Ç ×ÙÑÉÊÇ ÐÔÇÍÏÔÑÏÖÉÁ
ÅîÝëéîç êáé ðñïïðôéêÞ
Ä. Ðáðáâáóéëåßïõ
Ãåùðüíïò – ÆùïôÝ÷íçò
ÅéóáãùãÞ
Ç ðôçíïôñïößá ðåñéëáìâÜíåé ôçí åêôñïöÞ ôùí ïñ-
íßèùí (Gallus domesticus), ôçò ðÜðéáò, ôçò ÷Þíáò,
ôçò öñáãêüêïôáò, ôïõ öáóéáíïý, ôçò ãáëïðïýëáò,
ôùí ïñôõêéþí, ôçò ðÝñäéêáò, ôçò óôñïõèïêáìÞëïõ
ê.á. ðôçíþí.
Óôçí ðáñïýóá åñãáóßá ï üñïò ðôçíïôñïößá áíá-
öÝñåôáé êõñßùò óôçí ïñíéèïôñïößá, ëüãù ôçò éäéáß-
ôåñçò óçìáóßáò áõôÞò.
Ç ðôçíïôñïößá ðáñÝ÷åé óôïí Üíèñùðï ðïëýôéìç
ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõ ôñïöÞ, ðïëý ðñéí ôï 2500 ð.×.
ðïõ ðéóôåýåôáé üôé Ýãéíå ç åîçìÝñùóç ôçò üñíéèáò
óôçí Éíäßá.
¼ðùò åßíáé ãíùóôü ïé öõëÝò Þ ôýðïé ïñíßèùí êá-
ôáôÜóóïíôáé:
Á. ÁíÜëïãá ìå ôçí ðáñáãùãéêÞ ôïõò êáôåýèõí-
óç êáé äéáêñßíïíôáé óå:
— áâãïðáñáãùãéêü
— êñåáôïðáñáãùãéêü êáé
— óõíäõáóìÝíï áðïäüóåùí ôýðï.
Â. ÁíÜëïãá ìå ôï óùìáôéêü ôïõò âÜñïò äéáêñß-
íïíôáé óå:
— ìéêñüóùìåò
— ìåãáëüóùìåò êáé
— ìåóáßïõ ìåãÝèïõò öõëÝò Þ ôýðïõò.
Ëüãù õøçëÞò áñíçôéêÞò óõó÷Ýôéóçò ôùí êýñéùí
ðáñáãùãéêþí éäéïôÞôùí ôùí ðôçíþí, áâãïðáñáãù-
ãÞò êáé êñåáôïðáñáãùãÞò, ïé ìéêñüóùìåò öõëÝò Þ
ôýðïé ðôçíþí êáôÜ êáíüíá åßíáé áâãïðáñáãùãÞò, ïé
ìåãáëüóùìåò åßíáé êñåáôïðáñáãùãÞò êáé ïé ìÝóïõ
ìåãÝèïõò åßíáé óõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí.
Ãéáôß ç ðôçíïôñïößá åßíáé ëýóç
Ó÷åäüí ó’ üëåò ôéò ÷þñåò ôïõ êüóìïõ, ðëïýóéåò êáé
éäéáßôåñá ðôù÷Ýò, õðÜñ÷åé Ýíôïíïò ï ðñïâëçìáôé-
óìüò «ìå ðïéï ôñüðï, ç ôñïöÞ ôïõ áíèñþðïõ, èá å-
ìðëïõôéóôåß ìå ëåõêþìáôá ê.á. ðñïúüíôá õøçëÞò
âéïëïãéêÞò áîßáò». ÅðéðëÝïí ðïëëÜ åêáôïììýñéá áí-
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
èñþðùí áíôéìåôùðßæïõí êáèçìåñéíÜ ôï öÜóìá ôçò
ðåßíáò êáé ôïõ õðïóéôéóìïý.
Ç ðôçíïôñïößá ðáñÜ ôï ãåãïíüò üôé èåùñåßôáé «á-
íôáãùíéóôéêÞ» ôïõ áíèñþðïõ óå ðïëëÝò õðïáíÜðôõ-
êôåò ÷þñåò, äéüôé ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôçò ÷ñçóéìï-
ðïéïýíôáé ôñïöÝò êáôÜëëçëåò ãéá ôçí äéáôñïöÞ ôïõ
áíèñþðïõ, ç âåëôßùóç ôçò áðïôåëåóìáôéêüôçôáò
ôçò åêôñïöÞò ðôçíþí äßíåé ìåãÜëá ðåñéèþñéá óôçí
áíÜðôõîç ôçò ðôçíïôñïößáò êáé ìÝóù áõôÞò óôçí å-
ðßëõóç ôïõ åðéóéôéóôéêïý ðñïâëÞìáôïò ôçò áíèñù-
ðüôçôáò.
Ç ðôçíïôñïößá äéáêñßíåôáé ãéá ôçí åîáéñåôéêÜ ïé-
êïíïìéêÞ ðáñáãùãÞ æùïêïìéêþí ðñïúüíôùí (áâãþí
êáé êñÝáôïò). Ãéá ðáñÜäåéãìá ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åíüò
(1) kg êñÝáôïò ïñíéèßïõ êñåáôïðáñáãùãÞò, áðáéôïý-
íôáé ðåñßðïõ 2,1-2,3 kg îçñÞò ïõóßáò óõìðõêíùìÝ-
íçò ôñïöÞò. Ãéá ôçí ðáñáãùãÞ åíüò (1) kg êñÝáôïò
ðá÷õíüìåíïõ ÷ïßñïõ, áðáéôïýíôáé ðåñßðïõ 2,5-3,0
kg îçñÞò ïõóßáò óõìðõêíùìÝíçò ôñïöÞò. Åíþ ãéá
ôçí ðáñáãùãÞ åíüò (1) kg êñÝáôïò ðá÷õíüìåíïõ ìç-
ñõêáóôéêïý, áðáéôïýíôáé ðåñßðïõ 4,0-8,0 kg îçñÞò
ïõóßáò ôñïöÞò.
¸÷åé, ëïéðüí, ç ðôçíïôñïößá éäéáßôåñá ðëåïíå-
êôÞìáôá ãéá ôçí áíÜðôõîÞ ôçò êáé ùò åíôáôéêüò, áë-
ëÜ êáé ùò åêôáôéêüò ðáñáãùãéêüò êëÜäïò ôçò ãåùñ-
ãßáò, ðñïóöÝñåôáé èáõìÜóéá ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç
19
ôùí áõîçìÝíùí áíáãêþí óå ôñüöéìá æùéêÞò ðñïÝ-
ëåõóçò êáé ãéá ôçí åðßëõóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò ôçò
áýîçóçò ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ãçò.
Óõíåðþò ç ðôçíïôñïößá áðïôåëåß ôïí ðéï æùôéêü
êëÜäï ôçò ãåùñãßáò, ôüóï ãéá ôïí åíôáôéêü ÷áñáêôÞ-
ñá åêìåôÜëëåõóçò êáé ôçí ðáñáãùãÞ óå óýíôïìï
÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïëýôéìùí ôñïöþí ãéá ôïí Üí-
èñùðï, üóï êáé ãéá ôïí åêôáôéêü ÷áñáêôÞñá ðïõ
ìðïñåß íá áîéïðïéåß ôá õðïëåßììáôá ôçò ãåùñãéêÞò
ðáñáãùãÞò êáé ôá áðïññßììáôá ôùí áãñïôéêþí íïé-
êïêõñéþí.
Ãéá ôïõò ðáñáðÜíù ëüãïõò ôï åíäéáöÝñïí ôùí ëá-
þí, ôùí åðéóôçìüíùí, ôùí êïéíùíéêþí ðáñáãüíôùí
êáé ôçò ðïëéôåßáò êÜèå ÷þñáò ðñÝðåé íá åßíáé îå÷ùñé-
óôü.
Ðáãêüóìéá åîÝëéîç ôçò ðôçíïôñïößáò
Ç ðôçíïôñïößá óôï ðáñåëèüí áðïôåëïýóå äåõôå-
ñåýïíôá êëÜäï ôçò ãåùñãïêôçíïôñïöéêÞò åêìåôÜë-
ëåõóçò, óå ïëüêëçñï ôïí êüóìï. Óå ðïëëÝò üìùò ÷þ-
ñåò óå ìåãáëýôåñï Þ ìéêñüôåñï ðïóïóôü åîáêïëïõèåß
íá áðïôåëåß äåõôåñåýïíôá êëÜäï Þ Ý÷åé ôç ìïñöÞ
ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò.
Ç ðôçíïôñïößá, ùò ðáñáãùãéêüò êëÜäïò, «áíôÝ-
÷åé» óå üëá ôá óõóôÞìáôá åêôñïöÞò áðü ôï ðéï åêôá-
ôéêü ìÝ÷ñé ôï ðéï åíôáôéêü êáé óå üëá ôá ìåãÝèç åê-
ìåôÜëëåõóçò (ìéá üñíéèá ìÝ÷ñé áñêåôÝò ÷éëéÜäåò åêá-
ôïíôÜäåò) ÷ùñßò íá åßíáé Üìåóá äåìÝíç ìå ôç ãç.
Ïé Ç.Ð.Á. èåùñïýíôáé óÞìåñá ç ðáôñßäá ôçò ìå-
ãÜëçò ðôçíïôñïöéêÞò åêìåôÜëëåõóçò êáé ôçò åöáñ-
ìïóìÝíçò ðôçíïôñïöéêÞò åðéóôÞìçò êáé êáôÝ÷ïõí
ôá ðñùôåßá óå ðïëëïýò ôïìåßò ôçò ðôçíïôñïöéêÞò
äñáóôçñéüôçôáò. ÐáñÜãïõí ôï 1/4 ðåñßðïõ ôçò ðá-
ãêüóìéáò ðáñáãùãÞò áõãþí êáé êáôáíáëþíïõí ðå-
ñéóóüôåñï êñÝáò ðïõëåñéêþí áðü êÜèå Üëëç ÷þñá
ôïõ êüóìïõ. Ðñéí áðü åêáôü ÷ñüíéá ç ðôçíïôñïößá
áðïôåëïýóå âÝâáéá óçìáíôéêü êëÜäï ôçò ãåùñãéêÞò
ðáñáãùãÞò, Þôáí üìùò óå íçðéáêÞ áíÜðôõîç. ÊÜèå
ãåùñãéêÞ ïéêïãÝíåéá åß÷å ìÝ÷ñé 100 ðôçíÜ êáé ðù-
ëïýóå ôá ðëåïíÜæïíôá áâãÜ êáé ôéò çëéêéùìÝíåò êü-
ôåò. ÊáôÜ ôï 1920 ìåëÝôåò ôùí ãåùñãéêþí ó÷ïëåßùí
õðïëüãéóáí üôé ðôçíïôñïöéêÞ åêìåôÜëëåõóç ìå
1600 üñíéèåò ðáñåß÷å ðëÞñç áðáó÷üëçóç óå Ýíáí Üí-
äñá êáé åéóüäçìá áñêåôü ãéá ôçí êáëÞ óõíôÞñçóç
ìéáò óõíçèéóìÝíçò ïéêïãÝíåéáò. Ç êñåáôïðáñáãùãÞ
ðïõëåñéêþí, ùò éäéáßôåñïò ðôçíïôñïöéêüò êëÜäïò,
äåí õðÞñ÷å, ôï äå êñÝáò ðïõëåñéêþí, ðïõ êáôáíáëß-
óêïíôáí, Þôáí áðü ôá ðåôåéíÜñéá ðïõ ìåãÜëùíáí
20
ôçí Üíïéîç êáé áðü ôéò ðáëéÝò üñíéèåò.
ÌåôÜ ôï 1930 Üñ÷éóå ç ïñãáíùìÝíç êáé óõóôçìá-
ôéêÞ ðôçíïôñïöéêÞ Ýñåõíá áðü ôéò ÐáíåðéóôçìéáêÝò
Æùïôå÷íéêÝò Ó÷ïëÝò êáé ôïõò Ãåùñãéêïýò Ðåéñáìá-
ôéêïýò Óôáèìïýò ôïõ Õ.Ã., óôïõò ôïìåßò ôçò äéáôñï-
öÞò ôùí ðôçíþí, ôçò áíáðáñáãùãÞò, ôçò äéá÷åßñé-
óçò (management), ôïõ åëÝã÷ïõ ôùí áóèåíåéþí êáé
ôçò ìç÷áíïðïßçóçò. Ôüóï ç áðïìüíùóç ôùí âéôáìé-
íþí A, B, D ê.ë.ð. êáé ç ÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõò óôçí
äéáôñïöÞ ôùí ðôçíþí, üóï êáé ç áíáêÜëõøç ôùí åì-
âïëßùí, ãéá ôçí ðñüëçøç ôùí áóèåíåéþí (äéöèåñï-
åõëïãéÜò, âñï÷ßôéäáò ê.á.), ðñïÞãáãáí óçìáíôéêÜ
ôçí ðôçíïôñïößá. ÁõôÝò êáé Üëëåò áíáêáëýøåéò ôÝ-
èçêáí Ýãêáéñá óôç äéÜèåóç ôùí ðáñáãùãþí êáé
óôçí ðñáêôéêÞ åöáñìïãÞ. Áõôü óõíåôÝëåóå óôï íá
ìðïõí ïé âÜóåéò ãéá ôç ìáæéêÞ åêôñïöÞ ôùí ðôçíþí
êÜèå åðï÷Þ ôïõ Ýôïõò êáé óå ìåãÜëïõò ðëçèõóìïýò.
¸ôóé áðü ôï 1935 ðåñßðïõ Üñ÷éóáí ïé ðñþôåò åêôñï-
öÝò ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò êáé éíäéÜíùí.
Ðïëý÷ñïíåò äïêéìÝò Ýãéíáí ãéá ôïí êáëýôåñï
óõíäõáóìü ôùí åðéèõìçôþí éäéïôÞôùí óôá ðôçíÜ,
ôç äéåñåýíçóç ôïõ ôñüðïõ ôçò êëçñïíïìéêüôçôáò
ôùí äéáöüñùí ÷áñáêôÞñùí (êõñßáñ÷ïé, öéëïóýíäå-
ôïé ãüíïé ê.ë.ð.), ôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí ìåèüäùí ãå-
íåôéêÞò âåëôßùóçò (åðéëïãÞ, äéáóôáýñùóç) êáé ôçí
åðßäñáóç ôùí óõíèçêþí ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò óôçí á-
ðïäïôéêüôçôá ôùí åêôñïöþí. ¸ôóé áðü ôéò 200 ðåñß-
ðïõ öõëÝò ðïõ ìåëåôÞèçêáí óôéò Ç.Ð.Á. îå÷þñéóáí,
ãéá ìåí ôçí êñåáôïðáñáãùãÞ óåéñÝò Þ ôýðïõò áðü ôç
öõëÞ Leghorn, ãéá äå ôçí êñåáôïðáñáãùãÞ óåéñÝò Þ
ôýðïõò áðü ôéò öõëÝò Cornish êáé Rock.
¢ñ÷éóå ç õðåñåéäßêåõóç ôùí åðéóôçìüíùí, êõ-
ñßùò æùïôå÷íþí êáé êôçíéÜôñùí óôïõò åðéìÝñïõò
ôïìåßò Þ óå åéäéêÜ ðôçíïôñïöéêÜ èÝìáôá (äéáôñïöÞ,
ãåíåôéêÞ, ïéêïíïìßá, óöáãåéïôå÷íéêÞ, åìðüñéï, ìåôá-
ðïßçóç, êáôáóêåõÝò èáëÜìùí ìå åëåã÷üìåíåò óõíèÞ-
êåò, åéäßêåõóç óôá áíáðíåõóôéêÜ íïóÞìáôá, óôç
ëåõ÷áéìßá ê.ë.ð.).
¢ñ÷éóå ç êõêëïöïñßá ðôçíïôñïöéêþí ðåñéïäé-
êþí óôéò Ç.Ð.Á. ãéá ôçí åíçìÝñùóç ôùí êáôáíáëù-
ôþí êáé ôçí ðñïâïëÞ ôùí ðôçíïôñïöéêþí èåìÜôùí
êáé ôùí ðôçíïôñïöéêþí ðñïúüíôùí ãéá ôçí ðôçíï-
ôñïößá.
Óå óýíôïìï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ïé Ç.Ð.Á. Ýöèáóáí
óôç äçìéïõñãßá óýã÷ñïíùí ìåãÜëùí åéäéêåõìÝíùí,
óå êÜèå êëÜäï ðáñáãùãÞò, ðôçíïôñïöéêþí åðé÷åéñÞ-
óåùí (áíáðáñáãùãÞò, áâãïðáñáãùãÞò, êñåáôïðáñá-
ãùãÞò). ×ñçóéìïðïéÞèçêáí áõôüìáôïé ìç÷áíéóìïß
ãéá ôçí ôñïöïäïóßá, ôçí õäñïäïóßá, ôç ñýèìéóç ôïõ
ðåñéâÜëëïíôïò ôùí ðôçíþí, ôç óõëëïãÞ êáé ôçí ôõ-
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
ðïðïßçóç ôùí áâãþí, ôç óöáãÞ, øýîç, ôåìá÷éóìü
êáé ôõðïðïßçóç ôïõ ïñíéèßïõ êñÝáôïò ê.á.
ÄçìéïõñãÞèçêáí ðïëëÝò ìç÷áíïðïéçìÝíåò åðé-
÷åéñÞóåéò áâãïðáñáãùãÞò ìå 300.000 êáé ðëÝïí ãåí-
íïýóåò, ïé ïðïßåò áíôéêáôÝóôçóáí ôïõò ìéêñïðôçíï-
ôñüöïõò. Åðßóçò ðïëëÝò åðé÷åéñÞóåéò åêôñïöÞò ïñ-
íéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò, ôçò ôÜîåùò ôùí 100.000
êáé 200.000 êåöáëþí êáôÜ åêôñïöÞ, åöÜñìïóáí ôï
óýóôçìá ìéáò çëéêßáò (all-in, all-out) ê.á. óõóôÞìáôá
åêôñïöÞò.
Ç åðéóôçìïíéêÞ óå âÜèïò êáé ðëÜôïò ìåëÝôç ôùí
ðôçíþí êáé ç åöáñìïãÞ ôçò óýã÷ñïíçò ôå÷íïëïãßáò
Ý÷ïõí êÜíåé ôï ðôçíü Ýíá æùíôáíü åñãïóôÜóéï, ìå
ôïí êáëýôåñï óõíôåëåóôÞ áîéïðïßçóçò ôçò ôñïöÞò
êáé ôçò ìåôáôñïðÞò áõôÞò óå áâãÜ êáé êñÝáò, ìå ôï
ìéêñüôåñï êüóôïò.
Êáé Üëëåò ÷þñåò üðùò ç Ïëëáíäßá, ç Áããëßá, ç Éá-
ðùíßá, ç Ãáëëßá, ôï ÉóñáÞë, ç Ñùóßá, ç Ãåñìáíßá, ç
Éôáëßá ðïõ Ý÷ïõí áíáðôõãìÝíç óõóôçìáôéêÞ ðôçíï-
ôñïößá, åîåëß÷èçêáí ìå áíÜëïãï ôñüðï.
Óôçí Éôáëßá ð.÷. ìéá ÷þñá êáô’ åîï÷Þí ãåùñãéêÞ,
óôéò áñ÷Ýò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá, ç ðôçíïôñïößá
äåí Þôáí óðïõäáßïò ðáñáãùãéêüò êëÜäïò, áëëÜ ìéá
äåõôåñåýïõóá áðáó÷üëçóç ôùí áãñïôþí. Ôá ðôçíï-
ôñïöéêÜ ðñïúüíôá áâãÜ êáé êñÝáò èåùñïýíôáí ãéá
ôïí êáôáíáëùôÞ ðïëõôÝëåéá ïé äå ðáñáãùãïß ðñïôé-
ìïýóáí íá ôá ðùëïýí ðáñÜ ïé ßäéïé íá ôá ôñþíå. ¼-
ìùò ìåôÜ ôïí 2ï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ãéá íá áíôéìå-
ôùðéóôïýí ôá åðéóéôéóôéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé íá âåë-
ôéùèåß ç ðïéüôçôá ôçò ôñïöÞò ôïõ áíèñþðïõ, äç-
ìéïõñãÞèçêå ç áíÜãêç íá áõîçèåß ç ðáñáãùãÞ, ïðü-
ôå óôñÜöçêáí ðñïò ôçí åíôáôéêïðïßçóç ôçò ðôçíï-
ôñïöéêÞò ðáñáãùãÞò. ¸ôóé óå ðïëý óýíôïìï ÷ñïíé-
êü äéÜóôçìá äçìéïõñãÞèçêå ç óõóôçìáôéêÞ ðôçíï-
ôñïößá óôçí Éôáëßá, ìå ðïëý ìåãÜëç áíÜðôõîç ôüóï
óå åðé÷åéñÞóåéò ðáñáãùãÞò ðôçíïôñïöéêþí ðñïúü-
íôùí ãéá ôçí ðôçíïôñïößá (åîïðëéóìüò, ìßãìáôá
ðôçíïôñüöùí ê.ë.ð.), ü÷é ìüíï ãéá ôçí åã÷þñéá áãï-
ñÜ áëëÜ êáé ãéá ôéò äéåèíåßò áãïñÝò, ìå ìåãÜëç åðéôõ-
÷ßá.
ÁíÜðôõîç êáé åîÝëéîç ôçò ðôçíïôñïößáò
óôçí ÅëëÜäá
Ç ÅëëÜäá ìåôÜ ôçí êáôÜêôçóç ôçò ÐïëéôéêÞò Å-
ëåõèåñßáò ôçò (ÓõíèÞêç ôïõ Ëïíäßíïõ 6.7.1827) ãéá
ôçí áíÜêôçóç ôçò ÏéêïíïìéêÞò Åëåõèåñßáò óôçñß-
÷èçêå óôçí «ðïéìåíïáãñïôéêÞ» åíáó÷üëçóç ôïõ ëá-
ïý ôçò.
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï ôïõ Áãñáíáðáõôéêïý ÓõóôÞ-
ìáôïò (1864-1892), üôáí ç êáëëéÝñãåéá ôçò ãçò Þôáí
ðåñéïñéóìÝíç óå áñôïðïéçôéêÜ êõñßùò óéôçñÜ (óéôÜ-
ñé, êáëáìðüêé, êñéèÜñé ê.ë.ð.), óå êôçíïôñïöéêÜ öõ-
ôÜ êáé áãñáíáðáýóåéò, ç ÷þñá ìáò Þôáí ðåñéóóüôåñï
êôçíïôñïöéêÞ (50%-70% ôùí åóüäùí ðñïÝñ÷ïíôáí
áðü ôçí êôçíïôñïößá) ðáñÜ ãåùñãéêÞ (Ä. ÐÜíïõ
1960).
ÊáôÜ ôçí ðñþôç ìåôáâáôéêÞ åðï÷Þ (1893-1911)
ôçò ðåñéüäïõ ôïõ Óðïñïðáñáãùãéêïý Ãåùñãéêïý
ÓõóôÞìáôïò, ðïõ ðåñéïñßóôçêáí ïé áãñáíáðáýóåéò
êáé Üñ÷éóå ç åöáñìïãÞ ôçò áìåéøéóðïñÜò, ìå ðáñÜë-
ëçëç åíôáôéêïðïßçóç ôçò êáëëéÝñãåéáò ôçò ãçò,
ìåéþèçêå ï áñéèìüò ôùí âïïåéäþí êáé áéãïðñïâÜôùí
(íïìáäéêÞò êõñßùò åêôñïöÞò) êáé áõîÞèçêå ï áñéè-
ìüò ôùí ÷ïßñùí êáé êõñßùò ôùí ðôçíþí ÷ùñéêÞò å-
êôñïöÞò (êáôÜ 45%), ëüãù ìéêñüôåñçò åîÜñôçóçò
áðü ôéò âïóêïýìåíåò åêôÜóåéò êáé ëüãù êáëýôåñçò á-
îéïðïßçóçò ôùí óõãêïìéæüìåíùí æùïôñïöþí êáé õ-
ðïëåéììÜôùí ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò.
ÌåãÜëç áýîçóç ôçò ÷ùñéêÞò êôçíïôñïößáò êáé é-
äéáßôåñá ôçò ðôçíïôñïößáò (êáôÜ 113%) êáé ôçò êïõ-
íåëïôñïößáò (êáôÜ 253%), ðñáãìáôïðïéÞèçêå ìåôÜ
ôçí áðïêáôÜóôáóç ôùí áêôçìüíùí ðñïóöýãùí ôçò
ÌéêñáóéáôéêÞò êáôáóôñïöÞò. ¸ôóé ôá ðôçíÜ áðü
5.777.000 êåöáëÝò ôï 1922, Ýöôáóáí ôéò 12.330.000
ôï 1937 (åê ôùí ïðïßùí 11.200.000 üñíéèåò êáé ïñíß-
èéá). Ôï Ýôïò áõôü (1937) ç áêáèÜñéóôç áîßá ôçò ðôç-
íïôñïöéêÞò ðáñáãùãÞò Þôáí 5,8% êáé 11,3% (4,3%
áðü ôçí áâãïðáñáãùãÞ êáé 7,0% áðü ôçí êñåáôïðá-
ñáãùãÞ) ôçò áãñïôéêÞò êáé êôçíïôñïöéêÞò ðáñáãù-
ãÞò, áíôßóôïé÷á (Á. Áããåëüðïõïò, Åèí. Ôõðïãñáöåßï
1940).
Óôçí ÅëëÜäá ç ðôçíïôñïößá óôçí åîåëéêôéêÞ ôçò
ðïñåßá, ìÝ÷ñé ôï 2ï Ðáãêüóìéï Ðüëåìï, ìå ïñéóìÝíåò
êáôÜ äéáóôÞìáôá, åîáéñÝóåéò, áêïëïõèïýóå ôçí ðï-
ñåßá ôïõ óõíüëïõ ôçò êôçíïôñïößáò, ç Üóêçóç ôçò ï-
ðïßáò ãéíüôáí ìå ôï óýóôçìá ôçò ÷ùñéêÞò
(ïéêüóéôçò-çìéïéêüóéôçò) êáé ôçò ðïéìíéáêÞò (ìåôá-
êéíïýìåíçò Þ ìç) åêôñïöÞò.
Ôç ÷ñïíéêÞ áõôÞ ðåñßïäï (ìåôÜ ôï 1925), Üñ÷éóáí
íá éäñýïíôáé óôá ÌÝãáñá êáé ðÝñéî ôùí Áèçíþí óõ-
óôÞìáôá ðôçíïôñïößáò (ìéêñÞò äõíáìéêüôçôáò
300-1000 ïñíßèùí) ìå ãåíåôéêü õëéêü ôï ïðïßï
ðñïÞëèå áðü ôï åîùôåñéêü (êõñßùò ôçí ÁìåñéêÞ).
Ëüãù, üìùò, Ýëåéøçò åðáñêþí ãíþóåùí ðôçíïôñï-
ößáò (áíáðáñáãùãÞò, äéáôñïöÞò, ðñüëçøçò êáé êá-
ôáðïëÝìçóçò áóèåíåéþí) ðïëëÝò áðü ôéò åêôñïöÝò
áõôÝò áðÝôõ÷áí êáé Ýêëåéóáí.
ÌåôÜ ôçí áðåëåõèÝñùóç, ï êëÜäïò ôçò ðôçíïôñï-
21
 Ðßíáêáò 1. Áñéèìüò áâãïðáñáãùãþí ïñíßèùí Ðßíáêáò 2. Áñéèìüò ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò
êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò, ôá Ýôç 1958 êáé 2000 êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò, ôá Ýôç 1958 êáé 2000
(Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò) (Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò)
1958 2000 1958 2000
ÅêôñïöÞ ÅêôñïöÞ
¼ñíéèåò % ¼ñíéèåò % Ïñíßèéá % Ïñíßèéá %

×ùñéêÞ 9.324.000 92 7.359.000 53 ×ùñéêÞ 2.740.000 85 7.924.000 8

ÓõóôçìáôéêÞ 812.000 8 6.493.000 47 ÓõóôçìáôéêÞ 483.000 15 89.187.000 92

Óýíïëï 10.135.000 100 13.852.000 100 Óýíïëï 3.223.000 100 97.111.000 100

Ðßíáêáò 3. ÐáñáãùãÞ áâãþí êáôáíÜëùóçò Ðßíáêáò 4. ÐáñáãùãÞ êñÝáôïò ïñíßèùí

óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò êáé ïñíéèßùí, óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá åêôñïöÞò
ôá Ýôç 1958 êáé 2000 ôá Ýôç 1958 êáé 2000
(Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò) (Á. Êáñáíôïýíéáò êáé Õð. Ãåùñãßáò)
1958 2000 1958 2000
ÅêôñïöÞ ÁâãÜ % ÁâãÜ % ÅêôñïöÞ ÊñÝáò % ÊñÝáò %
(ôüíïé) (ôüíïé) (ôüíïé) (ôüíïé)

×ùñéêÞ 41.724 86 43.694 34 ×ùñéêÞ 15.034 88 18.176 11

ÓõóôçìáôéêÞ 6.781 14 83.203 66 ÓõóôçìáôéêÞ 2.145 12 141.966 89

Óýíïëï 48.505 100 126.897 100 Óýíïëï 17.179 100 160.142 100

ößáò ðáñïõóßáóå éäéáßôåñç áíÜðôõîç. ÄçìéïõñãÞèç-
êáí óõóôçìáôéêÝò åêôñïöÝò ïéêïãåíåéáêïý êáé åðé-
÷åéñçìáôéêïý ôýðïõ, åîåéäéêåõìÝíåò êáé ìç÷áíï-
ðïéçìÝíåò, éäéáßôåñá ìåôÜ ôï 1960.
Ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá
óôçí áõãÞ ôïõ 21ïõ áéþíá
Ç ðôçíïôñïößá óÞìåñá áðïôåëåß Ýíáí áðü ôïõò
ðëÝïí óçìáíôéêïýò êëÜäïõò ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãù-
ãÞò. Ç ðáñáãùãÞ áâãþí êáé êñÝáôïò, ôï Ýôïò 2000 Ý-
öôáóå óôïõò 127.000 ôüíïõò êáé 160.000 ôüíïõò á-
íôßóôïé÷á. Ç åôÞóéá êáôÜ Üôïìï êáôáíÜëùóç áðü
5,5 kg áâãþí êáé 2,1 kg êñÝáôïò ïñíßèùí, ôï Ýôïò
1958 Ýöôáóå óôá 12,5 kg êáé 18,5 kg ôï Ýôïò 2000 á-
íôßóôïé÷á.
Ç äå óõììåôï÷Þ ôçò ïñíéèïôñïößáò óôçí áêáèÜ-
ñéóôç áîßá ôçò áãñïôéêÞò êáé æùéêÞò ðáñáãùãÞò, Ý-
öôáóå óôá åðßðåäá ôïõ 5,13% êáé 19,53% áíôßóôïé÷á
(7,81% áðü ôçí áâãïðáñáãùãÞ êáé 11,72% áðü ôçí
êñåáôïðáñáãùãÞ) ôï Ýôïò 1997.
Óôçí ïñíéèïôñïößá, áíåîÜñôçôá áðü ôï åðßðåäï Ý-
íôáóçò ôçò åêôñïöÞò, ðáñáôçñïýíôáé äýï äéáêñéôÝò
ìåôáîý ôïõò ìïñöÝò Þ óõóôÞìáôá åêôñïöÞò:
— ç ÷ùñéêÞ êáé
— ç óõóôçìáôéêÞ.
Óôïí Ðßíáêá 1 öáßíåôáé ï áñéèìüò ôùí åêôñåöü-
ìåíùí ïñíßèùí áâãïðáñáãùãÞò êáôÜ óýóôçìá å-
êôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000.
Óôïí Ðßíáêá 2 öáßíåôáé ï áñéèìüò ôùí åêôñåöü-
ìåíùí ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò êáôÜ óýóôçìá å-
êôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000.
Óôïí Ðßíáêá 3 öáßíåôáé ç ðáñáãùãÞ áâãþí êá-
ôáíÜëùóçò ïñíßèùí, óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá å-
êôñïöÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000.
Óôïí Ðßíáêá 4 öáßíåôáé ç ðáñáãùãÞ êñÝáôïò ïñ-
íßèùí êáé ïñíéèßùí, óå ôüíïõò, êáôÜ óýóôçìá åêôñï-
öÞò ôá Ýôç 1958 êáé 2000.
Áðü ôá óôïé÷åßá ôùí ÐéíÜêùí 1, 2, 3 êáé 4 ðñïêý-

22 ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002

ðôåé üôé:
— ï áñéèìüò ôùí ïñíßèùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, ôï
Ýôïò 2000 óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958, ìåéþèçêå êáôÜ 21%,
üìùò ç ðáñáãùãÞ áâãþí áõîÞèçêå êáôÜ 6% ôçí á-
íôßóôïé÷ç ÷ñïíéêÞ ðåñßïäï.
— ï áñéèìüò ôùí ïñíßèùí óõóôçìáôéêÞò åêôñïöÞò,
ôï Ýôïò 2000, óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958, 8ðëáóéÜóôçêå, ç
äå ðáñáãùãÞ áâãþí 12ðëáóéÜóôçêå.
— ï áñéèìüò ôùí ïñíéèßùí êñåáôïðáñáãùãÞò ÷ùñé-
êÞò ðôçíïôñïößáò, ôï Ýôïò 2000 óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958
áõîÞèçêå êáôÜ 189% ç äå ðáñáãùãÞ êñÝáôïò ïñíß-
èùí êáé ïñíéèßùí áõîÞèçêå êáôÜ 50%.
— ï áñéèìüò ôùí ïñíéèßùí óõóôçìáôéêÞò åêôñïöÞò
ôï Ýôïò 2000, óå ó÷Ýóç ìå ôï 1958, áõîÞèçêå 185 öï-
ñÝò, ìå áíÜëïãç áýîçóç êáé ôçò ðáñáãùãÞò êñÝáôïò.
Ìå âÜóç ôá óôïé÷åßá ôçò Å.Ó.Õ.Å., åêôéìÜôáé üôé ï
áãñïôéêüò ðëçèõóìüò ôçò ÷þñáò ôá ôåëåõôáßá ÷ñü-
íéá ìåéþèçêå êáôÜ 45% ðåñßðïõ. ¼ìùò ï áñéèìüò
ôùí ïñíßèùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò ìåéþèçêå êáôÜ
21%, ìå áðïôÝëåóìá íá áõîçèåß ï áñéèìüò ôùí ïñíß-
èùí áíÜ áãñïôéêÞ ïéêïãÝíåéá êáôÜ 20% ðåñßðïõ.
Ôá ìåãÝèç áõôÜ äåß÷íïõí üôé ç óõóôçìáôéêÞ ðôç-
íïôñïößá äåí áíôéêáôÝóôçóå ôç ÷ùñéêÞ, áëëÜ êÜëõ-
øå ôéò áõîçìÝíåò áíÜãêåò æÞôçóçò ôçò áãïñÜò óå
ðôçíïôñïöéêÜ ðñïúüíôá (áâãÜ êáé êñÝáò), ç äå ÷ùñé-
êÞ áðü Üðïøç ðáñáãùãÞò êáé ðáñáãùãéêüôçôáò åîå-
ëßóóåôáé êáé áíáðôýóóåôáé èåôéêÜ.
ÅêôñïöÞ ïñíßèùí óôï ÷ùñéü
Ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá óõíßóôáôáé óôç äéáôÞñçóç,
áðü ôéò ðåñéóóüôåñåò áãñïôéêÝò ïéêïãÝíåéåò êáé óôçí
åêôñïöÞ êáôÜ ðáñáäïóéáêü ôñüðï, ãýñù áðü ôçí ïé-
êßá ôïõò Þ óôï áãñüêôçìá Þ óôï óôÜâëï, ìéêñïý
(10-30 óõíÞèùò) áñéèìïý ïñíßèùí, ïñíéèßùí ê.á.
ðôçíþí. Óêïðüò ôçò åêôñïöÞò áõôÞò åßíáé ç åîá-
óöÜëéóç ôùí áãñïôéêþí ïéêïãåíåéþí, óå ðôçíïôñï-
öéêÜ ðñïúüíôá (áâãÜ êáé êñÝáò). Óå ðïëëÝò üìùò ðå-
ñéðôþóåéò, ç åíáó÷üëçóç áõôÞ, áðïôåëåß ìüíéìç ðç-
ãÞ åéóïäÞìáôïò, ãéá ôï «êïìðüäåìá» ôçò áãñüôéóóáò
íïéêïêõñÜò, üðùò êáôÜ êáíüíá óõíÝâáéíå óôï ðá-
ñåëèüí, áöïý ìÝñïò ôçò ðáñáãùãÞò ðùëåßôáé. ÕðÜñ-
÷åé ðÜíôá äéáèÝóéìï êáôáíáëùôéêü êïéíü, ðïõ ðñï-
ôéìÜ ôá ðñïúüíôá ÷ùñéêÞò åêôñïöÞò, Ýôïéìï êáé äéá-
èÝóéìï íá ðëçñþóåé ðåñéóóüôåñá ÷ñÞìáôá, íá áãï-
ñÜóåé íüóôéìá ðñïúüíôá, áâãÜ êáé êñÝáò, åëåýèåñçò
âïóêÞò (áëáíéÜñåò) êüôåò. ¸÷ïíôáò áóöáëþò ôçí
áßóèçóç üôé ôá ðñïúüíôá áðü ôá æþá åëåýèåñçò âï-
óêÞò åßíáé äéáéôçôéêÜ êáé ðïéïôéêÜ êáëýôåñá. ÌÝóá
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
áð’ áõôÞí ôçí áíÜãêç ãéá ðïéïôéêÜ ðñïúüíôá ôá ôå-
ëåõôáßá ÷ñüíéá õðÜñ÷åé ìéá ôÜóç, áðü áóôéêÝò ïéêï-
ãÝíåéåò, íá áíáðôýóóïõí ìéêñÝò åêôñïöÝò, óôéò ðå-
ñéáóôéêÝò ðåñéï÷Ýò óå éäéüêôçôá êõñßùò êôÞìáôá ãéá
ôçí ðáñáãùãÞ áâãþí êáé êñÝáôïò ïñíßèùí, ãéá äéêÞ
ôïõò ÷ñÞóç. Ç äñáóôçñéüôçôá áõôÞ äåí öáßíåôáé êáé
ôüóï åðéôõ÷Þò.
Óôç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá, ìÝ÷ñé ôï 1960, åêôñÝ-
öïíôáí, ó÷åäüí åî’ ïëïêëÞñïõ (98%) ï åã÷þñéïò ôý-
ðïò üñíéèáò, óùìáôéêïý âÜñïõò 2-3 kg ìå ëåéñß üëùí
ôùí ôýðùí (áðëü, äéðëü, ðéóüìïñöï, ñïäüìïñöï),
ðïéêßëùí ÷ñùìáôéóìþí êáé áðï÷ñþóåùí ðôÝñùìá,
÷ùñßò ïìïéïãÝíåéá êáé óôáèåñüôçôá ôùí öáéíïìåíé-
êþí ÷áñáêôÞñùí.
Ï ôýðïò ôçò åã÷þñéáò üñíéèáò ðñïÞëèå áðü ôõ-
÷áßåò ìç ðñïãñáììáôéóìÝíåò äéáóôáõñþóåéò, äéáöü-
ñùí öõëþí, ìåôáîý ôùí ïðïßùí ðåñéëáìâÜíåôáé ç
êïéíÞ êáé ç áâãïðáñáãùãéêÞ ãõìíüëáéìç üñíéèá. Ç
áâãïðáñáãùãÞ ôçò åã÷þñéáò üñíéèáò, êÜôù áðü å-
êôáôéêÝò êáé áíôßîïåò ðïëëÝò öïñÝò óõíèÞêåò, Þôáí
ôçò ôÜîåùò ôùí 50-100 áâãþí áíÜ üñíéèá åôçóßùò,
÷ùñßò ðïôÝ íá åöáñìïóôåß ðñüãñáììá åëÝã÷ïõ áðï-
äüóåùí êáé åðéëïãÞò. ÄïêéìÝò ðïõ Ýãéíáí óôçí Áâå-
ñþöåéï ÃåùñãéêÞ Ó÷ïëÞ ËÜñéóáò óå üñíéèåò åã÷þ-
ñéáò öõëÞò ìå ìÝóç áâãïðáñáãùãÞ 70-80 áâãÜ, Ý-
öôáóáí, ìåôÜ áðü åðéëïãÞ ôá 140 áâãÜ áíÜ üñíéèá
êáé åôçóßùò, üóï ðåñßðïõ áðÝäéäáí êáé ïé âåëôéùìÝ-
íïé ôýðïé ïñíßèùí ôçò óõóôçìáôéêÞò åêôñïöÞò ôçí
åðï÷Þ åêåßíç. Ç åã÷þñéá üñíéèá åß÷å Üñéóôá áíå-
ðôõãìÝíï ôï åðùáóôéêü Ýíóôéêôï, ìåãÜëç áíèåêôé-
êüôçôá óôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò êáé ôéò áóèÝíåéåò, Þ-
ôáí ëéôïäßáéôç êáé áîéïðïéïýóå èáõìÜóéá ôá õðï-
ëåßììáôá ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò êáé ôá áðïññßì-
ìáôá ôçò áãñïôéêÞò ïéêïãÝíåéáò. Ôéò áíÜãêåò, óå
èñåðôéêÜ óõóôáôéêÜ, êÜëõðôå êõñßùò áðü ôçí åëåý-
èåñç âüóêçóç êáé äåõôåñåõüíôùò áðü ôç ÷ïñÞãçóç
23
äçìçôñéáêþí êáñðþí, óõíÞèùò ôïõò ÷åéìåñéíïýò
ìÞíåò.
Êáìßá öñïíôßäá äåí Ý÷åé ëçöèåß, áðü ôïõò áñìü-
äéïõò öïñåßò, ôá ÅñåõíçôéêÜ Éäñýìáôá êáé ãåíéêüôå-
ñá ôçí Ðïëéôåßá ãéá ôç âåëôßùóç, ïýôå êáí ãéá ôçí
äéáôÞñçóç ôïõ èáõìÜóéïõ ãåíåôéêïý õëéêïý ôçò åã-
÷þñéáò üñíéèáò, ç ïðïßá óÞìåñá äåí õðÜñ÷åé ðéá.
ÌåôÜ ôï 1960 êáé óôáäéáêÜ, ðáñÜëëçëá ìå ôç âåë-
ôßùóç ôïõ åðéðÝäïõ äéáâßùóçò ôçò áãñïôéêÞò ïéêïãÝ-
íåéáò, óôç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá, áíôéêáôáóôÜèçêå ç
åã÷þñéá üñíéèá ìå Üëëåò öõëÝò Þ ôýðïõò ïñíßèùí ìå-
ãáëýôåñçò ðáñáãùãéêÞò éêáíüôçôáò áâãþí Þ êáé
êñÝáôïò.
ÓÞìåñá ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá ðåñéëáìâÜíåé:
• üñíéèåò ãåííïýóåò
• êïêêüñéá ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôïõ óìÞíïõò
• ãÝñéêåò üñíéèåò ãéá óöáãÞ
• ïñíßèéá áñóåíéêÜ êáé èçëõêÜ ãéá áíÜðôõîç - ðÜ-
÷õíóç
• ðïõëÜäåò êáé êïêêïñÜêéá áíôéêáôÜóôáóçò.
Ôï ìåãáëýôåñï ðïóïóôü (90% ðåñßðïõ) ôùí ïñíß-
èùí êáé ïñíéèßùí, ðïõ åêôñÝöïíôáé óôç ÷ùñéêÞ ðôç-
íïôñïößá åßíáé õâñßäéá óõíäõáóìÝíùí êõñßùò áðï-
äüóåùí, ðñïúüíôá äéáóôáýñùóçò äéáöüñùí åðþíõ-
ìùí óåéñþí Þ ôýðùí, áâãïðáñáãùãéêÞò êáé êñåáôï-
ðáñáãùãéêÞò êáôåýèõíóçò, ðáôñïãïíéêÜ. Ôá õâñß-
äéá áõôÜ ôá ðñïìçèåýïíôáé ïé ðáñáãùãïß áðü ðëáíü-
äéïõò ðùëçôÝò ðôçíþí. Ìéêñü ðïóïóôü (10% ðåñß-
ðïõ) ðáñÜãåôáé áðü ôïõò ßäéïõò ôïõò ðáñáãùãïýò
êáôÜ ðáñáäïóéáêü ôñüðï, áðü êüôåò ðïõ êëùóÜíå
(êëþóåò) Þ ðñïìçèåýïíôáé êáé ÷ñçóéìïðïéïýí üñíé-
èåò áâãïðáñáãùãÞò, ðïõ Ý÷ïõí ïëïêëçñþóåé ôïí êý-
êëï ðáñáãùãÞò ôïõò óôç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá
êáé åêðïéïýíôáé.
Ãéá ôçí ðáñáãùãÞ õâñéäßùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñï-
ößáò, õðÜñ÷ïõí 80 ðåñßðïõ åêôñïöÝò ðáôñïãïíéêþí
ïñíßèùí åê ôùí ïðïßùí ôá 3/4 âñßóêïíôáé óôçí áãñï-
ôéêÞ ðåñéï÷Þ ÌåãÜñùí êáé ôï 1/4 óôçí õðüëïéðç Åë-
ëÜäá (Èåó/íßêç, ÊñÞôç, ËÜñéóá ê.ë.ð.).
Äéáôßèåíôáé óôçí áãïñÜ ðåñßðïõ 12.000.000 ïñíß-
èéá óõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí, çëéêßáò 20-30 çìå-
ñþí êáé óùìáôéêïý âÜñïõò 300-400 g åê ôùí ïðïßùí:
— 60% åßíáé ìÜëëïí êñåáôïðáñáãùãéêïý ôýðïõ (óù-
ìáôéêü âÜñïò åíçëßêùí èçëõêþí 3,50-4,50 kg)
— 40% åßíáé ìÜëëïí áâãïðáñáãùãéêïý ôýðïõ (óù-
ìáôéêïý âÜñïõò åíçëßêùí èçëõêþí 2,50-3,50 kg).
Óôç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá, ç áíÜðôõîç ôùí ïñíé-
èßùí ðïõ ðñïïñßæïíôáé ãéá áâãïðáñáãùãÞ êáé áõ-
ôþí ðïõ ðñïïñßæïíôáé ãéá ðÜ÷õíóç êáé óöáãÞ ãßíå-
ôáé, ðïëëÝò öïñÝò, ÷ùñßò íá åîáóöáëßæïíôáé ïé áðáé-
24
ôïýìåíåò óõíèÞêåò ðåñéâÜëëïíôïò êáé äéáôñïöÞò.
¸ôóé ïé áðþëåéåò áíáðôõóóïìÝíùí ïñíéèßùí åßíáé
áñêåôÜ õøçëÝò (10% ìÝ÷ñé 40%).
Ïé ðïõëÜäåò ïëïêëçñþíïõí ôçí áíÜðôõîÞ ôïõò
êáé åéóÝñ÷ïíôáé óôçí áâãïðáñáãùãÞ óå çëéêßá 6-8
ìçíþí (áíÜëïãá ôçí åðï÷Þ). Ôá ðá÷õíüìåíá ïñíßèéá
óöÜæïíôáé Þ ðùëïýíôáé ãéá óöáãÞ (áíÜëïãá ìå ôéò á-
íÜãêåò ôçò ïéêïãÝíåéáò Þ ôç æÞôçóç ôçò áãïñÜò) óå
çëéêßá 5 ìÝ÷ñé 10 ìçíþí (ðåôåéíÜñéá) æþíôïò âÜñïõò
3-6 kg. Ôá ðïõëéÜ äéáôßèåíôáé óôçí áãïñÜ æùíôáíÜ Þ
óöáãìÝíá Þ êáé ìáäçìÝíá.
Ç äéáôñïöÞ ôùí ðôçíþí, ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñï-
ößáò, óôçñßæåôáé óôç ÷ïñÞãçóç óõìðõêíùìÝíùí
ôñïöþí êáé óôç âïóêÞ. Ïé üñíéèåò Ý÷ïõí óôç äéÜèå-
óÞ ôïõò üëç ôçí çìÝñá ðåñéïñéóìÝíç Þ áðåñéüñéóôç
Ýêôáóç ìå öõóéêÞ Þ ôå÷íçôÞ ÷ëüç ðÝñéî ôçò ïéêßáò,
óôï êôÞìá Þ óôï óôÜâëï ôçò áãñïôéêÞò ïéêïãÝíåéáò.
Ôéò ðñùéíÝò Þ ôéò âñáäéíÝò þñåò ÷ïñçãåßôáé óõìðõ-
êíùìÝíç ôñïöÞ áðïôåëïýìåíç óõíÞèùò áðü êáñ-
ðïýò äçìçôñéáêþí, ðßôõñá óßôïõ, Þ êáé äéÜöïñá áðï-
öÜãéá êáé áðïññßììáôá êïõæßíáò. Ôéò ðñþôåò 10-20
ìÝñåò ìåôÜ ôçí ôïðïèÝôçóç óôïí ïñíéèþíá, óõíÞèùò
÷ïñçãïýíôáé óôá ïñíßèéá éóïññïðçìÝíá ìßãìáôá
ðôçíïôñïöþí.
Ôá ïñíéèïôñïöåßá (êïôÝôóéá), üðïõ óôåãÜæïíôáé
ïé üñíéèåò êáé ôá ïñíßèéá ôçò ÷ùñéêÞò åêôñïöÞò, êá-
ôÜ ãåíéêü êáíüíá åßíáé áêáôÜëëçëá. Äåí ðñïóôá-
ôåýïõí åðáñêþò ôá ðôçíÜ áðü ôéò áíôßîïåò óõíèÞêåò
ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò (ðïëý êñýï, ðïëý æÝóôç, åðéâëá-
âÞ áÝñéá ê.ë.ð.) êáé ôïõò öõóéêïýò å÷èñïýò. ÓõíÞ-
èùò, ðñü÷åéñá êáôáóêåõáóìÝíá åßíáé óå áêáôÜëëçëç
èÝóç, äåí Ý÷ïõí ðáñÜèõñá, åßíáé óêïôåéíÜ, áêÜèáñôá
êáé äçìéïõñãåßôáé, óôï åóùôåñéêü ôïõ ïñíéèþíá, õ-
øçëÞ õãñáóßá êáé ãåíéêÜ óõíèÞêåò ðïõ åõíïïýí
ôçí áíÜðôõîç ìéêñïâßùí ìå üëåò ôéò äõóìåíåßò åðé-
ðôþóåéò ãéá ôá ðôçíÜ. ÌåãÜëï åßíáé ôï ðïóïóôü ôùí
ïñíßèùí ðïõ äéáôçñïýíôáé ìå Üëëá æþá, ðñÜãìá ôï
ïðïßï åßíáé áíèõãéåéíü, ãéá üëá ôá óõóôáâëéæüìåíá
æþá.
Ç åôÞóéá ðáñáãùãÞ áâãþí êáôáíÜëùóçò áðü ôéò
üñíéèåò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò ôï Ýôïò 1958 Þôáí 86
ôåìÜ÷éá (Á. Êáñáíôïýíéáò 1960) êáé ôï Ýôïò 2000 á-
íÞëèå óôá 107 ôåìÜ÷éá áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò
(Óôïé÷åßá Õð. Ãåùñãßáò). Ùóôüóï áðü ôá óôïé÷åßá ìé-
êñïý ôõ÷áßïõ äåßãìáôïò 23 åêôñïöþí, óå áãñïôéêÞ
ðåñéï÷Þ ôïõ Í. Áñôáò, ìå 368 üñíéèåò óõíïëéêÜ, ç
ìÝóç åôÞóéá áâãïðáñáãùãÞ (áðü 1.10.2000 ìÝ÷ñé
30.9.2001) áíÝñ÷åôáé ê.ì.ï. óå 165 áâãÜ. Ôï äåßãìá
áõôü åßíáé ðïëý ìéêñü êáé ðéèáíüí íá ìçí åßíáé áíôé-
ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002
 Ðßíáêáò 5. ÐáñáãùãéêÜ óôïé÷åßá ïñíßèùí ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò
ÏÌÁÄÁ ÐÁÑÁÃÙÃÙÍ
×ÁÑÁÊÔÇÑÉÓÔÉÊÏ
Á Â Ã Ä
1. Áñéèìüò ðáñáãùãþí 1 11 7 4
ïñíßèùí 9 143 154 62
2. Áñéèìüò ðôçíþí
ðåôåéíþí 1 12 11 8
3. ÌÝóïò áñéèìüò ïñíßèùí áíÜ ðáñáãùãü 9 13 22 15.50
4. ÌÝóï óùìáôéêü âÜñïò ïñíßèùí (kg) 2.10 2.85 3.80 4.10
5. ÌÝóç çëéêßá ïñíßèùí (Ýôç) 2.50 1.47 1.30 1.20
6. Ôýðïò ïñíßèùí 1* 2* 3* 3*
7. ÊáôÜóôáóç ïñíéèþíá ÊáëÞ ÌÝôñéá ÌÝôñéá ÊáêÞ
8. ÌÝóç ðáñáãùãÞ (áâãÜ/ïñí./Ýôïò) 265 201 148 110
Öèéíüðùñï 15.80 11.90 7.40 9.10
×åéìþíá 29.80 28.40 33.10 30.90
9. Ðïóïóôü ðáñáãùãÞò (%)
¢íïéîç 28.70 33.90 40.60 43.60
Êáëïêáßñé 25.70 24.80 18.90 16.40
10. ÄéáôñïöÞ
• ÂïóêÞ m2 áíÜ üñíéèá 200 115 50 18
• ÓõìðõêíùìÝíåò ôñïöÝò:
— Ìßãìá áõãïðáñáãùãÞò g/üñíéèá/çìÝñá 83 - - -
— Êáëáìðüêé g/üñíéèá/çìÝñá - 54.76 83.36 95.00
— ÊñéèÜñé g/üñíéèá/çìÝñá - - 8.73 12.50
— Ðßôõñá óßôïõ g/üñíéèá/çìÝñá - 25.54 28.73 18.75
• ÁðïöÜãéá ê.á. áðïññßììáôá íïéêïêõñéïý + + + +
• Õðïëåßììáôá áãñïêôÞìáôïò + + + +
11. ÄáðÜíç óõìðõê. ôñïöþí áíÜ áâãü 10.86 10.92 20.12 29.27
* 1¨: ÁâãïðáñáãùãÞ, 2: ÓõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí, 3: ÌÜëëïí êñåáôïðáñáãùãÞò

ðñïóùðåõôéêü ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, ùóôüóï
ðáñÝ÷åé ìéá Ýíäåéîç ôïõ ôñüðïõ åêôñïöÞò êáé ôçò á-
ðïäïôéêüôçôáò áõôÞò. ÂÝâáéá õðÜñ÷åé ìåãÜëç ðá-
ñáëëáêôéêüôçôá ìåôáîý ôùí åêôñïöþí, ç ïðïßá öõ-
óéêÜ ïöåßëåôáé óôï äéáöïñåôéêü æùéêü õëéêþí ôùí
ðôçíþí êáé ôçí ðåñéðïßçóç áõôþí.
ÌåôÜ áðü ïìáäïðïßçóç ôùí åêôñïöþí áõôþí, á-
íÜëïãá ìå ôï æùéêü õëéêü êáé ôç äéáôñïöÞ, ïé áðïäü-
óåéò êáôÜ ïìÜäá, üðùò öáßíåôáé óôïí Ðßíáêá 5, Ý-
÷ïõí ùò åîÞò:
ÏìÜäá Á: 265 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò
ÏìÜäá Â: 201 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò
ÏìÜäá Ã: 148 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò
ÏìÜäá Ä: 110 áâãÜ áíÜ üñíéèá êáé áíÜ Ýôïò
Ïé ðáñáãùãïß ðïõ åêôñÝöïõí üñíéèåò áâãïðáñá-
ãùãÞò êáé óõíäõáóìÝíùí áðïäüóåùí, Ý÷ïõí ðïëý
ìéêñÝò äáðÜíåò äéáôñïöÞò(áðü ôéò óõìðõêíùìÝíåò
ôñïöÝò) áíÜ ðáñáãüìåíï áâãü, ÷áìçëüôåñï ôçò óõ-
óôçìáôéêÞò áâãïðáñáãùãïý ïñíéèïôñïößáò.
Áðü ôá óôïé÷åßá ôïõ ðßíáêá 5 ìðïñïýí íá âãïõí
ðïëëÜ óõìðåñÜóìáôá, üìùò ôá óçìáíôéêüôåñá (ãéá
ôï ðáñüí Üñèñï) åßíáé üôé ç ÷ùñéêÞ ðôçíïôñïößá «á-
âãïðáñáãùãÞò», üðùò áóêåßôáé óÞìåñá, åßíáé áðïäï-
ôéêÞ êáé ìðïñåß íá âåëôéùèåß áêüìá ðåñéóóüôåñï. Ç
åêôñïöÞ ïñíéèßùí, óôá ðëáßóéá ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíï-
ôñïößáò, äå äéáöÝñåé óçìáíôéêÜ áðü áõôÞ ôùí ïñíß-
èùí ùò ðñïò ôïí ôñüðï åêôñïöÞò ôïõò. ùóôüóï äåí õ-
ðÜñ÷ïõí äéáèÝóéìá óôïé÷åßá ãéá ôçí áðïäïôéêüôçôÜ
ôïõò.
ÓõóôçìáôéêÞ Þ Üëëç ìïñöÞ åêôñïöÞò;
Ç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñïößá, ôï ðéï åíôáôéêü ôìÞ-
ìá ôùí êëÜäùí ôçò æùéêÞò ðáñáãùãÞò, åßíáé õøß-

ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002 25

 óôçò óçìáóßáò äñáóôçñéüôçôá ãéá ôçí áãñïôéêÞ ìáò
ïéêïíïìßá. Êáé áóöáëþò óå êáìßá ðåñßðôùóç äåí áì-
öéóâçôåßôáé ïýôå ìðïñåß íá õðïêáôáóôáèåß Ýóôù êáé
ìåñéêþò, áðü Üëëç ìïñöÞ åêìåôÜëëåõóçò, åßôå ÷ùñé-
êÞ ðôçíïôñïößá åßíáé áõôÞ, åßôå Üëëåò óýã÷ñïíåò å-
íáëëáêôéêÝò êáé âéïëïãéêÝò åêôñïöÝò, ðáñÜ ôïõò
ðñïâëçìáôéóìïýò ôùí êáôáíáëùôþí ìå ôéò äéïîßíåò
ê.ë.ð. ÌÜëéóôá èá ðñÝðåé ç óõóôçìáôéêÞ ðôçíïôñï-
ößá, ðïõ ðñïìçèåýåé ìáæéêÜ ôçí áãïñÜ, ìå öèçíÜ
êáé êáëÞò ðïéüôçôáò ðñïúüíôá, íá áðïôåëÝóåé ðñù-
ôáñ÷éêü ìÝëçìá ôùí áñìïäßùí öïñÝùí êáé ôçò ðïëé-
ôåßáò, þóôå íá ìåéùèåß ôï êüóôïò ðáñáãùãÞò êáé
íá âåëôéùèåß ç áíôáãùíéóôéêüôçôÜ ôçò óå åðßðå-
äï Å.Å. êáé äéåèíþò. Äåí êëïíßæåôáé ëïéðüí ôï ìÝë-
ëïí ôçò óõóôçìáôéêÞò ðôçíïôñïößáò ìáò êáé èá åß-
íáé åîáóöáëéóìÝíï, áí êáé åöüóïí, äéáóöáëßæåôáé å-
êÜóôïôå ç õãåßá ôïõ êáôáíáëùôÞ êáé ðñïâÜëëå-
ôáé óõíå÷þò ç ðïéüôçôá ôùí ðñïúüíôùí ôçò åë-
ëçíéêÞò ðôçíïôñïößáò.
¼ìùò, ãéá ôçí ÅëëÜäá, ç ïðïßá åßíáé ÷þñá ãåùñ-
ãéêÞ, ç ïéêïíïìéêÞ êáé êõñßùò ç êïéíùíéêÞ óçìáóßá
ôçò ÷ùñéêÞò ðôçíïôñïößáò, åðßóçò åßíáé êáé ðñÝðåé
íá ðáñáìåßíåé óçìáíôéêÞ, áí êáé åöüóïí èÝëïõìå íá
ìçí åñçìþóåé áêüìá ðåñéóóüôåñï ç ðáíÝìïñöç åë-
ëçíéêÞ ýðáéèñïò. Êáé áêüìç, ç ÷ùñéêÞ ìïñöÞ ôçò
åëëçíéêÞò ðôçíïôñïößáò, ðïõ ðñïóáñìüæåôáé êáëý-
ôåñá óôç ìéêñÞ éäéïêôçóßá ôçò áãñïôéêÞò ìáò ïéêï-
íïìßáò, üðùò óõíïðôéêÜ Ý÷åé ðåñéãñáöåß, áðïôåëåß
ôïí êïñìü óôïí ïðïßï ìðïñåß íá óôçñé÷èåß ç åöáñìï-
ãÞ åíáëëáêôéêþí óõóôçìÜôùí êáé âéïëïãéêïý ôñü-
ðïõ, åêôñïöÞò ðôçíþí. Éäéáßôåñá ôùí ïñíßèùí ãéá
ôçí ðáñáãùãÞ áâãþí «ðïéüôçôáò». Åíþ ç ðáñáãùãÞ
ïñíéèßïõ êñÝáôïò «ðïéüôçôáò» ðñïûðïèÝôåé ìåëÝôç
ôïõ æùéêïý õëéêïý, ðïõ äéáôßèåôáé óôçí åëëçíéêÞ á-
ãïñá, ðñéí ôç ÷ñçóéìïðïßçóÞ ôïõ.

Óôçí ÅëëÜäá õðÜñ÷åé áãïñáóôéêü êïéíü, áëëÜ

êáé óôçí Å.Å. õðÜñ÷åé Ýôïéìç áãïñÜ íá äå÷èåß Ìåóï-
ãåéáêÜ ðñïúüíôá õøçëÞò ðïéüôçôáò ÷ùñßò «äéïîßíåò»
áðü ôç ÷ùñéêÞ åêôñïöÞ, ôéò åéäéêÝò êáé âéïëïãéêÝò å-
êôñïöÝò ðôçíþí. Áñêåß ôá åëëçíéêÜ áõôÜ ðñïúü-
íôá íá äéáôßèåíôáé óôçí áãïñÜ, áðü ïñãáíùìÝ-
íïõò öïñåßò ðáñáãùãÞò, ôõðïðïéçìÝíá, åðþíõ-
ìá êáé óå áíôáãùíéóôéêÝò ôéìÝò.

26 ÃÅÙÑÃÉÁ - Êôçíïôñïößá 4, 2002