Mihailo Polit Desančić (1833-

1920)
najdosledniji vojvođanski
liberal
Dimitrije Boarov
Zašto je važan Mihailo Polit Desančić
u istoriji srpske štampe
 Zato što je bio jedan od najplodnijih, najobrazovanijih i
najpismenijih saradnika i dopisnika srpskih i nemačkih
novina tokom druge polovine 19. veka;
 Zato što je dosledno razvijao i branio liberalne ideje u
političkom životu Srba u Austrougarskoj imepriji;
 Zato što je među prvima zauzeo osnovni stav da se
Istočno pitanje (pitanje nasleđa evropske Turske) mora
rešiti u korist balkasnkih hrišćana i uz njihovu
međusobnu saradnju;
 Zato što je nastojao da se izgradi srpsko-hrvatsko
političko savezništvo, makar da je bio istaknuti srpski
nacionalni radnik;
 Zato što je pet decenija branio dostojanstvo srpske
narodnosti u Ugarskoj.
 Biografija M. Polita Desančića
 Rođen u Novom Sadu 16. juna 1833. godine
 Majka Julijana Desančić, otac trgovac Jovan Polit (iz
cincarske porodice koja koja je krajem XVIII veka u Novi
Sad došla iz Carigrada), stariji brat Petar, sestra Slavka,
mlađi brat Gavra;
 Odrastao je u najvišim novosadski krugovima – teča mu
je bio Jovan Hadžić Svetić. Kasnije, šogor mu je bio
Jovan Subotić, u gimnayiju je išao sa Jovanom
Boškovićem i Jovanom Jovanovićem Zmajem, preceptor
u Novom Sadu bio mu je Svetozar Miletić, u studentskim
danima u Beču družio se sa Ilarionom Ruvarcem,
Kornelijem Stankovićem, posećivao Vuka Karadžića i
Branka Radičevića
 Biografija M. Polita Desančića
 Osnovno i srednje školovanje počeo u Novom Sadu (u
grčkoj školi gde se predavalo na srpskom jeziku, a
potom u gimnaziji), pa nastavio u Segedinu (1847);
 Jovan Polit, Mihailov otac je član čuvene novosadske
delegacije na Požunskoj dijeti, aprila 1848, kada je
advokat Aleksandar Kostić došao u žestok sukob sa
Lajošem Košutom;
 Otac ga je kao dečaka vodio na Majsku skupštinu 1848.
u Sremskim Karlovcima u paradnim karucama;
 U verme Bune 1848. Politova porodica se prvo sklonila u
Varadin, zatim u Zemun, pa u Beč, a kuća u Dunavskoj
ulici u Novom Sadu im je izgorela prilikom bobardovanja
grada sa Varadina 1849. godine

 Biografija Mihaila Polit Desančića
 Posle Bune, nastavlja gimnaziju prvo u Sremskim Karlovcima
(1850), da bi maturirao u Beču (1853);
 Polit na petomesečno putovanje po Evropi odlazi 1853. godine, a
najduže se bavi u Parizu.
 Prava studira u Beču, gde je tokom studija na njega veoma uticao
profesor Lorenc Stajn, Nemac iz Holštajna (čuveno je njegovo delo
O upravljanju u sedam knjiga, koje je smatrao nedovršenim);
 Uz Stajnovo posredovanje počeo je 1856. godine da piše o Blakanu
u nemačkim časopisima i u poznatim novinama Allegemeine
Zeitung, za koje će pisati narednih 40 godina;
 Na predlog Jovana Subotića, kao “juristički rigoroz” (još nije položio
obavezni doktorat prava) Polit 1860. odlazi na Cetinje za sekretara
kneza Danila, ali se iste godine vraća u Beč, jer ga je mučila
groznica zbog loše klime;
 Doktorirao je prava u Beču 19. marta 1861. godine;
 Biografija Mihaila Polit Desančića
 Kao poslanik sremske županije našao se već 1861. godine u
Hrvatskom saboru u Zagrebu, gde je izabran za beležnika;
 U prvom govoru u Saboru Polit je naglasio da učešće sremskih
poslanika na Saboru ne prejudicira pitanje pripadnosti Srema
Vojvodini, što je predhodno traženo na Blagoveštenskom
saboru;
 Polit 19. septembra 1861. na Hrvatskom saboru Polit drži
poznati govor o “rekonstituiranju Vojvodine” koju traži u
sporazumu sa Mađarima, ali istovremno kaže da bi Srbi
Vojvodinu primili makar ona bila i od Beča ponuđena.
 Polit između 1862. i 1864. radi u hrvatsko-slavonskoj Dvorskoj
kancelariji u Beču, na čijem čelu je Ivan Mažuranić;
 U Zagrebu je ponovo između 1864. i 1867. gde je položio i
advokatski ispit.
 Biografija Mihaila Polit Desančića
 Tokom 1861. veliki odjek su imali njegovi članci u Tkalčevom bečkom listu
Ost un West, koje je u izvodima prenosio i Medakovićev Srbski dnevnik u
Novom Sadu, a koji su bili usmereni na obnovu srpsko-mađarskog
poverenja;
 O mogućnosti srpsko mađarskog “liberalnog kompromisa” o Vojvodini Polit
je u Pšeti 1861. vodio razgovore sa vodećim političarima Etvešom, Tisom,
Andrašijem i Deakom;
 U listu Ost und West je Polit objavio početkom 1862. godine i svoju prvu
političku studiju u sedam poglavlja (na nemačkom jeziku) pod naslovom
Nacionalnost i njen državnopravni osnov (na srpskom se pojavila iste
godine u Novom Sadu);
 Iste 1862. godine, opet u Tkalčevom listu, Polit u nastavcima objavljuje
i raspravu Istočno pitanje i njegovo organsko rešenje. Osnovna je ideja
ideja “snažne federacije” balkanskih hrišćanskih naroda.
 Polit se bavi i književnošću. Novelu Verenica Crnogorska objavljuje u
novosadskoj Danici 1863, a 1868. izvodi se u Novom Sadu i njegova
drama u pet činova Branivoj knez Zahumski (u Beogradu 1869).
 Biografija Mihaila Polit Desančića

 Maja 1867. Polit odlazi u Moskvu na Sveslovensku etnografsku

izložbu gde je jedan od glavnih Srba govornika. Zbog toga je izgubio
službu u Zagrebu i morao da se vrati u Novi Sad;
 Odmah se aktivira u Ujedinjenoj omladini srpskoj;
 Polit ne učestvuje na osnivačkoj skupštini Srspke narodne
slobodoumne stranke u Bečkereku 28. januara 1869. godine, ali
ubrzo postaje jedan od ključnih saradnika Svetozara Miletića;
 Od 1870. godine je redovno deputirac na crkveno-narodnim
saborima u Sremskim Karlovcima;
 Svoje političke stavove po povratku u Novi Sad najčešće iznosi u
listu Narod Jovana Subotića, što mu je Miletić kao vlasnik Zastave
zamerao;
Biografija Mihaila Polit Desančića
 Pri razvojčenju granice, 1873. Polit se kandiduje za
poslanika Ugarskog sabora u Pančevu – i savlađujući
mnoge prepreke biva izabran početkom 1874. U istoj
izbornoj jedinici biran je ponovo za mandat 1875-1878, a
kasnije i za mandat do 1881. i za onaj do 1884. godine
(poslednji mandat imaće između 1906. i 1910);
 Polit kao advokat brani Miletića od optužbe za veleizdaju
1878. godine;
 Polit 1884. odbija reviziju Bečkerečkog programa
Kikindskim, koju usvajaju notabiliteti;
 Polit posle pokretanja Branika (1885), kada je definisan
program vojvođanskih liberala, postaje njegov glavni
saradnik, a posle ubistva Miše Dimitrijevića on se
deklariše i kao vlasnik lista.
Biografija Mihaila Polit Desančića
 7. Aprila 1887. godine na neuspelom zboru u
Sentomašu raspada se Miletićeva Srpska
narodna slobodoumna stranka na Politovo i
Tomićevo krilo;
 Polit 1. maja 1887. na osnivačkom skupu u
Novom Sadu utemeljuje Srpsku liberalnu stranku
 Jaša Tomić, 8. maja 1887. osniva Celokupnu
srpsku narodnu slobodoumnu stranku (koja se
1891. preminovala u Srspku narodnu radikalnu
stranku);
 Politova i Tomićeva stranka biće u stalnom
političkom ratu sve do stvaranja SHS države.
Biografija Mihaila Polit Desančića
 Prva Politova supruga bila je Mindora Nikolić iz
Temišvara (sa kojom je imao Božidara, Julku i
Micu), koja je umrla od nazeba;
 Posle sedam godina oženio se Marijom Marom
Stratimirović (čiji stric je bio čuveni vođa
Srpskog pokreta 1848. Đorđe Stratimirović) i sa
njom je imao Vlaislavu i Ivana;
 Umro je kraj Temišvara, na imanju svoje kćeri,
30. marta 1920. godine
 Dela M. Polita Desančića

 Dela: pripovetka "Verenica Crnogorka"(

1863), drama "Branivoj knez Zahumski"(
1868), “Recimo koju” (1887), putopisi
"Putne uspomene", memoari "Kako sam
svoj vek proveo", "Uspomene iz 1848-
1849", "Pokojnici" i četiri knjige "Beseda".
 Ključni stavovi
O pravnoj državi i narodnosnom pitanju

 “Narodna država treba, a država sa više

narodnosti mora biti pravna država”

Dejan Mikavica, Mihailo Polit Desančić vođa

srpskih liberala u Austrougarskoj, Novi
Sad, 2007, str 87.
 Ključni stavovi
O narodnosti i državi

“Narodnost je duševno biće u narodu, koje mu ličnost

obrazuje i koje se samo u jeziku toga naroda može
pokazati. Hteti dakle uništiti jezik, a tim narodnost, znači
toliko, kao hteti narodu uništiti ličnost”
“Težnja svakog naroda za osnivanjem narodne države
nešto je sasvim prirodno i dovoljno jasno”.
“Samo u državnom biću može se svaki narod razvijati”

Dejan Mikavica, Mihailo Polit Desančić vođa srpskih liberala

u Austrougarskoj, Novi Sad, 2007, str 85.
 Ključni stavovi
O Srbima prema Mađarskoj (1874)

“Moje je najdublje uverenje da Ugarska vremenom mora

postati istočna Švajcarska ili je neće biti ...Ugarska stoji
na pragu velikih bura koje su u svezi sa rešenjem velikog
istočnog pitanja, ... , kad ta katastrofa velikog istočnog
pitanja dođe, mi Srbi rećićemo vam: Kod Filipija
videćemo se opet!”

Dejan Mikavica, Mihailo Polit Desančić vođa srpskih liberala

u Austrougarskoj, Novi Sad, 2007, str 271.
 Ključni stavovi
O Rusiji i rusofilstvu balkanskih hrišćana

“Prođimo kroz sve faze istočnog pitanja, pa ćemo se moći uveriti da je

Rusija od svih evropskih država bila najveća i u nekim slučajevima
jedina zaštita od divlje azijatske tiranije Turske. Treba li se tu čuditi
što hrišćani okreću svoje simpatije onoj državi koja se u svakoj
prilici zauzimala štiteći ih i, uprkos večitom nepoverenju Evrope, još
sada se zauzima za njih?

Dejan Mikavica, Mihailo Polit Desančić vođa srpskih liberala u

Austrougarskoj, Novi Sad, 2007, str 127.
 Literatura
 Dejan Mikavica, Mihailo Polit Desančić
vođa srpskih liberala u Austrougarskoj,
Novi Sad, 2007.
 Nikola Milutinović, Miletić i Polit u borbi za
nacionalni opstanak Srba i bivšoj Ugarskoj,
Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu,
knj. 4, 1931, str 289.