Αποθέωση της

δεξιότητας

Σχολείο του 21ου αιώνα, σχολείο του μέλλοντος, εισαγωγή νέων τεχνολογιών στην
εκπαιδευτική διαδικασία, «έξυπνο» σχολείο...

Οι νέες τεχνολογίες αποθεώνονται όλο και πιο έντονα, προβάλλονται ως «το

φάρμακο διά πάσαν νόσον». Η χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών (Η/Υ) από πολύ
μικρές ηλικίες παρουσιάζεται ως κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας, που αν ο
νέος δεν ακολουθήσει παράλληλα με τα πρώτα του βήματα στο σχολείο «θα χάσει το
τρένο». Αλλωστε, προωθείται η είσοδος των υπολογιστών ακόμα και στα
...νηπιαγωγεία, καθώς επιδίωξη του κεφαλαίου είναι να αποκτήσουν οι εργαζόμενοι,
από νήπια ακόμα, συγκεκριμένες χρηστικές δεξιότητες... Ωστόσο, η περιήγηση στο
διαδίκτυο σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη μόρφωση που θα
έπρεπε να δίνει το εκπαιδευτικό σύστημα, ούτε βέβαια μπορεί να αντικαταστήσει
τους δασκάλους, τα βιβλία ή το «μαυροπίνακα».

Οταν το εργαλείο γίνεται ...θεός

Οι κυβερνητικές εξαγγελίες για έναν Η/Υ ανά μαθητή προβάλλονται με τόσο καμάρι
που νομίζει κανείς ότι η απόκτηση και μόνο ενός Η/Υ ισοδυναμεί με άλματα στη
γνώση που θα λάβει ένας νέος. Η αξιοποίηση των αμέτρητων δυνατοτήτων που
παρέχει το διαδίκτυο είναι προφανώς ιδιαίτερα σημαντική και η δυνατότητα
πρόσβασης στις πηγές πληροφόρησης θα έπρεπε να είναι κατοχυρωμένη. Ωστόσο,
έρευνες δείχνουν ότι η ικανότητα στη χρήση Η/Υ δε συνδέεται απαραίτητα με τη
γνώση και τη μόρφωση. Η χρήση Η/Υ, ιδιαίτερα όταν ξεκινάει από πολύ μικρές
ηλικίες, όταν ο νέος δεν έχει δημιουργήσει φίλτρα αξιολόγησης και κατανόησης,
συμβάλλει στη συλλογή αποσπασματικών πληροφοριών και δε βοηθάει την ανάπτυξη
συνθετικής σκέψης και την απόκτηση πραγματικής γνώσης.
Οπως δείχνει μελέτη του «Κέντρου για την πληροφορική συμπεριφορά και την
αξιολόγηση της έρευνας», που διενεργήθηκε υπό την εποπτεία της Βιβλιοθήκης του
Λονδίνου, σχετικά με την «πληροφορική συμπεριφορά του ερευνητή του μέλλοντος»,
«παρόλο που οι νέοι επιδεικνύουν μια φαινομενική ευκολία και εξοικείωση με τους
Η/Υ, εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τις μηχανές αναζήτησης, κοιτάζουν παρά
διαβάζουν και δεν κατέχουν τις κριτικές και αναλυτικές ικανότητες για να
αποτιμήσουν τις πληροφορίες που βρίσκουν στο διαδίκτυο».

«Παρομοίως, ερευνητές έχουν βρει ότι νέοι άνθρωποι δείχνουν συστηματική έλλειψη
προσοχής στο ζήτημα της εγκυρότητας. Σε μια μελέτη πολλοί έφηβοι νόμιζαν ότι αν μια
ιστοσελίδα ήταν καταχωρημένη από το Yahoo θεωρούνταν και έγκυρη», αναφέρεται
στην έρευνα. Η θεοποίηση του διαδικτύου, μέχρι του σημείου να προβάλλεται ως
συστατικό στοιχείο της εκπαίδευσης και να αντιμετωπίζεται ως «από καθέδρας»
διδασκαλία, μπορεί να παραπλανήσει. Οταν μάλιστα τα ίδια τα σχολικά βιβλία έχουν
στις σελίδες τους καταχωρήσεις από το διαδίκτυο, παραπομπές σε ιστοσελίδες και οι
μέθοδοι διδασκαλίας στοχεύουν οι νέοι να δέχονται ως θέσφατο ό,τι τους
πλασάρεται, γιατί να αναρωτηθούν για την εγκυρότητα των πληροφοριών;

Λέξεις - κλειδιά

Είναι ενδεικτικό ότι στην ίδια έρευνα επισημαίνεται πως «ιδιαίτερα τα παιδιά
τείνουν να κάνουν πολύ περιορισμένους συναφείς συσχετισμούς, λαμβάνοντας
υπόψη την παρουσία ή απουσία λέξεων που περιγράφουν ακριβώς το ζητούμενο
θέμα: Το αποτέλεσμα είναι να χάνουν πολλά σχετικά έγγραφα και να καταλήγουν να
επαναλαμβάνουν τις αναζητήσεις. Η αναζήτηση πληροφοριών τείνει να σταματάει στο
σημείο εκείνο στο οποίο τα άρθρα βρέθηκαν και τυπώθηκαν, ενώ μικρή προσοχή
δίνεται στο περιεχόμενο του άρθρου».

Με τη «διαθεματικότητα» παραγκωνίζεται η συστηματική και ολοκληρωμένη

διδασκαλία διακριτών μαθημάτων και τη θέση της παίρνει η αποσπασματική
διδασκαλία διαφόρων θεμάτων, ταυτόχρονα, από τη σκοπιά όλων των επιστημών.
Ετσι, όλα «εξηγούνται» με τρόπο εντελώς ασύνδετο και αποσπασματικό. Δεν
προκαλεί έκπληξη ότι αν ο μαθητής αναζητεί πληροφορίες για τη Μεσόγειο Θάλασσα
(λέξη - κλειδί), δε θα του φανεί άσχετη η ιστοσελίδα για τη μεσογειακή αναιμία, τη
μεσογειακή διατροφή... Γιατί να θεωρήσει όμως σχετικό με το θέμα του ένα
δημοσίευμα που αναφέρεται στα νησιά του Αιγαίου ή του Ιονίου αν δεν έχει τη λέξη -
κλειδί; Αλλωστε, μια αναζήτηση με τη λέξη - κλειδί «Μεσόγειος» «κατεβάζει»
περίπου 33.500 αποτελέσματα: Από τη Μεσόγειο Θάλασσα (εγκυκλοπαιδικά,
γεωγραφικά και ιστορικά στοιχεία), μέχρι ιστοσελίδες οικολογικών οργανώσεων,
τουριστικών επιχειρήσεων και πάρα πολλά δημοσιεύματα στον έντυπο και
ηλεκτρονικό Τύπο!

Φαστ πληροφόρηση

Στην εποχή του τρέχα να προλάβεις (από το φροντιστήριο και τις ξένες γλώσσες,
μέχρι τη δουλειά ήλιο με ήλιο) οι πληροφορίες, το φαγητό, η διασκέδαση, η
απόκτηση «γνώσης» πρέπει να γίνονται γρήγορα. Οπως επισημαίνεται στην έρευνα,
«τα γνωρίσματα της ερευνητικής συμπεριφοράς τα οποία είναι κοινά στους νεότερους
χρήστες - ανυπομονησία στην έρευνα και την περιήγηση και μηδενική ανοχή σε κάθε
καθυστέρηση στην ικανοποίηση των πληροφοριακών αναγκών τους - τώρα γίνονται ο
κανόνας για όλες τις ηλικιακές ομάδες, από τους νέους μαθητές μέχρι τους αποφοίτους
και τους καθηγητές».

Επίσης, εκτιμάται ότι «οι σπουδαστές συνήθως προτιμούν την αναζήτηση στον
παγκόσμιο ιστό του Google από την πιο εκλεπτυσμένη αλλά περισσότερο χρονοβόρα
αναζήτηση που παρέχει η βιβλιοθήκη, όπου οι σπουδαστές πρέπει να κάνουν
ξεχωριστές αναζητήσεις σε κατάλογο στο δίκτυο και σε κάθε βάση δεδομένων πιθανού
ενδιαφέροντος, αφού πρώτα ταυτοποιήσουν ποιες βάσεις δεδομένων μπορεί να είναι
σχετικές. Επιπρόσθετα, δεν αποδίδουν όλες οι έρευνες σε καταλόγους και βάσεις
δεδομένων βιβλιοθηκών πλήρες κείμενο πληροφοριών και οι σπουδαστές της γενιάς
του διαδικτύου θέλουν όχι μόνο γρήγορες απαντήσεις, αλλά και πλήρη ικανοποίηση
των πληροφοριακών τους απαιτήσεων επί τόπου». Στο πιάτο, γρήγορα,
αποτελεσματικά, εύπεπτα. Πόσο μπορεί όμως αυτό να συστήσει μελέτη,
επιστημονική έρευνα;

Ειδικά δε για τις ψηφιακές βιβλιοθήκες, που παρέχουν πλούτο επιστημονικών

άρθρων και δημοσιεύσεων, καταγράφονται τα εξής: «Περίπου 60% των χρηστών δε
βλέπουν περισσότερες από 3 σελίδες ηλεκτρονικών επιστημονικών περιοδικών και στην
πλειοψηφία τους (65%) δεν επιστρέφουν στην ιστοσελίδα. Ο χρήστης περνάει τον ίδιο
χρόνο για να βρει αυτό που αναζητεί όσο και για να δει τι βρήκε. Ο μέσος χρόνος που
δαπανούν οι χρήστες σε αυτές τις ιστοσελίδες είναι πολύ μικρός: 4 - 8 λεπτά!». Είναι
προφανές ότι τόσος χρόνος δεν επαρκεί παρά μόνο για... διαγώνιο «διάβασμα»!

Ετσι επισημαίνεται ότι «νέες μορφές διαβάσματος εμφανίζονται στο προσκήνιο καθώς
οι χρήστες φυλλομετρούν οριζοντίως μέσω τίτλων, περιεχομένων και περιλήψεων», και
σχολιάζεται: «Σχεδόν φαίνεται σαν να πηγαίνουν στο διαδίκτυο για να αποφύγουν να
διαβάσουν με την παραδοσιακή έννοια»!

Νέοι με χρηστικές δεξιότητες

Οπως φαίνεται και από τα στοιχεία της παραπάνω έρευνας, οι νέες τεχνολογίες είναι
ένα εργαλείο άντλησης πλούτου πληροφοριών. Η χρήση όμως Η/Υ δε συνδέεται με
τη μόρφωση, ούτε από μόνη της ανοίγει δρόμους για την κατάκτηση μόρφωσης. Η
χρήση των Η/Υ αποτελεί μια από τις οχτώ βασικές δεξιότητες (επικοινωνία στη
μητρική και ξένες γλώσσες, αριθμητική, βασικές ικανότητες στην επιστήμη και την
τεχνολογία, χειρισμός Η/Υ, επιχειρηματικότητα, διαπροσωπικές και διαπολιτισμικές
ικανότητες και «μαθαίνω πώς να μαθαίνω») που προωθεί η ΕΕ, με βάση τις ανάγκες
του κεφαλαίου για αύξηση της εκμετάλλευσης των εργαζομένων, μακριά από τις
μορφωτικές ανάγκες του λαού. Πρόκειται για βασικές χρηστικές δεξιότητες που
πρέπει να έχει ο ευέλικτος και φτηνός εργαζόμενος, που περιπλανιέται διά βίου από
κατάρτιση σε κατάρτιση.

Στο σχολείο του σήμερα οι νέοι λαμβάνουν γνώσεις φαστ - φουντ, συλλέγουν
πληροφορίες ασύνδετες μεταξύ τους, χωρίς να μελετούν και να διδάσκονται ενιαία
και στην αλληλοσύνδεσή τους τους φυσικούς και κοινωνικούς νόμους, να
ερμηνεύουν τα φαινόμενα, να συγκρίνουν, να αποκτούν στέρεες βάσεις πάνω στις
οποίες θα χτιστεί μια ολοκληρωμένη προσωπικότητα. Γιατί το περιεχόμενο του
σχολείου κινείται στη λογική του λίγο απ' όλα, του βομβαρδισμού των μαθητών με
σκόρπιες πληροφορίες, στην εκμάθηση χρηστικών δεξιοτήτων.
Η διάδοση της χρήσης των Η/Υ στην εκπαίδευση, πέρα από την παροχή δεξιοτήτων
στους αυριανούς εργαζόμενους, βασίζεται και σε άμεσους οικονομικούς δείκτες. Η
εκπαίδευση είναι μια ελκυστική αγορά για τις επιχειρήσεις. Πρόσφατο είναι το
παράδειγμα της κύρωσης της συμφωνίας της κυβέρνησης με τη «Μάικροσοφτ», που
της δίνει τον μονοπωλιακό έλεγχο των ηλεκτρονικών συστημάτων του ελληνικού
δημοσίου, συμπεριλαμβανομένων σχολείων και πανεπιστημίων. Αλλωστε, μετά τη
συνάντησή του με τον Μπ. Γκέιτς, ο υπουργός Παιδείας μίλησε για προώθηση
μνημονίου συνεργασίας με την εταιρεία και συστηματοποίηση της συνεργασίας για
το «περιεχόμενο του έξυπνου σχολείου». Κάπως πρέπει και οι πολυεθνικές να
πουλήσουν τα προϊόντα τους...

Ελένη ΧΑΤΖΗΓΕΩΡΓΙΟΥ

Κυριακή 10 Φλεβάρη 2008