c Ê




 
     

Bưӟc tӟi: menu, tìm kiӃm

Các bӋnh lý nhiӉm trùng là nguyên nhân gây tӱ vong hàng đҫu trên thӃ giӟi. Không chӍ có nhӳng
bӋnh nhiӉm trùng mӟi phát sinh mà nhӳng bӋnh nhiӉm trùng cũ gây chӃt ngưӡi đã biӃt tӯ lâu
cũng tái xuҩt hiӋn. Hơn nӳa tӍ lӋ vi khuҭn gây bӋnh đӅ kháng kháng sinh ngày càng tăng cao là
nguy cơ lӟn cho sӭc khӓe cӝng đӗng. Nhӳng bҵng chӭng gҫn đây cho thҩy các tác nhân gây
bӋnh mһc dù rҩt khác nhau đӅu sӱ dөng nhӳng phương thӭc chung đӇ phát đӝng quá trình nhiӉm
trùng và gây bӋnh. Nhӳng cơ chӃ này tҥo nên  (à
Ë cӫa vi khuҭn. Tìm hiӇu các cơ
chӃ mà vi khuҭn sӱ dөng đӇ xâm nhұp và gây bӋnh có ý nghĩa quan trӑng trong cuӝc chiӃn
chӕng lҥi các tác nhân bé nhӓ này. Vұy các tác nhân gây bӋnh tí hon này đã, đang và sӁ sӱ dөng
nhӳng loҥi vũ khí nào đӇ đӇ tҥo nên đӝc lӵc cӫa chúng? Sau đây là nhӳng bàn luұn vӅ các chiӃn
lưӧc gây bӋnh chung cӫa các vi khuҭn mà y hӑc đã hiӇu phҫn nào.

 
$ҭn]

ÔÊ € Các yӃu tӕ bám dính

ÔÊ — Khҧ năng xâm nhұp
ÔÊ Å Vӓ vi khuҭn
ÔÊ Ü Vách tӃ bào vi khuҭn
ÔÊ ó Các đӝc tӕ
ÔÊ
Khҧ năng ký sinh nӝi bào
ÔÊ ! ĐӅ kháng kháng sinh
ÔÊ O TriӇn vӑng nghiên cӭu và điӅu trӏ
ÔÊ } Tài liӋu tham khҧo

$
c
 ! 
Bưӟc quan trӑng đҫu tiên trong quá trình tương tác giӳa tác nhân gây bӋnh và vұt chӫ là sӵ 
! (›

Ë cӫa chúng vào các bӅ mһt cӫa vұt chӫ. Các bӅ mһt này bao gӗm da, niêm mҥc
(khoang miӋng, mũi hҫu, đưӡng tiӃt niӋuË và các tә chӭc sâu hơn (tә chӭc lympho, biӇu mô dҥ
dày ruӝt, bӅ mһt phӃ nang, tә chӭc nӝi môË. Cơ thӇ tҥo ra nhiӅu lӵc cơ hӑc khác nhau nhҵm loҥi
bӓ các vi sinh vұt khӓi các bӅ mһt này như bài tiӃt nưӟc bӑt, ho, hҳt hơi, dӏch tiӃt niêm mҥc,
nưӟc tiӇu, nhu đӝng ruӝt và dòng máu chҧy«. Mӝt đһc điӇm chung cӫa các tác nhân gây bӋnh là
khҧ năng biӇu hiӋn các yӃu tӕ giúp chúng bám vào các phân tӱ trên nhiӅu loҥi tӃ bào khác nhau
cӫa vұt chӫ và giúp chúng chӕng chӏu đưӧc các lӵc cơ hӑc này. Mӝt khi đã bám dính vào bӅ mһt
tӃ bào vұt chӫ, tác nhân gây bӋnh có khҧ năng khӣi đӝng các quá trình hóa sinh đһc hiӋu gây
bӋnh như tăng sinh, bài tiӃt đӝc tӕ, xâm nhұp và hoҥt hóa các chuӛi tín hiӋu cӫa tӃ bào vұt chӫ.
Các yӃu tӕ bám dính cӫa vi sinh vұt đưӧc gӑi là các   . Chúng có thӇ có bҧn chҩt
polypeptide hoһc polysaccharide.

Các adhesin có bҧn chҩt polypeptide đưӧc chia thành hai nhóm: nhóm có " #  và nhóm
không có fimbriae. Các fimbriae, hay còn gӑi là các pili, là nhӳng cҩu trúc phө cӫa vi sinh vұt có
dҥng như sӧi lông trên bӅ mһt vi khuҭn. Các fimbriae đưӧc cҩu tҥo bӣi nhiӅu protein xӃp chһt
vӟi nhau tҥo nên hình dҥng giӕng như trө xoҳn ӕc. Thưӡng thì chӍ có mӝt loҥi protein là cҩu trúc
chính cӫa mӝt phân nhóm fimbriae tuy nhiên các protein phө trӧ khác cũng có thӇ tham gia vào
cҩu trúc cӫa đӍnh hoһc gӕc fimbriae. ĐӍnh cӫa các fimbriae có chӭc năng gҳn vӟi tӃ bào vұt chӫ.
Các vi khuҭn Gram âm thưӡng bám dính nhӡ các fimbriae này như 5  (gây viêm dҥ dày ruӝt
và nhiӉm khuҭn tiӃt niӋuË,  

›
›
 
› và các loҥi 


›.

Thuұt ngӳ 
 !  $% &" #  (› 
› ›

Ë dùng đӇ chӍ các protein
có chӭc năng bám dính nhưng không tҥo thành cҩu trúc dài, đa phân như fimbriae. Các yӃu tӕ
bám dính không phҧi fimbriae thưӡng điӅu khiӇn quá trình tiӃp xúc mұt thiӃt vӟi tӃ bào vұt chӫ
tuy nhiên quá trình này chӍ xҧy ra ӣ mӝt nhóm nhӓ các loҥi tӃ bào nhҩt đӏnh nӃu so vӟi khҧ năng
gҳn đưӧc vӟi rҩt nhiӅu loҥi tӃ bào khác nhau cӫa fimbriae. Các vi khuҭn Gram âm ( 

 ›

 


, 5  gây bӋnh lý ruӝt, các 


›Ë, các vi khuҭn Gram dương

(›

 

Ë và các ›
› là nhӳng tác nhân gây bӋnh có yӃu tӕ bám
dính không phҧi fimbriae.

Các yӃu tӕ bám dính bҧn chҩt polysaccharide thưӡng là thành phҫn cҩu tҥo cӫa màng tӃ bào,
vách tӃ bào và vӓ vi khuҭn. â   trong vách cӫa vi khuҭn có tác dөng như là các yӃu tӕ
bám dính cӫa ›

và cӫa 

. Các polysaccharide (glucan và mannanË
trong lӟp vӓ cӫa ›
› cũng đưӧc các thө thӇ cӫa vұt chӫ nhұn diӋn (receptor bә thӇ Å và
mannose receptorË nhӡ đó làm tăng tính bám dính cӫa các tác nhân này. Mһc dù các tương tác
receptor-ligand nhҵm tăng cưӡng khҧ năng bám dính có thӇ chia thành hai nhóm chính: tương
tác protein-protein và protein-carbonhydrate, mӝt điӅu quan trӑng cҫn nhӟ là các vi sinh vұt
thưӡng sӱ dөng rҩt nhiӅu thө thӇ khác nhau cӫa tӃ bào vұt chӫ.

E coli gây bӋnh lý ruӝt (5
›
   5  : 5 5cË bơm trӵc tiӃp protein có chӭc năng
thө thӇ cӫa chính nó vào trong tӃ bào vұt chӫ. Mӝt khi đã ӣ trong màng tӃ bào vұt chӫ, các thө
thӇ này sӁ gҳn vӟi các yӃu tӕ bám dính không phҧi fimbriae trên bӅ mһt tӃ bào vi khuҭn tҥo thuұn
lӧi cho quá trình bám dính.

Mӝt điӅu quan trӑng cҫn nhӟ là mӝt tác nhân gây bӋnh thưӡng biӇu hiӋn nhiӅu yӃu tӕ bám dính
khác nhau. ChiӃn lưӧc này đưӧc hҫu hӃt các loҥi vi khuҭn (Gram âm, Gram dương và
›
›Ë sӱ dөng. Mӝt hưӟng tұp trung nghiên cӭu điӅu trӏ hiӋn tҥi là phát triӇn các vaccine
hoһc thuӕc phong bӃ khҧ năng bám dính.

$
' &(%)* +

Mӝt khi đã gҳn vào bӅ mһt tӃ bào vi khuҭn, mӝt sӕ tác nhân gây bӋnh tiӃp tөc tiӃn sâu vào hơn
nӳa trong cơ thӇ vұt chӫ đӇ tiӃp tөc chu trình nhiӉm trùng. Quá trình này gӑi là sӵ )* +
( à›
Ë. Có thӇ chia quá trình xâm nhұp thành hai loҥi: nӝi bào và ngoҥi bào.
¨* +%,  xҧy ra khi tác nhân gây bӋnh phá vӥ các rào cҧn cӫa tә chӭc đӇ phát tán
đӃn các vӏ trí khác trong cơ thӇ nhưng bҧn thân chúng vүn tӗn tҥi bên ngoài tӃ bào vұt chӫ.
Phương thӭc xâm nhұp ngoҥi bào đưӧc sӱ dөng bӣi liên cҫu khuҭn tan máu ȕ nhóm A (
 

› 


Ë và tө cҫu vàng (›

›

Ë. Các chӫng vi khuҭn này
tiӃt mӝt sӕ enzyme phá hӫy các phân tӱ cӫa tӃ bào vұt chӫ:

ÔÊ r # : cҳt đӭt các proteoglycan ӣ tә chӭc liên kӃt.

ÔÊ ß#  và    : phá hӫy các cөc fibrin.
ÔÊ § : giáng hóa các loҥi mӥ cӫa vұt chӫ đưӧc tích tө lҥi
ÔÊ ü : tiêu hӫy các ARN và ADN đưӧc giҧi phóng ra.
ÔÊ Các   tҥo các lӛ thӫng trên màng tӃ bào có khҧ năng ly giҧi không chӍ các
hӗng cҫu mà cҧ các loҥi tӃ bào khác nӳa. Haemolysin cũng tham gia vào sӵ phát tán vi
khuҭn rӝng hơn trong tә chӭc vұt chӫ.
ÔÊ 5   cӫa trӵc khuҭn mӫ xanh có khҧ năng giáng hóa các phân tӱ ngoҥi bào và giúp vi
khuҭn xâm nhұp tә chӭc vӟi các biӇu hiӋn lâm sàng như viêm màng keratin, hoҥi tӱ tә
chӭc trong bӓng và tҥo các xơ nang.

Khҧ năng xâm nhұp ngoҥi bào cho phép các tác nhân gây bӋnh này tҥo ra các chӛ ҭn nҩp trong tә
chӭc và tҥi đó chúng có thӇ tăng sinh rӗi phát tán vào các vӏ trí khác cӫa cơ thӇ cũng như sҧn
xuҩt các đӝc tӕ và khӣi đӝng các đáp ӭng viêm. Các tác nhân gây bӋnh xâm nhұp ngoҥi bào cũng
có thӇ đi vào bên trong tӃ bào và sӱ dөng cҧ hai con đưӡng xâm nhұp nӝi bào và ngoҥi bào.

¨* +  xҧy ra khi các vi sinh vұt thӵc sӵ đi vào bên trong tӃ bào cӫa vұt chӫ và sӕng
trong môi trưӡng nӝi bào này. Mӝt sӕ các tác nhân gây bӋnh là vi khuҭn Gram âm, vi khuҭn
Gram dương và các ›
› có khҧ năng sӕng bên trong tӃ bào. Các tӃ bào thӵc bào lүn tӃ
bào không có chӭc năng thӵc bào đӅu là đích tҩn công cӫa các tác nhân này. Mӝt sӕ tác nhân gây
bӋnh có đӡi sӕng -    .  nghĩa là chúng buӝc phҧi sӕng bên trong tӃ bào các
đӝng vұt có vú mӟi có thӇ phát triӇn đưӧc. Các tác nhân này bao gӗm c
› ›  
› và
›
 
›. Các chӫng vi khuҭn khác thuӝc loҥi -    $% .  chӍ
sӱ dөng khҧ năng xâm nhұp nӝi bào như là phương tiӋn đӇ tăng sinh và phát tán đӃn các tә chӭc
khác.

$
/0
 
Mӝt sӕ vi khuҭn sҧn xuҩt mӝt lưӧng lӟn các phân tӱ polysaccharide trӑng lưӧng phân tӱ cao, còn
đưӧc gӑi là exopolysaccharide. Lӟp áo ngoҥi bào này đưӧc gӑi là
0
  (›
Ë. Khҧ
năng sҧn xuҩt vӓ là mӝt trong nhӳng yӃu tӕ đӝc lӵc quan trӑng nhҩt cӫa vi khuҭn vӅ phương diӋn
xâm nhұp tҥi vӏ trí viêm. Mӝt cách cө thӇ hơn, vӓ vi khuҭn giúp chúng chӕng lҥi cơ chӃ phòng vӋ
cӫa cơ thӇ cũng như đӅ kháng kháng sinh. Vӓ mӝt sӕ vi khuҭn cũng có khҧ năng điӅu hòa miӉn
dӏch. Vӓ này bҧo vӋ vi khuҭn chӕng lҥi sӵ thӵc bào bҵng cách không cho các kháng thӇ tҥo hiӋn
tưӧng opsonin hóa trên vách vi khuҭn. Do không có hiӋn tưӧng opsonin hóa nên các đҥi thӵc bào
và bҥch cҫu trung tính tiӃp cұn kém hoһc không thӇ tiӃp cұn đưӧc vi khuҭn. HiӋn tưӧng "thӵc
bào bҩt lӵc" này càng làm cho phҧn ӭng viêm thêm mҥnh mӁ bӣi các tӃ bào thӵc bào không thӇ
tiêu diӋt đưӧc vi khuҭn càng cӕ gҳng tiӃt nhiӅu cytokine hơn nӳa trong nӛ lӵc làm sҥch vi khuҭn
nơi đây. Phҧn ӭng này lҥi thu hút thêm nhiӅu các bҥch cҫu đa nhân và đҥi thӵc bào khác nӳa đӃn
ә viêm. Các loҥi vi khuҭn nguy hiӇm có khҧ năng tҥo vӓ là 

 › (phӃ cҫu
khuҭnË, 


›   
(não mô cҫu khuҭnË và

 ›
›
 
› (trӵc khuҭn mӫ
xanhË.

$
/ 
 

 
Vi khuҭn đưӧc chia thành hai nhóm chính dӵa trên sӵ khác biӋt cҩu trúc
 
  ( ›Ë:
vi khuҭn Gram dương và vi khuҭn Gram âm. Vách tӃ bào cӫa cҧ hai nhóm đӅu chӭa các thҫnh
phҫn gây đӝc đưӧc xem là nhӳng yӃu tӕ đӝc lӵc mҥnh đóng vai trò trung tâm trong quá trình
bӋnh sinh cӫa cӫa sӕc nhiӉm trùng huyӃt.

Các thành phҫn đӝc tӕ cӫa vách tӃ bào không nhân là nhӳng thành phҫn cҩu trúc cơ bҧn rҩt ít giҧi
phóng vào môi trưӡng xung quanh nӃu tӃ bào không bӏ chӃt và bӏ ly giҧi. Mӝt điӅu trái khoáy là
các kháng sinh sӱ dөng trong lâm sàng lҥi làm gҧi phóng mӝt lưӧng lӟn các thành phҫn gây đӝc
này. Do đó lҥi làm xҩu hơn tình trҥng bӋnh sҹn có cũng như tiên lưӧng cӫa bӋnh nhân. NhiӅu
bҵng chӭng khoa hӑc cho thҩy rҵng vi khuҭn Gr (-Ë và vi khuҭn Gr (+Ë cùng dùng chung mӝt
chiӃn lưӧc đӇ gây nhiӉm khuҭn huyӃt.

NhiӉm trùng huyӃt là hұu quҧ tӯ các tác đӝng liên hӧp cӫa cytokine, các thành phҫn bә thӇ và
các thành phҫn cӫa con đưӡng đông máu. Các thành phҫn cӫa vách vi khuҭn có thӇ gây nên sӵ
sҧn xuҩt hoһc hoҥt hóa các chҩt trung gian điӅu hòa này. Thұt vұy, các biӃn cӕ trӵc tiӃp gây nên
nhiӉm trùng huyӃt là quá trình giҧi phóng các  (   hay  
›
›
Ë
hoһc giҧi phóng các thành phҫn gây đӝc khác cӫa vách vi khuҭn vào trong hӋ tuҫn hoàn.

§  # (LPSË vi khuҭn là mӝt phân tӱ lưӥng tính nҵm trong lӟp màng ngoài cӫa
vách vi khuҭn Gram âm thưӡng đưӧc xem là yӃu tӕ chính chӏu trách nhiӋm trong quá trình gây
nên sӕc nhiӉm trùng huyӃt. Thө thӇ chính cӫa LPS là CD€Ü, mӝt marker bӅ mһt cӫa đҥi thӵc
bào. §1, thành phҫn gây đӝc cӫa phân tӱ LPS, gây nên sӵ giҧi phóng hàng loҥt các cytokine
gây viêm và hoҥt hóa hӋ thӕng bә thӇ và con đưӡng đông máu. Các nghiên cӭu gҫn đây cho thҩy
các thө thӇ giӕng Toll (Toll-like receptorË, cytokine viêm, eicosanoid, gӕc tӵ do ôxy hóa, yӃu tӕ
ӭc chӃ di chuyӇn đҥi thӵc bào, các protein kinase truyӅn tín hiӋu và các yӃu tӕ sao mã đӅu đóng
vai trò quan trӑng trong sinh bӋnh hӑc cӫa sӕc nhiӉm trùng huyӃt do vi khuҭn Gram âm.

Các mҧnh %  và    trong vách tӃ bào vi khuҭn Gram dương có khҧ năng
tҥo nên nhiӅu hiӋu ӭng sinh lý bӋnh giӕng như LPS. Peptidoglycan và teichoic acid cӫa vi khuҭn
Gram dương là thành phҫn khӣi đӝng chính cӫa nhiӉm trùng huyӃt do nhóm vi khuҭn này.

Các thành phҫn cӫa vách tӃ bào ӣ cҧ vi khuҭn Gram âm và vi khuҭn Gram dương đӅu tác đӝng
chӫ yӃu thông qua khӣi đӝng đáp ӭng viêm bҵng cách hoҥt hóa các monocyte, đҥi thӵc bào. Các
tӃ bào này khi đưӧc hoҥt hóa sӁ giҧi phóng mӝt loҥt các cytokine, đһc biӋt là TNF Į và
interleukin-€. Mһc khác, cҧ nӝi đӝc tӕ lүn peptodoglycan đӅu có thӇ hoҥt hóa hӋ thӕng bә thӇ. Sӵ
hoҥt hóa này lҥi làm giҧi phóng TNF Į tӯ các monocyte và gây nên tұp trung các bҥch cҫu trung
tính và làm co mҥch phәi. Như vұy, 23 4#5% 
%*6
 7# 
 % 
 7# *82 9
#9 :% 4#5%;  %
 .
$
c
< (toxinË là các vũ khí sinh hӑc có bҧn chҩt protein hoһc không phҧi protein đưӧc sҧn xuҩt
bӣi vi khuҭn nhҵm tiêu diӋt các tӃ bào vұt chӫ. Các ví dө vӅ đӝc tӕ không phҧi protein là nӝi đӝc
tӕ (LPSË cӫa các vi khuҭn Gram âm và teichoic acid cӫa các vi khuҭn Gram dương. Các đӝc tӕ
bҧn chҩt protein (ngoҥi đӝc tӕË thưӡng là các enzyme đi vào tӃ bào có nhân bҵng hai phương
thӭc: (€Ë tiӃt vào môi trưӡng lân cұn hoһc (—Ë trӵc tiӃp bơm vào bào tương cӫa tӃ bào vұt chӫ
thông qua hӋ thӕng tiӃt loҥi III (type III secretion systemË hoһc mӝt sӕ cơ chӃ khác. Các ngoҥi
đӝc tӕ vi khuҭn có thӇ tҥm chia thành Ü loҥi chính dӵa trên thành phҫn cҩu trúc amino acid cũng
như chӭc năng cӫa chúng:

ÔÊ Đӝc tӕ A-B,
ÔÊ Đӝc tӕ tiêu protein,
ÔÊ Đӝc tӕ hình thành lӛ thӫng, và
ÔÊ Các đӝc tӕ khác.

Mӝt sӕ chӫng vi khuҭn có 1= là
 ›
 

› 5    
 

›
c
›
 


› và 
› 


. Các đӝc tӕ A-B có hai phҫn: 3 
>1
có hoҥt tính enzyme và 3 
> chӏu trách nhiӋm gҳn và đưa đӝc tӕ vào tӃ bào vұt chӫ.
Hoҥt tính enzyme cӫa tiӇu đơn vӏ A có thӇ có hoҥt tính tiêu protein ví dө như đӝc tӕ tetanus và
botulinum hoһc có hoҥt tính ADP ribosyl hóa (ADP ribosylating activityË như đӝc tӕ cӫa vi
khuҭn tҧ, ho gà, bҥch hҫu và đӝc tӕ A cӫa trӵc khuҭn mӫ xanh.

Các 6# phá hӫy các protein vұt chӫ đһc hiӋu gây nên nhӳng đһc tính lâm sàng
riêng cӫa bӋnh. Ví dө đӝc tӕ botulinum cӫa c

  , đӝc tӕ tetanus cӫa
c

 › , elastase và protease IV cӫa
 ›
 
›. Đӝc tӕ botulinum đưӧc đưa vào
bҵng đưӡng tiêu hóa và gây nên liӋt mӅm (› ›
›

Ë các dây thҫn kinh ngoҥi biên trong
khi đӝc tӕ tetanus hình thành ӣ các vӃt thương sâu và gây nên liӋt cӭng (
›
  ›
›

Ë do ҧnh
hưӣng đӃn thҫn kinh trung ương. Elastase và protease IV cӫa trӵc khuҭn mӫ xanh phҧ hӫy các
chҩt cơ bҧn cӫa tӃ bào, cho phép nhiӉm trùng lan tӓa đӃn các khu vӵc rӝng hơn.

Các đӝc tӕ phá vӥ màng tӃ bào hiӋn diӋn ӣ mӝt sӕ vi khuҭn. Đӝc tӕ này có khҧ năng tҥo lӛ thӫng
trên màng tӃ bào vұt chӫ gây ly giҧi tӃ bào. Càng ngày càng có nhiӅu ,? %%

  đưӧc phát hiӋn ӣ các vi khuҭn Gram âm như hӑ RTX (Repeat arginine Threonine X
motifË. Mһc dù cơ chӃ tҥo lӛ thӫng giӕng nhau ӣ các thành viên cӫa hӑ này, các tӃ bào đích lҥi
khác nhau.

c  bao gӗm: các protein dҥng enzyme thӫy phân globulin miӉn dӏch A
(immunoglobulin A protease-type proteinË, các đӝc tӕ bӅn vӟi nhiӋt hoҥt hóa Guanylate cyclase
và các đӝc tӕ làm thay đәi khung nâng đӥ (cytoskeletonË cӫa tӃ bào vұt chӫ.

Như vұy, à 
  
 

  
 

 
 
 
› 
 

   

 
    


 à  
 ›    
  à  

! 
" .
HiӋn nay y hӑc đã bҳt đҫu hiӇu đưӧc cơ chӃ phân tӱ cӫa các tác đӝng do đӝc tӕ. ĐiӅu đáng mӯng
là mӝt sӕ các đӝc tӕ quan trӑng trên đây có chung nhӳng motif cҩu trúc và sinh hóa. Chúng ta có
thӇ lӧi dөng đһc điӇm này đӇ phát triӇn các phương pháp trӏ liӋu trong tương lai và các phương
pháp này có thӇ hiӋu quҧ chӕng lҥi nhiӅu vi khuҭn khác nhau.

$
' &(%-   

Vi khuҭn gây bӋnh đã tiӃn hóa và phát triӇn nhưng cơ chӃ đӇ sӕng sót và nhân lên bên trong tӃ
bào vұt chӫ sau khi xâm nhұp. Các tӃ bào vұt chӫ có thӇ chӭa đӵng vi khuҭn nӝi bào gӗm các tӃ
bào không có chӭc năng thӵc bào (như các tӃ bào biӇu mô và tӃ bào nӝi môË và cҧ thӵc bào
chuyên nghiӋp như đҥi thӵc bào và bҥch cҫu trung tính. Khҧ năng sӕng sót và nhân lên đưӧc bên
trong các thӵc bào chuyên nghiӋp là điӅu đáng ngҥc nhiên bӣi các tӃ bào đưӧc trang bӏ các vũ
khí có sӭc công phá mҥnh mӁ đӇ tiêu diӋt vi khuҭn bӏ nuӕt vào. Các cơ chӃ tiêu diӋt mҫm bӋnh
này bao gӗm sӵ sҧn xuҩt các chҩt trung gian có khҧ năng ôxy hóa, đӝ pH thҩp bên trong các
không bào chӭa vi khuҭn và sӵ hoҥt hóa các enzyme tiêu hӫy protein.

Thưӡng có ba nơi đӗn trú mà vi khuҭn sӱ dөng đӇ ҭn nҩp bên trong tӃ bào. Các vӏ trí này bao
gӗm:

ÔÊ Bên trong các không bào tiêu thӇ-thӵc bào thӇ (lysophagosomeË có khҧ năng thӫy phân
và có tính acid,
ÔÊ Bên trong các không bào chưa hòa màng vӟi tiêu thӇ, và
ÔÊ Bên trong dӏch bào tương.

c › 
 là mӝt ví dө vӅ khҧ năng vi khuҭn sӕng bên trong các môi trưӡng đӝc cӫa
không bào tiêu thӇ-thӵc bào thӇ. Chính đӝ pH thҩp là điӅu kiӋn cҫn thiӃt đӇ tác nhân này tăng
sinh. Các chӫng ›
 ››
 › 
› và c
› ›

›
›
thuӝc nhóm cư trú bên trong các không bào chưa hòa màng vӟi tiêu thӇ. Các không
bào bӏ các vi khuҭn này chiӃm cӭ đưӧc xem là đưӧc "đһc biӋt hóa" hoһc đưӧc "tái cҩu trúc" vì vӅ
mһt hình thӇ chúng thưӡng khác biӋt vӟi các không bào khác trong tӃ bào và chӭa các marker bӅ
mһt đһc trưng. 
› 

 
và  
›

là nhӳng tác nhân gây
bӋnh sӕng trong dӏch bào tương. Các vi khuҭn này có cùng chung mӝt chiӃn lưӧc dùng enzyme
phá hӫy các không bào lân cұn và phát tán nӝi bào thông qua sӱ dөng các khung nâng đӥ cӫa tӃ
bào.

Các vi khuҭn ký sinh nӝi bào có thӇ nhân lên và lan tràn đӃn các tӃ bào khác trong vùng nhiӉm
trùng hoһc có thӇ đi xa hơn. c
› › và  
› ly giҧi màng tӃ bào vұt chӫ, phóng thích
các tӃ vi khuҭn gây nhiӉm trùng, các vi khuҭn này sӁ bám và xâm nhұp các tӃ bào lân cұn. Ngoài
tác đӝng làm ly giҧi tӃ bào vұt chӫ, 
› và


› còn sӱ dөng mӝt con đưӡng lan truyӅn tӯ
tӃ bào đӃn tӃ bào thông qua viӋc truyӅn trӵc tiӃp mӝt phҫn cҩu trúc tӃ bào nhiӉm bӋnh cho tӃ bào
lành lân cұn. Các tӃ bào nhiӉm vi khuҭn này tҥo ra các phҫn lӗi vào tӃ bào lành, sau đó phҫn lӗi
này sӁ hòa màng vӟi tӃ bào lành và tҥo nên các không bào chӭa vi khuҭn bên trong tӃ bào lành.
Các vi khuҭn ký sinh trong đҥi thӵc bào và bҥch cҫu trung tính cũng có khҧ năng sӱ dөng các
thӵc bào này như là các phương tiӋn chuyên chӣ đӇ gây nhiӉm trùng toàn thân thông qua hӋ
thӕng máu và bҥch huyӃt. ›› 
, các chӫng 

 › và 
› đưӧc xem là có khҧ
năng di chuyӇn giӳa các tә chӭc theo phương thӭc này.
Các vi khuҭn nӝi bào gây nên nhӳng vҩn đӅ nghiêm trӑng trong mӝt sӕ bӋnh lý nhiӉm trùng. Mӝt
sӕ tác nhân nhiӉm trùng nӝi bào có thӇ tӗn tҥi hàng năm trӡi và cҫn phҧi sӱ dөng mӝt liӋu pháp
kháng sinh rҩt mҥnh mӁ. NhiӉm trӵc khuҭn lao ›
 


là ví dө điӇn hình
nhҩt.

Trӑng tâm cӫa các nghiên cӭu hiӋn tҥi là nhұn diӋn và xác đӏnh đһc trưng cӫa các yӃu tӕ đӝc lӵc
mà vi khuҭn ký sinh nӝi bào sӱ dөng đӇ chiӃm lĩnh nơi ҭn nҩu khó tiӃp cұn này.

$
<; % %  

ViӋc phát minh ra kháng sinh đã làm thay đәi mang tính cách mҥng trong điӅu trӏ các bӋnh lý
nhiӉm trùng. Tuy nhiên viӋc sӱ dөng kháng sinh tràn lan trong nhӳng thұp kӹ vӯa qua đã dүn
đӃn sӵ xuҩt hiӋn rҩt nhiӅu chӫng vi khuҭn đӅ kháng kháng sinh và tҥo nên mӝt mӕi nguy cơ toàn
cҫu trҫm trӑng đe dӑa nӅn y hӑc hiӋn đҥi. Cҧ vi khuҭn Gram dương và Gram âm đӅu có khҧ năng
đӅ kháng lҥi các thuӕc điӅu trӏ vi sinh vұt. Các chӫng vi khuҭn đӅ kháng kháng sinh (mӝt sӕ lӟn
trong đó có khҧ năng đa đӅ khángË xuҩt hiӋn gҫy đây và là nguyên nhân cӫa nhӳng mӕi lo ngҥi
gӗm: các tác nhân gây bӋnh tiêu chҧy như 
› ›› 5  và 5

› ;
các tác nhân gây bӋnh đưӡng hô hҩp như #
›  › và
›
 
›; gây bӋnh
đưӡng tiӃt niӋu như 5  ,  


. Các tác nhân gây bӋnh này vүn là nguyên nhân gây
tӱ vong do nhiӉm trùng hàng đҫu trên thӃ giӟi. Hơn nӳa, ›
›

đӅ kháng vӟi methicillin,
mӝt trong nhӳng nguyên nhân gây nhiӉm trùng bӋnh viӋn thưӡng gһp nhҩt, và các vi khuҭn
Gram âm đӅ kháng vancomycin như 5

(và cҧ ›
›

Ë là nhӳng thách thӭc thӵc
sӵ đӕi vӟi các bác sĩ lâm sàng.

Có ba cơ chӃ thưӡng gһp cӫa hiӋn tưӧng đӅ kháng kháng sinh ӣ vi khuҭn:

ÔÊ Thay đәi vӏ trí đích tác đӝng,

ÔÊ Thay đәi sӵ thu nhұn kháng sinh, và
ÔÊ Bҩt hoҥt kháng sinh.

Sӵ phát triӇn khҧ năng đӅ kháng đưӧc thӵc hiӋn thông qua hai quá trình di truyӅn: do đӝt biӃn tӵ
phát và chӫ yӃu là do thu nhұn các gene tӯ nguӗn gӕc bên ngoài thông qua hiӋn tưӧng chuyӇn
gene theo chiӅu ngang. HiӋn tưӧng chuyӇn gene theo chiӅu ngang xuҩt hiӋn khi các yӃu tӕ di
truyӅn đưӧc chuyӇn tӯ mӝt cá thӇ này đӃn cá thӇ khác cùng loài hoһc khác loài.

Ngoài ra, thay đәi vұt chҩt di truyӅn đưa đӃn hiӋn tưӧng đӅ kháng cũng đưӧc gây nên bӣi đӝt
biӃn tӵ phát. Ví dө mӝt đӝt biӃn làm thay đәi vӏ trí gҳn kháng sinh có thӇ làm giҧm đӝ nhҥy cҧm
kháng sinh đó và làm gia tăng đӅ kháng thuӕc. Đһc biӋt,  


, tác nhân gây bӋnh lao,
vүn là mӕi đe dӑa cho sӭc khӓe loài ngưӡi vì vi khuҭn này có khҧ năng đa đӅ kháng, bao gӗm đӅ
kháng vӟi isoniazid và streptomycin. ĐӅ kháng vӟi streptomycin là do vi khuҭn có các đӝt biӃn
làm thay đәi các đích cӫa kháng sinh này.

Khҧ năng lan tràn cӫa các vi khuҭn đӅ kháng kháng sinh là mӕi đe dӑa thӵc sӵ đӕi vӟi sӭc khӓe
cӝng đӗng trên toàn thӃ giӟi. Quá trình này có thӇ thuұn lӧi nhӡ khҧ năng tҥo các biofilm. Các
biofilm này là các tұp hӧp vi sinh vұt có tә chӭc nhӡ đó chúng có thӇ chia sҿ khҧ năng sӕng sót
và tăng cưӡng đӅ kháng đӕi vӟi các kích tác cӫa môi trưӡng. Sӵ lây lan này có thӇ xҧy ra giӳa
đӝng vұt vӟi đӝng vұt do thӭc ăn bӏ nhiӉm chҩt thҧi hoһc tӯ đӝng vұt lây cho ngưӡi do ăn phҧi
các thӭc ăn nhiӉm bҭn, do xuҩt nhұp khҭu đӝng vұt sӕng hoһc các sҧn phҭm cӫa chúng và lây tӯ
ngưӡi sang ngưӡi, đһc biӋt là trong các cơ sӣ chăm sóc y tӃ.

Nguy cơ tҥo thành dӏch (  Ë hoһc đҥi dӏch (›  Ë là nguy cơ có thұt và nó đһt ra mӝt
thách thӭc lӟn cho viӋc điӅu trӏ các bӋnh nhiӉm trùng trên bình diӋn toàn cҫu. Do vұy cҫn phҧi có
các nghiên cӭu phát triӇn các thuӕc mӟi hiӋu quҧ trong viӋc kiӇm soát và ngӯa sӵ lan tràn này.

$
â#3
@%% 6:
;#>
Đӕi mһt vӟi nhӳng cơ chӃ mà vi khuҭn sӱ dөng đӇ gây bӋnh, các nghiên cӭu trong tương lai sӁ
tұp trung vào nhӳng hưӟng nào? Nhӳng tiӃn bӝ gҫn đây trong A + 
 , ?
1Bü (
›
 
› 
› : cCË và các kӻ thuұt ADN khác cho phép các nhà khoa hӑc
xác đӏnh nhanh chóng bӝ gene hoàn chӍnh cӫa cҧ các vi sinh vұt gây bӋnh và tӃ bào cӫa vұt chӫ
có nhân cũng như lưӧng giá đưӧc mӭc đӝ biӇu hiӋn gene và mô tҧ đưӧc các quá trình phân tӱ
xҧy ra trong nhiӉm trùng. Áp dөng các phương pháp này trong viӋc nghiên cӭu bӝ gene cӫa vi
sinh vұt và tӃ bào vұt chӫ, kӃt hӧp vӟi các công cө phân tích hiӋu quҧ và thang đánh giá mӭc đӝ
biӇu hiӋn gene đã và đang tҥo ra mӝt cuӝc cách mҥng trong viӋc phát triӇn các kӻ thuұt mӟi
trong chҭn đoán, tiên lưӧng và xӱ trí lâm sàng các bӋnh nhiӉm trùng.

ü7D<Dcâr c r
E/F'rüß1§
ü5§§1G§7HI

N ½ Ê
ÊÊÊ
Ê ÊÊ½Ê Ê½Ê
ÊÊÊʽÊÊÊ


Ê
ʽÊ
½ÊÊÊ Ê!Ê½Ê"#Ê$Ê#Ê½Ê%Ê&Ê Ê& Ê
%Ê
Ê'(Ê
Ê
)*ʽÊ+Ê,-½Ê%Ê./ÊÊ.'Ê0Ê& Ê
Ê1½Ê0Ê
ÊÊ2 ÊÊ

3Ê"/Ê#Ê&½(Ê4Ê%Ê*Ê3Ê
Ê Ê56ʽ-Ê7Ê86ʽ-Ê# ÊʽÊ#
ÊÊ
!Ê½ÊÊ&ÊÊ %Ê*Ê9ÊÊ# Ê:ʽ/(((Ê;*Ê,-½ÊÊ# Ê
"/Ê Ê½/ÊÊ<½Ê&Ê=Ê>Ê/Ê
Ê3Ê.!(Ê
Ê
;*Ê&Ê=ʽÊ?Ê@ÊAÊ?ʽ,-ʽ/Ê
Ê"/Ê?ÊB½Ê½,-Ê/Ê&Ê#Ê!Ê Ê
CÊ
DÊ#EÊ"FÊ
½ÊGÊ Ê½Ê*Ê/ÊÊH½Ê'Ê,Ê AÊÊ# Ê"("(((Ê
Ê
l


 





Ê
Ê
Ê*Ê*ÊÊ0Ê½Ê Ê½ÊIÊJ ÊÊ./Ê
!"#
$%
$&

'(&
)
*+Ê ÊGÊÊ./ÊKÊ#Ê"("(((Ê
Ê
) ÊKÊ ÊAÊ ʽ/Ê½Ê½/Ê#B Ê,ʽÊ
,LÊ%Ê2Ê½ÊM #ANAOÊ
ÊÊ#KÊÊ Ê
Ê Ê
ʽÊ#½ÊÊ  .AÊ"("(((Ê
:Ê&Ê=Ê Ê!Ê
ÊP .A.. (Ê
Ê
QÊÊP .A.. Ê&Ê%Ê:ÊJ½ÊDÊ Ê Ê#A" Ê
Ê
R Ê#Ê
½Ê"9Ê"/Ê
ÊÊ<½Ê&ʽ,-ÊÊ Ê!ÊP .A.. Ê,½Ê½Ê=Ê. Ê
 Ê/Ê*ʽÊ*(ÊSIÊ./ÊB½ÊTÊ*ÊA#A"#Ê A#Ê&Ê ½Ê,-½Ê
0Ê"ÊÊ"/Ê
Ê.IÊ!ÊÊB½Êʽ,-Ê"/Ê
½Ê"9Ê(Ê
Ê
) Ê&Ê=Ê Ê!Ê'Ê.KÊ#Ê# ÊÊ.Ê
,LÊDÊD(

JürürücKâCFJcrü77H'rFLürFM ß1§
ü5§§1I

Vi khuҭn Salmonella gây ra bӋnh Salmonellosis.

â,. A, Salmonella typhimurium và Salmonella enteridis là hai chӫng thưӡng gһp nhҩt.

â,/9ü 8 9   %  do Salmonella typhi và Salmonella paratyphi A, B, C gây ra.

BӋnh rҩt nguy hiӇm, có thӇ có biӃn chӭng xuҩt huyӃt đưӡng tiêu hóa, ruӝt trӣ nên mӓng và có
thӇ bӏ lӫng đi. Cҫn phҧi đưӧc chӳa trӏ tҥi bӋnh viӋn.

Nói chung, triӋu chӭng nhiӉm Salmonella cũng tương tӵ như các trưӡng hӧp ngӝ đӝc khác, đôi
khi cũng hơi giӕng bӋnh cҧm cúm. Bҳt đҫu bҵng đau bөng quһn thҳt, tiêu chҧy, có thӇ có máu,
sӕt nóng, nôn mӱa xuҩt hiӋn €— giӡ tӟi !— giӡ sau khi ăn, và bӋnh kéo dài mӝt tuҫn lӉ.

Thông thưӡng đa sӕ ngưӡi bӏ nhiӉm khuҭn có thӇ hӃt bӋnh mà không cҫn phҧi chӳa trӏ đһc biӋt
ngoҥi trӯ trưӡng hӧp bӏ mҩt nưӟc nhiӅu.

BӋnh cũng có thӇ rҩt nһng ӣ ngưӡi già cҧ, ӣ trҿ em, và ӣ nhӳng ngưӡi có sӭc miӉn dӏch đã bӏ suy
yӃu sҹn vì mӝt chӭng bӋnh nào khác.

Trưӡng hӧp có nhiӉm trùng huyӃt septicemia, bӋnh nhân cҫn phҧi đưӧc điӅu trӏ khҭn cҩp tҥi bӋnh
viӋn bҵng kháng sinh, dӏch truyӅn, chӳa trӏ phù trӧ supportive treatment cũng như cҫn đưӧc theo
dõi các biӃn chӭng. Kháng sinh sӱ dөng có thӇ là Ampicillin, Gentamycin, Ciprofloxacin,
Trimethoprim / Sulfamethoxazole, v.v...

HiӋn tưӧng đӅ kháng kháng sinh cũng rҩt thưӡng thҩy xҧy ra đӕi vӟi mӝt sӕ chӫng loҥi
Salmonella.

Mӝt sӕ ít ca có thӇ biӃn chuyӇn sau Å - Ü tuҫn vӟi nhӳng biӇu lӝ như viêm kӃt mҥc, đӓ mҳt, xót
mҳt conjunctivitis, viêm niӋu đҥo hay ӕng thoát tiӇu urethritis làm cho đái rát và viêm khӟp
reactive arthritis. Viêm khӟp có thӇ trӣ thành mãn tính, kéo dài cҧ năm và khó trӏ dӭt đưӧc.

Tҩt cҧ ba triӋu chӭng vӯa nêu đưӧc gӑi là đưӧc gӑi chung là hӝi chӭng Reiter¶s hay Reiter¶s
syndrome.

Hӝi chӭng Reiter¶s có thӇ thҩy xuҩt hiӋn trong các ca nhiӉm vi khuҭn Salmonella,
Shigella,Yersinia và Campylobacter.
ü
üü7'NcKâr BFJâ<
c/F'rüß1§
ü5§§1

Cũng như hҫu hӃt các loài vi khuҭn khác, Salmonella dӉ bӏ hӫy diӋt bӣi nhiӋt đӝ thích nghi.

§ ß1
 rü7ü7O1ß §ürFM ß1§
ü5§§1I

- Rӱa tay thưӡng xuyên bҵng savon trưӟc khi chuҭn bӏ làm thӭc ăn.

- Dөng cө nhà bӃp, dao, thӟt phҧi đưӧc rӱa kӻ lưӥng bҵng nưӟc javel pha óml trong !ó ml nưӟc.

- Rӱa thұt kӻ rau quҧ trưӟc khi ăn.

- Trӳ lҥnh thӭc ăn ӣ nhiӋt đӝ dưӟi Ü đӝ C (Ü FË làm vi khuҭn phát triӇn chұm lҥi.

- Đông lҥnh thӏt và cá ӣ nhiӋt đӝ -€O
C ( FË ngăn chһn hoàn toàn sӵ phát triӇn vi khuҭn NhiӋt đӝ
nguy hiӇm thích hӧp cho vi khuҭn phát triӇn là tӯ +Ü đӝ C đӃn +
đӝ C hay tӯ Ü
F đӃn €Ü
F.

- Cҩt thӏt và rau cҧi trong nhӳng ngăn riêng biӋt, #  P >! 
# &.

- Nҩu thұt chín thӭc ăn, thӏt thà cá mҳm rӗi hãy dùng là thưӧng sách nhҩt.

- Không nên ăn hӝt gà la cót, không chín có thӇ có chӭa vi khuҭn Salmonella enteridis.

- Nhà có trҿ em dưӟi mӝt tuәi không nên nuôi rùa rҳn, và các loài bò sát vì chúng có thӇ chӭa
Salmonella.

- Rӱa tay kӻ lưӥng sau khi hӕt phân hoһc sӡ mó súc vұt.

- Nhӳng ngưӡi đã bӏ nhiӉm Salmonella nên tránh làm công viӋc chuҭn bӏ biӃn chӃ thӭc ăn cho
ngưӡi khác.
Ê