGm *&kwpdkuf jyKpkolwa,mufonf armif;xkwfvdkUrS r&atmif
a&mufvm\/
apwem&Sif
vlBuD;xJuawmh r[kwf/ touf av;ig;ESpfom;rQ&SdOD;rnf/ olUemrnfzdk;armf[k ac:\/
OD;armfwif? a':apmrGefwkdU\ qXrajrmufom;jzpf\/ olUtm; armfvNrdKifrSmarG;
aomaMumifh zdk;armf[k rSnfhac:jcif;jzpf\/ trawGESifhae&aomaMumifh rdef;uav;[efyef
&Sd\/ rdef;uav;vdkbJ uEGJUu&ajymwwf\/
uRefawmfhtdyf&meHab; usKHUusKHUav;vmxdkifaevsuf....
]]OD;av;aqG bmvdkcsifvJ? zdk;armfbmvkyfay;&rvJ? ajymaemf}}
]]bmrS rvdkcsifygbl;uGm? bmrSvJ vkyfay;p&m rvdkygbl;}}
]]OD;av;aqG 'Dvdkjzpfwmudk zdk;armfodyfoem;w,f}}
]]at;uGm..udpör&Sdygbl;}}
]]OD;av;aqG...ESdyfay;&rvm;? eif;ay;&rvm;? zdk;armfeif;ESdyfay;ygr,f}}
]]aus;Zl;wifygw,fuGm? bmrSvkyfp&m rvdkygbl;? zdk;armfoGm;upm;acsyg}}
]]zdk;armf rupm;csifygbl;? OD;av;aqG tem;rSm jyKpkaecsifygw,f}}
olu pum;av;vJ awmfawmfwwfwJUaumif jzpf\/ uRefawmfhpdwfxJ tif;...
'Daumifawmh ighqDu rkHUbdk;vdkcsifvkdUbJ atmufarhrdí aiGwusyfxkwfay;um...
]]a&mh...a&mh..zdk;armf? rkHUoGm;0,fpm;acs}}
odkUaomf olu cg;cg;onf;onf; jiif;vsuf....
]]OD;av;aqGqDu rkHUbdk;vdkcsifvdkU r[kwfygbl;Asm}}
]]EdkU...wjcm;uav;awGeJU rupm;bJ bmaMumifh ightem; vmaewmwkef;}}
]]'Dvdk...OD;av;aqG&JU? rndKrjzLwkdUu ajymw,f? eifhOD;av;aqGraeUu t&ufawG
odyfaomufvdkU 'DaeUaowmhr,fwJU? ao&ifeifhudk o&Jacsmufvdrfhr,fwJU? 'gaMumifh
OD;av;aqGudk raocif uRefawmfvmNyD;jyKpkwmyg? OD;av;aqGao&if uRefawmfhudk o&J
racsmufeJUaemf? aemf}}
aMomf...'Dvdkudk;/ 'gaMumifh uRefawmfpdwfaygufayguf&Sdvmí...
]]at; at;? racsmufapcsif&if rif;tck ightem;rSmraeeJU}}[k qdkawmhrS olxdkif&m rSxí...
]]rndKeJUrjzLwkdUudkawmh t&rf;BuD;acsmufvdkufprf;ygaemf}}
]]at;...at;...oGm;awmhuGm}}
odkUwdkif oltcef;xJu rxGufao;bJ...
]]OD;av;aqG? b,fawmhaorSmvJ [if}}
]]noef;aumifavmuf}} (uRefawmfhEIwfxJ awGU&myif)
]]av;av;*sJ ajymNyD;yvm;}}
]]ajymNyD;NyD}}
]]'geJUawmif av;av;*sJu rjzLeJUrndKwdkUu OD;av;aqGaoawmhr,fajymw,f qdkawmh
awmufwD;awmufwJU wJU}}
]]at;? rif;o&Jacsmuf rcHcsif&if jrefjrefoGm;awmhuGm}}
,if;rS olxGufoGm;awmh\/
ujrif;r aumif? ,ck þpma&;aecsdefrSmawmh vlysKdjzpfaeacsNyD/
tcef; (7)
t[d
&Ir0r*¾Zif;xJwGif [mou@wck uRefawmfu wm0ef,lí xnfhoGif;&awmhrnf [k
u@emrnfudk OD;ausmf? wifhw,fESifh uRefawmfokH;a,muf wdkifyifpOf;pm;aomtcg
uRefawmfhrSm udk,fh[mudk,f b,fvdktrnfay;&rnfrod jzpfaeaomtcg wifhw,fu
&kwfw&uf oGufvufpGmyif....
]]udk&if okH;okH;aewJU pum;vkH;wck&Sdom;bJav... ]t[d}qdkwm}}
onfawmhrS uRefawmfcsufjcif;owd&awmh\/ olrsm;udk ajymifaemufaomtcg? Oyrm
(pifppf trSeftm;jzifh þ0w¬K ZmwfuGuf Zmwfvrf;uav;rSm wu,fhtjzpftysuf
uav;bJ[k bJqdkbJ? qdk&ifawmhwmbJ/ t[d)
1938-ckESpfu a&;awmh Adkvfbif&dk; 0w¬Ked'gef;wGif xdkpOfu olU0gusawGrSm ]bJ}awG
trsm;BuD; okH;aeaom Aef;armfwifatmifudk uvdjcif;/
EdkUNyD;....(tJ tJ EdkUaywJUwcsufuav;awmh tcGifhoifhvdkU *kPf,lyg&ap/ tESDvdk
udpörsKd;awGaMumifhbJ xifyg&JU/ (t[d)tcsKdU vuf0Jq&m qdkolrsm;u (t[d)uRefawmfhudk
wdk;wufaeaom tpdwftydkif;tayguf0odkU acgif;jyLaeNyD qdkvm;bJ/ (t[d)csD;rGrf;Mu
w,f/ wcsKdUuawmh (t[d) uRefawmfhuG,f&mrS....
]]'D aomfwmaqGqdkwJU acG;rom;[m tvum;taumif? wdkif;jynfpmzwfy&dowf nHUvdkU
'Daumifpma&;q&m jzpfaewm....}wJU/ (t[d)uRefawmfESifh uRefawmfhpmzwf y&dowfudk
qJMuygonf/ (t[d)
xdkpOfu olwkdUudk,folwdkU vuf0Jqdkolrsm;u uRefawmfhudk a0zefMuojzifh uRefawmfu
]]aus;Zl;qyfenf; edosnf;}0w¬K pum;csD;wGif olwkdUtm; uvdjcif;jzpfygonf/
,if;uJUodkU uRefwmfhta&;tom;udk taMumif;jyKí wifhw,fu tqdkjyK&m
OD;ausmfuvnf; oabmusí ]t[d}jzpfoGm;ygawmh\/
&Ir0 r*¾Zif;wGif ESpfazmif? q,fhajcmufrsufESm wm0ef,l&rnf/ þodkU u@wck
jyKpk&onfrSm 0w¬Kwyk'fwnf; pmrsufESm av;ig;q,f a&;&onfxuf cufygonf/
r*¾Zif;BuD;xJu r*¾Zif;uav;jzpfae&m wwfEdkiforQ tcef;pkHatmif yg&ayrnf/
xdkUaMumifh acgif;BuD;? t,f'Dwm tmabmf? 0w¬K? aqmif;yg;? uAsm? pmajymifwdkU tjyif
tarhNydKifpdkUvm;? þvnf; wt[d? vifhzaemifhaygufaq;? r,m; zdeyfpm? t[d
toHvTifhXme? t[d vTwfawmfpaom tcef;rsm;udk wDxGifvdkuf&onf/ tcef;wdkif;wGif
þykHpHrsKd; rnfolrqdk a&;om;ay;ydkUEdkifonf/ [mo? uAsm? 0w¬K? aqmif;yg;? pmajymifrsm;
vnf; a&;ydkUEdkifygonf[k ausnmcsufjzifh ESpfvavmufom uRefawmfwa,mufwnf;
uavmifemrnftrsKd;rsKd;jzifh pmykHpHawG trsKd;rsKd; a&;cJU&onf/ okH;vajrmufrSpí tjcm;
0goem&SifawG 0ifvmMuawmh\/
vmorQ uRefawmfu yxrzwfí a&G;? uRefawmf a&G;wmrsm;udk wzef OD;ausmftm;
wifjy&onf/ OD;ausmfonf rnfonfhpmudkrQ olrzwfzJESifh vTwfay;onf r&Sdacs/
uRefawmfa&;wm a&G;wmawGonf raumif;rSmpdk;íawmhr[kwf/ aumif;rSmudk awmh
,kHMunfonf/ odkUaomf [moqdkawmh tajymiftavSmifç tNidtpGef; &SdrSmpdk;íjzpf \/
OD;ausmf\ pmwnf;b0rSm uRefawmf [moq&mESifh [dkvuf0Jq&mawGudk tNrJ
owdxm;ae&&Sm\/ uRefawmfonf aemufydkif;ü touft&G,ftavsmuf vuf&majymif;
cJUí xdkvlrsm;um; OD;ausmfaocgeD;txd jiif;Mu ckHMuwkef;jzifh ¤if;wkdUvnf; onftwdkif;
bJ aoMutHUxif\/ (þum; pum;csyf)/
&Ir0r*¾Zif;rSm uRefawmfh t[du@zGifhaomtcg xdkpOfu armifaqGwifhemrnfESifh 0w¬KawG
ra&;wwfao;aom OD;ausmfom; armifaqGonf yef;csDvdkvdk? umwGef;vdkvdk ykHqGJ
avhusifhaeav\/ uRefawmfht[du@twGuf vufwnfhprf;aomtcg OD;ausmfu
olUom;ykHrsm;udk olUqE´oufoufjzifhrokH;ay/ ]]rifh OD;av;aqGjy? olUt[drSm olt,f'D
wm olBudKufrS okH;Edkifr,f}}[k ajymNyD; uRefawmfu a&G;cs,f&ef okH;awmhRs ykHi,fwckudk
5usyfEIef; olUom;tm; ay;\/ armifaqGUykHrsm;udk uRefawmfuvnf; ESpfoufí okH;jcif;bJ
jzpf\/ rBudKufvQify,fcsonf/
xdkpOfu uRefawmfht[du@rSm armifaqGESifh wufopfp yef;csDarmifpdefykHrsm;udk okH;\/
&Ir0r*¾Zif;rSm t[du@onf atmifjrif\/ ESpfouftm;ay;olawG &Sdvm\/
[motwdktxGm? uAsm? aqmif;yg;? pmajymif? 0w¬Kwdk? uavmifopfawG aygufzGm;vmcJU
onf/ t[dwGif vufpJGokH;Edkifaom yifwdkifuavmif&SifawG&vmonf/ rpHvS0if;cdkif?
cif*Grf;*Gd? a&TularESif;? tDMumauG;? aiGarmif;? armifva&mif? a&Twnf&efaemif? atmif
(vQyfppf)? usKdufvwfrdk;jrifh? armif&nfwifh? ok0PÖausmfpdef? ol&wufyk? zkef;zkef;?
ewåvif; cspfvGif? aygif;wnfpef;jrifh? jynfat;udk? rrnGefU..../
1959-ckESpfa&mufaomtcg OD;ausmfuuRefawmfhtm;-
]]uJ.....udk&ifhrSm wynfhvufom; pkHNyD? t[dqdkwJU eHr,fvJ y&dowf&SdaeNyD? udk&ifh
zmomudk&if wusyfwefoD;oefU t[dxkwfaya&mh? &Ir0xJrSm t[du@pxnfhuxJu
usKyf[m udk&ifhudk pmwtkyfxkwfoGm;EdkifbdkU &nf&G,fcsuf &SdcJUw,f/ uJ...tck
tcsdefwefNyD}}
OD;ausmfonf ol\apwemtwdkif; uRefawmfhtm; pma&;wmtjyif pmwtkyfESifh
toufarG;0rf;ausmif; jzpfatmif BuHaqmifpDrHay;vdkufygonf/ xdkUaMumifh t[dudk vpOf
pmapmiftjzpf ta&;ydkif&kH;wGif oGm;a&mufrSwfykHwifí 1959ckESpf? Mo*kwfvwGif t[d
eHywfwpfudk pwifxkwfa0vdkufygawmh\/
xdkpOfu rnfolrqdk pme,fZif; xkwfa0Edkifonf/ vkH;csif;0w¬qdkvQifum; rSwfykHwif ae&ef
rvdk/ bmpmaywdkuf? nmpmaywdkuf[lí owif;pmxJ aMumfjimNyD; xkwfvkduf&kHbJ/
xdkUaMumifh uRefawmfonf ]aomfwmpmay}[laom trnfudk ,lvdkufNyD; ]t[d}udk vpOf
xkwfa0onf/ aemifü aomfwmpmayrS vkH;csif;0w¬Krsm;udkvnf; xkwfonf/
uRefawmfonf udk,fydkifpmtkyf pwifpOfu rçwnfaiGwaxmif udk,fhrSm&Sdí r[kwf/
rEåav;pmtkyfudk,fpm;vS,f &J&ifhOD;aX;qDrSm vpOftvDvD pmtkyfzdk;awGxJrS
ESdrfoGm;yg[lí acs;,lvdkufjcif;jzpfygonf/ OD;aX;uvnf; xdkaiGudk csufjcif;bJ
ydkUvdkuf\/
uRefawmf\yxrOD;qkH; pmtkyfxkwf&ef Mo*kwfvudk a&G;cs,fonfrSm uRefawmf onf
1947-ckESpf? Mo*kwfvrSmpwifí pma&;q&mjzpfaomaMumifh þvudk uRefawmf\
uHaumif;aomv[k pdwfxJrSwf,lrdonfhtwGuf jzpfyg\/
yxrOD;qkH;tBudrf 5000-&dkuf&m 4000-ausmfukefojzifh awmfawmfbJ tusKd;&Sdyg \/
xdkUaemuf aMumfjimu vpOf 250-usyf? 300-usyf&jyefonf/
,if;odkUjzpf&um;? vpOf þt[dxkwfjcif;ESifh &Ir0twGuf 0w¬Kwyk'f a&;jcif;jzifh yif
uRefawmf\ b0&yfwnfa&;rSm ajyvnfwifhw,fvsuf &SdavNyD/
EGm;0,fbdkU aiG 800d
þodkU udk,fhpmtkyfudk,f rxkwfrDurl &Ir0uay;aom aiG 600-usyfrS ,ciftdrf
axmifa[mif;u uav;p&dwf 250-usyfay;&í usef 350-usyfESifh 1597-ckESpfwGif
ar\om;ESpfa,mufyg &efukefa&mufvmaomtcg uRefawmfwkdUrSm vpOf tvsifrSD&kH
avmufom&Sd\/
xdkpOf waeUoü OD;cifarmifvwfESifh a':cifrsd;cspf vifr,m;onf &Gmwef;&Snf&Sd
uRefawmfhtdrfuav;odkU vma&mufvnfywfMu&m uRefawmfhtdrfteD;rSm EdkUpm;EGm;r
arG;jrLolrsm;&SdMuí EGm;NcHawGrSm EGm;rçjrnfoH? EGm;uav;atmfoHawGESifh EGm;EdkUnSpfaeMu
onfrsm;udk jrif&aomtcg....
]]atmifr,f? rif;wkdU&Gmuav;u wu,fhawm&Gmav;bJ? aysmfp&muG,f? &efukef teD;rSm
'DvdkEdkUpm;EGm;rçawG arG;Muwm olwkdUawmfawmf tusKd;&SdMurSmaygh...}}
]]&Sdw,fudkvwf&JU? uRefawmfawmif olwkdUtm;usNyD; EGm;arG;csifpdwf ay:rdw,f...}}
udkvwfu pdwfyg0ifpm;um....
]]at;...arG;ygvm;uG....}}
]]arG;wmu [kwfyg&JU? uRefawmfhrSmu aiG&if;r&Sdbl;...}}
]]aiG&if; b,favmufawmif vdkrSmvJ}}
]]EdkUpm;EGm;ru aps;rao;bl;? tenf;qkH; 500-usyfbJ? 'Dawmh EGm;NcHaqmuf&rSmeJU?
EGm;pm0,f&rSmeJU? 700-usyf 800-usyfavmuf rçwnf&rSmbJ...}}
OD;cifarmifvwfrSm olwwfEdkifvQif wzufom;udk tNrJwrf;ulnDrpcsifpdwf &Sdol
jzpf&mum; rqdkif;cPyif...
]]'gjzifh rif; eufzefcg ighqDvmNyD; 800-usyf ,lvSnfhuGm...}}[k ajymvdkufawmh\/
aemufwaeU uRefawmf olwdkUtdrfa&mufoGm;aomtcg udkvwfonf uRefawmfh tm;
wuúodkvfpmwdkufodkU ac:oGm;í aiG 800-usyf xkwfay;vdkuf\/
EdkUpm;EGm;r arG;jrLa&;
pifppf EGm;arG;jrLa&;taMumif; ajymMupOfu uRefawmfonf tu,fEGm;arG;vdkí r[kwf/
pum;tqifoifhíom (uRefawmfawmif olwdkUtm;usNyD; EGm;arG;csifpdwf ay:rd w,f)[k
ajymvdkufrdjcif;jzpf\/ trSefum; EdkUpm;EGm;rarG;jrL&onfrSm vG,fulaomtvkyf
r[kwfacs/ cdkif;EGm;rsKd;uJUodkU aumuf&dk;? jrufauR;xm;&kHESifhrNyD;/ EGm;rrS EdkU&pdrfhaomiSm
zGJEk? qefuGJç ESrf;zwfudk qm;EdkifEdkifESifhusKdí e,fzwfauR;&onf/ tpmwGif qm;iefrS
t&nf rsm;rsm;aomufí EGm;EdkUrsm;rsm;xGuf\/ uRefawmfonf jrif;vSnf;orm;b0u
jrif;arG;cJU bl;&m EdkUpm;EGm;ronf jrif;xuf auR;& arG;&u&duxEdkif\/
tu,fí udkvwfay;aom aiG800d-usyfxJrS 500d-usyf? 600d-usyfwef EGm;r'ef;
rwaumif 0,fvdkufygtHU/ olUudkom;wif&rnf/ om;arG;atmif apmifh&rnf/ om;arG;rS
EdkU&rnf/ om;ESifhEdkUusaeNyDjzpfaom EGm;rudkum; waxmifatmuf r&Edkifacs/
uJ...[kwfygNyD/ uRefawmfonf EGm;r'ef;waumif0,fí om;wifNyD; auR;arG;jyKpk vdkuf&m
wESpfMumaomtcg om;usygNyD? EdkU&ygNyDwJU/ olUtwGuf uRefawmfrnfrQt&if;
tESD;0ifaeNyDenf;/
olUudk uRefawmfajcmufvavmuf EdkUnSpfNyD;aomtcg wzefom;wifay;&rnf/
Znf;uyfvmonfESifhwNydKifeuf EdkUt&enf;vmNyD; Znf;&ifhaomtcgü EdkUr&awmhNyD/
xdktcg þEGm;rom;trdudk uRefawmfu olwdkUqDu 0ifaiGr&bJESifh tvum;oufouf
auR;xm;&awmhrnf/
xdkUaMumifh EdkUpm;EGm;r arG;jrLvdkolwkdUonf tenf;qkH; ESpfaumif&SdrS jzpf\/ waumif
EdkUr&csdefwGif waumifu &ae&rnf/ t"dyÜm,frSm EGm;rESpfaumifonf wvSnfhpD
0ifaiG&aeí olwkdUcsif; wjyefpDauR;ae&mü vluolwdkUtm; jyKpkc 0ifpm;&rnf/
,if;odkUrS EGm;rBuD;rsm;u EGm;uav;awGarG;í EdkUpm;EGm;r q,faumifjzpfvmNyD qdktHU/
'DvdkeJU ig;aumifpD\ &aiGudk ig;aumifpDu pm;aeMuí vlu olwkdUtm; jyKpkauR;
arG;cMum;0ifpm;&rnfom jzpfonf/ EkdUpm;EGm;r taumifESpfq,f jzpfvmygNyDwJU/ xdkenf;
¤if;bJ/ EGm;rsm;vmawmh udk,fcsnf;rwwfEdkifojzifh tvkyform; iSm;&awmhrnfjzpfí
tvkyform;rsm;tm; zJUíay;&jyefawmhonf/ xdkUaMumifh EkdUpm;EGm;r arG;jrLolwkdUonf
EGm;awGom wif;ukyfrqHUatmif rsm;vnrnf/ aiGuawmh tzwfwifrvmbJ &aiGESifh
xGufaiGu nDrQvsufom &Sdae\/ b,fawmhrS aiGawG vkH;ueJcJueJ &rnfenf;/ EGm;awG
wtkyfwrBuD; a&mif;ypfaomtcgrSbJ jzpf\/
odkUaomfvnf; 'DvdkwtkyfwrBuD; jzpfvmzkdUu uRefawmfwkdU jrefrmvlrsKd;rsm;rSm tifrwef
tokH;p&dwfusOf;aom [dE´Lukvm;rsm;uJUodkU rvG,fulacs/ &Gmwef;&SnfaepOfu
EdkUpm;EGm;r arG;jrLjcif;jzifh BuD;yGm;aeonfqdkaom udkapmvSudk uRefawmfavhvmcJUonf/
olUEGm;NcHrS EGm;awG ESpfpOf wdk;wufaeonfawmhrSefyg\/ odkU&mwGif ArmyDyD oma&;em
a&;BuKHvmwdkif; xkwfxkwfa&mif;&ojzifh EGm;rq,fhudk;aumifxuf wdk;wufcJUonfr&Sdacs/
vlyifyef;vdkufonfuvJ tvGefbJ/ eHeuf 3em&Du xNyD;EdkUnSpf&onf/ wzefaeUv,f
3em&DrSm nSpf&jyefonf/ EGm;rwaumifudk waeUESpfcgnSpf&onf/
xdkUtjyif uRefawmfhpdwfrSm roufrom cHpm;rdonfum; EGm;rBuD;ESifh olUom;
uav;&JUjzpftif/ wif;ukyfxJwGif EGm;om;trdESpfaumifudk rsufESmcsif;qdkif BudK;wdkwdkESifh
csnfxm;onf/ EGm;rBuD;EdkUonf om;uav;buf vSnfhray;Edkifatmif eHab;rS nSyfwef;
&dkufxm;onf/
EdkUnSpfawmhrnfqdkawmhrS EGm;uav;tm; BudK;jznfí EGm;rBuD;em; qGJvmum
cPuav;pdkUaponf/ EGm;rBuD;u olUom;uav; pdkUpdrfhaomiSm EkdUudkcsay;vdkufaomtcg
EGm;uav;udk aqmifhqGJ,lí wdkifrSmcsnfxm;vdkufNyD;? EGm;rBuD;\ EdkUudknSpf,lawmh\/
pifppfum; EGm;uav;aomuf&rnfhEdkUudk vlu vk,ljcif;bJjzpfyg\/ xdktcsdefrSm
EGm;uav;u EdkpdkUcsifvGef;vdkU wbJbJatmfae\/
udkvwfay;vdkufaom aiG 800dudk udkifí txufygtaMumif;rsm;udk vifr,m; ESpfa,muf
aqG;aEG;Muaomtcg aru...
]]'Dvdkjzifh EGm;r r0,feJUaygh armif&,f...}}
]]EGm; r0,fawmh 'DaiGudk 'dkUbmvkyfrvJ? jyefay;vdkuf&rSmuvJ ESajrmp&mBuD;...}}
]]tdk...bmvdkU jyefay;&rSmvJ olwdkUrSm ydkvQHvdkU udk,fhay;wmbJ? arvufaumuf
vkyfypfvdkufr,fav....}}
aMomf...udk,fhom;r,m;qdkawmh a&T0wf a&Txnfqif&OD;rSmygvm;/
]]at;...vkyf...vkyf...}}
,if;odkUjzifh q&mvwfwkdU vifr,m; uRefawmfwkdU&GmodkU olwkdU0,fay;aom
uRefawmfwkdUEGm;rudk Munfh&atmif vmMuaomtcg uRefawmfu r&GHUr&JrsufESmjzifh
EGm;rjzpfzJ vufaumufjzpfoGm;&onfhtaMumif;udk &Sif;jy&awmh\/
'Dawmh udkvwfu 0rf;omtm;&bJ...
]][if;...tv[ó okH;pm;rypfzJ vufaumuftzwfwifwm awmfao;wmayghuGm ...}}wJU/
xdkrSpí olwkdUaiG 800d taMumif;udk uRefawmfwkdU pum;qufrajymMuacs/
om;&SifjyKjcif;
tazonf uRefawmfESifh uRefawmfhxufq,fESpfi,faom om;wa,mufudk zGm;jrif cJUí
þom;ESpfa,mufudk wBudrfpD tjcm;udwådrom;rsm;ESifh &SifjyKcJUNyD;aemuf? ,ck ajr;rsm;udk
&SifjyKcsifjyefNyDwJU/ aus;awm&Gm vlBuD;rsm;onf aiG,m;uav;&SdvQif 'grsKd;bJ
pdwful;aewwf\/
uRefawmfhtaronf om;orD;udk;a,muf zGm;jrifcJU&m? ig;a,muf tzwfwifcJU onf/
tBuD;qkH;orD;u uRefawmft&G,fra&mufrDuyif tdrfaxmifuscJUaomfvnf;
om;orD;rxGef;um;acs/ 'kwd,ESifh wwd, orD;rsm;u i,fpOfuyif aoqkH;ukefMuonf/
uRefawmfu pwkw¬ajrmuf om;jzpf\/ uRefawmfhatmuf nDrav;uvnf; i,fpOfuyif
qkH\/ xdknDr\atmuf qXrajrmuf om;um; vlajcmufuav;jzpfae\/
vlajcmuf
olUudk zGm;jrifaomtcg uRefawmfonf ajcmufESpfom;avmuf&Sdí aumif;rGefpGm
rSwfrdaeygNyD/ a,mufsm;uav;t*FgpkHyg\/ aeUaphvaph arG;jcif;bJjzpf\/ odkUaomfrdcif
um; udk,f0efaqmif Adkufray:cJUacs/ taMumif;rSm þvlajcmufuav; t&yfonf
wxGmomomrQ&Sdí olUt&yfESifh udk,fvkH;udk,fxnf tcsKd;usaom vluav;bJjzpf\/
olUtom;a&mifu vltom;a&mifESifhrwl? acsmuvufa&mifjzpfae\/ arG;pOfu 00vif
vifav;jzpfaomfvnf; toufr&SLyg/ odkU&mwGif olUcE¨mudk,fonf ykyfíroGm;? wjznf;
jznf;ajcmufoGm;í aemufqkH;rSm ur®Xmef;&kyfav;om jzpfoGm;awmh\/
onfvdkvlajcmufuav;arG;vQif rdbudkaumif;usKd;ay;wwfonfqdkí olUtm; ykqdk;ç
tusDrsm; 0,fay;&onf/ uRefawmfhtwGuf0,fwdkif; olUbdkU i,fi,fuav; csKyfay;
&onf/ olUudkrSefaowåmxJrSm a&arT;ESifhxm;onf/ udk,fhvlu rdbudkb,frQaumif;usKd;
ay;rnfawmh rod/ olUarG;NyD; umvrsm;pGmMumatmif [dkuonfu vma&mufMunfh&IMu
olrsm;udk r*Fvmwyg;vkyfí {nfhcHauR;arG;&onfrsm;udkawmh uRefawmfaumif;pGmrSwfrd
\/
olUudk vma&mufMunfh&IolawG &dk;oGm;Muaomtcg olUtm; tdrftay:xuf tcef;xJrSm
xm;\/ uRefawmf olUtem; oGm;oGm;NyD; pum;ajym\/ olu Ak'¨[l;om;udk;? olUemrnf
armifvSa&T[k ay;xm;\/
]]a[haumif....ighnDarmifvSa&T? vlajcmufawG[m tdyfrufxJrSm pum;ajymw,fwJU uG...?
rif; igntdyfwJUtcgrSm tdyfrufxJ vmpum;ajymjyygvm;uG? 'dkUnDtudkESpfa,muf
tdyfrufxJrSm upm;Mu&atmifvm;uG....}}
odkUaomf.....olonf uRefawmfhtdyfrufxJodkU wcgrQ rSwfavmufom;avmuf
a&mufrvmcJU/ uRefawmfhrdbrsm;vnf; olUtwGuf bmrQxl;xl;jcm;jcm; tdyfrufonf[k
rMum;rdcJU/ xdkUaMumifh olUtm;toufr&Sdawmhaom vlajcmuf[kqdkMu\/
þqXrajrmuf vlajcmufudkarG;NyD;aemuf owårajrmufu orD;rdef;uav; tjrifh/
tXrajrmufu om;a,musfm;av; armifat;/ e0rajrmuf ti,fqkH;u orD; csKdcsKd
uRefawmfwkdUtaronf 1941-ckESpfrSm uG,fvGefonf/
tjrifhonf uRefawmfhtaraoNyD; rMumrDyif 'kwd, urÇmppfBuD;rjzpfrD uRefawmfh t&if
tdrfaxmifusaomfvnf; a&SUOD;ydkif;rSm orD;awGcsnf;qufarG;aeí tazrSm &SifjyK
bdkUajr;r&cJU/ uRefawmfhusawmh vm;vm; udk,fydkifarG; om;ESpfa,muftjyif r,m;yg
om;ESpfa,mufuyg wdk;vmawmh taztBudKufawGUoGm;um ]]uJ...rifhom;awG &SifjyKbdkU
ighay;awmhuG...}}[k awmif;avawmh\/
uRefawmfhtzdkUrSmvnf; zcifaus;Zl;qyf&ef 'gbJwwfEdkifonf jzpfaomaMumifh ]]taz
oabm&SdygbJAsKdU...}}
bmoma&;
odkUaomf pifppfawG;Munfhawmh? uRefawmfhom;awGonf c&pf,efrçawGu arG;wm
csnf;jzpfae\/ aemfrmu R.C &dkrefuufovpf/ aru bufywpf/ uRefawmfu rd&dk;zvm
Ak'¨bmom/ odkUaomf uRefawmfwkdUonf bmoma&;udk t,lonf;Muolrsm; r[kwf/ ar\
c&pf,efudpöawGudk uRefawmfucGifhjyK\/ uRefawmf\ Ak'´bmomudpöudkvnf; arucGifhjyK
\/ aemfrmum; txl;ajymp&mr&Sd/ 'Dom;orD;awGp&dwf uRefawmfu ay;xm;wmbJ/
xdkUaMumifh aemifBuD;awmhrSbJ olwkdUtodw&m;eJU olwkdUBudKuf&mbmom udk;uG,fMuyap/
tckawmh tazhqE´twdkif; &SifjyKyap[k ESpfrdom;awGudk uRefawmfçroGm;awmh\/
'DaumifawGu q,fESpfausmfawG/
1959 ckESpf? aEG&moDjzpf&m xdkpOfu 73 ESpf&SdNyD; 1972-ckESpf? 86-ckESpfrS aornfh
tazonf ]]ig...aemufb,favmufMum ae&r,fodwmr[kwfzl;? rif;om;awGvJ&SifjyKcsdef
a&mufwkef;? ighrSmvJ aiG&Sdwkef;}}[k qdkygonf/ uRefawmfhrSmawmh xdktcsdefwGif om;awGESifh
uRefawmfwkdU vifr,m; oGm;bdkUp&dwfrS tEdkifEdkifyg/ tJ'geJU uRefawmfwkdUvifr,m;
om;awG&SifjyKbdkU &GmcPjyefMur,fvdkU trBuD; cifrsKd;cspfeJU udkvwfwkdUtdrf oGm;EIwfquf
awmh olwkdUonf 0rf;omtm;& ]]atmifr,f..'dkUvJ 'gejyKy&apuG,f}}[kqdkí aiGw&m
ay;vSLvdkufyg\/
þtvSLwGif uRefawmfh&Gmom;rsm;u ]]'dkU&GmtvSLawGrSm 0ufom;awGpm;ae&wm &dk;aeNyD?
ig;ajcmufaxmif; pm;csifouG,fh? &efukefom;awG &efukefu ig;ajcmuf0,fcJUyg..}} [k
awmif;qkdMu\/
þwGif pOf;pm;Munfhrd\/ ppfrjzpfrDacwfESifh ppfNyD;acwfonf ajymif;jyefjzpfae\/
a&S;t*Fvdyfacwfu ]0ufom;wkH;BuD; 'l;acgif;avmuf? olrsm;pm;wm jrifbl;yg&JU...}[kyif
oHcsyfxdk;Mu\/ tvSLtwef;wkdUwGif 0ufom;auR;ygu wu,fh'dwf'dwfBuJ tvSLrS/
ig;ajcmufaxmif;ac: i&HUajcmufudk jyKwfaxmif;NyD; aMumfxm;onfrsm; auR;onfudkawmh
qif;&Jom;pm? zGwfusm;tvSL[k ,lqMu\/
a[m....,ckawmh 0ufom;onf zGwfusm;tvSL/ ig;ajcmufaxmif;tvSLrS taumif;pm;
jzpfaejyefacsonf/ ykdufqHukefwmrSmvnf; 'Dacwf i&HUajcmufaps;? qDaps;?
MuufoGefaps;u BuD;vSojzifh 0ufom;xuf rsm;pGmydkukefae\/ pifppfawmh vlawG\
pdwfonf pm;&wmrsm;onfudk&kd;í pm;&cJonfudk wrf;wMujcif;omjzpf\/
rnfodkUqdkap uRefawmf olwkdUqE´udk jznfhpGrf;EdkifcJUyg\/ uRefawmfhrSm aiG&Sdíawmh
r[kwfyg/ þtaMumif;udk uRefawmfhnD AdkvfrSL;armifat;tm; ajymjyaomtcg vdkorQ
i&HUajcmufawGudk olu0,fay;vkdufyg\/
þ&SifjyKyGJudk owåKcsMunfhvdkufaomtcg uRefawmfuom;pdkuf? vSLbG,f'gwAÁ0wåK
tpkHpkHudk tazESifhnDwkdUu tukeftuscHMuí vkyftm;rSm &Gmol&Gmom;wkdU jzpfMuukef\/
tJ q&mvwfESifh trBuD;cifrsKd;cspfwkdU aiGw&mygonfudkvnf; ,rrif;xH oufaocH&ef
rSwfwrf;wifvdkufyg\/
olwkdUtrI
&Ir0OD;ausmfonf 1956 ckESpf? Mo*kwfv 15 &ufaeUwGif &Ir0&kyf&Sifudk
wnfaxmifonf[k rSwfwrf;wifvsuf ]vmvkvkai;}Zmwfum;udk 'g&dkufwmwifhw,fESifh
pwif&dkuful;onf/
vmvkvkai;onf &Ir0\ yxrum; jzpfaomfvnf; wifhw,f\ a&SUOD;qkH; r[kwf acs/
wifhw,fonf a&Tjrifhrdk&f&kyf&SifrS ]usr tEkynmonf} ESifh ]rrxm;} Zmwfum;awGudk
t&if&dkufaepOfrS OD;ausmfu olUpma&;q&mBuD;udk 'g&dkufwmtjzpfESifh olrsm;OD;ygNyD&,fvdkU
raeEdkif rxdkifEdkif vmvkvkai; Zmwfum;udk &dkuf&ef xdk;tyfjcif;jzpfyg\/ xdktcsdefü
wifhw,ftm; pmaye,frSma&m? &kyf&Sife,frSma&m? bDat bDt,fvf? Advwfjyef pma&;
q&mBuD;[lí vGefpGmtxifBuD;aeyg\/ wifhw,fonf 'g&dkufwm rvkyfrDu &kyf&Sife,frSm
[dwfajy;aeonfuawmh at0rf;&kyf&SifrS ]tausmftarmf}Zmwfum;ESifh zdk;ygMuD; tu,f'rD
&aom ]zdk;NyKH;csKd}Zmwfum;rSm wifhw,f\ZmwfnTef;rsm; jzpfukef\/
vGefcJUaom {NyDv &Ir0u ]&Ir0OD;ausmfrnfaom ZJGowådcJ} aqmif;yg;wGif
uRefawmfa&;om;cJUonfhtwdkif; wifhw,fonf Advwfu jyefvmaomtcg yxr &Ir0
owif;pmxkwf&ef? 'kwd, &kyf&Sif&dkuf&ef OD;ausmftm; em;csonfrSm rSefygonf/ odkUaomf
OD;ausmfonf rvkyfrDrSm tvGefcsifhcsdefwwfol jzpf&um;? apmifhqdkif;pOf;pm;aepOfü a&Tjrifh
rdk&f &kyf&SifESifh wifhw,fqufoG,foGm;rdjcif;jzpfyg\/
,if;um; udkaX;<u,faumif;rIwnf;/ xdkpOfu udkaX;<u,fonf z-q-y-v
ygvDreftrwf? a&Tjrifhrdk&f &\½kyf&Sifydkif&Sif OD;oef;azESifh rEdkif&ifum? wifhw,fESifhum;
aomufazmfpm;zuf/ xdkUaMumifh udkaX;<u,fonf wifhw,ftm; OD;oef;azqDac:oGm;NyD;
vQif....
]]oef;azBuD; rif;BuD;yGm;csrf;omcsif&if 'DrSm igholi,fcsif; bDatbDt,fvf Advwf jyef
pma&;q&mwifhw,fudk &kyf&Sif'g&dkufwm vkyfcdkif;bdkU &SdawmhwmbJ}}[k wcsufvTwf
trdefUxkwfavonf/
OD;oef;azvnf; a&Tabmawmf usoGm;ojzifh ]usr tEkynmonf}ESifh ]rrxm;}
ESpfum;jyL;&dkuf&ef oabmwlvdkufav\/ 'g&dkufwmqdkvQif um;&SdrS wifhw,fojzifh
wifhw,ftm; wifhw,f&ef OD;oef;azonf atmfpwif um;av;wpD;udk 8500dESifh 0,fNyD;?
wihfw,ftm; 12000d xm;í ay;vkdufav\/
,if;odkUvQif wifhw,fonf aeUcsif;ncsif; um;ESifhbmESifh 'g&dkufwmjzpfoGm;aom tcg
Od;ausmfrSm ]wifhw,fu ight&ifajymaewm? tckolrsm; OD;oGm;NyD}[k ratmifhEdkif
rtD;Edkifjzpfum ]vmvkvkai;}Zmwfum;&dkuf&ef tjrefpDrHí &Ir0½kyf&SifukrÜPDudk
wnfaxmifvdkufav\/
a[m....vmjyefNyD aemufwa,muf
olum; aESmif;umvwGif bDokH;vkH; &kyf&Sifydkif&Sif jzpfvmrnfh OD;bcefUaywnf;/
udkbcefUonf uRefawmfESifh oufwl&G,fwlrQ uRefawmfhpmzwfy&dowfjzpfí t&uf vnf;
tvGefBudKufojzifh uRefawmfESifh aomufazmfpm;buf/
waeUoü t&ufwykvif;? bJuifwaumifESifh uRefawmfhtdrfa&mufvmum
pm;aomufMu&if; olu pum;p\/
]]udkaqG? uRefawmfwifhw,feJU &kyf&Sifwum; &dkufcsifw,fAsm}}
]]&dkufygvm;As}}
]]tJ'g....q&mwifhw,feJU uRefawmfeJU rodbl;As? udkaqGu ajymay;prf;yg}}
]]cufygbl;Asm....uRefawmfajymay;yghr,f}}
]]EdkUNyD;..uRefawmf&dkufcsifwmuvJ ola&;wJU &Ir0r*¾Zif;xJu ]rMuifomonf} 0w¬K&SnfbJ}}
]][m....'gjzifh ydkNyD; tqifajywmayghAsm? uRefawmfajymay;ygr,f}}
odkUaomf uRefawmfþtaMumif;ajymjyí OD;ausmfem;aygufoGm;aomtcg q&mausmfrSm
rcHr&yfEdkif jzpf&jyefawmhonf/
]]'D ]rMuifomonf}0w¬K[m uRefawmfh &Ir0r*¾Zif;xJrSm ygcJUwmbJAsm? &Ir0 &kyf&Sif
uvGJNyD; wjcm;ukrÜPD&dkufcGifhray;Edkifbl;? 'DawmhudkaqG 'Dvdkvkyf? cifAsm; udkbcefUudk
ajymvdkuf? wifhw,feJU 'D0w¬Kudk &dkufcsif&ifjzifh &Ir0&kyf&SifeJU&dkuf&r,f? EdkUNyD;...olUudk
vkH;vkH; ray;Edkifbl;? w0uf&S,f,mbJ ay;Edkifr,fvdkU....}}
'Dpum; udkbcefUudk uRefawmfajymjyaomtcg udkbcefUu oabmusygonf/
]]tqifoifhygbJ udkaqG? OD;ausmfvdkvleJU tpkpyfvkyf&rSmudk uRefawmf BudKufyg w,f...}}
]]'gjzifh cifAsm;wkdUcsif; awGUqkHNyD; ajymqdkMu...}}[kqdkNyD; OD;ausmfESifh udkcefU awGUay;
vdkufaomtcg rMuifomonf Zmwfum;twGuf rçwnfaiG wodef;xm;rnf/ 'gudk
udkbcefUu ig;aomif;? &Ir0u ig;aomif;/ pmcsKyfpmwrf;vkyfMurnf pDpOfMuaomtcg
udkbcefUu oabmusygonf/ odkUaomf olUvufxJrS ,ckig;aomif;r&Sdao;í yxrt&pf
taeESifh ESpfaomif;ig;axmif ,lxm;yg[k yPmrajymcJUNyD; aemufwaeUwGif udkbcefUu
OD;ausmftm; uRefawmfha&SUrSm aiGESpfaomif;ig;axmif ay;tyfonf/ ig;aomif;rjynfhao;
í pmcsKyfpmwrf;awmh rvkyfMuao;/
udkbcefUonf ,ck[m yxrtBudrf &kyf&Sif&dkufjcif;r[kwf/ olUrdwfaqGwa,muf ESifh
&S,f,mpyfí bD0rf;zvif;[k emrnfwyfum ]vSavcufav}Zmwfum;wum; &dufNyD;NyD/
vSavcufav Zmwfum; atmifjrifonf/ tjrwfaiGawmfawmfrsm;rsm; &vdkuf onf/
odkUaomf olUrdwfaqGESifh pdwf0rf;uGJMuí tpk&S,f,mudk cGJ,lcJUum olUzmomol
ukrÜPDwckaxmifrnf[k pdwful;cJUonf/ odkUaomf azmfjycJUonfhtwdkif; q&mausmfESifh
awGUoGm;aomtcgrSm &Ir0&kyf&SifrSm &S,f,m0if&aom tjzpfodkU (acwå)a&mufoGm;&&Smyg
onf/
uJ...,cktajctaeü uRefawmfwdkU q&mwifhw,ftjzpfudk MunfhMuprf;yg/
a&Tjrifhrdk&f&kyf&SifrS usrtEkynmonfESifh rrxm;? &Ir0&kyf&SifrS vmvkvkai;ESifh rMuifom
onf/ rnfonfh 'g&dkufwmqDrSvnf; enf;emr,lbl;? Zmwfum;wum;rQvnf; vkyfudkifcJU
bl;jcif; r&Sdao;ygbJESifh Zmwfum;av;um;BuD; wNydKifeuf &dkuf&aom 'g&dkufwmonf
jrefrmjynfrSm &SdcJUygoavm/ urÇmrSmaum &Sdygoavm/ a[....&kyf&Sifq&mwkdU ajzMuprf;
yg/
þav;um;teuf okH;um;jyjzpfonf/ ]usrtEkynmonf}ESifh ]rrxm;}Zmwfum;
udkb,fhES,faeovJ[k OD;oef;aztm; uRefawmfar;Munfhaomtcg ]uRefawmfuawmh
BudKwifaiGawG &xm;vdkU r&IH;bl;As? e,fuuefx&dkufwmawGawm huGJukefw,fAs....?
uRefawmfh ukrÜPDvJ eHr,fysufoGm;w,fAs}[k ajzygonf/
]vmvkvkai;}Zmwfum;taMumif;um; ]OD;ausmfrnfaom ZGJowådcJ}aqmif;yg;wGif
azmfjycJUNyD;ygNyD/
]rMuifomonf}Zmwfum;udkum; ]vmvkvkai;}NyD;uwnf;u &dkufvufpBuD;ESifh onfb0
onfrQESifh awmfygawmh[k OD;ausmfu &yfypfvdkufawmh\/
wifhw,f\vufpGrf;udk yxrOD;qkH; tuJzrf;rdol
xdkvlum; udkbcefUjzpf\/ olonfOD;ausmftm; aiGESpfaomif;ig;axmifay;NyD;
ESpfvrQtMumü waeUwGif uRefawmfhtdrfodkU a&mufvm\/ olUxkH;pHtwdkif; olU*spfum;ESifh
&rfwykvif;ESifh bJuifwaumifESifh jzpfaomfvnf; cgwdkif;vdk olUrsufESmu r&Tifysyg/
aomufMu pm;Mu&if;rS olu pdwfysuf tm;aysmhaomtoHESifh pum;p\/
]]udkaqGUawmh tyluyf&tkH;rSmbJ...}}
]]bmrsm;vJ udkbcefU...}}
]]OD;ausmfqDu aiGESpfaomif; ig;axmifudk jyefvdkcsifw,fAsm...}}
uRefawmfrSm tHUtm;oifhoGm;vsuf...
]]Asm..bmjzpfvdkUvJ..}}
]]cifAsm;vlBuD; aomufokH;rusygbl;}}
]][if OD;ausmf bmjzpfvdkUvJ}}
]]Od;ausmfajymwm r[kwfygbl;? wifhw,f[m &kyf&SifrS r&dkufwwfwmbJ}}
]]b,fhES,f? bDabbDt,fvf Advyfjyef pma&;q&mBuD;bJAsm}}
]]bDat bDt,fvf Advyfjyefpma&;q&meJU &kyf&Sif&dkufwmbmqdkifvJAs}}
]]at;av cifAsm;wdkU b,foluqdkifw,fajymvdkU wifhw,fudk tvkt,uf 'g&dkufwm
vkyfckdif;aeMuwmwkef;}}
]]ajymwwfygbl;Asm}}
]]uRefawmfajymwwfygw,f? ]olrsm;a,mifvdkU aygif tarmifawmifrSef; ajrmuf
rSef;rod}ygbJ}}
]][kwfygw,fAsm? uRefawmftcka&Tjrifhrdk&frSm ol&dkufwmawG oGm;avhvmMunfhawmh
&kwfwrf;awGbJ? vluvJ um;&dkufwkef;rSmbJ rl;aevdkufwmayvdkU}}
]]cifAsm;tpu wifhw,f aomufwwfrSef;rodbl;vm;}}
]]'Dvdk vkyfief;cGifrSmawmh aomufvdrfhr,f rxifrdygbl;Asm? ckjzifh 'ku©a&mufawmh rSmbJ?
]rMuifomonf}rSm uRefawmf &S,f,mrygcsifawmhbl;Asm? uRefawmfhaiG OD;ausmfqD
ujyefawmif;ay;yg udkaqG&m? &SdBuD;cdk;yg&JU}}
udkbcefUBuD;udk uRefawmfoem;pdwfay:vm\/
]]at;av? uRefawmf OD;ausmfudk ajymMunfhr,f}}
]]ajymwJUtcgrSm wifhw,f&dkufwm rBudKufvkdUqdkwmudk rodygapeJU? wifhw,f&dkuf
wJUum;awGu rsm;aeawmh MumrSmpdk;vdkU uRefawmfhaiGu twdk;eJUacs;&wmrdkU ratmifhEdkif
vdkU vdkUajymjyygaemf..}}
]aumif;ygNyD cifAsm}}
odkUESifh udkbcefU\qE´udk OD;ausmftm; ajymjyaomtcg OD;ausmfu 0rf;omtm;& yif....
]]tm;...BudKufygw,fAsm? uRefawmfh&Ir0&kyf&SifrSm olvdkvl &S,f,mygwmvJ rvdkvm;
ygbl;}}
]]'gjzifh olUaiG ESpfaomif;ig;axmif jyefay;vdkufaygh}}
]]ay;r,fAsm? 'gayr,fh}}qdkí olacwåpOf;pm;NyD;rS ]]aiGawGu tvkyfxJ0ifoGm;NyDjzpf
avawmh ESpfaomif;ig;axmifudk wcgxJray;Edkifbl;? wvig;axmifpD ig;vay;r,fvdkU
ajymvdkufyg}}
'DtajzMum;&awmh udkbcefUuvnf; qkH;NyD;om;aiG jyef&ouJUodkU 0rf;omoGm; onf/
]]b,fenf;eJUjzpfjzpf jyef&&if awmfygNyDAsm}}
,if;odkUjzifh udkbcefUonf OD;ausmfqDu aiG jyef&bdkUaocsmawmh olUwGifaemuf xyf
&SdvmaomaiGESifh rçwnfum olUudk,fydkifukrÜPDESifh Zmwfum;&dkuf&ef pDrHavonf/
olUukrÜPDemrnf olay;vdkufonfu ]bDokH;vkH;}wJU/ ola&T;cs,fonfu om"k\ ]waZmuf
uef;}0w¬K/ 'DemrnfBuD; raumif;ygbl;qdkí om"k0w¬xJu Zmwfvdkufemrnf jr'ifudk
,lum Adkvfjr'if/ udkbcefUonf wifhw,f&dkufwm MunfhNyD; uwnf;u w&m;usvm[ef
wlyg\/
]]&kyf&Sif&dkufwmrSm 'g&dkufwmu ta&;BuD;qkH;As? 'g&dkufwmuawmh pdwfcs&wmxJu
iSm;rSbJ? OD;csif;pdef b,fhES,fvJAs}}
]][m....aumif;wmayghAsm}}
]]rif;om; rif;orD;awm hemrnfBuD; aomif;ausmfawGudk riSm;Edkifbl;AsKdU? uRefawmfhrSm aiGu
av;ig;ajcmufaomif;avmuf&Sdwm? uRefawmfhukrÜPDu topfqdk awmh e,fu
bkwfuifawGvJ vmrSmr[kwfzl;? 'gaMumifh rif;om;rif;orD;topfudk wifr,fAsm}}
]]cifAsm; pdwful;xm;wm &Sdyvm;}}
]]&SdNyD? rif;orD;u}}[kqdkNyD; ]]udkaqG? cifAsm;r&DeJUaemf}}
]]tvdk...uRefawmfu bmaMumifh &D&rSmwkef;}}
]]uRefawmfhrdef;r rjr&Dudk pdwful;w,fAsm}}qdkNyD; olu&,faeojzifh..
]]b,fhES,f? uRefawmfhawmh r&DeJUqdkNyD; cifAsm;u bmaMumifh&Daeowkef;}}
]]tJ'g jzpfyghrvm;}}
]]olU&kyf&nfu ajymp&mr&Sdygbl;? trlt&maumif;&if jzpfEdkifwmayghAs? tJ-wckawmh
ajym&tkH;r,f? rjr&D &kyf&Sif&dkufaewkef;rSm cifAsm;uawmh olUudkr&dkufeJUAs}}
taMumif;rSm udkbcefUonf r,m;i,fi,fav; ,lxm;NyD; olt&ufrl;vQif aumifrav;udk
tvGef&dkufwwfoljzpfyg\/
]]EdkUNyD; rif;om;uaum...}}
]]xGef;a0 xGef;a0udk udkaqGodvm;}}
xdkpOftcgu udkxGef;a0onf NAdwdoQbm;rm;rS Zmwfum;tcsKdUwGif Zmwf&HrQ acwå cP
ygbl;ao;\/ udkxGef;a0udk uRefawmfodonfrSm ol&efukefra&mufrDu jzpf\/
1951-ckESpf? uRefawmf q&mjrrsKd;vGif\tdrfwGif aepOf &kyf&nfacsmarmaom
vl&G,fESpfa,muf a&mufvmNyD; olwkdUrEåav;NrdKUrSm jyZmwfucsifí ZmwfnTef;wyk'f
avmuf a&;ay;prf;yg[k ajym\/ xdkpOf &efukefrSm uRefawmfh jyZmwfwcku 0if;0if;&kHwGif
uNyD;wm rMumao;/ odkUESifh uRefawmfu a&;ay;ygrnf[k ajymvdkufaomfvnf; olwkdU
aemufxyfay:rvmMuawmh/ tvkyfrjzpfMu/ þESpfa,mufteuf wa,mufu
udkxGef;a0? wa,mufu udkaZmf0if;? udkaZmf0if;onf udkxGef;a0xuft&if &kyf&Sifrif;om;
jzpfoGm;í at0rf;ukrÜPDrS ]om;a&Ta'gif;awmif}Zmwfum;udk acgif;aqmifrif;om;tjzpf
ESifh &dkufcJUbl;\/
udkxGef;a0um; uRefawmf&efukefodkU jyefa&mufvmaomtcg wreuf olUtazmf
wa,mufESifh uRefawmfhtdrfa&mufvmNyD; olUtBuHtpnfudk ajymjy\/ olpdwful;onfrSm
pmapmifemrnfu ]0w¬KaeUpOf}wJUcifAs/ aeUpOf0w¬Kwdkwyk'f? ESpfyk'fESifh tcef;quf0w¬K
&Snfygaom pmapmifudk owif;pmuJUodkU aeUpOf xkwfa0oGm;rnfwJU/ 'gaMumifh pma&;
q&mawG pkHatmif 0w¬Kvdkufawmif;rnfwJU/
uRefawmfu ]]aumif;Asm? vkyfaygh? uRefawmfwwfEdkifoavmuf a&;ay;yghr,f}}[k
ajymvdkuf&\/
odkUaomf olUykHpHum; jrefrmjynfrSmvJ ray:ao;/ urÇmrSmvJr&Sdojzifh olvJ rvkyfjzpf/
,if;rS udkxGef;a0ESifh uRefawmf tqufjywfoGm;jyefav&m waeUoü NAdwdoQbm; rm;
&kyf&SifNcHxJwGif a&T'kH;bDatmif\ ]rmvm&D} &kyf&Sifum; &dkufae&modkU uRefawmfESifh
&Ir0OD;ausmf a&muf&SdoGm;aomtcg udkxGef;a0tm; q&ma&T'kH;bDatmifaemufu
zdkifuav;ydkufí Zmwfvrf; rSwfwrf;vdkufa&;aeonfudk awGU&jyefawmh\/ OD;ausmfonf
xdkpOfuwnf;u &kyf&Sif&dkufonfrsm;udk avhvmaeoljzpf\/ olac:oGm;íyif þNAdwdoQ
bm;rm; NcHxJodkU uRefawmfygoGm;jcif;jzpf\/
OD;ausmfonf udkxGef;a0tm; q&mokc&dkufonfh ]onfaqmif;a[ref}ZmwfwGif
jrifhjrifhcif\armiftjzpfESifh o&kyfaqmifonfudk jrif&uwnf;u oabmusae\/
]pum;ajym jywfom;w,f? 'dkif,mavmhaumif;w,fAs} [kcsD;rGrf;\/
þtaMumif;udk uRefawmfonf udkbcefUtm;ajymjyNyD;-
]]tck &Ir0u &dkufaewJU ]vmvkvkai;}xJrSmawmif udkxGef;a0udk q&m0eftjzpfeJU
Zmwf&HokH;xm;ao;w,f}}
]][m...uRefawmfawmh xGef;a0udk wcgxJ rif;om;wifvdkufawmhr,fAsm...}}
udkbcefUonf tm;&yg;&BuD; ajymcsvdkufav\/
cgawmfcsdefoifh? yef;ES,fyGifh\/ udkxGef;a0onf þwum;wnf;ESifhyif tu,f'rD
&íemrnf w[kefxdk;wdkufoGm;avonf/ udkbcefUvnf; þ]Adkvfjr'if}Zmwfum;ESifhaiGawG
tvGef&í bDokH;vkH;&kyf&Sif BuD;yGm;avownf;/
,if;ü pm&Iolonf udkxGef;a0rif;om;jzpfvmykH? &Ir0OD;ausmf'g&dkufwm jzpfvmykH?
prf;prf;at; rif;orD;jzpfvmykHwkdUudk taMumif;tusKd;qifjcifí Munfhapvdkygonf/
rSefaomaA'if
pifppf uRefawmfonf aA'ifvu©Pmudk 0goemryg/ ydkufqHukefcHí ar;jref;avh&Sd
olr[kwf/ odkU&mwGif þynmudk avhvmoifMum;aeol? toufarG;0rf;ausmif;jyKvdkolwkdU
onf uRefawmfESifh tcGifhBuKHygu pma&;q&mjzpfaom uRefawmfhvu©Pmudk MunfhvdkMu
onf/ pl;prf;vdkMuonf/ a[mudef;xkwfí olwkdUynmpGrf; jyvdkMuonf/ uRefawmfowdjyK
rdorQ olwkdUonf trSefBuD;vnf;&Sd\/ trSefav;vnf;&Sd\/ wufwufpifatmif vGJwm
vnf;&Sd\/
vGefcJUaom aEG&moD {NyDvtwGif;u uRefawmfESifhtdrfcsif;ausmcsif;uyfaeaom
AdkvfBuD;Munfuawmf? a':Munfu ]]OD;aqG? cPvmprf;yg}}[k vSrf;ac:ojzifh olwkdUtdrfxJ
a&mufawmh tom;jzLjzLESifh vli,fwa,mufudk rdwfqufay;\/
]]olu armifodef;atmifwdkU tjrwfawmfcGef&kH;u pma&;ausmfrsKd;xGef;yg? OD;aqG vu©Pmudk
MunfhcsifvdkUwJU}}
xdkoli,fonf þynmudk tawmfBudK;pm;ae[ef&Sdygonf/ olUwGifvu©PmMunfh &ef
ypönf;tpkHygonf/ puúLay:wGif uRefawmfhvu©Pmudk b,fa&mnma&m ,lNyD;aemuf
ESpfa,mufxJ tdrftay:xyfwufí a[mygonf/
twdwfudka[m&mü ]]q&mrSef&ifrSefw,f? rSm;&ifrSm;w,f ajymygq&m? uRefawmfh
udktm;remygeJU}}[k ajymygonf/ olUa[mcsufawGrSm rSefwmrsm;ygonf/
tem*wfudk a[m&mü uRefawmfonf 1919-ckESpf? arvzGm;jzpfí xdkaA'if a[mcsdefu
55-ESpf? arvausmfvQif 56-ESpfxJa&mufum Mumomyaw;N*dKvfxJ0ifNyDjzpfí a&SUtzdkU
tvGefaumif;awmhrnf? onfhxufemrnfBuD;OD;rnf? 0ifaiGvnf;aumif;rnf ponfjzifh
taumif;awGcsnf; a[mNyD;aemuf....
]]'gayr,fh q&ma&m....N*dKvful;ç N*dKvfajymif;av;rSmawmh eJeJtEå&m,f&Sdw,f? 0rf;Adkufudk
Oyg'fay;vdrfhr,f}}
[,f...aomufusKd;eJcifAsm.../ ola[mwJU aumif;r,fh[mawG? aemuf rrSefcsif&Sd& r,f?
ZGefvqef; w&ufaeUrSm uRefawmf0rf;udkufyga&mcifAsm/ cPç cP aemufaz;tdk;
ay:xkdif&? oGm;vdkufawmh wpuf ESpfpuf/ tpm;ysufttdyfysuf/ t*Fvdyf jrefrm ESpfjzm
aom aq;0g;rsm;ESifh ukoygaomfvnf; awmfawmfESifhraysmuf/ xdkUaMumifh vGefcJUaom
Zlvdkifv &Ir0wGif ]uRefawmfhb0ZmwfaMumif;} ra&;EdkifcJUawmh/ wvrjywfpdrfhiSm
uRefawmf BudK;pm;Munfhao;aomfvnf; OD;aESmufu rMunf? udk,fvuft*FgawGu cGeftm;
r&Sd? pdwfu rvef;qef;/
cgwdkif; ay;aeustcsdef vqef; 10-&ufausmfawmh t,f'Dwm armifjrifhjrwfu
zkef;qufíawmif;\/ uRefawmfhjzpfaxG ajymjyí ]]'gayr,fh igBudK;pm;wkef;ygbJuGm...
av;ig;&ufavmuf apmifhygtkH;}}
odkUaomf 17-&ufaeUa&mufawmh...
]]armifjrifhjrwfa&...igvufajrSmufvkdufNyDuGm..}}[k ajymvdkuf&awmh\/
uRefawmfhpma&;q&m oufwmwGif þrQavmuf &uf&Snfatmif pma&;ysufcJU
onfr&Sdao;/
ygaeus vpOfudk wvysufvdkuf&awmh uRefawmfhudk,f uRefawmftjypfwifrd\/
Munfhprf;? arvtwGif;u a&;Edkif&ufom;ESifh &ufrsm;pGm tcsdefjzKef;cJUrdonfudk aemifw&
cJUonf/ aemufqdk&ifawmh a&;p&m wm0ef&Sdonfudk tcsdefvdkao;wmyJ[k qdkif;rxm;
awmhbJ pma&;EdkifonfESifh wNydKifeuf a&;vdkufawmhrSmbJ[k qkH;jzwfcsufcsvdkuf\/
odkUESifh ZGefv 25 &ufavmufwGif a&m*goufomvmí vlwjznf;jznf; jyefvnf
vef;qef;pjyKonfwGif 29 &ufaeUeHeufwGifum; uRefawmfpma&;awmhrnf[k ]]ara&
'DaeUreuf aps;oGm;uGm? igpmyGJ apmapmxdkifawmhr,f}}[k ajymvdkuf\/
ar aps;odkUxGufoGm;avNyD/
uRefawmf pma&;pmyGJwGif xdkifavNyD/
odkUaomf pma&;wJUtvkyfu awmfawmfMum jzwfxm;NyD; jyefa&;awmh csufjcif;
t&Sdefr&wwfzl;cifAs/ ,cif emrusef;jzpfpOfu armifjrifhjrwfqDu zkef;vmí uRefawmf
BudK;pm;a&;om;xm;aom okH;rsufESmudk jyefzwfMunfhawmhvnf; udk,fh[mudk,f vkH;0
rBudKuf/ tcktopf jyefa&;&rSmbJ[k uRefawmfhb0ZmwfaMumif; (22)[k acgif;pOfwyfNyD;
awmhvnf; bmu pa&;&rnfrod jzpfaebd\/ azmifwdefudk puúLESifhrwdkUEdkifbJ tawmf
MumBuD; ilaeNyD;aemuf? tenf;i,fvrf;avQmufrnf[k xdkif&mrS xvdkuf\/ udk,fhudk,fudk
vnf; igpma&;q&mrS [kwfygavawmhvm;[k atmufarhrd\/
a*smfuD
a*smfuDonf uRefawmfwdkUtdrfrS acG;jzpf\/ uRefawmfhudk oltifrwefcspf\/
uRefawmfpma&;vQif uRefawmfhpmyGJatmufrSm tdyfae\/ uRefawmftdrfay:wufvQif
tdrfay:vdkuf\/ uRefawmfxrif;pm;vQif uRefawmfhukvm;xdkifem;rSm xdkif\/ uRefawmf
tjyifxGufvQif uRefawmfu ]]a*smfuD rvdkufeJU? jyefawmh}}[k rajymrcsif; vdkuf\/
þacG;udk uRefawmfwkdUi,fpOfu arG;&onfr[kwf/ rlvarhtudk udkcifarmifat; \
acG;jzpf\/ udkcifarmifat;onf tvkHwGif opfawmrif;BuD;tvkyfESifh ae&mrS
ygarmu©(opfawm)tjzpfESifh &efukefwuúodkvfodkU ajymif;&onfü oxkHausmif;aqmif
tay:xyfrSmae&ojzifh acG;arG;í rjzpfawmhay/ xdkUaMumifholUnDr ]a':acG;cspf}qD
a&mufvmjcif;jzpf\/
a*smfuD uRefawmfwkdUtdrfa&mufawmh tcgvnfausmfom;&SdaeayNyD/ a'gufawmif
qkyfrQ&Sdaom acG;yk? ajcwdk? arG;&SnfrsKd;/ wudk,fvkH; qGwfqGwfjzLNyD; acgif;wckxJ
uGufrJae\/ em;&Gufukyf\/ rsufvkH;jym\/ jrifolwdkif;u ]][,f...cspfp&mav;}}[k ajym
wwfMu\/ tcsKdUu olUudkom;pyfvdkMu\/
a*smfuDonf ArmacG;rsKd;r[kwfacs/ odkUaomf rpifudkawmh usKyfwkdUArmacG;awGxuf
BudKuf\/ xdkUaMumifh wcgtdrfomwGif;xJ usav&m uRefawmfwkdUrSm vGefpGm 'ku©rsm;cJU&
\/
uRefawmfwdkUtdrfrSm a&avmif;usif;tdrfom/ usif;rSm &dk;&dk;wGif;qdkvQif <uufawG u
azmufvGef;vdkU wcgwnf;ESifh tMumBuD;okH;&atmif a&xGufvkeD;yg; teufBuD;wl;NyD;
<uufrazmufEdkifatmif tay:,H av;ayausmfudk tkwft*Fawudkifxm;&\/ t0udk
tkwft*Fawtjym;BuD; zkH;xm;\/ vlxdkifbdkU tkwft*FawckHa&m? usif;wl;cygaiG 300d
ausmfukef\/
a*smfuDa&mufNyD; ajcmufvrQtMum waeUoü a*smfuDaysmufvsuf tdrfomusif; xJrS
wZGufZGuf acG;a&ul;oHMum;&\/ bom;acsmonf ,dkaygufrS rpifukef;EIduf&if;
acsmíavQmusoGm;jcif;wnf;/
uJ...acG; taoxm;rvm;? zkH;xm;aom tkwft*Fawjym;BuD; zGifhNyD; q,frnfvm;/
a':acG;cspfu qwfqwfvl;/ olUacG;taorxm;Edkifygbl;? 'gjzifh ig;ayywfvnfESifh
vufw0g;rQxlaom wGif;EIwfcrf;ESifh t*Fawtom;udkufaeonfh tzkH;BuD;udkzGifh&ef
t&yfulyg vlxyfyg[k tdrfeD;yg;em;rsm;udk ac:&awmh\/ oHwl&Tif;awG? ukwfawG?
aygufjym;awG &Sm&\/ yxrwGif;EIwfcrf;ESifh tzkH;t*Fawom;udkufaeonfudk oHwl&Gif;
rsm;ESifh xdk;cGmNyD;rS a,mufsm;av;ig;a,muftm;ESifh ukwfESifhaumfí zGifh&\/ yifyef;BuD;
pGmhwum;/ odkUaomfwzuf 0if;x&Hu cHaeojzifh vdkcsifoavmuf zGifhír&/ awmifqkyf
rQom yGifh\/ tif;...þtaygufESifhyif q,f&ayawmhrnf/
a&wGif;avmufeD;yg; eufaewmbJ/ txJbmrQrjrif&/ vufESdyf"mwfrD;ESpfvufESifh
xdk;MunfhawmhrS acG;pkwfwudk,fvkH;rNyD; wGif;xJywfywfcsmvnf a&ul;ae\/ yg;pyfu
vnf; wtD;tD;ESifh vludktulac:ae\/
aEG&moDrdkU wGif;uvnf;tvGefeufae\/ acG;ul;ykHMunfhí a&uacG;w&yfomom
awmh&SdykHay:\/
tu,fí taygufudk vdkoavmufom zGifh&rnfqdkygu tdrfawG a&eHacs;okwf
aomavSum;ESifh uRefawmfqif;q,frnfjzpf\/ ,ckawmh taygufuavSum;csNyD;
vlrqif;om/ xdkUaMumifh BudK;uGif;avQmcs\/ odkUaomfþenf;onfrjzpfay/ acG;onf
olUacgif;udk BudK;uGif;pGyfrcH/ yg;pyfESifh udkuf\/ vufESifhwG,f\/ þodkUjzpfí tay:odkU
qGJMunfhaomf wawmifavmuf ajrmufvQif jyKwfjyKwfus\/ acG;yg;pyfonf acG;udk,fNrJ
atmif cHEdkifonf r[kwf/
xdkUaMumifh wenf;BuH&\/ MuufOusif;vkyf&ef aps;trIdufykHrS uRefawmf,lcJUaom
Zaumomom t0us,fonfh wxGmavmuf aZmuf&Sdaom oif;abmoD;jcif;udk
BudK;av;bufqdkif;NyD; cs&\/ onfawmhrS acG;aumifu wG,fwufí olUudk,fjcif;xJ
a&mufonfü qGJwif&\/
acG;wGif;0eD;vmawmh teHUuvnf; qdk;0g;vmí tulvlrsm; a0;&modkU&SJMu\/
uRefawmfESifh aromr&GHr&SmEdkifbJ/
jcif;udk rlvu apmif;cs&í ,ckacG;ygvmaomtcg taygufu qGJwifír&awmh/
xdkUaMumifh uRefawmfu acG;udkayGU,l&rnf/ tay:a&mufvQif acG;u olUudk,fudk cgvdrfh
rnfjzpfonfhtwGuf arhtm; ]]rif; cyfa0;a0;oGm;NyD; a[m'DBudK;udk qGJxm;a[h...}}
acG;udk ayGUcsDwifvdkufí vTwfvdkufaomtcg xifonfhtwdkif;yif olUudk,fudk
cgvdkufonfü tom;jzLaom uRefawmfhwudk,fvkH;onf rsufESmygrJarSmifí oGm;av\/
taMumif;rSm uRefawmfwdkU aeUpOfokH;í oGefcsxm;aom rpifa&wdkUonf tdrfomusif;xJü
ykHqGJrifuJUodkU rJeufNyD;yspfcRJae\/ acG;jzLvnf;acG;euf? uRefawmfvnf; vleufjzpfoGm;Mu
ojzifh tm;emp&maumif;vSaom tulvlwdkUrSm yifyef;&GH&SmMuonfhtxJrS [m;uGuf&oGm;
Muí uRefawmf0rf;omrdygao;onf/
pifppf a*smfuD\toufudk u,f&onfrSm vlig;a,mufajcmufa,muf/
odkUaomf olonfusif;xJrS qGJ,lol? tayguf0rS ayGUwifol? olUrsufjrif uRefawmfh
wa,mufudkom olUtodOmPfrSm&Sdvsuf a*smfuDonf xdkaeUrSpNyD; uRefawmfhudk tvGef
cspfcif&Smonf/ acG;ayrifh toufocif aus;Zl;&Sif[k olodayonf/ xdkUaMumifh uRefawmfh
tem;rS rcGmbJaewwfNyD;? oGm;av&mudk vdkufwwfonf/
uRefawmfwkdUuHMur®m
azmfjycJUonfhtwdkif; ZGefv 29 &uf? paeaeUreufu uRefawmf pma&;awmhrnf [k
pmyGJwGifxdkifí rdrdudk,frdrd ]ig...aomfwmaqGrS [kwfyg&JUvm;}[k xif&avmufatmif
acgif;xJwNyKHBuD;&Sdygvsuf? vufu bmpma&;&rSef;rodjzpfaeum awGa0ai;rIdifae&mrS
cPawmh enf;enf;vrf;avQmufOD;rnf[k tdrfa&SUxGufcJUonfü a*smfuDu uRefawmfh
ajcaxmufESifh uyfygvmcJUonf/
uRefawmfhtdrfESifh rsufESmcsif;qdkiftdrfrSm tdrfa&StzDxkwfí rkHU[if;cg;qdkif zGifhxm; onf/
rkHU[if;cg; pm;aeMuaomvlrsm;xJrS uRefawmfhrdwfaqGwa,mufu..
]]udkaqG..vmAsKdU? rkHU[if;cg;pm;? b,fhES,f 0rf;udkufwm}}
]]aysmufoGm;NyDAs uRefawmf'DaeUbJpma&;awmhrvdkU}}
]]aumif;ygavAsm? vmAsm...rkHUpm;&atmif}}
]]uRefawmfpma&;r,fh reufqdk&if Adkufav;r,fhtpm rpm;bl;? aumfzDwcGufyJ
aomufw,f}}
xdkpOfü a*smfuDonf rkHU[if;cg;qdkifem; vmaomacG;eDav;waumifudk vdkufudkuf onf/
acG;eDav;u vGwfatmifajy;onf/ uRefawmf [dkvlESifhpum;jzwfNyD; ]][JU...a*smfuD
jyefcJU}}[k ac:aomtcg csufcsif;jyefvmonf/ uRefawmfhajcaxmufem;a&mufawmh
olxdkifcsvdkufNyD;? olUNrD;'l;ol wtif;tif;ESifh jyefudkufaeonf/ uRefawmfhpdwfxJ 'Daumif
olUtaru a&rjywf csKd;ay;ae&ufom;eJU b,fhES,f 0Joef;pGJae&ygvdrfh[k atmufarhrd
onf/
aronf olUudk,fol tdrf&SdacG;rsm;? aMumifrsm;\ tar[kqdkvsuf a*smfuDudk txl;
*&kwpdkuf auR;arG;jyKpkojzifh a*smfuD\udk,fonf jzLazG;oefUpifvsuf tvGef0onf/
jrifolwdkif;u ESpfoufMuonf/
,ck olUNrD;'l;ol jyefudkufaeonfrSm MumvSojzifh uRefawmfu ]][JU....a*smfuD.. awmfawmh?
igtdrfxJjyefawmhr,f? vm...vdkufcJU}}[kqdkí uRefawmfuoGm;awmh olaemuf rS
vdkufawmhvdkufygonf/ odkUaomufaemufajcESpfcku '&GwfqGJvsuf a&SUvsufESpfacsmif;
om axmufEdkifawmhonf/ rkHU[if;cg;qdkif&Sd vlwdkif;tHUtm;oifhMuonf/ xdkpOf udkazodef;
vnf; rkHU[if;cg;pm; a&mufvmí...
]]udkaqG..cifAsm;acG;bmjzpfwmvJAs}}
]]rodbl;As...cke taumif;bJ}}
vltrsm; tHUMopGm 0dkif;MunfhaeMupOf? a*smfuDonf aemufajc '&GwfqGJESifh
a&SUvufESpfacsmif;om vSrf;vsuf tdrfxJ0if&m wHcg;0&Sdwef;udk rausmfEdkifbJ jzpfaeaom
aMumifh uRefawmfu olU&ifywfudk ayGUcsDí ,lcJU&\/ tdrfatmufa&mufvQif olUudkcsvdkuf
NyD; ajcESpfacsmif;udkqGJum zspfnSpfay;\/ odkUaomf...r&/ '&GwfqGJu rx/
uRefawmfhpdwfxif vlrsm;ajcusifovdk acwåcPtaMumqGJoGm;wm? rMumrD
jyefaumif;oGm;mrSmbJ[k atmufarhvsuf olUtm;xm;cJUNyD; pma&;pmyGJjyefxkdif\/
pm&Gufudkjyif\/ azmifwdefudk zGifh\/ odkUaomf awmfawmfMumonfhwdkif pmwvkH;rQ rifu
rxGuf/ ]][if...ig tESpftpdwfausmf pmawGrjywf a&;cJUw,fqdkwm r,kHEdkifp&m jzpfaeyg
aumvm;}}[k rdrdudk,frdrd pdwfxJuajymrdonf/ xdkpOfwGif a*smfuDonf uRefawmfhpmyGJ
atmuf a&mufvmí opfom;wef;udk w*spf*spfudkufaeojzifh ]]pma&;r&wJUtxJ 'DacG;u
warSmifh}}[k olUudk,fudkrçcsDí aemufaz;buf MuufNcHem; oGm;csxm;vdkuf\/
uRefawmfonf pmyGJjyefxdkifvnf; pmra&;EdkifbJ idkifNrJidkifae\/ xdkpOf opfom;udk
acG;udkufoHMum;jyefí aemufzufvSnfhMunfhvdkufawmh a*smfuDonf a&ujyifatmuf
a&mufaeum olUvrf;wGif awGU&mopfom;wdkifudk udkufNyD; aemufajc'&GwfqGJESifh a&SUvuf
wGm;um uRefawmfhtdrfaemufzufodkU r&yfrem; xGufoGm;ygavawmh\/
onfawmhrS onfacG;awmh wckckvkyf&efvdkvmNyD[k uRefawmf odí tdrfay:u
om;wa,muftm; vSrf;ac:NyD;...
]]a[haumif...a*smfuDaemuf vdkufoGm;? jyefac:vmcJUNyD; tdrfatmufrSm oHBudK;eJU csnfxm;?
eifhtar aps;ujyefvm&if wd&pämefukaq;&kH ydkUoifhydkU&rSmbJ}}
a*smfuDum; tdrfrS ayw&mausmfavmuf a&mufoGm;í 0if;x&Hwckudk auGUvdkuf ojzifh
uRefawmfhrsufpdatmufrS aysmufoGm;avNyD/ uRefawmfonf pma&;pmyGJrSm xdkifí
idkifvsufygbJ/ xdkodkU pma&;r&Edkif &Sdae&onfhtxJ uRefawmfhom; cifarmifpdk; acG;aemuf
vdkufoGm;wmMumNyD? ckwdkif jyefra&mufao;ygvm;[k pdwfxJ ZEdk;Zaemifh jzpfvmaom
aMumifh xdkif&mrxçNyD; tdrfaemufaz;buf vdkufoGm;rdjyefawmhonf/
ausmbuf&Sd AdkvfBuD;Munf\ tdrf0if;x&Haxmifhudk ausmfvGefaomtcg vrf;usOf;
av;xJrSm uRefawmfhom;onf acG;tm; uav;rsm;ESifh 0dkif;tkHMunfhaeonfudk awGU&ojzifh
]]a[haumif...bmvdkU 'DavmufMumaewmvJuG? tdrfjyef,lcJUygqdkwmudk...}}
om;onf rsufESmudk &IHUwGvsuf...
]]uRefawmfhudkufvdkU 'uf'D&JU}}[k olUajcovkH;rSm aoG;pdkUaeonfudkjy\/ xdktcg
uRefawmfu...
]]'gjzifh z,fMuuGm? igbJ,lcJUr,f}}qdkNyD; a*smfuDhudk,fudk olvufjyifESpfzufatmuf rSrçí
,lcJUonf/ rMumyg ajcav;ç ig;vSrf;rQ vSrf;&ao;onf/ a*smfuDhyg;pyfonf
aemufzufjyefvSnfhvkdufNyD; uRefawmfhnmbufvufrudk 0g;vdkufygavawmh\/
]]'DacG;..ighyg aqmfy[}}[k atmfNyD; atmufvTwfcsvkdufonf/ uRefawmfhvufrum;
aoG;aigufawmuf yef;avNyD/
uRefawmfonf acG;\ykHoP²mefudk Munfhonf/ ocifrSef;rodawmhNyDjzpf&um;...
]]'DacG; &l;NyDa[h..owfypfMuawmh}}[k trdefUxkwfvdkuf&awmh\/
odkUwkdifrnfolrQ rvIyfr&Sm; aeMujyefojzifh uRefawmfhom;tm; ]]oGm;...cifarmifpdk;?
AdkvfBuD;MunftdrfrSm aygufjym;BuD;&Sdw,f? ,lNyD;taESmifheJU xkowfvdkuf...}}
atmifr,f....'Daumifu udk,fhtdrfuacG;rdkU rowf&uf[k tifwifwifvkyfae&m..
]][aumif&? 'g[m..a0'emqdk; cHpm;ae&wJU 'DacG;twGufa&m 'dkUvlawGtwGuf a&m
owf&rSmuG...? ighvufu ckrqkyfEdkif rudkifEdkifjzpfaevdkUaygh? EdkUr[kwf&if igudk,fwdkif
owfrSmuG}}
xdkpOf AdkvfBuD;Munf\om; nDaemif? 'grsKd;qdk tifrweftm;udk;&aom oufoufESifh
qufquf aygufjym;BuD;qJGNyD; olwdkUtdrf0if;xJrS xGufvmojzifh...
]][kwfNyD qufquf? wcsufxJeJU toufxGufatmif tkwfqufudk xkuGm..}}
okH;av;csufESifhyif a*smfuD toHrjrnfEdkifbJ pefUíoGm;avawmh\/
]]uJ...cifarmifpdk;? 'dkUNcHxJqGJoGm;NyD; tdrfa&SUu tkef;yifatmufrSm rif;tar jyefra&mufcif
jrKyfuGm? oljrif&if idkawmfrlaetkH;r,f}}
uRefawmfhvufrrSm aoG;awGxGufvdkufonf tvGefbJ/ 'Pf&mb,fESpfayguf rSef;awmif
rjrif&/ qufqufu "mwfqDESifhe,fNyD; t0wfpESifh ywfwD;pnf;ay;rS aoG;us &yfoGm;\/
uRefawmfhrSm udk,fhvufu 'Pf&mMunfh&if; 0rf;enf;yufvuf jzpf&awmhonf/
wvavmuf pmra&;EdkifjzpfcJUwm tck0rf;udkufaysmufí a&;rnfBudK;pm;aewkef;rS rdepf
ydkif;? twGif;rSm acG;udkufcH&onf/ 'D'Pf&maMumifh b,favmufMum pmra&;EdkifbJ jzpfae
OD;rnfenf;/ ]awmuf}a*smfuD&,f? rif;raeEdkifvdkU udkuf&wm b,fbufvufrçqdk&if
jywfoGm;awmif igrESajrmygbl;uGm? ckawmholeJU pma&;ae&wJU nmbufvufrçrS}}[k
pdwfxJrS a&&Gwfrd\/
uRefawmfhrSm pmra&;Edkifonfudk pdwfraumif;qkH; jzpfygonf/ acG;&l;udkufcH&olwkdU \
xkH;pHtwdkif; 0rf;AdkufwGif aq;q,fhav;csuf aeUpOf&ufquf xdk;&rnfudk onfavmuf
rrIyg/
xdkUtjyif uRefawmfhtvkyfrSm udk,fh0w¬Kaqmif;yg;awG a&;&&kHom ruao;? aomfwmaqG
pmayoifwef;[k pmay;pm,loifwef;vnf; zGifhxm;ygojzifh tck 0rf;udkuf onftwGif;
zwfp&m/ jyefp&mpmawG ta<u;wifaevdkufwmav qefwcGJomom0ifrnfh
jcif;awmif;ESifh tjynfh&SdaeygNyD/ uJtckwcg acG;&l;udkufwmESifh qufvufNyD; aemufrnfrQ
Mum pmra&;Edkif jzpfaeygOD;rnfenf;/ 'DtwGif; pm;bdkUaomufzdkUu rnfodkUBuH&ygrnf
enf;/ uRefawmfhwGif ikwfwkwfpmom&Sdí pma&;pmyGJ rxdkifEdkifaomtcg r&Sdyg/
tck vufiif;u oufjyif;csNyD; aq;&kHoGm;bdkUbJ &SdawmhwmbJ/ b,faq;&kH oGm;&
ygrnfenf;/ &efukefwGif ,cifutxl;oD;oefUxm;aom acG;&l;udkufaq;&kHvnf; r&Sdawmh
NyD/
AdkvfMunfudk ar;Munfhawmh...
]]tif;pdef wd&pämefaq;&kHudk oGm;aygh udkaqG&JU}}qdkojzifh acG;aoaumifvJ jrKyfNyD;?
ratBuD;vJ aps;ujyefa&mufvmí p&dwfpuawmif;NyD; om;tzESpfa,muftdrfrS xGufcJU
Mu&awmh\/ cifarmifpdk; ndKUousnf;rSmawmh 'Pf&modyfr&Sdyg/ tpG,fjcpf&m aoG;pdkU&kH
av;bJ/ odkUaomfacG;&l;NyD; umuG,fa&;aq;awmh uRefawmfhenf;wl xdk;&rnf/ uRefawmfh
vufrçuawmh wzsOf;zsOf; emusifvsuf/
odkUESifh tif;pdefvrf;rBuD; a&mufawmh tqifoifhbJ pD;olrygaom tpdk;& av;bD; um;jym
okH;a,mufpD;av; vmojzifh vufwm;NyD; c&D;ajymum wufpD;cJUMuav\/
onftcsdefrSm uRefawmfonf ydkufqHudk txl;qifjcifí okH;ae&ygojzifh um;rDwm
aowåmwGif wajzmufajzmufwufaeaom *Pef;udkMunfhaerdygonf/
]]tif;..awmfygao;&JU/ wd&pämefukaq;&kHa&SU &yfvdkufawm hwusyfESifhjym;&Spfq,f/ odkUaomf
uRefawmfu aiGusyfwefESpf&Gufxkwfay;vdkufawmh um;armif;olu....
]]okH;usyfusw,fq&m&JU}}
uRefawmf tHUtm;oifhvsuf...
]][..rDwmrSm wusyfjym;&Spfq,f jyaeygvm;uG,fh}}
]]cifAsm; rodao;bl;vm;? uRefawmfwkdU armfawmf,mOfXmeu tcaps;EIef;awG
wufxm;wm? owif;pmawGxJrSmawmif ygNyD;NyD}}
trSefbJ uRefawmf rodao;yg/ om;awmfarmifu...
]][kwfw,f 'uf'D&JU}}qdkojzifh aemufwusyf xkwfay;vdkufyg\/
uRefawmfwdkU aq;&kHa&SUodkUa&mufawmh 8em&Dxkd;NyD;í aq;&kHzGifhxm;ygNyD/ aq;&kH a&SUrSm
acG;awG? aMumifawG? MuufawG? 0ufawG? ydkif&SiftoD;oD;ESifh uko&ef a&mufaeMu ygNyD/
odkUaomf q&m0efuawmh ra&mufao;/ uRefawmfwkdUuawmh wd&pämefygolr[kwfí
txJ0ifNyD; q&m0efpmyGJa&SUrSm xdkifapmifhonf/ rMumrD q&m0efa&mufvmvsuf
uRefawmfhudk jrifvQifjrifcsif;...
]]b,fhES,f...MuufyJvm; OD;aomfwmaqG}}
olUqDrSm uRefawmfwdkufMuufrsm;udk tcgrsm;pGm ukobl;ygonf/
]]'Dwcgawmh Muufr[kwfzl; a'gufwma&U? uRefawmfhudk ukbdkUbJ}}[kqdkNyD; vufu
'Pf&mudkjyí tusKd;taMumif;ajymjyawmh q&m0efu uRefawmfhpum;qkH;atmif
em;axmifaeNyD;rS....
]]OD;aomfwmaqG? acG;&l;udkufwmawmhrSefw,f? 'gayr,fh uRefawmfwdkUaq;&kHu
vludkrukbl;? wd&pämefudkom uk&w,fcifAs}}
uRefawmfhudk,f wGefUueJjzpfoGm;NyD;...
]]tm;...'gjzifh uRefawmfwkdU b,foGm;uk&rSmvJ}}
]]OD;aomfwmaqGaewJUt&yfu b,fa'ovJ}}
]]urm&Gwf vIdifa'opdwfyg}}
]]'gjzifh ajrmufOuúvmy a'oEå&aq;&kHudkoGm;yg}}
]]aus;Zl;wifygw,fa'gufwm}}[kajymNyD; uRefawmfwdkUom;tzESpfa,muf xdkif&mrS
xcJUMuawmhonf/
ajrmufOuúvmyqdkawmh ordkif;vrf;qkHu eHywf 6um;pD;rSbJ/
aq;½kHa&SU tif;pdefvrf;rBuD;a&mufawmh rMumrD ]Mum;um;}ac: yk*¾vduum;av;
a&mufvmí oufomacsmifcsdpGmESifh ordkif;vrf;qkHodkU a&mufcJUonf/ um;cwa,muf
wrwfpDbJ ay;vkduf&\/ ordkif;vrf;qkHrS ajrmufOuúvmyodkU um;? 'Dvdk]Mum;um;}qdkwm
r&SdawmhNyD/ eHywf 6om r&ru wdk;wufpD;&ayawmhrnf/ wpD;NyD;wpD; vmbdkUuvnf;
tMumBuD;/
'DeHywf 6apmifhaeqJwGif tpdk;&av;bD;um;jymav; vmwmjrifawmh om;awmf armifu
urm&Gwfu tvmwkef;uvdkbJ atmufarhí vufwm;rnf[k olUvufajrmuf av&m?
uRefawmfu zswfueJykwfcsNyD;....
]]rif;tdwfxJ ydkufqHb,favmufygvdkUvJ}}
]]q,fjym;}}
]]eifharvTm;..'Duae ajrmufOuúvmyaq;&kHudk tpdk;&um;awG tckEIef;eJUqdk&if 7usyf
8usyfxuf atmufrSmr[kwfzl;? rif;tar ighay;vdkufwmu wq,fjynfhwm r[kwfzl;uG}}
,if;odkUjzifh vlawGwif;Murf;jynfhESifh nmbufapmif;NyD; udkif;nTwfvmaom eHywf
6um;i,fudk twif;wdk;&Id;í vdkufcJU&awmhonf/ um;ay:a&mufawmh touf&Ivnf;
Muyf? vlrSmvnf; taecuf? vufuvnf; aoG;wpufwpufjyefxGufvmí temuydkem
vmonf/ rdepfav;q,frQMumrS ajrmufOuúvmy aq;&kHa&SUa&mufí qif;cJU&onf/
wcgrQ 'DudpörsKd;BuKHbl;ao;onfr[kwfí aq;&kHxJa&mufawmh b,foGm;bmvkyf
&rnfrod/ vlawGuawmh tjynfhbJ/ &Gpd &GpdESifh/
'geJU b,fae&mu b,folUxHoGm;ar;oifhovJ[k [dk[dk'D'Drsufpd&Smawmh tcef;0 wckrSm
pmyGJwvkH;ESifh vli,fESpfa,muf xdkifaeonfjrifí olwkdUxHoGm;NyD;...
]]uRefawmfwdkU acG;&l;udkufvdkUAsm...b,faq;cef; oGm;&rvJ}}ar;awmh xdkoli,fu
at;aq;pGmbJ...
]][dkrSm pmtkyfoGm;0,fyg}}
uRefawmfu em;rvnfí..
]]b,frSmpmtkyf0,f&rSmvJcifAsm}}
]][dk a'gifhcsKd;tauGUrSm}} olvufnId;nTefjyí... ]]wtkyfjym; 30? vlemvufudkifpm tkyfzJ}}
]]t'Dpmtkyf0,fNyD;awmh uRefawmfwdkU b,foGm;&rvJ}}
]]uRefawmfhqD jyefvmcJUyg}}
pmtkyfudk wef;pDí0,fcJU&\/ olUqDa&mufawmh emrnf?touf? ae&yf? taz
emrnfar;ía&;ay;onf/ wa,mufu vufrSwfxkd;onf/
'gNyD;vQif 'Dpmtkyfjyefay;awmh uRefawmfu...
]]a&SUquf bmvkyf&rSmvJ}}
]][dkrSm oGm;xyfvAsm}}
]]b,frSmvJ}}
]]cifAsm;cke pmtkyf0,fwJU pmyGJa&SUem;rSm tayguf&Sdw,f}}
[dkuf or0g,rqdkifrSmvdk xyfxm;wJUpmtkyfawGu wykHBuD;ygvm;/
em&D0ufavmufMumNyD/ 9em&DcGJavmufrS vlwa,mufu þpmtkyfawG,lNyD; tcef;wckxJ
0ifoGm;\/ 5rdepfavmufMumawmh ol'DpmtkyfawGudkifí jyefxGufvmNyD;
emrnfwa,mufpDac:um wef;pDap\/ vlawGu av;ig;q,f/ tcef;uusOf;awmh
auGUumaumufum axmifhxJwGefUpD&\/ uRefawmfwkdUu vltpdwfavmuf aemufrSus\/
a&SUqkH;vlupwifNyD; q&m0efcef;xJ0if&\/ vlemwOD;udk 2rdepf? 3rdepfrS 5rdepftxd
MumwmawGU&awmh uRefawmfwkdUxHodkU wem&D? wem&DcGJavmufMumrS a&mufawmhrnf[k
rSef;q&\/
temu aoG;wpufpufESifh wppfppfemaeonf/
trSefu uRefawmfwdkUvdkvlemudk ta&;ay:XmeodkU tjrefqkH;ydkUbdkUaumif;onf/
þacG;&l;udkufa&m*gonf tvGefqdk;\/ ,ckvdk uRefawmfhtemuusaom aoG;pufxdol
yif ul;Edkifonf[kod&\/ tJ'DaeUu uRefawmfhaoG;pufxdolaygif; rnfrQ&Sdrnfenf;/
vlawG>ywfcJaewJU bwfpfum;ay:rSma&m aq;&kHwGif wef;pD&mrSma&m/
odkUaomf wef;pD&mrSmawmh odyfrMumvdkuf/ 15rdepfcefUwGif t&yfcyfjywfjywf?
acgif;BuD;BuD;? rsufvkH;jyL;jyL;ESifh vli,fwa,muf NyKH;&TifaomrsufESmESifh uRefawmfhqD
a&mufvmNyD;...}}
]]q&m OD;aomfwmaqG r[kwfvm;cifAsm}}
]][kwfygw,f}}
]]uRefawmfheHr,foufOD;yg? q&murodayr,fh uRefawmfuawmh q&mhudkodwmaygh
q&mhpmzwfy&dowfzJ q&mtckbmjzpfvdkUvJ}}
vufutemjyNyD; tusKd;taMumif;ajymjyawmh oluoGufvufzswfvwfpGm...
]]tm..q&m? 'grsKd;udk'Dvdk b,fwef;pDaevdkUjzpfrvJ? vmvm}}[k uRefawmfwkdU
om;tzESpfa,mufudk tcef;wckxJac:oGm;NyD;? trsKd;orD;q&m0efudk ajymjyonf/
q&m0efruvnf; vIdufvIdufvSJvSJyif...
]]OD;aomfwmaqGudk ckrSawGUbl;ayr,fvdkU OD;aomfwmaqGorD; 'ify,fvfaqGeJU awmh
odygw,f}}qdkNyD; aoG;pdkUaeaom uRefawmfhvufutemudk yxr jyKpkaponf/
armifoufOd;onf xdkaq;&kHu tvkyform;yifjzpf&m? qdkif&mXmeudk olu
OD;aqmifíac:oGm;onf/ tjcm;olemrsm;tm; acwåz,fí uRefawmfhtm; t&ifvkyfay;
aponf/
qufquftdrfupnf;ay;vdkufaom ywfwD;udkjznf? a&aEG;ESifhaq;? 0g*Grf;ESifh okwfNyD;
t&ufjyefyGwfawmhrS udk,fhvufrutemudk aocsmpGmjrif&onf/ vufonf;&if; ESifh
txufatmuf taygufBuD;ESpfayguf/ vufacsmif;tv,frSm taygufi,f ig;ayguf/
aq;xnfh? ywfwD;pnf;NyD;aomtcg q&m0eftcef;odkU jyefí0rf;AdkufwGif aq;xdk;& onf/
tm;..'D0rf;AdkufzJ 'ku©rsm;jyefNyDaum/
]]OD;aomfwmaqG...'DaeUupNyD; aeUqufrjywf 14&uf? aq; 14av;vkH;xdk;&r,f?
aemufwywfjcm;pD 2vkH;? aygif; 16vkH;xdk;&r,f? uJ tckvJ vufrutemtwGuf
yifeDpvifwvkH; oGm;xdk;vdkufygtkH;}}[kajymí pmw&Gufa&;ay;vdkufygonf/
armifoufOD;yif OD;aqmifoGm;í aq;xdk;cef;u q&mrrsm;tm; uRefawmf
aomfwmaqGjzpfaMumif; ajymjyawmh olwdkUvnf;0rf;omMuvsuf rMumcPtoHvTifhaom
uRefawmfh 'efUovGefoD;Zmwfvrf;udk tvGefoabmusaMumif; ajymum? azmfa&Tpm jyKpk
Muygonf/
aq;xdk;rnfhq&mronf q&m0efa&;ay;vdkufonfudk Munfhum...
]]q&m t&ifu yifeDpvifxdk;bl;vm;}}
]]xkd;bl;ygw,f q&mr}}
]]'gayr,fh q&m0efuawmh wufpfvkyftkH;vdkU a&;ay;vdkufw,f? rMumygbl; q&m&,f?
10rdepfxJyg? 10rdepfMumvdkUrS bmrSrjzpf&if xdk;vdkuf&kHygbJ}}[kajymNyD;
uRefawmfhvufarmif;rSm aq;ESpfpufokH;pufcefU xdk;oGif;vdkufygonf/
NyD;vQif uRefawmfhtm; ckH&SnfwckrSm xdkifíaeapNyD;...
]]q&m..rwnfh&if udk,fvufawG ,m;vmr,f? 'grSr[kwf acgif;rl;vmr,f}}
uRefawmfem&DudkMunfhíaeonf/ 10em&Dxdk;&ef 5rdepf tvdkrS 10em&D 7rdepf&Sd
oGm;aomtcg uRefawmfq&mrqDxoGm;NyD;...
]]bmrSrjzpfzl; q&mr}}