Giao An ATLD

MỤC LỤC
GIỚI THIỆU CHUNG...................................................................................................

Chương 1: Những vấn đề chung về bảo hộ lao động ..................................................
1.1. Khái niệm về bảo hộ lao động...................................................................................
1.2. Nội dung của bảo hộ lao động...................................................................................
1.3. Những quan điểm trong công tác bảo hộ lao động....................................................
1.4. Hệ thống pháp luật và các quy định hiện hành về bảo hộ lao động ..........................
1.4.1. Mục tiêu của công tác bảo hộ lao động ..................................................................
1.4.2. Phạm vi đối tượng của công tác bảo hộ lao động...................................................
1.4.3. Các quy định về kỹ thuật an toàn và vệ sinh lao động ...........................................
1.4.4. Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động và người lao động ......................
1.4.4.1. Đối với người sử dụng lao động..........................................................................
1.4.4.2. Đối với người lao động........................................................................................
1.5. Quản lý nhà nước về bảo hộ lao động .......................................................................
1.5.1. Bộ lao động – thương binh và xã hội .....................................................................
1.5.2. Bộ Y tế....................................................................................................................
1.5.3. Bộ khoa học Công nghệ và môi trường..................................................................
1.5.4. Bộ giáo dục và Đào tạo ..........................................................................................
1.5.5. UBND tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương.....................................................
1.5.6. Thanh tra nhà nước về an toàn vệ sinh lao động ....................................................
1.5.7. Tổ chức Công đoàn.................................................................................................
1.6. Khai báo, kiểm tra, đánh giá tình hình tai nạn lao động............................................
1.6.1. Mục đích .................................................................................................................
1.6.2. Phân tích điều kiện lao động, nguyên nhân tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp
trong xây dựng thủy lợi ....................................................................................................
1.6.3. Phương pháp khai báo, điều tra, đánh giá tình hình tai nạn lao động ....................
1.6.3.1. Khai báo điều tra .................................................................................................
1.6.3.2. Phương pháp phân tích nguyên nhân và đánh giá tình hình tai nạn lao động.....
Chương 2: Vệ sinh lao động ..........................................................................................
2.1. Khái niệm chung về vệ sinh lao động .......................................................................
2.1.1. Các yếu tố gây tác hại sức khỏe người lao động và phân loại bệnh nghề nghiệp
trong xây dựng..................................................................................................................
1
2.1.2. Biện pháp phòng ngừa các bệnh nghề nghiệp ........................................................
2.1.3. Điều kiện khí hậu trong môi trường sản xuất.........................................................
2.2. Chống bụi ..................................................................................................................
2.2.1. Nguyên nhân phát sinh bụi .....................................................................................
2.2.2. Tác hại của bụi........................................................................................................
2.2.3. Các biện pháp chống bụi ........................................................................................
2.2.3.1. Kiểm soát bụi.......................................................................................................
2.2.3.2. Chống bụi ............................................................................................................
2.3. Phòng chống nhiễm độc ............................................................................................
2.3.1. Nguyên nhân và tác hại nhiễm độc ........................................................................
2.3.1.1. Nguyên nhân........................................................................................................
2.3.1.2. Tác hại nhiễm độc ...............................................................................................
2.3.2. Các biện pháp phòng chống nhiễm độc..................................................................
2.4 .Chống tiếng ồn và rung động ....................................................................................
2.4.1. Các nguồn phát sinh tiếng ồn và tác hại .................................................................
2.4.2. Rung........................................................................................................................
2.4.3. Các thông số đặc trưng cho tiếng ồn và rung động ................................................
2.4.3.1. Tiếng ồn...............................................................................................................
2.4.3.2. Rung động ...........................................................................................................
2.4.4. Biện pháp chống ồn và rung động..........................................................................
2.4.4.1. Chống ồn .............................................................................................................
Kiểm soát tiếng ồn............................................................................................................
Bảo vệ thính giác ..............................................................................................................
2.4.4.2. Chống rung ..........................................................................................................
2.5. Chiếu sáng .................................................................................................................
2.5.1. Tầm quan trọng của chiếu sáng trong xây dựng.....................................................
2.5.2. Cơ sở khoa học của thiết kế chiếu sáng..................................................................
2.5.2.1. Chiếu sáng tự nhiên: ............................................................................................
2.5.2.2. Chiếu sáng nhân tạo.............................................................................................
Chương 3: Kỹ thuật an toàn lao động trong thiết kế tổ chức thi công và thiết kế thi
công ..................................................................................................................................
3.1. Mở đầu.......................................................................................................................
2
3.2. Nội dung chủ yếu của công tác bảo hộ lao động và kỹ thuật an toàn trong thiết kế thi
công ..................................................................................................................................
3.3. An toàn lao động khi lập tiến độ thi công .................................................................
3.4. An toàn lao động khi lập mặt bằng thi công..............................................................
Mặt bằng công trường ......................................................................................................
Sự ngăn nắp của công trường ...........................................................................................
Chương 4: Kỹ thuật an toàn khi sử dụng máy xây dựng ...........................................
4.1. Mở đầu.......................................................................................................................
4.2. Các nguyên nhân chính gây ra sự cố, tai nạn lao động .............................................
4.3. Các tiêu chuẩn và kỹ thuật an toàn khi sử dụng các máy thi công............................
4.3.1. Bảo đảm sự ổn định của máy .................................................................................
4.3.2. Xác định khoảng cách cho máy đứng trên bờ hố móng .........................................
4.3.3. Độ dốc cho phép của một số loại máy làm đất.......................................................
4.3.4. Một số điểm quy định khi sử dụng máy .................................................................
4.4. Tiêu chuẩn và biện pháp an toàn khi sử dụng các thiết bị nâng hạ ...........................
4.4.1. Các tiêu chuẩn và biện pháp an toàn khi sử dụng cáp............................................
4.4.2. Tiêu chuẩn an toàn cho tang cuốn và ròng rọc.......................................................
4.5. Một số thiết bị an toàn của máy xây dựng.................................................................
4.6. Biện pháp tổ chức an toàn .........................................................................................
Chương 5: Kỹ thuật an toàn điện trong xây dựng ......................................................
5.1. Các khái niệm cơ bản về an toàn điện .......................................................................
5.1.1. Điện trở của con người ...........................................................................................
5.1.2. Tác dụng của dòng điện đối với cơ thể con người .................................................
5.1.3. Phân loại vị trí sản xuất theo mức độ nguy hiểm về điện ......................................
5.2. Phân tích các trường hợp tiếp xúc với mạng điện .....................................................
5.2.1. Chạm vào hai pha khác nhau..................................................................................
5.2.2. Chạm vào một pha của mạng có trung tính cách ly ...............................................
5.2.3. Chạm vào một pha của mạng trung tính nối đất.....................................................
5.2.4. Điện áp bước...........................................................................................................
5.3. Những nguyên nhân gây tai nạn điện ........................................................................
5.4. Những biện pháp chung an toàn về điện ...................................................................
5.4.1. Sử dụng điện áp an toàn .........................................................................................
3
5.4.2. Làm cách điện dây dẫn ...........................................................................................
5.4.3. Làm bộ phận che chắn............................................................................................
5.4.4. Nối đất bảo vệ, cắt điện bảo vệ...............................................................................
5.4.4.1. Nối đất bảo vệ......................................................................................................
5.4.4.2. Cắt điện bảo vệ ....................................................................................................
5.4.4.3. Sử dụng điện cực san bằng thế trong mạng điện có điện áp đến 1000V.............
5.4.5. Sử dụng khoảng cách an toàn tránh phóng điện hồ quang....................................
5.4.6. Sử dụng các dụng cụ bảo vệ ...................................................................................
5.5. Một số yêu cầu an toàn về điện trong xây dựng (TCVN 4086-1985).......................
5.5.1. Khi xây dựng lưới điện ở công trường cần bảo đảm..............................................
5.5.2. Các yêu cầu đối với công nhân vận hành thiết bị điện ở công trường ...................
5.5.3. Cấp cứu người bị tai nạn điện.................................................................................
5.5.3.1. Cứu người bị nạn ra khỏi nguồn điện..................................................................
5.5.3.2. Hô hấp nhân tạo và thổi ngạt...............................................................................
Chương 6: Kỹ thuật an toàn nổ mìn và khai thác đá..................................................
6.1. Mở đầu.......................................................................................................................
6.2. Những quy định chung ..............................................................................................
6.3. Khoảng cách an toàn .................................................................................................
6.3.1. Khoảng cách an toàn về chấn động (TCVN 4586-1997) .......................................
6.3.1.1. Nổ mìn với bao thuốc tập trung...........................................................................
6.3.1.1 Khi nổ từng đợt.....................................................................................................
6.3.2. Khoảng cách an toàn về tác động của sóng không khí...........................................
6.3.3. Bán kính nguy hiểm có mảnh đá văng xa. .............................................................
6.4. Kỹ thuật an toàn trong khai thác đá lộ thiên (TCVN 5178-1990).............................
6.5. Yêu cầu an toàn khi vận hành máy khoan đá ............................................................
6.5.1. Máy khoan lớn........................................................................................................
6.5.2. Búa khoan hơi ép cầm tay. .....................................................................................
6.5.3. Máy nén khí............................................................................................................
Chương 7: Kỹ thuật an toàn khi đào hố sâu và làm việc trên cao.............................
7.1. Nguyên nhân xảy ra tai nạn .......................................................................................
7.2. Biện pháp và kỹ thuật an toàn phòng ngừa tai nạn khi đào móng, hố sâu ................
7.2.1. Bảo đảm sự ổn định của hố móng, vách hào..........................................................
4
Edited by Foxit PDF Editor
Copyright (c) by Foxit Software Company, 2004 - 2007
For Evaluation Only.
7.2.1.1. Cơ sở để xác định chiều sâu đào móng, hào ổn định. .........................................
7.2.1.2. Một số quy định khi đào với thành đứng.............................................................
7.2.2. Bảo đảm sự ổn định khi đào hố móng rộng và sâu ................................................
7.2.3. Biện pháp phòng ngừa đá lăn rơi theo mái dốc......................................................
7.2.4. Biện pháp phòng ngừa ngã vào hố sâu...................................................................
7.2.5. Biện pháp phòng nhiễm độc ...................................................................................
7.3. Các biện pháp phòng ngừa và các phương tiện kỹ thuật bảo vệ khi làm việc trên cao
7.3.1. Phương hướng và biện pháp chung ........................................................................
7.3.2. Biện pháp kỹ thuật và các yêu cầu về an toàn khi sử dụng giàn giáo. ...................
Chương 8: Kỹ thuật an toàn bảo vệ chống sét.............................................................
8.1. Tác hại của sét ...........................................................................................................
8.3. Bảo vệ chống sét........................................................................................................
8.2.1. Vùng bảo vệ của thu lôi..........................................................................................
8.2.2. Thiết kế các bộ phận của thu lôi.............................................................................
Chương 9: Kỹ thuật phòng cháy và chữa cháy ...........................................................
9.1. Mở đầu.......................................................................................................................
9.2. Khái niệm chung về quá trình cháy và nổ .................................................................
9.2.1. Quá trình cháy ........................................................................................................
9.2.2. Điều kiện và hình thức cháy...................................................................................
9.2.2.1. Điều kiện cháy................................................. .................................................
9.2.2.2. Hình thức cháy.....................................................................................................
9.2.3. Các đặc trưng cháy nguy hiểm ...............................................................................
9.2.3.1. Cháy các hỗn hợp hơi khí với không khí ............................................................
9.2.3.2. Cháy các chất lỏng...............................................................................................
9.2.3.3. Cháy các chất rắn.................................................................................................
9.2.3.4. Cháy, nổ bụi.........................................................................................................
9.3. Nguyên nhân gây ra các đám cháy và biện pháp phòng ngừa ..................................
9.3.1. Nguyên nhân gây ra các đám cháy .........................................................................
9.3.2. Các biện pháp phòng cháy......................................................................................
9.3.2.1. Biện pháp phòng ngừa không cho đám cháy xảy ra............................................
9.3.2.2. Biện pháp hạn chế đám cháy lan rộng.................................................................
9.3.2.3. Biện pháp cứu người và cứu tài sản an toàn........................................................
5
9.3.2.4. Biện pháp tạo điều kiện dập tắt đám cháy có hiệu quả .......................................
9.4. Các chất chữa cháy, dụng cụ, phương tiện chữa cháy...............................................
9.4.1. Các phương tiện chữa cháy ....................................................................................
9.4.1.1. Nước ....................................................................................................................
9.4.1.2. Hơi nước ..............................................................................................................
9.4.1.3. Bọt chữa cháy ......................................................................................................
9.4.1.4. Bột chữa cháy ......................................................................................................
9.4.1.5. Các loại khí..........................................................................................................
9.4.1.6. Các chất halogen..................................................................................................
9.4.2. Dụng cụ và phương tiện chữa cháy ........................................................................
9.4.2.1. Dụng cụ chữa cháy ..............................................................................................
9.4.2.2. Phương tiện chữa cháy cơ giới ............................................................................
6
GIỚI THIỆU CHUNG
1. Tên học phần (môn học): An toàn lao động
2. Số đơn vị học trình: 2 ĐVHT
3. Phân bổ thời gian: - Lên lớp: 24 tiết
Tham quan Viện bảo hộ lao động: 6 tiết
4.Mục tiêu của học phần: Trang bị cho người học những kiến thức cơ bản về an toàn
lao động trong xây dựng cơ bản
5. Tóm tắt nội dung học phần: Học phần gồm 9 chương từ chương 1 đến chương 9
Chương 1 - Những vấn đề chung về bảo hộ lao động
Chương 2 - Vệ sinh lao động
Chương 3 - Kỹ thuật an toàn lao động trong thiết kế tổ chức thi công và thiết kế thi
công
Chương 4 - Kỹ thuật an toàn khi sử dụng máy xây dựng
Chương 5 - Kỹ thuật an toàn điện trong xây dựng
Chương 6 - Kỹ thuật an toàn nổ mìn và khai thác đá
Chương 7 - Kỹ thuật an toàn khi đào hố sâu và làm việc trên cao
Chương 8 - Kỹ thuật an toàn bảo vệ chống sét
Chương 9 - Kỹ thuật phòng cháy và chữa cháy
6. Tài liệu học tập: - Giáo trình: An toàn lao động, tác giả TS. Hồ Sỹ Minh, Nhà xuất
bản Xây dựng, Hà Nội 2002.
7
Tµi liÖu tham kh¶o
[1] Hoµng C«ng CÈn, Bµi gi¶ng An toµn lao ®éng.
[2] Bé X©y dùng, B¶o hé lao ®éng trong ngµnh X©y dùng, Nhµ xuÊt b¶n X©y dùng,
Hµ Néi 2005.
[3] Bïi M¹nh Hïng, Kü thuËt an toµn - vÖ sinh lao ®éng vµ phßng chèng ch¸y næ
trong x©y dùng, Nhµ xuÊt b¶n Khoa häc kü thuËt, Hµ Néi 2004.
[4] NguyÔn B¸ Dòng, Nh÷ng gi¶i ph¸p Kü thuËt an toµn trong x©y dùng, Nhµ xuÊt
b¶n X©y dùng, Hµ Néi 2002.
8
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG VỀ BẢO HỘ LAO ĐỘNG
1.1. Khái niệm chung
1.1.1. Khái niệm về bảo hộ lao động
- Khái niệm về bảo hộ lao động nêu trong TCVN: 3153-1979: BHLĐ là môn khoa học
nghiên cứu hệ thống các văn bản luật pháp, các biện pháp tương ứng về tổ chức,
KTXH, kỹ thuật và sinh học đảm bảo an toàn, bảo vệ sức khoẻ và khả năng lao
động.
- Bảo hộ lao động là môn khoa học nghiên cứu các vấn đề hệ thống các văn bản pháp
luật, các biện pháp và tổ chức kinh tế - xã hội và khoa học công nghệ để cải tiến điều
kiện lao động nhằm:
• Bảo vệ sức khoẻ, tính mạng con người trong lao động.
• Nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.
• Bảo vệ môi trường lao động nói riêng và môi trường sinh thái nói chung.
• Góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của người lao động.
-Nói 1 cách ngắn gọn hơn: Bảo hộ lao động là hệ thống các giải pháp về pháp luật,
khoa học kỹ thuật, kinh tế - xã hội nhằm đảm bảo an toàn và sức khỏe của con người
trong quá trình lao động sản xuất.
-Từ khái niệm trên có thể thấy rõ tính pháp lý, tính khoa học, tính quần chúng của
công tác bảo hộ lao động luôn gắn bó mật thiết với nhau và nội dung của công tác bảo
hộ lao động nhất thiết phải thể hiện đầy đủ các tính chất trên.
1.1.2. Mục đích bảo hộ lao động:
-Mục đích:
• Bảo đảm cho mọi người lao động những điều kiện làm việc an toàn, vệ sinh,
thuận lợi và tiện nghi nhất.
• Không ngừng nâng cao năng suất lao động, tạo nên cuộc sống hạnh phúc cho
người lao động.
9
• Góp phần vào việc bảo vệ và phát triển bền vững nguồn nhân lực lao động.
• Nhằm thoả mãn nhu cầu ngày càng tăng của con người mà trước hết là của
chính người lao động.
* Đây cũng là chính sách đầu tư cho chiến lược phát triển kinh tế, xã hội trong sự
nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước.
-Chính sách bảo hộ lao động chính là những chủ trương, quyết định, quy định, hướng
dẫn nhằm thể chế hóa, cụ thể hóa quan điểm, đường lối về công tác bảo hộ lao động.
Thực tiễn hiện nay đã và đang đặt ra nhiều vấn đề cấp thiết trong việc đổi mới chính
sách bao hộ lao động cho phù hợp với yêu cầu n?n kinh tế hiện nay.
1.1.3. Ý nghĩa của công tác bảo hộ lao động:
- ý nghĩa về mặt chính trị:
• Làm tốt công tác bảo hộ lao động sẽ góp phần vào việc củng cố lực lượng sản
xuất và phát triển quan hệ sản xuất.
• Chăm lo đến sức khoẻ, tính mạng, đời sống của người lao động.
• Xây dựng đội ngũ công nhân lao động vững mạnh cả về số lượng và thể chất.
- ý nghĩa về mặt pháp lý:
• Bảo hộ lao động mang tính pháp lý vì mọi chủ trương, đường lối của Đảng và
Nhà nước, các giải pháp khoa học công nghệ, các biện pháp tổ chức xã hội đều
được thể chế hoá bằng các quy định luật pháp.
• Nó bắt buộc mọi tổ chức, mọi người sử dụng lao động cũng như người lao động
thực hiện.
* Trên thế giới quyền được bảo hộ lao động đã được thừa nhận và trở thành 1 trong
những mục tiêu đấu tranh của người lao động.
- ý nghĩa về mặt khoa học:
• Được thể hiện ở các giải pháp khoa học kỹ thuật để loại trừ các yếu tố nguy
hiểm và có hại thông qua việc điều tra, khảo sát, phân tích và đánh giá điều kiện lao
động, biện pháp kỹ thuật an toàn, phòng cháy chữa cháy, kỹ thuật vệ sinh, xử lý ô
nhiễm môi trường lao động, phương tiện bảo vệ cá nhân,...
10
• Việc ứng dụng các tiến bộ kỹ thuật, khoa học công nghệ tiên tiến để phòng
ngừa, hạn chế tai nạn lao động xảy ra.
• Nó còn liên quan trực tiếp đ?n bảo vệ môi trường sinh thái, vì th? hoạt động
khoa học về bảo hộ lao động góp phần quyết định trong việc giữ gìn môi trường
trong sạch.
- ý nghĩa về tính quần chúng:
• Nó mang tính quần chúng vì đó là công việc của đông đảo những người trực
tiếp tham gia vào quá trình sản xuất. Họ là người có khả năng phát hiện và đề xuất
loại bỏ các yếu tố có hại và nguy hiểm ngay chỗ làm việc.
• Không chỉ người lao động mà mọi cán bộ quản lý, khoa học kỹ thuật... đều có
trách nhiệm tham gia vào việc thực hiện các nhiệm vụ của công tác bảo hộ lao
động.
• Ngoài ra các hoạt động quần chúng như phong trào thi đua, tuyên truyền, hội
thi, hội thảo, giao lưu liên quan đến an toàn lao động đều góp phần quan trọng vào
việc cải thiện không ngừng điều kiện làm việc, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp.
* Tóm lại ở đâu có sản xuất, công tác, có con người làm việc thì ở đó phải tiến hành
công tác bảo hộ lao động. Bảo hộ lao động trước hết là phạm trù của sản xuất, gắn liền
với sản xuất nhằm bảo vệ yếu tố năng động nhất của lực lượng sản xuất là người lao
động; đồng thời nhờ chăm lo sức khỏe cho người lao động, mang lại hạnh phúc cho
bản thân và gia đình họ mà công tác bảo hộ lao động có 1 hệ quả xã hội và nhân đạo
rất to lớn.
1.2. Nội dung của bảo hộ lao động
1.2.1. Nội dung của bảo hộ lao động:
1.2.1.1. Nội dung: gồm 4 phần
-Luật pháp bảo hộ lao động: là những quy định về chế độ, thể lệ bảo hộ lao động
như:
• Giờ giấc làm việc và nghỉ ngơi.
11
• Bảo vệ và bồi dưỡng sức khoẻ cho công nhân.
• Chế độ lao động đối với nữ công nhân viên chức.
• Tiêu chuẩn quy phạm về kỹ thuật an toà và vệ sinh lao động.
* Luật lệ bảo hộ lao động được xây dựng trên cơ sở yêu cầu thực tế của quần chúng
lao động, căn cứ vào trình độ phát triển kinh tế, trình độ khoa học được sửa đổi, bổ
sung dần dần thích hợp với hoàn cảnh sản xuất trong từng thời kỳ kinh tế của đất
nước.
-Vệ sinh lao động: nhiệm vụ của vệ sinh lao động là:
• Nghiên cứu ảnh hưởng của môi trường và điều kiện lao động sản xuất lên cơ thể
con người.
• Đề ra những biện pháp về y tế vệ sinh nhằm loại trừ và hạn chế ảnh hưởng của
các nhân tố phát sinh những nguyên nhân gây bệnh nghề nghiệp trong sản xuất.
-Kỹ thuật an toàn lao động:
• Nghiên cứu phân tích các nguyên nhân chấn thương, sự phòng tránh tai nạn lao
động trong sản xuất, nhằm bảo đảm an toàn sản xuất và bảo hộ lao động cho công
nhân.
• Đề ra và áp dụng các biện pháp tổ chức và kỹ thuật cần thiết nhằm tạo điều kiện
làm việc an toàn cho người lao động để đạt hiệu quả cao nhất.
-Kỹ thuật phòng cháy chữa cháy:
• Nghiên cứu phân tích các nguyên nhân cháy, nổ trên công trường.
• Tìm ra biện pháp phòng cháy, chữa cháy có hiệu quả nhất.
• Hạn chế sự thiệt hại thấp nhất do hoả hoạn gây ra.
1.2.1.2. Các khái niệm được Quốc tế hóa:
- An toàn lao động: tình trạng điều kiện lao động không gây nguy hiểm trong sản xuất.
- Điều kiện lao động: tổng thể các yếu tố kinh tế, xã hội, tổ chức, kỹ thuật, tự nhiên,
thể hiện qua quy trình công nghệ, công cụ lao động, đối tượng lao động, môi trường
12
lao động, con người lao động và sự tác động qua lại giữa chúng, tạo điều kiện hoạt
động của con người trong quá trình sản xuất.
- Yêu cầu an toàn lao động: các yêu cầu cần phải thực hiện nhằm đảm bảo an toàn lao
động.
- Sự nguy hiểm trong sản xuất: khả năng tác động của các yếu tố nguy hiểm và có
hại trong sản xuất đối với người lao động.
- Yếu tố nguy hiểm trong sản xuất: yếu tố có tác động gây chấn thương cho người
lao động trong sản xuất.
- Yếu tố có hại trong sản xuất: yếu tố có tác động gây bệnh cho người lao động trong
sản xuất.
- An toàn của thiết bị sản xuất: tính chất của thiết bị bảo đảm được tình trạng an toàn
khi thực hiện các chức năng đã quy định trong điều kiện xác định và trong 1 thời gian
quy định.
- An toàn của quy trình sản xuất: tính chất của quy trình sản xuất bảo đảm được tình
trạng an toàn khi thực hiện các thông số đã cho trong suốt thời gian quy định.
- Phương tiện bảo vệ người lao động: phương tiện dùng để phòng ngừa hoặc làm
giảm tác động của các yếu tố nguy hiểm và có hại trong sản xuất đối với người lao
động.
- Kỹ thuật an toàn: hệ thống các biện pháp và phương tiện về tổ chức và kỹ thuật
nhằm phòng ngừa các yếu tố nguy hiểm trong sản xuất đới với người lao động.
- Vệ sinh sản xuất: hệ thống các biện pháp và phương tiện về tổ chức và kỹ thuật vệ
sinh nhằm phòng ngừa sự tác động của yếu tố có hại trong sản xuất đối với người lao
động.
- Tai nạn lao động: Tai nạn xảy ra gây tác hại đến cơ thể người lao động do tác động
của các yếu tố nguy hiểm và có hại trong sản xuất.
- Chấn thương: Chấn thương xảy ra đối với người lao động trong quá trình sản xuất
do không tuân theo các yêu cầu về an toàn lao động. Nhiễm độc cấp tính cũng được
coi như chấn thương.
13
(Phần lớn mọi người thường hiểu sai việc phòng chống tai nạn- đánh đồng giữa
khái niệm “tai nạn” với “chấn thương”, dẫn tới việc quan niệm rằng sẽ không có tai
nạn nghiêm trọng nếu không có chấn thương.. Các nhà quản lý xây dựng rõ ràng
quan tâm đến chấn thương của CN, song họ nên quan tâm đến vấn đề “sự cố” hơn
vấn đề “chấn thương”. Tại một công trường xây dựng thường có nhiều sự cố hơn là
những chấn thương.)
- Bệnh nghề nghiệp: Bệnh phát sinh do tác động của điều kiện lao động có hại với
người lao động.
1.2.2. Nội dung kế hoạch bảo hộ lao động:
-Kế hoạch bảo hộ lao động là văn bản có nội dung về biện pháp, kinh phí, vật tư, thời
gian hoàn thành, phân công tổ chức thực hiện công tác bảo hộ lao động.
-Các doanh nghiệp khi lập kế hoạch sản xuất phải đồng thời lập kế hoạch bảo hộ lao
động. Các cơ quan quản lý cấp trên của doanh nghiệp nếu tổ chức xét duyệt kế hoạch
sản xuất thì đồng thời phải xét duyệt kế hoạch bảo hộ lao động.
-Nội dung chi tiết bao gồm:
• Các biện pháp về kỹ thuật an toàn và phòng chống cháy nổ:
+ Chế tạo, sửa chữa, mua sắm các thiết bị, bộ phận, dụng cụ nhằm mục đích che
chắn, hãm đóng mở các máy, thiết bị, bộ phận, công trình, khu vực nguy hiểm,
có nguy cơ gây ra sự cố và tai nạn lao động.
+ Làm thêm các giá để nguyên vật liệu, thành phẩm.
+ Lắp đặt các thiết bị báo động bằng màu sắc, ánh sáng, tiếng động,...
+ Đặt biển báo.
+ Nội quy, quy trình vận hành an toàn.
+ Mua sắm, sản xuất các thiết bị, trang bị phòng cháy, chữa cháy.
+ Di chuyển các bộ phận sản xuất, kho chứa các chất độc hại, dễ cháy nổ ra xa
nơi có nhiều người đi lại.
+ Kiểm định định kỳ các thiết bị có yêu cầu nghiêm ngặt về an toàn lao động,...
• Các biện pháp kỹ thuật vệ sinh lao động trong phòng chống độc hại, cải thiện
14
điều kiện lao động:
+ Lắp đặt các quạt thông gió, hệ thống hút bụi, hút hơi khí độc.
+ Nâng cấp hoàn thiện làm cho nhà xưởng thông thoáng, chống nóng, ồn và các
yếu tố độc hại lan truyền.
+ Xây dựng, cải tạo nhà tắm.
+ Lắp đặt máy giặt, máy tẩy chất độc.
• Mua sắm trang bị bảo vệ cá nhân:
Dây an toàn, mặt nạ phòng độc, tất chống dính, tất chống vắt, ủng cách điện,
ủng chịu acid, mũ bao tóc, mũ chống chấn thương sọ não; khẩu trang chống bụi,
bao tai chống ồn, quần áo chống phóng xạ, chống điện từ trường, quần áo chống
rét, quần áo chịu acid...
• Chăm sóc sức khỏe người lao động:
+ Khám sức khỏe khi tuyển dụng.
+ Khám sức khỏe định kỳ.
+ Khám phát hiện bệnh nghề nghiệp.
+ Bồi dưỡng bằng hiện vật.
+ Điều dưỡng và phục hồi chức năng lao động.
• Tuyên truyền giáo dục, huấn luyện về bảo hộ lao động:
+ Tổ chức huấn luyện về bảo hộ lao động.
+ Chiếu phim, tham quan triển lãm bảo hộ lao động.
+ Tổ chức thi an toàn - vệ sinh viên giỏi.
+ Kẻ panô, áp phích, mua tài liệu và tạp chí bảo hộ lao động.
-Việc lập kế hoạch phải căn cứ vào:
Nhiệm vụ, phương hướng kế hoạch sản xuất, kinh doanh và tình hình lao động của
năm kế hoạch.
15
+ Những thiếu sót tồn tại trong công tác bảo hộ lao động được rút ra từ các tai
nạn lao động, cháy nổ, bệnh nghề nghiệp, từ các báo cáo kiểm điểm công tác
bảo hộ lao động năm trước.
+ Các kiến nghị phản ánh của người lao động, Ý kiến tổ chức của công đoàn và
kiến nghị của đoàn thanh tra.
1.2.3. Phương pháp nghiên cứu môn học:
-Nghiên cứu bảo hộ lao động là để tạo ra được các điều kiện lao động an toàn và vệ
sinh, đồng thời đạt năng suất lao động cao nhất.
-Bảo hộ lao động trong XDCB có liên quan đến nhiều môn học như vật lý, hoá học,
toán học, nhiệt kỹ thuật, cơ kết cấu..., đặc biệt đối với môn kỹ thuật thi công, tổ chức
thi công, máy xây dựng. Do đó nghiên cứu môn học này cần vận dụng những kiến
thức các môn học liên quan nói trên; đồng thời qua nghiên cứu, bổ sung cho các môn
học này được hoàn chỉnh hơn trên quan điểm bảo hộ lao động.
-Nội dung nghiên cứu bảo hộ lao động là:
• Phải tiến hành phân tích các nguyên nhân chấn thương và bệnh nghề nghiệp
trong thi công xây dựng, nguyên nhân phát sinh cháy nổ trên công trường.
• Xác định đư ợc những quy luật phát sinh nhất định của những nguyên nhân đó,
cho phép thấy trước được những nguy cơ tai nạn, những yếu tố độc hại và nguy cơ
cháy nổ trong sản xuất.
• Đề ra các biện pháp phòng ngừa và loại trừ nguyên nhân phát sinh của chúng,
đảm bảo tiến hành các quá trình thi công an toàn, vệ sinh và an toàn chống cháy.
1.3. Những quan điểm trong công tác bảo hộ lao động
- Con người là vốn quý nhất của xã hội
- Bảo hộ lao động phải thực hiện đồng thời với quá trình tổ chức lao động sản xuất.
- Quản lý an toàn lao động trên công trường xây dựng có nghĩa là phải áp dụng
những biện pháp an toàn trước khi có tai nạn và đau ốm xảy ra.
16
- Công tác bảo hộ lao động phải thực hiện đầy đủ 3 tính chất: khoa học kỹ thuật, luật
pháp và quần chúng. Phổ biến các thông tin về an toàn và vệ sinh lao động cho mọi
người.
- Người sử dụng lao động chịu trách nhiệm chính trong việc bảo hộ lao động cho
người lao động
1.4. Hệ thống pháp luật và các quy định hiện hành về bảo hộ lao động
Bao gồm các tiêu chuẩn, quy phạm KTAT, tiêu chuẩn VSLĐ, quy phạm quản lý và
các chế đọ cụ thể.
1.4.1. Mục tiêu của công tác bảo hộ lao động
Là bảo đảm cho người lao động không bị ốm đau bệnh tật, tai nạn do t¸c động của
çc yếu tố nguy hiểm, có hại trong quá trình sx th«ng qua hÖ thèng luËt ph¸p, chÝnh
s¸ch vµ çc gi¶i ph¸p vÒ khoa häc kü thuËt, kinh tÕ, tuyªn truyÒn gi¸o dôc, tæ chøc lao
®éng vµ sù tu©n thñ néi quy, quy tr×nh, quy ph¹m an toµn vµ vÖ sinh lao ®éng cña
ng−êi sö dông lao ®éng vµ cña ng−êi lao ®éng x· héi.
1.4.2. Phạm vi đối tượng của công tác bảo hộ lao động
a/Người lao động:
-Là phải kể cả người học nghề, tập nghề, thử việc được làm trong điều kiện an toàn, vệ
sinh, không bị tai nạn lao động, không bị bệnh nghề nghiệp; không phân biệt người lao
động trong cơ quan, doanh nghiệp của Nhà nước hay trong các thành phần kinh tế
khác; không phân biệt người Việt Nam hay người nước ngoài.
b/Người sử dụng lao động:
-ở các doanh nghiệp Nhà nước, các doanh nghiệp và cơ sở sản xuất kinh doanh, d?ch
vụ thuộc các thành phần kinh tế khác, các cá nhân có sử dụng lao động để tiến hành
các hoạt động sản xuất, kinh doanh.
-Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài, các đơn về xí nghiệp, sản xuất kinh
doanh, dịch vụ, các cơ quan hành ch?nh sự nghiệp, tổ chức chính trị xã hội, đoàn thể
nhân dân, các doanh nghiệp thuộc lực lượng Quân đội Nhân dân, Công an Nhân dân,
17
các cơ quan tổ chức nước ngoài hoặc quốc tế tại Việt Nam có sử dụng lao động là
người Việt Nam.
* Người sử dụng lao động có trách nhiệm tổ chức thực hiện pháp luật về bảo hộ lao
động trong đơn về mình.
1.4.3. Các quy định về kỹ thuật an toàn và vệ sinh lao động
-Nhµ n−íc ban hµnh tiªu chuÈn kü thuËt an toµn, vÖ sinh lao ®éng, quy ph¹m qu¶n lý
®èi víi tõng lo¹i m¸y, thiÕt bÞ, c«ng tr×nh, kho tµng, ho¸ chÊt n¬i lµm viÖc. Ng−êi sö
dông lao ®éng ph¶i c¨n cø ®Ó x©y dùng néi quy, quy tr×nh lµm viÖc an toµn. Tiªu chuÈn
an toµn vÖ sinh lµ tiªu chuÈn b¾t buéc thùc hiÖn.
-Khi lËp luËn chøng kinh tÕ kü thuËt çc dù ¸n x©y dùng míi hoÆc c¶i t¹o, më réng c¬
së s¶n xuÊt; sö dông, b¶o qu¶n, l−u gi÷ çc lo¹i m¸y, thiÕt bÞ, vËt t− cã yªu cÇu nghiÖm
ngÆt vÒ an toµn vÖ sinh lao ®éng th× chñ ®Çu t− ph¶i b¶o vÖ vµ lËp luËn chøng vÒ an
toµn vµ vÖ sinh lao ®éng. C¬ quan thanh tra an toµn vµ vÖ sinh lao ®éng tham gia ®¸nh
gi¸ tÝnh kh¶ thi cña nã. Danh môc çc c¬ së, m¸y mãc, thiÕt bÞ, vËt t−, çc chÊt cã yªu
cÇu nghiªm ngÆt vÒ an toµn vµ vÖ sinh lao ®éng do Bé L§-TB vµ XH vµ Bé Y tÕ ban
hµnh.
-Khi triÓn khai thùc hiÖn çc dù ¸n, chñ ®Çu t− ph¶i thùc hiÖn ®óng çc luËn chøng vÒ
an toµn vµ vÖ sinh lao ®éng trong dù ¸n ®· ®−îc Héi ®ång thÈm ®Þnh dù ¸n chÊp thuËn.
-Ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i ®Þnh kú kiÓm ®Þnh, b¶o d−ìng, söa ch÷a m¸y mãc, thiÕt
bÞ, nhµ x−ëng vµ ®Þnh kú ®o ®¹c çc yÕu tè vÖ sinh lao ®éng t¹i n¬i lµm viÖc vµ thùc
hiÖn çc biÖn ph¸p b¶o ®¶m ng−êi lao ®éng lu«n lu«n ®−îc lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn an
toµn vµ vÖ sinh lao ®éng theo tiªu chuÈn ®· nªu ë ®iÓm a). Çc m¸y mãc cã yªu cÇu
nghiªm ngÆt vÒ an toµn vµ vÖ sinh lao ®éng ®Òu ph¶i ®−îc ®¨ng ký, kiÓm ®Þnh vµ ®−îc
cÊp giÊy phÐp tr−íc khi ®−a vµ sö dông.
-T¹i nh÷ng n¬i lµm viÖc cã yÕu tè nguy hiÓm, cã h¹i dÔ g©y tai n¹n lao ®éng, sù cè s¶n
xuÊt ®e do¹ ®Õn tÝnh m¹ng, søc khoÎ cña ng−êi lao ®éng, ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i
lËp ph−¬ng ¸n xö lý sù cè trong tr−êng hîp khÈn cÊp; ph¶i trang bÞ ph−¬ng tiÖn cÊp cøu
kü thuËt, cÊp cøu y tÕ ®¶m b¶o øng cøu kÞp thêi, cã hiÖu qu¶. Çc trang thiÕt bÞ nµy
ph¶i ®−îc ®Þnh kú kiÓm tra vÒ sè l−îng, chÊt l−îng vµ thuËn tiÖn khi sö dông.
18
-Çc c¬ quan ®¬n vÞ, doanh nghiÖp hoÆc çc ç nh©n muèn nhËp khÈu çc lo¹i m¸y,
thiÕt bÞ, vËt t−, çc chÊt cã yªu cÇu nghiªm ngÆt vÒ an toµn lao ®éng ®Òu ph¶i th«ng
qua c¬ quan thanh tra an toµn thuéc Bé L§-TB vµ XH thÈm ®Þnh vÒ mÆt an toµn tr−íc
khi xin Bé Th−¬ng m¹i cÊp giÊy phÐp nhËp khÈu.
-Ng−êi sö dông lao ®éng ph¶i trang thiÕt bÞ cho ng−êi lao ®éng (kh«ng thu tiÒn) çc
lo¹i thiÕt bÞ b¶o vÖ ç nh©n ®Ó ng¨n ngõa t¸c h¹i cña çc yÕu tè nguy hiÓm do c«ng
viÖc mµ çc biÖn ph¸p kü thuËt ch−a lo¹i trõ.
1.4.4. Quyền và nghĩa vụ của người sử dụng lao động và người lao động
1.4.4.1. Đối với người sử dụng lao động
Quyền hạn:
- Buộc người lao động phải tuân thủ các quy định, nội dung, biện pháp an toàn, vệ
sinh lao động.
- Khen thưởng hoặc kỷ luật người lao động.
- Khiếu nại với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền về quyết định của thanh tra viên
ATLĐ nhưng phải nghiêm chỉnh chấp hành quyết định đó.
Trách nhiệm:
- Lập kế hoạch an toàn, vệ sinh lao động.
- Trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân.
- Có kế hoạch giám sát việc thực hiện kế hoạch an toàn - vệ sinh lao động.
- Xây dựng nội quy, quy trình an toàn, vệ sinh lao động.
- Tổ chức và tiến hành các chương trình huấn luyện an toàn lao động.
- Tổ chức khám sức khỏe định kỳ cho người lao động theo tiêu chuẩn chế độ quy
định.
- Chấp hành nghiêm chỉnh quy định khai báo, điều tra tai nạn lao động, bệnh nghề
nghiệp ... với Sở Lao động - Thương binh và Xã hội, Sở Y tế ở địa phương.
19
- Các cán bộ/ Nhà quản lý an toàn, vệ sinh lao động có nhiệm vụ điều tra và tổng hợp
những tình huống và nguyên nhân gây ra tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp, từ đó
rút ra những biện pháp phòng ngừa.
1.4.4.2. Đối với người lao động
Quyền hạn:
- Yêu cầu bảo đảm điều kiện làm việc an toàn cũng như được cấp các thiết bị cá
nhân, được huấn luyện biện pháp an toàn lao động.
- Từ chối các công việc hoặc rời bỏ nơi làm việc khi thấy rõ nguy cơ xảy ra tai nạn
lao động, đe dọa nghiêm trọng đến tính mạng, sức khỏe của mình và sẽ không tiếp tục
làm việc nếu như thấy nguy cơ đó vẫn chưa được khắc phục.
- Khiếu nại hoặc tố cáo với cơ quan nhà nước cso thẩm quyền khi người sử dụng lao
động vi phạm quy định của nhà nước hoặc không thực hiện các giao kết về an toàn, vệ
sinh lao động trong hợp đồng hoặc thỏa ước lao động.
Trách nhiệm:
- Chấp hành các quy định về an toàn, vệ sinh lao động có liên quan đến công việc
được giao.
- Phải sử dụng và bảo quản các phương tiện bảo vệ cá nhân đã được trang bị, cấp
phát.
- Phải báo cáo kịp thời với người có trách nhiệm khi phát hiện nguy cơ gây tai nạn
lao động, bệnh nghề nghiệp hoặc các sự cố nguy hiểm, tham gia cáp cứu và khắc phục
hậu quả tai nạn lao động.
1.5. Quản lý nhà nước về bảo hộ lao động
1.5.1. Bộ lao động – thương binh và xã hội
Xây dựng, trình cơ quan có thẩm quyền hoặc ban hành các văn bản pháp luật, các
chính sách, chế độ cũng như xây dựng, ban hành và quản lý thống nhất quy phạm, tiêu
chuẩn phan loại lao động, hướng dẫn các cấp, ngành thực hiện về an toàn lao động.
20
Thanh tra, tổ chức thông tin huấn luyện, hợp tác với nước ngoài và các tổ chức
quốc tế trong lĩnh vực về an toàn lao động.
1.5.2. Bộ Y tế
Xây dựng, ban hành và quản lý hệ thống quy phạm vệ sinh lao động, tiêu chuẩn sức
khỏe đối với các nghề, các công việc.
Hướng dẫn chỉ đạo các ngành, các cấp thực hiện, thanh tra vệ sinh lao động, tổ
chức và điều trị bệnh nghề nghiệp.
1.5.3. Bộ khoa học Công nghệ và môi trường
Quản lý thống nhất việc nghiên cứu và ứng dụng KHKT về an toàn lao động, vệ
sinh lao động;
Ban hành hệ thống tiêu chuẩn, chất lượng, quy cách các loại phương tiện bảo vệ cá
nhân trong lao động.
Cùng với Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, Bộ Y tế xây dựng, ban hành và
quản lý hệ thống tiêu chuẩn kỹ thuật nhà nước về an toàn lao động, vệ sinh lao động.
1.5.4. Bộ giáo dục và Đào tạo
Chỉ đạo đưa nội dung an toàn lao động, vệ sinh lao động vào giảng dạy ở cá trường
đại học, trường kỹ thuật nghiệp vụ, quản lý và dạy nghề.
1.5.5. UBND tỉnh, Thành phố trực thuộc Trung ương
Thực hiên quản lý nhà nước về an toàn lao động, vệ sinh lao động trong địa phương
mình.
1.5.6. Thanh tra nhà nước về an toàn vệ sinh lao động
- Thanh tra việc chấp hành quy định về ATLĐ, VSLĐ
- Điều tra TNLĐ và những vi phạm tiêu chuẩn VSLĐ
- Giải quyết các khiếu nại, tố cáo
21
- Xem xét việc tuân thủ tiêu chuẩn ATLĐ, VSLĐ đối với các dự án đầu tư xây dựng.
- Kiểm tra và cho phép sử dụng những máy móc, thiết bị, vật tư có y/c nghiêm ngặt
về ATLĐ (danh mục do Bộ LĐ, TB & XH quy định)
- Quyết định xử lý vi phạm pháp luật lao động theo thẩm quyền của mình và kiến
nghị các cơ quan xử lý khi thuộc quyền của các cơ quan đó.
1.5.7. Tổ chức Công đoàn
- Phối hợp với các cơ quan nhà nước nghiên cứu ứng dụng KTAT bảo hộ lđ, xây
dựng TC ATLĐ, VSLĐ.
- Thông tin tuyên truyền, vận động, giáo dục người lao động thực hiện quyền và
nghĩa vụ về ATLĐ, VSLĐ.
- Cử đại diện tham gia điều tra TNLĐ, có quyền kiến nghị cơ quan nhà nước hoặc
toà án xử lý trách nhiệm của người để xảy ra TNLĐ.
- Tham gia góp ý với người sử dụng lđ trong việc xây dựng kế hoạch BHLĐ.
- Xây dựng và duy trì hoạt động của mạng lưới AT, VS viên. Thay mặt tập thể ký
thoả ước về BHLĐ với người sử dụng lđ.
1.6. Khai báo, kiểm tra, đánh giá tình hình tai nạn lao động
1.6.1. Mục đích
-C«ng t¸c khai b¸o, ®iÒu tra ph¶i đánh giá tình hình TNLĐ,
- Phân tích xác định các nguyên nhân
- Đề ra các biện pháp phòng ngừa, ngăn chặn tái diễn TNLĐ tương tự.
- Phân tích rõ trách nhiệm của người sử dụng lđ, thực hiện chế độ bồi thường theo quy
định của Luật lđ.
1.6.2. Phân tích điều kiện lao động, nguyên nhân tai nạn lao động và bệnh nghề
nghiệp trong xây dựng thủy lợi
1.6.2.1. Điều kiện lđ ngành XDTL:
Ngành XDTL có những đặc điểm về ATLĐ, VSLĐ sau:
22
-Ngành xây dựng có nhiều nghề và công việc nặng nhọc, khối lượng về thi công cơ
giới và lao động thủ công lớn.
-Công nhân xây dựng phần lớn phải thực hiện công việc ngoài trời, chịu ảnh hưởng
xấu của thời tiết. Lao động ban đêm trong nhiều trường hợp thiếu ánh sáng vì điều
kiện hiện trường rộng.
-Nhiều công việc phải làm trong môi trường ô nhiễm của các yếu tố độc hại như bụi,
động lớn, hơi khí độc.tiếng ồn, rung
-Công nhân phải làm việc trong điều kiện di chuyển ngay trong một công trường, môi
trường và điều kiện lao động thay đổi.
* Điều kiện lao động trong ngành xây dựng có nhiều khó khăn, phức tạp, nguy hiểm,
độc hại. Như vậy phải hết sức quan tâm đến cải thiện lao động, đảm bảo an toàn và vệ
sinh lao động
1.6.2.2. Tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp:
-Tai nạn lao động là tai nạn làm chết người hoặc làm tổn thương bất kỳ bộ phận, chức
năng nào của cơ thể con người do tác động đột ngột của các yếu tố bên ngoài dưới
dạng cơ, lý, hoá, sinh học xảy ra trong quá trình lao động.
-Bệnh nghề nghiệp là bệnh phát sinh do tác động một cách từ từ hoặc cấp tính của các
yếu tố độc hại tạo ra trong sản xuất lên cơ thể con người trong quá trình lao động. Có 1
số bệnh nghề nghiệp không chữa được và để lại di chứng nhưng bệnh nghề nghệp có
thể phòng tránh được.
Cả chấn thương và bệnh nghề nghiệp đầy gây huỷ hoại đối với cơ thể con người,
chúng khác nhau ở chỗ:
• Chấn thương thì gây tác dụng một cách đột ngột.
• Bệnh nghề nghiệp thì gây ảnh hưởng từ từ trong thời gian dài làm giảm dần và cuối
cùng dẫn đến mất khả năng lao động.
Nguyên nhân tai nạn lđ và bệnh nghề nghiệp
23
Mặc dù chưa có phương pháp chung nhất phân tích chính xác nguyên nhân tai nạn
cho các ngành nghề, lĩnh vực sản xuất nhưng có thể phân tích các nguyên nhân theo
các nhóm sau:
• Nguyên nhân kỹ thuật:
- Thao tác kỹ thuật không đúng, không thực hiện nghiêm chỉnh những quy định về
kỹ thuật an toàn, sử dụng máy móc không đúng đắn.
- Thiết bị máy móc, dụng cụ hỏng.
- Chỗ làm việc và đi lại chật chội.
- Các hệ thống che chắn không tốt, thiếu hệ thống tín hiệu, thiếu cơ cấu an toàn hoặc
cơ cấu an toàn bị hỏng, gia cố hố đào không đáp ứng yêu cầu...,
- Dụng cụ cá nhân hư hỏng hoặc không thích hợp...
• Nguyên nhân tổ chức:
- Thiếu hướng dẫn về công việc được giao, hướng dẫn và theo dõi thực hiện các quy
tắc không được thấu triệt...
- Sử dụng công nhân không đúng nghề và trình độ nghiệp vụ.
- Thiếu và giám sát kỹ thuật không đầy đủ, làm các công việc không đúng quy tắc an
toàn.
- Vi phạm chế độ lao động.
• Nguyên nhân vệ sinh môi trường:
- Môi trường không khí bị ô nhiễm hơi, khí độc, có tiếng ồn và rung động lớn.
- Chiếu sáng chổ làm việc không đầy đủ hoặc quá chói mắt.
- Không thực hiện nghiêm chỉnh các yêu cầu về vệ sinh cá nhân...
- Điều kiện vi khí hậu không tiện nghi.
• Nguyên nhân bản thân.
Các nguyên nhân này sẽ lần lượt được nghiên cứu trong các chuyên mục KTAT
24
1.6.3. Phương pháp khai báo, điều tra, đánh giá tình hình tai nạn lao động
1.6.3.1. Khai báo điều tra
Khi xảy ra tai nạn lao động, người sử dụng lao động phải tổ chức điều tra, lâp biên
bản, có sự tham gia của BCH Công đoàn cơ sở. Biên bản phải ghi đầy đủ diễn biến của
vụ tai nạn, thương tích nạn nhân, mức độ thiệt hại, nguyên nhân xảy ra, quy trách
nhiệm để xảy ra tai nạn lao động, có chữ ký của người sử dụng lao động và đại diện
của BCH Công đoàn cơ sở.
Tất cả các vụ tai nạn lao động, các trường hợp bị bệnh nghề nghiệp đều phải được
khai báo, thống kê và báo cáo theo quy định của Bộ Lao động - Thương binh và Xã
hội, Bộ Y tế. Công tác khai báo, điều tra phải nắm vững các yêu cầu: khẩn trương, kịp
thời, đảm bảo khách quan, cụ thể và chính xác.
-Khi tai nạn lao động nhẹ, công nhân nghỉ việc dưới 3 ngày:
• Quản đốc phân xưởng, đội trưởng đội sản xuất phải ghi sổ theo dõi tai nạn lao động
của đơn về mình, báo cáo cho cán bộ bảo hộ lao động của xí nghiệp để ghi vào sổ theo
dõi tai nạn cấp trên.
• Cùng với công đoàn phân xưởng, đội sản xuất tổ chức ngay việc kiểm điểm trong
đơn về mình để tìm nguyên nhân tai nạn, kịp thời có biện pháp phòng ngừa cần thiết.
- Khi tai nạn lao động nhẹ, công nhân nghỉ việc 3 ngày trở lên:
• Quản đốc phân xưởng, đội trưởng đội sản xuất báo ngay sự việc cho giám đốc xí
nghiệp biết, ghi sổ theo dõi đồng thời báo cáo cho cán bộ bảo hộ lao động biết.
• Trong 24 giờ kể từ khi xảy ra tai nạn, cùng với công đoàn phân xưởng, đội sản xuất
lập biên bản điều tra tai nạn gửi cho giám đốc xí nghiệp phê duyệt.
- Khi tai nạn lao động nặng, công nhân nghỉ việc 14 ngày trở lên:
• Quản đốc phân xưởng báo ngay sự việc cho giám đốc xí nghiệp biết, giám đốc xí
nghiệp có trách nhiệm báo cáo ngay cho cơ quan lao động và Liên hiệp công đoàn địa
phương biết.
25
• Trong 24 giờ kể từ khi xảy ra tai nạn, giám đốc xí nghiệp cùng với công đoàn cơ sở
tổ chức điều tra trường hợp xảy ra tai nạn lao động, nguyên nhân tai nạn và xác định
trách nhiệm gây ra tai nạn.
• Sau khi điều tra, giám đốc xí nghiệp phải lập biên bản điều tra: nêu rõ hoàn cảnh và
trường hợp xảy ra, nguyên nhân tai nạn, kết luận về trách nhiệm để xảy ra tai nạn và
đề nghị xử lý, đề ra các biện pháp ngăn ngừa tương tự.
- Tai nạn chết người hoặc tai nạn nghiêm trọng (làm bị thương nhiều người cùng 1
lúc, trong đó có người bị thương nặng):
• Quản đốc xí nghiệp phải báo ngay sự việc cho cơ quan lao động, công đoàn, y tế
địa phương và cơ quan quản lý cấp trên trực tiếp biết. Đối với tai nạn chết người
phải báo cho công an, Viện Kiểm sát nhân dân địa phương, Bộ LĐ-TB và XH, Tổng
Liên đoàn lao động Việt Nam.
• Các cơ quan có trách nhiệm phải nhanh ch?ng tới nơi xảy ra tai nạn. Việc tổ chức
điều tra nguyên nhân và xác định trách nhiệm để xảy ra tai nạn phải được
tiến hành trong vòng 48 giờ và do tiểu ban điều tra thực hiện.
• Căn cứ vào kết quả điều tra, tiểu ban điều tra phải lập biên bản nêu rõ nêu rõ hoàn
cảnh và trường hợp xảy ra, nguyên nhân tai nạn, kết luận về trách nhiệm để xảy ra
tai nạn và đề nghị xử lý, đề ra các biện pháp ngăn ngừa tai nạn tái diễn.
• Biên bản điều tra tai nạn phải được gửi cho cơ quan lao động, y tế, công đoàn địa
phương, cơ quan chủ quản, Bộ LĐ-TB và XH, Tổng Liên đoàn lao động VN.
1.6.3.2. Phương pháp phân tích nguyên nhân và đánh giá tình hình tai nạn lao
động
ViÖc nghiªn cøu, ph©n tÝch nguyªn nh©n nh»m t×m ra ®−îc nh÷ng quy luËt ph¸t sinh
nhÊt ®Þnh, cho phÐp thÊy ®−îc nh÷ng nguy c¬ tai n¹n. Tõ ®ã ®Ò ra biÖn ph¸p phßng
ngõa vµ lo¹i trõ chóng. Th«ng th−êng cã çc biÖn ph¸p sau ®©y:
1. Các phương pháp phân tích nguyên nhân
Phương pháp phân tích thống kê:
26
-Dùa vµo sè liÖu tai n¹n lao ®éng, tiÕn hµnh thèng kª theo nghÒ nghiÖp, theo c«ng
viÖc, tuæi ®êi, tuæi nghÒ, giíi tÝnh, thêi ®iÓm trong ca, th¸ng vµ n¨m → tõ ®ã thÊy râ
mËt ®é cña th«ng sè tai n¹n lao ®éng ®Ó cã kÕ ho¹ch tËp trung chØ ®¹o, nghiªn cøu
çc biÖn ph¸p thÝch hîp ®Ó phßng ngõa.
-Sö dông ph−¬ng ph¸p nµy cÇn ph¶i cã thêi gian thu thËp sè liÖu vµ biÖn ph¸p ®Ò ra
chØ mang ý nghÜa chung chø kh«ng ®i s©u ph©n tÝch nguyªn nh©n cô thÓ cña mçi vô
tai n¹n.
Phương pháp địa hình: Dùng dấu hiệu có tính quy ước đánh dấu địa điểm xảy ra
TNLĐ. Từ đó phát hiện xảy ra TNLĐ do tính chất địa hình. PP này đòi hỏi thống kê
trong thời gian dài.
Phương pháp chuyên khảo:
-Nghiên cứu các nguyên nhân thuộc về tổ chức và kỹ thuật theo các số liệu thống
kê.
-Phân tích sự phụ thuộc của nguyên nhân đối với các phương pháp hoàn thành các
quá trình thi công và các biện pháp an toàn đã thực hiện.
-Nêu ra các kết luận trên cơ sở phân tích.
2. Đánh giá tính hình TNLĐ.
Đánh giá tình hình tai nạn lao động không thể căn cứ vào số lượng tuyệt đối tai
nạn đã xảy mà chủ yếu căn cứ vào hệ số sau đây:
Đánh giá TNLĐ căn cứ vào tần suất tai nạn: tỉ số giữa số lượng tai nạn xảy ra trong
thời gian xác định và số lượng người làm việc trung bình trong xí nghiệp trong khoảng
thời gian thống kê.
S
K ts = ⋅ 1000 (1-1)
N
trong đó:
S- số người tai nạn
N- số người làm việc bình quân hàng ngày
K ts nói lên được mức độ tai nạn nhiều hay ít nhưng không cho biết đầy đủ tình
trạng tai nạn nặng hay nhẹ.

27
Đánh giá tình trạng nặng nhẹ của TNLĐ: số ngày bình quân mất khả năng công tác
(nghỉ việc) tính cho mỗi lần bị tai nạn:
D
Kn =
S
trong đó:
D- tổng số ngày nghỉ việc do TNLĐ gây ra.
K n chưa phản ánh hết tai nạn chết người và thương vong nghiêm trọng làm cho nạn
nhân mất hoàn toàn khả năng lao động.
CT tổng quát: K tn = K ts ⋅ K n
K tn đặc trưng chính xác hơn về mức độ diễn biến tình hình chấn thương.
28
CHƯƠNG 2: VỆ SINH LAO ĐỘNG
2.1. Khái niệm chung về vệ sinh lao động
2.1.1-§èi t−îng vµ nhiÖm vô nghiªn cøu cña khoa häc vÖ sinh lao ®éng:
-Khoa häc vÖ sinh lao ®éng sÏ nghiªn cøu t¸c dông sinh häc cña çc yÕu tè bÊt lîi ¶nh
h−ëng ®Õn søc khoÎ vµ tæ chøc c¬ thÓ con ng−êi, còng nh− çc biÖn ph¸p ®Ò phßng,
lµm gi¶m vµ lo¹i trõ t¸c h¹i cña chóng.
-TÊt c¶ çc yÕu tè g©y t¸c dông cã h¹i lªn con ng−êi riªng lÏ hay kÕt hîp trong ®iÒu
kiÖn s¶n xuÊt gäi lµ t¸c h¹i nghÒ nghiÖp. KÕt qu¶ t¸c dông cña chóng lªn c¬ thÓ con
ng−êi cã thÓ g©y ra çc bÖnh tËt ®−îc gäi lµ bÖnh nghÒ nghiÖp.
-§èi t−îng cña vÖ sinh lao ®éng lµ nghiªn cøu:
• Qu¸ tr×nh lao ®éng vµ s¶n xuÊt cã ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi.
• Nguyªn liÖu, vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm vµ vËt th¶i ra cã ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ
con ng−êi.
• Qu¸ tr×nh sinh lý cña con ng−êi trong thêi gian lao ®éng.
• Hoµn c¶nh, m«i tr−êng lao ®éng cña con ng−êi.
• T×nh h×nh s¶n xuÊt kh«ng hîp lý ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi.
-Môc ®Ých nghiªn cøu lµ ®Ó tiªu diÖt nh÷ng nguyªn nh©n cã ¶nh h−ëng kh«ng tèt ®Õn
søc khoÎ vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cña con ng−êi. Do ®ã, nhiÖm vô chÝnh cña vÖ sÞnh lao
®éng lµ dïng biÖn ph¸p c¶i tiÕn lao ®éng, qu¸ tr×nh thao t¸c, s¸ng t¹o ®iÒu kiÖn s¶n
xuÊt hoµn thiÖn ®Ó n©ng cao tr¹ng th¸i søc khoÎ vµ kh¶ n¨ng lao ®éng cho ng−êi lao
®éng.
2.1.2. Các yếu tố gây tác hại sức khỏe người lao động và phân loại bệnh nghề
nghiệp trong xây dựng
2.1.2.1-.Nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ c«ng nh©n trong lao ®éng s¶n xuÊt:
Khoa học VSLĐ nghiên cứu tác dụng sinh học của các yếu tố gây hại để đưa ra các
biện pháp đề phòng,giảm nhẹ hoặc loại trừ tác hại của chúng. Các tác hại có thể làm
suy giảm sức khoẻ và gây ra bệnh nghề nghiệp.
29
-TÊt c¶ nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng cã thÓ chia lµm 3 lo¹i:
• Nh©n tè vËt lý häc: nh− nhiÖt ®é cao thÊp bÊt th−êng cña lß cao, ngän löa cña hµn
hå quang, ¸p lùc khÝ trêi bÊt th−êng, tiÕng ®éng, chÊn ®éng cña m¸y,...
• Nh©n tè ho¸ häc: nh− khÝ ®éc, vËt thÓ cã chÊt ®é, bôi trong s¶n xuÊt...
• Nh©n tè sinh vËt: ¶nh h−ëng cña sinh vËt, vi trïng mµ sinh ra bÖnh truyÒn nhiÔm.
-Çc nh©n tè trªn cã thÓ g©y ra bÖnh nghÒ nghiÖp lµm con ng−êi cã bÖnh nÆng thªm
hoÆc bÖnh ph¸t triÓn réng, tr¹ng th¸i søc khoÎ cña ng−êi lao ®éng xÊu ®i rÊt nhiÒu.
→V× thÕ, vÖ sinh lao ®éng ph¶i nghiªn cøu çc biÖn ph¸p ®Ó phßng ngõa.
2.1.2.2. phân loại các bệnh nghề nghiệp
Người ta phân loại các bệnh nghề nghiệp để người lđ dễ dàng hiểu rõ nguyên nhân
để lựa chọn biện pháp phòng tránh. (xem phụ lục 3)
2.1.3. Biện pháp phòng ngừa các bệnh nghề nghiệp
-Çc bÖnh nghÒ nghiÖp vµ nhiÔm ®éc trong x©y dùng c¬ b¶n cã thÓ ®Ò phßng b»ng çch
thùc hiÖn tæng hîp çc biÖn ph¸p kü thuËt vµ tæ chøc nh»m:
• C¶i thiÖn chung t×nh tr¹ng chç lµm viÖc vµ vïng lµm viÖc.
• C¶i thiÖn m«i tr−êng kh«ng khÝ.
• Thùc hiÖn chÕ ®é vÖ sinh s¶n xuÊt vµ biÖn ph¸p vÖ sinh an toµn ç nh©n.
-Tæng hîp çc biÖn ph¸p trªn bao gåm çc vÊn ®Ò sau:
• Bè trÝ giê giÊc lao ®éng vµ nghØ ng¬i hîp lý, kh«ng kÐo dµi thêi gian lao ®éng
nÆng nhäc qu¸ møc quy ®Þnh, kh«ng bè trÝ lµm viÖc thªm giê qu¸ nhiÒu.
• Lùa chän ®óng ®¾n vµ ®¶m b¶o çc yÕu tè vi khÝ hËu, tiÖn nghi khi thiÕt kÕ çc
nhµ x−ëng s¶n xuÊt.
• Lo¹i trõ t¸c dông cã h¹i cña chÊt ®éc vµ nhiÖt ®é cao lªn ng−êi lµm viÖc.
• Lµm gi¶m vµ triÖt tiªu tiÕng ån, rung ®éng.
• Cã chÕ ®é lao ®éng riªng ®èi víi mét sè c«ng viÖc nÆng nhäc tiÕn hµnh trong çc
®iÒu kiÖn vËt lý kh«ng b×nh th−êng, trong m«i tr−êng ®éc h¹i,...
30
• Tæ chøc chiÕu s¸ng tù nhiªn vµ nh©n t¹o ë chç lµm viÖc hîp lý theo tiªu chuÈn yªu
cÇu.
• §Ò phßng bÖnh phãng x¹ cã liªn quan ®Õn viÖc sö dông çc chÊt phãng x¹ vµ ®ång
vÞ.
• Sö dông çc dông cô phßng hé ç nh©n ®Ó b¶o vÖ c¬ quan thÞ gi¸c, h« hÊp, bÒ mÆt
da,...
2.1.4. Điều kiện khí hậu trong môi trường sản xuất
2.1.4.1 Các yếu tố vi khí hậu
-§iÒu kiÖn khÝ hËu cña hoµn çnh s¶n xuÊt lµ t×nh tr¹ng vËt lý cña kh«ng khÝ bao gåm
çc yÕu tè nh− nhiÖt ®é, ®é Èm t−¬ng ®èi, tèc ®é l−u chuyÓn kh«ng khÝ vµ bøc x¹ nhiÖt
trong ph¹m vi m«i tr−êng s¶n xuÊt cña ng−êi lao ®éng. Nh÷ng yÕu tè nµy t¸c ®éng trùc
tiÕp ®Õn c¬ thÓ con ng−êi, g©y ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ→lµm gi¶m kh¶ n¨ng lao ®éng
cña c«ng nh©n.
2.1.4.2. NhiÖt ®é kh«ng khÝ:
2.1.4.2.1. NhiÖt ®é cao:
-N−íc ta ë vïng nhiÖt ®íi nªn mïa hÌ nhiÖt ®é cã khi lªn ®Õn 40oC. Lao ®éng ë nhiÖt
®é cao ®ßi hái sù cè g¾ng cao cña c¬ thÓ, sù tuÇn hoµn m¸u m¹nh h¬n, tÇn suÊt h« hÊp
t¨ng, sù thiÕu hôt «xy t¨ng → c¬ thÓ ph¶i lµm viÖc nhiÒu ®Ó gi÷ c©n b»ng nhiÖt.
-Khi lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, ng−êi lao ®éng bÞ mÊt nhiÒu må h«i, trong lao ®éng nÆng
c¬ thÓ ph¶i mÊt 6-7 lÝt må h«i nªn sau 1 ngµy lµm viÖc c¬ thÓ cã thÓ bÞ sót 2-4 kg.
-Må h«i mÊt nhiÒu sÏ lµm mÊt 1 sè l−îng muèi cña c¬ thÓ. C¬ thÓ con ng−êi chiÕm
75% lµ n−íc, nªn viÖc mÊt n−íc kh«ng ®−îc bï ®¾p kÞp thêi dÉn ®Õn nh÷ng rèi lo¹n
çc chøc n¨ng sinh lý cña c¬ thÓ do rèi lo¹n chuyÓn ho¸ muèi vµ n−íc g©y ra.
-Khi c¬ thÓ mÊt n−íc vµ muèi qu¸ nhiÒu sÏ dÉn ®Õn çc hËu qu¶ sau ®©y:
• Lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, nÕu kh«ng ®iÒu hoµ th©n nhiÖt sÏ lµm th©n nhiÖt t¨ng lªn.
Dï th©n nhiÖt t¨ng 0.3-1oC trong ng−êi ®· c¶m thÊy khã chÞu g©y ®au ®Çu, chãng
mÆt, buån n«n, g©y trë ng¹i nhiÒu cho s¶n xuÊt vµ c«ng t¸c. NÕu kh«ng cã biÖn
ph¸p kh¾c phôc dÉn ®Õn hiÖn t−îng say nãng, say n¾ng, kinh giËt, mÊt trÝ.
31
• Khi c¬ thÓ mÊt n−íc, m¸u sÏ bÞ qu¸nh l¹i, tim lµm viÖc nhiÒu nªn dÔ bÞ suy tim.
Khi ®iÒu hoµ th©n nhiÖt bÞ rèi lo¹n nghiªm träng th× ho¹t ®éng cña tim còng bÞ rèi
lo¹n râ rÖt.
• §èi víi c¬ quan thËn, b×nh th−êng bµi tiÕt tõ 50-70% tæng sè n−íc cña c¬ thÓ
nh−ng trong lao ®éng nãng, do c¬ thÓ tho¸t må h«i nªn thËn chØ bµi tiÕt 10-15%
tæng sè n−íc → n−íc tiÓu c« ®Æc g©y viªm thËn.
• Khi lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, c«ng nh©n uèng nhiÒu n−íc nªn dÞch vÞ lo·ng lµm ¨n
kÐm ngon vµ tiªu ho¸ còng kÐm sót. Do mÊt th¨ng b»ng vÒ muèi vµ n−íc nªn ¶nh
h−ëng ®Õn bµi tiÕt çc chÊt dÞch vÞ ®Õn rèi lo¹n vÒ viªm ruét, d¹ dµy.
• Khi lµm viÖc ë nhiÖt ®é cao, hÖ thÇn kinh trung −¬ng cã nh÷ng ph¶n øng nghiªm
träng. Do sù rèi lo¹n vÒ chøc n¨ng ®iÒu khiÓn cña vá n·o sÏ dÉn ®Õn gi¶m sù chó ý
vµ tèc ®é ph¶n x¹ sù phèi hîp ®éng t¸c lao ®éng kÐm chÝnh x¸c..., lµm cho n¨ng
suÊt kÐm, phÕ phÈm t¨ng vµ dÔ bÞ tai n¹n lao ®éng.
2.1.4.2.2. NhiÖt ®é thÊp:
-T¸c h¹i cña nhiÖt ®é thÊp ®èi víi c¬ thÓ Ýt h¬n so víi nhiÖt ®é cao. Tuy nhiªn sù chªnh
lÖch qu¸ nhiÒu còng g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn c¬ thÓ:
• NhiÖt ®é thÊp, ®Æc biÖt khi cã giã m¹nh sÏ lµm cho c¬ thÓ qu¸ l¹nh g©y ra c¶m
l¹nh.
• BÞ l¹nh côc bé th−êng xuyªn cã thÓ dÉn ®Õn bÞ c¶m m·n tÝnh, rÐt run, tª liÖt tõng
bé phËn riªng cña c¬ thÓ.
• NhiÖt ®é qu¸ thÊp c¬ thÓ sinh loÐt çc huyÕt qu¶n, ®au çc khíp x−¬ng, ®au çc
b¾p thÞt.
• NhiÖt ®é n¬i lµm viÖc l¹nh cã thÓ lµm cho c«ng nh©n bÞ cãng, cö ®éng kh«ng
chÝnh x¸c, n¨ng suÊt gi¶m thÊp.
-Nh÷ng ng−êi lµm viÖc d−íi n−íc l©u, lµm viÖc n¬i qu¸ l¹nh cÇn ph¶i ®−îc trang bÞ çc
ph−¬ng tiÖn cÇn thiÕt ®Ó chèng rÐt vµ chèng çc t¸c h¹i do l¹nh g©y ra.
2.1.4.3.§é Èm kh«ng khÝ:
-§é Èm kh«ng khÝ nãi lªn l−îng h¬i n−íc chøa trong kh«ng khÝ t¹i n¬i s¶n xuÊt. §é Èm
t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ cao tõ 75-80% trë lªn sÏ lµm cho sù ®iÒu hoµ nhiÖt ®é khã
kh¨n, lµm gi¶m sù to¶ nhiÖt b»ng con ®−êng bèc må h«i.
32
-NÕu ®é Èm kh«ng khÝ cao vµ khi nhiÖt ®é cao, lÆng giã lµm con ng−êi nãng bøc, khã
chÞu.
-NÕu ®é Èm kh«ng khÝ thÊp, cã giã võa ph¶i th× th©n nhiÖt kh«ng bÞ t¨ng lªn, con ng−êi
c¶m thÊy tho¶ m¸i, nh−ng kh«ng nªn ®Ó ®é Èm thÊp h¬n 30%.
2.1.4.4. Luång kh«ng khÝ:
-Luång kh«ng khÝ biÓu thÞ b»ng tèc ®é chuyÓn ®éng cña kh«ng khÝ. Tèc ®é l−u chuyÓn
kh«ng khÝ cã ¶nh h−ëng trùc tiÕp ®Õn sù to¶ nhiÖt, nã cµng lín th× sù to¶ nhiÖt trong 1
®¬n vÞ thêi gian cµng nhiÒu.
-Giã cã ¶nh h−ëng rÊt tèt ®Õn víi viÖc bèc h¬i nªn n¬i lµm viÖc cÇn tho¸ng m¸t.
-Luång kh«ng khÝ cã tèc ®é ®Òu hoÆc cã tèc ®é vµ ph−¬ng thay ®æi nhanh chãng ®Òu
cã ý nghÜa vÖ sinh quan träng trong s¶n xuÊt.
2.1.4.5. BiÖn ph¸p chèng nãng cho ng−êi lao ®éng:
-C¶i tiÕn kü thuËt, c¬ giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸ çc kh©u s¶n xuÊt mµ c«ng nh©n ph¶i
lµm viÖc trong nhiÖt ®é cao.
-Çch ly nguån nhiÖt b»ng ph−¬ng ph¸p che ch¾n. NÕu cã ®iÒu kiÖn cã thÓ lµm l¸ng di
®éng cã m¸i che ®Ó chèng nãng.
-Bè trÝ hÖ thèng th«ng giã tù nhiªn vµ nh©n t¹o ®Ó t¹o ra luång kh«ng khÝ th−êng xuyªn
n¬i s¶n xuÊt vµ ph¶i cã biÖn ph¸p chèng Èm ®Ó lµm cho c«ng nh©n dÔ bèc må h«i:
• §Ó tr¸nh n¾ng, bøc x¹ mÆt trêi vµ lîi dông h−íng giã, nhµ s¶n xuÊt nªn x©y dùng
theo h−íng b¾c-nam, cã ®ñ diÖn tÝch cöa sæ, cöa trêi t¹o ®iÒu kiÖn th«ng giã tèt.
• ë nh÷ng n¬i côc bé to¶ ra nhiÒu nhiÖt nh− lß rÌn, lß sÊy hÊp, ë phÝa trªn cã thÓ ®Æt
n¾p hoÆc chôp hót tù nhiªn hay c−ìng bøc nh»m hót th¶i kh«ng khÝ nãng hoÆc h¬i
®éc ra ngoµi kh«ng cho lan trµn ra kh¾p ph©n x−ëng.
• Bè trÝ m¸y ®iÒu hoµ nhiÖt ®é ë nh÷ng bé phËn s¶n xuÊt ®Æc biÖt.
-H¹n chÕ bít ¶nh h−ëng tõ çc thiÕt bÞ, m¸y mãc vµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt bøc x¹ nhiÒu
nhiÖt:
• Çc thiÕt bÞ bøc x¹ nhiÖt ph¶i bè trÝ ë çc phßng riªng. NÕu qu¸ tr×nh c«ng nghÖ
cho phÐp, çc lo¹i lß nªn bè trÝ ngoµi nhµ.
33
• M¸y mãc, ®−êng èng, lß vµ çc thiÕt bÞ to¶ nhiÖt kh¸c nªn lµm çch nhiÖt b»ng
çc vËt liÖu nh− b«ng, ami¨ng, vËt liÖu chÞu löa, bªt«ng bét. NÕu ®iÒu kiÖn kh«ng
cho phÐp sö dông chÊt çch nhiÖt th× xung quanh thiÕt bÞ bøc x¹ nhiÖt cã thÓ lµm 1
líp vá bao vµ mµn ch¾n hoÆc mµn n−íc.
• S¬n mÆt ngoµi buång l¸i çc m¸y x©y dùng b»ng s¬n cã hÖ sè ph¶n chiÕu tia n¨ng
lín nh− s¬n nhñ, s¬n mµu tr¾ng...
-Tæ chøc lao ®éng hîp lý, c¶i thiÖn tèt ®iÒu kiÖn lµm viÖc ë chç n¾ng, nãng. T¹o ®iÒu
kiÖn nghØ ng¬i vµ båi d−ìng hiÖn vËt cho c«ng nh©n. T¨ng c−êng nhiÒu sinh tè trong
khÈu phÇn ¨n, cung cÊp ®ñ n−íc uèng s¹ch vµ hîp vÖ sinh (pha thªm 0.5% muèi ¨n),
®¶m b¶o chç t¾m röa cho c«ng nh©n sau khi lµm viÖc.
-Sö dông çc dông cô phßng hé ç nh©n, quÇn ¸o b»ng v¶i cã sîi chèng nhiÖt cao ë
nh÷ng n¬i nãng, kÝnh mµu, kÝnh mê ng¨n çc tia cã h¹i cho m¾t.
-Kh¸m søc khoÎ ®Þnh kú cho c«ng nh©n lao ®éng ë chç nãng, kh«ng bè trÝ nh÷ng
ng−êi cã bÖnh tim m¹ch vµ thÇn kinh lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã nhiÖt ®é cao.
2.2. Chống bụi
2.2.1. Khái niệm chung về bụi
Bôi lµ nh÷ng vËt chÊt rÊt bÐ ë tr¹ng th¸i l¬ l÷ng trong kh«ng khÝ trong 1 thêi gian nhÊt
®Þnh. Kh¾p n¬i ®Òu cã bôi nh−ng trªn c«ng tr−êng, trong xÝ nghiÖp, nhµ m¸y cã bôi
nhiÒu h¬n.
Çc lo¹i bôi:
• C¨n cø vµo nguån gèc cña bôi:
-Bôi h÷u c¬ gåm cã:
• Bôi ®éng vËt sinh ra tõ 1 ®éng vËt nµo ®ã: bôi l«ng, bôi x−¬ng...
• Bôi thùc vËt sinh ra tõ 1 sinh vËt nµo ®ã: bôi b«ng, bôi gç...
-Bôi v« c¬ gåm cã:
• Bôi v« c¬ kim lo¹i nh− bôi ®ång, bôi s¾t...
• Bôi v« c¬ kho¸ng vËt: ®Êt ®¸, xim¨ng, th¹ch anh,...
-Bôi hçn hîp: do çc thµnh phÇn vËt chÊt trªn hîp thµnh.
34
• Theo møc ®é nhá cña bôi:
-Bôi cã kÝch th−íc cã thÓ nh×n thÊy ®−îc.
-Bôi cã kÝch th−íc h¹t nhá chØ nh×n qua kÝnh hiÓn vi hoÆc vi ®iÖn tö. Nh÷ng lo¹i nhá
h¹t nµy r¬i chËm hoÆc bay l¬ löng trong kh«ng khÝ. Theo kÝch th−íc h¹t > 10µm lµ bôi
thùc sù, 0.1-10µm lµ s−¬ng mï vµ < 0.1µm lµ khãi.
2.2.2. Nguyên nhân phát sinh bụi
Bụi phát sinh ra trong môi trường sản xuất là do:
- Bôi s¶n xuÊt th−êng t¹o ra nhiÒu trong çc quá trình thi công lµm ®Êt ®¸, m×n,
bèc dì nhµ cöa.
- Sản xuất vật liệu xây dựng:®Ëp nghiÒn sµng ®¸ vµ çc vËt liÖu v« c¬ kh¸c, nhµo
trén bªt«ng, v«i v÷a, chÕ biÕn vËt liÖu, chÕ biÕn vËt liÖu h÷u c¬ khi nghiÒn hoÆc
t¸n nhá.
- Khi vËn chuyÓn vËt liÖu rêi bôi tung ra do kÕt qu¶ rung ®éng, khi phun s¬n bôi
t¹o ra d−íi d¹ng s−¬ng, khi phun çt ®Ó lµm s¹ch çc bÒ mÆt t−êng nhµ.
- ë çc xÝ nghiÖp liªn hiÖp x©y dùng nhµ cöa vµ nhµ m¸y bªt«ng ®óc s½n, cã çc
thao t¸c thu nhËn, vËn chuyÓn, chøa chÊt vµ sö dông mét sè l−îng lín chÊt liªn
kÕt vµ phô gia ph¶i ®¸nh ®ãng nhiÒu lÇn, th−êng xuyªn t¹o ra bôi cã chøa SiO2.
- Xe máy thi công chạy trên đường đất;
2.2.3. Tác hại của bụi
-Bôi g©y ra nh÷ng t¸c h¹i vÒ mÆt kü thuËt nh−:
• B¸m vµo m¸y mãc thiÕt bÞ lµm cho m¸y mãc thiÕt bÞ chãng mßn.
• B¸m vµo çc æ trôc lµm t¨ng ma s¸t.
• B¸m vµo çc m¹ch ®éng c¬ ®iÖn g©y hiÖn t−îng ®o·n m¹ch vµ cã thÓ lµm ch¸y
®éng c¬ ®iÖn.
-Bôi chñ yÕu g©y t¸c h¹i lín ®èi víi søc khoÎ cña ng−êi lao ®éng. Møc ®é t¸c h¹i cña
bôi lªn çc bé phËn c¬ thÓ con ng−êi phô thuéc vµo tÝnh chÊt ho¸ lý, tÝnh ®éc, ®é nhá
vµ nång ®é bôi. V× vËy trong s¶n xuÊt cÇn ph¶i cã biÖn ph¸p phßng vµ chèng bôi cho
c«ng nh©n.
35
T¸c h¹i cña bôi ®èi víi c¬ thÓ:
-§èi víi da vµ niªm m¹c: bôi b¸m vµo da lµm s−ng lç ch©n l«ng dÉn ®Õn bÖnh viªm da,
cßn b¸m vµo niªm m¹c g©y ra viªm niªm m¹c. §Æc biÖt cã 1 sè lo¹i bôi nh− len d¹,
nhùa ®−êng cßn cã thÓ g©y dÞ øng da.
Ví dụ:
Các hỗn hợp của xi măng là một nguyên nhân gây ra các bệnh về da được nhiều người
biết đến. Thường xuyên tiếp xúc với xi măng ướt có thể gây ra bệnh viêm da dị ứng và
bị kích thích. Kéo dài thời gian tiếp xúc với xi măng ướt (chẳng hạn nếu bạn quỳ hoặc
đứng trong xi măng) có thể gây ra bỏng xi măng hoặc loét da.
-§èi víi m¾t: bôi b¸m vµo m¾t g©y ra çc bÖnh vÒ m¾t nh− viªm mµng tiÕp hîp, viªm
gi¸c m¹c. NÕu bôi nhiÔm siªu vi trïng m¾t hét sÏ g©y bÖnh m¾t hét. Bôi kim lo¹i cã
c¹nh s¾c nhän khi b¸m vµo m¾t lµm x©y x¸t hoÆc thñng gi¸c m¹c, lµm gi¶m thÞ lùc cña
m¾t. NÕu lµ bôi v«i khi b¾n vµo m¾t g©y báng m¾t.
-§èi víi tai: bôi b¸m vµo çc èng tai g©y viªm, nÕu vµo èng tai nhiÒu qu¸ lµm t¾c èng
tai.
-§èi víi bé m¸y tiªu ho¸: bôi vµo miÖng g©y viªm lîi vµ s©u r¨ng. Çc lo¹i bôi h¹t to
nÕu s¾c nhän g©y ra x©y x¸t niªm m¹c d¹ dµy, viªm loÐt hoÆc g©y rèi lo¹n tiªu ho¸.
-§èi víi bé m¸y h« hÊp: v× bôi chøa trong kh«ng khÝ nªn t¸c h¹i lªn ®−êng h« hÊp lµ
chñ yÕu. Bôi trong kh«ng khÝ cµng nhiÒu th× bôi vµo trong phæi cµng nhiÒu. Bôi cã thÓ
g©y ra viªm mòi, viªm khÝ phÕ qu¶n, lo¹i bôi h¹t rÊt bÐ tõ 0.1-5mk vµo ®Õn tËn phÕ
nang g©y ra bÖnh bôi phæi. BÖnh bôi phæi ®−îc ph©n thµnh:
• BÖnh bôi silic (bôi cã chøa SiO2 trong v«i, xim¨ng,...).
• BÖnh bôi silicat (bôi silicat, ami¨ng, bét tan).
• BÖnh bôi than (bôi than).
• BÖnh bôi nh«m (bôi nh«m).
→ BÖnh bôi silic lµ lo¹i phæ biÕn vµ nguy hiÓm nhÊt, cã thÓ ®−a ®Õn bÖnh lao phæi
nghiªm träng. ¤xit silic tù do (çt, th¹ch anh) kh«ng nh÷ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn tÕ bµo
phæi mµ cßn ®Õn toµn bé c¬ thÓ g©y ra ph¸ huû néi t©m vµ trung −¬ng thÇn kinh.
36
Ví dụ: Hít phải bụi amiăng có thể gây tử vong do những tổn thương phổi không thể
phục hồi và bệnh ung thư phổi. Cho đến nay, những căn bệnh liên quan đến amiăng
vẫn chưa có cách chữa. khối lượng bụi amiăng hít vào lớn thì tỷ lệ rủi ro cho sức khỏe
càng cao.
-§èi víi toµn th©n: nÕu bÞ nhiÔm çc lo¹i bôi ®éc nh− ho¸ chÊt, ch×, thuû ng©n, th¹ch
tÝn...khi vµo c¬ thÓ, bôi ®−îc hoµ tan vµo m¸u g©y nhiÔm ®éc cho toµn c¬ thÓ.
2.2.4. Các biện pháp phòng chống bụi
2.2.4.1. Kiểm soát bụi
1. BiÖn ph¸p kü thuËt:
-Ph−¬ng ph¸p chñ yÕu ®Ó phßng bôi trong c«ng t¸c xay, nghiÒn, sµng, bèc dì çc lo¹i
vËt liÖu h¹t rêi hoÆc dÔ sinh bôi lµ c¬ giíi ho¸ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó c«ng nh©n Ýt tiÕp
xóc víi bôi. Che ®Ëy çc bé phËn m¸y ph¸t sinh nhiÒu bôi b»ng vá che, tõ ®ã ®Æt èng
hót th¶i bôi ra ngoµi.
-Dïng çc biÖn ph¸p quan träng ®Ó khö bôi b»ng c¬ khÝ vµ ®iÖn nh− buång l¾ng bôi
b»ng ph−¬ng ph¸p ly t©m, läc bôi b»ng ®iÖn, khö bôi b»ng m¸y siªu ©m, dïng çc lo¹i
l−íi läc bôi b»ng ph−¬ng ph¸p ion ho¸ tæng hîp.
-Áp dông çc biÖn ph¸p vÒ s¶n xuÊt −ít hoÆc s¶n xuÊt trong kh«ng khÝ Èm nÕu ®iÒu
kiÖn cho phÐp hoÆc cã thÓ thay ®æi kü thuËt trong thi c«ng.
-Sö dông hÖ thèng th«ng giã tù nhiªn vµ nh©n t¹o, rót bít ®é ®Ëm ®Æc cña bôi trong
kh«ng khÝ b»ng çc hÖ thèng hót bôi, hót bôi côc bé trùc tiÕp tõ chç bôi ®−îc t¹o ra.
-Th−êng xuyªn lµm tæng vÖ sinh n¬i lµm viÖc ®Ó gi¶m träng l−îng bôi dù tr÷ trong m«i
tr−êng s¶n xuÊt.
2. BiÖn ph¸p vÒ tæ chøc:
-Bè trÝ çc xÝ nghiÖp, x−ëng gia c«ng,...ph¸t ra nhiÒu bôi, xa çc vïng d©n c−, çc khu
vùc nhµ ë. C«ng tr×nh nhµ ¨n, nhµ trÎ ®Òu ph¶i bè trÝ xa n¬i s¶n xuÊt ph¸t sinh ra bôi.
Ví dụ: Trạm máy đập nghiền đá, kho bãi vật liệu rời, nhà máy hoặc trạm trộn bê tông
phải bố trí cách xa chỗ làm việc và nên bó trí cuối hướng gió thịnh hành.
37
-§−êng vËn chuyÓn çc nguyªn vËt liÖu, b¸n thµnh phÈm, thµnh phÈm mang bôi ph¶i
bè trÝ riªng biÖt ®Ó tr¸nh t×nh tr¹ng tung bôi vµo m«i tr−êng s¶n xuÊt nãi chung vµ ë
çc khu vùc gi¸n tiÕp. Tæ chøc tèt t−íi Èm mÆt ®−êng khi trêi n¾ng giã, hanh kh«.
Trong trường hợp cần thiết có thể thay đổi quá trình kỹ thuật thi công như cơ giới hóa
việc bốc dỡ và vận chuyển vật liệu rời trong các đường ống kín.
.....
2.2.4.2. Chống bụi
Trang bÞ phßng hé ç nh©n:
-Trang bÞ quÇn ¸o c«ng t¸c phßng bôi kh«ng cho bôi lät qua ®Ó phßng ngõa cho c«ng
nh©n lµm viÖc ë nh÷ng n¬i nhiÒu bôi, ®Æc biÖt ®èi víi bôi ®éc.
-Dïng khÈu trang, mÆt n¹ h« hÊp, b×nh thë, kÝnh ®eo m¾t ®Ó b¶o vÖ m¾t, mòi, miÖng.
2.2.4.3. BiÖn ph¸p y tÕ:
-ë trªn c«ng tr−êng vµ trong nhµ m¸y ph¶i cã ®ñ nhµ t¾m, n¬i röa cho c«ng nh©n. Sau
khi lµm viÖc c«ng nh©n ph¶i t¾m giÆt s¹ch sÏ, thay quÇn ¸o.
-CÊm ¨n uèng, hót thuèc l¸ n¬i s¶n xuÊt.
-Kh«ng tuyÓn dông ng−êi cã bÖnh m·n tÝnh vÒ ®−êng h« hÊp lµm viÖc ë nh÷ng n¬i
nhiÒu bôi. Nh÷ng c«ng nh©n tiÕp xóc víi bôi th−êng xuyªn ®−îc kh¸m søc khoÎ ®Þnh
kú ®Ó ph¸t hiÖn kÞp thêi nh÷ng ng−êi bÞ bÖnh do nhiÔm bôi.
-Ph¶i ®Þnh kú kiÓm ta hµm l−îng bôi ë m«i tr−êng s¶n xuÊt, nÕu thÊy qu¸ tiªu chuÈn
2.2.4.4. Çc biÖn ph¸p kh¸c:
-Thùc hiÖn tèt kh©u båi d−ìng hiÖn vËt cho c«ng nh©n.
-Tæ chøc ca kÝp vµ bè trÝ giê giÊc lao ®éng, nghØ ng¬i hîp lý ®Ó t¨ng c−êng søc khoÎ.
-Coi träng khÈu phÇn ¨n vµ rÌn luyÖn th©n thÓ cho c«ng nh©n.
Ghi nhớ:
Những loại bụi không nhìn thấy được còn nguy hiểm hơn nhiều so với loại có thể phát
hiện bằng mắt.
38
Rửa ráy sạch sẽ và nếu cần thiết, nên thay quần áo làm việc trước khi rời khỏi công
trường vì bạn có thể mang theo những loại bụi bặm nguy hiểm về nhà.
Thảo luận:
Quá trình xây dựng nào tạo ra nhiều bụi nhất?
Cần thận trọng những vấn đề gì?
2.3. Phòng chống nhiễm độc
2.3.1. Nguyên nhân và tác hại nhiễm độc
2.3.1.1. Nguyên nhân
Môi trường làm việc độc hại do:
- Sử dụng hóa chất.
- Khí độc còn trong lòng đất khi khảo sát địa chất, đào giếng hoặc đào hố móng.
2.3.1.2. Tác hại nhiễm độc
*Các chất độc gây ra những ảnh hưởng khó chịu tức thời như chóng mặt, nôn mửa và
đau đầu, nhiễm độc dung môi. Bệnh viêm da tiếp xúc có thể bị mắc phải do da tiếp xúc
với hóa chất. Axít và chất kiềm là những chất ăn mòn có thể phá hoại cả da và mắt.
*Các dạng hóa chất: rắn, lỏng và khí.
*Đường thâm nhập của hóa chất vào cơ thể
- Hít thở:
Đây là con đường thâm nhập quan trọng nhất. Có thể nhận biết được sự có mặt của
một số hơi và khí độc thông qua các dấu hiệu như bị rát mũi và họng; số khác lại
không nhận biết được mà đi thẳng vào phổi hoặc huyết quản (đó chính là những phần
tử bụi nhỏ nhất).
- Tiêu hóa:
Xảy ra khi bạn ăn uống hoặc hút thuốc sau khi sử dụng những hóa chất như sơn có
chì mà chưa rửa tay sạch sẽ, hay do hơi độc nhiễm vào trong cốc tách và dụng cụ ăn
uống ngay tại công trường. Sự hấp thụ chì thái quá có thể gây những chứng bệnh như
39
táo bón, thương tổn vùng bụng, thiếu máu, suy nhược bắp cơ và hư hỏng thận. Nó
cũng có thể gây ảnh hưởng tới não bộ, làm suy giảm trí nhớ, tạo ra những hành vi kỳ
quặc, làm hôn mê hoặc ngất xỉu.
- Viêm da tiếp xúc hoặc chàm ngứa:
Thường là hậu quả của quá trình tiếp xúc giữa da và một số háo chất. Axít và kiềm
là những hóa chất ăn mòn có thể hủy hoại da và mắt, và nếu không xối thật nhiều nước
ngay lập tức để rửa sạch hóa chất dây vào người thì sẽ bị bỏng nặng.
- Hấp thụ qua da:
Một số dung môi có thể hấp thụ vào mao mạch qua da và đi tới các cơ quan như
não hoặc gan.
*Phân loại nhiễm độc:
- Nhiễm độc cấp tính: xảy ra khi một lượng lớn chất độc xâm nhập vào cơ thể trong
một thời gian ngắn.
- Nhiễm độc mãn tính: kết quả tác dụng dần dần của chất độc vào cơ thể với số
lượng ít.
2.3.2. Các biện pháp phòng chống nhiễm độc
Tránh tiếp xúc trực tiếp với hơi khí độc tỏa ra trong môi trường làm việc. Quy định
khoảng cách hoặc che chắn giữa người công nhân và hóa chất.
Thông gió: Trang bị các thiết bị thông gió cục bộ và thông gió chung để di chuyển
hoặc làm giảm nồng độ độc hại trong không khí.
Phát hiện và loại trừ sự độc hại: điều đầu tiên là cần phát hiện ra được các hóa chất
độc hại và đánh giá mức độ nguy hiểm của chúng, tiến tới là loại bỏ các chất hoặc quá
trình độc hại hoặc thay chúng bằng một chất ít nguy hiểm hơn nếu có thể.
Bảo vệ người lao động: trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân phù hợp cho
người lao động nhằm ngăn ngừa tiếp xúc trực tiếp với hóa chất
Ghi nhớ:
40
Một số hóa chất nguy hiểm có thể dễ dàng nhận biết trước bằng cách nhìn hoặc ngửi
thấy. Tuy nhiên, còn có rất nhiều loại hóa chất khác không thể nhìn thấy được hoặc
ngửi thấy được, vì vậy chúng đặc biệt nguy hiểm.
Tuyệt đối không dùng dung môi để tẩy rửa sạch sơn hoặc dầu mỡ dính trên da.
Thảo luận:
Trong quá trình xây dựng nào công nhân dễ nhiễm phải hơi và khói độc nhất?
Cần chú ý những gì để phòng tránh việc hít phải hơi và khói độc?
Làm cách nào bạn biết được là có hóa chất độc hại và nguy hiểm đang được sử dụng
trên công trường?
Bạn hoặc những người quen biết có triệu chứng gì khác thường hoặc đang bị ảnh
hưởng do sử dụng hóa chất không? Nếu có thì đó là những triệu chứng gì?
Bạn cho rằng nên tiến hành hoặc không tiến hành những biện pháp gì để phòng ngừa
những tác hại này?
2.4 .Chống tiếng ồn và rung động
2.4.1. Các nguồn phát sinh tiếng ồn và tác hại
Công trường là một nơi rất ồn ào. Chịu đựng tiếng ồn một cách thái quá có thể gây
ra những thương tích vĩnh viễn cho hệ thống thính giác của bạn. tiếng ồn gây ra khi
bạn làm việc có thể dẫn đến căng thẳng, làm mất ngủ và nếu ở mức độ cao vượt quá
giới hạn cho phép có thể làm tổn thương thính giác tức thì hoặc gây ra những thương
tích vĩnh viễn cho hệ thống thính giác của bạn. vì vậy, các công nhân phải được cung
cấp thông tin và được hướng dẫn, huấn luyện một cách đầy đủ để nhận biết và phòng
ngừa các nguy hiểm có thể xảy ra do ảnh hưởng của tiếng ồn tại nơi làm việc.
2.4.1.1. Nguån ph¸t sinh tiÕng ån:
-Cã nhiÒu nguån ph¸t sinh tiÕng ån kh¸c nhau:
• Theo n¬i xuÊt hiÖn tiÕng ån: ph©n ra tiÕng ån trong nhµ m¸y s¶n xuÊt vµ tiÕng ån
trong sinh ho¹t.
• Theo nguån xuÊt ph¸t tiÕng ån: ph©n ra tiÕng ån c¬ khÝ, tiÕng ån khÝ ®éng vµ tiÕng
ån çc m¸y ®iÖn.
41
-TiÕng ån c¬ khÝ:
• G©y ra bëi sù lµm viÖc cña çc m¸y mãc do sù chuyÓn ®éng cña çc c¬ cÊu ph¸t
ra tiÕng ån kh«ng khÝ trùc tiÕp.
• G©y ra bëi bÒ mÆt çc c¬ cÊu hoÆc çc bé phËn kÕt cÊu liªn quan víi chóng.
• G©y ra bëi sù va ch¹m gi÷a çc vËt thÓ trong çc thao t¸c ®Ëp bóa khi rÌn, gß, d¸t
kim lo¹i,...
-TiÕng ån khÝ ®éng:
• Sinh ra do chÊt láng hoÆc h¬i, khÝ chuyÓn ®éng vËn tèc lín (tiÕng ån qu¹t m¸y,
m¸y khÝ nÐn, çc ®éng c¬ ph¶n lùc...).
-TiÕng ån cña çc m¸y ®iÖn:
• Do sù rung ®éng cña çc phÇn tÜnh vµ phÇn quay d−íi ¶nh h−ëng cña lùc tõ thay
®æi t¸c dông ë khe kh«ng khÝ vµ ë ngay trong vËt liÖu cña m¸y ®iÖn.
• Do sù chuyÓn ®éng cña çc dßng kh«ng khÝ ë trong m¸y vµ sù rung ®éng çc chi
tiÕt vµ çc ®Çu mèi do sù kh«ng c©n b»ng cña phÇn quay.
2.4.1.2. Ph©n tÝch t¸c h¹i cña tiÕng ån:
1. §èi víi c¬ quan thÝnh gi¸c:
-Khi chÞu t¸c dông cña tiÕng ån, ®é nh¹y c¶m cña thÝnh gi¸c gi¶m xuèng, ng−ìng nghe
t¨ng lªn. Khi rêi m«i tr−êng ån ®Õn n¬i yªn tÜnh, ®é nh¹y c¶m cã kh¶ n¨ng phôc håi l¹i
nhanh nh−ng sù phôc håi ®ã chØ cã 1 h¹n ®é nhÊt ®Þnh.
-D−íi t¸c dông kÐo dµi cña tiÕng ån, thÝnh lùc gi¶m ®t râ rÖt vµ ph¶i sau 1 thêi gian
kh¸ l©u sau khi rêi n¬i ån, thÝnh gi¸c míi phôc håi l¹i ®−îc.
-NÕu t¸c dông cña tiÕng ån lÆp l¹i nhiÒu lÇn, thÝnh gi¸c kh«ng cßn kh¶ n¨ng phôc håi
hoµn toµn vÒ tr¹ng th¸i b×nh th−êng ®−îc, sù tho¸i ho¸ dÇn dÇn sÏ ph¸t triÓn thµnh
nh÷ng biÕn ®æi cã tÝnh chÊt bÖnh lý g©y ra bÖnh nÆng tai vµ ®iÕc.
2. §èi víi hÖ thÇn kinh trung −¬ng:
-TiÕng ån c−êng ®é trung b×nh vµ cao sÏ g©y kÝch thÝch m¹nh ®Õn hÖ thèng thÇn kinh
trung −¬ng, sau 1 thêi gian dµi cã thÓ dÉn tíi huû ho¹i sù ho¹t ®éng cña dÇu n·o thÓ
hiÖn ®au ®Çu, chãng mÆt, c¶m gi¸c sî h·i, hay bùc tøc, tr¹ng th¸i t©m thÇn kh«ng æn
®Þnh, trÝ nhí gi¶m sót...
42
3. §èi víi hÖ thèng chøc n¨ng kh¸c cña c¬ thÓ:
-Ảnh h−ëng xÊu ®Õn hÖ th«ng tim m¹ch, g©y rèi lo¹n nhÞp tim.
-Lµm gi¶m bít sù tiÕt dÞch vÞ, ¶nh h−ëng ®Õn co bãp b×nh th−êng cña d¹ dµy.
-Lµm cho hÖ thèng thÇn kinh bÞ c¨ng th¼ng liªn tôc cã thÓ g©y ra bÖnh cao huyÕt ¸p.
-Lµm viÖc tiÕp xóc víi tiÕng ån qu¸ nhiÒu, cã thÓ dÇn dÇn bÞ mÖt mái, ¨n uèng sót kÐm
vµ kh«ng ngñ ®−îc, nÕu t×nh tr¹ng ®ã kÐo dµi sÏ dÉn ®Õn bÖnh suy nh−îc thÇn kinh vµ
c¬ thÓ.
2.4.2. Rung
2.4.2.1. Nguån rung ®éng ph¸t sinh:
-Trong c«ng t¸c ®Çm çc kÕt cÊu bªt«ng cèt thÐp tÊm lín tõ v÷a bªt«ng còng khi sö
dông çc ®Çm rung lín hoÆc çc lo¹i ®Çm cÇm tay- các máy khoan đá bằng khí nén
hoặc búa đập bê tông là những ví dụ thông thường.
-Tõ çc lo¹i dông cô c¬ khÝ víi bé phËn chuyÓn ®éng ®iÖn hoÆc khÝ nÐn lµ nh÷ng
nguån rung ®éng g©y t¸c dông côc bé lªn c¬ thÓ con ng−êi.
2.4.2.2. Ph©n tÝch t¸c h¹i cña rung ®éng:
-Khi c−êng ®é nhá vµ t¸c ®éng ng¾n th× sù rung ®éng nµy cã ¶nh h−ëng tèt nh− t¨ng
lùc b¾p thÞt, lµm gi¶m mÖt mái,...
-Khi c−êng ®é lín vµ t¸c dông l©u g©y khã chÞu cho c¬ thÓ. Nh÷ng rung ®éng cã tÇn sè
thÊp nh−ng biªn ®é lín th−êng g©y ra sù l¾c xãc, nÕu biªn ®é cµng lín th× g©y ra l¾c
xãc cµng m¹nh. T¸c h¹i cô thÓ:
• Lµm thay ®æi ho¹t ®éng cña tim, g©y ra di lÖch çc néi t¹ng trong æ bông, lµm rèi
lo¹n sù ho¹t ®éng cña tuyÕn sinh dôc nam vµ n÷.
• NÕu bÞ l¾c xãc vµ rung ®éng kÐo dµi cã thÓ lµm thay ®æi ho¹t ®éng chøc n¨ng cña
tuyÕn gi¸p tr¹ng, g©y chÊn ®éng c¬ quan tiÒn ®×nh vµ lµm rèi lo¹n chøc n¨ng gi÷
th¨ng b»ng cña c¬ quan nµy.
• Rung ®éng kÕt hîp víi tiÕng ån lµm c¬ quan thÝnh gi¸c bÞ mÖt mái qu¸ møc dÉn
®Õn bÖnh ®iÕc nghÒ nghiÖp.
43
• Rung ®éng l©u ngµy g©y nªn çc bÖnh ®©u x−¬ng khíp, lµm viªm çc hÖ thèng
x−¬ng khíp. §Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh cã thÓ ph¸t triÓn g©y thµnh bÖnh
rung ®éng nghÒ nghiÖp.
• §èi víi phô n÷, nÕu lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn bÞ rung ®éng nhiÒu sÏ g©y di lÖch tö
cung dÉn ®Õn t×nh tr¹ng v« sinh. Trong nh÷ng ngµy hµnh kinh, nÕu bÞ rung ®éng
vµ l¾c xãc nhiÒu sÏ g©y ø m¸u ë tö cung.
2.4.3. Các thông số đặc trưng cho tiếng ồn và rung động
2.4.3.1. Tiếng ồn
Tần số âm nghe được trong khoảng 20 đến 20000Hz; <20Hz là hạ âm; >20000 Hz
là siêu âm.
<300Hz là tần số thấp; 300-1000Hz là tần số trung bình; > 3000Hz là tần số cao.
Tiếng ồn 100-120dB với tần số thấp và tiếng ồn 80-95dB với tần số cao gây thủng
màng nhĩ.
Cách tính cường độ âm thanh theo định luật Vêbe Phesne:
I
L = k ⋅ log
I0
k- hệ số, k=1 nếu L lấy đơn vị là bel;
I0- cường độ cơ sở của âm thanh;
1
I= ρva 2ω 2
I- cường độ âm thanh, 2 (W/m2); (W=J/s) ; (J=Nm)
ρ- khối lượng riêng của môi trường truyền âm (kg/m3),
γRT C i
v= γ = P C = R
v- tốc độ truyền âm, μ ; CV ; V 2 ; C P = CV + R
hằng số phụ thuộc loại khí truyền âm, Khí phân tử chứa 1 nguyên tử i=3, hai nguyên
tử i=5, ba nguyên tử i=6.
R- hằng số khí lý tưởng 8.314472.
T- nhiệt độ Kenvin
44
μ- khối lượng phân tử khí (kg), nó chính là khối lượng của 1 kilômol khí.
ω- tần số góc, ω = 2πf ; f- tần số âm thanh (Hz)
ρ- khối lượng riêng của môi trường (kg/m3)
2.4.3.2. Rung động
-§Æc tr−ng lµ biªn ®é dao ®éng A, tÇn sè f, vËn tèc v, gia tèc ω.
-§Æc tr−ng c¶m gi¸c cña con ng−êi chÞu t¸c dông rung ®éng chung víi biªn bé 1mm
nh− sau:
ω (mm/s2) v (mm/s)
T¸c dông cña rung ®éng
víi f=1-10Hz víi f=10-100Hz
10 0.16
Kh«ng c¶m thÊy
CÈm thÊy Ýt 125 0.64
CÈm thÊy võa, dÔ chÞu 140 2
C¶m thÊy m¹nh, dÔ chÞu 400 6.4
Cã h¹i khi t¸c dông l©u 1000 16.4
RÊt h¹i >1000 >16.4
2.4.4. Biện pháp chống ồn và rung động
2.4.4.1. Chống ồn
a/ Kiểm soát tiếng ồn
*Lo¹i trõ nguån ph¸t sinh ra tiÕng ån:
- Không để máy móc vận hành nếu không cần thiết.
- Gi÷ cho çc m¸y ë tr¹ng th¸i hoµn thiÖn: siÕt chÆt bul«ng, ®inh vÝt, tra dÇu mì th−êng
xuyªn.
*Çch ly tiÕng ån vµ hót ©m:
45
Có nhiều bước có thể thực hiện để giảm ồn trên công trường
- Lắp đặt các thiết bị giảm thanh vào máy đập bê tông, các ống xả và các thiết bị tương
tự khác.
- Đậy nắp kín các máy nén khi chúng vận hành.
- Cung cấp đủ các tấm cách âm để giảm bớt tiếng ồn sinh ra từ các trạm máy và bố trí
máy móc sau các ụ đất, đống gạch hay cách âm càng xa càng tốt.
b/ Bảo vệ thính giác
Nếu phải vận hành hoặc làm việc cạnh một máy móc gây tiếng ồn, cần:
Biết rõ mức độ ồn là bao nhiêu (tiếng ồn có cường độ 85-90 dBA trở lên có thể gây
tổn thương thính giác).
-Nh÷ng ng−êi lµm viÖc trong çc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thiÕng ån, ®Ó b¶o vÖ tai cÇn cã
mét sè thiÕt bÞ sau:
• B«ng, bät biÓn, b¨ng ®Æt vµo lç tai lµ nh÷ng lo¹i ®¬n gi¶n nhÊt. B«ng lµm gi¶m
ån tõ 3-14dB trong gi¶i tÇn sè 100-600Hz, b¨ng tÈm mì gi¶m 18dB, b«ng len
tÈm s¸p gi¶m ®Õn 30dB.
• Dïng nót b»ng chÊt dÎo bÞt kÝn tai cã thÓ gi¶m xuèng 20dB.
• Dïng n¾p chèng ån óp bªn ngoµi tai cã thÓ gi¶m tíi 30dB khi tÇn sè lµ 500Hz vµ
40dB khi tÇn sè 2000Hz. Lo¹i n¾p chèng ån chÕ t¹o tõ cao su bät kh«ng ®−îc
thuËn tiÖn l¾m khi sö dông v× ng−êi lµm mÖt do ¸p lùc lªn mµng tai qu¸ lín.
Đề nghị cung cấp các thiết bị bảo hộ như mũ bịt tai vừa vặn và thoải mái và luôn đeo
các trang bị này khi làm việc tại những khu vực ồn ào trên công trường.
Giữ các thiết bị bảo vệ thính giác sạch sẽ và cất ở nơi an toàn khi không sử dụng tới.
Thường xuyên kiểm tra các thiết bị này và nếu thấy không vừa hoặc bị hư hỏng hãy đề
nghị đổi cái khác.
c/ ChÕ ®é lao ®éng hîp lý
46
-Nh÷ng ng−êi lµm viÖc tiÕp xóc nhiÒu víi tiÕng ån cÇn ®−îc bít giê lµm viÖc hoÆc cã
thÓ bè trÝ xen kÏ c«ng viÖc ®Ó cã nh÷ng qu·ng nghØ thÝch hîp.
-Kh«ng nªn tuyÓn lùa nh÷ng ng−êi m¾c bÖnh vÒ tai lµm viÖc ë nh÷ng n¬i cã nhiÒu
tiÕng ån.
-Khi ph¸t hiÖn cã dÊu hiÖu ®iÕc nghÒ nghiÖp th× ph¶i bè trÝ ®Ó c«ng nh©n ®−îc ngõng
tiÕp xóc víi tiÕng ån cµng sím cµng tèt.
2.4.4.2. Chống rung
a/ BiÖn ph¸p kü thuËt:
3
2 1 300-500
4
3
100-200
1 2
H×nh 2.1. S¬ ®å mãng víi m¹ch çch ©m H×nh 2.2. S¬ ®å mãng víi khe çch rung
1- Mãng; 2- Çt ®Öm; 3- M¸y g©y rung ®éng 1- TÊm lãt; 2- Mãng m¸y g©y rung; 3- Khe çch ©m; 4- Mãng nhµ
1
6
3
2 2 4 1
3
3
5 4 4
H×nh 2.3. S¬ ®å lµm çch rung thô ®éng chç lµm viÖc
1- tÊm çch rung thô ®éng; 2- lß xo; 3- nÒn rung ®éng; 4- huíng rung ®éng; 5 vµ 6- gèi tùa vµ d©y treo.
-Thay çc bé phËn m¸y mãc thiÕt bÞ ph¸t ra rung ®éng.
-KiÓm tra th−êng xuyªn vµ söa ch÷a kÞp thêi çc chi tiÕt m¸y bÞ mßn vµ h− háng hoÆc
gia c«ng çc chi tiÕt m¸y ®Æc biÖt ®Ó khö rung.
47
-NÒn bÖ m¸y thiÕt bÞ ph¶i b»ng ph¼ng vµ ch¾c ch¾n. Çch ly nh÷ng thiÕt bÞ ph¸t ra ®é
rung lín b»ng nh÷ng r·nh çch rung xung quanh mãng m¸y. Xây móng nhà và móng
máy có mạch cách âm và khe cách rung (hình 2.1, 2.2)
-Thay sù liªn kÕt cøng gi÷a nguån rung ®éng vµ mãng cña nã b»ng liªn kÕt gi¶m rung
kh¸c ®Ó gi¶m sù truyÒn rung ®éng cña m¸y xuèng mãng. Sử dụng liên kết giảm rung
như lò xo, hoặc lớp đệm đàn hồi (hình 2.3)
b/BiÖn ph¸p tæ chøc s¶n xuÊt:
-NÕu c«ng viÖc thay thÕ ®−îc cho nhau th× nªn bè trÝ s¶n xuÊt lµm nhiÒu ca kÝp ®Ó san
sÏ møc ®é tiÕp xóc víi rung ®éng cho mäi ng−êi.
-Nªn bè trÝ ca kÝp s¶n xuÊt b¶o ®¶m gi÷a 2 thêi kú lµm viÖc ng−êi thî cã qu¶ng nghØ
dµi kh«ng tiÕp xóc víi rung ®éng.
c/ Phßng hé ç nh©n:
-T¸c dông cña çc dông cô phßng hé çc nh©n chèng l¹i rung ®éng lµ gi¶m trÞ sè biªn
®é dao ®éng truyÒn ®Õn c¬ thÓ khi cã rung ®éng chung hoÆc lªn phÇn c¬ thÓ tiÕp xóc
víi vËt rung ®éng.
-Giµy v¶i chèng rung: cã miÕng ®Öm lãt b»ng cao su trong ®ã cã g¾n 6 lß xo. ChiÒu
dµy miÕng ®Öm 30mm, ®é cøng cña lß xo ë phÇn gãt 13kg/cm, ë phÇn ®Õ 10.5kg/cm.
Khi tÇn sè rung ®éng tõ 20-50Hz víi biªn ®é t−¬ng øng tõ 0.4-0.1mm th× ®é t¾t rung
cña lo¹i giµy nµy ®¹t kho¶ng 80%.
-G¨ng tay chèng rung: ®−îc sö dông khi dïng çc dông cô cÇm tay rung ®éng hoÆc
®Çm rung bÒ mÆt. Yªu cÇu chñ yÕu lµ h¹n chÕ t¸c dông rung ®éng ë chç tËp trung vµo
tay. Sö dông g¨ng tay cã líp lãt ë lßng bµn tay b»ng cao su xèp dµy sÏ lµm gi¶m biªn
®é rung ®éng víi tÇn sè 50Hz tõ 3-4 lÇn. Dïng g¨ng tay chèng rung cã lãt cao su ®µn
håi gi¶m sù truyÒn ®éng rung ®éng ®i 10 lÇn.
d/ BiÖn ph¸p y tÕ:
-Kh«ng nªn tuyÓn dông nh÷ng ng−êi cã çc bÖnh vÒ rèi lo¹n dinh d−ìng thÇn kinh,
m¹ch m¸u ë lßng bµn tay lµm viÖc tiÕp xóc víi rung ®éng.
-Kh«ng nªn bè trÝ phô n÷ l¸i çc lo¹i xe vËn t¶i cë lín v× sÏ g©y ra l¾c xãc nhiÒu.
48
Ghi nhớ:
Nếu bạn phải hét to để cho người đứng cạnh bạn 1m có thể nghe được, có nghĩa là ở
đó quá ồn và cần phải có biện pháp xử lý tiếng ồn. những người không có liên quan
trong công việc cần tránh xa khỏi nguồn gây ồn.
Thảo luận:
Liệt kê các loại tiếng ồn trên công trường làm ảnh hưởng đến bạn.
Có thể cách ly như những máy móc gây ồn khỏi những công việc khác không?
Bạn đã áp dụng những cách nào để giảm tiếng ồn của các loại máy móc có độ ồn lớn
mà ban đang sử dụng?
Điếc có thể gây ra những phiền toái gì? Nguyên nhân gây ra bệnh điếc?
2.5. Chiếu sáng
2.5.1. Tầm quan trọng của chiếu sáng trong xây dựng
2.5.1.1. Ý nghĩa của chiếu sáng trong xây dựng
Chiếu sáng không đầy đủ hoặc quá sáng đều gây hại và mất ATLĐ: chiÕu s¸ng hîp lý
trong çc phßng s¶n xuÊt vµ n¬i lµm viÖc trªn çc c«ng tr−êng vµ trong xÝ nghiÖp c«ng
nghiÖp x©y dùng lµ vÊn ®Ò quan träng ®Ó c¶I thiÖn ®iÒu kiÖn vÖ sinh, ®¶m b¶o an toµn
lao ®éng vµ n©ng cao ®−îc hiÕu suÊt lµm viÖc vµ chÊt l−îng s¶n phÈm, gi¶m bít sù mÖt
mái vÒ m¾t cña c«ng nh©n →gi¶m tai n¹n lao ®éng.
-ThÞ lùc m¾t cña ng−êi lao ®éng phô thuéc vµo ®é chiÕu s¸ng vµ thµnh phÇn quang phæ
cña nguån s¸ng:
• §é chiÕu s¸ng ¶nh h−ëng rÊt lín ®Õn thÞ lùc. §é chiÕu s¸ng ®¹t tíi møc quy ®Þnh
cña m¾t ph¸t huy ®−îc n¨ng lùc lµm viÖc cao nhÊt vµ ®é æn ®Þnh thÞ lùc m¾t
cµng bÒn.
• Thµnh phÇn quang phæ cña nguån s¸ng còng cã t¸c dông lín ®èi víi m¾t, ¸nh
s¸ng mµu vµng, da cam gióp m¾t lµm viÖc tèt h¬n.
-Trong thùc tÕ s¶n xuÊt, nÕu ¸nh s¸ng ®−îc bè trÝ ®Çy ®ñ, mµu s¾c cña ¸nh s¸ng thÝch
hîp th× n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng 20-30%. NÕu kh«ng ®¶m b¶o lµm cho m¾t chãng mái
mÖt, dÉn tíi cËn thÞ, kh¶ n¨ng lµm viÖc gi¶m vµ cã thÓ g©y tai n¹n lao ®éng.
49
-ViÖc tæ chøc chiÕu s¸ng hîp lý ®Ó phôc vô s¶n xuÊt trªn c«ng tr−êng, trong xÝ nghiÖp,
kho tµng, nhµ cöa ph¶i tho¶ m·n nh÷ng yªu cÇu sau:
• §¶m b¶o ®é s¸ng ®Çy ®ñ cho thi c«ng ë tõng m«i tr−êng s¶n xuÊt, kh«ng chãi qu¸
hoÆc kh«ng tèi qu¸ so víi tiªu chuÈn quy ®Þnh.
• Kh«ng cã bãng ®en vµ sù t−¬ng ph¶n lín.
• Ánh s¸ng ®−îc ph©n bè ®Òu trong ph¹m vi lµm viÖc còng nh− trong toµn bé
tr−êng nh×n. Ánh s¸ng ph¶i chiÕu ®óng xuèng c«ng cô hoÆc vËt phÈm ®ang s¶n
xuÊt b»ng çc lo¹i chao ®Ìn kh¸c nhau.
• HÖ thèng chiÕu s¸ng ph¶i tèi −u vÒ mÆt kinh tÕ.
2.5.1.2. T¸c h¹i cña viÖc chiÕu s¸ng kh«ng hîp lý:
a/ §é chiÕu s¸ng kh«ng ®Çy ®ñ:
-NÕu lµm viÖc trong ®iÒu kiÖn chiÕu s¸ng kh«ng ®¹t tiªu chuÈn, m¾t ph¶i ®iÒu tiÕt qu¸
nhiÒu trë nªn mÖt mái. T×nh tr¹ng m¾t bÞ mÖt mái kÐo dµi sÏ g©y ra c¨ng th¼ng lµm
chËm ph¶n x¹ thÇn kinh, kh¶ n¨ng ph©n biÖt cña m¾t ®èi víi sù vËt dÇn dÇn bÞ sót kÐm.
-C«ng nh©n trÎ tuæi hoÆc c«ng nh©n trong løa tuæi häc nghÒ nÕu lµm viÖc trong ®iÒu
kiÖn thiÕu ¸nh s¸ng kÐo dµi sÏ sinh ra tËt cËn thÞ.
-NÕu ¸nh s¸ng qu¸ nhiÒu, sù phËn biÖt çc vËt bÞ nhÇm lÉn dÉn ®Õn lµm sai çc ®éng
t¸c vµ do ®ã sÏ x¶y ra tai n¹n trong lao ®éng, ®ång thêi gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng vµ
chÊt l−îng s¶n phÈm.
b/ §é chiÕu s¸ng qu¸ chãi:
-NÕu c−êng ®é chiÕu s¸ng qu¸ lín hoÆc bè trÝ chiÕu s¸ng kh«ng hîp lý sÏ dÉn ®Õn t×nh
tr¹ng lo¸ m¾t lµm cho nhøc m¾t, do ®ã lµm gi¶m thÞ lùc cña c«ng nh©n.
-HiÖn t−îng chiÕu s¸ng chãi lo¸ buéc c«ng nh©n ph¶i mÊt thêi gian ®Ó cho m¾t thÝch
nghi khi nh×n tõ tr−êng ¸nh s¸ng th−êng sang tr−êng ¸nh s¸ng chãi vµ ng−îc l¹i→lµm
gi¶m sù thô c¶m cña m¾t, lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, t¨ng phÕ phÈm vµ x¶y ra tai
n¹n lao ®éng.
50
2.5.2. Cơ sở khoa học của thiết kế chiếu sáng
Phần nhìn thấy được của quang phổ mặt trời hạn chế trong khoảng sóng 760mμ
(hồng ngoại) và 380mμ (tử ngoại). Những tia sáng có bước sóng <315mμ và >1.2μ có
hại cho mắt. Tia có bước sóng 1.4μ có thể làm đục con ngươi mắt, 1.5μ gây bỏng mắt.
Kh¸i niÖm vÒ ®é räi E:
-§Ó x¸c ®Þnh ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é cña thiÕt bÞ ¸nh s¸ng, ng−êi ta dïng kh¸i niÖm vÒ ®é
s¸ng cña bÒ mÆt ®−îc chiÕu s¸ng hay ®é räi. §é räi E lµ mËt ®é quang th«ng bÒ mÆt
tøc lµ quang th«ng ®æ lªn 1 bÒ mÆt x¸c ®Þnh, nã b»ng tû sè quang th«ng F ®èi víi diÖn
tÝch bÒ mÆt ®−îc chiÕu s¸ng S:
F
E=
S (2-1)
trong đó:
E- độ rọi (lx- đọc là lux) 1lx ≈ 0.5W/m2
F- quang thông (lm- đọc là luymen)
S- diện tích chiếu sáng (m2)
Tiªu chuÈn chiÕu s¸ng:
-Tiªu chuÈn chiÕu s¸ng chung cho mäi lÜnh vùc s¶n xuÊt ®−îc quy ®Þnh trong quy
ph¹m chiÕu s¸ng.
-Trªn c«ng tr−êng vµ xÝ nghiÖp, ®é räi ®−îc x¸c ®Þnh bëi ®é chÝnh x¸c cña sù nh×n khi
lµm viÖc vµ çc yªu cÇu ®¶m b¶o an toµn trªn khu vùc lµm viÖc.
Độ rọi tối thiểu theo tiêu chuẩn tham khảo bảng 2-2.
-Quy ®Þnh vÒ ®é räi tèi thiÓu cho 1 sè c«ng t¸c thi c«ng x©y dùng nh− sau:
• Trªn c«ng tr−êng:
Trong khu vùc thi c«ng: 2lx.
Trªn ®−êng «t«: 1-3lx.
Trªn ®−êng s¾t: 0.5lx
• C«ng t¸c bèc dì vµ vËn chuyÓn lªn cao: 10lx.
51
• C«ng t¸c lµm ®Êt, ®ãng cäc, lµm ®−êng: 5-10lx.
• C«ng t¸c l¾p ghÐp cÊu kiÖn thÐp, bªt«ng vµ gç: 25lx.
• C«ng t¸c bªt«ng vµ bªt«ng cèt thÐp: 25lx.
• C«ng t¸c méc vµ ®ãng bµn ghÕ: 50lx.
• C«ng t¸c lµm m¸i: 30lx.
• C«ng t¸c hoµn thiÖn:
Tr¸t, l¸t, l¸ng, s¬n: 25-50lx.
Lµm kÝnh: 75lx.
Ph−¬ng ph¸p chiÕu s¸ng trong s¶n xuÊt:
-Trong s¶n xuÊt th−êng lîi dông 3 lo¹i ¸nh s¸ng: tù nhiªn, nh©n t¹o vµ hçn hîp.
Th−êng ë 1 n¬i lµm viÖc, tuú thêi gian kh¸c nhau mµ sö dông 1 trong 3 lo¹i ¸nh s¸ng
trªn. Trong tÊt c¶ tr−êng hîp ®Òu nªn lîi dông ¸nh s¸ng tù nhiªn v× rÎ tiÒn nhÊt vµ cã
¶nh h−ëng tèt ®èi víi con ng−êi.
2.5.2.1. Chiếu sáng tự nhiên:
-§Æc ®iÓm ¸nh s¸ng tù nhiªn lµ nã thay ®æi trong ph¹m vi rÊt lín, phô thuéc thêi gian
trong ngµy, mïa trong n¨m vµ thêi tiÕt. Trong mét thêi gian ng¾n ®é chiÕu s¸ng tù
nhiªn cã thÓ thay ®æi kh¸c nhau 1 vµi lÇn → cho nªn ®é chiÕu s¸ng trong phßng kh«ng
nªn ®Æc tr−ng vµ quy ®Þnh bëi ®¹i l−îng tuyÖt ®èi nh− ®èi víi chiÕu s¸ng nh©n t¹o.
-ChiÕu s¸ng tù nhiªn trong çc phßng cã thÓ ®Æc tr−ng b»ng ®¹i l−îng t−¬ng ®èi, tøc lµ
cho biÖt ®é chiÕu s¸ng bªn trong phßng tèi h¬n hay s¸ng h¬n ®é chiÕu s¸ng bªn ngoµi
th«ng qua hÖ sè gäi lµ hÖ sè chiÕu s¸ng tù nhiªn e:
Et
e= ⋅ 100
En (%) (2.2)
trong đó:
Et - độ rọi trong phòng; En - độ rọi ngoài trời.
Lấy ánh sáng tự nhiên bằng nhiều cách:
• ChiÕu s¸ng qua cöa trêi hoÆc cöa sæ lÊy ¸nh s¸ng trªn cao.
• ChiÕu s¸ng qua cöa sæ t−êng ng¨n.

52
• ChiÕu s¸ng kÕt hîp 2 h×nh thøc trªn.
2.5.2.2. Chiếu sáng nhân tạo
Trường hợp ánh sáng tự nhiên không đủ thì phải chiếu sáng nhân tạo.
Chiếu sáng nhân tạo chủ yếu sử dụng đèn dây tóc, đèn huỳnh quang và một số loại đèn
khác. Người ta sử dụng chao đèn để tận dụng hết phần quang thông của ánh sáng và
giảm tác dụng loá mắt.
Chao đèn phải bảo đảm điều kiện góc γ không làm chói mắt (xem hình 2.4).
a) b) c)
γ
γ
H×nh 2.4. Gãc b¶o vÖ ®Ìn chiÕu
a, b- §Ìn d©y tãc bãng trong vµ bãng mê; c- §Ìn huúnh quang.
-ChiÕu s¸ng nh©n t¹o cã thÓ lµ chiÕu s¸ng chung, côc bé vµ kÕt hîp. Trong ®iÒu kiÖn
s¶n xuÊt ®Ó cho ¸nh s¸ng ph©n bè ®Òu chØ nªn tæ chøc chiÕu s¸ng chung hoÆc kÕt hîp,
kh«ng ®−îc chiÕu s¸ng côc bé v× sù t−¬ng ph¶n gi÷a nh÷ng chç qu¸ s¸ng vµ chç tèi
lµm cho m¾t mÖt mái, gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng, cã thÓ g©y ra chÊn th−¬ng.
Thi công ban đêm có thể dùng đèn pha gắn trên cột cao chiếu sáng cho khu vực
rộng.
§Ìn d©y tãc:
Lo¹i bãng trong vµ mê Lo¹i 2 ®Ìn huúnh quang
H×nh 2.2: Çc lo¹i bãng ®Ìn d©y tãc
53
-Mét ®Æc tr−ng cña cña ®Ìn d©y tãc lµ ®é chãi qu¸ lín g©y ra t¸c dông lo¸ m¾t. §Ó lo¹i
trõ t¸c dông ®ã, ng−êi ta th−êng dïng chao ®Ìn (lo¹i chiÕu th¼ng ®øng, ph¶n chiÕu vµ
khuÕch t¸n).
-Møc ®é b¶o vÖ m¾t khái tia chãi x¸c ®Þnh bëi gãc α ®−îc t¹o nªn bëi ®−êng n»m
ngang ®i qua t©m d©y tãc vµ mÆt ph¼ng ®i qua mÐp cña chao ®Ìn vµ t©m d©y tãc hoÆc
tiÕp tuyÕn víi bãng ®Ìn.
§Ìn huúnh quang:
-Lo¹i nµy ngµy cµng ®−îc sö dông réng r·i trong 1 sè lÜnh vùc c«ng nghiÖp, ®Æc biÖt lµ
n¬i cÇn ph©n biÖt mµu s¾c hoÆc yªu cÇu ®é chÝnh x¸c cao.
-ưu ®iÓm:
• VÒ mÆt vÖ sinh vµ kü thuËt ¸nh s¸ng th× ph©n t¸n ¸nh s¸ng tèt, Ýt chãi h¬n ®Ìn d©y
tãc vµi lÇn, hÇu nh− gÇn xo¸ ®−îc ¸nh s¸ng ®Ìn vµ ¸nh s¸ng tù nhiªn.
• VÒ çc chØ tiªu kinh tÕ, ®Ìn huúnh quang tiªu thô Ýt ®iÖn, ph¸t quang tèt vµ thêi
gian sö dông ®−îc l©u h¬n.
-Nh−îc ®iÓm:
• ChÞu ¶nh h−ëng cña m«i tr−êng xung quanh, kÕt cÊu ®Ìn phøc t¹p.
• Hay bÞ nhÊp nh¸y ®èi víi m¹ng ®iÖn xoay chiÒu.
TÝnh to¸n chiÕu s¸ng nh©n t¹o:
-Néi dung lµ x¸c ®Þnh sè l−îng ®Ìn chiÕu vµ c«ng suÊt chung cña chóng khi biÕt diÖn
tÝch cÇn chiÕu s¸ng vµ tiªu chuÈn chiÕu s¸ng.
Có 3 phương pháp tính toán chiếu sáng nhân tạo: pp điểm, pp hệ số sử dụng quang
thông, pp tính theo công suất riêng.
1. Phương pháp điểm.
Bỏ qua phần quang thông phản chiếu từ tường, trần, chỉ xét ánh sáng chiếu thẳng
xuống mặt phẳng nằm ngang và mặt phẳng thẳng đứng. PP này áp dụng cho tính chiếu
sáng trên công trường và các phòng sản xuất khác.
Độ rọi En tại điểm A trên mặt phẳng nằm ngang (hình 2.5)
54
I α cos 2 α
En =
KH 2 (2.3)
Iα- Cường độ sáng xác định theo đường công phân bố ánh sáng (hình 2.6)
K- hệ số kể đến bụi bẩn bóng đèn
H- chiều cao treo đèn
α
H
A
L
H×nh 2.5. S¬ ®å tÝnh ®é räi b»ng pp ®iÓm.
Độ rọi Ed trên mặt phẳng đứng cách đèn một khoảng L xác định như sau:
L
Ed = En ⋅
H
2. PP hệ số sử dụng quang thông
pp này có kể đến tia phản xạ, dùng tính chiếu sáng chung.
E⋅K ⋅S ⋅Z
F=
N ⋅η (2.4)
F- quang thông (lm);
E- độ rọi tối thiểu (lux) theo quy phạm, có thể xem bảng 2.2;
K- hệ số an toàn 1.8-2.0, phụ thuộc đặc điểm gian phòng: khói bụi chọn trị số lớn;
S- diện tích chiếu sáng (m2);
Z- tỷ số độ rọi trung bình và độ rọi tối thiểu, Z=1-2.2;
N- số đèn chiếu sáng;
η- hệ số phản chiếu của trần, tường nhà và đặc trưng kích thước phòng i:
a ⋅b
i=
H c ( a + b) (2.5)
55
a, b- chiểu dài và rộng của phòng;
Hc- chiều cao treo đèn.
(η xem bảng 2.3.)
Sau khi tính quang thông cho một ngọn đèn, dựa vào sổ tay kỹ thuật ánh sáng chọn
ra loại đèn có công suất tương ứng. Bố trí đèn có thể đối xứng hoặc không đối xứng
tuỳ theo sắp đặt thiết bị và chỗ làm việc.
a) b) c)
hc
Lo
Lo
Hc
L
L
hp
H×nh 2.8. S¬ ®å bè trÝ ®Ìn
a) h×nh ch÷ nhËt; b) h×nh thoi; c) ®é cao treo ®Ìn
Khi bố trí đèn cần chú ý:
Tỷ số L/Hc =1.4÷2.0 nếu bố trí theo hình chữ nhật; 1.7÷2.5 nếu bố trí theo hình thoi.
Trị số Hc=H-hc-hp (m)
Để tránh chói mắt, độ cao từ sàn đến đèn <2.5÷4m khi công suất đèn <200w và
<3÷6m khi công suất đèn >200w.
⎛1 1⎞
Lc = ⎜ ÷ ⎟ L
Trị số ⎝ 2 3⎠
3. Phương pháp tính theo công suất riêng
PP này tính đơn giản nhưng kém chính xác. Th−êng dïng trong thiÕt kÕ s¬ bé, kiÓm
nghiÖm kÕt qu¶ cña çc ph−¬ng ph¸p kh¸c vµ so s¸nh tÝnh kinh tÕ cña hÖ thèng chiÕu
s¸ng.
P=0.25E.K
trong đó :
P- công suất riêng (w/m2)
E- độ rọi tối thiểu (lx)
K- hệ số an toàn
56
0.25- hệ số chuyển đổi đơn vị (1lux=0.25w/m2)
Số lượng bóng đèn xác định theo công thức:
P.S
n=
Pd
trong đó:
n- số lượng bóng đèn (chiếc)
Pd- công suất bóng đèn (w)
S- diện tích khu vực chiếu sáng (m2)
§Ìn pha chiÕu s¸ng:
-Ở trªn c«ng tr×nh khi thi c«ng vÒ ban ®ªm, ®Ó chiÕu s¸ng çc khu vùc x©y dùng, diÖn
tÝch kho b·i lín kh«ng thÓ bè trÝ çc ®Ìn chiÕu th−êng trªn bÒ mÆt cÇn chiÕu. Khi ®ã
dïng ®Ìn pha chiÕu s¸ng.
-Çc lo¹i ®Ìn pha chiÕu s¸ng cã thÓ ph©n thµnh 2 lo¹i:
• §Ìn pha r·i ¸nh ¸ng cã chïm s¸ng to¶ ra t−¬ng ®èi réng nhê bé phËn ph¶n chiÕu
b»ng kÝnh tr¸ng b¹c h×nh parabol. Lo¹i nµy th−êng ®−îc sö dông ®Ó chiÕu s¸ng
çc diÖn tÝch x©y dùng vµ kho b·i lín.
• §Ìn pha ®Ó chiÕu s¸ng mÆt ®øng.
-Khi cÇn t¹o ra ®é räi víi quang th«ng ph©n bè ®Òu trªn diÖn tÝch lín, ®Ìn pha ph¶i ®Æt
trªn çc trô cao. Trªn mçi trô cã thÓ ®Æt 1 ®Ìn hoÆc côm nhiÒu ®Ìn. Còng cã thÓ lîi
dông c«ng tr×nh cao s½n cã ®Ó ®Æt ®Ìn nh− giµn gi¸o, trô th¸p cÇn trôc,...
-§Ó chiÕu s¸ng çc diÖn tÝch lín trªn 1ha, theo kinh nghiÖm ng−êi ta ghÐp côm ®Ìn pha
khi møc tiªu chuÈn chiÕu s¸ng cao vµ trong nh÷ng tr−êng hîp theo ®iÒu kiÖn thi c«ng
bè trÝ nhiÒu trô ®Ìn ®−îc, lóc nµy kho¶ng çch gi÷a çc trô ®Ìn cho phÐp tíi 400-
500m.
-TÝnh to¸n chiÕu s¸ng b»ng ®Ìn pha cÇn chó ý ®Õn ®Æc ®iÓm riªng lµ thiÕt bÞ chiÕu ®Æt
nghiªng. Sù ph©n bè ¸nh s¸ng cña nã tËp trung cÇn tÝnh to¸n chÝnh x¸c çc gãc
nghiªng θ cña ®Ìn trong mÆt ph¼ng ®øng vµ gãc quay trong mÆt ph¼ng ngang. ChiÒu
cao ®Æt ®Ìn cho phÐp h min ®Ó h¹n chÕ ®é chãi cã thÓ x¸c ®Þnh theo c«ng thøc:
57
(2.7)
hoÆc
(2.8)
Trong ®ã:
+Imax: c−êng ®é ¸nh s¸ng tèi ®a theo trôc ®Ìn pha (cd-Candela).
H×nh 2.3: S¬ ®å ®Ó x¸c ®Þnh vÞ trÝ ®Æt ®Ìn pha.
Chú ý:
Chỉ có các thiết bị chiếu sáng mạnh được lắp đặt ngoài tầm với, chẳng hạn như loại
đèn chiếu lũ, là có thể cho phép đấu vào nguồn điện chính. Hệ thống chiếu sáng tạm
thời bằng điện nên dùng hiệu điện thế thấp và phải do các thợ điện đã qua đào tạo lắp
đặt. bạn cũng có thể đóng góp phần mình vào việc sử dụng an toàn các thiết bị này
theo những cách sau:
Không can thiệp vào việc lắp đặt;
Báo cáo lại những chõ vật liệu cách điện bị hư hỏng, bóng đèn bị vỡ, đui đèn hay các
thiết bị khác hư hỏng;
Đảm bảo dây cáp điện được căng phía trên khỏi mặt đất, không để cáp điện và dây dẫn
trong điều kiện ẩm ướt;
Không tự thay bóng đèn.
Ghi nhớ:
58
Khi di chuyển từ một khu vực sáng sang khu vực tối, cần có đủ thời gian để mắt kịp
điều tiết.
59
CHƯƠNG 3: KỸ THUẬT AN TOÀN LAO ĐỘNG TRONG THIẾT KẾ TỔ
CHỨC THI CÔNG VÀ THIẾT KẾ THI CÔNG
3.1. Mở đầu
Các luận chứng kinh tế kỹ thuật hoặc thiết kế kỹ thuật của các dự án đầu tư đều
phải có yêu cầu nghiêm ngặt về ATLĐ và VSLĐ. Các Bộ Y tế, Lao động và TBXH,
Khoa học Công nghệ, Tài nguyên và Môi trường phối hợp thẩm định về ATLĐ, VSLĐ
và báo cáo tác động môi trường của dự án đầu tư.
Bảo hộ lao động phải được nghiên cứu, thiết kế đồng thời với thiết kế tổ chức xây
dựng và thiết kế thi công.
-Theo kinh nghÖm cho biÕt cã nhiÒu tr−êng hîp tai n¹n lao ®éng x¶y ra do nguyªn
nh©n liªn quan ®Õn nh÷ng thiÕu sãt trong hå s¬ thiÕt kÕ, chñ yÕu lµ thiÕu biÖn ph¸p b¶o
hé lao ®éng.
-§iÒu quan träng nhÊt trong thiÕt kÕ tæ chøc x©y dùng vµ thiÕt kÕ thi c«ng lµ ph¶i ®Ò ra
®−îc biÖn ph¸p thi c«ng tèi −u víi yªu cÇu tr−íc tiªn lµ ph¶i ®¶m b¶o an toµn lao ®éng,
sau ®ã míi ®Õn vÊn ®Ò kinh tÕ vµ çc yÕu tè kh¸c.
3.2. Nội dung chủ yếu của công tác bảo hộ lao động và kỹ thuật an toàn trong thiết
kế thi công
- Biện pháp an toàn trong quá trình xây lắp;
- Chú ý đến công tác thi công trên cao, dưới sâu: biÖn ph¸p ®−a nh©n c«ng lªn xuèng
vµ tæ chøc lµm viÖc trªn cao
- Công tác cẩu lắp thiết bị cồng kềnh. Phương pháp treo buộc và tháo dỡ an toàn.
- Công tác đưa công nhân lên xuống khi làm việc trên cao
- Công tác bốc dỡ ở kho bãi: thi c«ng bèc dì, vËn chuyÓn çc kÕt cÊu vµ vËt liÖu x©y
dùng, thiÕt bÞ kü thuËt, m¸y mãc trªn çc kho b·i.
- Vấn đề giao thông, cấp điện, cấp nước, thoát nước: B¶o ®¶m an toµn ®i l¹i, giao
th«ng vËn chuyÓn trªn c«ng tr−êng, chó träng çc tuyÕn ®−êng giao nhau, hÖ thèng cÊp
®iÖn, cÊp n−íc vµ tho¸t n−íc. Biện pháp an toàn về điện và các thiết bị dùng điện. Thùc
hiÖn nèi ®Êt cho çc m¸y mãc thiÕt bÞ ®iÖn, sö dông çc thiÕt bÞ ®iÖn tù ®éng an toµn
trªn m¸y hµn ®iÖn; rµo ng¨n, treo biÓn b¸o nh÷ng n¬i nguy hiÓm.
- Hệ thống chống sét, ®Æc biÖt çc c«ng tr−êng cã chiÒu cao lín.
Biện pháp an toàn phòng chống cháy, nổ. X©y dùng nhµ cöa, kho tµng, n¬i chøa nhiªn
liÖu theo ®óng néi quy phßng ch¸y.
3.3. An toàn lao động khi lập tiến độ thi công
- C¨n cø vµo biÖn ph¸p thi c«ng ®· chän, kh¶ n¨ng vµ thêi gian cung cÊp nh©n lùc,
thiÕt bÞ m¸y mãc, nguyªn vËt liÖu,...®Ó quyÕt ®Þnh chän thêi gian thi c«ng sao cho ®¶m
b¶o an toµn cho mçi d¹ng c«ng t¸c, mçi qu¸ tr×nh ph¶i hoµn thµnh trªn c«ng tr−êng.
TiÕn ®é thi c«ng cã thÓ ®−îc lËp trªn s¬ ®å ngang, m¹ng, lÞch hoÆc d©y chuyÒn.
• Tr×nh tù vµ thêi gian thi c«ng çc c«ng viÖc ph¶i x¸c ®Þnh trªn c¬ së yªu cÇu vµ
®iÒu kiÖn kü thuËt ®Ó ®¶m b¶o sù nhÞp nhµng tõng h¹ng môc hoÆc toµn bé c«ng
tr×nh.
• X¸c ®Þnh kÝch th−íc çc c«ng ®o¹n, tuyÕn c«ng t¸c hîp lý sao cho tæ, ®éi c«ng
nh©n Ýt ph¶i di chuyÓn nhÊt trong 1 ca, tr¸nh nh÷ng thiÕu sãt khi bè trÝ s¾p xÕp
chç lµm viÖc trong mçi lÇn thay ®æi. Trong tiÕn ®é tæ chøc thi c«ng d©y chuyÒn
trªn çc ph©n ®o¹n ph¶i ®¶m b¶o sù lµm viÖc nhÞp nhµng gi÷a çc tæ, ®éi tr¸nh
chång chÐo g©y trë ng¹i vµ tai n¹n cho nhau.
• Khi tæ chøc thi c«ng d©y chuyÒn kh«ng ®−îc bè trÝ c«ng viÖc lµm çc tÇng kh¸c
nhau trªn cïng 1 ph−¬ng ®øng nÕu kh«ng cã sµn b¶o vÖ cè ®Þnh hoÆc t¹m thêi;
kh«ng bè trÝ ng−êi lµm viÖc d−íi tÇm ho¹t ®éng cña cÇn trôc.
3.4. An toàn lao động khi lập mặt bằng thi công
Khi lập thiết kế mặt bằng thi công phải chú ý các biện pháp và tiêu chuẩn sau đây:
- Thiết kế các phòng ở và sinh hoạt cho công nhân hợp với tiêu chuẩn về VSLĐ. Khu
vệ sinh đặt ở nơi không quá xa và ít ảnh hưởng đến nơi ở.
- Đường giao thông thuận lợi. Chiều rộng đường đúng theo tiêu chuẩn qui định.
§−êng vËn chuyÓn trªn c«ng tr−êng ph¶i ®¶m b¶o nh− sau:
+ §−êng 1 chiÒu tèi thiÓu 4m, ®−êng 2 chiÒu tèi thiÓu 7m.
+ Tr¸nh bè trÝ giao nhau nhiÒu trªn luång vËn chuyÓn gi÷a ®−êng s¾t vµ
®−êng «t«.
+ Chç giao nhau ®¶m b¶o ph¶i nh×n râ tõ xa 50m tõ mäi phÝa.
+ B¸n kÝnh ®−êng vßng nhá nhÊt tõ 30-40m.
+ §é dèc ngang kh«ng qu¸ 5%.
- Thiết kế chiếu sáng đúng tiêu chuẩn.
- Rào chắn, biển báo khu vực nguy hiểm nh− tr¹m biÕn thÕ, khu vùc ®Ó vËt liÖu dÔ
ch¸y næ, xung quanh çc dµn gi¸o çc c«ng tr×nh cao, khu vùc xung quanh vïng ho¹t
®éng cña çc cÇn trôc, hè v«i,...
- Trên bình đồ chỉ rõ nơi nguy hiểm dễ xảy ra cháy nổ và đường thoát hiểm.
- Hệ thống kho bãi hợp lý, thuận tiện xếp dỡ và cơ giới hoá. Nh÷ng chæ bè trÝ kho
tµng ph¶i b»ng ph¼ng, cã lèi tho¸t n−íc ®¶m b¶o æn ®Þnh kho; viÖc bè trÝ ph¶i liªn hÖ
chÆt chÏ c«ng t¸c bèc dì, vËn chuyÓn. BiÕt çch s¾p xÕp nguyªn vËt liÖu vµ çc cÊu
kiÖn ®Ó ®¶m b¶o an toµn.
+ Çc vËt liÖu chøa ë b·i, kho lé thiªn nh− ®¸ çc lo¹i, g¹ch, çt, thÐp
h×nh, gç c©y,...nªn c¬ giíi kh©u bèc dì vµ vËn chuyÓn ®Ó gi¶m çc tr−êng
hîp tai n¹n
+ Çc nguyªn vËt liÖu thµnh phÈm, b¸n thµnh phÈm cÇn s¾p xÕp gän gµng,
®óng n¬i quy ®Þnh, kh«ng vøt bõa b·i, c¶n trë lèi ®i l¹i. Bè trÝ tõng khu
vùc riªng biÖt cho çc vËt liÖu vµ chó ý ®Õn tr×nh tù bèc dì vµ vËn chuyÓn
hîp lý.
- Hệ thống chống sét. Lµm hÖ thèng chèng sÐt cho giµn gi¸o kim lo¹i vµ çc c«ng
tr×nh ®éc lËp nh− trô ®Ìn pha, c«ng tr×nh cã chiÒu cao lín.
- Biện pháp đưa công nhân lên xuống khi làm việc trên cao.
- Bè trÝ m¹ng cung cÊp ®iÖn trªn c«ng tr−êng. M¹ng ph¶i cã s¬ ®å chØ dÉn, çc cÇu
dao ph©n ®o¹n ®Ó cã thÓ c¾t ®iÖn toµn bé hay tõng khu vùc. D©y ®iÖn ph¶i treo lªn çc
cét hoÆc gi¸ ®ì ch¾c ch¾n (kh«ng ®−îc tr¶i trªn mÆt sµn, mÆt ®Êt) ë ®é cao 3.5m so víi
mÆt b»ng vµ 6m khi cã xe cé qua l¹i.
- An toàn phòng cháy.
Mặt bằng công trường
Một mặt bằng thiết kế ẩu và bố trí không ngăn nắp là những nguyên nhân sau xa
gây ra những tai nạn như vật liệu rơi, va đụng giữa cong nhân với máy móc, thiết bị.
khoảng lưu không bắt buộc, đặc biệt đối với những công trường trong thành phố,
thường bị hạn chế tối đa do không có điều kiện. hơn nữa, một mặt bằng tối ưu phục
vụ cho an toàn lao động và sức khỏe công nhân lại không đi đôi với năng suất cao.
Việc thiết kế tốt của nhà quản lý là yếu tố thiết yếu trong công tac chuẩn bị, đem lại
hiệu quả và an toàn khi thi công xây dựng.
Trước khi tiến hành công việc tại công trường, cần xem xét kỹ các vấn đề:
- Trình tự công việc sẽ tiến hành, những quy trình nguy hiểm;
- Lối vào hoặc đường vành đai cho công nhân. Các lối đi lại phải quang, không có
chướng ngại vật, chú ý những yếu tố gây nguy hiểm như vật liệu rơi, máy nâng vật
liệu hay xe cộ. nên có những thông báo, chỉ dẫn phù hợp. bố trí các lối vào và ra cho
các phương tiện cấp cứu. bố trí rào chắn bảo vệ biên như lan can, cầu thang và tại
những nơi có độ cao 2m trở lên;
- Lối vào và ra cho các phương tiện vận chuyển trên công trường. thực tiễn cho thấy
những tuyến đường này bó trí một chiều là tốt nhất. tắc nghẽn giao thông dễ gây mất
an toàn cho công nhân, đặc biệt là khi các tài xế thiếu kiên nhẫn giải phóng các vật liệu
một cách vội vã;
- Lưu chứa vật liệu và thiết bị. vật liệu càng gần nơi sản xuất tương ứng càng tốt, ví
dụ cát và sỏi để gần nơi trộn xi măng, cốp pha để gần xưởng lắp ráp. Nếu không thể
thực hiẹn được thì cần quy định thời gian biểu đưa vật liệu tới;
- Bố trí máy móc xây dựng. thường thì việc bố trí phụ thuộc vào yêu cầu công tác, vì
vậy khi bố trí thiết bị như cần cẩu tháp cần tính đến hành trình quay của cần nâng sao
cho không quăng vật nâng vào đầu công nhân;
- Bố trí phân xưởng làm việc. Thường không di chuyển cho đến khi xây dựng xong;
- Bố trí trang thiết bị y tế và chăm sóc. Tại các công trường lớn cần bố trí các tiện
nghi cho cả nam và nữ tại nhiều vị trí;
- Bố trí ánh sáng nhân tạo tại những nơi làm việc liên tục hoặc làm cả khi trời tối;
- An ninh công trường: công trường cần được bố trí rào chắn để người không có
phận sự -trẻ em nói riêng và những người khác nói chung- được giữ tránh xa khỏi khu
vực nguy hiểm. kiểu hàng rào tùy thuộc vào từng loại công trường, nhưng ở những
khu vực đông dân cư, chiều cao tối thiểu của hàng rào nên không dưới 2m và kín khít,
không có lỗ hổng. bảo hiểm trên cao cũng rất cần thiết tại những nơi mà tầm hoạt động
của cần cẩu bao quát cả khu vực công cộng;
- Sắp xếp công trường ngăn nắp và tiện lợi cho việc thu nhặt và dọn dẹp phế liệu;
- Sử dụng dòng điện hạ thế cho chiếu sáng tạm thời, các thiết bị cầm tay;
- Cần tập huấn cho cả công nhân và đốc công.
Ghi nhớ:
Dành thời gian cho thiết kế sẽ tạo ra một công trường an toàn và tiết kiệm tiền bạc.
Thảo luận:
Bạn có thể cải tạo công trường của bạn theo những cách nào?
Những giải pháp nào khả thi cho những công trường không có đủ điều kiện về không
gian?
Sự ngăn nắp của công trường
Có rất nhiều tai nạn xảy ra do bước hụt, vấp ngã, trượt ngã hoặc ngã vào vật liệu,
thiết bị nằm lộn xộn khắp nơi; hoặc do dẫm phải đinh gỡ ra từ cốp pha.
Các biện pháp:
- Làm vệ sinh trước khi nghỉ - không để rác hay phoi cho người sau dọn.
- Cất dọn vật liệu, thiết bị chưa cần dùng ngay khỏi lối đi, cầu thang và nơi làm việc.
- Lau sạch dầu, nhớt bôi trơn.
- Vứt phế liệu vào chỗ quy định.
- Nhổ hoặc đập bằng các đinh nhọn dựng ngược ở các ván cốp pha.
Ghi nhớ:
Một công trường không ngăn nắp là một công trường nguy hiểm.
Thảo luận:
Những cách tốt nhất để hủy phế liệu và phoi? Những cách đó có thể áp dụng trên công
trường của bạn không?
Bạn có cải thiện sự ngăn nắp tại công trường của mình như thế nào?
CHƯƠNG 4: KỸ THUẬT AN TOÀN KHI SỬ DỤNG MÁY XÂY DỰNG
4.1. Mở đầu
-C¬ giíi ho¸ çc c«ng viÖc trong x©y dùng kh«ng nh÷ng n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng
mµ cßn gi¶m chÊn th−¬ng tai n¹n do çc ®iÒu kiÖn lµm viÖc cña c«ng nh©n ®−îc gi¶m
nhÑ vµ an toµn h¬n.
-Çc m¸y mãc thi c«ng th−êng dïng trªn c«ng tr−êng nh− m¸y lµm ®Êt (m¸y ®µo, ñi,
c¹p), m¸y n©ng chuyÓn (cÇn trôc, thang t¶i, b¨ng chuyÒn), m¸y s¶n xuÊt vËt liÖu (m¸y
®Ëp, nghiÒn, sµng ®¸, m¸y trén bªt«ng), m¸y gia c«ng kim lo¹i, gç, m¸y ®ãng cäc, m¸y
khoan phôt v÷a, m¸y lu, m¸y san, m¸y ph¸t ®iÖn, biÕm ¸p, m¸y b¬m,... HÇu hÕt çc
lo¹i m¸y mãc trªn ®Òu cã çc lo¹i nh− d©y çp, curoa, rßng räc, puli, mãc cÈu, xÝch,...
-Khi sö dông çc m¸y mãc vµ çc phô tïng cña chóng nÕu kh«ng hiÓu biÕt hÕt c¬ cÊu
vµ tÝnh n¨ng ho¹t ®éng, kh«ng n¾m v÷ng quy tr×nh vËn hµnh, kh«ng tu©n theo néi quy
an toµn khi sö dông cã thÓ g©y ra nh÷ng sù cè vµ tai n¹n lao ®éng.
4.2. Các nguyên nhân chính gây ra sự cố, tai nạn lao động
Nguyên nhân sự cố, tai nạn khi sử dụng máy bao gồm do tk, chế tạo, lắp đặt và sử
dụng. Chúng ta xem xét chủ yếu về lắp đặt và sử dụng.
4.2.1-M¸y sö dông kh«ng tèt:
-M¸y kh«ng hoµn chØnh:
• ThiÕu thiÕt bÞ an toµn hoÆc cã nh÷ng ®· bÞ háng, ho¹t ®éng thiÕu chÝnh x¸c, mÊt
t¸c dông tù ®éng b¶o vÖ khi lµm viÖc qu¸ giíi h¹n tÝnh n¨ng cho phÐp.
• ThiÕu çc thiÕt bÞ tÝn hiÖu ©m thanh, ¸nh s¸ng (®Ìn, cßi, chu«ng).
• ThiÕu çc thiÕt bÞ ¸p kÕ, v«n kÕ, ampe kÕ, thiÕt bÞ chØ søc n©ng cña cÇn trôc ë ®é
víi t−¬ng øng...
-M¸y ®· h− háng:
• Çc bé phËn, chi tiÕt cÊu t¹o cña m¸y ®· bÞ biÕn d¹ng lín, cong vªnh, r¹n nøt, ®øt
g·y.
• Hép sè bÞ trôc trÆc lµm cho vËn tèc chuyÓn ®éng theo ph−¬ng ngang, ph−¬ng
®øng, xoay kh«ng chÝnh x¸c theo ®iÒu khiÓn cña ng−êi vËn hµnh.
66
• HÖ thèng phanh ®iÒu khiÓn bÞ gØ mßn kh«ng ®ñ t¸c dông h·m.
4.2.2-M¸y bÞ mÊt c©n b»ng æn ®Þnh:
-§©y lµ nguyªn nh©n th−êng g©y ra sù cè vµ tai n¹n. Nh÷ng nguyªn nh©n th−êng lµ:
• Do m¸y ®Æt trªn nÒn kh«ng v÷ng ch¾c: nÒn yÕu hoÆc nÒn dèc qu¸ gãc nghiªng
cho phÐp khi cÈu hµng hoÆc ®æ vËt liÖu.
• CÈu n©ng qu¸ träng t¶i.
• Tèc ®é di chuyÓn, n©ng h¹ vËt víi tèc ®é nhanh g©y ra m«men qu¸n tÝnh, m«men
ly t©m lín. §Æc biÖt h·m phanh ®ét ngét g©y ra lËt ®æ m¸y.
• M¸y lµm viÖc khi cã giã lín (trªn cÊp 6), ®Æc biÖt ®èi víi m¸y cã träng t©m cao.
4.2.3-ThiÕu çc thiÕt bÞ che ch¾n, rµo ng¨n nguy hiÓm:
-Vïng nguy hiÓm khi m¸y mãc ho¹t ®éng lµ kho¶ng kh«ng gian hay xuÊt hiÖn mèi
nguy hiÓm cho søc khoÎ vµ tÝnh m¹ng con ng−êi. Trong vïng nµy th−êng x¶y ra çc tai
n¹n sau:
• M¸y kÑp, cuén quÇn ¸o, tãc, ch©n tay ë çc bé phËn truyÒn ®éng.
• Çc m·nh dông cô vµ vËt liÖu gia c«ng v¨ng b¾n vµo ng−êi.
• Bôi, h¬i, khÝ ®éc to¶ ra ë çc m¸y gia c«ng vËt liÖu g©y nªn çc bÖnh ngoµi da,
¶nh h−ëng c¬ quan h« hÊp, tiªu ho¸ cña con ng−êi.
• Çc bé phËn m¸y va ®Ëp vµo ng−êi hoÆc ®Êt ®¸, vËt cÈu tõ m¸y r¬i vµo ng−êi
trong vïng nguy hiÓm.
• Khoan ®µo ë çc m¸y ®µo, vïng ho¹t ®éng trong tÇm víi c¶u cÇn trôc.
4.2.4-Sù cè tai n¹n ®iÖn:
-Sù cè ®iÖn giËt th−êng x¶y ra khi ng−êi c«ng nh©n ®øng gÇn çc m¸y mãc vµ thiÕt bÞ
nguy hiÓm, hoÆc dßng ®iÖn rß rØ ra vá vµ çc bé phËn kim lo¹i cña m¸y do phÇn çch
®iÖn bÞ háng.
-Xe m¸y ®Ì lªn d©y ®iÖn d−íi ®Êt hoÆc va ch¹m vµo ®−êng d©y ®iÖn trªn kh«ng khi
m¸y ho¹t ®éng ë gÇn hoÆc di chuyÓn phÝa d−íi trong ph¹m vi nguy hiÓm.
4.2.5-ThiÕu ¸nh s¸ng:
67
-ChiÕu s¸ng kh«ng ®Çy ®ñ lµm cho ng−êi ®iÒu khiÓn m¸y mãc dÔ mÖt mái, ph¶n x¹
thÇn kinh chËm, l©u ngµy gi¶m thÞ lùc lµ nguyªn nh©n gi¸n tiÕp g©y chÊn th−¬ng, ®ång
thêi lµm gi¶m n¨ng suÊt lao ®éng vµ h¹ chÊt l−îng s¶n phÈm.
-ChiÕu s¸ng qu¸ thõa g©y hiÖn t−îng m¾t bÞ chãi, b¾t buéc m¾t ph¶i thÝch nghi. §iÒu
nµy lµm gi¶m sù thu hót cña m¾t, l©u ngµy thÞ lùc gi¶m.
-ThiÕu ¸nh s¸ng trong nhµ x−ëng hoÆc lµm viÖc vµo ban ®ªm, s−¬ng mï lµm cho ng−êi
®iÒu khiÓn m¸y kh«ng nh×n râ çc bé phËn trªn m¸y vµ khu vùc xung quanh dÉn tíi tai
n¹n.
4.2.6-Do ng−êi vËn hµnh:
-Kh«ng ®¶m b¶o tr×nh ®é chuyªn m«n: ch−a thµnh thôc tay nghÒ, thao t¸c kh«ng chuÈn
x¸c, ch−a cã kinh nghiÖm xö lý kÞp thêi çc sù cè.
-Vi ph¹m çc ®iÒu lÖ, n«Þ quy, quy ph¹m an toµn: sö dông m¸y kh«ng ®óng c«ng cô,
tÝnh n¨ng sö dông.
-Kh«ng ®¶m b¶o çc yªu cÇu vÒ søc khoÎ: m¾t kÐm, tai nghÔnh ng·ng, bÞ çc bÖnh vÒ
tim m¹ch,...
-Vi ph¹m kû luËt lao ®éng: rêi khái m¸y khi m¸y ®ang cßn ho¹t ®éng, say r−îu bia
trong lóc vËn hµnh m¸y, giao m¸y cho ng−êi kh«ng cã nghiÖp vô, nhiÖm vô ®iÒu
khiÓn...
4.2.7-ThiÕu sãt trong qu¶n lý:
-ThiÕu hoÆc kh«ng cã hå s¬, lý lÞch tµi liÖu h−íng dÉn vÒ l¾p ®Æt, sö dông b¶o qu¶n
m¸y.
-Kh«ng thùc hiÖn ®¨ng kiÓm, kh¸m nghiÖm, chÕ ®é trung tu b¶o d−ìng, söa ch÷a theo
®Þnh kú.
-Ph©n c«ng tr¸ch nhiÖm kh«ng râ rµng trong viÖc qu¶n lý sö dông.
4.3. Các tiêu chuẩn và kỹ thuật an toàn khi sử dụng các máy thi công
4.3.1. Bảo đảm sự ổn định của máy
-Çc m¸y x©y dùng ph¶i ®¶m b¶o æn ®Þnh khi lµm viÖc, di chuyÓn vµ c¶ khi kh«ng
ho¹t ®éng. Sù mÊt æn ®Þnh do:
68
• M¸y nghØ hoÆc lµm viÖc ë n¬i qu¸ dèc.
• NÒn kh«ng ch¾c ch¾n.
• Lµm viÖc qu¸ t¶i träng cho phÐp.
• Lùc qu¸n tÝnh vµ lùc ly t©m lín hoÆc gÆp khi giã lín...
-HÖ sè æn ®Þnh ®Æc tr−ng cho møc ®é an toµn khái lËt cña m¸y lµ tû sè gi÷a tæng
m«men cña çc lùc gi÷ vµ tæng m«men çc lùc g©y lËt ®èi víi ®iÓm lËt hoÆc ®−êng lËt:
K=
∑M g
∑M l
trong đó:
ΣMg – tổng mô men giữ
ΣMl- tổng mô men lật
-HÖ sè æn ®Þnh K ®−îc tÝnh khi cã t¶i träng K1 vµ khi kh«ng cã t¶i träng K2.
Hệ số K phải tính toán kiểm tra cho trạng thái nghỉ và trạng thái làm việc nguy hiểm
nhất.
Ví dụ tính toán cụ thể cho một số loại máy. (xem TL)
* æn ®Þnh cña cÇn trôc tù hµnh:
- Khi cã t¶i:
H×nh 4.1: S¬ ®å tÝnh æn ®Þnh cÇn trôc khi cã t¶i
69
(4.2)
Trong ®ã:
+G: träng l−îng m¸y cÇn trôc, ®iÓm ®Æt t¹i träng t©m (kg).
+Q: träng l−îng vËt cÈu tèi ®a (kg).
+Gc: träng l−îng tay cÇn, ®Æt ë ®Çu tay cÇn (kg).
+M1: m«men do t¸c dông ly t©m khi quay cÇn cã t¶i träng
+M2: m«men do lùc qu¸n tÝnh khi phanh h¹ vËt
+M3: m«men t¹o ra khi di chuyÓn ®Çu tay cÇn theo ph−¬ng ngang
+M4: M«men t¹o ra khi thay ®æi ®é víi tay cÇn
+M5: m«men do lùc giã t¸c dông lªn cabin cÇn trôc
+M6: m«men do lùc giã t¸c dông lªn vËt cÇn cÈu
+a: kho¶ng çch tõ trôc quay cña cÇn cÈu ®Õn träng t©m vËt cÈu trªn mÆt
ph¼ng ngang (m).
+b: kho¶ng çch tõ trôc quay ®Õn ®−êng lËt (m).
+c: kho¶ng çch tõ trôc quay ®Õn träng t©m cÇn trôc (m).
70
+H: kho¶ng çch tõ ®Çu tay cÇn ®Õn träng t©m vËt cÈu (m).
+h: kho¶ng çch tõ ®Çu tay cÇn ®Õn mÆt ®Êt (m).
+h1: kho¶ng çch tõ träng t©m cÇn trôc ®Õn mÆt ®Êt (m).
+p: kho¶ng çch tõ lùc giã lªn cabin ®Õn mÆt ®Êt (m).
+v: tèc ®é n©ng vËt (m/s).
+v1: tèc ®é di chuyÓn ngang cña ®Çu tay cÇn (m/s).
+v2: tèc ®é di chuyÓn ®øng cña tay cÇn (m/s).
+n: sè vßng quay cÇn trôc trong 1 phót.
+t: thêi gian khëi ®éng, h·m c¬ cÊu n©ng (s).
+t1: thêi gian khëi ®éng, h·m c¬ cÊu quay cÇn trôc (s).
+t2: thêi gian khëi ®éng, h·m c¬ cÊu thay ®æi ®é víi tay cÇn (s).
+W, W1: lùc giã t¸c dông lªn cabin, vËt cÈu (®−îc tÝnh an toµn víi ®iÓm ®Æt
®Çu tay cÇn).
+α: gãc nghiªng mÆt ®Êt so víi ph−¬ng ngang.

2
+g: gia tèc träng tr−êng, lÊy b»ng 9.81m/s .
-Trong tr−êng hîp m¸y cÈn trôc lµm viÖc trªn mÆt ®Êt n»m ngang, nÕu kh«ng kh«ng
xÐt ®Õn çc thµnh phÇn lùc ly t©m, qu¸n tÝnh, giã,...th× hÖ sè æn ®Þnh t¶i träng K1 lµ:
(4.3)
- Khi kh«ng cã t¶i:
(4.4)
71
H×nh 4.2: S¬ ®å tÝnh æn ®Þnh cÇn trôc khi kh«ng t¶i
4.3.2. Xác định khoảng cách cho máy đứng trên bờ hố móng
H H
L= − + 0.25 (m)
tgα tgβ
α- góc ổn định tự nhiên của đất
β- góc nghiêng của mái móng.
72
Bảng 4.1. Góc ổn định tự nhiên của đất
loại đất α với độ ẩm trung bình (0) α với độ ẩm bão hoà (0)
Đất cát 30-35 25
Đất thịt 35-40 27
Đất sét 40-45 20-25
Đá mềm 55-65 45-50
Đá cứng 55-70 50-55
4.3.3. Độ dốc cho phép của một số loại máy làm đất
Bảng 4.2. Độ dốc cho phép của một số máy làm đất.
loại máy lên dốc (0) xuống dốc(0) theo phương ngang(0)
ủi 25 35 30
xúc 20 25 14
các loại có máy kéo đi trước 20 20 14
4.3.4. Một số điểm quy định khi sử dụng máy
4.3.4.1. Các máy làm đất
Đồ án phải chỉ rõ vị trí làm việc của từng máy, hướng di chuyển, biện pháp an toàn.
Khi lập phương án phải xem xét các vấn đề sau:
- Địa chất, nước ngầm, biện pháp tiêu nước.
- Các công trình ngầm đã có trước đó, các công trình kiến trúc cần bảo vệ.
Ngoài ra cần chú ý các vấn đề sau:
- Đèn chiếu sáng, đèn tín hiệu của máy, hệ thống chiếu sáng chung.
- Trước khi di chuyển trên dốc phải kiểm tra kỹ các điều kiện an toàn
* Các máy đào
73
- Không để máy bị lầy thụt, trường hợp đặc biệt mới cho máy làm việc nơi
đất yếu nhưng phải lót ván rộng hơn bề rộng máy ở mỗi phía 0.5m.
- Tránh tạo vách đất quá cao và quá dốc gây sụt lở vào máy.
- Tránh để máy ở vùng không an toàn khi nổ mìn.
- Phạm vi hoạt động không chồng chéo gây mất an toàn.
- Không được bố trí máy làm việc tầng trên và tầng dưới theo cùng một
phương thẳng đứng.
- Khi đổ đất lên các xe vận chuyển không được đưa gầu qua buồng lái,
không được để gầu xúc cao cách đáy thùng xe quá 1m, và không va chạm
vào thành xe. Thùng xe phải lớn hơn gầu xúc.
- Khi di chuyển phải nâng gầu xúc cách mặt đất tối thiểu 50cm và quay cần
trùng với hướng đi. Cấm dùng gầu xúc để vận chuyển, di chuyển các loại vật
liệu như gỗ, ván, bê tông hoặc để kéo các vật khác.
* Máy ủi:
Trong khu vực máy làm việc, cấm không cho người làm việc đứng gần mép
bờ, mép hố; cấm không cho lưỡi ủi chồm ra khỏi mép bờ, mép hố. Khi máy
ủi đất ra ngoài mép bờ thì phải giảm tốc độ. Nếu máy ủi đổ san đất từ tầng
trên xuống tầng dưới chỗ máy xúc làm việc thì máy ủi phải cách mép đang
đào một khoảng tối thiểu là 3m. Khi san đất đá xuống sườn dốc phía dưới
phải có biển cấm người. Khi di chuyển máy phải nâng lưõi ủi cách mặt đất
50cm. Đến chỗ đường vòng máy thì phải tuân theo bán kính quay đã quy
định.
4.3.4.2. Các máy thi công khác:
* Máy trộn bê tông, trộn vữa
Máy trộn phải đặt trên nền vững chắc, bằng phẳng, phải có rãnh thoát nước, rải vật
liệu không trơn trượt để công nhân đi lại thao tác. Xung quanh chỗ ben nạp vật liệu
hoặc thùng trộn phải xây gờ cao ít nhất 10cm để dụng cụ chuyên chở vật liệu không
tụt vào ben, vào thùng trộn.
74
Tất cả các dụng cụ làm việc phải để cách miệng ben, miệng thùng trộn ít nhất là
10cm. Ngăn không cho người qua lại chỗ ben nạp vật liệu hoạt động. Cấm đưa tay
hoặc dụng cụ vào thùng trộn khi máy đang chạy.
Khi di chuyển máy bằng người hoặc máy kéo thì phải nâng ben lên cao, dùng dây
cáp, chốt sắt giữ lại. Nếu đưa lên xe vận tải thì phải tháo ben ra.
* Máy đầm bê tông
Khi sử dụng máy đầm công nhân phải mang ủng, găng tay. Các dây dẫn điện của
máy phải dùng dây cáp bọc cao su và phải treo lên cao. Chỉ được để đoạn dài không
quá 5m kể từ đầu máy đầm đến nơi cung cấp điện để khi làm việc dễ dàng. Mỗi máy
đầm phải có một cầu dao cấp điện riêng biệt và phải được tiếp đất.
Di chuyển không được để dây điện căng thẳng, muốn di chuyển xa phải cắt điện
(cắt ở gốc chứ không phải tắt ở công tác trên máy).
Ngoài thợ máy không ai được chữa máy.
* Máy phụt vữa xi măng
Trước khi làm việc công nhân máy ép khí, máy phụt vữa phải kiểm tra đường ống
phun vữa từ máy khí ép đến đầu vòi phun. Máy phụt vữa chỉ làm việc khi nối chắc
chắn đường ống từ máy ép khí đến máy phụt vữa.
Trước khi phụt vữa vào công trình có thành đứng thì phải tính toán áp lực phù hợp
với sức chịu của công trình đó. Cấm người làm việc gần vòi phụt trong phạm vi 10m.
Khi đã cầm vòi phụt trên tay mới được mở van cho vữa phun ra. Trước khi bỏ vòi
phun phải khoá lại và khi làm cấm chĩa vòi phun về phía có người.
Máy đóng cọc
Trước khi tiến hành công tác đóng cọc phải:
Có đầy đủ những số liệu nghiên cứu về tính chất cơ lý của nền.
Có phương pháp thi công và biện pháp an toàn lao động. Nếu máy đóng cọc làm
việc ở chỗ đất xấu, ở dưới nước thì phải tính toán sàn bệ đủ sức chịu hoặc bè mảng có
dây chằng cố định.
75
Búa phải giữ chặt với tháp đóng cọc bằng các thiết bị đã có. Nếu dùng cọc phụ để
đóng sâu cọc chính thì cọc phụ phải chịu được lực đóng của búa.
Khi dùng máy đóng cọc loại búa nổ thì cấm đứng gần đầu búa, cấm đổ xăng vào
đầu pittông búa. Khi dùng máy đóng cọc bằng hơi nước thì phải theo tiêu chuẩn nồi
hơi.
Muốn dùng máy đóng cọc để nhổ cọc phải được sự đồng ý của cán bộ phụ trách thi
công và phải tăng thêm dây chằng mới nhổ.
Khi làm việc cấm cho búa nâng đến thanh ngang đầu cần. Muốn sửa chữa điều
chỉnh cọc phải cho búa ngừng đập và hạ búa sát cọc. Muốn sửa chữa đầu cọc phải
nâng búa cách đầu cọc không lớn hơn 30 cm.
4.4. Tiêu chuẩn và biện pháp an toàn khi sử dụng các thiết bị nâng hạ
Trên các công trường chúng ta sử dụng khá rộng rãi các máy cần trục ô tô, cần trục
bánh xích, cần trục tháp, các máy cần trục đơn giản như kích, tời, palăng... để nâng hạ,
vận chuyến cấu kiện, hàng hoá v.v... Khi sử dụng các loại máy này luôn luôn phải sử
dụng các thiết bị như dây cáp, ròng rọc, tang quay v.v... Nhiều TNLĐ xảy ra là do
không tính toán đúng các tiêu chuẩn an toàn thiết bị, sử dụng và điều khiển các thiết bị
không đúng quy phạm ATLĐ, không biết cách buộc cáp, móc cáp vào vật cẩu v.v...
-Khi dïng m¸y bèc dì ph¶i ®Æc biÖt chó ý ®Õn ®é bÒn d©y çp, d©y xÝch vµ ®é tin cËy
cña phanh h·m.
4.4.1. Các tiêu chuẩn và biện pháp an toàn khi sử dụng cáp
1. Tính toán sức chịu của cáp.
Trước khi cẩu vật, cán bộ thi công, công nhân lái máy phải biết rõ khả năng của máy
cần trục; biết rõ trọng lượng của vật phải cẩu lên hoặc hạ xuống. Phải chọn thiết bị treo
buộc và phương pháp treo buộc.
Tính toán các loại dây cáp theo công thức:
P
≥K (4-10)
S
Trong đó:
76
P – sức kéo đứt của dây cáp tính bằng kg tra theo tiêu chuẩn có thể tham khảo
bảng 4-3.
S – Lực kéo thực tế của dây cáp không kể đến tải trọng động, tính bằng kg.
Thông thường hai nhánh dây cáp hợp với nhau các góc 300, 450, 600, 900
S α S
H×nh 4.4. S¬ ®å tÝnh lùc kÐo d©y çp
H×nh 4.4: Sù ph©n bæ çc lùc trong d©y çp
77
Lực kéo thực tế tính theo công thức:
Q
S=
n cos α
Q- tải trọng vật cần nâng (kg)
n- số nhánh dây chằng
K- hệ số an toàn được qui định cụ thể cho từng loại cáp và trạng thái làm việc (bảng
4.5) (hay còn gọi K là hÖ sè dù tr÷ søc bÒn)
®èi víi lo¹i çp thÐp lÊy nh− sau:
o Çp uèn treo ®Ó n©ng vËt t¶i träng ®Õn 50 tÊn → k=8
o Çp uèn treo ®Ó n©ng vËt t¶i träng nÆng h¬n 50 tÊn → k=6
o Çp buéc chÆt vËt nÆng treo trªn mãc cÈu hoÆc vßng treo → k=6
o Çp kÐo, d©y ch»ng, d©y gi»ng cã xÐt ®Õn lùc giã → k=3.5
o Pal¨ng víi têi tay → k=4.5
o Pal¨ng víi têi ®iÖn → k=5
2. X¸c ®Þnh ®é dµi cña nh¸nh d©y:
-Trong tr−êng hîp cã ≥4 nh¸nh d©y th× ®é dµi d©y cña çc nh¸nh ®ång ®Òu nh− nhau
cã ý nghÜa rÊt quan träng v× ®¶m b¶o sù ph©n bè ®ång ®Òu t¶i träng lªn çc nh¸nh, nÕu
kh«ng sÏ cã nh¸nh chÞu v−ît t¶i lµm gi¶m tuæi thä cña d©y vµ cã khi g©y tai n¹n.
-ChiÒu dµi cña mçi nh¸nh d©y ®−îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc sau:
(4.11)
Trong ®ã:
+L: ®é dµi cña nh¸nh d©y çp (m).
+h: chiÒu cao tam gi¸c t¹o thµnh bëi çc nh¸nh(m).
+b: kho¶ng çch gi÷a çc ®iÓm cè ®Þnh d©y çp theo ®−êng chÐo (m).
78
3. Lựa chọn cáp, các cách buộc cáp
Ph−¬ng ph¸p buéc kÑp ®Çu d©y çp:
H×nh 4.3: Çc h×nh thøc kÑp ®Çu çp vµ buéc çp
-§Ó buéc chÆt ®Çu d©y çp, mèi nèi bÖn kh«ng ®−îc ng¾n h¬n 15 lÇn ®−êng kÝnh d©y
çp vµ 300mm.
-NÕu kÑp chÆt b»ng bul«ng th× sè bul«ng ph¶i tÝnh to¸n nh−ng kh«ng ®−îc Ýt h¬n 3 vµ
bul«ng ph¶i Ðp 2 nh¸nh d©y çp l¹i víi nhau. Kho¶ng çch gi÷a 2 bul«ng phô thuéc
vµo sè l−îng bul«ng kÑp vµ ®−êng kÝnh d©y çp. NÕu kh«ng cã ph−¬ng ph¸p ch»ng
buéc tèt th× vËt dÔ bÞ r¬i.
4-Lo¹i bá d©y çp trong qu¸ tr×nh sö dông:
-Trong qu¸ tr×nh sö dông çp ph¶i th−êng xuyªn kiÓm tra sè sîi ®øt hoÆc møc ®é gØ
cña çp mµ lo¹i bá.
-ViÖc lo¹i bá c¨n cø vµo sè sîi ®øt trªn ®o¹n dµi 1 b−íc bÖn, còng nh− dùa vµo sù h−
háng bÒ mÆt hoÆc mßn gØ çc sîi. (*B−íc bÖn çp lµ kho¶ng çch däc trªn mÆt çp
trong ®ã chøa tÊt c¶ sè sîi çp trong tiÕt diÖn ngang ↔ t−¬ng tù nh− b−íc xo¾n*).
-Çc quy ®Þnh:
79
• Tiªu chuÈn quy ®Þnh lo¹i bá çp phô thuéc vµo kÕt cÊu d©y çp, ph−¬ng ph¸p bÖn
(tr¸i chiÒu hay cïng chiÒu) vµ hÖ sè dù tr÷ søc bÒn ®−îc x¸c ®Þnh trong b¶ng
sau:
Sè sîi cã trong tiÕt diÖn ngang cña çp
HÖ sè an
6*19=114 6*37=222 6*61=366 18*19=342
toµn ban
®Çu
Sè sîi ®øt trong 1 b−íc bÖn çp khi çp cã d¹ng xo¾n
Tr¸i Cïng Tr¸i Cïng Tr¸i Cïng Tr¸i Cïng

chiÒu chiÒu chiÒu chiÒu chiÒu chiÒu chiÒu chiÒu
≤6 12 6 22 11 36 18 36 18
6-7 14 7 26 13 38 19 38 19
>7 16 8 30 15 40 20 40 20
• Çp cña nh÷ng m¸y n©ng dïng cÈu ng−êi, vËn chuyÓn çc kim lo¹i nãng, nÊu
ch¶y, çc chÊt ®éc, dÔ næ, dÔ ch¸y th× ph¶i lo¹i bá ®i khi sè sîi ®øt Ýt h¬n 2 lÇn
so víi lo¹i d©y çp kh¸c.
• Khi mÆt çp bÞ mßn hoÆc gØ th× sè sîi ®øt ph¶i gi¶m ®i t−¬ng øng so víi phÇn tr¨m
tiªu chuÈn quy ®Þnh.
• Khi d©y çp bÞ mßn hoÆc gØ ®Õn 40% kÝch th−íc ®−êng kÝnh ban ®Çu hoÆc bªn
ngoµi bÞ x©y x¸t th× coi nh− bÞ bá ®i.
4.4.2. Tiêu chuẩn an toàn cho tang cuốn và ròng rọc
4.4.2.1-§−êng kÝnh cña tang quay, puli, rßng räc:
-§−êng kÝnh cña tang quay, puli vµ rßng räc cã ý nghÜa thiÕt thùc ®èi víi sù lµm viÖc
an toµn cña çp khi sö dông çp thÐp trong nh÷ng thiÕt bÞ n©ng h¹.
-§Ó ®¶m b¶o ®é bÒn mßn cña çp vµ tr¸nh cho çp khái biÕn d¹ng th× ®−êng kÝnh cña
nã ph¶i tÝnh theo ®−êng kÝnh cña çp bÞ uèn trong ®ã.
80
Để bảo đảm độ bền của cáp, tránh bị uốn và biến dạng nhiều, đường kính tang cuốn
tính theo công thức:
D ≥ d (e − 1)
trong đó:
D- đường kính tang cuốn hoÆc rßng räc ë chç çp tiÕp xóc (®o theo ®¸y r·nh) cña thiÕt
bÞ n©ng h¹ (mm);
d- đường kính cáp (mm);
e- hệ số phụ thuộc kiểu máy và chế độ làm việc (bảng 4.9)
o §èi víi cÇn trôc cã tay cÇn, e = 16-25.
o §èi víi pal¨ng ®iÖn, e = 20.
o §èi víi têi tay, e = 16.
o §èi víi têi ®Ó n©ng ng−êi, e = 25.
-ThÓ tÝch quÊn cña tang quÊn çp sÏ ®−îc x¸c ®Þnh tõ ®iÒu kiÖn lµ khi mãc cña cÇn trôc
ë vÞ trÝ thÊp nhÊt th× trªn tang quÊn çp cßn l¹i kh«ng ®−îc Ýt h¬n 1.5 vßng çp.
4.4.2.2-Quy ®Þnh vÒ tang h∙m:
-TÊt c¶ çc m¸y vËn chuyÓn vµ n©ng h¹ nhÊt thiÕt ph¶i trang bÞ phanh h·m ®Ó phanh
khi n©ng hoÆc di chuyÓn vËt nÆng.
-Phanh h·m ph¶i tèt. §¸nh gi¸ tr¹ng th¸i phanh h·m b»ng hÖ sè h·m. HÖ sè nµy
th−êng lÊy b»ng 1.75, 2.00 vµ 2.50 t−¬ng øng víi chÕ ®é sö dông m¸y nhÑ, trung b×nh
vµ nÆng.
-Khi sö dông têi quay nhÊt thiÕt ph¶i cã 2 phanh h·m: mét phanh ®Ó gi÷ vËt trªn cao vµ
cßn phanh kia ®Ó h¹ vËt tõ tõ. Trong mét sè têi, sù kÕt hîp nµy cã thÓ thùc hiÖn ®−îc
dÔ dµng b»ng çch sö dông tay quay an toµn.
-Pal¨ng cÇn ®−îc trang bÞ lo¹i thiÕt bÞ h·m cã thÓ tù h·m vµ gi÷ vËt ë ®é cao bÊt kú khi
n©ng còng nh− khi h¹. Th−êng cã thÓ truyÒn ®éng b»ng trôc vÝt, b¸nh vÝt hoÆc b¸nh xe
cãc.
-ThiÕt bÞ rßng räc ph¶i cã bul«ng ch»ng ®Ó phßng ngõa tr−êng hîp çp hoÆc xÝch bÞ tôt
vµo khe vµ kÑt l¹i trong ®ã.
81
4.5. Một số thiết bị an toàn của máy xây dựng
Thiết bị an toàn của máy xây dựng được phân thành các nhóm chủ yếu: thiết bị an
toàn tự động, thiết bị phòng ngừa, thiết bị tín hiệu.
Thiết bị an toàn tự động có tác dụng làm ngừng hoạt động của một bộ phận nào đó
khi nó làm việc đến mức giới hạn cho phép (ví dụ: khống chế quá tải ở cần trục) hoặc
làm giảm tác động của yếu tố nào đó đã vượt quá giới hạn cho phép (ví dụ: van giảm
áp của thiết bị chịu áp lực).
Thiết bị phòng ngừa có tác dụng chỉ báo cho biết mức độ làm việc đã đến của
máy(ví dụ: thiết bị chỉ sức nâng của cần trục ở tầm với tương ứng).
Thiết bị tín hiệu ánh sáng, màu sắc, âm thanh (đèn, còi, biển báo).
4.6. Biện pháp tổ chức an toàn
1. Tuyển dụng, sử dụng thợ vận hành
- Có giấy chứng nhận bảo đảm sức khoẻ do cơ quan y tế cấp.
- Có văn bằng, chứng chỉ về đào tạo chuyên môn do cơ quan đào tạo cấp.
- Có thẻ giấy chứng nhận về huấn luyện ATLĐ do lãnh đạo đơn vị xác nhận.
- Được trang bị đầy đủ các phương tiện bảo vệ cá nhân phù hợp với công việc thực
hiện.
2. Tổ chức quản lý máy
Thủ trưởng đơn vị quyết định bằng văn bản cho các đơn vị và cá nhân chịu trách
nhiệm quản lý, sử dụng máy. Thực hiện công tác quản lý bao gồm: Quản lý hồ sơ, lý
lịch thuyết minh hướng dẫn kỹ thuật lắp đặt, bảo quản và sử dụng an toàn; thực hiện
đăng kiểm với cơ quan chức năng Nhà nước những máy móc thuộc diện đăng kiểm;
thực hiện bảo dưỡng, sửa chữa định kỳ theo kế hoạch và khi có sự cố hư hỏng; thực
hiện việc thử nghiệm định kỳ và thử nghiệm đột xuất khi có yêu cầu.
82
CHƯƠNG 5: KỸ THUẬT AN TOÀN ĐIỆN TRONG XÂY DỰNG
5.1. Các khái niệm cơ bản về an toàn điện
Sự nguy hiểm của dòng điện khác hẳn với những loại nguy hiểm khác trong các
công việc xây dựng vì người ta không thể nhận biết được trước khi nó xảy ra, trong khi
đó, có thể nghe thấy tiếng một chiếc xe đang tới gần, có thể nhìn thấy trước nguy cơ
một vật có thể bị rơi hoặc ngửi thấy trước mùi khí bị rò rỉ.
5.1.1. Çc nh©n tè ¶nh h−ëng tíi møc ®é trÇm träng khi bÞ ®iÖn giËt:
5.1.1.1-C−êng ®é dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ:
-Lµ nh©n tè chÝnh ¶nh h−ëng tíi ®iÖn giËt. TrÞ sè dßng ®iÖn qua ng−êi phô thuéc vµo
®iÖn ¸p ®Æt vµo ng−êi vµ ®iÖn trë cña ng−êi, ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
I=U/Rng
Trong ®ã:
+U: ®iÖn ¸p ®Æt vµo ng−êi (V).
+Rng: ®iÖn trë cña ng−êi (Ω).
-Nh− vËy cïng ch¹m vµo 1 nguån ®iÖn, ng−êi nµo cã ®iÖn trë nhá sÏ bÞ giËt m¹nh
h¬n. Con ng−êi cã c¶m gi¸c dßng ®iÖn qua ng−êi khi c−êng ®é dßng ®iÖn kho¶ng
0.6-1.5mA
®èi víi ®iÖn xoay chiÒu (øng tÇn sè f=50Hz) vµ 5-7mA ®èi víi ®iÖn 1 chiÒu.
-C−êng ®é dßng ®iÖn xoay chiÒu cã trÞ sè tõ 8mA trë xuèng cã thÓ coi lµ an toµn.
C−êng ®é dßng ®iÖn 1 chiÒu ®−îc coi lµ an toµn lµ d−íi 70mA vµ dßng ®iÖn 1 chiÒu
kh«ng g©y ra co rót b¾p thÞt m¹nh. Nã t¸c dông lªn c¬ thÓ d−íi d¹ng nhiÖt.
5.1.1.2-Thêi gian t¸c dông lªn c¬ thÓ:
-Thêi gian dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ cµng l©u cµng nguy hiÓm bëi v× ®iÖn trë c¬ thÓ khi
bÞ t¸c dông l©u sÏ gi¶m xuèng do líp da sõng bÞ nung nãng vµ bÞ chäc thñng lµm dßng
®iÖn qua ng−êi t¨ng lªn.
-Ngoµi ra bÞ t¸c dông l©u. dßng ®iÖn sÏ ph¸ huû sù lµm viÖc cña dßng ®iÖn sinh vËt
trong çc c¬ cña tim. NÕu thêi gian t¸c dông kh«ng l©u qu¸ 0.1-0.2s th× kh«ng nguy
hiÓm.
5.1.1.3-Con ®−êng dßng ®iÖn qua ng−êi:
-Tuú theo con ®−êng dßng ®iÖn qua ng−êi mµ møc ®é nguy hiÓm cã thÓ kh¸c nhau.
Ng−êi ta nghiªn cóu tæn thÊt cña tr¸i tim khi dßng ®iÖn ®i qua b»ng nh÷ng con ®−êng
kh¸c nhau vµo c¬ thÓ nh− sau:
• Dßng ®iÖn ®i tõ ch©n qua ch©n th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tim lµ 0.4% dßng
®iÖn qua ng−êi.
• Dßng ®iÖn ®i tay qua tay th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tim lµ 3.3% dßng ®iÖn
qua ng−êi.
• Dßng ®iÖn ®i tõ tay tr¸i qua ch©n th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tim lµ 3.7%
dßng ®iÖn qua ng−êi.
• Dßng ®iÖn ®i tõ tay ph¶i qua ch©n th× ph©n l−îng dßng ®iÖn qua tim lµ 6.7%
dßng ®iÖn qua ng−êi.
→ tr−êng hîp ®Çu lµ Ýt nguy hiÓm nhÊt nh−ng nÕu kh«ng b×nh tÜnh, ng−êi bÞ ng· sÏ
rÊt dÔ chuyÓn thµnh çc tr−êng hîp nguy hiÓm h¬n.
5.1.1.4-TÇn sè dßng ®iÖn:
-Khi cïng c−êng ®é, tuú theo tÇn sè mµ dßng ®iÖn cã thÓ lµ nguy hiÓm hoÆc an toµn:
• Nguy hiÓm nhÊt vÒ mÆt ®iÖn giËt lµ dßng ®iÖn xoay chiÒu dïng trong c«ng
nghiÖp cã tÇn sè tõ 40-60 Hz.
• Khi tÇn sè t¨ng lªn hay gi¶m xuèng th× ®é nguy hiÓm gi¶m, dßng ®iÖn cã tÇn
sè 3.106-5.105 Hz hoÆc cao h¬n n÷a thï dï c−êng ®é lín bao nhiªu còng kh«ng
giËt nh−ng cã thÓ bÞ báng.
5.1.1.5-§iÖn trë cña con ng−êi:
Tuỳ theo tình trạng khác nhau mà người có điện trở từ phụ thuộc vào các yếu tố sau:
Điện trở của người tỉ lệ nghịch với diện tích và áp lực tiếp xúc.
-§iÖn trë cña ng−êi cã ¶nh h−ëng hÕt søc quan träng. §iÖn trë cña c¬ thÓ con ng−êi
khi cã dßng ®iÖn ch¹y qua kh¸c víi vËt dÉn lµ nã kh«ng cè ®Þnh mµ biÕn thiªn trong
ph¹m vi tõ 600÷400.000Ω :
• Líp da vµ ®Æc biÖt lµ líp sõng cã trë ®iÖn trë lín nhÊt bëi v× trªn líp da nµy kh«ng
cã m¹ch m¸u vµ tÕ bµo thÇn kinh. Thời gian nung nóng lâu, lớp sừng trên da mất tác
dụng cách điện thì điện trở giảm.
§iÖn trë cña da ng−êi gi¶m kh«ng tØ lÖ víi sù t¨ng ®iÖn ¸p. Khi ®iÖn ¸p
lµ 36V th× sù huû ho¹i líp da x¶y ra chËm, cßn khi ®iÖn ¸p lµ 380V th× sù
huû ho¹i da x¶y ra ®ét ngét.
Khi líp da kh« vµ s¹ch, líp sõng kh«ng bÞ ph¸ ho¹i, ®iÖn trë vµo kho¶ng
8.104-40.104 Ω/cm2; khi da −ít cã må h«i th× gi¶m xuèng cßn

100.000Ω/cm2 vµ Ýt h¬n.
• §iÖn trë çc tæ chøc bªn trong cña c¬ thÓ phô thuéc vµo trÞ sè ®iÖn ¸p, lÊy trung
b×nh vµo kho¶ng 1000Ω. §¹i l−îng nµy ®−îc sö dông khi ph©n tÝch çc tr−êng hîp tai
n¹n ®iÖn ®Ó x¸c ®Þnh gÇn ®óng trÞ sè dßng ®iÖn ®i qua c¬ thÓ con ng−êi trong thêi gian
tiÕp xóc, tøc lµ trong tÝnh to¸n lÊy ®iÖn trë cña ng−êi lµ 1000Ω (kh«ng lÊy ®iÖn trë cña
líp da ngoµi ®Ó tÝnh to¸n).
5.1.1.6-§Æc ®iÓm riªng cña tõng ng−êi:
-Cïng ch¹m vµo 1 ®iÖn ¸p nh− nhau, ng−êi bÞ bÖnh tim, thÇn kinh, ng−êi søc khoÎ
yÕu sÏ nguy hiÓm h¬n v× hÖ thèng thÇn kinh chãng tª liÖt. Hä rÊt khã tù gi¶i phãng ra
khái nguån ®iÖn.
5.1.1.7-M«i tr−êng xung quanh:
-M«i tr−êng xung quanh cã bôi dÉn ®iÖn, cã nhiÖt ®é cao vµ ®Æc biÖt lµ ®é Èm cao sÏ
lµm ®iÖn trë cña ng−êi vµ çc vËt çch ®iÖn gi¶m xuèng, khi ®ã dßng ®iÖn ®i qua
ng−êi sÏ t¨ng lªn.
5.1.2. Tác dụng của dòng điện đối với cơ thể con người
Sự nguy hiểm của tai nạn điện có liên quan trực tiếp với cường độ dòng điện và
thời gian dong điện đó chạy qua cơ thể. Môi trường càng ẩm ướt thì nguy cơ bị điện
giật càng cao. Dòng điện có thể đi qua người được là nhờ có hiệu điện thế. Giảm hiệu
điện thé cũng có nghĩa là giảm độ nghiêm trọng của chấn thương điện giật, vì vậy
thông thường người ta vẫn sử dụng hiệu điện thế 110V tại bất kì chỗ nào có thể.
Khi cường độ dòng điện nhỏ, ảnh hưởng của dòng điện chỉ đơn giản là những kích
thích khó chịu lên cơ thể hoặc cảm thấy kinh hoàng, mặc dù nó cũng đủ làm công nhân
mất thăng bằng và ngã từ trên thang hoặc giàn giáo xuống đất
Với dòng điện có cường độ trung bình, nó gây ra phản ứng co cơ và người bị điện
giật se không thả những thứ nằm trong tay ra được, làm cho tình hình nhanh chóng trở
nên rất nguy hiểm.
Dòng điện lớn thì gây chấn thương điện. Với cường độ cao, dòng điện có thể làm
tim ngừng đập và gần như chắc chắn gây chết người.
Với dòng xoay chiều 10-15mA và dòng điện 1 chiều 50÷60mA là nguy hiểm vì nạn
nhân khó chủ động tách khỏi dòng điện.
Với dòng điện có tần số >100Hz thì chỉ gây bỏng.
Trạng thái điện giật nguy hiểm nhất là từ tay phải xuống chân, khi ấy dòng điện đi
qua tim 6,7%; ít nguy hiềm nhất là từ chân qua chân, khi ấy dòng điện qua tim 0,4%.
-T¸c h¹i cña dßng ®iÖn ®èi víi c¬ thÓ con ng−êi cã nhiÒu d¹ng: g©y báng, ph¸ vì çc
m«, lµm g·y x−¬ng, g©y tæn th−¬ng m¾t, ph¸ huû m¸u, lµm liÖt hÖ thèng thÇn kinh,...
-Tai n¹n ®iÖn giËt cã thÓ ph©n thµnh 2 møc lµ chÊn th−¬ng ®iÖn (tæn th−¬ng bªn
ngoµi çc m«) vµ sèc ®iÖn (tæn th−¬ng néi t¹i c¬ thÓ).
5.1.2.1-ChÊn th−¬ng ®iÖn:
-Lµ çc tæn th−¬ng côc bé ë ngoµi c¬ thÓ d−íi d¹ng: báng, dÊu vÕt ®iÖn, kim lo¹i ho¸
da. ChÊn th−¬ng ®iÖn chØ cã thÓ g©y ra 1 dßng ®iÖn m¹nh vµ th−êng ®Ó l¹i dÊu vÕt
bªn ngoµi.
1-Báng ®iÖn:
- Do çc tia hå quang ®iÖn g©y ra khi bÞ ®o·n m¹ch, nh×n bÒ ngoµi kh«ng kh¸c g× çc
lo¹i báng th«ng th−êng. Nã g©y chÕt ng−êi khi qu¸ 2/3 diÖn tÝch da cña c¬ thÓ bÞ
báng. Nguy hiÓm h¬n c¶ lµ báng néi t¹ng c¬ thÓ dÉn ®Õn chÕt ng−êi mÆc dï phÝa
ngoµi ch−a qu¸ 2/3.
- Dòng điện chạy qua cũng có thể gây bỏng da tại điểm tiếp xúc. Tuy nhiên, các
trường hợp bỏng nặng cũng có thể xảy ra dù không có sự tiếp xúc trực tiép của cơ
thể với dòng điện.
2-DÊu vÕt ®iÖn:
-Lµ 1 d¹ng t¸c h¹i riªng biÖt trªn da ng−êi do da bÞ Ðp chÆt víi phÇn kim lo¹i dÉn ®iÖn
®ång thêi d−íi t¸c dông cña nhiÖt ®é cao (kho¶ng 120oC).
3-Kim lo¹i ho¸ da:
-Lµ sù x©m nhËp cña çc m·nh kim lo¹i rÊt nhá vµo da do t¸c ®éng cña çc tia hå
quang cã b·o hoµ h¬i kim lo¹i (khi lµm çc c«ng viÖc vÒ hµn ®iÖn).
5.1.2.2-Sèc ®iÖn:
-Lµ d¹ng tai n¹n nguy hiÓm nhÊt. Nã ph¸ huû çc qu¸ tr×nh sinh lý trong c¬ thÓ con
ng−êi vµ t¸c h¹i tíi toµn th©n. Lµ sù ph¸ huû çc qu¸ tr×nh ®iÖn vèn cã cña vËt chÊt
sèng, çc qu¸ tr×nh nµy g¾n liÒn víi kh¶ n¨ng sèng cña tÕ bµo.
-Khi bÞ sèc ®iÖn c¬ thÓ ë tr¹ng th¸i co giËt, mª man bÊt tØnh, tim phæi tª liÖt. NÕu
trong vßng 4-6s, ng−êi bÞ n¹n kh«ng ®−îc t¸ch khái kÞp thêi dßng ®iÖn co thÓ dÉn
®Õn chÕt ng−êi.
-Víi dßng ®iÖn rÊt nhá tõ 25-100mA ch¹y qua c¬ thÓ còng ®ñ g©y sèc ®iÖn. BÞ sèc
®iÖn nhÑ cã thÓ g©y ra kinh hoµng, ngãn tay tª ®au vµ co l¹i; cßn nÆng cã thÓ lµm
chÕt ng−êi v× tª liÖt h« hÊp vµ tuÇn hoµn.
-Mét ®Æc ®iÓm khi bÞ sèc ®iÖn lµ kh«ng thÊy râ chç dßng ®iÖn vµo ng−êi vµ ng−êi tai
n¹n kh«ng cã th−¬ng tÝch.
5.1.3. Phân loại vị trí sản xuất theo mức độ nguy hiểm về điện
Mức độ dẫn điện của môi trường ảnh hưởng rất lớn đến an toàn về điện.
5.1.3.1-Çc phßng, çc n¬i Ýt nguy hiÓm:
-Lµ çc phßng kh« r¸o víi quy ®Þnh:
• §é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ kh«ng qu¸ 75%.
• NhiÖt ®é trong kho¶ng 5-25oC (kh«ng qu¸ 30oC).
• Sµn cã ®iÖn trë lín b»ng vËt liÖu kh«ng dÉn ®iÖn (gç kh« r¸o, r¶i nhùa).
• Kh«ng cã bôi dÉn ®iÖn.
• Con ng−êi kh«ng ph¶i ®ång thêi tiÕp xóc víi c¬ cÊu kim lo¹i cã nèi víi ®Êt vµ
víi vá kim lo¹i cña thiÕt bÞ ®iÖn.

5.1.3.2-Çc phßng, çc n¬i nguy hiÓm nhiÒu:
-Çc phßng Èm víi:
• §é Èm t−¬ng ®èi lu«n lu«n trªn 75%.
• §é Èm t−¬ng ®èi cã thÓ nhÊt thêi t¨ng ®Õn b·o hoµ.
• NhiÖt ®é trung b×nh tíi 25oC.
-Çc phßng kh« kh«ng cã hÖ thèng lß s−ëi vµ cã tÇng m¸i.
-Çc phßng cã bôi dÉn ®iÖn.
-Çc phßng nãng víi nhiÖt ®é kh«ng khÝ lín h¬n 30oC, trong thêi gian dµi con ng−êi
ph¶i tiÕp xóc ®ång thêi víi vá kim lo¹i cña çc thiÕt bÞ ®iÖn vµ víi çc c¬ cÊu kim
lo¹i c«ng tr×nh cña d©y chuyÒn c«ng nghÖ cã nèi ®Êt.
-Çc phßng cã sµn lµ vËt liÖu dÉn ®iÖn (b»ng kim lo¹i, ®Êt, bªt«ng, gç bÞ Èm, g¹ch,...)
5.1.3.3-Çc phßng, çc n¬i ®Æc biÖt nguy hiÓm:
-RÊt Èm −ít trong ®ã ®é Èm t−¬ng ®èi cña kh«ng khÝ th−êng xÊp xÜ 100% (trÇn,
t−êng, sµn vµ çc ®å ®¹c trong phßng cã ®äng h¹t n−íc).
-Th−êng xuyªn cã h¬i khÝ ®éc.
-Cã Ýt nhÊt 2 trong nh÷ng dÊu hiÖu cña phßng hoÆc n¬i nguy hiÓm nhiÒu (môc B).
-Nguy hiÓm vÒ mÆt næ (kho chøa chÊt næ trªn c«ng tr−êng).
5.2. Phân tích các trường hợp tiếp xúc với mạng điện
5.2.1. Ch¹m ®ång thêi vµo hai pha kh¸c nhau cña m¹ng ®iÖn:
-Tr−êng hîp ch¹m vµo 2 pha bÊt kú trong m¹ng 3 pha hoÆc víi d©y trung hoµ vµ 1
trong çc pha sÏ t¹o nªn m¹ch kÝn trong ®ã nèi tiÕp víi ®iÖn trë cña ng−êi, kh«ng cã
®iÖn trë phô thªm nµo kh¸c.
H×nh 6.1: Ch¹m vµo 2 pha cña m¹ng ®iÖn
Ud 3U p
In = =
Rn Rn
trong đó: In- cường độ dòng điện qua người.
Ud,Up- điện áp dây và điện áp pha
-Ch¹m vµo 2 pha cña dßng ®iÖn lµ nguy hiÓm nhÊt v× ng−êi bÞ ®Æt trùc tiÕp v¸o ®iÖn
¸p d©y, ngoµi ®iÖn trë cña ng−êi kh«ng cßn nèi tiÕp víi mét vËt çch ®iÖn nµo kh¸c
nªn dßng ®iÖn ®i qua ng−êi rÊt lín. Khi ®ã dï cã ®i giµy kh«, ñng çch ®iÖn hay
®øng trªn ghÕ gç, th¶m çch ®iÖn vÉn bÞ giËt m¹nh.
5.2.2. Chạm vào một pha của mạng có trung tính cách ly
H×nh 6.3: Ch¹m vµo 1 pha cña m¹ng ®iÖn cã d©y trung tÝnh kh«ng nèi ®Êt
-Ng−êi ch¹m vµo 1 pha coi nh− m¾c vµo m¹ng ®iÖn song song víi ®iÖn trë çch ®iÖn
cña pha ®ã vµ nèi tiÕp víi çc ®iÖn trë c¶u 2 pha kh¸c.
-TrÞ sè dßng ®iÖn qua ng−êi phô thuéc vµo ®iÖn ¸p pha, ®iÖn trë cña ng−êi vµ ®iÖn trë
cña çch ®iÖn ®−îc tÝnh theo c«ng thøc:
Ud 3U d
In = =
Rc 3 R n + Rc
3 Rn +
3
+Ud: ®iÖn ¸p d©y trong m¹ng 3 pha (V).
+Rc: ®iÖn trë cña çch ®iÖn (Ω).
→ Ta thÊy râ rµng dßng ®iÖn qua ng−êi trong tr−êng hîp nµy lµ nhá nhÊt v× thÕ Ýt
nguy hiÓm nhÊt.
5.2.3. Chạm vào một pha của mạng trung tính nối đất
H×nh 6.2: Ch¹m vµo 1 pha cña m¹ng ®iÖn cã d©y trung tÝnh nèi ®Êt
-§©y lµ tr−êng hîp m¹ng ®iÖn 3 pha cã ®iÖn ¸p ≤100V. Trong tr−êng hîp nµy, ®iÖn
¸p çc d©y pha so víi ®Êt b»ng ®iÖn ¸p pha tøc lµ ng−êi ng−êi ®Æt trùc tiÕp d−íi ®iÖn
¸p pha Up. Dßng ®iÖn qua ng−êi ®−îc tÝnh nh− sau:
Up
In =
Rn + R0
R0- điện trở của cọc nối đất;
Rn- điện trở của người.

5.2.4. Điện áp bước
1
H×nh 5.4. §iÖn ¸p buíc
2
Ub
Nếu một điểm nào đó có mạng điện chạm đất tạo ra trường điện rò, đất xung quanh
sẽ xuất hiện điện áp. Nếu đi vào khu vực đó thì xuất hiện dòng điện từ chân nọ sang
chân kia.
Cường độ dòng điện trong vùng rò điện sẽ là
Ic
Ix =
2πx 2
trong đó: x-là bán kính từ điểm tính toán tới điểm điện chạm đất.
Ic- cường độ dòng điện tại điểm chạm đất.
5.3. Những nguyên nhân gây tai nạn điện
-Tai n¹n ®iÖn cã thÓ chia lµm 3 h×nh thøc:
• Do tiÕp xóc trùc tiÕp víi d©y dÉn hoÆc bé phËn thiÕt bÞ cã dßng ®iÖn ®i qua.
• Do tiÕp xóc bé phËn kÕt cÊu kim lo¹i cña thiÕt bÞ ®iÖn hoÆc th©n cña m¸y cã
chÊt çch ®iÖn bÞ háng.
• Tai n¹n g©y ra do ®iÖn ¸p ë chç dßng ®iÖn rß trong ®Êt.
→ Ngoµi ra, cßn1 h×nh thøc n÷a lµ do sù lµm viÖc sai lÇm cña ng−êi s÷a ch÷a nh− bÊt
ngê ®ãng ®iÖn vµo thiÕt bÞ ë ®ã cã ng−êi ®ang lµm viÖc.
-Nh÷ng nguyªn nh©n lµm cho ng−êi bÞ tai n¹n ®iÖn:
• Sù h− háng cña thiÕt bÞ, d©y dÉn ®iÖn vµ çc thiÕt bÞ më m¸y.
• Sö dông kh«ng ®óng çc dông cô nèi ®iÖn thÕ trong çc phßng bÞ Èm −ít.
• ThiÕu çc thiÕt bÞ vµ cÇu ch× b¶o vÖ hoÆc cã nh−ng kh«ng ®¸p øng víi yªu cÇu.
• TiÕp xóc ph¶i çc vËt dÉn ®iÖn kh«ng cã tiÕp ®Êt, dÞch thÓ d·n ®iÖn, tay quay
hoÆc çc phÇn kh¸c cña thiÕt bÞ ®iÖn.
• Bè trÝ kh«ng ®Çy ®ñ çc vËt che ch¾n, rµo l−íi ng¨n ngõa viÖc tiÕp xóc bÊt ngê
víi bé phËn dÉn ®iÖn, d©y dÉn ®iÖn cña çc trang thiÕt bÞ.
• ThiÕu hoÆc sö dông kh«ng ®óng çc dông cô b¶o vÖ ç nh©n: ñng, g¨ng, tay
çch ®iÖn, th¶m cao su, gi¸ çch ®iÖn.
• ThiÕt bÞ ®iÖn sö dông kh«ng phï hîp víi ®iÒu kiÖn s¶n xuÊt.
5.4. Những biện pháp chung an toàn về điện
(Tất cả các biện pháp khắc phục các nguyên nhân trên:TCVN 4086-1985, TCVN
3146-1986)
5.4.1. Sử dụng điện áp an toàn
- Tuú thuéc vµo møc ®é nguy hiÓm vÒ ®iÖn cña çc lo¹i phßng s¶n xuÊt mµ yªu cÇu
an toµn vÒ ®iÖn cã møc ®é kh¸c nhau. Mét trong nh÷ng biÖn ph¸p ®ã lµ viÖc sö dông
®óng møc ®iÖn ¸p ®èi víi çc thiÕt bÞ ®iÖn. §iÖn ¸p an toµn lµ ®iÖn ¸p kh«ng g©y nguy
hiÓm ®èi víi ng−êi khi ch¹m ph¶i thiÕt bÞ mang ®iÖn.
- Những nơi nguy hiểm hoặc rất nguy hiểm ta sử dụng điện áp thấp. Ví dụ: sử dụng
điện 36V; nơi đặc biệt nguy hiểm sử dụng 12V; hàn điện không quá70V; hàn hồ quang
12V; đèn chiếu sáng điện 127V, 220V phải cách mặt đất >2,5m, nếu <2,5m thì dùng
điện 36V.
5.4.2. Làm cách điện dây dẫn
Các thiết bị điện và dây dẫn phải làm cách điện.
Dây dẫn đặt ngoài trời phải có vỏ bọc, mắc trên cột có sứ cách điện. Khoảng cách tới
mặt đất quy định như sau:
2,5m nếu phía dưới là nơi làm việc
3,5m nếu phía dưới là nơi người qua lại

6m nếu phía dưới là nơi phương tiện cơ giới qua lại
6,5m nếu phía dưới có tàu hoả đi qua.
Đường cáp mềm trong công trường cần phải có biệp pháp bảo vệ. Nếu cáp qua
đường giao thông phải có ống hoặc máng thép hình bảo vệ.
-D©y çp ®iÖn cao thÕ qua chç ng−êi qua l¹i ph¶i cã l−íi gi¨ng trªn kh«ng phßng khi
d©y bÞ ®øt.
5.4.3. Làm bộ phận che chắn
- §Ó b¶o vÖ dßng ®iÖn, ng−êi ta ®Æt nh÷ng bé phËn che ch¾n ë gÇn çc m¸y mãc vµ
thiÕt bÞ nguy hiÓm hoÆc t¸ch çc thiÕt bÞ ®ã ra víi kho¶ng çch an toµn.
- Çc lo¹i che ch¾n ®Æc, l−íi hay cã lç ®−îc dïng trong çc phßng kh« khi ®iÖn thÐ
lín h¬n 65V, ë trong çc phßng Èm khi ®iÖn thÕ lín h¬n 36V vµ trong çc phßng ®Æc
biÖt Èm ®iÖn thÕ lín h¬n 12V.
- ë çc phßng s¶n xuÊt trong ®ã cã çc thiÕt bÞ lµm viÖc víi ®iÖn thÕ 1000V, ng−êi ta
lµm nh÷ng bé phËn che ch¾n ®Æc (kh«ng phô thuéc vµo chÊt çch ®iÖn hay kh«ng) vµ
chØ cã thÓ lÊy che ch¾n ®ã ra khi ®· ng¾t dßng ®iÖn.
- Ph¶i rµo quanh khu vùc ®Æt m¸y ph¸t ®iÖn hoÆc m¸y biÕn thÕ.
5.4.4. Nối đất bảo vệ, cắt điện bảo vệ
5.4.4.1. Nối đất bảo vệ
Nối đất bảo vệ trong mạng 3 pha cách ly không có dây trung tính.
H×nh 6.4: Nèi ®Êt b¶o vÖ trùc tiÕp
-HÖ thèng tiÕp ®Êt ph¶i cã ®iÖn trë ®ñ nhá ®Ó sao cho ng−êi khi tiÕp xóc vµo vá cña
thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p rß rØ (coi nh− ng−êi m¾c song song víi m¹ch tiÕp ®Êt) th× dßng
®iÖn ch¹y qua c¬ thÓ kh«ng ®Õn trÞ sè cã thÓ g©y nguy hiÓm cho søc khoÎ vµ sù sèng.
H×nh thøc nµy ¸p dông ë m¹ng 3 pha cã trung hoµ çch ®iÖn.
-Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh th×:
• §èi víi thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p ®Õn 1000V trong çc l−íi ®iÖn cã trung tÝnh
®Æt çch ®iÖn ®èi víi mÆt ®Êt, trÞ sè ®iÖn trë nèi ®Êt ph¶i kh«ng lín h¬n 4Ω.
• §èi víi thiÕt bÞ ®iÖn cã c«ng suÊt nguån nhá h¬n 100KVA cho phÐp ®iÖn trë
nèi ®Êt tíi 10Ω.
Trường hợp này người được nối song song với cực nối đất ta có:
I n Rn = I d Rnd
Rnd
In = Id
Rn
trong đó:
+In: c−êng ®é dßng ®iÖn qua ng−êi (A).
+Id: c−êng ®é dßng ®iÖn rß (A). Trong çc m¹ng víi trung hoµ çch ®iÖn cã
®iÖn ¸p d−íi 1000V→Id kh«ng lín qu¸ 10A (th−êng 4-6A).

+Rn: ®iÖn trë tÝnh to¸n cña ng−êi (Ω).
+Rnd: ®iÖn trë cùc nèi ®Êt (Ω).
Ví dụ: Điện áp 1000V dòng điện rò không quá 10A, nếu điện trở cực nối đất nhỏ
khoảng 4Ω thì ta có:
4
I n = 10 ⋅ = 40mA
1000
Nối đất trong mạng điện có dây trung tính nối đất.
H×nh 6.5: Nèi ®Êt b¶o vÖ qua d©y trung hßa
Trường hợp thủng cách điện thì một trong các pha sẽ ngắn mạch dẫn đến cháy cầu
chì hoặc ngắt mạch tự động làm tự động cắt điện.
Khi tiếp xúc với thân máy trong thời gian ngắn mạch, người sẽ mắc song song với
mạng kín. Nếu không có ngắt mạch tự động sẽ nguy hiểm.
-Dïng d©y dÉn nèi víi th©n kim lo¹i cña m¸y vµo d©y trung hoµ ®−îc ¸p dông trong
m¹ng cã ®iÖn ¸p d−íi 1000V, 3 pha 4 d©y cã d©y trung tÝnh nèi ®Êt, nèi ®Êt b¶o vÖ
trùc tiÕp nh− trªn sÏ kh«ng ®¶m b¶o an toµn khi ch¹m ®Êt 1 pha. Bëi v×:
• Khi cã sù cè (çch ®iÖn cña thiÕt bÞ ®iÖn háng) sÏ xuÊt hiÖn dßng ®iÖn trªn th©n
m¸y th× lËp tøc 1 trong çc pha sÏ g©y ra ®o¶n m¹ch vµ trÞ sè cña dßng ®iÖn m¹ch sÏ lµ:
Up
I nm =
Rn + R0
R0- điện trở của nối đất; Rn- điện trở của người.
Do ®iÖn ¸p kh«ng lín nªn trÞ sè dßng ®iÖn Inm còng kh«ng lín vµ cÇu ch× cã thÓ
kh«ng ch¸y, t×nh tr¹ng ch¹m ®Êt sÏ kÐo dµi, trªn vá thiÕt bÞ sÏ tån t¹i l©u dµi 1 ®iÖn ¸p
víi trÞ sè: Udd = R .Inm
-Râ rµng ®iÖn ¸p nµy cã thÓ ®¹t ®Õn møc ®é nguy hiÓm. V× vËy ®Ó cÇu ch× vµ b¶o vÖ
kh¸c c¾t m¹ch th× ph¶i nèi trùc tiÕp vë thiÕt bÞ víi d©y trung tÝnh vµ ph¶i tÝnh to¸n sao
cho dßng ®iÖn ng¾n m¹ch Inm víi ®iÒu kiÖn:
+ Lín h¬n 3 lÇn dßng ®iÖn ®Þnh møc cña cÇu ch× gÇn nhÊt Icc: Inm > 3.Icc
+ HoÆc lín h¬n 1,5 lÇn dßng ®iÖn cÇn thiÕt ®Ó c¬ cÊu tù ®éng c¾t ®iÖn gÇn nhÊt Ia:
Inm > 1,5.Ia
-ViÖc nèi trùc tiÕp vá thiÕt bÞ ®iÖn víi d©y trung tÝnh lµ nh»m môc ®Ých t¨ng trÞ sè
dßng ®iÖn ng¾n m¹ch Inm ®Ó cho cÇu ch× vµ çc b¶o vÖ kh¸c c¾t ®−îc m¹ch ®iÖn.
Nối “không”các thiết bị điện.
(Xem các sơ đồ trong tài liệu.)
5.4.4.2. Cắt điện bảo vệ
Cắt điện bảo vệ được áp dụng cho cả mạng cách điện với đất và cả mạng có dây
trung tính nối đất để bảo đảm an toàn hơn khi xảy ra sự cố (chạm vỏ). Cơ cấu ngắt
nhanh trong khoảng 0,1÷0,2 giây khi xuất hiện điện áp đến mức quy định. Đối với
mạng điện 3 pha cơ cấu ngắt điện này mắc nối tiếp với dây trung tính hoặc dây nối đất
và hoạt động dưới tác động của dòng điện rò hoặc dòng điện ngắn mạch trong thời
gian điện rò ra thân máy.
1.§éng c¬ ®iÖn 2.Lß xo 3.CÇu dao 4.Lâi s¾t 5.Cuén d©y
H×nh 6.6: C¾t ®iÖn b¶o vÖ tù ®éng
- Dïng trong tr−êng hîp khi 2 ph−¬ng ¸n trªn kh«ng ®¹t yªu cÇu an toµn. C¬ cÊu nµy
cã thÓ sö dông c¶ ë m¹ng 3 pha çch ®iÖn ®èi víi ®Êt, lÉn ë m¹ng cã trung tÝnh nèi
®Êt.
- §Æc ®iÓm c¬ b¶n cña nã lµ cã thÓ c¾t ®iÖn nhanh trong kho¶ng thêi gian 0.1-0.2s
khi xuÊt hiÖn ®iÖn ¸p trªn vá thiÕt bÞ ®Õn trÞ sè quy ®Þnh.
- §èi víi m¹ng 3 pha, c¬ cÊu nµy ®−îc m¾c nèi tiÕp vµo d©y nèi th©n ®éng c¬ ®iÖn
víi cùc nèi ®Êt hoÆc víi d©y trung hoµ vµ sÏ ho¹t ®éng d−íi t¸c dông cña dßng ®iÖn
rß hoÆc dßng ®iÖn ng¾n m¹ch trong thêi gian ®iÖn m¸t ra th©n m¸y vµ sÏ c¾t ®iÖn
khái m¸y.
- Nguyªn lý lµm viÖc cña c¬ cÊu c¾t ®iÖn b¶o vÖ tù ®éng nh− sau:
• Khi trªn vá ®éng c¬ kh«ng cã ®iÖn ¸p, ®ãng cÇu dao, lß xo bÞ kÐo c¨ng vµ lâi
s¾t gi÷ cÇu dao ë t− thÕ ®ã, ®éng cã cã ®iÖn lµm viÖc.
• NÕu çch ®iÖn cña ®éng c¬ háng, 1 pha ch¹m vá ®éng c¬ th× ®iÖn ¸p xuÊt hiÖn,
1 dßng ®iÖn ch¹y trong cuén d©y rót lâi s¾t xuèng phÝa d−íi, lß xo kÐo cÇu dao c¾t
®iÖn nguån cung cÊp.
- So víi tiÕp ®Êt b¶o vÖ vµ nèi d©y trung tÝnh th× c¾t ®iÖn b¶o vÖ cã nh÷ng −u ®iÓm sau:
• §iÖn ¸p xuÊt hiÖn trªn ®èi t−îng b¶o vÖ kh«ng thÓ qu¸ ®iÖn ¸p quy ®Þnh nªn
b¶o ®¶m ®iÒu kiÖn tuyÖt ®èi an toµn.
• §iÖn trë nèi ®Êt cña c¬ cÊu kh«ng yªu cÇu qu¸ nhá mµ cã thÓ tíi 100-500Ω. Do
®ã ®Ô dµng bè trÝ vµ chÕ t¹o hÖ thèng nèi ®Êt cña c¬ cÊu m¸y.
5.4.4.3. Sử dụng điện cực san bằng thế trong mạng điện có điện áp đến 1000V
Mục đích: triệt tiêu hoặc giảm điện áp bước tới trị số an toàn.
Biện pháp: dùng nhiều cọc nối đất và nối chúng với nhau bằng thanh dẫn.
Trước hết nên tận dụng nối đất tự nhiên bằng cách nối các vỏ kim loại của máy và
các thiết bị điện với các kết cấu kim loại như đường ray, cột sắt, bệ máy... Sau khi nối
nếu chưa bảo đảm an toàn thì đặt thêm các cọc san bằng điện thế xung quanh thiết bị
điện (hoặc cho cả nhà xưởng), các điện cực này tạo thành lưới.
Tổng chiều dài điện cực san bằng thế có sẵn và đặt thêm tính như sau:
0,8I nm ⋅ ρ
L=
U ch
trong đó: Inm-cường độ dòng điện ngắn mạch chạm vỏ (A)
ρ- điện trở suất của đất vào mùa khô nhất (Ωm)
Uch- điện áp chạm (v), theo yêu cầu điện áp chạm nhỏ hơn 42V
Để làm điện cực san bằng thế dùng thép Φ6÷10mm, hay dây đồng Φ2,5mm chôn
sâu dưới đất 0,3÷0,5m và nối vỏ thiết bị với lưới này ở 2 đến 3 điểm.
5.4.5. Sử dụng khoảng cách an toàn tránh phóng điện hồ quang
Khoảng cách an toàn tới đường dây cao áp theo phương đứng và phương ngang
như sau:
Điện áp (kV) 6-15 15-35 35-110 110-300
Khoảng cách (m) 2 3 4 6

5.4.6. Sử dụng các dụng cụ bảo vệ
Thực chất là các dụng cụ có khả năng cách điện, có hai loại dụng cụ chính và phụ
trợ.
Dụng cụ chính như: sàn cách điện, kìm cách điện, kìm đo điện, thiết bị chỉ điện áp.
Khi điện áp <1000V có thể dùng dụng cụ có chuôi cách điện như kìm, tuốc nơ vít.
Dụng cụ phụ trợ dùng kết hợp để tăng độ an toàn như ủng cao su, găng tay...Khi
U<500Vcó thể dùng bút thử điện.
§Ó b¶o vÖ ng−êi khái tai n¹n ®iÖn khi sö dông çc thiÕt bÞ ®iÖn th× ph¶i dïng çc
lo¹i thiÕt bÞ vµ dông cô b¶o vÖ.
5.4.6.1-Tuú theo ®iÖn ¸p cña m¹ng ®iÖn:
-Çc ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ chia ra lo¹i d−íi 1000V vµ lo¹i trªn 1000V. Trong mçi lo¹i
l¹i ph©n biÖt lo¹i dông cô b¶o vÖ chÝnh vµ lo¹i dông cô b¶o vÖ phô trî.
-Çc dông cô b¶o vÖ chÝnh lµ lo¹i chÞu ®−îc ®iÖn ¸p khi tiÕp xóc víi ph©n dÉn ®iÖn
trong 1 thêi gian dµi l©u.
-Çc dông cô phô trî lµ çc lo¹i b¶n th©n kh«ng ®¶m b¶o an toµn khái ®iÖn ¸p tiÕp
xóc nªn ph¶i dïng kÕt hîp víi dông cô chÝnh ®Ó t¨ng c−êng an toµn h¬n.
5.4.6.2-Tuú theo chøc n¨ng cña ph−¬ng tiÖn b¶o vÖ:
1-Çc dông cô kü thuËt ®iÖn:
-B¶o vÖ ng−êi khái çc phÇn dÉn ®iÖn cña thiÕt bÞ vµ ®Êt lµ bôc çch ®iÖn, th¶m çch
®iÖn, ñng vµ g¨ng tay çch ®iÖn.
-Bôc çch ®iÖn dïng ®Ó phôc vô çc thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p bÊt kú, th−êng cã kÝch
th−íc 75*75cm hoÆc 75*40cm, cã ch©n sø çch ®iÖn.
-Th¶m çch ®iÖn dïng ®Ó phôc vô çc thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p tõ 1000V trë xuèng,
th−êng cã kÝch th−íc 75*75cm, dµy 0.4-1cm.
-G¨ng tay çch ®iÖn dïng cho ®Ó phôc vô çc thiÕt bÞ ®iÖn cã ®iÖn ¸p d−íi 1000V ®èi
víi dông cô b¶o vÖ chÝnh vµ ®iÖn ¸p trªn 1000V ®èi víi dông cô phô trî: ñng, giµy
çch ®iÖn lµ lo¹i dông cô b¶o vÖ phô trî, ñng çch ®iÖn dung víi ®iÖn ¸p trªn 1000V,
cßn giµy çch ®iÖn dïng ®iÖn ¸p d−íi 1000V.
2-Çc dông cô b¶o vÖ khi lµm viÖc d−íi ®iÖn thÕ:

-Ng−êi ta dïng sµo çch ®iÖn, k×m çch ®iÖn vµ çc dông cô thî ®iÖn kh¸c.
-Sµo çch ®iÖn dïng ®Ó ®ãng më cÇu dao çch ly vµ ®Æt thiÕt bÞ nèi ®Êt. Nã cã phÇn
mãc ch¾c ch¾n trªn ®Çu, phÇn çch ®iÖn vµ çn ®Ó cÇm (dµi h¬n 10cm lµm b»ng vËt
liÖu çch ®iÖn nh− ebonit, tectonit,...).
-K×m çch ®iÖn dïng ®Ó th¸o l¾p cÇu ch× èng, ®Ó thao t¸c trªn nh÷ng thiÕt bÞ ®iÖn cã
®iÖn ¸p trªn 35000V. K×m çch ®iÖn còng ph¶i cã tay cÇm dµi h¬n 10cm vµ lµm b»ng
vËt liÖu çch ®iÖn.
-Çc lo¹i dông cô thî ®iÖn kh¸c dïng ®Ó kiÓm tra xem cã ®iÖn hay kh«ng, cã thÓ sö
dông çc lo¹i sau:
• Víi thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p trªn 1000V th× sö dông ®ång hå ®o ®iÖn ¸p hoÆc k×m ®o
®iÖn.
• Víi çc thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p d−íi 500V th× sö dông bót thö ®iÖn, ®Ìn ¾c quy.
3-Çc lo¹i dông cô b¶o vÖ kh¸c:
-Çc lo¹i ph−¬ng tiÖn ®Ó tr¸nh t¸c h¹i cña hå quang ®iÖn nh− kÝnh b¶o vÖ m¾t, quÇn
¸o kh«ng b¾t ch¸y, bao tay v¶i b¹t, mÆt n¹ phßng h¬i ®éc,...
-Çc lo¹i ph−¬ng tiÖn dïng ®Ó lµm viÖc trªn cao nh− th¾t l−ng b¶o hiÓm, mãc ch©n cã
quai da, d©y ®eo, xÝch an toµn, thang xÐp, thang n©ng, thang g¸, chßi èng lång,...
4-Çc biÓn b¸o phßng ngõa:
-Ngoµi ra ®Ó ®¶m b¶o an toµn cÇn cã çc biÓn b¸o phßng ngõa dïng ®Ó:
• B¸o vµ ng¨n kh«ng cho ng−êi tíi gÇn çc trang thiÕt bÞ cã ®iÖn.
• Ng¨n kh«ng thao t¸c çc kho¸, cÇu dao cã thÓ phßng ®iÖn vµo n¬i ®ang söa
ch÷a hoÆc lµm viÖc.
-Theo môc ®Ých, çc lo¹i biÓn b¸o cã thÓ chia lµm 4 nhãm:
• BiÓn b¸o ng¨n ngõa: “CÊm sê mã - chÕt ng−êi”, “§iÖn cao ¸p - nguy hiÓm
chÕt ng−êi”,...
• BiÓn b¸o cÊm: “Kh«ng ®ãng ®iÖn -cã ng−êi lµm viÖc”, “Kh«ng ®ãng ®iÖn -
lµm viÖc trªn ®−êng d©y”,...
• BiÓn b¸o lo¹i cho phÐp: “Lµm viÖc ë ®©y” ®Ó chØ râ chç lµm viÖc cho c«ng
nh©n,...
• BiÓn b¸o lo¹i nh¾c nhë ®Ó nh¸c nhë vÒ çc biÖn ph¸p cÇn thiÕt: “Nèi ®Êt”,...
-Çc lo¹i biÓn b¸o di ®éng dïng trong çc trang thiÕt bÞ cã ®iÖn ¸p trªn vµ d−íi
1000V cÇn lµm b»ng vËt liÖu çch ®iÖn hoÆc dÉn ®iÖn xÊu (chÊt dÎo hoÆc b×a cøng
çch ®iÖn). CÊm dïng s¾t t©y lµm biÓn b¸o. PhÝa trªn biÓn b¸o ph¶i cã lç vµ mãc ®Ó
treo.
5.5. Một số yêu cầu an toàn về điện trong xây dựng (TCVN 4086-1985)
5.5.1. Khi xây dựng lưới điện ở công trường cần bảo đảm
Có khả năng cắt phụ tải từng khu vực và toàn bộ.
5.5.2. Các yêu cầu đối với công nhân vận hành thiết bị điện ở công trường
- Được đào tạo thích hợp với công việc đảm nhiệm.
- Đủ sức khoẻ theo quy định của Bộ Y tế như không có bệnh tim mạch, khám sức
khoẻ định kỳ...
- Kỹ thuật an toàn điện của công nhân vận hành không dưới bậc 2, công nhân trực
trạm điện không dưới bậc 3.
- Đầy đủ trang bị phòng hộ cá nhân.
Học tập và kiểm tra về kỹ thuật an toàn điện hàng năm.
5.5.3. Cấp cứu người bị tai nạn điện
- Khi ng−êi bÞ tai n¹n ®iÖn ë møc ®é nguy hiÓm th× ph¶i ®−îc cÊp cøu ngay. CÊp cøu
chia lµm 2 giai ®o¹n:
• Cøu ng−êi ra khái m¹ng ®iÖn.
• Sau ®ã lµ h« hÊp nh©n t¹o hoÆc thæi ng¹t.
- CÊp cøu ng−ßi bÞ ®iÖn giËt rÊt quan träng. N¹n nh©n cã thÓ sèng hay chÕt lµ do cÊp
cøu cã ®−îc nhanh chãng vµ ®óng ph−¬ng ph¸p hay kh«ng. BÊt kú lóc nµo còng ph¶i
tiÕn hµnh khÈn tr−¬ng vµ kiªn tr×. Bëi v× chØ trÓ 1 chót cã thÓ dÉn ®Õn hËu qñ kh«ng
cøu ch÷a ®−îc hoÆc thiÕu kiªn tr× h« hÊp nh©n t¹o sÏ lµm cho ng−êi bÞ n¹n kh«ng håi
tØnh ®−îc mÆc dï míi ë møc ®é cã thÓ cøu ch÷a ®−îc.
5.5.3.1. Cứu người bị nạn ra khỏi nguồn điện
Ngắt điện, hoặc nếu không thể thì cách ly nạn nhân khỏi dòng điện bằng cách sử
dụng các vật dài, sạch, khô và không dẫn điện như thanh gỗ hoặc mẩu cao su dài, hoặc
vải áo như áo Jacket. Đứng lên trên những vật liệu khô và không dẫn điện như gỗ khi
làm việc này. Không sờ vào nạn nhân khi dòng điện chưa bị cắt.
Nếu thấy nạn nhân đã ngừng thở, hẫy làm hô hấp nhân tạo, sau đó chuyển cấp cứu
và gọi bác sỹ. tiếp tục làm hô hấp nhân tạo cho đến khi có bác sỹ hoặc xe cấp cứu tới.
Dùng cây gỗ khô gạt dây điện ra khỏi người bị điện giật.
Nhanh chóng cắt cầu dao điện nơi gần nhất
5.5.3.2. Hô hấp nhân tạo và thổi ngạt
Đối với nạn nhân điện giật thì phải hô hấp và thổi ngạt kịp thời và kiên trì, có
trường hợp sau 24 giờ mới tỉnh.
Có nhiều phương pháp cấp cứu nạn nhân, nhưng phương pháp hà hơi thổi ngạt
dưới đây được coi là hiệu quả nhất
1. Các bước hô hấp nhân tạo:
a/ Khi có một người cứu nạn nhân làm hô hấp nhân tạo:
-§Æt n¹n nh©n n»m sÊp, mÆt nghiªng sang 1 bªn vµ kª tay ph¶i gÊp l¹i cho dÔ thë, tay
tr¸i duçi th¼ng vÒ phÝa tr−íc. Ng−êi cÊp cøu quú s¸t ®åi gèi vµo x−¬ng h«ng, ®Ó 2 tay
lªn s−ên n¹n nh©n:
• Lóc bãp s−ên (¸n vµo phÇn d−íi cña lång ngùc 1 çch nhÞp nhµng) ph¶i ng·
ng−êi vÒ phÝa tr−íc, ®øng lªn 1 tý cho cã søc ®Ì xuèng. §©y lµ ®éng t¸c thë
ra, miÖng ®Õm 1, 2, 3 vµ tay vÉn ®Ó nh− cò.
• Khi lµm ®éng t¸c hÝt vµo, ph¶i tõ tõ h¹ ng−êi xuèng, th¶ tay ra vµ ®Õm 4, 5, 6.
-Ph−¬ng ph¸p nµy cã −u ®iÓm:
• §êm r¶i vµ nh÷ng chÊt trong d¹ dµy kh«ng tråi lªn häng.
• L−ìi kh«ng tôt vµo häng, do ®ã kh«ng lµm c¶n kh«ng khÝ l−ít qua.
b/ Khi có hai người cứu nạn nhân làm hô hấp nhân tạo:
-NÕu cã 2 ng−êi cÊp cøu th× 1 ng−êi chÝnh vµ 1 ng−êi phô:

• N¹n nh©n ®Æt n»m ng÷a, dïng gèi hoÆc quÇn ¸o kª ë l−ng, ®Çu ng÷a ra phÝa
sau.
• Ng−êi phô cÇm l−ìi cña n¹n nh©n khÏ kÐo Ên xuèng d−íi c»m.
• Ng−êi chÝnh quú phÝa tr−íc kÐo 2 tay n¹n nh©n gi¬ lªn vµ ®−a vÒ phÝa tr−íc
®Õm 1, 2, 3→ ®©y lµ ®éng t¸c hÝt vµo; cßn ®éng t¸c thë ra th× tõ tõ co tay n¹n nh©n
l¹i cho cïi tay n¹n nh©n Ðp vµo lång ngùc ®ång thêi h¬i ®øng ®øng ng−êi lªn 1
chót cho cã søc ®Ì xuèng vµ ®Õm 4, 5, 6.
-§Æc ®iÓm cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ t¹o cho n¹n nh©n thë ra hÝt vµo ®−îc nhiÒu kh«ng
khÝ h¬n nh−ng ph¶i theo dâi cuèng häng v× ®êm r¶i vµ nh÷ng chÊt trong d¹ dµy cã
thÓ lµm c¶n trë kh«ng khÝ ®i qua.
*/Chó ý: CÊp cøu ph¶i ®óng nhÞp thë b×nh th−êng tøc lµ víi tèc ®é 13-16 lÇn
trong 1 phót.
2. Các bước hà hơi thổi ngạt:
-§©y lµ ph−¬ng ph¸p cã hiÖu qu¶ vµ khoa häc, tiÖn lîi vµ dÔ lµm.
-Tr×nh tù lµm nh− sau:
• Tr−íc khi thæi ng¹t cÇn mãc hÕt ®êm r¶i vµ lÊy ra çc dÞ vËt nh− r¨ng gi¶, thøc
¨n,...kiÓm tra xem khÝ qu¶n cã th«ng suèt kh«ng.
• Ng−êi lµm cÊp cøu kÐo ng÷a mÆt n¹n nh©n ra phÝa sau, c»m ng÷a lªn trªn.
• HÝt 1 h¬i thËt m¹nh, tay bÞt mòi n¹n nh©n, ¸p mèi vµo måm cña n¹n nh©n vµ
thæi thËt m¹nh→ lóc nµy phæi n¹n nh©n ®Çy h¬i.
• Ng−êi cÊp cøu rêi måm n¹n nh©n ®Ó hÝt thËt m¹nh råi l¹i thæi nh− cò. Lµm 10
lÇn liªn tiÕp ®èi víi ng−êi lín, 20 lÇn ®èi víi trÎ em. Nhê d−ìng khÝ thõa trong
h¬i thë cña ng−êi cÊp cøu mµ hång cÇu cã d−ìng khÝ, c¬ quan hè hÊp vµ tuÇn
hoµn cña ng−êi bÞ n¹n cã thÓ håi phôc l¹i.
-NÕu cÊp cøu 2 ng−êi th× kÕt hîp 1 ng−êi thæi ng¹t, 1 ng−êi xoa bãp tim ngoµi lång
ngùc.
Ghi nhớ:
Nếu có tai nạn xảy ra do tiếp xúc với điện, phải ngắt điện ngay lập tức.
Không thi công trên các dây hoặc cáp đang có điện.
Tuyệt đối không được mang xách công cụ cầm tay bằng cáp của công cụ ấy.
Thảo luận:
Tại sao dòng điện đặc biệt nguy hiểm trên công trường?
Điều cẩn thận đầu tiên trên công trường của bạn là gì? Tại sao?
Trước khi sử dụng thiết bị điện cầm tay, bạn nên kiểm tra những gì?
Cần hành động như thế nào khi có công nhân bị điện giật?
Một số tranh ảnh minh hoạ
Không nên buộc dây vào cột điện để phơi quần áo và các vật dụng khác.
Nên đặt cầu dao điện, công tắc điện, ổ cắm điện ở vị trí cao hơn 1,5 m để trẻ em không với tới
được. Cầu dao điện phải kín
Không nên dựng ăngten TV cao hơn và gần đường dây điện
Khi nối dây điện, các mối nối nên so le và quấn cẩn thận bằng băng keo cách điện
Không làm nhà dưới đường dây điện cao thế
Khi ghim điện, bật công tắc điện, nấu, ủi đồ bằng điện,... thì tay phải khô, chân mang dép,
guốc khô, đứng trên gỗ khô hoặc nhựa cách điện
Đi ra khỏi nhà hoặc không có người lớn trong nhà, nên cắt cầu dao tổng.
Không dùng điện đánh cá
Không dùng cột đỡ dây điện bằng tre, trúc bị gẫy
Chặt cây, cây chạm, đổ vào dây điện
Không dùng dây điện trần gác lên cây khi trời mưa
Không dùng dây điện quấn trên cột sắt không có sứ đỡ
CHƯƠNG 6: KỸ THUẬT AN TOÀN NỔ MÌN VÀ KHAI THÁC ĐÁ
6.1. Mở đầu
Khi xây dựng CTTL có sử dụng mìn cần hết sức làm tốt công tác an toàn vì dễ xảy
ra tai nạn qui mô lớn.(TCVN4586-1997).
-Trong næ ph¸ cÇn chó ý ph¹m vi nguy hiÓm cña næ ph¸ g©y ra cho ng−êi, m¸y mãc
thi c«ng, çc vËt kiÕn tróc xung quanh vµ ph¶i cã biÖn ph¸p an toµn t−¬ng øng.
-Nghiªn cøu tÝnh chÊt nguy hiÓm cña næ ph¸ cã mÊy ph−¬ng diÖn sau:
• Ph¹m vi nguy hiÓm cña hiÖu øng ®éng ®Êt.
• Cù ly nguy hiÓm næ l©y.
• Ph¹m vi t¸c dông nguy hiÓm cña sãng kh«ng khÝ xung kÝch.
• Cù ly nguy hiÓm m¶nh vôn ®Êt ®¸ bay ç biÖt.
-ViÖc tÝnh to¸n an toµn cho c«ng t¸c næ ph¸ lµ x¸c ®Þnh chinh x¸c kho¶ng çch an
toµn. Kho¶ng çch an toµn lµ kho¶ng çch tÝnh tõ chç næ, mµ ngoµi ph¹m vi ®ã søc
Ðp mÊt kh¶ n¨ng g©y ra t¸c h¹i ®èi víi ng−êi, m¸y mãc thi c«ng vµ c«ng tr×nh l©n
cËn.
6.2. Những quy định chung
Tất cả các doanh nghiệp muốn sử dụng VLN thường xuyên hoặc tạm thời đều phải
làm thủ tục xin cấp giấy phép sử dụng VLNCN tại cơ quan Nhà nước có thẩm quyền.
Sau đó, trước khi sử dụng phải đăng ký với cơ quan Công an, Thanh tra Nhà nước về
KTAT ở cấp tỉnh, thành phố để được thoả thuận các điều kiện an ninh xã hội và
ATLĐ.
VLNCN phải được bảo quản trong kho theo đúng thời hạn quy định. Kho phải
được thiết kế, thi công, nghiệm thu theo đúng thủ tục hiện hành về XDCB của Nhà
nước về các yêu cầu tiêu chuẩn VLNCN và phải đăng ký với cơ quan có thẩm quyền.
Bảo quản và vận chuyển VLNCN riêng theo nhóm và phải có giấy phép của Công
an.
110
Tất cả cán bộ chỉ đạo công tác nổ mìn phải có trình độ đại học, nếu là trung cấp thì
ít nhất phải có 3 năm thâm niên. Công nhân phải có sức khoẻ, được huấn luyện về kỹ
thuật nổ phá và kỹ thuật an toàn nổ phá. Công nhân phải có chứng chỉ nổ mìn theo quy
định và định kỳ kiểm tra hoặc huấn luyện bổ sung khi có thay đổi dạng nổ mìn.
6.3. Khoảng cách an toàn
6.3.1. Khoảng cách an toàn về chấn động (TCVN 4586-1997)
6.3.1.1. Nổ mìn với bao thuốc tập trung.
rc = K cα ⋅ 3 Q (6.1)
trong đó: rc- khoảng cách an toàn (m)
Kc- hệ số phụ thuộc tính chất của đất nền, xem bảng 6.1. Đá cứng chắc
Kc=3, đất nhão và than bùn Kc=20.
α- hệ số phụ thuộc vào chỉ số tác dụng nổ phá n, bảng 6.2.
Q- khối lượng thuốc
Lo¹i ®Êt nÒn cña c«ng tr×nh cÇn b¶o vÖ KC Ghi chó
1.§¸ nguyªn, r¾n ch¾c 3 Khi bao thuèc ë trong

n−íc vµ trong ®Êt cã
2.§¸ r¾n bÞ phong ho¸ vµ cã r¹n nøt 5
n−íc, KC ph¶i t¨ng lªn
3.§¸ lÉn sái vµ ®¸ d¨m 7 0.5-1 lÇn
4.§Êt çt 8
5.§Êt sÐt 9
6.§Êt lÊp vµ ®Êt mÆt thùc vËt 15
7.§Êt b·o hoµ n−íc (®Êt nh·o hoÆc than bïn) 20
§iÒu kiÖn næ α Ghi chú
111
1. 1.Khi næ ph¸ bÇu thuèc n<0.5 Khi næ ph¸ trªn
1.2 mÆt ®Êt, t¸c
dông sãng ®éng
2. Khi chØ sè t¸c dông næ ph¸: n=1
1.0
6.3.1.1 Khi nổ từng đợt
Nếu nhóm mìn có các bao thuốc có khoảng cách tới đối tượng bảo vệ chênh nhau
không quá 10% thì tính theo (6.1) và Q được tính là tổng các bao thuốc.
Nếu >10% (như nói trên) thì tính như sau:
rc = K cα ⋅ 3 Qtd (6.2)
3
n
⎛r ⎞
trong đó: Qtd = ∑ q1 ⎜⎜ 1 ⎟⎟
i =1 ⎝ ri ⎠
Qtd- là khối lượng bao thuốc tương đương
n- số bao thuốc thành viên
r1- là bán kính tính theo (6.1) đối với bao thuốc gần khu cần bảo vệ nhất q1.
ri- khoảng cách từ những quả mìn khác tới điểm giao nhau của vòng tròn r1
và đường nối từ quả mìn q1 tới công trình cần bảo vệ (hình 6.1).
(5.9)
(5.10)
(5.11)
Trong ®ã:
+QE: khèi l−îng hiÖu qu¶ cña çc ph¸t m×n t−¬ng ®−¬ng vÒ t¸c ®éng chÊn
®éng (kg).
+rE: cù ly hiÖu qu¶ t−¬ng ®−¬ng cña çc ph¸t m×n (m).
112
q3
q2
q1
r1 r
H×nh 6.1. S¬ ®å x¸c r 2 3
®Þnh khèi luîng qu¶
r1'
m×n tu¬ng ®u¬ng o
o'
r2''
o''
r3'''
o'''
C«ng tr×nh cÇn b¶o vÖ
Giả sử coi phát mìn tương đương tính ra là Qtd ta lại giả thiết đặt nó ở vị trí q1 ta
tính lặp một số lần cho đến khi kết quả Qtd chênh nhau không đáng kể thì đó là Qtd cần
tìm.
Điều kiện an toàn của công trình cần bảo vệ khi thoả mãn
n
qi
(αK c )3 ∑ ≤1 (6.3)
i =1 ri3
1-TÝnh to¸n thiÕt kÕ vïng nguy hiÓm cña sãng ®éng ®Êt do næ ph¸ g©y ra:
-VËt kiÕn tróc trªn mÆt ®Êt hoÆc d−íi ®Êt, trong mäi t×nh huèng, ®Òu ph¶i ®−îc x¸c
®Þnh xem nã cã n»m trong khu vùc nguy hiÓm hay kh«ng vµ ®−îc tÝnh to¸n theo c«ng
thøc (5.8).
-Tuy nhiªn, khi x¸c ®Þnh vËt kiÕn tróc cã ph¸t sinh nguy hiÓm hay kh«ng, møc nguy
hiÓm nh− thÕ nµo, c¨n cø kinh nghiÖm thùc tiÔn ®Ó ph¸n ®o¸n theo çc mÆt sau:
• Dïng c«ng thøc (5.8) tÝnh ra trÞ sè rC, khi cù ly thùc tÕ vËt kiÕn tróc rE > rC sÏ
kh«ng x¶y ra nguy hiÓm.
• Khi rE < rC nh−ng th× cã thÓ tiÕn hµnh næ ph¸ chØ trõ vËt kiÕn tróc ®Æc thï
hoÆc m¸y mãc ®Æc thï.
113
• Khi rE < rC nh−ng th× nguy hiÓm sÏ lín, ph¶i kinh qua nghiªn cøu ®Æc
biÖt, nÕu kh«ng th× kh«ng ®−îc næ ph¸.
• §èi víi kÕt cÊu hÇm ngÇm d−íi ®Êt nh− phßng m¸y, hÇm, dÉn dßng n−íc, ®−êng
hÇm vµ c«ng tr×nh ngÇm, cã thÓ ¸p dông c«ng thøc kinh nghiÖm b¸n kÝnh ph¸
ho¹i trùc tiÕp ®Ó tiÕn hµnh nghiÖm to¸n:
(5.12)
Trong ®ã:
+f(n): hµm sè ®Ó chØ träng l−îng gãi thuèc theo chØ sè n nµo ®ã trong çc ®iÒu
kiÖn nh− nhau. Theo kinh nghiÖm Phl«rov ®−a ra ph¹m vi cña f(n) nh− sau:
3
o n > 1 → 1 < f(n) < n .
3
o n <1 → 1 > f(n) > n .
o n = 1 → f(n) = 1.
→ Tæng qu¸t víi A + B =1. C«ng thøc thùc nghiÖm: .
• §èi víi vËt kiÕn tróc ®Æc thï nh− th¸p, nhµ chäc trêi, cung ®iÖn, kÕt cÊu ®Æc biÖt
phøc t¹p kh¸c cÇu treo, cÇu nhÞp lín,...cÇn tiÕn hµnh nghiªn cøu chuyªn ®Ò ®Ó
®¶m b¶o ®é an toµn.
2-VÝ dô tÝnh to¸n:
a/VÝ dô 1:
-Næ ph¸ ®¸ r¾n ch¾c ®Ó x©y dùng ®−êng, biÕt chØ sè næ n=1.5, tæng l−îng thuèc
Q=70420kg. H·y x¸c ®Þnh vïng ¶nh h−ëng sãng ®éng ®Êt ®èi víi vËt kiÕn tróc xung
quanh.
-Gi¶i:
Víi n=1.5 vµ ®¸ r¾n ch¾c, tra b¶ng α=0.9, KC=3.0.
114
áp dông c«ng thøc (5.8),
§Ó ®¶m b¶o an toµn, çc vËt kiÕn tróc cã cù ly lín h¬n 112m.
b/VÝ dô 2:
-Næ ph¸ ®Þnh h−íng x©y dùng 1 tr¹m thuû ®iÖn. BiÕt r»ng: trung t©m bao thuèc næ thø
1 ®Õn cöa vµo cña hÇm, ®−êng trôc ®Ëp, cöa ra cña hÇm lÇn l−ît lµ 305m, 225m, 310m;
bao thuèc thø 2 lÇn l−ît lµ 338m, 272m, 287m; bao thuèc thø 3 lÇn l−ît lµ 334m,
307m, 324m vµ bao thuèc thø t− lµ 354m, 304m, 308m. H·y kiÓm tra xem khi chóng
®ång lo¹t g©y næ th× ¶nh h−ëng cña t¸c dông sãng ®éng ®Êt ®−êng hÇm dÉn nh− thÕ
nµo? BiÕt l−îng thuèc næ bao thuèc thø 1 b»ng bao thuèc thø 2 lµ 146800kg, bao thuèc
thø 3 b»ng bao thuèc thø 4 lµ 57000kg.
-Gi¶i:
Bèn hÇm thuèc næ tuy næ ph¸ cïng 1 lóc nh−ng çc cù ly ®Õn ®−êng hÇm, ®−êng trôc
®Ëp ®Òu kh¸c nhau nªn t¸c dông nguy hiÓm cña chóng còng kh¸c nhau. áp dông c«ng
thøc (5.9), (5.10):
• TÝnh ®èi víi cöa vµo hÇm:
• TÝnh ®èi víi ®−êng trôc ®Ëp:
115
• TÝnh ®èi víi cöa ra cña hÇm:
¸p dông c«ng thøc (5.11) cho tõng l−îng thuèc hiÖu qu¶ t−¬ng ®−¬ng, tra b¶ng víi α=
0.9, KC= 3-5, ta lËp ®−îc b¶ng sau:
QE rE Cù ly an toµn rC
VÞ trÝ trªn HÖ sè an toµn
hÇm dÉn (kg) (m) KC=3 KC=4 KC=5 KC=3 KC=4 KC=5
Cöa vµo 427600 331 203 271 339 1.63 1.22 0.98
hÇm
§−êng 486600 272 212 283 354 1.28 0.96 0.77

trôc ®Ëp
Cöa ra 423000 306 203 270 338 1.51 1.13 0.91

hÇm
-NhËn xÐt: HÇu hÕt çc cù ly hiÖu qu¶ t−¬ng ®−¬ng lín h¬n so víi cù ly an toµn nghÜa
lµ ®¹i bé phËn hÇm dÉn ë trong ph¹m vi kh«ng nguy hiÓm. Tuy nhiªn vÉn cã rE nhá
h¬n trÞ sè rC nh−ng ®Òu lín h¬n . MÆt kh¸c cã thÓ xem hÇm dÉn trong lßng ®Êt cã
tÝnh n¨ng chèng ®éng ®Êt tèt cho nªn ta cã thÓ kÕt luËn lµ kh«ng thÓ ph¸ ho¹i ®−îc.
-Ngoµi ra cÇn tÝnh to¸n theo c«ng thøc kinh nghiÖm
víi KC =3, n= 1.75, W= 30m → = 0.5 + 0.5(1.75)
116
3
= 3.18 → rC =132m. Ta biÕt kho¶ng çch tõ bao thuèc ®Õn hÇm dÉn
ng¾n nhÊt lµ 225m.
⇒ Theo c«ng thøc kinh nghiÖm lµ rÊt an toµn.
6.3.2. Khoảng cách an toàn về tác động của sóng không khí.
rs = k s 3 Q (6.4)
Rs = K s 3 Q (6.5)
trong đó: rs và Rs- khoảng cách an toàn về tác động của sóng không khí (m)
Q- tổng khối lượng thuốc nổ (kg)
ks, Ks- hệ số phụ thuộc vào các điều kiện: vị trí, độ lớn phát mìn, mức độ hư
hại (bảng 6.3)
VÞ trÝ thuèc næ
CÊp an
Møc ®é ph¸ ho¹i cã thÓ
toµn
Lé thiªn Ch«n vïi n=3 n=2
1 Hoµn toµn kh«ng bÞ h− h¹i 50-150 10-40 5-10 2-5
Ph¸ ho¹i ngÉu nhiªn cña thiÕt bÞ

2 10-30 5-9 2-4 1-2
kÝnh
ThiÕt bÞ kÝnh bÞ ph¸ ho¹i hoµn

toµn, cöa lín, khung cöa sæ ph¸
3 5.8 2-4 1-1.5 0.5-1
ho¹i côc bé, v«i v÷a vµ t−êng
ng¨n trong bÞ r¹n nøt.
ChØ bÞ ph¸ ho¹i

Ph¸ ho¹i t−êng ng¨n khung cöa
4 2-4 1.1-1.9 0.5 trong ph¹m vi
sæ, cöa lín, nhµ gç, l¸n gç,...
phÓu næ
Ph¸ ho¹i nhµ kh«ng kiªn cè, lËt

ChØ bÞ ph¸ ho¹i trong
5 ®æ toa xe ®−êng s¾t, ph¸ háng 1.5-2 0.5-1
ph¹m vi phÓu næ
®−êng d©y ®iÖn
117
Xuyªn thñng t−êng g¹ch kiªn cè,
ph¸ ho¹i hoµn toµn nhµ thµnh
6 1.4 ChØ bÞ ph¸ ho¹i trong ph¹m vi phÓu næ
phè, nhµ x−ëng, ph¸ háng cÇu vµ
nÒn ®−êng.
Ghi chó:
• Trong t×nh h×nh b×nh th−êng, lÊy cÊp an toµn lµ cÊp 3 khi tÝnh to¸n cù ly an toµn
tõ kho thuèc næ ®Õn ®iÓm d©n c−, quèc lé, ®−êng s¾t, ®−êng thuû vËn t¶i chÝnh,
nhµ m¸y, kho vËt liÖu næ vµ kho tµng dÔ ch¸y, vËt cÊu tróc träng yÕu.
• LÊy cÊp 4 cho vËt kiÕn tróc thø yÕu ®−êng bé, ®−êng s¾t th«ng xe kh«ng lín, vËt
cã cÊu tróc ®Æc biÖt kiªn cè (nh− cÇu BTCT, cÇu thÐp...), çc kho n»m trªn bê
s«ng cao.
Vùng an toàn có khoảng cách rmin về sóng không khí, đối với người phải tiếp cận
công tác nổ mìn:
rmin = 153 Q
-Vïng an toµn cã kho¶ng çch rmin vÒ sãng kh«ng khÝ, ®èi víi ng−êi ph¶i tiÕp cËn c«ng
t¸c næ m×n cã thÓ tÝnh theo c«ng thøc (5.13) nh−ng hÖ sè Ks cÇn chiÕu theo tr×nh ®é
thµnh th¹o nghÒ nghiÖp cña nh©n viªn næ ph¸ vµ ®iÒu kiÖn c«ng t¸c, th−êng lÊy tõ 5-15.
§iÒu nµy chØ ¸p dông cho næ lé thiªn, cßn khi gãi thuèc ®Æt trong ®Êt ®¸ th× lÊy 0.5-1.0
®Ó tÝnh to¸n.
-Trong thi c«ng næ ph¸ lín, ®èi víi cù ly an toµn cho ng−êi lu«n lÊy cù ly m¶nh vôn
®Êt ®¸ bay ç biÖt mµ kh«ng cÇn c©n nh¾c sãng kh«ng khÝ xung kÝch. Nh−ng ®èi víi
c«ng nh©n ®èt kÝp vµ tr¹m ®iÖn næ ph¸ th× cÇn xÐt thªm sãng kh«ng khÝ xung kÝch nµy.
6.3.3. Bán kính nguy hiểm có mảnh đá văng xa.
Xem bảng 6.4, 6.5
-HiÖn t−îng nµy rÊt phæ biÕn trong næ ph¸ lín, lµ hiÖn t−îng nguy hiÓm nhÊt ®èi víi
con ng−êi.
-Theo kinh nghiÖm, cã thÓ tham kh¶o c«ng thøc sau:
(5.14)
118
Trong ®ã:
+n: chØ sè næ ph¸.
+W: ®−êng kh¸ng nhá nhÊt (m).
+KA: hÖ sè an toµn cã quan hÖ víi ®Þa h×nh ®Þa chÊt, khÝ hËu vµ ®é s©u ch«n
thuèc, cã thÓ lÊy nh− sau:
Th«ng th−êng lÊy 1.0-1.5
Khi gÆp giã lín vµ thuËn giã lÊy 1.5-2.0
Khi næ ph¸ ®Þnh h−íng hoÆc næ tung theo ®−êng ®Ò kh¸ng nhá nhÊt lÊy 1.5
Khi ë ®Þa h×nh thung lòng nói lÊy 1.5-2.0
-Sau khi tÝnh to¸n xong, cÇn ph¶i ®em so s¸nh víi cù ly an toµn tèi thiÓu theo quy ®Þnh:
Cù ly an toµn
Stt Ph−¬ng ph¸p næ ph¸
tèi thiÓu (m)
A Næ ph¸ lé thiªn:
1 -Bao thuèc ¸p ngoµi 300
2 -Næ ph¸ lç s©u 200
3 -Ph−¬ng ph¸p hÇm thuèc hoÆc lç ®−êng kÝnh lín (bao thuèc m¹nh) 300
4 -Ph−¬ng ph¸p hang thuèc hoÆc hÇm thuèc (bao thuèc m¹nh) 300
5 -BÇu thuèc lín, ph−¬ng ph¸p lç s©u, hÇm thuèc (næ tung) 400
6 -HÇm thuèc næ ph¸ lín. 400
7 -Ph−¬ng ph¸p bao thuèc bæ sung 400
8 -Më réng bÇu thuèc 50
9 -Më réng lç m×n, lç s©u 100
10 -Næ ph¸ b¨ng ch¾n 200
119
11 -Ph¸ ®æ nhµ, ph¸ vì çc mãng 100
12 -§µo ®æ gèc c©y 200
B Næ ph¸ trong hÇm, ®−êng lß:
13 -T×nh h×nh th«ng th−êng 100
14 -Khi cã khÝ CH4 200
6.4. Kỹ thuật an toàn trong khai thác đá lộ thiên (TCVN 5178-1990)
6.4.1. Chiều cao tầng khai thác phụ thuộc chủ yếu vào thiết bị.
Nếu độ dốc sườn núi lớn hơn độ dốc trượt lở tự nhiên của đất đá phải mở tầng từ trên
xuống (hình 6.2).
ϕ
H×nh 6.2. Yªu cÇu an toµn khi më tÇng khai th¸c H×nh 6.3. ChiÒu cao tÇng khai th¸c thñ c«ng
Chiều cao tầng không vượt quá trị số cho phép:
- Đối với khai thác thủ công: 6m,
Trường hợp vỉa đá ổn định (hình 6.3) và được cơ quan chủ quản cho phép thì tăng
lên nhưng không quá 15m.
- Đối với khai thác bằng cơ giới:
1,5 lần chiều cao xúc lớn nhất của máy đào gầu ngửa
1 lần chiều cao xúc lớn nhất (đối với đất đá không phải nổ mìn)
20 m nếu cơ giới hoá toàn bộ quá trình khai thác.
30m nếu khối đá đồng nhất, có biện pháp an toàn bổ sung được cơ quan chủ quản
cho phép có sự đồng ý của thanh tra an toàn địa phương.
6.4.2. Góc dốc sườn tầng khai thác
120
góc dốc tự nhiên (nếu là đất đá bở rời)
600 đối với đá mềm nhưng ổn định.
800 đối với đá rắn chắc.
H
B α
γ
H×nh 6.4. Gãc dèc suên tÇng, mÆt tÇng, bÒ réng mÆt tÇng khai th¸c.
6.4.3. Bề rộng mặt tầng làm việc B (hình 6.4)
Đủ để cho thiết bị khai thác vận chuyển lớn nhất làm việc.
6.4.4. Góc nghiêng mặt tầng (γ) (hình 6.4)
Khi khai thác thủ công γ<150
Nếu là cơ giới phải bảo đảm quy định mặt đường những chỗ vòng cua của đường
cho xe cơ giới.
Trước khi khai thác lượt tầng mới phải kiểm tra không để có đá rời trong phạm vi
cách mép tầng 0,5m, đề phòng đá lăn.
Công tác nổ mìn và khai thác phải tuân thủ TCVN 4586-1997 và TCVN 5178-
1990).
6.5. Yêu cầu an toàn khi vận hành máy khoan đá
6.5.1. Máy khoan lớn.
- Trong xây dựng thuỷ lợi thường sử dụng máy khoan có các cỡ đường kính khác
nhau: d=42mm÷60mm, d=75mm÷115mm và lớn hơn. Máy khoan lớn có d=105mm
trở lên.
- Trước khi sử dụng phải kê chèn máy ổn định, mặt tầng khoan phải ổn định.
121
- Khi di chuyển phải hạ cầu khoan, chiều dài đường đi không quá 100m, chú ý chiều
cao an toàn lưới điện phía trên.
- Công nhân điều khiển không được phép rời máy khi máy đang khoan, người không
trách nhiệm không được đứng trên máy.
- Cáp nâng cần khoan phải bảo đảm điều kiện an toàn qui định và kiểm tra theo định
kỳ ít nhất một lần trong tuần.
- Máy khoan sử dụng điện phải bảo đảm các yêu cầu an toàn về điện.
6.5.2. Búa khoan hơi ép cầm tay.
- Công nhân phải đứng trên mặt tầng ổn định. Cấm đứng trên sườn núi cheo leo. Nếu
mở tầng cũng phải tạo chỗ đứng rộng ≥1m.
- An toàn đá lăn phía trên xuống, có biện pháp chống bụi khoan.
- Khi mở lỗ khoan phải cho máy chạy chậm và tăng dần tốc độ khoan. Cấm sờ vào
cần khoan xoay.
- Phải có hai người thay nhau trong một ca, cấm dùng chân để búa khoan.
6.5.3. Máy nén khí.
- Bảo đảm yêu cầu về tiêu chuẩn bình chịu áp lực (TCVN 6153-1996).
- Đặt máy trên nền bằng phẳng, không gần chỗ dễ cháy nổ.
- Thợ vận hành phải luôn luôn theo dõi nhiệt độ, áp suất và tiếng kêu của máy, đặc
biệt là áp suất và van an toàn.
122
CHƯƠNG 7: KỸ THUẬT AN TOÀN KHI ĐÀO HỐ SÂU VÀ LÀM VIỆC TRÊN
CAO
7.1. Nguyên nhân xảy ra tai nạn
- Sụp đổ của đất đá ở mái móng, thành vách hào sâu.
§µo hµo, hè víi thµnh ®øng cã chiÒu réng v−ît qu¸ giíi h¹n cho phÐp
®èi víi ®Êt ®· biÕt mµ kh«ng cã gia cè.
§µo hè víi m¸i dèc kh«ng ®ñ æn ®Þnh.
Gia cè chèng ®ì thµnh hµo, hè kh«ng ®óng kü thuËt, kh«ng ®¶m b¶o æn
®Þnh.
Vi ph¹m çc nguyªn t¾c an toµn th¸o dì hÖ chèng ®ì.
- Đá lăn khi có người làm việc ở phía dưới: tõ trªn bê xuèng hè hoÆc theo v¸ch nói
- Leo trèo trên mái hố móng không tuân thủ nội qui an toàn: Khi lµm viÖc m¸i dèc
qu¸ ®øng kh«ng ®eo d©y an toµn, nh¶y qua hµo, hè réng hoÆc leo trÌo khi lªn xuèng hè
s©u.
- §i l¹i ngang t¾t trªn s−ên nói ®åi kh«ng theo ®−êng quy ®Þnh hoÆc kh«ng cã biÖn
ph¸p ®¶m b¶o an toµn.
- Rơi xuống hố sâu vì thiếu che chắn, báo hiệu nguy hiểm, nh×n kh«ng thÊy râ lóc tèi
trêi, s−¬ng mï vµ ban ®ªm..
- Nhiễm khí độc thoát ra từ lòng đất (CO2, NH3, NH4).
- Ngã từ trên cao do gẫy dàn giáo, không đủ sức khoẻ...
- BÞ chÊn th−¬ng do søc Ðp hoÆc ®Êt ®¸ v¨ng vµo ng−êi khi thi c«ng næ m×n.
- ViÖc ®¸nh gi¸ kh«ng hoµn toµn ®Çy ®ñ vÒ kh¶o s¸t, th¨m dß vµ thiÕt kÕ bëi v×:
HiÖn nay çc tÝnh chÊt c¬ häc cña ®Êt ®¸ vÉn ch−a thÓ hiÖn hoµn toµn
trong c¬ häc ®Êt.
§Êt còng kh«ng ph¶i lµ 1 hÖ tÜnh ®Þnh theo thêi gian, cho nªn trong qu¸
tr×nh thi c«ng nh÷ng yÕu tè ®Æc tr−ng cña ®Êt cã thÓ sai kh¸c so víi khi
thiÕt kÕ.
123
7.2. Biện pháp và kỹ thuật an toàn phòng ngừa tai nạn khi đào móng, hố sâu
7.2.1. Bảo đảm sự ổn định của hố móng, vách hào.
7.2.1.1. Cơ sở để xác định chiều sâu đào móng, hào ổn định.
-Sù sôp ®æ m¸i dèc ë hµo, hè x¶y ra do çc ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña khèi l¨ng trô ABC
bÞ ph¸ ho¹i. Khèi nµy ®−îc gi÷ bëi çc lùc ma s¸t vµ lùc dÝnh t¸c dông lªn mÆt tr−ît
AC:
Giả sử khối đất ABC trượt theo mạt AC. Khối ABC cân bằng khi:
B C
T θ N
H
Q
ϕ
θ
α
A
H×nh 7.1. S¬ ®å tÝnh to¸n æn ®Þnh m¸i mãng
Q sin θ = C ⋅ ( AC ) + Q ⋅ cos θ ⋅ tgϕ (7.1)
trong đó: θ- góc trượt
ϕ- góc ma sát trong của đất
Q- trọng lực của khối đất ABC (tấn)
C- lực dính của đất (t/m2)
C
Nếu độ sâu đào là H, dung trọng của đất là γ (t/m3) và gọi =k là hệ số dính, từ
γ
(7.1) ta có:
H sin(α − θ ) sin(θ − ϕ )
K= (7.2)
2 sin α cos ϕ
Để xác định được chiều sâu hố đào tới hạn với mái dốc α bất kỳ khi hệ số dính K
đạt Kmax trong điều kiện cân bằng giới hạn ta có:
124
2 K max sin α cos ϕ
H th = (7.3)
⎛α −ϕ ⎞
sin 2 ⎜ ⎟
⎝ 2 ⎠
Khi chiều cao hố đào thẳng đứng α =900 ta có:
2 K max cos ϕ
H th =
⎛ 90 0 − ϕ ⎞
sin 2 ⎜⎜ ⎟⎟
⎝ 2 ⎠
Người ta còn hay dùng công thức kinh nghiệm khi α =900:
Công thức Sôkôlốpski
2C cos ϕ
H th = (7.5)
γ (1 − sin ϕ )
Công thức Sưtôvich
2C m
H th = ; (7.6)
γ
⎛ ϕ⎞
m = tg 2 ⎜ 45 0 + ⎟
⎝ 2⎠
-TrÞ sè lùc dÝnh vµ ma s¸t gi¶m ®i khi ®é Èm cña ®Êt t¨ng. Khi tæng çc lùc nµy trë
nªn nhá h¬n lùc tr−ît, ®iÒu kiÖn c©n b»ng cña khèi l¨ng trô ABC sÏ bÞ ph¸ ho¹i, m¸i
dèc ®µo sÏ bÞ sôp lë Sù æn ®Þnh cña m¸i dèc hè ®µo kh«ng gia cè còng chØ ®−îc
gi÷ t¹m thêi cho ®Õn khi çc tÝnh chÊt c¬ lý cña ®Êt thay ®æi do n−íc ngÇm vµ m−a
lò lµm cho ®Êt Èm −ít.
-§Ó lo¹i trõ çc nguyªn nh©n lµm sôt lë ®Êt ®¸ khi ®µo mãng, ®µo hè s©u, kªnh
m−¬ng, th× viÖc thiÕt kÕ quy tr×nh c«ng nghÖ hoÆc s¬ ®å thi c«ng cÇn ph¶i xÐt çc
yÕu tè sau:
• §Æc tr−ng cô thÓ cña ®Êt.
• §é s©u, chiÒu réng cña khèi ®µo vµ thêi h¹n thi c«ng.
• Sù dao ®éng cña mùc n−íc ngÇm vµ nhiÖt ®é cña ®Êt trong suèt thêi kú thi
c«ng khèi ®µo.
• HÖ thèng ®−êng ngÇm cã s½n vµ vÞ trÝ ph©n bè cña chóng.
125
• §iÒu kiÖn thi c«ng.
Trong quy tr×nh c«ng nghÖ vµ s¬ ®å thi c«ng ®Êt cÇn chØ râ ph−¬ng ph¸p thi c«ng vµ
biÖn ph¸p ng¨n ngõa sôt lì, ®¶m b¶o sù æn ®Þnh cña ®Êt vµ an toµn thi c«ng.
7.2.1.2. Một số quy định khi đào với thành đứng.
Đối với đất có độ ẩm tự nhiên, kết cấu không bị phá hoại, không có nước ngầm.
cát sỏi H≤1m
á cát H≤1,25m
á sét và sét H≤1,5m
đất cứng (phải dùng xà beng, cuốc chim) H≤2m
Khi đào sâu hơn phải có gia cố thành hố bằng ván tường có văng chống
Gia cè v¸ch ®µo:
-Nªn sö dông lo¹i kÕt cÊu chèng v¸ch chÕ t¹o s½n. NÕu kh«ng cã lo¹i chÕ
t¹o s½n th× cã thÓ chèng v¸ch nh− sau:
1.V¸n èp 2.Cäc 3.V¨ng chèng ngang 4.VÊu tùa 5.Thanh s−ên
H×nh 5.3: V¸n èp ®Æt n»m ngang vµ v¸n èp ®Æt ®øng
KiÓu chèng v¸ch hè mãng quy ®Þnh nh− sau:
126
KiÓu chèng v¸ch øng chiÒu s©u ®µo mãng
Lo¹i ®Êt, tr¹ng
th¸i <3m 3-5m >5m
§Êt cã ®é Èm V¸n èp ®Æt ngang ®Ó V¸n èp ®Æt liªn Chèng theo thiÕt kÕ
tù nhiªn (trõ çch qu·ng 2 tÊm tôc (khÝt)
®Êt rêi)
§Êt cã ®é Èm V¸n èp ®Æt ngang hoÆc ®Æt ®øng liªn tôc Chèng theo thiÕt kÕ
cao, ®Êt rêi
TÊt c¶ çc lo¹i §ãng v¸n cõ s©u vµo ®¸y hè mãng Ýt nhÊt lµ Chèng theo thiÕt kÕ
®Êt khi cã 75cm.
m¹ch n−íc
ngÇm
có kiểm tra khả năng chịu lực của kết cấu chống đỡ
Trị số áp lực chủ động:
⎛ ϕ⎞ ⎛ ϕ⎞
σ cd = γ ⋅ H ⋅ tg 2 ⎜ 450 − ⎟ − 2C ⋅ tg ⎜ 450 − ⎟
⎝ 2⎠ ⎝ 2⎠
trong đó: H- chiều sâu hố móng
γ- dung trọng đất (t/m3)
ϕ- góc ma sát trong (o)
C- lực dính (t/m2)
cát: C=0,2
đất lẫn thực vật C=0,5
á cát C=1,5
á sét C=5
sét C=8,2
Với đất không dính ta có:
127
⎛ ϕ⎞
σ cd = γ ⋅ H ⋅ tg 2 ⎜ 450 − ⎟
⎝ 2⎠
Khi đào hố móng, hào có mái dốc:
Hệ số mái đào tối thiểu m=cotgα có thể lấy như sau:
Bảng 7.1. Hệ số mái đào tối thiểu.
Loại đất Đất ít ẩm Đất ẩm Đất ướt nhiều
sỏi, dăm 1,2 1,2 1,4
cát thô 1,75 1,6 2,15
cát trung bình 1,9 1,45 2,19
cát nhỏ 1,25 1,75 2,7
á sét 0,84 1,2 1,7
đất hữu cơ 1,2 1,45 2,15
đất mùn không có rễ cây 1,2 1,15 3,75
7.2.2. Bảo đảm sự ổn định khi đào hố móng rộng và sâu
Đối với hố móng rộng và sâu thường chừa lại các cơ để đi lại, vận chuyển...Bề rộng
tuỳ thuộc yêu cầu vận chuyển. Nếu vận chuyển bằng xe cải tiến thì bề rộng 3÷3,5m, xe
súc vật kéo 5,0m, ôtô ≥7m.
Đề phòng xe đi vào khu vực đất sụt lở, chiều rộng b đó xác định như sau:
H sin(α − ϕ )
b= , (m) (7-9)
sin α sin ϕ
trong đó: α- góc dốc mái
ϕ- góc dốc mái ổn định tự nhiên của đất
128
H- chiều sâu hố móng
Khi đào móng theo bậc cấp thì còn chừa lại bờ bảo vệ mặc dù đã có đường cho xe
vận chuyển. Chiều rộng bờ bảo vệ a xác định như sau:
a ≥ 0,1H1
H1 - là chiều cao dật cấp
và thoả mãn thêm điều kiện sau:
Nếu là đường ray cần trục: a=1m
b
Nếu là đường ôtô: a ≥ + 0,5 ; b là bề rộng đường
2
Kinh nghiệm thực tế ở các nước với mỏ sâu, cứ mỗi bậc 20÷30m chừa 1 bờ bảo vệ
a=6m.
Khi thi công cơ giới, chiều cao bậc (tầng) lấy theo chiều cao tầng khai thác, phụ
thuộc chủ yếu và thiết bị.
Nếu nổ mìn lỗ sâu, chiều cao tầng tối đa 20÷30m.
Khi thi công mùa mưa cần có biện pháp tiêu nước mặt và nước ngầm.
7.2.3. Biện pháp phòng ngừa đá lăn rơi theo mái dốc.
-Khi ®µo nÕu trªn thµnh hè ®µo ngÉu nhiªn t¹o ra çc ô ®Êt ®¸ treo th× ®×nh chØ c«ng
viÖc ë d−íi vµ ph¸ ®i tõ phÝa trªn sau khi ®· chuyÓn ng−êi vµ m¸y ra n¬i an toµn.
-Chõa bê b¶o vÖ ®Ó ng¨n gi÷ çc tÇng ®Êt ®¸ l¨n tõ phÝa trªn xuèng. §Ó ®¶m b¶o tèt
h¬n, ë mÐp bê cÇn ®ãng çc tÊm v¸n thµnh b¶o vÖ cao 15cm.
-§Êt ®¸ ®µo lªn ph¶i ®æ xa çch mÐp hè, hµo Ýt nhÊt 0.5m.
-Khi ®µo ®Êt tuyÖt ®èi kh«ng ®µo theo kiÓu hµm Õch. NÕu ®µo b»ng m¸y gÇu thuËn th×
chiÒu cao tÇng xóc kh«ng ®−îc lín chiÒu cao xóc tèi ®a cña gÇu xóc, ph¶i xóc theo
gãc ®é ®· quy ®Þnh theo thiÕt kÕ khoan ®µo.
-Trong qu¸ tr×nh ®µo hµo, hè, ng−êi ta ph¶i th−êng xuyªn xem xÐt v¸ch ®Êt vµ m¹ch
®Êt phÝa trªn nÕu thÊy cã kÏ nøt hoÆc hiÖn t−îng sôt lì ®e do¹ th× ph¶i ®×nh chØ viÖc
®µo ngay. Çn bé kü thuËt ph¶i tiÕn hµnh nghiªn cøu ®Ó ®Ò ra biÖn ph¸p gi¶i quyÕt
thÝch hîp vµ kÞp thêi.
129
-§Æc biÖt sau mçi trËn m−a ph¶i kiÓm tra v¸ch ®µo tr−íc khi ®Ó c«ng nh©n xuèng hè
®µo tiÕp.
7.2.4. Biện pháp phòng ngừa ngã vào hố sâu
Miệng hố đào phải có rào chắn, biển bao, đèn báo. Hè ®µo trªn ®−êng ®i l¹i ph¶i cã
rµo ch¾n, ban ®ªm ph¶i cã ®Ìn s¸ng ®Ó b¶o vÖ.
-C«ng nh©n lªn xuèng hè, hµo s©u ph¶i cã thang ch¾c ch¾n, cÊm leo trÌo lªn xuèng
theo çc v¨ng chèng.
-C«ng nh©n ph¶i ®eo d©y an toµn vµ d©y ph¶i buéc vµo chæ thËt ch¾c trong tr−êng
hîp sau:
• Khi lµm viÖc trªn m¸i dèc cã chiÒu cao h¬n 3m vµ ®é dèc 45o.
• Khi bÒ mÆt m¸i dèc tr¬n tr−ît, Èm −ít vµ ®é dèc 30o.
-Khi ®· ®µo tíi ®é s©u 2m trë lªn b»ng thñ c«ng th× kh«ng ®Ó c«ng nh©n lµm viÖc 1
ng−êi mµ ph¶i bè trÝ Ýt nhÊt 2 ng−êi.
-TuyÖt ®èi cÊm ®øng ngåi trªn miÖng hoÆc s¸t d−íi ch©n thµnh hµo hè cã v¸ch ®øng
®ang ®µo dì ®Ó nghØ gi¶i lao hoÆc ®îi chê c«ng viÖc. Tr−êng hîp d−íi ch©n thµnh
hµo hè cã kho¶ng çch ®Êt réng th× cã thÓ ®øng hoÆc ngåi çch ch©n thµnh hµo hè 1
kho¶ng çch lín h¬n chiÒu cao cña thµnh hè tõ 1m trë lªn.
7.2.5. Biện pháp phòng nhiễm độc

-Tr−íc khi c«ng nh©n xuèng lµm viÖc ë çc hè s©u, giÕng khoan, ®−êng hÇm ph¶i
kiÓm tra kh«ng khÝ b»ng ®Ìn thî má. NÕu cã khÝ ®éc ph¶i tho¸t ®i b»ng b¬m kh«ng
khÝ nÐn. Tr−êng hîp khÝ CO2 th× ®Ìn lËp loÌ vµ t¾t, nÕu cã khÝ ch¸y nh− CH4 th× ®Ìn
sÏ ch¸y s¸ng.
-Khi ®µo s©u xuèng lßng ®Êt, ph¸t hiÖn cã h¬i hoÆc khãi khã ngöi th× ph¶i ngõng ngay
c«ng viÖc, c«ng nh©n t¶n ra xa ®Ó tr¸nh nhiÔm ®éc. Ph¶i t×m nguyªn nh©n vµ ¸p dông
çc ph−¬ng ph¸p triÖt nguån ph¸t sinh, gi¶i to¶ ®i b»ng m¸y nÐn kh«ng khÝ, qu¹t,...cho
®Õn khi xö lý xong vµ ®¶m b¶o kh«ng cßn khÝ ®éc hoÆc nång ®é khÝ ®éc rÊt nhá
kh«ng nguy hiÓm ®Õn søc khoÎ th× míi ra lÖnh cho tiÕp tôc thi c«ng.
-Khi ®µo ®Êt ë trong hÇm, d−íi hè mãng cã çc lo¹i èng dÉn h¬i x¨ng dÇu hoÆc cã thÓ
130
cã h¬i ®éc, khÝ mªtan, dÔ næ th× kh«ng ®−îc dïng ®en ®èt dÇu th−êng ®Ó soi räi,
kh«ng ®−îc dïng löa vµ hót thuèc.
-NÕu cÇn ph¶i lµm viÖc d−íi hè, giÕng khoan, ®−êng hÇm cã h¬i khÝ ®éc, c«ng nh©n
ph¶i trang bÞ mÆt n¹ phßng ®éc, b×nh thë vµ ph¶i cã ë trªn theo dâi hç trî.
7.3. Các biện pháp phòng ngừa và các phương tiện kỹ thuật bảo vệ khi làm việc trên
cao
7.3.1. Phương hướng và biện pháp chung
1. Biện pháp kỹ thuật:
- Giảm tối đa các công việc phải làm trên cao như lắp đặt các cấu kiện bán thành
phẩm rồi mới cẩu lắp;
- Tăng mức độ cơ giới hoá như cần trục, thăng tải, palăng, tời…
2. Biện pháp tổ chức.
- Trang bị đầy đủ phương tiện bảo hộ cho công nhân làm việc trên cao.
- Công nhân phải đủ sức khoẻ và huấn luyện kỹ về công tác an toàn.
7.3.2. Biện pháp kỹ thuật và các yêu cầu về an toàn khi sử dụng giàn giáo.
HÇu hÕt tÊt c¶ çc c«ng viÖc x©y dùng vµ l¾p ghÐp, trang trÝ, s÷a ch÷a vµ çc c«ng
viÖc kh¸c lµm trªn cao ®Òu cÇn cã giµn gi¸o. Do ®ã muèn ®i s©u kü thuËt an toµn cña
tõng lo¹i c«ng viÖc x©y l¾p trªn cao, cÇn n¾m v÷ng kü thuËt an toµn chung cho çc
c«ng viÖc ®ã. §ã chÝnh lµ kü thuËt an toµn trong trong viÖc l¾p dùng vµ sö dông giµn
gi¸o.
131
H×nh 5.4: CÊu t¹o giµn gi¸o
H×nh 5.5: CÊu t¹o giµn gi¸o c«ng tr×nh cÇu
-T¸c dông cña giµn gi¸o lµ kÕt cÊu t¹m ®Ó ®ì vËt liÖu vµ ng−êi lµm viÖc trªn cao, cho
nªn yªu cÇu c¬ b¶n ®èi víi giµn gi¸o vÒ mÆt an toµn lµ:
• Tõng thanh cña giµn gi¸o ph¶i ®ñ c−êng ®é vµ ®é cøng, nghÜa lµ kh«ng bÞ cong
vâng qu¸ møc, kh«ng bÞ gôc g·y.
• Khi chÞu lùc thiÕt kÕ th× toµn bé giµn gi¸o kh«ng bÞ mÊt æn ®Þnh, nghÜa lµ toµn bé
kÕt cÊu kh«ng bÞ nghiªng, vÆn, biÕn d¹ng qu¸ lín hoÆc bÞ sËp ®æ d−íi t¸c dông
cña t¶i träng thiÕt kÕ.
132
-NÕu kÕt cÊu cña giµn gi¸o kh«ng tèt hoÆc khi sö dông kh«ng theo chØ dÉn kü thuËt an
toµn th× nhÊt ®Þnh dÔ x¶y ra tai n¹n nghiªm träng cho nh÷ng ng−êi lµm viÖc trªn giµn
gi¸o vµ c¶ ng−êi lµm viÖc d−íi ®Êt gÇn giµn gi¸o. Cho nªn ®Ó ®¶m b¶o an toµn trong
viÖc dïng giµn gi¸o cÇn ph¶i:
• Chän lo¹i giµn gi¸o thÝch hîp víi tÝnh chÊt c«ng viÖc.
• L¾p dùng giµn gi¸o ®óng yªu cÇu cña thiÕt kÕ, cã kiÓm tra kü thuËt tr−íc khi sö
dông.
• Qu¸ tr×nh sö dông ph¶i tu©n theo kü thuËt an toµn khi lµm viÖc trªn giµn gi¸o.
-Khi lùa chän vµ thiÕt kÕ giµn gi¸o, ph¶i dùa vµo:
• KÕt cÊu vµ chiÒu cao cña tõng ®ît ®æ bªt«ng, ®ît x©y tr¸t, lo¹i c«ng viÖc.
• TrÞ sè t¶i träng, vËt liÖu s½n cã ®Ó lµm giµn gi¸o.
• Thêi gian lµm viÖc cña giµn gi¸o vµ çc ®iÒu kiÖn x©y dùng kh¸c.
-Khi l¾p dùng vµ sö dông giµn gi¸o, ph¶i ®¶m b¶o çc nguyªn t¾c an toµn c¬ b¶n sau:
* An toàn về lắp dựng.
Hiện nay phổ biến nhất là giàn giáo bằng thép, kết cấu theo kiểu khung tuýp, lắp
dựng dễ dàng. Khi giàn giáo cao phải kết hợp hệ thống giằng vào kết cấu cố định của
công trình. Hệ thông khung giằng được tính toán ổn định về chịu lực, biến dạng và có
hệ thống chống sét.
Chân của giàn giáo phải được kê lên ván và nền ổn định đề phòng lún hoặc trượt.
Ngoài ra còn sử dụng giáo treo hoặc thang.
* An toàn sử dụng:
- Cùng lúc tiến hành làm việc ở không quá 3 tầng giàn giáo
- Ban đêm được chiếu sáng đầy đủ
- Giàn giáo để công nhân lên xuống có thang dốc < 600, chiều rộng ≥ 1m nếu đi 1
chiều và ≥ 1,5m nếu đi hai chiều.
- Giàn giáo cao hơn 6m phải có ít nhất 2 tầng sàn. Khi làm việc trên cả hai tầng thì
giữa chúng phải có lưới bảo vệ.
133
- Không được sử dụng quá tải (tập trung người, vật liệu, thiết bị). Khi hạ tải vào giàn
giáo phải nhẹ nhàng, tránh va đập.
134
CHƯƠNG 8: KỸ THUẬT AN TOÀN BẢO VỆ CHỐNG SÉT
8.1. Tác hại của sét
Sét là hiện tượng phóng điện giữa các đám mây mang điện tích trái dấu hoặc đám
mây mang điện tích dương với mặt đất mang điện tích âm.
-TÜnh ®iÖn khÝ quyÓn xuÊt hiÖn lµ do sù ma s¸t cña h¬i n−íc vµ sau ®ã cña çc h¹t
n−íc víi kh«ng khÝ ë trong líp kh«ng khÝ Èm d−íi thÊp còng nh− ë trong ®¸m m©y
trªn cao. Khi çc h¹t n−íc trong ®¸m m©y chóng sÏ tÝch ®iÖn vµ ®¸m m©y sÏ trë
thµnh vËt mang nh÷ng ®iÖn tÝch ®ã. Do kÕt qu¶ t¸c ®éng t−¬ng hç cña çc h¹t n−íc
mang ®iÖn tÝch víi çc luång kh«ng khÝ sÏ cã sù ph©n chia thµnh h¹t lín mang ®iÖn
d−¬ng vµ h¹t nhá mang ®iÖn ©m. Theo ®Þnh luËt khÝ ®éng häc th×:
• Çc h¹t n−íc nhá mang ®iÖn ©m sÏ tô l¹i vµ tô thµnh ®¸m m©y mang ®iÖn ©m.
• Çc h¹t lín sÏ l¾ng xuèng d−íi vµ sÏ t¹o thµnh ®¸m m©y mang ®iÖn d−¬ng.
→ Khi ®¸m m©y mang ®iÖn d−¬ng di chuyÓn do hiÖn t−îng c¶m øng tÜnh ®iÖn trªn
bÒ mÆt ®Êt sÏ xuÊt hiÖn ®iÖn tÝch ©m. Nh− vËy sÏ t¹o thµnh 1 tô ®iÖn ®Æc biÖt víi líp
kh«ng khÝ ë gi÷a, çc bÒ mÆt tô ®iÖn lµ m©y vµ ®Êt. NÕu thÕ hiÖu ®¹t ®Õn trÞ sè cùc
h¹n sÏ xuÊt hiÖn sù phãng tia löa kÌm theo tia chíp s¸ng chãi vµ tiÕng næ d÷ déi.
Điện áp rất lớn có thể tới hàng trăm triệu vôn, khi có sét dòng điện có thể tới 200.000
(A), nhiệt độ tia chớp từ 6000 đến 10.000OC, tia chớp dài 100 đến 1000m.
T¸c h¹i cña nã lµ: sét có thể làm nổ trong các tháp cao, phá huỷ bề mặt của đất, nếu
có chất dễ cháy có thể gây cháy lớn.
• §èi víi ng−êi vµ sóc vËt, sÐt nguy hiÓm tr−íc hÕt nh− 1 nguån cã ®iÖn ¸p vµ
dßng lín.
• Dßng sÐt cã nhiÖt ®é rÊt lín cã thÓ g©y nªn ®¸m ch¸y rÊt nguy hiÓm ®èi víi
çc kho nhiªn liÖu vµ vËt liÖu dÔ næ.
• SÐt cã thÓ ph¸ huû vÒ mÆt c¬ häc cã thÓ lµm næ tung çc th¸p cao, c©y cèi,
®−êng d©y ®iÖn, ®−êng ray, èng n−íc,...
-Nguy hiÓm lµ sÐt ®¸nh trùc tiÕp, khi ®ã kªnh tia chíp ®i qua nhµ vµ c«ng tr×nh:
• C−êng ®é ë kªnh tia chíp ®¹t tíi 200.000A, ®iÖn ¸p tíi 150.000.000V.
135
• ChiÒu dµi kªnh tia chíp cã thÓ ®¹t tíi hµng tr¨m, hµng ngh×n mÐt.
• Thêi gian phãng ®iÖn cña tia chíp tõ 0.1-1s, nhiÖt ®é ®¹t tíi 6.000-10.000oC.
-Kh¶ n¨ng çc c«ng tr×nh trªn mÆt ®Êt bÞ sÐt ®¸nh trùc tiÕp cµng lín nÕu c«ng tr×nh
cµng cao vµ do ®ã kho¶ng çch çc ®iÓm gi÷a cao nhÊt cña c«ng tr×nh ®Õn ®¸m m©y
mang ®iÖn cµng gÇn.
-Chèng sÐt lµ biÖn ph¸p b¶o vÖ khái sù phãng ®iÖn cña tÜnh ®iÖn khÝ quyÓn, ®¶m b¶o
an toµn cho ng−êi, nhµ cöa, c«ng tr×nh, thiÕt bÞ vµ vËt liÖu khái bÞ ch¸y næ vµ ph¸
huû.
Phân cấp chống sét cho các CTXD: tuỳ theo yêu cầu cần bảo vệ và mức độ thiệt hại
về người và của người ta chia ra 3 cấp : CI, CII, CIII. (xem bảng 8-1)
Những công trình CIII sau đây không cần chống sét:
a./ Chiều cao <8m và thêm vào các điều kiện:
- số người tập trung ít
- không có bộ phận kết cấu lớn bằng kim loại
- trong vùng có ít sét (5 năm không có sét)
- sét đánh cũng không gây thiệt hại gì
b./ Nằm trong vùng bảo vệ của công trình cao hơn.
8.3. Bảo vệ chống sét
8.2.1. Vùng bảo vệ của thu lôi.
-§Ó b¶o vÖ çc c«ng tr×nh th−êng dïng cét chèng sÐt cßn gäi lµ cét thu l«i. §©y lµ cét
thÐp cã ®é cao lín h¬n ®é cao cña c«ng tr×nh cÇn ®−îc b¶o vÖ. Thu lôi bao gồm bộ
phận thu sét, dẫn sét và cực nối đất.
Trªn ®Ønh cét cã g¾n mòi nhän kim lo¹i thu sÐt. Kim nµy ®−îc nèi víi d©y dÉn sÐt
xuèng ®Êt ®Ó ®i vµo vËt nèi ®Êt. D©y dÉn sÐt ®¶m b¶o cho dßng sÐt ®i theo nã xuèng
nèi ®Êt vµ vËt nèi ®Êt ®¶m b¶o sù tiÕp xóc ph©n bè trùc tiÕp víi ®Êt trªn 1 diÖn tÝch
lín.
-Kh«ng gian xung quanh cét thu l«i ®−îc b¶o vÖ b»ng çch thu sÐt vµo cét gäi lµ
ph¹m vi hoÆc vïng b¶o vÖ.
136
1.Vùng bảo vệ của cột thu lôi đơn:
Cho ®Õn nay chØ cã 1 çch duy nhÊt lµ x¸c ®Þnh ph¹m vÞ b¶o vÖ b»ng thùc nghiÖm
trªn m« h×nh; tuy cßn nhiÒu nh−îc ®iÓm nh−ng ®· qua 1 thêi gian kh¸ dµi ®−îc kiÓm
nghiÖm trong thùc tÕ, kÕt qu¶ nhËn ®−îc víi ®é tin cËy lín. Mét cét thu l«i ®éc lËp th×
ph¹m vi b¶o vÖ cña nã lµ 1 h×nh nãn xo¸y víi ®−êng sinh là ®−êng cong bËc hai. §Ó
®¬n gi¶n khi sö dông, ng−êi ta th−êng thay thÕ ®−êng cong bËc hai rx(hx) b»ng 1 ®−êng
g·y khóc.
0.2h
r
h
2h/3
rx
hx
0.75h
1.5h
vïng b¶o vÖ ë ®é cao hx
H×nh 8.1. Vïng b¶o vÖ cña rx

mét cét thu l«i
h – chiều cao thu lôi
hX – chiều cao công trình được bảo vệ
rX – bán kính bảo vệ ở độ cao hX
R- bán kính bảo vệ ở chiều cao bằng mặt đất
r- bán kính bảo vệ ở chiều cao 2h/3
Bán kính bảo vệ tương ứng với chiều cao nào đó được tính như sau:
rX = 1,5(h - 1,25hX) khi hX < 2h/3
rX = 0,75(h – hX) khi hX > 2h/3
2. Vùng bảo vệ của hai cột thu lôi cao bằng nhau.
-Thùc tÕ cho thÊy nªn dïng nhiÒu cét thu l«i víi ®é cao kh«ng lín ®Ó b¶o vÖ thay cho
137
1 cét thu l«i ®éc lËp víi ®é cao qu¸ lín. V× vËy sÏ xÐt ph¹m vi b¶o vÖ cña 2, 3 hay
nhiÒu cét thu l«i.
-Thu l«i kÐp gåm tõ 2 thanh thu l«i cao kh«ng qu¸ 60m víi kho¶ng çch a ≤ 5h:
O-O
R
4h
0.2h
r
h
ho
2h/3
rx
hx
a/2 0.75h
1.5h
H×nh 8.2. Vïng b¶o vÖ cña hai cét thu l«i b»ng nhau
Cách xác định phạm vi bảo vệ như sau:
- phần hai bên của vùng bảo vệ xác định như cột đơn
- phần bảo vệ chung xác định như sau:
tại mặt cắt 0-0 có toạ độ (a/2, 4h), phạm vi bảo vệ tại mặt cắt 0-0 được tính như
cột đơn có chièu cao ho xác định như hình 8-2.
Khoảng cách giữa hai cột thu lôi >5h thì không còn vùng bảo vệ chung, hai cột
thu lôi hoạt động độc lập.
3. Vùng bảo vệ của hai cột thu lôi có chiều cao khác nhau.
138
4h 1
0.2h
K
h
h1
ho
2h/3
rx
hx
d'/2
0.75h
d'
a 1.5h
H×nh 8.3. Vïng b¶o vÖ cña hai cét thu l«i kh«ng b»ng nhau
Vùng bảo vệ của nhiều cột thu lôi : xác định tuần tự giữa các cột và xác định toàn
vùng.
8.2.2. Thiết kế các bộ phận của thu lôi.
H×nh 8.5. Mét sè kiÓu thu l«i
1. Phần thu sét
- Phần thu sét có thể là sắt thanh hoặc lưới. Các thanh (lưới) và dây thu sét có thể đặt
trên công trình, có thể treo phía trên mái công trình. Lưới thu làm bằng thép
Φ6÷10mm, ô lưới 5x5m
- Tiết diện cột thu sét không nhỏ hơn 100mm2, có thể làm đầu thu sét hình côn. Đầu
thu sét đặt dọc theo cột đỡ và cao không quá 1,5m so với đầu cột.
- Cột thu sét của kho thuốc nổ nên bằng gỗ và áp dụng theo tiêu chuẩn riêng
TCVN4586-1997.
2. Dây dẫn sét
139
Dây dẫn sét làm bằng thép tròn hoặc vuông, tiết diện ≥50mm2. Dây dẫn nối với
nhau bằng hàn.
3. Bộ phận tiếp đất
- Bộ phận tiếp đất bằng kim loại nối trực tiếp với dây dẫn sét. Khi dẫn dòng điện sét
có cường độ lớn và điện thế giảm theo chiều dài của bộ phận tiếp đất làm giảm hiệu
quả dẫn điện của các phần ở xa dây dẫn sét. Người ta đưa ra khái niệm điện trở xung
Ri.
Ri = R⋅α
R - điện trở thường (Ω)
- hệ số xung phụ thuộc vào khả năng dẫn điện của đất và loại tiếp đất (thanh hoặc tấm)
Cách tính toán xem TCN46-81 về chống sét cho các CTXD.
- Điện cực tiếp đất kiểu ống được dùng ống Φ38÷51mm hoặc cọc thép Φ40÷50mm
dài 2÷3m, đầu trên của ống cách mặt đất 0,5÷0,8m.
- Có thể dùng 1 ống khi điện trở suất của đất nhỏ. Khi có yêu cầu cao về chống sét
có thể dùng nhiều cọc nối với nhau bằng bản thép dẹt 4x40mm, dây dẫn sét nối vào
ống ở giữa
- Ở những nơi đất có điện trở suất nhỏ, đóng các ống khó khăn thì có thể dùng thép
dẹt 5x40mm chôn ngang cách mặt đất 0,5÷0,8m, có thể bố trí các thanh thép theo dạng
tia hoặc hình chữ T, L, mỗi dải dài 8÷10m.
- Cũng có thể làm tiếp đất dạng tấm thép dày 5mm kích thước 0,5x2m tráng kẽm
hoặc nhiều tấm thép nối với nhau bằng thép dẹt, dây dẫn sét nối vào giữa thanh thép
dẹt đó.
140
CHƯƠNG 9: KỸ THUẬT PHÒNG CHÁY VÀ CHỮA CHÁY
9.1. Mở đầu
Phòng cháy chữa cháy nói chung là nhiệm vụ của mỗi người, mọi ngành.
Đối với công trường phải thực hiện các tiêu chuẩn, qui định về phòng cháy và chữa
cháy.
9.2. Khái niệm chung về quá trình cháy và nổ
9.2.1. Quá trình cháy
Ở điều kiện bình thường, cháy là quá trình phản ứng ôxy hoá kèm theo toả nhiệt và
phát quang.
Ở điều kiện khác, một số chất cháy trong môi trường không có ôxy. Kim loại cháy
trong môi trường clo, lưu huỳnh... Tuy nhiên không phải quá trình toả nhiệt đều diền
ra dưới hình thức cháy.
Bảng 9.1. Nhiệt độ bốc cháy của một số chất.
Gỗ 250-350oC
Than bùn 225-280oC
Than đá 400-500oC
Than gỗ 350-600oC
Xăng 240-500oC
Nhựa thong 253-275oC
1-DiÔn biÕn qu¸ tr×nh ch¸y:
-Qu¸ tr×nh ch¸y cña vËt r¾n, lámg, khÝ ®Òu gåm cã nh÷ng giai ®o¹n sau:
• ¤xy ho¸.
• Tù bèc ch¸y.
141
• Ch¸y.
-Qu¸ tr×nh ch¸y cña vËt r¾n, chÊt láng vµ khÝ cã thÓ tãm t¾t trong s¬ ®å biÓu diÔn sau:
H×nh 9.1: Qu¸ tr×nh ch¸y
-Tuú theo møc ®é tÝch luü nhiÖt trong qu¸ tr×nh «xy ho¸ lµm cho tèc ®é ph¶n øng t¨ng
lªn, chuyÓn sang giai ®o¹n tù bèc ch¸y vµ xuÊt hiÖn ngän löa.
-Ph¶n øng ho¸ häc vµ hiÖn t−îng vËt lý trong qu¸ tr×nh ch¸y cßn cã thÓ g©y ra næ. Nã
lµ sù biÓn ®æi vÒ mÆt ho¸ häc cña çc chÊt. Sù biÕn ®æi nµy x¶y ra trong ra trong 1 thêi
gian rÊt ng¾n 1.10-3-1.10-5s víi 1 tèc ®é m¹nh to¶ ra nhiÒu chÊt ë thÓ khÝ ®· bÞ ®èt nãng
®Õn 1 nhiÖt ®é cao. Do ®ã sinh ra ¸p lùc rÊt lín ®èi víi m«i tr−êng xung quanh dÉn ®Õn
hiÖn t−îng næ.
-Sù thay ®æi nhiÖt ®é cña vËt chÊt ch¸y trong qu¸ tr×nh ch¸y diÔn biÕn nh− ë ®å thÞ:
142
H×nh 9.2: Sù thay ®æi nhiÖt ®é trong qu¸ tr×nh ch¸y
• Trong giai ®o¹n ®Çu tõ tp-to: nhiÖt ®é t¨ng chËm v× nhiÖt l−îng ph¶i tiªu hao ®Ó
®ãt nãng vµ ph©n tÝch vËt chÊt.
• Tõ nhiÖt ®é to-tt lµ nhiÖt ®é b¾t ®Çu «xy ho¸ th× nhiÖt ®é cña vËt chÊt ch¸y t¨ng
nhanh v× ngoµi nhiÖt l−îng tõ ngoµi truyÒn vµo cßn cã nhiÖt l−îng to¶ ra do ph¶n øng
«xy ho¸. NÕu lóc nµy ngõng cung cÊp nhiÖt l−îng cho vËt chÊtch¸y vµ nhiÖt l−îng sinh
ra do ph¶n øng «xy ho¸ kh«ng lín h¬n nhiÖt l−îng to¶ ra bªn ngoµi th× tèc ®é «xy ho¸
sÏ gi¶m ®i vµ kh«ng thÓ dÉn ®Õn giai ®o¹n tù bèc ch¸y.
• Ng−îc l¹i víi tr−êng hîp trªn th× ph¶n øng «xy ho¸ sÏ t¨ng nhanh chuyÓn ®Õn nhiÖt
®é tù bèc ch¸y tt.
• Tõ lóc nµy nhiÖt ®é sÏ t¨ng rÊt nhanh nh−ng ®Õn nhiÖt ®é tn th× ngän löa míi xuÊt
hiÖn. NhiÖt ®é nµy xÊp xØ b»ng nhiÖt ®é ch¸y tc.
2-Qu¸ tr×nh ph¸t sinh ra ch¸y:
-NhiÖt ®é tù bèc ch¸y cña çc chÊt ch¸y th× rÊt kh¸c nhau: 1 sè chÊt cao h¬n 500oC, 1
sè kh¸c th× thÊp h¬n nhiÖt ®é b×nh th−êng.
-Theo nhiÖt ®é tù bèc ch¸y, tÊt c¶ çc chÊt ch¸y chia lµm 2 nhãm:
• Çc chÊt cã nhiÖt ®é tù bèc ch¸y cao h¬n nhiÖt ®é ë m«i tr−êng xung quanh
chóng → çc chÊt nµy cã thÓ tù bèc ch¸y do kÕt qu¶ ®èt nãng tõ bªn ngoµi.
• Çc chÊt cã thÓ tù bèc ch¸y kh«ng cÇn ®èt nãng v× m«i tr−êng xung quanh ®·
®èt nãng chóng ®Õn nhiÖt ®é tù bèc ch¸y → nh÷ng chÊt nµy gäi lµ chÊt tù ch¸y.
-CÇn chó ý r»ng sù tù bèc ch¸y vµ sù tù ch¸y còng lµ 1 hiÖn t−îng nh−ng chØ kh¸c lµ:
143
• Sù tù bèc ch¸y cã liªn hÖ víi qu¸ tr×nh ph¸t sinh ch¸y cña çc chÊt cã nhiÖt ®é tù
bèc ch¸y cao h¬n nhiÖt ®é m«i tr−êng xung quanh.
• Sù tù ch¸y cã liªn hÖ víi qu¸ tr×nh ph¸t sinh ch¸y cña çc chÊt cã nhiÖt ®é tù bèc
ch¸y thÊp h¬n nhiÖt ®é m«i tr−êng xung quanh.
-Qu¸ tr×nh ph¸t sinh ra ch¸y do kÕt qu¶ ®èt nãng 1 phÇn nhá chÊt ch¸y bëi nguån löa
gäi lµ sù bèc ch¸y. Thùc chÊt lý häc cña qu¸ tr×nh bèc ch¸y kh«ng kh¸c g× qu¸ tr×nh tù
bèc ch¸y v× r»ng sù t¨ng nhanh ph¶n øng «xy ho¸ cña chóng còng nh− nhau. Sù kh¸c
nhau c¬ b¶n gi÷a chóng lµ:
• Qu¸ tr×nh bèc ch¸y bÞ h¹n chÕ bëi 1 phÇn thÓ tÝch chÊt ch¸y.
• Cßn qu¸ tr×nh tù bèc ch¸y x¶y ra trªn toµn thÓ tÝch cña nã.
-Ta cã s¬ ®å biÓu diÔn qu¸ tr×nh ph¸t sinh ch¸y:
H×nh 9.3: Qu¸ tr×nh ph¸t sinh ra ch¸y
→ Ta thÊy ngoµi sù phô thuécvµ nhiÖt ®é cña çc chÊt ch¸y To ®èi víi nhiÖt ®é tù bèc
ch¸y cña chóng tt, trong qu¸ tr×nh ph¸t sinh ch¸y cña tÊt c¶ çc hiÖn t−îng ®Òu cã qu¸
tr×nh chung lµ sù tù ®èt nãng, b¾t ®Çu tõ nhiÖt ®é tù bèc ch¸y tt vµ kÕt thóc b»ng nhiÖt
®é ch¸y tc.
-Do ®ã qu¸ tr×nh nhiÖt cña sù ph¸t sinh ch¸y trong tù nhiªn chØ lµ 1 vµ gäi lµ sù tù bèc
ch¸y, cßn sù tù ch¸y vµ bèc ch¸y lµ nh÷ng tr−êng hîp riªng cña qu¸ tr×nh chung ®ã.
3-Gi¶i thÝch qu¸ tr×nh ch¸y:
Cã 2 çch gi¶i thÝch:
a/ Lý thuyÕt tù bèc ch¸y nhiÖt:
144
-Theo lý thuyÕt nµy th× ®iÒu kiÖn ®Ó xuÊt hiÖn qu¸ tr×nh ch¸y lµ tèc ®é ph¸t nhiÖt cña
ph¶n øng «xy ho¸ ph¶i v−ît qua hoÆc b»ng tèc ®é truyÒn nhiÖt tõ vïng ph¶n øng ra
ngoµi.
-Qu¸ tr×nh ch¸y cã thÓ b¾t ®Çu tõ 1 tia löa hay b»ng çch gia nhiÖt toµn bé hæn hîp ®Õn
1 nhiÖt ®é nhÊt ®Þnh. Ph¶n øng ch¸y b¾t ®Çu víi tèc ®é chËm vµ tØa nhiÖt. Do nhiÖt
l−îng nµy mµ hæn hîp ®−îc gia nhiÖt thªm, tèc ®é ph¶n øng ngµy cµng t¨ng.
-Nhê lý thuyÕt tù bèc ch¸y nhiÖt mµ ng−êi ta ®−a ra nh÷ng biÖn ph¸p phßng ch¸y vµ
ch÷a ch¸y cã hiÖu qu¶.
-Tuy nhiªn lý thuyÕt nµy kh«ng gi¶i thÝch ®−îc 1 sè tr−êng hîp nh−: t¸c dông cña çc
chÊt xóc t¸c vµ øc chÕ qu¸ tr×nh ch¸y; ¶nh h−ëng cña ¸p suÊt ®Õn giíi h¹n b¾t ch¸y,...
b/ Lý thuyÕt tù bèc ch¸y chuçi:
_Theo lý thuyÕt nµy, sù ch¸y b¾t ®Çu tõ çc ph©n tö ho¹t ®éng nµo ®ã, nã chuyÓn ®éng
vµ va ch¹m vµo çc phÇn tö kh¸c trong hÖ thèng ch¸y vµ t¹o ra nh÷ng t©m ho¹t ®éng
míi. Nh÷ng t©m ho¹t ®éng nµy l¹i chuyÓn ®éng vµ va ch¹m vµo çc phÇn tö kh¸c t¹o
thµnh 1 hÖ thèng chuçi liªn tôc. Ngoµi ra cßn cho r»ng khi ®èt ®èt nãng hÖ thèng ch¸y
sÏ t¹o ra n t©m ho¹t ®éng: 1 trong sè sÏ bi mÊt ®i, sè cßn l¹i sÏ bÞ t¸i ph¶n øng l¹i.
-NÕu mçi t©m ho¹t ®éng chØ t¹o ra 1 phÇn tö ho¹t ®éng míi th× tèc ®é ch¸y kh«ng t¨ng.
Tr¸i l¹i nÕu nã t¸i t¹o 2 hay nhiÒu t©m ho¹t ®éng míi th× 1 t©m ho¹t ®éng ®−îc coi lµ
sù kÕ tôc cña chuçi, cßn t©m ho¹t ®éng kh¸c lµ sù ph©n nh¸nh. Lóc nµy tèc ®é sÏ ph¸t
triÓn m¹nh.
-Nhê lý thuyÕt tù bèc ch¸y chuçi mµ cã thÓ gi¶i thÝch ®−îc hiÖn t−îng nhiÒu ®¸m ch¸y
lóc ban ®Çu cßn rÊt nhá nh−ng khi ph¸t triÓn th× tèc ®é lan truyÒn rÊt m¹nh. §ã lµ v×
nhiÖt ®é cµng cao, m¹ch ph¶n øng sinh ra cµng nhiÒu vµ sè l−îng t©m ho¹t ®éng t¨ng
lªn gÊp béi.
c/ Sù kh¸c nhau gi÷a hai lý thuyÕt:
-Sù kh¸c nhau c¬ b¶n gi÷a 2 lý thuyÕt tù bèc ch¸y nhiÖt vµ lý thuyÕt tù bèc ch¸y chuçi
lµ ë chç:
• ë lý thuyÕt tù bèc ch¸y nhiÖt:
Nguyªn nh©n t¨ng ph¶n øng «xy ho¸ lµ do tèc ®é ph¸t nhiÖt t¨ng nhanh h¬n
so víi tèc ®é truyÒn nhiÖt.
145
Dùa vµo sù tÝch luü nhiÖt cña ph¶n øng ®Ó gi¶i thÝch qu¸ tr×nh ch¸y.
• ë lý thuyÕt tù bèc ch¸y chuçi:
Nguyªn nh©n t¨ng ph¶n øng «xy ho¸ lµ do tèc ®é ph©n nh¸nh chuçi t¨ng
nhanh h¬n so víi tèc ®é chuçi ®øt.
Dùa vµo sù tÝch luü t©m ho¹t ®éng ®Ó gi¶i thÝch qu¸ tr×nh ch¸y.
9.2.2. Điều kiện và hình thức cháy
9.2.2.1. Điều kiện cháy
-Trong ®iÒu kiÖn th«ng th−êng, sù ch¸y lµ qu¸ tr×nh gi÷a «xy cña kh«ng khÝ vµ chÊt
ch¸y. Nh−ng sù ch¸y cã thÓ x¶y ra khi kh«ng cã «xy trong kh«ng khÝ nh− C2H2 nÐn,
Clorua, N2,... nÕu cã nguån nhiÖt hoÆc H2. NhiÒu kim lo¹i cã thÓ ch¸y trong Cl2, Cu
ch¸y trong h¬i S, Mg ch¸y trong khÝ than,... TÊt c¶ çc tr−êng hîp trªn ®Òu thuéc ph¶n
øng «xy ho¸.
-Sù ch¸y cña chÊt ch¸y vµ kh«ng khÝ chØ cã thÓ b¾t ®Çu khi chóng ®¹t ®−îc 1 nhiÖt ®é
tèi thiÓu nµo ®ã. Trong ®iÒu kiÖn ¸p suÊt khÝ quyÓn, tèc ®é ch¸y cña ngän löa cµng cao
th× «xy cµng nguyªn chÊt, tèc ®é ch¸y cµng gi¶m th× l−îng «xy trong kh«ng khÝ cµng
gi¶m. Khi l−îng «xy kh«ng khÝ gi¶m ®Õn 14% th× sù ch¸y ngõng l¹i.
Để quá trình cháy xuất hiện và phát triển cần có 3 yếu tố: chất cháy, chất ôxy hoá
và môi trường gây cháy.
Chất cháy: có thể ở thể rắn, lỏng hoặc khí. Chúng đều là hợp chất hữu cơ gồm các
thành phần chính là H, C, O.
Chất ôxy hoá: có thể là không khí, ôxy, flo, clo, lưu huỳnh, HNO3, NH4NO3, KClO3
(kali clorat).
Mồi gây cháy: để cháy được chất cháy và chất ôxy hoá phải được đốt nóng đến nhiệt
độ bốc cháy. Gây cháy có thể bằng tia lửa điện, ngọn lửa, ma sát, va đập...
-Lµ bÊt kú vËt nµo cã nhiÖt ®é vµ nhiÖt l−îng dù tr÷ ®ñ ®Ó ®èt nãng 1 thÓ tÝch nµo ®ã
cña hÖ thèng ch¸y cho ®Õn khi xuÊt hiÖn sù ch¸y trong hÖ thèng.
146
-Nguån g©y löa cã thÓ lµ çc nguån nhiÖt hoÆc xuÊt hiÖn d−íi h×nh thøc n¨ng l−îng
nµo ®ã: ho¸ n¨ng (ph¶n øng to¶ nhiÖt), c¬ n¨ng (va ®Ëp, nÐn, ma s¸t), ®iÖn n¨ng (sù
phãng ®iÖn):
• Khi måi b¸t löa lµ ngän löa trÇn, tia löa ®iÖn, hå quang ®iÖn, tia löa sinh ra do ma
s¸t, va ®Ëp, hay h¹t than ch¸y dë,... th× gäi ®ã lµ nh÷ng måi löa ph¸t quang.
• Cã nh÷ng lo¹i måi b¾t löa kh«ng ph¸t quang gäi lµ måi löa Èn. Chóng lµ nh÷ng
nhiÖt l−îng sinh ra khi nÐn ®o¹n nhiÖt, khi ma s¸t, khi tiÕn hµnh çc ph¶n øng ho¸
häc,...
9.2.2.2. Hình thức cháy
Cháy hoàn toàn: diễn ra khi có đủ lượng chất ôxy hoá, các sản phẩm tạo ra không còn
khả năng cháy tiếp.
Cháy không hoàn toàn: diễn ra khi không đủ chất ôxy hoá. Sản phẩm tạo ra có tính
độc và còn khả năng cháy tiếp.
Ví dụ: Khí CO, axetôn, anđêhyt...
* Khái niệm bùng cháy, bắt cháy , bốc cháy, tự cháy:
- Nhiệt độ bùng cháy là nhiệt độ thấp nhất khi hơi của một chất hỗn hợp với không
khí và bùng cháy (khi gần ngọn lửa)
- Nhiệt độ bắt cháy là nhiệt độ khi chất cháy bắt lửa và tiếp tục cháy khi không còn
mồi lửa nữa.
- Bốc cháy là sự đốt nóng hỗn hợp cháy, tốc độ phản ứng cháy tăng nhanh so với quá
trình truyền nhiệt đi dẫn tới bốc cháy.
- Tự cháy: là hiện tượng cháy không cần do nhiệt lượng từ bên ngoài mà do nhiệt độ
tương ứng với điểm cháy.
9.2.3. Các đặc trưng cháy nguy hiểm
9.2.3.1. Cháy các hỗn hợp hơi khí với không khí
Các loại hơi khí có thể tạo ra hỗn hợp cháy nổ nguy hiểm nếu nồng độ của nó đạt tới
trị số nhất định.
147
Bảng 9-2: Nồng độ giới hạn bốc cháy của một số chất.
Amôniac 15,5÷27%
Axetylen 2,5÷30%
Xăng 0,76÷5,4%
Nồng độ giới hạn bốc cháy của hỗn hợp khí và không khí có thể thay đổi tuỳ theo áp
suất, nhiệt độ, có khí trơ hay không...
Những đặc trưng cháy nguy hiểm của các chất khí là:
- nhiệt độ bốc cháy càng thấp càng nguy hiểm.
- nhiệt độ bốc cháy của đa số các khí là 200÷2600C. Riêng P2H2 (hyđrô fôtforic) có
thể tự cháy trong không khí.
9.2.3.2. Cháy các chất lỏng
Người ta chia ra hai loại chất lỏng dễ bốc cháy và chất lỏng cháy.
Chất lỏng dễ bốc cháy là chất lỏng bùng cháy ở nhiệt độ <45oC (xăng, dầu hoả, ête),
còn các chất lỏng cháy có nhiệt độ bốc cháy ở nhiệt độ >45oC mới cháy (mazut,
glixerin). Chất lỏng dễ bốc cháy nhiệt độ bốc cháy chỉ cao hơn nhiệt độ cháy từ 1÷1,5
o
C. Còn chất lỏng cháy thì chênh lệch này tới >30oC.
9.2.3.3. Cháy các chất rắn
Nhiệt độ bốc cháy của đa số chất rắn cũng nằm trong giới hạn như chất khí. Tuy nhiên
có một số chất rắn bốc cháy ở nhiệt độ <50oC (phôt pho trắng).
Bảng 9-3 Nhiệt độ bốc cháy của một số chất rắn.
Phôt pho 287oC
Gỗ thong 236oC
Than bùn 1650C
148
9.2.3.4. Cháy, nổ bụi
Bụi lơ lửng của một số chất trong không khí có thể tạo thành hỗn hợp nổ nguy
hiểm.
9.3. Nguyên nhân gây ra các đám cháy và biện pháp phòng ngừa
9.3.1. Nguyên nhân gây ra các đám cháy
Nh÷ng nguyªn nh©n gây ra các đám cháy thay ®æi liªn quan ®Õn sù thay ®æi çc qu¸
tr×nh kü thuËt trong s¶n xuÊt vµ viÖc sö dông çc thiÕt bÞ, nguyªn vËt liÖu, çc hÖ thèng
chiÕu s¸ng ®èt nãng,...
- Không thận trọng khi dùng lửa.
- Sử dụng, dự trữ, bảo quản nguyên liệu, nhiên liệu, vật liệu không đúng cách.
- Cháy do sử dụng điện.
- Cháy do va đập, ma sát.
- Cháy do tích điện.
- Do sét: khi kh«ng cã cét thu l«i hoÆc thu l«i bÞ háng.
- Bảo quản chất có khả năng tự cháy không đúng qui định (do kÕt qu¶ cña t¸c dông
ho¸ häc...).
- Cháy do tàn lửa ở các nguồn khác nhau.
Çc nguyªn nh©n kh¸c nh−: theo dâi kü thuËt trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng ®Çy ®ñ;
kh«ng tr«ng nom çc tr¹m ph¸t ®iÖn, m¸y kÐo, çc ®éng c¬ ch¹y x¨ng vµ çc m¸y mãc
kh¸c; tµng tr÷ b¶o qu¶n nhiªn liÖu kh«ng ®óng.
Tãm l¹i trªn çc c«ng tr−êng, trong sinh ho¹t, trong çc nhµ c«ng céng, trong s¶n xuÊt
cã thÓ cã nhiÒu nguyªn nh©n g©y ra ch¸y. Phßng ngõa ch¸y lµ cã liªn quan nhiÒu tíi
viÖc tu©n theo çc ®iÒu kiÖn an toµn khi thiÕt kÕ, x©y dùng vµ sö dông çc c«ng tr×nh
nhµ cöa trªn c«ng c«ng tr−êng vµ trong s¶n xuÊt.
9.3.2. Các biện pháp phòng ngừa cháy
-Phßng ngõa ho¶ ho¹n trªn c«ng tr−êng tøc lµ thùc hiÖn çc biÖn ph¸p nh»m:
• §Ò phßng sù ph¸t sinh ra ch¸y.

149
• T¹o ®iÒu kiÖn ng¨n c¶n sù ph¸t triÓn ngän löa.
• Nghiªn cøu çc biÖn ph¸p tho¸t ng− êi vµ ®å ®¹c quý trong thêi gian ch¸y.
• T¹o ®iÒu kiÖn cho ®éi cøu ho¶ ch÷a ch¸y kÞp thêi.
-Chän çc biÖn ph¸p phßng ch¸y phô thuéc vµo:
• TÝnh chÊt vµ møc ®é chèng ch¸y (chÞu ch¸y) cña nhµ cöa vµ c«ng tr×nh.
• TÝnh nguy hiÓm khi bÞ ch¸y cña çc xÝ nghiÖp s¶n xuÊt (quy tr×nh s¶n xuÊt).
• Sù bè trÝ quy ho¹ch nhµ cöa vµ c«ng tr×nh.
• §iÒu kiÖn ®Þa h×nh,...
9.3.2.1. Biện pháp phòng ngừa không cho đám cháy xảy ra
Biện pháp tổ chức: tuyên truyền, giáo dục mọi người nghiêm chỉnh chấp hành pháp
lệnh phòng cháy chữa cháy.
Biện pháp kỹ thuật: áp dụng đúng đắn các tiêu chuẩn, qui phạm về phòng cháy khi xây
dựng nhà xưởng.
Biện pháp an toàn vận hành: sử dụng bảo quản máy móc, nguyên liệu, nhiên liệu
không để phát sinh cháy.
Biện pháp nghiêm cấm: cấm lửa, cấm hàn ở những nơi dễ xảy ra cháy.
9.3.2.2. Biện pháp hạn chế đám cháy lan rộng
- Bố trí mặt bằng công trình
Biện pháp này liên quan đến việc bố trí mặt bằng công trình đúng theo yêu cầu an
toàn phòng cháy.
- Các kho tàng nguy hiểm cháy nổ phải để cuối hướng gió.
- Dïng vËt liÖu kh«ng ch¸y hoÆc khã ch¸y:
- Mức độ bắt cháy và giới hạn chịu lửa của nhà hoặc bộ phận công trình được chia ra
5 bậc chịu lửa xem bảng 9-4.
150
- Bố trí kho tàng, nhà cửa, lán trại... phải căn cứ vào đặc điểm của quá trình thao tác
và sự nguy hiểm của hoả hoạn để chọn hình thức kết cấu và vật liệu thích hợp. Mức độ
chịu lửa và khoảng cách chống cháy tham khảo bảng 9-5, 9-6.
Bè trÝ ch− íng ng¹i vËt phßng ch¸y
Bè trÝ t−êng phßng ch¸y, ®µi phßng ch¸y, bÓ chøa n−íc ,... hoÆc trång c©y xanh.
Çc biÖn ph¸p chuÈn bÞ cho ®éi cøu ho¶:
-§Ó t¹o cho ®éi cøu ho¶ ch÷a ch¸y ®−îc nhanh chãng vµ kÞp thêi cÇn ph¶i chuÈn bÞ 1
sè c«ng viÖc sau ®©y:
• Lµm ®−êng ®Æc biÖt cã ®ñ ®é réng thuËn tiÖn cho «t« cøu ho¶ ®i l¹i dÔ dµng.
• Lµm ®−êng tíi nh÷ng n¬i khã ®Õn, ®−êng tíi nguån n−íc,...
• B¶o ®¶m tÝn hiÖu b¸o tin ch¸y vµ hÖ thèng liªn l¹c liªn l¹c cã thÓ dïng. HÖ th«ng
m¸y th«ng tin liªn l¹c ®iÖn tho¹i, tÝn hiÖu b¸o tin ch¸y cã thÓ dïng tÝn hiÖu b¸o
ch¸y b»ng ®iÖn hoÆc ph¸t hiÖn tÝn hiÖu ©m thanh vµ ¸nh s¸ng.
9.3.2.3. Biện pháp cứu người và cứu tài sản an toàn
Bố trí các đường, các cửa thoát hiểm. Bố trí hợp lý máy móc trong gian sản xuất,
giường tủ trong gian nhà ở. Có sơ đồ chỉ dẫn thoát hiểm.
9.3.2.4. Biện pháp tạo điều kiện dập tắt đám cháy có hiệu quả
Đảm bảo hệ thống báo cháy nhanh.
Tổ chức lực lượng chữa cháy chuyên nghiệp.
Thường xuyên kiểm tra các phương tiện chữa cháy và nguồn nước.
9.4. Các chất chữa cháy, dụng cụ, phương tiện chữa cháy
9.4.1. Các chất chữa cháy
-Çc chÊt ch÷a ch¸y lµ çc chÊt khi ®−a vµo chç ch¸y sÏ lµm ®×nh chØ sù ch¸y do lµm
mÊt çc ®iÒu kiÖn cÇn cho sù ch¸y.
151
-Yªu cÇu çc chÊt ch÷a ch¸y ph¶i cã tû nhiÖt cao, kh«ng cã h¹i cho søc khoÎ vµ çc vËt
cÇn ch÷a ch¸y, rÏ tiÒn, dÔ kiÕm vµ dÔ sö dông.
-Khi lùa chän çc chÊt ch÷a ch¸y ph¶i c¨n cø v µo hiÖu qu¶ dËp t¾t cña chóng, sù hîp
lý vÒ mÆt kinh tÕ vµ ph−¬ng ph¸p ch÷a ch¸y.
9.4.1.1. Nước
- Tưới phun có tác dụng tăng bề mặt tưới và giảm lượng nước tưới, phát huy hiệu
quả chữa cháy.
- Không dùng nước chữa cháy các thiết bị điện và kim loại hoạt tính (K, Na, Ca...).
- Không dùng nước chữa cháy các chất lỏng không hoà tan như xăng, dầu hoả. Có
thể dùng nước chữa cháy các loại chất lỏng dễ hoà tan trong nước và các chất lỏng có
nhiệt độ bùng cháy >60oC như mazut hoặc một số sản phẩm của dầu mỏ.
9.4.1.2. Hơi nước
Hiệu quả ở nơi không khí ít thay đổi, buồng kín. Nồng độ hơi nước trong không khí
khoảng 35% ( theo thể tích) có thể chữa cháy.
9.4.1.3. Bọt chữa cháy
- Bọt chữa cháy có tác dụng làm lạnh và cách ly hỗn hợp cháy với vùng cháy. Dùng
chữa cháy xăng dầu hoặc chất lỏng cháy. Cấm dùng dể chữa cháy thiết bị điện, đất đèn
và đám cháy có to>1700oC
- Bọt hoá học: thường sử dụng bọt tạo thành bởi Al2(SO4)3 (Aluminsunfat) với
NaHCO3 (natribicacbonat) và thêm một số chất làm bền bọt. Bọt được tạo ra trong các
máy tạo bọt và dẫn tới bằng đường ống hoặc nạp vào các bình chữa cháy cầm tay.
- Bọt hoà không khí: tạo thành bằng cách khuấy trộn không khí với chất tạo bọt BN-
70, T-70.
9.4.1.4. Bột chữa cháy
Dùng các loại bột trơ: kalicacbônat K2CO3, natricacbônat Na2CO3, cát khô...có tác
dụng ngăn cách chất cháy với không khí. Có thể dùng khí nén để phun bột khô vào
đám cháy.
152
9.4.1.5. Các loại khí
- Dùng loại khí trơ (CO2, N, heli, agon, hơi nước) có thể chữa cháy thiết bị điện,
không làm hỏng vật chữa cháy như thư viện, kho lưu trữ hồ sơ...
- Có thể dùng trạm di động, bình cầm tay.
9.4.1.6. Các chất halogen
- Các chất này có hiệu quả chữa cháy lớn, tác dụng chủ yếu là ức chế phản ứng cháy
và làm lạnh. Các chất halogen dễ thấm ướt nên thích hợp chữa cháy cho các bông vải
sợi.
- Các chất này thường là brômetyl, tetracloruacacbon (CCl4)
9.4.2. Dụng cụ và phương tiện chữa cháy
9.4.2.1. Dụng cụ chữa cháy
Dụng cụ thô sơ như thang, câu liêm, bao tải..., bình chữa cháy, vòi nước.
1. Bình bọt hoá học:
1. Th©n b×nh 2.B×nh chøa H2SO4 3.B×nh chøa Al2(SO4)3 4.Lß xo
5.L−íi h×nh trô 6.Vßi phun bät 7.Tay cÇm 8.Chèt ®Ëp 9.Dung dÞch kiÒm Na2CO3.
H×nh 9.4: Bình bọt hoá học
153
Bình bọt hoá học gồm 2 bình. Bình sắt bên ngoài đựng natribicacbonat NaHCO3,
bình thuỷ tinh bên trong đựng dung dịch aluminsunfat Al2(SO4)3 .
Dung tích bình ngoài 8÷10 lít, bình trong 0,45÷1 lít. Lượng bọt sinh ra 40÷55 lít,
chữa cháy chất lỏng rất hiệu quả, không chữa cháy điện, đất đèn, kim loại, hợp chất
của kim loại.
2. Bình bọt hoà không khí: gồm 2 bộ phận chính là vỏ bình đựng dung dịch tạo bọt
và bình thép bên trong đựng khí nén.
Bình bọt hoà không khí dùng để chữa cháy các chất lỏng diện tích chữa cháy
0,5÷1m2. Khi chữa cháy chỉ cần mở van bình khí nén cho không khí trộn lẫn dung dịch
tạo bọt để phun vào đám cháy.
Bình bọt hoà không khí thường có dung tích 5÷10 lít, chất tạo bọt 4,5÷9 lít. Lượng
bọt sinh ra khoảng 30÷60 lít, tầm phun xa 20÷50m, áp suất làm việc 12kg/cm2, trọng
lượng chất tạo bọt 7,5÷14 kg.
3. Bình chữa cháy bằng CO2.
1.Th©n b×nh 2.èng xiph«ng 3.Van an toµn 4.Tay cÇm
5.N¾p xo¸y 6.èng dÉn 7.Loa phun 8.Gi¸ kª
H×nh 9.5: B×nh ch÷a ch¸y b»ng khÝ CO2
154
Bình chứa CO2. Khi chữa cháy thì mở van bình và hướng loa vòi phun vào đám cháy.
Dùng chữa cháy cho thiết bị điện và các tài liệu quí, máy móc đắt tiền.
4. B×nh ch÷a ch¸y tetaccloruacacbon CCl4:
-B×nh ch÷a ch¸y lo¹i nµy cã thÓ tÝch nhá, chñ yÕu dïng ®Ó ch÷a ch¸y trªn «t«, ®éng c¬
®èt trong vµ thiÕt bÞ ®iÖn.
-CÊu t¹o cã nhiÒu kiÓu, th«ng th−êng nã lµ 1 b×nh thÐp chøa kho¶ng 2.5 lÝt CCl4, bªn
trong cã 1 b×nh nhá chøa CO2.
-Kh¶ n¨ng dËp t¾t ®¸m ch¸y cña CCl4 lµ t¹o ra trªn bÒ mÆt chÊt ch¸y 1 lo¹i h¬i nÆng
h¬n kh«ng khÝ 5.5 lÇn. Nã kh«ng nu«i d−ìng sù ch¸y, kh«ng dÉn ®iÖn, lµm c¶n «xy
tiÕp xóc víi chÊt ch¸y do ®ã lµm t¾t ch¸y.
-Kghi cÇn dïng, ®Ëp tay vµo chèt ®Ëp, mòi nhän cña chèt ®Ëp chäc thñng tÊm ®Öm vµ
khÝ CO2 trong b×nh nhá bay ra ngoµi. D−íi ¸p lùc cña khÝ CO2, dung dÞch CCl4 phun ra
ngoµi theo vßi phun thµnh 1 tia. B×nh ®−îc trang bÞ 1 mµng b¶o hiÓm ®Ó phßng næ. Mét
sè b×nh kiÓu nµy ng−êi ta dïng kh«ng khÝ nÐn ®Ó thay thÕ CO2.
1.Th©n b×nh 2.B×nh nhá chøa CO2 3.N¾p 4.èng xiph«ng 5. Vßi phun
6. Chèt ®Ëp 7.Mµng b¶o hiÓm 8.TÊm ®Öm 9.Lß xo 10. Tay cÇm.
H×nh 9.6: B×nh ch÷a ch¸y b»ng CCl4
155
9.4.2.2. Phương tiện chữa cháy cơ giới
Phương tiện chữa cháy cơ giới trang bị cho các đơn vị chữa cháy chuyên nghiệp.
Ngoài ra người ta còn đặt các thiết bị chống cháy tự động kiểu nhiệt, khói, ánh sáng
đặt ở những nơi cần bảo vệ cháy.
* Vßi rång ch÷a ch¸y:
-HÖ thèng vßi rång cøu ho¶ cã t¸c dông tù ®éng dËp t¾t ngay ®¸m ch¸y b»ng n−íc khi
nã míi xuÊt hiÖn. Vßi rång cã 2 lo¹i: kÝn vµ hë.
1-Vßi rång kÝn:
-Cã n¾p ngoµi lµm b»ng kim lo¹i dÔ ch¶y, ®Æt h−íng vµo ®èi t−îng cÇn b¶o vÖ (çc
thiÕt bÞ, çc n¬i dÔ ch¸y). Khi cã ®¸m ch¸y, n¾p hîp kim sÏ ch¶y ra vµ n−íc sÏ tù ®éng
phun ra ®Ó dËp t¾t ®¸m ch¸y. NhiÖt ®é nãng ch¶y cña hîp kim, phô thuéc vµo nhiÖt ®é
lµm viÖc cña gian phßng vµ lÊy nh− sau:
• §èi víi phßng cã nhiÖt ®é d−íi 40o lµ 72o.
• §èi víi phßng cã nhiÖt ®é tõ 40o-60o lµ 93o.
• §èi víi phßng cã nhiÖt ®é d−íi 60o-100o lµ 141o.
• §èi víi phßng cã nhiÖt ®é cao h¬n 100o lµ 182o.
2-Vßi rång hë:
-Kh«ng cã n¾p ®Ëy, më n−íc cã thÓ b»ng tay hoÆc tù ®éng. HÖ thèng vßi rång hë ®Ó
t¹o mµng n−íc b¶o vÖ çc n¬i sinh ra ch¸y.
Ghi nhớ:
Đảm bảo tất cả các đèn và nguồn nhiệt phải được dập tắt khi hết giờ làm việc.
Rác là những vật dễ bắt lửa. Hãy giữ nơi làm việc sạch sẽ và ngăn nắp, không để bất
cứ loại rác nào lưu cữu.
Thông thuộc hai đường thoát hiểm khỏi công trường.
156

Giao An ATLD

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Giao An ATLD

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MỤC LỤC

GIỚI THIỆU CHUNG...................................................................................................

1. Tên học phần (môn học): An toàn lao động

2. Số đơn vị học trình: 2 ĐVHT

3. Phân bổ thời gian: - Lên lớp: 24 tiết

Tham quan Viện bảo hộ lao động: 6 tiết

Chương 1 - Những vấn đề chung về bảo hộ lao động

Chương 2 - Vệ sinh lao động

Chương 4 - Kỹ thuật an toàn khi sử dụng máy xây dựng

Chương 5 - Kỹ thuật an toàn điện trong xây dựng

Chương 6 - Kỹ thuật an toàn nổ mìn và khai thác đá

Chương 8 - Kỹ thuật an toàn bảo vệ chống sét

Chương 9 - Kỹ thuật phòng cháy và chữa cháy

[1] Hoµng C«ng CÈn, Bµi gi¶ng An toµn lao ®éng.

1.1. Khái niệm chung

1.1.1. Khái niệm về bảo hộ lao động

• Nâng cao năng suất, chất lượng sản phẩm.

1.1.2. Mục đích bảo hộ lao động:

1.1.3. Ý nghĩa của công tác bảo hộ lao động:

- ý nghĩa về mặt chính trị:

- ý nghĩa về mặt pháp lý:

- ý nghĩa về mặt khoa học:

- ý nghĩa về tính quần chúng:

1.2. Nội dung của bảo hộ lao động

1.2.1. Nội dung của bảo hộ lao động:

1.2.1.1. Nội dung: gồm 4 phần

• Giờ giấc làm việc và nghỉ ngơi.

• Chế độ lao động đối với nữ công nhân viên chức.

• Tiêu chuẩn quy phạm về kỹ thuật an toà và vệ sinh lao động.

-Kỹ thuật an toàn lao động:

-Kỹ thuật phòng cháy chữa cháy:

1.2.1.2. Các khái niệm được Quốc tế hóa:

1.2.2. Nội dung kế hoạch bảo hộ lao động:

-Nội dung chi tiết bao gồm:

• Các biện pháp về kỹ thuật an toàn và phòng chống cháy nổ:

+ Làm thêm các giá để nguyên vật liệu, thành phẩm.

+ Đặt biển báo.

+ Nội quy, quy trình vận hành an toàn.

+ Xây dựng, cải tạo nhà tắm.

+ Lắp đặt máy giặt, máy tẩy chất độc.

• Mua sắm trang bị bảo vệ cá nhân:

• Chăm sóc sức khỏe người lao động:

+ Khám sức khỏe khi tuyển dụng.

+ Khám sức khỏe định kỳ.

+ Khám phát hiện bệnh nghề nghiệp.

+ Bồi dưỡng bằng hiện vật.

+ Điều dưỡng và phục hồi chức năng lao động.

• Tuyên truyền giáo dục, huấn luyện về bảo hộ lao động:

+ Tổ chức huấn luyện về bảo hộ lao động.

+ Chiếu phim, tham quan triển lãm bảo hộ lao động.

+ Tổ chức thi an toàn - vệ sinh viên giỏi.

-Việc lập kế hoạch phải căn cứ vào:

1.2.3. Phương pháp nghiên cứu môn học:

-Nội dung nghiên cứu bảo hộ lao động là:

- Con người là vốn quý nhất của xã hội

1.4.1. Mục tiêu của công tác bảo hộ lao động

a/Người lao động:

b/Người sử dụng lao động:

1.4.3. Các quy định về kỹ thuật an toàn và vệ sinh lao động

1.4.4.1. Đối với người sử dụng lao động

- Khen thưởng hoặc kỷ luật người lao động.

- Lập kế hoạch an toàn, vệ sinh lao động.

- Trang bị đầy đủ phương tiện bảo vệ cá nhân.