1.Giӟi thiӋu.

Hydrocracking là quá trình tương đӕi mӟi nhưng phát triӇn nhanh chóng, là dҥng
khác cӫa quá trình cracking xúc tác. Nó đưӧc tiӃn hành vӟi sӵ tham gia cӫa xúc
tác, nhưng khác vӟi cracking xúc tác là thӵc hiӋn trong môi trưӡng hydro, dưӟi áp
suҩt cao (đӃn 30 MPa) và nhiӋt đӝ thҩp.

Phө thuӝc vào điӅu kiӋn quá trình, đһc biӋt ӣ áp suҩt cao hơn, tӯ mӝt dҥng nguyên
liӋu có thӇ thu đưӧc các sҧn phҭm khác nhau - tӯ khí hóa lӓng đӃn dҫu bôi trơn và
cһn dҫu vӟi hàm lưӧng lưu huǤnh thҩp, tӯ isopentan đӃn phân đoҥn nhiên liӋu
diesel. Phân đoҥn xăng thu đưӧc có thӇ chia thành phҫn nhҽ, có trӏ sӕ octan cao
hơn và phҫn nһng, đưӧc sӱ dөng làm nguyên liӋu cho reforming xúc tác.
Hydrocracking không chӍ đưӧc ӭng dөng trong sҧn xuҩt các dҥng nhiên liӋu khác
nhau, nguyên liӋu cho hóa dҫu, mà còn đӇ sҧn xuҩt dҫu nhӡn index cao tӯ nguyên
liӋu có hàm lưӧng parafin cao. Đây là hưӟng phát triӇn mӟi và có triӇn vӑng trong
sҧn xuҩt dҫu nhӡn index cao.
Hydrocracking cũng như cracking xúc tác có khҧ năng chӃ biӃn sâu dҫu thô. Ӭng
dөng quá trình này vào công nghiӋp có ҧnh hưӣng lӟn đӃn sӵ hoàn thiӋn tiӃp các
quá trình chӃ biӃn dҫu. Tính mӅm dҿo cӫa quá trình - có thӇ làm viӋc vӟi nhӳng
nguyên liӋu khác nhau, vӟi hiӋu suҩt cho sҧn phҭm sáng và sҧn phҭm sүm khác
nhau, khiӃn cho quá trình này trӣ thành mӝt trong nhӳng quá trình then chӕt cӫa
các nhà máy chӃ biӃn dҫu hiӋn đҥi. Ӭng dөng rӝng rãi hydrocracking giúp cho các
nhà chӃ biӃn dҫu giҧi quyӃt vҩn đӅ thay đәi nhu cҫu sҧn phҭm dҫu theo mùa (mùa
xuân và hè cҫn nhiӅu sҧn phҭm sáng hơn, còn mùa thu và đông cҫn nhiӅu sҧn phҭm
sүm), ngoài ra nó cũng giúp giҧm ô nhiӉm môi trưӡng.
Nguyên liӋu đưӧc sӱ dөng cho hydrocracking là phân đoҥn xăng (đӇ sҧn xuҩt khí
hóa lӓng); phân đoҥn kerosen - diesel và distilat chân không (đӇ sҧn xuҩt xăng,
nhiên liӋu phҧn lӵc và nhiên liӋu diesel); sҧn phҭm cһn cӫa quá trình chӃ biӃn dҫu
đӇ sҧn xuҩt dҫu nhӡn index cao); dҫu lưu huǤnh cao, mazut chӭa lưu huǤnh và lưu
huǤnh cao, semigudron và gudron (đӇ sҧn xuҩt sҧn phҭm distilat hoһc nhiên liӋu
đӕt lò vӟi hàm lưӧng lưu huǤnh thҩp).[/FONT]
Hydrocracking khác vӟi làm sҥch bҵng hydro các distilat dҫu là diӉn ra vӟi sӵ phá
hӫy phân tӱ nguyên liӋu, cho phép thu đưӧc các hydrocarbon nhҽ hơn tӯ
hydrocarbon nһng. Thí dө, tӯ distilat chân không có thӇ nhұn đưӧc các thành phҫn
xăng ôtô, kerosen (dҫu hӓa) và dҫu diesel. Hydrocracking cũng cho phép loҥi lưu
huǤnh trong các sҧn phҭm cһn cӫa chӃ biӃn dҫu hoһc thu đưӧc sҧn phҭm dҫu sáng
tӯ cһn này.
Quá trình hydrocracking diӉn ra theo mӝt bұc hoһc hai bұc. Trong các sơ đӗ mӝt
bұc các quá trình làm sҥch bҵng hydro, hydro hóa và hydrocracking diӉn ra trong
cùng mӝt hӋ phҧn ӭng. Các sơ đӗ như vұy đưӧc ӭng dөng trong các trưӡng hӧp khi
cҫn thu đưӧc distilat trung bình (dҥng phân đoҥn diesel) nhiӅu nhҩt và khí hóa lӓng
hoһc xăng tӯ nguyên liӋu nhҽ vӟi hàm lưӧng nitơ thҩp. Sơ đӗ hai bұc đưӧc ӭng
dөng khi cҫn tiӃn hành làm sҥch bҵng hydro, hydro hóa nguyên liӋu và
hydrocracking tiӃn hành riêng nhҵm gia tăng đӝ chuyӇn hóa thành xăng hoһc nhiên
liӋu diesel tӯ nguyên liӋu có nhiӋt đӝ sôi cao và chӭa nhiӅu nitơ. Trong trưӡng hӧp
này trong bұc thӭ nhҩt xúc tác đưӧc sӱ dөng là oxit hoһc sulfur niken, coban,
volfram, còn trong bұc thӭ hai - xúc tác chӭa zeolit vӟi platin hoһc kim loҥi quí
khác. Cũng có nhӳng quá trình tiӃn hành trong ba bұc. Trong các sơ đӗ
hydrocracking công nghiӋp nguyên liӋu là distilat hoһc cһn quá trình đưӧc tiӃn
hành trong môi trưӡng hydro (chi phí khoҧng tӯ 1,2 đӃn 4%k.l) ӣ áp suҩt 32 MPa,
tӕc đӝ thӇ tích đӃn 1,5 giӡ-1, bӝi tuҫn hoàn đӃn 1.800 m3/m3 nguyên liӋu, nhiӋt đӝ
đӃn 430oC trong bұc nhҩt và 480oC trong bұc hai.
„. Nguyên liӋu và sҧn phҭm
Nguyên liӋu cho quá trình hydro cracking rҩt đa dҥng.

NguyênliӋu ------- Sҧnphҭm

Naphten ------- PhânđoҥnC3,C4

Kerozen -------Naphten

Gasoil(cracking) ---Naphten,kerozen.

Distillar VD,-------- Naphten,kerozen,gasoil,dҫugӕc,nguyên

DAO. ---------liӋuchocracking.

Trong các nguӗn nguyên liӋu trên thì phân đoҥn gasoil tӯ Visbreaking,
Delaycoking và Cycle Oil tӯ Cracking xúc tác là thưӡng đưӧc sӱ dөng nhҩt. Đһc
điӇm cӫa sҧn phҭm cӫa quá trình Hydrocracking so vӟi quá trình Cracking thông
thưӡng là ít olefin, aromatíc và nhiӅu iso ± parafin. Ví dө như xăng đi tӯ
hydrocracking có chӍ sӕ octan trung bình khá, đӝ әn đӏnh cao. Phân đoҥn Kerozen
có ³smoke point´ cao và phân đoҥn Gasoil thì có chӍ sӕ cetan khá cao. Ngoài ra,
quá trình Hydrocracking còn tҥo ra phân đoҥn C4 vӟi nhiӅu iso ± butan, đây là
phân đoҥn rҩt hӳu ích cho quá trình Alkyl hóa trong nhàmáy lӑc dҫu. Quá trình này
còn tұn dөng đưӧc các phҫn nһng nhiӅu Aromatic đӇ chuyӇn hoá thành xăng,
kerozen và gasoil.
Các phҧn ӭng hóa hӑc xҧy ra trong quá trình hydrocracking: 3. Các phҧn ӭng hóa
hӑc:

3.1 Phҧn ӭng mong muӕn

Phҧn ӭng cracking và hydro hóa: Đây là hai phҧn ӭng chính diӉn ra trong quá trình
Hydrocracking. Hai phҧn ӭng mong muӕn này có tác dөng tương hӛ lүn nhau trong
cùng mӝt quá trình.
Phҧn ӭng cracking sӁ tҥo ra và cung cҩp olefin cho quá trình hydro hoá và ngưӧc
lҥi, phҧn ӭng hydro hoá sӁ cung cҩp nhiӋt lưӧng cho quá trình cracking. Tuy nhiên,
nhiӋt tӓa ra tӯ quá trình hydro hóa cao hơn so vӟi nhiӋt tӓa ra tӯ quá trình cracking,
vì thӃ khi xem xét toàn bӝ quá trình thì có thӇ xem hydrocracking là phҧn ӭng tӓa
nhiӋt.
Phҧn ӭng cracking chӫ yӃu diӉn ra trên các hӧp chҩt naphten đưӧc tҥo ra tӯ quá
trình hydro hóa các hӧp chҩt aromatic.
Phҧn ӭng isomer hoá: luôn diӉn ra đӗng hành cùng vӟi phҧn ӭng cracking. Trong
đó quá trình isomer hoá xҧy ra trưӟc, sau đó các liên kӃt C-C sӁ bӏ bҿ gҧy bӣi quá
trình cracking.

3.2 Các phҧn ӭng không mong muӕn.

Bên cҥnh các phҧn ӭng chính, vӟi tác dөng cӫa nhiӋt đӝ và chҩt xúc tác, mӝt sӕ
phҧn ӭng khác sӁ diӉn ra song song đӗng thӡi như:

Hydro deankyl hoá Aromatic: đây là phҧn ӭng cracking diӉn ra trên các mҥch
nhánh cӫa các hӧp chҩt aromat

Phҧn ӭng này sӁ làm tăng dòng sҧn phҭm khí, do đó nó sӁ làm giҧm hiӋu suҩt cӫa
sҧn phҭm chính.
Phҧn ӭng HDS, HDN: các phҧn ӭng này có tác dөng loҥi bӓ các chҩt bҧn như lưu
huǤnh, nitơ, « nhưng lҥi làm tiêu hao lưӧng hydro trong quá trình. Tuy nhiên,
lưӧng hydro trong nhà máy lӑc dҫu rҩt hҥn chӃ, vì thӃ phҧn ӭng này đưӧc xӃp vào
phҧn ӭng không mong muӕn.
Phҧn ӭng cӕc hoá: Vӟi sӵ hiӋn diӋn cӫa hydro trong phҧn ӭng đã làm giҧm đáng
kӇ phҧn ӭng cӕc hóa. Tuy nhiên vӟi xúc tác axít mҥnh, các phҧn ӭng cӕc hóa cũng
đưӧc thúc đҭy mҥnh hơn.

4. Xúc tác cho quá trình Hydrocracking

Chҩt xúc tác sӱ dөng cho quá trình hydrocracking thông thưӡng là tinh thӇ alumino
silicat có mang các kim loҥi đҩt hiӃm. Đây là xúc tác lưӥng chӭc, chӭc năng axít
đưӧc tҥo ra bӣi thành phҫn alumino silicat, còn chӭc năng hydro hóa đưӧc tҥo ra
bӣi các kim loҥi. Clor không yêu cҫu phҧi đưa vào thành phҫn cӫa xúc tác này. Các
kim loҥi đҩt hiӃm thưӡng đưӧc sӱ dөng chӫ yӃu Pt, Ni±Mo, Ni±W.
Xúc tác cho quá trình Hydrocracking rҩt dӉ bӏ đҫu đӝc bӣi các tác nhân có hҥi
trong nguyên liӋu, do đó phҧi xӱ lý nguyên liӋu (hydrotreater) trưӟc khi đưa vào
quá trình này. NӃu trong nguyên liӋu có mӝt lưӧng lӟn hydrosunfua thì xúc tác sӁ
bӏ đҫu đӝc bӣi lưu huǤnh, anoniac sӁ làm giҧm chӭc năng axít cӫa xúc tác, chӭc
năng hydro hóa cӫa kim loҥi sӁ bӏ biӃn mҩt bӣi các kim loҥi bҭn có trong nguyên
liӋu. Ngoài ra, nguyên liӋu cҫn phҧi đưӧc loҥi trӯ hơi ҭm, vì đây là tác nhân phá
hӫy cҩu trúc tinh thӇ cӫa chҩt xúc tác ӣ nhiӋt đӝ cao.
Sau thӡi gian làm viӋc xúc tác có thӇ mҩt hoҥt tính và cӕc có thӇ hình thành ngay
khi có mһt hydro, do đó cҫn phҧi tái sinh xúc tác sau mӝt chu kǤ làm viӋc.
Khi xúc tác ӣ trҥng thái cӕ đӏnh (fix bed) thì thưӡng xҧy ra sӵ ngưng tө cӕc và quá
nhiӋt cөc bӝ do viӋc tҥo dòng kênh qua lӟp xúc tác. Còn xúc tác tҫng sôi có nhiӅu
ưu điӇm hơn vӅ mһt truyӅn nhiӋt và truyӅn khӕi.

5. Các yӃu tӕ ҧnh hưӣng đӃn công nghӋ

Khҧ năng cracking và dòng sҧn phҭm mong muӕn phө thuӝc vào điӅu kiӋn hoҥt
đӝng xác đӏnh cӫa quá trình. Các yӃu tӕ ҧnh hưӣng đӃn hoҥt đӝng cӫa quá trình có
thӇ kӇ đӃn như: chҩt xúc tác sӱ dөng, tӕc đӝ dòng, áp suҩt tәng, áp suҩt riêng phҫn
cӫa hydro «
Mӝt vài chӃ đӝ hoҥt đӝng khҳc khe (sҧn xuҩt kerozen và naphtha tӯ gasoil nhҽ) đòi
hӓi phҧi giҧm trӑng lưӧng phân tӱ cӫa nhұp liӋu và tăng lưӧng hydro. Còn đӕi vӟi
chӃ đӝ hoҥt đӝng nhҽ đưӧc ӭng dөng cho các nguyên liӋu gasoil nһng đӇ tҥo ra các
sҧn phҭm diesel và fuel oil.

5.1 Ҧnh hưӣng cӫa nhiӋt đӝ

Đây là phҧn ӭng toҧ nhiӋt, vì thӃ quá trình thích hӧp ӣ nhiӋt đӝ thҩp. Nhưng nӃu
nhiӋt đӝ quá thҩp thì tӕc đӝ phҧn ӭng sӁ giҧm, do đó nhiӋt đưӧc xem như tác nhân
duy trì hoҥt tính cӫa xúc tác.
Thông thưӡng, đӕi vӟi chӃ đӝ hoҥt đӝng nhҽ thì nhiӋt đӝ cӫa quá trình dao đӝng tӯ
650oF đӃn 750oF, còn chӃ đӝ hoҥt đӝng khҳc khe thì đòi hӓi ӣ khoҧng nhiӋt đӝ tӯ
750oF đӃn 850oF.

5.2 Ҧnh hưӣng cӫa áp suҩt và lưӧng hydro sӱ dөng

Lưӧng hydro sӱ dөng trong quá trình vӯa tham gia phҧn ӭng và vӯa có tác dөng
bҧo vӋ bӅ mһt xúc tác, hҥn chӃ quá trình tҥo cӕc. Quá trình Hydrocracking là quá
trình tăng sӕ mole nên nó thích hӧp hoҥt đӝng ӣ áp suҩt thҩp. Thông thưӡng áp
suҩt khoҧng 1.200 psig, lưӧng hydro tiêu thө khoҧng 1000 ± 2000 scf/bbl. Nhưng
đӕi vӟi chӃ đӝ hoҥt đӝng khҳc khe thì đòi hӓi phҧi phá hӫy các hӧp chҩt nһng và
mӣ vòng nên nó cҫn áp suҩt khoҧng 2000 psig và lưӧng hydro tiêu thө khoҧng tӯ
3000 ± 4000 csf/bbl trӣ lên.
Lưӧng hydro sӱ dөng càng nhiӅu thì càng có lӧi vӅ mһt chuyӇn hóa, nó mҩt
khoҧng 25% cho các phҧn ӭng loҥi lưu huǤnh và bҧo hòa các hӧp chҩt olefin,
aromatic. Hàm lưӧng hydro tҥi cӫa ra cӫa bình phҧn ӭng yêu cҫu phҧi cao đӇ ngăn
chһn quá trình tích tө cӕc và đҫu đӝc xúc tác. Phҧi tiӃn hành làm sҥch và bә sung
thêm hydro cho dòng tuҫn hoàn