ΕκφρασηΕκθεσηΓ'Λυκείου

protoselida.
qxd 9/17/08 12:03 PM Óåëßäá 1
ÃÉÙÑÃÏÓ ÐÁÐÁ×ÑÇÓÔÏÕ
ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ
Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ
• Èåùñßá ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ

• ÁðáíôÞóåéò óôéò áóêÞóåéò ôïõ ó÷ïëéêïý
âéâëßïõ
• Ðñüóèåôåò åñùôÞóåéò
• ÊñéôÞñéá áîéïëüãçóçò
protoselida.qxd 9/17/08 12:03 PM Óåëßäá 2
ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ
ÅÊÄÏÓÅÉÓ
ÂÏËÏÍÁÊÇ
Copyright
ÅÊÄÏÓÅÉÓ ÂÏËÏÍÁÊÇ
Ìáõñïìé÷Üëç 41 êáé Âáëôåôóßïõ
Ôçë. (010) 3608065 – 3608197
Fax (010) 3608197
ÁÈÇÍÁ
Óôïé÷åéïèåóßá – Óåëéäïðïßçóç:
ÄÉÇÍÅÊÅÓ ôçë.: (010) 3606826 – 3606760
ISBN: 960-381-226-9
ÐÑÏËÏÃÏÓ
Ïé áëëáãÝò ðïõ óçìåéþèçêáí óôç äéäáóêáëßá êáé ôçí åîÝôáóç ôïõ ãëùóóéêïý
ìáèÞìáôïò, ìáò ïäÞãçóáí óôç óõããñáöÞ ìéáò ó÷ïëéêÞò áíÜëõóçò ðïõ ìå õðï-
äåéãìáôéêü ôñüðï, èá âïçèïýóå ôï ìáèçôÞ íá êáôáíïÞóåé ôéò áðáéôÞóåéò ôïõ íÝïõ
åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò. Ôï âïÞèçìÜ ìáò áêïëïõèåß ôç äéÜôáîç ôçò ýëçò ôïõ
ó÷ïëéêïý åã÷åéñéäßïõ. Óå êÜèå åíüôçôá, ðáñáèÝôïõìå ôç èåùñßá, ôéò áðáíôÞóåéò
óôéò áóêÞóåéò ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ, êáèþò êáé Ýíáí áñéèìü áðü ðñüóèåôåò åñù-
ôÞóåéò ëåîéëïãéêïý êáé åêöñáóôéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ ìå ôéò áðáíôÞóåéò ôïõò.
Óôï êåöÜëáéï «ÅñåõíçôéêÞ Åñãáóßá», ðáñáèÝôïõìå Ýíá õðüäåéãìá, ðïõ óêïðü
Ý÷åé íá âïçèÞóåé ôï ìáèçôÞ íá êáôáëÜâåé ôïí ôñüðï ÷ñçóéìïðïßçóçò ôùí ðçãþí
êáé ôçò ó÷åôéêÞò âéâëéïãñáößáò, áëëÜ êáé ôïí ôñüðï óýíèåóçò ôùí äåäïìÝíùí,
ðïõ ïäçãåß óôç óõããñáöÞ ìéáò ðñáãìáôåßáò åðéóôçìïíéêïý ðåñéå÷ïìÝíïõ.
Óôï ôÝëïò áõôïý ôïõ âïçèÞìáôïò ðñïóèÝóáìå êáé ìßá óåéñÜ êñéôçñßùí áîéïëü-
ãçóçò ìå èÝìáôá óýã÷ñïíïõ ðñïâëçìáôéóìïý. Îåêéíþíôáò áðü ôç ìåôáíÜóôåõóç
êáé ôï ñáôóéóìü êáé öèÜíïíôáò Ýùò ôçí ðáãêïóìéïðïßçóç, ôç èÝóðéóç ôçò åõèá-
íáóßáò êáé ôá äéáôñïöéêÜ óêÜíäáëá, ï ìáèçôÞò Ý÷åé ôçí åõêáéñßá, áöïý áðáíôÞ-
óåé ìüíïò ôïõ óôéò áóêÞóåéò ìáò (ïé ïðïßåò åßíáé óýìöùíåò ìå ôï íÝï ôñüðï áîéï-
ëüãçóçò), íá åëÝãîåé ôçí ïñèüôçôá ôùí áðáíôÞóåþí ôïõ êáé íá áíôëÞóåé ÷ñÞóéìá
óôïé÷åßá, ðïõ èá ôïí âïçèÞóïõí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ó÷ïëéêÞò ôïõ äéáäñïìÞò.
Ï óõããñáöÝáò
ÐÅÑÉÅ×ÏÌÅÍÁ
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÐÅÉÈÙ

1ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ðåéèþ – ÐñïðáãÜíäá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .9
2ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ôñüðïé ðåéèïýò – Åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ –
Åðé÷åéñÞìáôá êáé ôåêìÞñéá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .15
3ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åßäç óõëëïãéóìþí) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .20
4ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åãêõñüôçôá, ÁëÞèåéá, Ïñèüôçôá åíüò åðé÷åéñÞìáôïò) . . . . . . . . . .28
5ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Áîéïëüãçóç ôïõ åðé÷åéñÞìáôïò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .32
6ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Óçìáóßá êáé áîéïëüãçóç ôùí ôåêìçñßùí) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .38
7ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ðáñáëïãéêïß óõëëïãéóìïß) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .42
8ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÁóêÞóåéò ó÷ïëéêïý âéâëßïõ óåë. 24 – 41) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .47
9ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá ôïõ äÝêôç) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .78
10ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åðßêëçóç óôï Þèïò ôïõ ðïìðïý) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .83
11ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åðßèåóç óôï Þèïò ôïõ áíôéðÜëïõ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .86
12ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .89
13ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ëåîéëüãéï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .92
14ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ðåéèþ óôç äéáöÞìçóç) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .102
15ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ðåéèþ óôï äéêáíéêü ëüãï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .118
16ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ðåéèþ óôïí ðïëéôéêü ëüãï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .127
17ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ðåéèþ óôïí åðéóôçìïíéêü ëüãï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .151
ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: ÔÏ ÄÏÊÉÌÉÏ – ÔÏ ÁÑÈÑÏ – Ç ÅÐÉÖÕËËÉÄÁ

1ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ôï äïêßìéï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .171
2ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ðåéèþ óôï äïêßìéï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .189
3ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ãëþóóá ôïõ äïêéìßïõ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .204
4ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ïñãÜíùóç ôïõ äïêéìßïõ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .206
5ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç éóôïñßá ôïõ äïêéìßïõ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .235
6ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ôï Üñèñï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .239
7ç ÅÍÏÔÇÔÁ (¢ñèñï êáé äïêßìéï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .248
8ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åðéöõëëßäá) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .280
ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: ÄÉÊÁÉÏÓ ËÏÃÏÓ ÊÁÉ ÁÄÉÊÏÓ ËÏÃÏÓ

1ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÅéóáãùãéêÜ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .291
2ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ãëþóóá ôçò åîïõóßáò êáé ç ãëþóóá ôçò ðáéäåßáò) . . . . . . . . . .292
3ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ï Üíèñùðïò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .301
4ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ï Üëëïò Üíèñùðïò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .306
5ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÅèíéêÞ áãùãÞ êáé ïëïêëçñùôéóìüò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .319
6ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ìåóóéáíéóìüò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .327
7ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ðáéäåßá äýíáìéò èåñáðåõôéêÞ øõ÷Þò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .335
ÊÅÖÁËÁÉÏ 4ï: ÄÉÁÂÁÆÙ ÊÁÉ ÃÑÁÖÙ

1ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÄéáâÜæù êáé ãñÜöù) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .347
2ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÄéáâÜæù êáé êáôáíïþ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .351
3ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÄéáâÜæù êáé áíáëýù Ýíá êåßìåíï) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .354
4ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÃñÜöù – Áíáëýù ôï èÝìá ðïõ ðñüêåéôáé íá áíáðôýîù) . . . . . . . .360
5ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ïñãáíþíù êáé óõíèÝôù ôï õëéêü ðïõ óõãêÝíôñùóá) . . . . . . . . . .362
6ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Áíáðôýóù ôï èÝìá êáôÜ ðáñÜãñáöï –
Ôñüðïé ãéá ôçí áíÜðôõîç ìéáò ðáñáãñÜöïõ) . . . . . . . . . . . . . . . .363
7ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÅëÝã÷ù ôï êåßìåíü ìïõ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .367
ÊÅÖÁËÁÉÏ 5ï: ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ

1ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÐñïëïãéêÜ) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .371
2ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÅðéëïãÞ ôïõ èÝìáôïò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .372
3ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÁíáæÞôçóç ôïõ õëéêïý) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .376
4ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç âéâëéïèÞêç) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .377
5ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÏñãÜíùóç âéâëéïèÞêçò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .379
6ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ç ÊáôáãñáöÞ ôïõ õëéêïý) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .381
7ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Åêôßìçóç ôïõ õëéêïý) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .383
8ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÄéÜñèñùóç êáé óõããñáöÞ ôçò åñãáóßáò) . . . . . . . . . . . . . . . . . .387
9ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ôßôëïò – ðåñßëçøç) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .389
10ç ÅÍÏÔÇÔÁ (ÐáñáðïìðÝò êáé õðïóçìåéþóåéò –
âéâëéïãñáößá – ðßíáêåò êáé ó÷åäéáãñÜììáôá) . . . . . . . . . . . . . .393
11ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Êáôá÷þñéóç âéâëéïãñáößáò – åðéëïãéêÜ) . . . . . . . . . . . . . . . . . .396
12ç ÅÍÏÔÇÔÁ (Ðáñáäåßãìáôá ÅñåõíçôéêÞò Åñãáóßáò) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .398
ÊÑÉÔÇÑÉÁ ÁÎÉÏËÏÃÇÓÇÓ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .404
ÃËÙÓÓÁÑÉ ÅÉÄÉÊÙÍ ÏÑÙÍ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .449
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 7
ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï
Ç ÐÅÉÈÙ
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 8
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 9
ENOTHTA 1Ç
ÐÅÉÈÙ – ÐÑÏÐÁÃÁÍÄÁ
ÈÅÙÑÉÁ – ÏÑÉÓÌÏÉ
Ç ìåôáâßâáóç êáé ç áíôáëëáãÞ ìçíõìÜôùí, ðëçñïöïñéþí êáé ãíþóåùí áðü êÜðïé-
ïí ðïõ íïåßôáé ùò ðïìðüò ðñïò êÜðïéïí ðïõ íïåßôáé ùò äÝêôçò, ìÝóù êïéíïý óõóôÞ-
ìáôïò óõìâüëùí Þ Üëëùí ôñüðùí óõìðåñéöïñÜò, ïíïìÜæåôáé åðéêïéíùíßá.
Ï Üíèñùðïò êáô’ åîï÷Þí êïéíùíéêü ïí, óôçí åðéêïéíùíßá ôïõ ìå ôïõò Üëëïõò, ÷ñç-
óéìïðïéåß ôï ëüãï (ðñïöïñéêü Þ ãñáðôü) ãéá äéÜöïñïõò óêïðïýò. Óôç óõíçèÝóôåñç
ôùí ðåñéðôþóåùí, êáôáâÜëëåé ðñïóðÜèåéåò ãéá íá åñìçíåýóåé Ýíá öáéíüìåíï Þ ìéá Ýí-
íïéá (ðþò ãßíåôáé ç Ýêëåéøç ôçò óåëÞíçò Þ ôé óçìáßíåé ç ëÝîç éóïðïëéôåßá) êáé ãéá íá
ìåôáäþóåé ðëçñïöïñßåò Þ íá ðåñéãñÜøåé Ýíá ãåãïíüò (ôéò ôñïìïêñáôéêÝò åðéèÝóåéò ôçò
åíäåêÜôçò Óåðôåìâñßïõ 2001 óôï World Trade Center ôçò ÍÝáò Õüñêçò).
ÏñéóìÝíåò öïñÝò, üìùò, ï ëüãïò ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôïí Üíèñùðï ðñïêåéìÝíïõ
íá ðåßóåé. Ç ðåéèþ, äçëáäÞ, ç äýíáìç êáé ç éêáíüôçôá íá ðåßèåé êáíåßò ôïõò Üëëïõò,
ðñïûðïèÝôåé ôçí ýðáñîç ôçò ïðôéêÞò ãùíßáò ôïõ ðïìðïý, ðïõ óôéò Üëëåò ðåñéðôþóåéò
(åñìçíåßá öáéíïìÝíùí Þ åííïéþí, ìåôÜäïóç ðëçñïöïñéþí, ðåñéãñáöÞ Þ áíÜëõóç ãå-
ãïíüôùí), åßôå äéáöáßíåôáé á÷íÜ, åßôå õðïëáíèÜíåé. ¼ôáí, üìùò, ï ðïìðüò êáëåßôáé íá
ðåßóåé ôï äÝêôç, üôé ïé áðüøåéò ôïõ åßíáé ïé ïñèüôåñåò ëïãéêÜ êáé ãé’ áõôü èá ðñÝðåé íá
õéïèåôçèïýí Þ íá áêïëïõèçèïýí ðñáêôéêÜ êáé éäåïëïãéêÜ, ôüôå ç ïðôéêÞ ãùíßá õöß-
óôáôáé, êáèéóôþíôáò ôç èÝóç ôïõ ëéãüôåñï áíôéêåéìåíéêÞ.
Ðéï áðëÜ, üôáí åìåßò ðñïóðáèïýìå íá åñìçíåýóïõìå êÜðïéï öáéíüìåíï Þ Ýííïéá,
Þ íá ìåôáäþóïõìå ðëçñïöïñßåò êáé ãåãïíüôá, åßìáóôå áíôéêåéìåíéêïß êáé áìåñüëçðôïé
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 10
10 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ
ãéáôß óôçñéæüìáóôå óôá ßäéá ôá «ãåãïíüôá», åðéäéþêïíôáò íá åìöáíéóôïýìå üóï ôï äõ-

íáôü ðéï óáöåßò êáé áêñéâåßò. ÂÝâáéá, ç äéêÞ ìáò ïðôéêÞ ãùíßá, ìðïñåß íá åíôïðéóôåß
óå êÜðïéï Ýììåóï ó÷üëéï ôùí ãåãïíüôùí Þ óôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áõôü áíáëýåôáé.
ÁíôéèÝôùò, üôáí èÝëïõìå íá ðåßóïõìå, óôçñéæüìáóôå ðÜëé óôá ßäéá ôá «ðñÜãìáôá»
(ãåãïíüôá, óôïé÷åßá), áëëÜ ðÜíôïôå ðñïóèÝôïõìå ôçí ðñïóùðéêÞ ìáò ãíþìç, åðéèõìþ-
íôáò íá ôçí êÜíïõìå óåâáóôÞ óôï óõíÜíèñùðü ìáò. ÅðïìÝíùò ðáýïõìå íá åßìáóôå á-
íôéêåéìåíéêïß êáé áìåñüëçðôïé.
Áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõ, ï äÝêôçò (óõíïìéëçôÞò Þ áíáãíþóôçò) ïöåßëåé êÜèå öïñÜ íá
áíé÷íåýåé ôçí ïðôéêÞ ãùíßá êáé ôï óêïðü ôïõ ìçíýìáôïò ôïõ ðïìðïý. ÌÜëéóôá, óôçí ðå-
ñßðôùóç ôçò ðåéèïýò, õðï÷ñåïýôáé íá åëÝã÷åé ôïí áîßá, ôï êýñïò êáé ôçí ïñèüôçôá ôùí
ìÝóùí, ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïìðüò ãéá íá ðåßóåé.
ÔÝëïò, óýìöùíá ìå ôïí áñ÷áßï ¸ëëçíá öéëüóïöï ÁñéóôïôÝëç (ÁñéóôïôÝëïõò, Ñç-
ôïñéêÞ, 1356á), ãéá íá ðåßóïõìå, ÷ñçóéìïðïéïýìå ôñåéò êõñßùò ôñüðïõò: 1) ôçí åðß-
êëçóç óôç ëïãéêÞ, ÷ñçóéìïðïéþíáôò ùò ìÝóá ôá åðé÷åéñÞìáôá êáé ôá ôåêìÞñéá, 2) ôçí
åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá ôïõ äÝêôç êáé 3) ôçí åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá êáé ôï Þèïò ôïõ
ïìéëçôÞ, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ðïéêßëá ìÝóá ãéá íá öáíïýìå áîéüðéóôïé.
Äåí åßíáé ÷ùñßò óçìáóßá åðßóçò, ôï ãåãïíüò ôçò ðñïóùðïðïßçóçò ôçò ðåéèïýò áðü
ôïõò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò. Ç Ðåéèþ, êüñç ôïõ Ùêåáíïý êáé ôçò Ôçèýïò (Þ ôçò ¢ôçò) êáé
áäåëöÞ ôçò Ôý÷çò êáé ôçò Åõíïìßáò, Þôáí èåüôçôá ðïõ ðñïóùðïðïéïýóå ôçí ðåéèþ êáé
áêüëïõèïò ôçò Áöñïäßôçò ìáæß ìå ôéò ¿ñåò êáé ôéò ×Üñéôåò.
ÁíôéèÝôùò, üôáí ìéëïýìå ãéá ðñïðáãÜíäá, åííïïýìå åêåßíç ôç äéáóðïñÜ ðëçñïöï-
ñéþí – ãåãïíüôùí, åðé÷åéñçìÜôùí, öçìþí, ìéóïáëçèåéþí, øåõäþí – ìå óêïðü ôç äéá-
ìüñöùóç ôçò êïéíÞò ãíþìçò ðñïò ïñéóìÝíç êáôåýèõíóç. Ðéï áíáëõôéêÜ, ç ðñïðá-
ãÜíäá óõíßóôáôáé óôç ìïíüðëåõñç áíÜðôõîç åíüò èÝìáôïò åíþðéïí ìáæéêïý áêñïáôç-
ñßïõ, åêèåéÜæïíôáò ôá èåôéêÜ ôïõ óçìåßá êáé ôïíßæïíôáò ôá áñíçôéêÜ åíüò Üëëïõ. Ïé ìï-
íüðëåõñåò ðáñïõóéÜóåéò èåìÜôùí áõôïý ôïõ åßäïõò, åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíåò óôçí
ðñïðáãÜíäá. ÅðéðñïóèÝôùò, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôçò íá ÷åéñáãùãÞóåé ôéò ðåðïéèÞóåéò
êáé ôéò óôÜóåéò ôùí áíèñþðùí, ÷ñçóéìïðïéåß ðëÞèïò óõìâüëùí ðïõ åêôåßíïíôáé áðü ëÝ-
îåéò êáé Üëëåò ãñáöéêÝò ðáñáóôÜóåéò ìÝ÷ñé ëÜâáñá, ïãêþäç ãëõðôÜ, åíôõðùóéáêÜ êôß-
óìáôá êáé «åèíéêÝò åðéôõ÷ßåò» óå ìåãÜëåò áèëçôéêÝò äéïñãáíþóåéò (ôýðïõ: Ïëõìðéáêþí
áãþíùí, Ðáãêïóìßùí ÊõðÝëëùí Ðïäïóöáßñïõ).
Ïé óýã÷ñïíåò ôå÷íéêÝò ðñïðáãÜíäáò ÷ñçóéìïðïéïýí ìåôñÞóåéò ôçò êïéíÞò ãíþìçò
(äçìïóêïðÞóåéò) ãéá íá êáèïñßóïõí ìå ðïéïí ôñüðï èá êÜíïõí ðéï áðïôåëåóìáôéêÞ ôç
÷ñÞóç ôùí óõìâüëùí ãéá íá åðçñåÜóïõí êáé íá êáôåõèýíïõí ôç óôÜóç ôùí ëáþí.
ÂÝâáéá, óýìöùíá ìå ôçí áñ÷áéïëïãéêÞ êáé ôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá, üëïé ïé áñ÷áßïé ðï-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 11
Ç ÐÅÉÈÙ 11
ëéôéóìïß ÷ñçóéìïðïéïýóáí åíôõðùóéáêÜ áãÜëìáôá, íáïýò, ëáìðñÜ äçìüóéá ïéêïäïìÞ-

ìáôá, ðñïêåéìÝíïõ íá ðåßóïõí ôïõò õðçêüïõò ãéá ôç äýíáìç êáé ôï ìåãáëåßï åíüò óõ-
ãêåêñéìÝíïõ çãåìüíá. Åðßóçò, áíáãíùñßæåôáé üôé ç åðÝêôáóç üëùí ôùí óýíèåôùí ðï-
ëéôéêþí óõóôçìÜôùí êáé èñçóêåéþí ïöåßëåôáé «åí ðïëëïßò» óôï óõíäõáóìü óïâáñÞò
ðåéèïýò êáé ðñïãñáììáôéóìÝíçò ÷ñÞóçò ôçò ðñïðáãÜíäáò.
Ç âéïìç÷áíéêÞ êáé ç ôå÷íïëïãéêÞ åðáíÜóôáóç åéóÞãáãå íÝï ôýðï ðñïðáãÜíäáò,
ðïõ áðïâëÝðåé óå åðçñåáóìü ôùí ðåðïéèÞóåùí êáé ôùí êáôáíáëùôéêþí ðñïôéìÞóåùí
ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ ìÜñêåôéíãê êáé ôçò äéáöÞìçóçò. Ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ óõãêåíôñþíï-
íôáé êáèçìåñéíþò ãéá ôç óõìðåñéöïñÜ êáé ôçí øõ÷ïëïãßá ôùí êáôáíáëùôþí ìÝóù ó÷å-
ôéêþí ôå÷íéêþí áíÜëõóçò êáé Ýñåõíáò, ÷ñçóéìïðïïéïýíôáé áðü ìåãÜëåò åôáéñåßåò êáé
åìðïñéêÝò åðé÷åéñÞóåéò ãéá íá ìðïñÝóïõí íá ÷åéñáãùãÞóïõí ôéò åðéèõìßåò ôùí êáôá-
íáëùôþí. ¢ëëùóôå, ðëÜé óôá ðáñáäïóéáêÜ üñãáíá ðñïðáãÜíäáò (Ýíôõðá ìÝóá, êôß-
óìáôá), ôþñá ðñïóôßèåíôáé ôï ñáäéüöùíï, ï êéíçìáôïãñÜöïò êáé ç ôçëåüñáóç, ðïõ
ìðïñïýí Üìåóá êáé áðïôåëåóìáôéêÜ íá ìåôáöÝñïõí ôá ðñïðáãáíäéóôéêÜ ìçíýìáôá óå
åõñýôåñåò ëáúêÝò ìÜæåò.
P
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 12
Åñþôçóç:
Ðïéï åßäïò ðåéèïýò ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôá ðéï êÜôù êåßìåíá; Ðïéïò åßíáé êÜ-
èå öïñÜ ï óêïðüò ôïõ ðïìðïý êáé ðïéåò ïé ôå÷íéêÝò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß
ðñïêåéìÝíïõ íá ðåßóåé;
Á]
ÍÅÁ
Excellence creme
¸îôñá ðñïóôáôåõôéêÞ êñÝìá âáöÞ
Ôßðïôá äåí ðñïóôáôåýåé
êáëýôåñá ôá ìáëëéÜ
Ôßðïôá äåí êáëýðôåé êáëýôåñá ôá
ëåõêÜ, ãéá ôüóï êáéñü.
• ðëïýóéï, üìïñöï ÷ñþìá
• êáëýðôåé ôÝëåéá ôá ëåõêÜ
• ðñïóôáôåýåé äéðëÜ êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò âáöÞò êáé ìåôÜ áðü áõôÞ
• ðåñéÝ÷åé conditioner ìå ceramide R ãéá ðëïýóéá, ìåôáîÝíéá êáé áðáëÜ
ìáëëéÜ.
ÃÉÁÔÉ ÓÁÓ ÁÎÉÆÅÉ
L’ OREAL
PARIS
B]
ÆÙÃÑÁÖÉÊÇ ÌÅ ÔÏ ÓÔÏÌÁ ÊÁÉ ÔÏ ÐÏÄÉ
ÁÕÔÏÓÕÍÔÇÑÇÓÇ ÌÅ ÁÎÉÏÐÑÅÐÅÉÁ Ï×É ÅËÅÇÌÏÓÕÍÇ
Ç Æ.Ó.Ð. äçìéïõñãÞèçêå óôçí ÅëëÜäá áðü áíÜðçñïõò æùãñÜöïõò, ìÝëç
ôçò «Äéåèíïýò ‘Åíùóçò Êáëëéôå÷íþí ðïõ æùãñáößæïõí ìå ôï óôüìá êáé ôï
ðüäé». Ç ¸íùóç áõôÞ äçìéïõñãÞèçêå êáé áíÞêåé áðïêëåéóôéêÜ óå Üôïìá ìå
óïâáñÞ áíáðçñßá ðïõ äåí ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôá ÷Ýñéá ôïõò êáé
Ý÷ïõí ìÜèåé íá êñáôïýí ôï ðéíÝëï ìå ôï óôüìá Þ ôï ðüäé.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 13
Ç ÐÅÉÈÙ 13
Ç äçìéïõñãßá ôçò, Ýäùóå óôá ìÝëç ôçò ôç äõíáôüôçôá íá åßíáé ïéêïíïìéêÜ

áíåîÜñôçôá êáé íá êåñäßæïõí ôç æùÞ ôïõò áðü ôéò ðùëÞóåéò ôùí Ýñãùí
ôïõò, ðïõ Ý÷ïõí áíáðáñá÷èåß óå êÜñôåò êáé çìåñïëüãéá.
Óôéò äñáóôçñéüôçôåò ôçò ÝíùóÞò ìáò ðåñéëáìâÜíåôáé áêüìá ç ðñïâïëÞ ôïõ
Ýñãïõ ôùí ìåëþí ìáò, áëëÜ êáé äéåýñõíóÞ ôçò, ðáñÝ÷ïíôáò çèéêÞ êáé õëé-
êÞ õðïóôÞñéîç óå Üôïìá ìå ðáñüìïéá óùìáôéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé åíèáññý-
íïíôÜò ôá íá áíáðôýîïõí ôï ôáëÝíôï ôïõò, þóôå íá öèÜóïõí óå áîéüëïãï
êáëëéôå÷íéêü åðßðåäï.
Ç äïõëåéÜ ìáò óáò ðñïóöÝñåôáé êáô’ áðïêëåéóôéêüôçôá óáí Ýíá ðñïúüí ìå
áíáãíùñéóìÝíç êáëëéôå÷íéêÞ áîßá, óå ðñïóéôÞ ôéìÞ. ÁãïñÜæïíôáò ôéò êÜñ-
ôåò ìáò, óôçñßæåôå ôïí áãþíá ìáò ãéá äçìéïõñãßá êáé áõôïóõíôÞñçóç êáé
åðéâñáâåýåôå ôçí ðñïóðÜèåéÜ ìáò íá âãïýìå áðü ôï ðåñéèþñéï ôçò æùÞò.
... Ç óõíäñïìÞ óáò ìáò âïçèÜåé.
Ã]
^ ^
Äýï ïñèïãþíéá ôñßãùíá ÁÂÃ êáé Á´Â´Ã´ (ó÷Þìá 1) (Á = Á´ = 90°) ãéá íá
^ ^
åßíáé üìïéá áñêåß ç éóüôçôá Â = Â ´ äýï ïîåéþí ãùíéþí ôïõò Þ ç áíáëïãßá
Á´Â´ Á´Ã´
ᎏᎏ = ᎏᎏ ôùí êáèÝôùí ðëåõñþí ôïõò. Áðïäåéêíýåôáé üôé ôá ïñèïãþíéá
ÁÂ ÁÃ
ôñßãùíá åßíáé üìïéá êáé üôáí éó÷ýåé ç áíáëïãßá
Á´Â´ Â´Ã´
ᎏᎏ = ᎏᎏ.
ÁÂ ÂÃ
Ó÷Þìá 1
Á´Â´
ÐñÜãìáôé, áí èÝóïõìå ᎏᎏ = ë êáé èåùñÞóïõìå ôï ïìïéüèåôï ÁÂ1Ã1 ôïõ Á-
ÁÂ
ÂÃ óôçí Ïìè (Á,ë) èá Ý÷ïõìå ÁÂ1 = ë ÁÂ = Á´Â´ êáé Â1Ã1 = ëÂÃ = Â´Ã´.
¸ôóé ôá ôñßãùíá Á´Â´Ã´ êáé ÁÂ1Ã1 åßíáé ßóá êáé óõíåðþò Á´Â´Ã´ ⬇ ÁÂÃ.
ÁðÜíôçóç:
Îåêéíþíôáò áðü ôï äåýôåñï êåßìåíï, èá ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå ôï æåóôü êáé áí-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 14
èñùðéóôéêü ëüãï ôïõ ìçíýìáôüò ôïõ. Åäþ, ï ðïìðüò åðéèõìåß íá óõãêéíÞóåé, íá åõáé-
óèçôïðïéÞóåé ôïõò áêñïáôÝò - áíáãíþóôåò, ðñïêåéìÝíïõ íá åðéôåõ÷èåß ï áíôéêåéìåíé-
êüò óêïðüò, ðïõ äåí åßíáé Üëëïò áðü ôçí õëéêÞ êáé øõ÷ïëïãéêÞ õðïóôÞñéîç êÜðïéùí
êáëëéôå÷íþí ðïõ áíÞêïõí óå åõðáèåßò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò (åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá).
ÁíôéèÝôùò, óôï ðñþôï êåßìåíï, ôï ïðïßï áðïôåëåß ìÝñïò äéáöçìéóôéêÞò êáìðÜíéáò
ìåãÜëçò ðïëõåèíéêÞò åôáéñåßáò ãõíáéêåßùí ðñïúüíôùí, ãßíåôáé åðßêëçóç óôï Þèïò êáé
óôçí áõèåíôßá. Ïé äéáöçìéóôÝò ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðñïúüíôïò êáëïýí ôïõò ìåëëïíôé-
êïýò ôïõò ðåëÜôåò íá åðéëÝîïõí ôï óõãêåêñéìÝíï ðñïúüí «ãéáôß ôï áîßæïõí». Åßíáé êÜôé
ðáñáðÜíù áðü ïñáôÞ, ç Ýëëåéøç åðé÷åéñçìÜôùí êáé ôåêìçñßùí ó’ áõôÞ ôçí ðñïóðÜèåéá
ðåéèïýò ôïõ êïéíïý.
ÔÝëïò, óôï ôñßôï êåßìåíï, ï ðïìðüò ìå ôçí åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ ðñïóðáèåß íá á-
ðïäåßîåé óôï äÝêôç, ôçí ïñèüôçôá åíüò ãåùìåôñéêïý èåùñÞìáôïò. Ç ëïãéêÜ ïñãáíùìÝ-
íç óêÝøç, ðïõ óôçñßæåôáé óå åðé÷åéñÞìáôá êáé ôåêìÞñéá, åêöñÜæåôáé ìå óáöÞíåéá êáé
ðáñáóôáôéêüôçôá, ðñïêåéìÝíïõ íá ðåßóåé.
)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 15
Ç ÐÅÉÈÙ 15
ÅÍÏÔÇÔÁ 2Ç
ÔÑÏÐÏÉ ÐÅÉÈÏÕÓ
ÅÐÉÊËÇÓÇ ÓÔÇ ËÏÃÉÊÇ
ÅÐÉ×ÅÉÑÇÌÁÔÁ ÊÁÉ ÔÅÊÌÇÑÉÁ
¼ôáí ï ðïìðüò èÝëåé íá áðïäåßîåé ôçí ïñèüôçôá ìßáò èÝóçò-Üðïøçò êÜíåé åðßêëç-
óç óôç ëïãéêÞ ôïõ äÝêôç, ÷ñçóéìïðïéþíôáò åðé÷åéñÞìáôá êáé ôåêìÞñéá. Ôï åðé÷åßñçìá
åßíáé ìßá óýíèåôç – áëëÜ áðëÞ óôç ìïñöÞ ôçò – âñá÷õëïãéêÞ óåéñÜ ðñïôÜóåùí ìå ðñï-
óáñôçìÝíç áéôéïëïãßá. Ðéï áíáëõôéêÜ: ìßá Þ ðåñéóóüôåñåò ðñïôÜóåéò (ðñïêåßìåíåò)
÷ñçóéìåýåé ùò âÜóç ãéá ôçí áðïäï÷Þ ìßáò Üëëçò ðñüôáóçò (óõìðÝñáóìá). Ãéá ðáñÜ-
äåéãìá: ôá äÝíôñá åßíáé Ýìâéá. Ç ÅëéÜ åßíáé äÝíäñï. (Ðñïêåßìåíåò).
¢ñá ç ÅëéÜ åßíáé Ýìâéá (óõìðÝñáóìá).
Ï ðïìðüò, üìùò, üôáí êÜíåé åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ ôïõ äÝêôç, åêôüò áðü ôá åðé÷åé-
ñÞìáôá, ÷ñçóéìïðïéåß êáé ôá ôåêìÞñéá. Ðñüêåéôáé ãéá óõãêåêñéìÝíá óôïé÷åßá ðïõ áíá-
öÝñïíôáé óå ìéá ïñéóìÝíç åìðåéñßá (óôáôéóôéêÝò, ðáñáäåßãìáôá, áõèåíôßåò, ãåãïíüôá),
ôá ïðïßá åíéó÷ýïõí ôç èÝóç ôïõ ðïìðïý óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðåßóåé.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 16
1ç Åñþôçóç:
Óôï ðáñáêÜôù êåßìåíï íá åíôïðßóåôå ôç èÝóç ôïõ óõããñáöÝá, ôá åðé÷åéñÞ-

ìáôá êáé ôá ôåêìÞñéá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß.
... Ç ïéêïíïìéêÞ åîÜñôçóç ôùí «õðáíÜðôõêôùí» ÷ùñþí ïöåßëåôáé áêüìç óôç
öýóç ôùí åîùôåñéêþí åìðïñéêþí ó÷Ýóåþí ôïõò êáé óôçí õðåñï÷Þ ôùí åîá-
ãùãþí åíüò êáé ìüíïí ðñïúüíôïò êáé ôÝëïò, óôçí Ýëëåéøç äéáöïñïðïßçóçò
ôùí åîáãùãþí áðü Üðïøç ÷ùñþí, óôéò ïðïßåò ðñïïñßæïíôáé. Ïé ðåñéóóüôå-
ñåò «õðáíÜðôõêôåò» ÷þñåò ðáñáìÝíïõí óôï ÷áìçëü ôïõò åðßðåäï åðåéäÞ á-
êñéâþò ïé åìðïñéêÝò ó÷Ýóåéò ôéò ôïðïèåôïýí óå ìéá êáôÜóôáóç ÷ñüíéáò ïé-
êïíïìéêÞò åêìåôÜëëåõóçò. Ï Üìåóïò ôåñìáôéóìüò ôçò êáôÜóôáóçò áõôÞò á-
ðïôåëåß ìßáí áêüìç áðü ôéò áðáéôÞóåéò ôïõ áãþíá êáôÜ ôçò õðáíÜðôõîçò.
Ãéá íá ôåèåß ôÝñìá óôçí åéäéêþôåñç áõôÞ åîÜñôçóç ðñÝðåé ôï åîùôåñéêü å-
ìðüñéï ôùí «õðáíÜðôõêôùí» ÷ùñþí íá åõèõãñáììéóôåß ìå ôéò åèíéêÝò ôïõò
áíÜãêåò êáé íá ðÜøåé íá åîõðçñåôåß ôá îÝíá óõìöÝñïíôá. Áõôü èá åðéôåõ-
÷èåß ìüíïí áí ôï ÊñÜôïò, óáí öïñÝáò ôùí óõìöåñüíôùí ôïõ åèíéêïý óõ-
íüëïõ, áíáëÜâåé ôç äéåîáãùãÞ ôïõ åîùôåñéêïý åìðïñßïõ ôùí «õðáíÜðôõ-
êôùí» ÷ùñþí, ðïõ óÞìåñá óõ÷íÜ âñßóêåôáé óôá ÷Ýñéá îÝíùí êåöáëáéïý-
÷ùí. Åäþ ðñÝðåé íá óçìåéùèåß üôé áêüìç êáé óôçí ðåñßðôùóç ðïõ íôüðéïé
êåöáëáéïý÷ïé åëÝã÷ïõí ôï åîùôåñéêü åìðüñéï ôùí «õðáíÜðôõêôùí» ÷ùñþí,
ôá åèíéêÜ óõìöÝñïíôá äåí åîõðçñåôïýíôáé êáôÜ êáíüíá üðùò èá Ýðñåðå.
ÐñáãìáôéêÜ, ôá êÝñäç ôùí êåöáëáéïý÷ùí áõôþí ïöåßëïíôáé óå ìåãÜëï
âáèìü óôçí ïéêïíïìéêÞ åîÜñôçóç ôçò ÷þñáò ôïõò, óôçí ïéêïíïìéêÞ åîÜñ-
ôçóç ðïõ êÜíåé áíáãêáßá ôçí åéóáãùãÞ ôåñÜóôéùí ðïóïôÞôùí îÝíùí âéï-
ìç÷áíéêþí ðñïúüíôùí, ðïõ áðü ôç ìåôáðþëçóÞ ôïõò óôçí åóùôåñéêÞ áãï-
ñÜ, ðëïõôßæïõí, öõóéêÜ, ïé íôüðéïé åéóáãùãåßò.
Ãé’ áõôü åý÷ïíôáé ïé åéóáãùãÝò íá êñáôçèïýí óå õøçëü åðßðåäï êáé äåí
ðñüêåéôáé íá óõìâÜëëïõí óôç äçìéïõñãßá ìéá ïéêïíïìéêÞò êáôÜóôáóçò
ðïõ íá êÜíåé üëï êáé ëéãüôåñï áíáãêáßåò áõôÝò ôéò åéóáãùãÝò. ¢ëëùóôå, ôá
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 17
Ç ÐÅÉÈÙ 17
åìðïñéêÜ êÝñäç ðïõ ðñáãìáôïðïéïýí äåí êáôåõèýíïíôáé áíáãêáóôéêÜ óå

áíáðôõîéáêÝò åðåíäýóåéò. Åßíáé åõíüçôï üôé áí óôç èÝóç ôïõò ôï ÊñÜôïò
äéåíåñãïýóå ôéò ðáñáðÜíù åéóáãùãÝò, ôá êÝñäç ðïõ èá áðïêüìéæå èá ìå-
ôáôñÝðïíôáí óå ðáñáãùãéêÝò åðåíäýóåéò ïõóéáóôéêÞò óçìáóßáò ãéá ôçí ïé-
êïíïìéêÞ åîÝëéîç ôçò ÷þñáò.
Áð’ ôçí áñ÷Þ ëïéðüí, ôçò áíáðôõîéáêÞò ðñïóðÜèåéáò ðñÝðåé ôï êñÜôïò í’
áíáëÜâåé ôï åîùôåñéêü åìðüñéï ...
Óáñë ÌðåôôåëÝì, ÌåëÝôåò êáé Üñèñá,
Åêäüóåéò Óôï÷áóôÞò, ÁèÞíá 1974, óåë. 15-16.
ÁðÜíôçóç:
Ï ÃÜëëïò ïéêïíïìïëüãïò Óáñë ÌðåôôåëÝì, óå ìéá äéÜëåîÞ ôïõ óôï ÐáíåðéóôÞìéï
ôïõ Ðáñéóéïý (1961) ìå ôßôëï «Ïé áðáéôÞóåéò ôïõ áãþíá êáôÜ ôçò õðáíÜðôõîçò» åîåôÜ-
æåé ôéò áéôßåò ôïõ öáéíïìÝíïõ êáé ðñïôåßíåé ìÝôñá áíôéìåôþðéóçò.
ÐñïêåéìÝíïõ íá ðåßóåé ôï êïéíü óôï ïðïßï áðåõèýíåôáé, ÷ñçóéìïðïéåß åðé÷åéñÞìá-
ôá. Ìåôáîý Üëëùí, õðïóôçñßæåé üôé ç «õðáíÜðôõîç» ôùí ÷ùñþí, ðïõ ìüëéò Ý÷ïõí áðï-
ôéíÜîåé ôïí áðïéêéáêü æõãü, ïöåßëåôáé óôçí åîÜñôçóç ôïõ åîùôåñéêïý åìðïñßïõ ôïõò,
ðïõ åîõðçñåôåß îÝíá óõìöÝñïíôá, áãíïþíôáò ôéò åèíéêÝò áíÜãêåò.
Ç ëýóç ðïõ ðñïôåßíåôáé åßíáé ç äéåîáãùãÞ ôïõ åîùôåñéêïý åìðïñßïõ áðü ôï ÊñÜôïò
ðïõ óáí öïñÝáò ôùí óõìöåñüíôùí ôïõ åèíéêïý óõíüëïõ, ü÷é ìüíï èá ôï áðïäåóìåý-
óåé áðü ôéò åîáñôÞóåéò íôüðéùí êáé îÝíùí êåöáëáéïý÷ùí, áëëÜ ôá êÝñäç ðïõ èá áðï-
êïìßóåé èá ôá ìåôáôñÝøåé óå ðáñáãùãéêÝò åðåíäýóåéò áðáñáßôçôåò ãéá ôçí ïéêïíïìéêÞ
åîÝëéîç ôçò ÷þñáò.
Êáé ó÷çìáôéêÜ: 1ï åðé÷åßñçìá: ïé áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò Ý÷ïõí ðåôý÷åé íá áðïäå-
óìåýóïõí ôï åîùôåñéêü ôïõò åìðüñéï áðü êÜèå åßäïõò åîáñôÞóåéò (Ýëëåéøç äéáöïñï-
ðïßçóçò ôùí åîáãùãþí áðü Üðïøç ÷ùñþí, õðåñï÷Þ åíüò êáé ìüíïí åîáãþãéìïõ ðñïú-
üíôïò ê.ëð.), áíôßèåôá áðü ôéò «õðáíÜðôõêôåò» (Ðñïêåßìåíç ðïõ åííïåßôáé).
Ôï ÊñÜôïò óáí öïñÝáò ôïõ åèíéêïý óõìöÝñïíôïò ìðïñåß íá åîáóöáëßóåé ôçí ïéêï-
íïìéêÞ áíåîáñôçóßá êÜèå ÷þñáò, áíáëáìâÜíïíôáò ôç äéåîáãùãÞ ôïõ åîùôåñéêïý åìðï-
ñßïõ (Ðñïêåßìåíç).
¢ñá, áí ôï ÊñÜôïò óáí öïñÝáò ôïõ åèíéêïý óõìöÝñïíôïò áíáëÜâåé ôï åîùôåñéêü å-
ìðüñéï ôùí «õðáíÜðôõêôùí» ÷ùñþí, èá ôåèåß Ýíá ôÝñìá óôçí åéäéêþôåñç áõôÞ åîÜñôç-
óç ôùí ÷ùñþí áõôþí (ÓõìðÝñáóìá).
2ï åðé÷åßñçìá: Ç ïéêïíïìéêÞ åîÜñôçóç êÜíåé áíáãêáßá ôçí åéóáãùãÞ ôåñÜóôéùí ðï-
óïôÞôùí îÝíùí âéïìç÷áíéêþí ðñïúüíôùí (Ðñïêåßìåíç).
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 18
Áðü ôç ìåôáðþëçóç áõôþí ôùí ðñïúüíôùí, ðëïõôßæïõí ïé íôüðéïé åéóáãùãåßò ðïõ

åý÷ïíôáé ïé åéóáãùãÝò íá êñáôçèïýí óå øçëü åðßðåäï, äéáéùíßæïíôáò ôçí ïéêïíïìéêÞ
åîÜñôçóç ôùí «õðáíÜðôõêôùí ÷ùñþí» (Ðñïêåßìåíç).
¢ñá, ôá êÝñäç ôùí íôüðéùí êåöáëáéïý÷ùí ïöåßëïíôáé óå ìåãÜëï âáèìü óôçí ïéêï-
íïìéêÞ åîÜñôçóç ôçò ÷þñáò ôïõò, ãé’ áõôü åêåßíïé äå óõìâÜëëïõí óôç äçìéïõñãßá ìéáò
ïéêïíïìéêÞò êáôÜóôáóçò ðïõ íá êÜíåé üëï êáé ëéãüôåñï áíáãêáßåò áõôÝò ôéò åéóáãùãÝò
(ÓõìðÝñáóìá).
ÔÝëïò, ï Óáñë ÌðåôôåëÝì ó’ áõôü ôï áðüóðáóìá äå ÷ñçóéìïðïéåß ôåêìÞñéá (ãåãïíü-
ôá, óôïé÷åßá óôáôéóôéêÞò Þ ðáñáäåßãìáôá) ãéá íá åíéó÷ýóåé ôïí åðéóôçìïíéêü ôïõ ëüãï.
2ç Åñþôçóç:
ÐñïóðáèÞóôå óå ôñåéò, ôÝóóåñåéò ðáñáãñÜöïõò íá áðïäåßîåôå êáé åóåßò

ìéá èÝóç/Üðïøç: á) ãéá ôçí åðßäñáóç ôïõ åõñùðáúêïý éìðåñéáëéóìïý óôéò
ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêï-ðïëéôéóìéêÝò äïìÝò ôùí áðïéêéþí êáôÜ ôï ôÝ-
ëïò ôïõ 19ïõ áéþíá Þ â) ãéá ôçí åðßäñáóç ôçò âéïìç÷áíéêÞò åðáíÜóôáóçò
óôï êßíçìá ãéá ôçí áðåëåõèÝñùóç êáé ôçí éóïôéìßá ôùí ãõíáéêþí.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç êõñéáñ÷ßá ôùí ÷ùñþí ôçò ÄõôéêÞò Åõñþðçò óå ïëüêëçñç ôçí õäñüãåéï êáôÜ
ôá ôÝëç ôïõ 19ïõ áéþíá ïíïìÜóôçêå «íÝïò Éìðåñéáëéóìüò», óå áíôéäéáóôïëÞ ìå ôïí «É-
ìðåñéáëéóìü» ôçò áñ÷áßáò Ñþìçò. Óôçí ïõóßá, ç åðßäñáóç ôùí åõñùðáúêþí êñáôþí
óôéò áðïéêßåò ôïõò Þôáí åíôåëþò äéáöïñåôéêÞ áðü åêåßíç, ôçò Ñþìçò óôéò êôÞóåéò ôçò,
ãéáôß üëåò ïé ðáëéÝò ìïñöÝò éìðåñéáëéóìïý ðåñéïñßæïíôáí óôçí ïéêïíïìéêÞ åêìåôÜë-
ëåõóç (ðáñáêñÜôçóç ìÝñïõò ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò), ÷ùñßò üìùò, ïéêïíïìéêÞ êáé
êïéíùíéêÞ áëëáãÞ.
Áíôßèåôá, ï «íÝïò Éìðåñéáëéóìüò» ðñïÝâç óå ìßá ðëÞñç áíáäüìçóç ôùí ðáñáäï-
óéáêþí ó÷Ýóåùí, ôùí èåóìþí êáé ôùí ðñáêôéêþí åöáñìïãþí ôùí áðïéêéïêñáôéêþí ÷ù-
ñþí. Ãéá íá äïýìå ðþò åðéäñïýóå áõôüò ï íÝïò ôýðïò éìðåñéáëéóìïý áò áíáôñÝîïõìå
ó’ Ýíá ðáñÜäåéãìá áðü ôçí ðáãêüóìéá éóôïñßá. Ç ÌåãÜëç Âñåôáíßá ÷ñåéáæüôáí ôçí Éí-
äßá (üðùò êáé ôéò Üëëåò áðïéêßåò ôçò) ùò áãïñÝò ãéá ôç äéÜèåóç ôùí âéïìç÷áíéêþí ðñïú-
üíôùí ôçò êáé ôïõ ðëåïíáóìáôéêïý êåöáëáßïõ ôçò.
ÌåôÜ ôçí êáôÜêôçóç ôçò ÷þñáò, ç åõñùðáúêÞ õðåñäýíáìç åéóÞãáãå ôåñÜóôéåò ðï-
óüôçôåò âéïìç÷áíéêþí ðñïúüíôùí êáé áíÝðôõîå ôï óéäçñïäñïìéêü äßêôõï ðñïêåéìÝíïõ
íá åîõðçñåôçèåß áõôÞ ç åéóñïÞ. ¼ìùò, áõôÝò ïé äýï åîåëßîåéò êáôÝóôñåøáí ôéò íôüðéåò
âéïôå÷íßåò (éäéáßôåñá ôéò êëùóôïûöáíôïõñãéêÝò).
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 19
Ç ÐÅÉÈÙ 19
ÖõóéêÜ, ôï ßäéï åß÷å ðñáãìáôïðïéçèåß êáé óôç ÌåãÜëç Âñåôáíßá, óôéò áñ÷Ýò ôçò âéï-
ìç÷áíéêÞò åðáíÜóôáóçò. ¼ìùò, õðÞñ÷å ìßá èåìåëéþäçò äéáöïñÜ: Ïé Éíäïß âéïôÝ÷íåò
êáé ïé ÷ùñéêïß îåñéæþèçêáí áðü ôéò äïõëåéÝò ôïõò êáé Ýìåéíáí ÷ùñßò ðüñïõò æùÞò, ãéá-
ôß ïýôå íá ìåôáíáóôåýóïõí ìðïñïýóáí, üðùò ïé Âñåôáíïß ïìïéïðáèïýíôåò, áöïý ïé á-
óéáôéêÝò ÷þñåò Þôáí êáôáêôçìÝíåò áðü ôéò åõñùðáúêÝò äõíÜìåéò, ïýôå íá äïõëÝøïõí
óôéò íÝåò âéïìç÷áíéêÝò ìïíÜäåò, áöïý ï Âñåôáíéêüò éìðåñéáëéóìüò äåí åõíïïýóå ôçí
åêâéïìç÷Üíéóç ôçò Éíäßáò, áðü öüâï ìÞðùò êáôáóêåõáóôïýí áíôáãùíéóôéêÝò åñãïóôá-
óéáêÝò ìïíÜäåò ôçí Éíäßá.
ÅðéðñïóèÝôùò, ïé áãñüôåò ôçò Éíäßáò ðñïóáíáôïëßóôçêáí óôçí ðáñáãùãÞ åêåßíùí
ôùí ðñïúüíôùí (ìïíïêáëëéÝñãåéá) ðïõ æçôïýíôáí áðü ôçí ÂñåôáíéêÞ áõôïêñáôïñßá, å-
ãêáôáëåßðïíôáò ôéò êáëëéÝñãåéåò, ðïõ óôï ðáñåëèüí åîáóöÜëéæáí ôçí ôñïöÞ ôùí ßäéùí
êáé ôùí ãåéôïíéêþí áóôéêþí êÝíôñùí. Ìå ôá ÷ñÞìáôá ðïõ ïé áãñüôåò êÝñäéæáí áðü ôéò
åîáãùãÝò, áãüñáæáí ôá åéóáãìÝíá âñåôáíéêÜ âéïìç÷áíéêÜ ðñïúüíôá. ¸ôóé ç ÉíäéêÞ ïé-
êïíïìßá åß÷å ìåôáôñáðåß óå åîáñôçìÝíç-õðáíÜðôõêôç ïéêïíïìßá.
â) Ç èÝóç ôçò ãõíáßêáò óôçí éóôïñßá ôùí áíèñùðßíùí êïéíùíéþí ôáõôßæåôáé Üìåóá ìå
ôéò ôå÷íïëïãéêÝò êáé ôéò êïéíùíéêÝò åðáíáóôÜóåéò. Áñ÷éêÜ, óôéò ÷éëéåôßåò ðïõ ï Üíèñùðïò
Þôáí ôñïöïóõëëÝêôçò, ïé ãõíáßêåò Þôáí åëåýèåñåò êáé ßóåò ìå ôïõò Üíäñåò. Ç ìåãÜëç áë-
ëáãÞ óõíôåëÝóôçêå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ÃåùñãéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, ïðüôå ïé ãõíáßêåò ðå-
ñéïñßóôçêáí óôéò ïéêéáêÝò áó÷ïëßåò, ôç ãÝííá êáé ôç öñïíôßäá ôùí ðáéäéþí, ÷ùñßò íá ìðï-
ñïýí íá áêïëïõèÞóïõí ôïí Üíäñá óôéò áãñïôéêÝò åñãáóßåò, åê÷ùñþíôáò ôïõ Ýôóé, ôï ðñï-
íüìéï ôçò ìïíïðþëçóçò ôçò ïéêïíïìéêÞò, ðïëéôéêÞò êáé óôñáôéùôéêÞò åîïõóßáò.
Ìå ôç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç, áßñåôáé ç êýñéá áéôßá áðü ôçí ïðïßá ðçãÜæåé ç á-
íéóïôéìßá ôçò ãõíáßêáò, äçëáäÞ ç áðï÷Þ ôçò áðü ôéò ðáñáãùãéêÝò êáé Üñá ïéêïíïìéêÝò,
êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò äéáäéêáóßåò. ×Üñç óôç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç, ç ãõíáßêá
åìöáíßæåôáé ìáæéêÜ óôçí ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßá, ãéáôß ïé íÝåò ìç÷áíÝò êáé ôá åñãï-
óôÜóéá ÷ñåéÜæïíôáí ðïëëïýò êáéíïýñãéïõò åñãÜôåò.
Êáô’ áõôüí ôïí ôñüðï, ç êïéíùíéêÞ èÝóç ôçò ãõíáßêáò áðïêôÜ êáèïñéóôéêü ðåñéå÷ü-
ìåíï, ãåãïíüò ôï ïðïßï Ý÷åé ùò åðáêüëïõèï ôçí áðáßôçóÞ ôçò ãéá áíáâÜèìéóç ôïõ ñü-
ëïõ ôçò. Ç Ýîïäüò ôçò áðü ôï óðßôé, åðïìÝíùò, ôçí Ýâãáëå áðü ôïí áðïìïíùôéóìü êáé ôçí
ïäÞãçóå óôç óõíåéäçôïðïßçóç ôïõ êïéíùíéêïý ôçò ñüëïõ, ôçí Üñíçóç áðïäï÷Þò ôçò áí-
äñïêñáôïýìåíçò éäåïëïãßáò êáé ôçí áíáèåþñçóç ôùí ó÷Ýóåþí ôçò ìå ôï Üëëï öýëï.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 20
ÅÍÏÔÇÔÁ 3Ç
ÅÉÄÇ ÓÕËËÏÃÉÓÌÙÍ
á) Ç äéáäéêáóßá åîáãùãÞò ëïãéêþí ðïñéóìÜôùí Þ êñßóåùí ìå âÜóç ôá äåäïìÝíá
(ãåãïíüôá Þ ðñïôÜóåéò) ïíïìÜæåôáé óõëëïãéóìüò.
â) ÊáôÜ ôïí ÁñéïóôïôÝëç, óõëëïãéóìüò ïíïìÜæåôáé ç ðíåõìáôéêÞ äéåñãáóßá êáôÜ ôçí
ïðïßá ôï óõìðÝñáóìá Þ ôï ðüñéóìá óõíÜãåôáé áðü ôç óýãêñéóç äýï äåäïìÝíùí üñùí
Þ ðñïêåßìåíùí ðñïôÜóåùí ìå Ýíáí ôñßôï, ôï ëåãüìåíï ìÝóï üñï, ë.÷. êÜèå Á åßíáé Ã,
êÜèå Â åßíáé Á, óõíåðþò êÜèå Â åßíáé Ã.
ã) ÃåíéêÜ, áíáãíùñßæïõìå ùò óõëëïãéóìü ôç äéáäéêáóßá ìå ôçí ïðïßá ï íïõò êáôá-
óêåõÜæåé (ïñãáíþíåé) Ýíá åðé÷åßñçìá.
Ïé óõëëïãéóìïß ìå âÜóç ôçí ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß ï íïõò ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôçí
åîáãùãÞ óõìðåñáóìÜôùí äéáêñßíïíôáé óå: 1) ðáñáãùãéêïýò, 2) åðáãùãéêïýò êáé 3) á-
íáëïãéêïýò. Áí üìùò, ç äéÜêñéóç ãßíåé ìå âÜóç ôï åßäïò ôùí ðñïôÜóåùí ðïõ áðïôå-
ëïýí ôéò ðñïêåßìåíåò, ôüôå Ý÷ïõìå: 1) êáôçãïñéêïýò óõëëïãéóìïýò, 2) õðïèåôéêïýò
óõëëïãéóìïýò êáé 3) äéáæåõêôéêïýò óõëëïãéóìïýò.
Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ðáñáãùãéêüò óõëëïãéóìüò åßíáé åêåßíïò ðïõ îåêéíÜåé áðü ìßá
ãåíéêÞ Þ êáèïëéêÞ ðñüôáóç êáé êáôáëÞãåé óýìöùíá ìå ëïãéêïýò êáíüíåò êáé êáô’ á-
íáãêáéüôçôá óå ìßá ðñüôáóç ëéãüôåñï ãåíéêÞ (Þ óå ïñéáêÝò ðåñéðôþóåéò åîßóïõ ãåíéêÞ).
ÐñÝðåé íá óçìåéùèåß üôé ç áñ÷éêÞ ðñüôáóç ðñÝðåé íá áðïôåëåß áîßùìá Þ èåìåëéþäç
ðñüôáóç, Ýôóé þóôå íá ìçí åßíáé äõíáôÞ ç ðáñáãùãÞ áðü áõôÞí ìéáò Üëëçò ðñüôáóçò,
ãéáôß ôüôå üëç áõôÞ ç äéáäéêáóßá èá Þôáí ìßá ðïñåßá ðñïò ôï Üðåéñï. Ãéá ðáñÜäåéãìá:
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 21
Ç ÐÅÉÈÙ 21
Ðñïêåßìåíåò: á) Êáììßá åëëçíéêÞ ïìÜäá äåí Ý÷åé êáôáêôÞóåé ôï Åõñùðáúêü Ðñù-

ôÜèëçìá Ðïäïóöáßñïõ. â) Ï Ïëõìðéáêüò åßíáé åëëçíéêÞ ïìÜäá.
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá ï Ïëõìðéáêüò äåí Ý÷åé êáôáêôÞóåé ôï Åõñùðáúêü ÐñùôÜèëçìá
Ðïäïóöáßñïõ.
Áíôßèåôá, åðáãùãéêüò óõëëïãéóìüò åßíáé ç ðíåõìáôéêÞ äéáäéêáóßá ðïõ îåêéíÜåé á-
ðü ïñéóìÝíåò ðñïôÜóåéò (åéäéêÝò êáé óõãêåêñéìÝíåò) ãéá íá êáôáëÞîåé ó’ Ýíá ãåíéêü êáé
áöçñçìÝíï óõìðÝñáóìá. Ôá åßäç ôïõ åðáãùãéêïý óõëëïãéóìïý åßíáé äýï: 1) ç ôÝëåéá
åðáãùãÞ, ïðüôå áðáñéèìïýíôáé áñ÷éêÜ üëåò ïé õðÜñ÷ïõóåò ðåñéðôþóåéò åíüò èÝìáôïò
êáé óôç óõíÝ÷åéá óõíÜãåôáé Ýíá óõìðÝñáóìá, ìå ôï ïðïßï äéáôõðþíåôáé ìéá ãåíéêÞ êñß-
óç ãéá üëåò áõôÝò ôéò ðåñéðôþóåéò êáé 2) ç áôåëÞò åðáãùãÞ, ïðüôå åîåôÜæåôáé ìÝñïò ôïõ
èÝìáôïò êáé óôç óõíÝ÷åéá óõíÜãåôáé ôï óõìðÝñáóìá ðïõ ðåñéÝ÷åé ôç ãåíéêÞ/áöçñçìÝ-
íç éäÝá. ÔÝëïò, ðñÝðåé íá óçìåéùèåß üôé ï åðáãùãéêüò óõëëïãéóìüò ïäçãåß óôï óõ-
ìðÝñáóìá ðéèáíïëïãéêÜ. Äå÷üìáóôå äçëáäÞ, ðùò ü,ôé éó÷ýåé ãéá ôï ìÝñïò, éó÷ýåé êáé
ãéá ôï üëï. Ãéá ðáñÜäåéãìá:
Ðñïêåßìåíåò: á) Ï Ïëõìðéáêüò äåí Ý÷åé êáôáêôÞóåé ôï Åõñùðáúêü ÐñùôÜèëçìá
Ðïäïóöáßñïõ.
â) Ï Ïëõìðéáêüò åßíáé ÅëëçíéêÞ ïìÜäá
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, êáììßá åëëçíéêÞ ïìÜäá äåí Ý÷åé êáôáêôÞóåé ôï Åõñùðáúêü
ÐñùôÜèëçìá Ðïäïóöáßñïõ.
ÔÝëïò, áíáëïãéêüò óõëëïãéóìüò åßíáé áõôüò ðïõ îåêéíÜåé áðü ôï åðéìÝñïõò ãéá íá
êáôáëÞîåé óôï åðéìÝñïõò. ¼ìùò ï áíáëïãéêüò óõëëïãéóìüò åßíáé óõ÷íÜ ðïëý áäýíá-
ìïò ùò ðñïò ôçí ðéèáíüôçôá ïñèüôçôáò ôïõ óõìðåñÜóìáôüò ôïõ. ÅðïìÝíùò, ïöåßëïõ-
ìå íá êáôáëÞãïõìå óå óõìðåñÜóìáôá ìå éäéáßôåñç ðñïóï÷Þ. Ãéá ðáñÜäåéãìá:
Ðñïêåßìåíåò: á) ÊÜðïéá êáëÞ ïìÜäá ðñïêñßèçêå óôïõò ôåëéêïýò ôïõ Åõñùðáúêïý
ÐñùôáèëÞìáôïò Ðïäïóöáßñïõ. â) Ï Ïëõìðéáêüò åßíáé êáëÞ ïìÜäá.
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ï Ïëõìðéáêüò åßíáé ðéèáíüí íá ðñïêñéèåß óôïõò ôåëéêïýò ôïõ
Åõñùðáúêïý ÐñùôáèëÞìáôïò Ðïäïóöáßñïõ.
Áêüìá, êáôçãïñéêüò óõëëïãéóìüò ïíïìÜæåôáé ï óõëëïãéóìüò óôïí ïðïßï ôï óõ-
ìðÝñáóìá óõíÜãåôáé áðü êáôçãïñéêÝò êñßóåéò. ¼ôáí, äçëáäÞ, äéáôõðþíåôáé Ýíá óõ-
ìðÝñáóìá ÷ùñßò üñïõò Þ åðéöõëÜîåéò. ÊáôçãïñéêÝò êñßóåéò/ðñïôÜóåéò ðñÝðåé íá åßíáé
åðïìÝíùò, ïé ðñïêåßìåíåò ôïõ óõëëïãéóìïý. ¼ëá ôá ðáñáðÜíù ðáñáäåßãìáôá åßíáé
êáôçãïñéêïß óõëëïãéóìïß êáé ïé ðñïêåßìåíÝò ôïõò, êáôçãïñéêÝò êñßóåéò/ðñïôÜóåéò.
Óôïí õðïèåôéêü óõëëïãéóìü ìßá (Þ êáé ïé äýï) ðñïêåßìåíç ðñÝðåé íá åßíáé õðïèå-
ôéêÞ ðñüôáóç. Ãéá ðáñÜäåéãìá:
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 22
Ðñïêåßìåíåò: á) Áí âñÝ÷åé äåí èá ðÜñù ëåùöïñåßï

â) ÂñÝ÷åé ðïëý äõíáôÜ
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, äåí èá ðÜñù ëåùöïñåßï.
Ïìïßùò, äéáæåõêôéêüò ïíïìÜæåôáé åêåßíïò ï óõëëïãéóìüò ôïõ ïðïßïõ ç ìßá ôïõëÜ-
÷éóôïí ðñïêåßìåíç åßíáé äéáæåõêôéêÞ ðñüôáóç. Ãéá ðáñÜäåéãìá:
Ðñïêåßìåíåò: á) Ï Ïëõìðéáêüò ãéá íá ðñïêñéèåß ðñÝðåé íá íéêÞóåé Þ íá Ýëèåé éóü-
ðáëïò.
â) Ï Ïëõìðéáêüò Ý÷áóå ìå äýï ìçäÝí (2-0).
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ï Ïëõìðéáêüò äåí ðñïêñßèçêå.
Êáé ó÷çìáôéêÜ:
Ïé ðéï ðÜíù óõëëïãéóìïß ïíïìÜæïíôáé óõëëïãéóìïß ôçò ëïãéêÞò êáé äéáöÝñïõí áðü
ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ óõíáíôÜåé ï Üíèñùðïò óôá ãñáðôÜ êåßìåíá, óôï üôé åßíáé ôõðéêïß,
óýíôïìïé êáé öôù÷ïß ëïãïôå÷íéêÜ. Áíôßèåôá, ôá óõëëïãéóôéêÜ åðé÷åéñÞìáôá ÷áñáêôçñß-
æïíôáé áðü áíÜðôõîç êáé äéáôýðùóç ðëïýóéá êáé ðïëýðëïêç. Ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò
ï áíáãíþóôçò äõóêïëåýåôáé íá åíôïðßóåé ôéò ðñïêåßìåíåò ôùí óõëëïãéóôéêþí åðé÷åéñç-
ìÜôùí ãéáôß åßôå áðïõóéÜæïõí, åßôå õðïííïïýíôáé áðü ôá óõìöñáæüìåíá.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 23
Ç ÐÅÉÈÙ 23
1ç ¢óêçóç:
Íá óõãêñßíåôå ôïí áêüëïõèï óõëëïãéóìü ìå ôï êåßìåíï ðïõ ðåñéÝ÷åé ôá á-

íôßóôïé÷á óõëëïãéóôéêÜ åðé÷åéñÞìáôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 14)
ÁðÜíôçóç:
Áñ÷éêÜ, ðñÝðåé íá åðéóçìÜíïõìå ôçí ïìïéüôçôá áíÜìåóá óôï óõëëïãéóìü ôçò ëïãé-
êÞò êáé óôï âáóéêü åðé÷åßñçìá ôïõ êåéìÝíïõ. Óêïðüò êáé ôùí äýï óõëëïãéóìþí åßíáé
íá áðïäåé÷ôåß ôï üôé ìåñéêÝò åöåõñÝóåéò åßíáé ãåãïíüôá êïóìïúóôïñéêÜ. ÊáôÜ ôá Üëëá
éó÷ýåé üôé Ý÷åé ãñáöôåß ãéá ôéò ïìïéüôçôåò êáé ôéò äéáöïñÝò ôùí óõëëïãéóìþí ôçò ëïãé-
êÞò êáé ôùí óõëëïãéóôéêþí åðé÷åéñçìÜôùí.
Ôï óõëëïãéóôéêü åðé÷åßñçìá ôïõ Ãéþñãïõ Ìáíùëßäç, áêïëïõèåß ôüóï óôéò ðñïêåß-
ìåíåò (Åßíáé ãåãïíüò üôé ... ôéò ôý÷åò ôçò áíèñùðüôçôáò/ðñáãìáôéêÜ ïé åõöåõñÝóåéò áõ-
ôÝò ... ðïõ ìðïñåß íá ìåôáâÜëëåé ôéò áíèñþðéíåò ôý÷åò) üóï êáé óôï óõìðÝñáóìá (üóåò
åöåõñÝóåéò êáôüñèùóáí ... åßíáé ãåãïíüôá êïóìïúóôïñéêÞò óçìáóßáò) ôçí ßäéá ðïñåßá
ìå ôï óõëëïãéóìü ôçò ëïãéêÞò.
Ùóôüóï, ï ëüãïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé éäéáßôåñá áíåðôõãìÝíïò êáé åìðëïõôéóìÝíïò ìå
áíáöïñÝò óå éóôïñéêÜ ðáñáäåßãìáôá (åöåýñåóç áôìïý, ðõñßôéäáò, öùôéÜò) êáé ðáíèï-
ìïëïãïýìåíåò áîßåò êáé åðïìÝíùò, ôåëåßùò äéáöïñåôéêüò (áðü Üðïøç åìöÜíéóçò) óå
ó÷Ýóç ìå ôï óõëëïãéóìü. ÔÝëïò, ìðïñïýìå íá åðéóçìÜíïõìå üôé ç óýíôáîç ôïõ óõë-
ëïãéóôéêïý åðé÷åéñÞìáôïò êáé ç äéáôýðùóÞ ôïõ, åßíáé ðïëõðëïêüôåñåò áðü ôéò áíôßóôïé-
÷åò ôïõ óõëëïãéóìïý ôçò ëïãéêÞò.
Ïé ïìïéüôçôåò åðßóçò, ìðïñïýí íá åóôéáóôïýí óôï ãåãïíüò üôé ôüóï ï óõëëïãéóìüò
ôçò ëïãéêÞò, üóï êáé ôï óõëëïãéóôéêü åðé÷åßñçìá, áêïëïõèïýí ôçí ðáñáãùãéêÞ ìÝèï-
äï ãéá íá êáôáëÞîïõí óôï óõìðÝñáóìá, êáèþò êáé óôï üôé ïé ðñïêåßìåíÝò ôïõò åßíáé
êáôçãïñéêÝò ðñïôÜóåéò/êñßóåéò êáé ïé ßäéïé êáôçãïñçìáôéêïß óõëëïãéóìïß.
2ç ¢óêçóç:
Ìå ôé åßäïõò óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá (ðáñáãùãéêÞ, åðáãùãéêÞ) ïñãáíþíïíôáé
ôá ðáñáêÜôù åðé÷åéñÞìáôá; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 15)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 24
ÁðÜíôçóç:
1. Ôï ðñþôï åðé÷åßñçìá ïñãáíþíåôáé ìå ðáñáãùãéêÞ óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá. ÎåêéíÜåé
áðü ìßá ãåíéêÞ áñ÷Þ ãéá íá êáôáëÞîåé ó’ Ýíá åéäéêü óõìðÝñáóìá. Ðéï óõãêåêñéìÝíá:
Ðñïêåßìåíåò: á) ÕðÜñ÷åé ïñãÜíùóç óôïí êüóìï.
â) Ç ïñãÜíùóç ðñïûðïèÝôåé êÜðïéï ïñãáíùôÞ.
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá ðñÝðåé íá õðÜñ÷åé êÜðïéïò ïñãáíùôÞò ôïõ êüóìïõ.
2. Ôï äåýôåñï åðé÷åßñçìá ïñãáíþíåôáé ìå åðáãùãéêÞ óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá. Îåêé-
íÜåé äçëáäÞ, áðü ìßá åéäéêÞ ðñüôáóç/êñßóç êáé êáôáëÞãåé ó’ Ýíá åéäéêü óõìðÝñáóìá.
Ðéï áíáëõôéêÜ:
Ðñïêåßìåíåò: á) (ï ÃéÜííçò åíí.) ÊëÝâåé óôç «Ìïíüðïëç»
â) üðïéïò êëÝâåé óôç «Ìïíüðïëç» åßíáé áíáîéüðéóôï ðñüóùðï [áõôÞ
ç ðñïêåßìåíç åííïåßôáé]
ÓõìðÝñáóìá:Ï ÃéÜííçò åßíáé áíáîéüðéóôï ðñüóùðï.
3. Ôï ôñßôï êáôÜ óåéñÜ åðé÷åßñçìá ïñãáíþíåôáé ìå ðáñáãùãéêÞ óõëëïãéóôéêÞ ðï-
ñåßá. ÄçëáäÞ:
Ðñïêåßìåíåò: á) Ï óêýëïò ôïõ óðéôéêïý ðÜíôá åðéôßèåôáé óôïõò îÝíïõò
â) ¼ìùò, åêåßíï ôï âñÜäõ äåí áêïýóôçêå ïýôå Ýíá ãáýãéóìá
ÓõìðÝñáóìá:¢ñá, ï äéáññÞêôçò ðñÝðåé íá åßíáé ãíùóôüò ôçò ïéêïãÝíåéáò.
4. ÔÝëïò, ôï ôÝôáñôï åðé÷åßñçìá óôçñßæåôáé óôçí åðáãùãéêÞ óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá. Á-
ðü ôï ìåñéêü/åéäéêü ïäçãïýìáóôå óôï ãåíéêü/áöçñçìÝíï óõìðÝñáóìá (ðïõ áðëÜ ðé-
èáíïëïãåßáé üôé éó÷ýåé).
Ðñïêåßìåíåò: á) Ïé åñãáæüìåíïé óå åñãïóôÜóéï ðáñáóêåõÞò ëéðáóìÜôùí, óôï
ôìÞìá ðáñáãùãÞò, óôï ïðïßï åêëýåôáé äéïîåßäéï ôïõ èåßïõ êáé ïîåßäéï ôïõ áæþôïõ, ðá-
ñáðïíïýíôáé üôé äáêñýæïõí ôá ìÜôéá ôïõò êáé êáßåé ï ëáéìüò ôïõò, üôáí âñßóêïíôáé óôï
÷þñï ôçò äïõëåéÜò ôïõò.
â) Ôá óõìðôþìáôá áõôÜ äåí ðáñïõóéÜæïõí ôçí ßäéá Ýíôáóç ôï ÷ñïíéêü äéÜóôçìá ðïõ
âñßóêïíôáé ïé åñãáæüìåíïé óôï óðßôé ôïõò, êáé åîáöáíßæïíôáé åíôåëþò, áí ìåôáôåèïýí óå
êÜðïéï Üëëï ôìÞìá åñãáóßáò óôï ßäéï åñãïóôÜóéï.
ÓõìðÝñáóìá: Ãé’ áõôüí ôï ëüãï, ôï äéïîåßäéï ôïõ èåßïõ êáé ôï ïîåßäéï ôïõ áæþôïõ
èåùñïýíôáé ç ðéèáíÞ áéôßá ãéá ôçí ðñüêëçóç ôùí ðáñáðÜíù óõìðôùìÜôùí óôïõò åñ-
ãáæüìåíïõò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 25
Ç ÐÅÉÈÙ 25
1ç Åñþôçóç:
á) Íá ÷áñáêôçñéóôïýí ïé ðéï êÜôù óõëëïãéóìïß ôçò ëïãéêÞò ìå âÜóç ôçí

ðïñåßá ðïõ áêïëïõèåß ï íïõò ãéá íá öèÜóåé óôï óõìðÝñáóìá:
1. Ïé «õðáíÜðôõêôåò» ÷þñåò ìáóôßæïíôáé áðü ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáèõóôÝ-
ñçóç. Ç ðëåéïøçößá ôùí ÷ùñþí ôçò ÁöñéêáíéêÞò çðåßñïõ èåùñïýíôáé
«õðáíÜðôõêôåò». ¢ñá ïé ÷þñåò ôçò ÁöñéêáíéêÞò çðåßñïõ ìáóôßæïíôáé
áðü ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáèõóôÝñçóç.
2. ÐÝñóõ ìå äÜãêùóå Ýíáò óêýëïò. Ï óêýëïò ôïõ ãåßôïíá åßíáé åðéèåôéêüò.
¢ñá, ï óêýëïò ôïõ ãåßôïíá åßíáé ðéèáíü íá ìå äáãêþóåé.
3. Ç ÑïõÜíôá èåùñåßôáé «õðáíÜðôõêç» ÷þñá. Ç ÑïõÜíôá åßíáé ÷þñá ôçò Á-
öñéêáíéêÞò çðåßñïõ. ¢ñá ïé ÷þñåò ôçò ÁöñéêáíéêÞò çðåßñïõ èåùñïý-
íôáé «õðáíÜðôõêôåò».
â) Íá ÷áñáêôçñéóôïýí ïé ðéï êÜôù óõëëïãéóìïß ìå âÜóç ôï åßäïò ôùí ðñï-
ôÜóåùí ðïõ áðïôåëïýí ôéò ðñïêåßìåíåò:
1. Ãéá ôéò ìåôáðôõ÷éáêÝò óðïõäÝò ï Íßêïò ðñïôéìÜåé Þ ôá åêðáéäåõôéêÜ é-
äñýìáôá ôçò Ãáëëßáò Þ ôá åêðáéäåõôéêÜ éäñýìáôá ôçò Ãåñìáíßáò.
Ï Íßêïò óðïõäÜæåé óôç Ãåñìáíßá.
¢ñá, ï Íßêïò äåí ðñïôßìçóå ôá åêðáéäåõôéêÜ éäñýìáôá ôçò Ãáëëßáò.
2. Áí ï Ïëõìðéáêüò ðñïêñéèåß óôïõò ôåëéêïýò ôïõ Åõñùðáúêïý Ðñùôá-
èëÞìáôïò Ðïäïóöáßñïõ óçìáßíåé üôé åßíáé êáëÞ ïìÜäá.
Ï Ïëõìðéáêüò äåí ðÝôõ÷å íá ðñïêñéèåß óôïõò ôåëéêïýò.
¢ñá ï Ïëõìðéáêüò äåí åßíáé êáëÞ ïìÜäá.
3. Ôá Ýíôïìá äåí åßíáé èçëáóôéêÜ.
Ç ìÝëéóóá åßíáé Ýíôïìï.
¢ñá, ç ìÝëéóóá äåí åßíáé èçëáóôéêü.
ÁðÜíôçóç:
á) 1. Ðáñáãùãéêüò, 2. Áíáëïãéêüò, 3. Åðáãùãéêüò.
â) 1. Äéáæåõêôéêüò, 2. Õðïèåôéêüò, 3. Êáôçãïñéêüò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 26
2ç Åñþôçóç:
Íá áíáðôýîåôå óå ìßá-äýï ðáñáãñÜöïõò ôïí ðéï êÜôù óõëëïãéóìü ôçò ëï-

ãéêÞò:
Ç óýã÷ñïíç åðéóôÞìç êáé ôå÷íïëïãßá Ýêáíå ôéò ãõíáßêåò íá îáíáêåñäßóïõí
ôçí åëåõèåñßá ôùí ôñïöïóõëëåêôñéþí ðñïãüíùí ôïõò.
Ùóôüóï, óõ÷íÜ óõìâáßíåé ïé ãõíáßêåò óÞìåñá, íá âñßóêïíôáé öïñôùìÝíåò
ìå äýï äïõëåéÝò, ìÝóá êáé Ýîù áðü ôï óðßôé.
¢ñá, ç óýã÷ñïíç åðéóôÞìç êáé ôå÷íïëïãßá åðéâÜñõíå åñãáóéáêÜ ôéò ãõíáß-
êåò ôçò åðï÷Þò ìáò.
ÁðÜíôçóç:
Ç åðáíÜóôáóç õøçëÞò ôå÷íïëïãßáò ðïõ óõíôåëÝóôçêå óôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò ôïõ
áéþíá ìáò åðÝôñåøå óôéò óýã÷ñïíåò ãõíáßêåò íá Ý÷ïõí ôçí åõêáéñßá íá åñãáóôïýí Ý-
îù áðü ôï óðßôé ôïõò. Åðßóçò, ïé ìÝèïäïé áíôéóýëëçøçò êáé ï ïéêïãåíåéáêüò ðñïãñáì-
ìáôéóìüò, ôïõò Ýäùóå ôï äéêáßùìá íá óõíå÷ßæïõí ôçí åðáããåëìáôéêÞ ôïõò óôáäéïäñï-
ìßá, ÷ùñßò íá ôç äéáêüðôïõí åîáéôßáò áíåðéèýìçôùí êõÞóåùí.
¼ìùò, ç áëëáãÞ ðïõ åðÝöåñå ç ôå÷íïëïãéêÞ åðáíÜóôáóç óôéò ïéêïíïìéêÝò ó÷Ýóåéò
äåí áêïëïõèÞèçêå áðü ôçí áíáãêáßá êïéíùíéêÞ áëëáãÞ. ¸ôóé, ïé åñãáæüìåíåò ãõíáß-
êåò óõ÷íÜ âñßóêïíôáé öïñôùìÝíåò êáé ìå ôéò äïõëåéÝò ôïõ óðéôéïý, ðïõ ïé Üíäñåò (ëü-
ãù íïïôñïðßáò) åîáêïëïõèïýí íá ôéò èåùñïýí ãõíáéêåßá áñìïäéüôçôá. ÅðïìÝíùò, áõ-
ôÝò ïé áëëáãÝò áýîçóáí ôï öüñôï åñãáóßáò äßíïíôáò ìéáí åðßöáóç åëåõèåñßáò óôéò åñ-
ãáæüìåíåò ãõíáßêåò.
3ç Åñþôçóç:
Íá åíôïðßóåôå êáé íá óçìåéþóåôå ôï âáóéêü óõëëïãéóôéêü åðé÷åßñçìá ôïõ

ðéï êÜôù áðïóðÜóìáôïò:
Ç óçìáóßá ôùí ëáúêþí ðïëéôéóìéêþí åêäçëþóåùí, ùò ðçãÞò ðëçñïöï-
ñéþí ãéá ôïí ôñüðï æùÞò êáé óêÝøçò ìéáò óõìâéùôéêÞò ïìÜäáò, ãéá ôçí
êïéíùíéêÞ ôçò ïñãÜíùóç, êáèþò êáé ãéá ôïõò ìç÷áíéóìïýò ðïõ åîáóöá-
ëßæïõí ôçí áíáðáñáãùãÞ ôçò ìÝóá óôï ÷ñüíï, Ý÷åé ãåíéêÜ ðáñáìåëçèåß á-
ðü ôïõò åèíïãñÜöïõò êáé ëáïãñÜöïõò ôùí Âáëêáíéêþí ÷ùñþí, áðïññï-
öçìÝíïõò, ðñéí áð’ üëá, áðü ôç öñïíôßäá íá åðéâåâáéþóïõí, ìÝóá áðü áõ-
ôÝò, ôçí áñ÷áéüôçôá êáé ìïíáäéêüôçôá ôïõ Ýèíïõ.
Ï Ýíôïíïò åèíïêåíôñéóìüò, ç Ü÷ñïíç ïðôéêÞ êáé ç ìõèïðïßçóç ôïõ õðü ìå-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 27
Ç ÐÅÉÈÙ 27
ëÝôç áíôéêåéìÝíïõ (ï ëáüò êáé ï ðïëéôéóìüò ôïõ) áðïôåëïýí ìåñéêÜ áðü ôá

êïéíÜ ìåßæïíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ðñïóåããßóåùí ôùí âáëêáíéêþí åèíï-
ãñáöéêþí ó÷ïëþí. ÁõôÞ ç ìåèïäïëïãéêÞ óôÜóç Ý÷åé ìÝ÷ñé óÞìåñá åìðï-
äßóåé íá äïýìå óôï ëáúêü ðïëéóôéóìéêü ãåãïíüò êÜôé Üëëï Ýîù áðü ôçí «á-
äéÜóåéóôç» áðüäåéîç ôçò êïéíÞò êáôáãùãÞò åíüò «ëáïý», áäéáöïñïðïßç-
ôïõ, êïéíùíéêÜ êáé åèíïëïãéêÜ, êáé ôïõ ïðïßïõ ç ðáñÜäïóç áíôéðáñáôßèå-
ôáé óôçí ðáñÜäïóç ôùí ãåéôïíéêþí ëáþí, åíþ óõíäÝåôáé ôáõôü÷ñïíá ìå ôçí
ðáñÜäïóç ôçò äõôéêÞò Åõñþðçò.
ÓôÜèç ÄáìéáíÜêïõ, ÐáñÜäïóç Áíôáñóßáò êáé Ëáúêüò Ðïëéôéóìüò, åêä.
ÐëÝèñïí, ÁèÞíá 1995, óåë. 21.
ÁðÜíôçóç:
Ôï âáóéêü óõëëïãéóôéêü åðé÷åßñçìá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôï óõããñáöÝá, áöï-
ñÜ óôçí ðáñáìÝëçóç ôçò óçìáóßáò ôùí ëáúêþí ðïëéôéóìéêþí åêäçëþóåùí ùò öïñÝá é-
óôïñéêþí êáé åèíïãñáöéêþí ðëçñïöïñéþí áðü ôéò áíôßóôïé÷åò åèíïãñáöéêÝò êáé ëáï-
ãñáöéêÝò ó÷ïëÝò ôùí Âáëêáíéêþí ÷ùñþí, åîáéôßáò ôïõ Ýíôïíïõ åèíïêåíôñéóìïý êáé ôçò
ìõèïðïßçóçò ôïõ õðü åîÝôáóç áíôéêåéìÝíïõ, äçëáäÞ ôïõ ëáïý êáé ôïõ ðïëéôéóìïý ôïõ.
Êáé ðéï ó÷çìáôéêÜ:
Ðñïêåßìåíåò: á) ï Ýíôïíïò åèíïêåíôñéóìüò, ç Ü÷ñïíç ïðôéêÞ êáé ç ìõèïðïßçóç
ôïõ õðü ìåëÝôç ... ôùí Âáëêáíéêþí åèíïãñáöéêþí ó÷ïëþí.
â) ÁõôÞ ç ìåèïäïëïãéêÞ óôÜóç åìðïäßæåé íá äïýìå óôï ëáúêü ðïëéôéóìéêü ãåãïíüò
êÜôé Üëëï Ýîù áðü ôçí áðüäåéîç ôçò êïéíÞò êáôáãùãÞò åíüò «ëáïý».
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ç óçìáóßá ôùí ëáúêþí ðïëéôéóìéêþí åêäçëþóåùí, ùò ðçãÞò
ðëçñïöïñéþí Ý÷åé ãåíéêÜ ðáñáìåëçèåß áðü ôïõò åèíïãñÜöïõò êáé ëáïãñÜöïõò ôùí
Âáëêáíéêþí ÷ùñþí.
I
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 28
ÅÍÏÔÇÔÁ 4Ç
ÅÃÊÕÑÏÔÇÔÁ, ÁËÇÈÅÉÁ,
ÏÑÈÏÔÇÔÁ ÅÍÏÓ ÅÐÉ×ÅÉÑÇÌÁÔÏÓ
á) ¸ãêõñï ïíïìÜæåôáé ôï åðé÷åßñçìá, ôïõ ïðïßïõ ïé ðñïêåßìåíåò êáôáëÞãïõí ìå ëï-
ãéêÞ áíáãêáéüôçôá ó’ Ýíá óõìðÝñáóìá áíåîÜñôçôá áðü ôï áí åêåßíï Þ ïé ðñïêåßìå-
íÝò ôïõ Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï ðéï êÜôù åðé÷åß-
ñçìá åßíáé Ýãêõñï ëïãéêÜ, áëëÜ áíáëçèÝò, áöïý ïýôå ïé ðñïêåßìåíåò, ïýôå ôï óõ-
ìðÝñáóìá áíôáðïêñßíïíôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
Ðñïêåßìåíåò: 1. ¼ëá ôá æþá åßíáé èçëáóôéêÜ.
2. Ç ÷åëþíá åßíáé æþï.
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ç ÷åëþíá åßíáé èçëáóôéêü.
â) ÁíôéèÝôùò, áëçèÝò ïíïìÜæåôáé ôï åðé÷åßñçìá, ôïõ ïðïßïé ïé ðñïêåßìåíåò êáé ôï óõ-
ìðÝñáóìá, Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Ãéá ðáñÜäåéãìá:
Ðñïêåßìåíåò: 1. Ïé ðëáíÞôåò ôïõ çëéáêïý ìáò óõóôÞìáôïò ðåñéóôñÝöïíôáé ãýñù
áðü ôïí Þëéï.
Ðñïêåßìåíåò: 2. Ï Êñüíïò áíÞêåé óôï çëéáêü ìáò óýóôçìá
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ï Êñüíïò ðåñéóôñÝöåôáé ãýñù áðü ôïí Þëéï.
¸ôóé, äéáðéóôþíïõìå üôé ç åãêõñüôçôá êáé ç áëÞèåéá åíüò åðé÷åéñÞìáôïò äåí åßíáé
áëëçëÝíäåôåò. ¸íá åðé÷åßñçìá, äçëáäÞ, ãéá íá èåùñçèåß Ýãêõñï äå ÷ñåéÜæåôáé íá åß-
íáé áëçèÝò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 29
Ç ÐÅÉÈÙ 29
ã) ÔÝëïò, Ýíá åðé÷åßñçìá (Þ Ýíáò óõëëïãéóìüò) áðïêáëåßôáé ïñèü üôáí êáé ïé ðñïêåß-
ìåíÝò ôïõ åßíáé áëçèåßò êáé ôï ßäéï åßíáé Ýãêõñï, áðü Üðïøç êáèáñÜ ôõðéêþò ëïãéêÞ.
Åðßóçò, ï óõëëïãéóìüò (Þ ôï åðé÷åßñçìá) ìÝóù ôïõ ïðïßïõ ãßíåôáé åìöáíÞò ç ïñèü-
ôçôá ìéáò ðñüôáóçò (ìéáò êñßóçò/Üðïøçò Þ åíüò èåùñÞìáôïò) ëÝãåôáé áðüäåéîç.
¢óêçóç:
ÁîéïëïãÞóôå ôá ðáñáêÜôù óõëëïãéóôéêÜ ó÷Þìáôá ùò ðñïò ôçí åãêõñüôçôá,

ôçí áëÞèåéá êáé ôçí ïñèüôçôÜ ôïõò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 17)
ÁðÜíôçóç:
1. Ôï ðñþôï óõëëïãéóôéêü ó÷Þìá åßíáé ëïãéêþò ïñèü ãéáôß áöåíüò ïé ðñïêåßìåíÝò
ôïõ åßíáé áëçèåßò êáé ó÷åôéêÝò ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá êáé áöåôÝñïõ ïäçãïýí êá-
ôÜ ëïãéêÞ áíáãêáéüôçôá óôï óõìðÝñáóìá (Ýãêõñï åðé÷åßñçìá).
2. Ôï äåýôåñï åðé÷åßñçìá åßíáé Ýãêõñï, áöïý ïé ðñïêåßìåíåò ïäçãïýí ôõðéêþò ëï-
ãéêÜ óôï óõìðÝñáóìá, áëëÜ äåí åßíáé áëçèÝò. Äéáðéóôþíïõìå, äçëáäÞ, üôé ïé
ðñïêåßìåíåò äåí áíôáðïêñßíïíôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, áöïý ïýôå ïé ¸ëëçíåò
åßíáé êáôáäéêáóìÝíïé óå ðåíßá, ïýôå ôá åëëçíéêÜ åäÜöç åßíáé öôù÷Ü.
3. Ï ôñßôïò óõëëïãéóìüò äåí åßíáé ëïãéêÜ ïñèüò. ÌÜëéóôá, äå äéáèÝôåé ïýôå åãêõ-
ñüôçôá, ãéáôß ôï óõìðÝñáóìá äå óõíÜãåôáé áðü ôéò ðñïêåßìåíåò, áëëÜ áíôßèåôá åß-
íáé ðñïúüí ôçò åêïýóéáò Þ áêïýóéáò áðïìÜêñõíóçò ôïõ ïìéëïýíôïò áðü ôï èÝìá
ðïõ ðñáãìáôåýåôáé.
4. Ï ôÝôáñôïò óõëëïãéóìüò åßíáé Ýãêõñïò, áëëÜ äåí åßíáé ëïãéêÜ ïñèüò, ãéáôß ïé
ðñïêåßìåíÝò ôïõ äåí åßíáé áëçèåßò. Ó÷çìáôéêÜ ï ðéï ðÜíù óõëëïãéóìüò åßíáé:
4. Ðñïêåßìåíåò: Ôï íåñü óôáìáôÜåé ôç äßøá
Ç èÜëáóóá áðïôåëåßôáé áðü íåñü.
4. ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ç èÜëáóóá óôáìáôÜåé ôç äßøá.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 30
1ç Åñþôçóç:
Íá åíôïðßóåôå ôá åðé÷åéñÞìáôá óôï ðéï êÜôù êåßìåíï êáé íá ôá áîéïëïãÞ-

óåôå ùò ðñïò ôçí åãêõñüôçôá, ôçí áëÞèåéá êáé ôçí ïñèüôçôÜ ôïõò, äéêáéï-
ëïãþíôáò ôçí áðÜíôçóÞ óáò:
«¸ðåéôá, ï åëëçíéêüò ÷þñïò óôéò ãåùãñáöéêÝò, ïéêïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò
êáé ðíåõìáôéêÝò ôïõ äïìÝò áðïôÝëåóå ðÜíôá ó’ ïëüêëçñç ôçí éóôïñßá ôïõ
Ýíáí ïñéáêü ÷þñï áíÜìåóá óå äýï îå÷ùñéóôïýò êüóìïõò – áíáôïëéêü êáé
äõôéêü – ðïõ äåí Ýìåéíáí ðïôÝ óôåãáíÜ êëåéóôïß. Êáé óôçí åðéêïéíùíßá á-
íÜìåóá óôïõò äýï áõôïýò êüóìïõò, ï ñüëïò ôïõ åëëçíéóìïý Þôáí ðñùôáñ-
÷éêüò. Ãéáôß, ü÷é ìüíï ïé ¸ëëçíåò, áðü ôçí áõãÞ ôçò éóôïñßáò ôïõò, áðëþ-
èçêáí áêôéíùôÜ ó’ ïëüêëçñï ôï ìåóïãåéáêü ÷þñï êáé ðÝñáí áõôïý ìå ôéò
áñ÷áßåò áðïéêßåò, ôéò íåüôåñåò ðáñïéêßåò êáé ôçí êáôÜ êáéñïýò åðåêôáôéêÞ
ðïëéôéêÞ ôùí äéáöüñùí ðïëéôéêþí ó÷çìáôéóìþí ôïõ Åëëçíéóìïý, áëëÜ êáé
ïé äéÜöïñïé ëáïß ôçò Äýóçò êáé ôçò ÁíáôïëÞò êáôÝêëõóáí êáôÜ êáéñïýò
ðñüóêáéñá Þ ìïíéìüôåñá ôïí Åëëçíéêü ÷þñï. ¸ôóé, ï ÷þñïò áõôüò äßêáéá
ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóèåß óôáõñïäñüìé ôùí ëáþí».
Í. Óâïñþíïõ, ÐáñÜäïóç êáé ÅëëçíéêÞ Ôáõôüôçôá, ÁèÞíá 1981
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò åðéèõìåß íá áðïäåßîåé ôçí ïñéáêüôçôá ôïõ åëëçíéêïý ÷þñïõ áðü ôçí
áñ÷áéüôçôá ùò ôéò ìÝñåò ìáò. Ç óõíÜíôçóç ôçò Äýóçò êáé ôçò ÁíáôïëÞò êáé ç ãüíéìç
åðéêïéíùíßá (ðïëéôéóìéêÞ, êïéíùíéêï-ïéêïíïìéêÞ, ðïëéôéêÞ) áíÜìåóá ó’ áõôïýò ôïõò
äýï îå÷ùñéóôïýò êüóìïõò, êáèéóôÜ ôçí ÅëëÜäá, óôáõñïäñüìé ôùí ëáþí.
Ôï âáóéêü óõëëïãéóôéêü åðé÷åßñçìá ôïõ óõããñáöÝá óôï ðéï ðÜíù áðüóðáóìá åßíáé
ôï áêüëïõèï:
Ðñïêåßìåíåò:
á) Ï åëëçíéêüò ÷þñïò áðïôÝëåóå ó’ ïëüêëçñç ôçí éóôïñßá ôïõ Ýíáí ïñéáêü ÷þñï
áíÜìåóá óå äýï îå÷ùñéóôïýò êüóìïõò – áíáôïëéêü êáé äõôéêü – ðïõ äåí Ýìåéíå
ðïôÝ óôåãáíüò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 31
Ç ÐÅÉÈÙ 31
â) ¼÷é ìüíïí ïé ¸ëëçíåò, áëëÜ êáé ïé äéÜöïñïé ëáïß ôçò Äýóçò êáé ôçò ÁíáôïëÞò
êáôÝêëõóáí ôïí åëëçíéêü ÷þñï.
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ï ÷þñïò áõôüò äßêáéá ìðïñåß íá ÷áñáêôçñéóèåß óôáõñïäñüìé
ôùí ëáþí.
Ùò ðñïò ôçí ïñèüôçôá ôïõ óõëëïãéóìïý, åýêïëá ìðïñåß íá ðáñáôçñÞóåé ï áíá-
ãíþóôçò üôé Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ì’ Ýíá ëïãéêþò ïñèü åðé÷åßñçìá, áöïý ôüóï ïé ðñï-
êåßìåíåò, üóï êáé ôï óõìðÝñáóìá åßíáé áëçèÞ. Ï åëëçíéêüò ÷þñïò, üðùò ìáñôõñåßôáé,
õðÞñîå áíÝêáèåí ï ôüðïò ôçò åðéêïéíùíßáò êáé ôïõ óõã÷ñùôéóìïý äýï áíôéèåôéêþí –
áëëÜ éó÷õñþí ðïëéôéóìéêÜ – êüóìùí, ôïõ äõôéêïý êáé ôïõ áíáôïëéêïý.
ÅðéðñïóèÝôùò, ôï óõìðÝñáóìá ôïõ åîåôáæüìåíïõ óõëëïãéóìïý óõíÜãåôáé êáôÜ ëï-
ãéêÞ áíáãêáéüôçôá áðü ôéò ðñïêåßìåíåò, ÷áñáêôçñßæïíôÜò ôïí ùò Ýãêõñï.
2ç Åñþôçóç:
Ðïéïé áðü ôïõò ðéï êÜôù óõëëïãéóìïýò åßíáé ëïãéêÜ ïñèïß êáé ðïéïé ü÷é;
á) Ï × äéÝðñáîå, ðñéí óõëëçöèåß, óùñåßá ëçóôåéþí.
Ï × åßíáé ïéêïíïìéêüò ìåôáíÜóôçò.
¢ñá, ïé ïéêïíïìéêïß ìåôáíÜóôåò åõèýíïíôáé ãéá óùñåßá ëçóôåéþí.
â) Ï ¢ñçò åßíáé ðëáíÞôçò ôïõ çëéáêïý óõóôÞìáôïò.
Ï ¢ñçò åßíáé åôåñüöùôïò ðëáíÞôçò.
¢ñá, ïé ðëáíÞôåò ôïõ çëéáêïý óõóôÞìáôïò åßíáé åôåñüöùôïé.
ã) ¼ëá ôá Ýìâéá üíôá åßíáé èíçôÜ.
Ï Üíèñùðïò åßíáé Ýìâéï ïí.
¢ñá ï Üíèñùðïò åßíáé èíçôüò.
ÁðÜíôçóç:
á) Ï óõëëïãéóìüò áõôüò åßíáé ëïãéêÜ ëáíèáóìÝíïò, ãéáôß ïýôå Ýãêõñïò åßíáé, áöïý ôï
óõìðÝñáóìá äå óõíÜãåôáé êáôÜ ëïãéêÞ áíáãêáéüôçôá áðü ôéò ðñïêåßìåíåò, ïýôå á-
ëçèÞò, áöïý ïé ðñïêåßìåíåò äåí Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
â) Ï óõëëïãéóìüò áõôüò åßíáé ëïãéêÜ ïñèüò, ãéáôß åßíáé Ýãêõñïò êáé áëçèÞò.
ã) Ï ôñßôïò óõëëïãéóìüò åßíáé ëïãéêÜ ïñèüò, ãéáôß åßíáé Ýãêõñïò êáé áëçèÞò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 32
ÅÍÏÔÇÔÁ 5Ç
ÁÎÉÏËÏÃÇÓÇ
ÔÏÕ ÅÐÉ×ÅÉÑÇÌÁÔÏÓ
¼ðùò áíáöÝñáìå êáé ðéï ðÜíù (âë. Åíüôçôá 4ç), ãéá íá áîéïëïãÞóïõìå ïðïéïäÞðïôå
åðé÷åßñçìá åëÝã÷ïõìå äýï ðñÜãìáôá: á) áí ôï óõìðÝñáóìÜ ôïõ ðñïêýðôåé áðü ôéò ðñï-
êåßìåíåò êáôÜ ëïãéêÞ áíáêáéüôçôá (åãêõñüôçôá åðé÷åéñÞìáôïò) êáé â) áí ïé ðñïêåßìå-
íåò ôïõ åðé÷åéñÞìáôïò Ý÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá (áëÞèåéá åðé÷åéñÞìáôïò).
¸íá ôñßôï óôïé÷åßï ôï ïðïßï ðñÝðåé íá åîåôÜæïõìå üôáí áîéïëïãïýìå Ýíá åðé÷åßñç-
ìá åßíáé ôï áí áõôü óôçñßæåôáé óå ðñïêåßìåíåò ðïõ åßíáé ðñïóùðéêÝò ãíþìåò Þ óå ðñï-
êåßìåíåò ãåíéêÞò áíáãíþñéóçò (êïéíÜ áðïäåêôÝò áðüøåéò).
ÅéäéêÜ ãéá ôïõò åðáãùãéêïýò óõëëïãéóìïýò (âë. Åíüôçôá 3ç), üôáí áîéïëïãïýíôáé,
ïöåßëïõìå íá ãíùñßæïõìå ôá ðéï êÜôù óôïé÷åßá:
1. Ìüíï ç ôÝëåéá åðáãùãÞ ïäçãåß óå âÝâáéï óõìðÝñáóìá.
2. Ç áôåëÞò åðáãùãÞ ïäçãåß óå óõìðÝñáóìá ðéèáíïëïãéêïý ÷áñáêôÞñá ãéáôß äåí á-
ðáñéèìïýíôáé üëåò ïé õðÜñ÷ïõóåò ðåñéðôþóåéò ôïõ åîåôáæüìåíïõ èÝìáôïò, áëëÜ ìü-
íï ìßá.
3. Ôá åßäç ôïõ åðáãùãéêïý óõëëïãéóìïý åßíáé ôñßá: ãåíßêåõóç, áßôéï-áðïôÝëåóìá, á-
íáëïãßá.
4. Óôïí åðáãùãéêü óõëëïãéóìü ç ãåíßêåõóç ìðïñåß íá åßíáé áíåðáñêÞò, üôáí óôç-
ñßæåôáé óå ëáíèáóìÝíá Þ ðáñáãíùñéóìÝíá óôïé÷åßá, Þ åðáñêÞò, üôáí ôá óôïé÷åßá
ôçò åßíáé óùóôÜ êáé áðïäåêôÜ.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 33
Ç ÐÅÉÈÙ 33
5. Óôïí åðáãùãéêü óõëëïãéóìü áéôßïõ-áðïôåëÝóìáôïò, ç áéôéþäçò ó÷Ýóç ìðïñåß íá

åßíáé ëïãéêÞ Þ áðëÜ ÷ñïíïëïãéêÞ. Åðßóçò ìðïñåß ç ßäéá ó÷Ýóç íá åßíáé õðåñá-
ðëïõóôåõìÝíç, äçëáäÞ, ìßá ìåñéêüôåñç áéôßá íá ðñïâÜëëåôáé ùò ç ìïíáäéêÞ.
6. Óôïí åðáãùãéêü óõëëïãéóìü áíáëïãßáò, ç áíáëïãßá ìðïñåß íá åßíáé åßôå êõñéï-
ëåêôéêÞ, åßôå ìåôáöïñéêÞ. Ç ìåôáöïñéêÞ áíáëïãßá ãéá íá áîéïëïãçèåß ðñÝðåé íá
Ý÷åé ôçí áîßá åíüò ëïãéêïý åðé÷åéñÞìáôïò. Óôçí êõñéïëåêôéêÞ áíáëïãßá, ïé ïìïé-
üôçôåò áíÜìåóá óôá óõãêñéíüìåíá áíôéêåßìåíá ïöåßëïõí íá åßíáé ó÷åôéêÝò ìå ôï
èÝìá/óõìðÝñáóìá êáé åðáñêåßò óå áñéèìü.
7. Ç ó÷Ýóç áéôßïõ-áðïôåëÝóìáôïò ìðïñåß íá ðáñïõóéáóôåß óôïí åðáãùãéêü óõëëï-
ãéóìü ìå ôñåéò ìïñöÝò: á) ç áéôßá åßíáé óõã÷ñüíùò åðáñêÞò êáé áíáãêáßá ãéá ôï
áðïôÝëåóìá. ÅðáñêÞò ãéáôß áñêåß ìüíï áõôÞ ãéá íá ðñïêëçèåß ôï áðïôÝëåóìá êáé
áíáãêáßá ãéáôß ôï áðïôÝëåóìá äåí ðñïêýðôåé ÷ùñßò áõôÞ, â) ç áéôßá åßíáé áíá-
ãêáßá, áëëÜ äåí åßíáé åðáñêÞò êáé ã) ç áéôßá åßíáé åðáñêÞò, áëëÜ ü÷é áíáãêáßá.
1ç ¢óêçóç:
Íá åíôïðßóåôå ðïéïé áðü ôïõò ðáñáêÜôù õðïèåôéêïýò êáé äéáæåõêôéêïýò

óõëëïãéóìïýò åßíáé Ýãêõñïé êáé ëïãéêÜ ïñèïß. Èõìçèåßôå üôé, ãéá íá åßíáé Ý-
ãêõñïò ï óõëëïãéóìüò, ðñÝðåé ïé ðñïêåßìåíÝò ôïõ íá ìáò ïäçãïýí ìå ëïãé-
êÞ áíáãêáéüôçôá óå Ýíá âÝâáéï óõìðÝñáóìá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 17)
ÁðÜíôçóç:
1. Ï ðñþôïò õðïèåôéêüò óõëëïãéóìüò åßíáé áöåíüò Ýãêõñïò êáé áöåôÝñïõ ëïãéêÜ
ïñèüò. Åßíáé Ýãêõñïò ãéáôß ïé ðñïêåßìåíÝò ôïõ ìáò ïäçãïýí ìå ëïãéêÞ áíáãêáéüôçôá
óôï âÝâáéï óõìðÝñáóìá (ôï áäßêçìá Ø äåí ôéìùñåßôáé áðü ôï äéêáóôÞñéï) êáé ëïãéêÜ
ïñèüò áöïý åßíáé áëçèÞò (ïé ðñïêåßìåíåò áíôáðïêñßíïíôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá) êáé
óõã÷ñüíùò Ýãêõñïò.
2. Ï äåýôåñïò õðïèåôéêüò óõëëïãéóìüò äåí åßíáé ëïãéêÜ ïñèüò ãéáôß äåí åßíáé ïýôå
Ýãêõñïò, ïýôå áëçèÞò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ïé ðñïêåßìåíåò äåí ïäçãïýí ìå ëïãéêÞ á-
íáãêáéüôçôá óå âÝâáéï óõìðÝñáóìá (äçëáäÞ, äåí åßíáé áðüëõôï êáé óßãïõñï üôé ôï êõ-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 34
êëïöïñéáêü èá áíôéìåôùðéæüôáí ìå ôçí åêëïãÞ ôïõ × õðïøçößïõ óôéò äçìïôéêÝò åêëï-

ãÝò). Åðßóçò, ïé ðñïêåßìåíåò ôïõ óõëëïãéóìïý äåí åßíáé áëçèåßò (äåí áíôáðïêñßíïíôáé
óôçí ðñáãìáôéêüôçôá) ãéáôß åíäÝ÷åôáé êáé Üëëïé õðïøÞöéïé íá ìðïñïýóáí íá áíôéìåôù-
ðßóïõí ôï êõêëïöïñéáêü ðñüâëçìá.
3. Ï ôñßôïò äéáæåõêôéêüò óõëëïãéóìüò åßíáé ëïãéêÜ ëáíèáóìÝíïò. Ç ðñþôç ðñïêåß-
ìåíç äåí êáëýðôåé êÜèå äõíáôÞ áéôßá ðïõ ïäçãåß ôïõò íÝïõò ðñïò ôá éáôñéêÜ åðáããÝë-
ìáôá. Ï äéáæåõêôéêüò óõëëïãéóìüò ãéá íá åßíáé Ýãêõñïò ïöåßëåé íá Ý÷åé ðëçñüôçôá êáé
ï ðéï ðÜíù äåí åßíáé ðëÞñçò ãéáôß äéáöåýãïõí ëüãïé üðùò: ç ðáñÜäïóç ôçò ïéêïãÝ-
íåéáò, ôï åðéóôçìïíéêü åíäéáöÝñïí êáé Üëëá.
4. Ï ôÝôáñôïò äéáæåõêôéêüò óõëëïãéêüò åßíáé ëïãéêÜ ïñèüò ãéáôß åßíáé êáé Ýãêõñïò
êáé áëçèÞò. Ôï óõìðÝñáóìá ðáñÜãåôáé ïìáëÜ êáé êáôÜ ëïãéêÞ áíáãêáéüôçôá áðü ôéò
ðñïêåßìåíåò. Åíþ áõôÝò ïé ôåëåõôáßåò áíôáðïêñßíïíôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá (áëçèåßò
ðñïêåßìåíåò).
2ç ¢óêçóç:
Íá áîéïëïãÞóåôå ôá ðáñáêÜôù åðé÷åéñÞìáôá ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìå ôçí å-

ðáãùãéêÞ ìÝèïäï. Íá ëÜâåôå õðüøç óáò ãéá ôçí áîéïëüãçóç êáé ôá âïç-
èçôéêÜ óôïé÷åßá ðïõ áêïëïõèïýí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 18)
ÁðÜíôçóç:
11. Ôï ðñþôï åðé÷åßñçìá åßíáé ìßá áôåëÞò åðáãùãÞ, ìå óõìðÝñáóìá, ðïõ ðéèáíï-
ëïãåßôáé. Ç ãåíßêåõóç ôïõ åðé÷åéñÞìáôïò äåí óôçñßæåôáé óå åðáñêÞ óôïé÷åßá, áëëÜ ìü-
íï óôçí ðñïóùðéêÞ åìðåéñßá ôïõ ïìéëïýíôïò.
12. Ôï äåýôåñï åðé÷åßñçìá åßíáé ìéá ôÝëåéá åðáãùãÞ. Ç ãåíßêåõóç åßíáé åðéôñåðôÞ
ãéáôß óôçñßæåôáé óå åðáñêÞ óôïé÷åßá.
13. Ôï ôñßôï åðé÷åßñçìá åßíáé áôåëÞò åðáãùãÞ. Ç ãåíßêåõóç åßíáé åðéóöáëÞò êáé âå-
âéáóìÝíç ãéáôß äå óôçñßæåôáé óå åðáñêÞ óôïé÷åßá, áëëÜ ìüíï ó’ Ýíá ðåñéóôáôéêü.
14. Ôï ôÝôáñôï åðé÷åßñçìá åßíáé ìéá áôåëÞò åðáãùãÞ. Ç ó÷Ýóç áéôßïõ-áðïôåëÝóìá-
ôïò äåí åßíáé ëïãéêÞ, áëëÜ ÷ñïíïëïãéêÞ (êáêÞ ìÝñá - ðñùúíÞ óõíÜíôçóç ìå ìáýñç ãÜ-
ôá).
15. Ôï ðÝìðôï åðé÷åßñçìá åßíáé ìßá áôåëÞò åðáãùãÞ. Ç ó÷Ýóç áéôßïõ-áðïôåëÝóìá-
ôïò åßíáé áíáãêáßá áëëÜ ü÷é åðáñêÞò. Ôï äéÜâáóìá åßíáé áíáãêáßá ðñïûðüèåóç åðéôõ-
÷ßáò, áëëÜ ü÷é åðáñêÞò, áöïý ç ìåèïäéêüôçôá, ç óõóôçìáôéêüôçôá, ôï êñéôéêü äéÜâá-
óìá, ìðïñïýí íá ÷áñßóïõí ìåãáëýôåñï âáèìü óå êÜðïéá ó÷ïëéêÞ äïêéìáóßá.
16. Ôï Ýêôï åðé÷åßñçìá åßíáé áôåëÞò åðáãùãÞ. Ç ó÷Ýóç áéôßïõ-áðïôåëÝóìáôïò åßíáé
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 35
Ç ÐÅÉÈÙ 35
áíáãêáßá áëëÜ ü÷é åðáñêÞò. Ôá óöÜëìáôá ôçò áíôéâåíéæåëéêÞò ìåñßäáò Þôáí áíáãêáßá
ðñïûðüèåóç ãéá ôçí êáôáóôñïöÞ, áëëÜ ü÷é åðáñêÞò, áöïý ëÜèç ôïõ ßäéïõ ôïõ ÂåíéæÝ-
ëïõ Þ ç óôÜóç ôùí äõôéêþí óõììÜ÷ùí óõíÝâáëáí ó’ áõôü ôï ôñáãéêü áðïôÝëåóìá.
17. Ôï Ýâäïìï åðé÷åßñçìá åßíáé ôÝëåéá åðáãùãÞ. Ç ó÷Ýóç áéôßïõ-áðïôåëÝóìáôïò åß-
íáé óõã÷ñüíùò áíáãêáßá êáé åðáñêÞò ãéá ôï áðïôÝëåóìá.
18. Áêüìá ìßá áôåëÞò åðáãùãÞ. Ï óõëëïãéóìüò ìå áíáëïãßá åßíáé ìåôáöïñéêüò êáé
ãé’ áõôü äåí åðÝ÷åé ôçí áîßá åíüò ëïãéêïý åðé÷åéñÞìáôïò.
19. Êáé áõôü ôï åðé÷åßñçìá åßíáé ìßá áôåëÞò åðáãùãÞ. Ï óõëëïãéóìüò ìå áíáëïãßá
åßíáé êõñéïëåêôéêüò, üìùò ïé ïìïéüôçôåò ðïõ åðéóçìáßíïíôáé áíÜìåóá óôá óõãêñéíüìå-
íá áíôéêåßìåíá äåí åßíáé åðáñêåßò.
10. Ôï äÝêáôï åðé÷åßñçìá åßíáé ìßá áôåëÞò åðáãùãÞ. Ï óõëëïãéóìüò ìå áíáëïãßá
åßíáé ìåôáöïñéêüò, áëëÜ äåí Ý÷åé ôçí áîßá åíüò ëïãéêïý åðé÷åéñÞìáôïò.
1ç Åñþôçóç:
Íá åíôïðßóåôå ðïéïé áðü ôïõò ðáñáêÜôù åðáãùãéêïýò óõëëïãéóìïýò åßíáé

ôÝëåéåò Þ áôåëåßò åðáãùãÝò:
á) Ïé áëëïäáðïß ðïõ åãêáôáóôÜèçêáí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðåñáóìÝíçò
äåêáåôßáò óôçí ÅëëÜäá åßíáé öýóåéò åãêëçìáôéêÝò. Ðñéí áðü Ýíá ìÞíá,
Ýíáò áëëïäáðüò ëÞóôåøå Ýíá óïýðåñ-ìÜñêåô.
â) Ï ¢ñçò, ï Äßáò, ï ÅñìÞò ê.ï.ê. åßíáé åôåñüöùôïé. Ï ¢ñçò, ï Äßáò, ï
ÅñìÞò ê.ï.ê. åßíáé ðëáíÞôåò ôïõ çëéáêïý óõóôÞìáôïò. ¢ñá üëïé ïé ðëá-
íÞôåò ôïõ çëéáêïý óõóôÞìáôïò åßíáé åôåñüöùôïé.
ã) Ç ìçëéÜ, ç ðïñôïêáëéÜ, ç á÷ëáäéÜ åßíáé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß. Ç ìçëéÜ,
ç ðïñôïêáëéÜ, ç á÷ëáäéÜ åßíáé ïðùñïöüñá äÝíôñá. ¢ñá ôá ïðùñïöü-
ñá äÝíôñá åßíáé æùíôáíïß ïñãáíéóìïß.
ä) Ï Ìáñêüíé, ï ¸íôéóïí, ï Ìðåë Þôáí ìåãÜëïé åöåõñÝôåò. Ï Ìáñêüíé, ï
¸íôéóïí, ï Ìðåë Þôáí ëåõêïß. ¢ñá ïé ëåõêïß ãßíïíôáé ìåãÜëïé åöåõñÝôåò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 36
ÁðÜíôçóç:
á) Ï ðñþôïò óõëëïãéóìüò åßíáé ìßá áôåëÞò åðáãùãÞ ðïõ óôçñßæåôáé óå ìßá åðéóöá-
ëÞ êáé âåâéáóìÝíç ãåíßêåõóç: Ýíáò áëëïäáðüò – üëïé ïé áëëïäáðïß. ¢ëëùóôå, üëåò ïé
áôåëåßò åðáãùãÝò êáôáëÞãïõí ì’ Ýíá ëïãéêü Üëìá óôï óõìðÝñáóìá, ãåãïíüò ðïõ ôïõò
ðñïóäßäåé ðéèáíïëïãéêü ÷áñáêôÞñá.
â) Ï äåýôåñïò óõëëïãéóìüò åßíáé ìßá ôÝëåéá åðáãùãÞ, áöïý åñåõíþíôáò ìßá ðñïò
ìßá ôéò ðåñéðôþóåéò ôïõ åîåôáæüìåíïõ èÝìáôïò êáôáëÞãïõìå óôï âÝâáéï óõìðÝñáóìá (ïé
ðëáíÞôåò ôïõ çëéáêïý óõóôÞìáôïò åßíáé åôåñüöùôá óþìáôá) ìå ìßá ãåíßêåõóç, ðïõ óôç-
ñßæåôáé óå åðáñêÞ óôïé÷åßá êáé ç ïðïßá åßíáé åðéôñåðôÞ.
ã) Ï ôñßôïò óõëëïãéóìüò åßíáé ìßá ôÝëåéá åðáãùãÞ ðïõ êáôáëÞãåé ìå ãåíßêåõóç (ç
ïðïßá óôçñßæåôáé óå åðáñêÞ óôïé÷åßá) ó’ Ýíá âÝâáéï óõìðÝñáóìá.
ä) Ï ôåëåõôáßïò óõëëïãéóìüò åßíáé ìéá áôåëÞò åðáãùãÞ, áöïý ç ãåíßêåõóç óôçí ïðïßá
óôçñßæåôáé (êÜèå ëåõêüò = ìåãÜëïò åöåõñÝôçò) äå ëáìâÜíåé õðüøç ôéò åîáéñÝóåéò, áëëÜ
êáé êÜðïéá óçìáíôéêÜ ðïëéôéóìéêÜ êáé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÜ êñéôÞñéá, ðïõ åõíüçóáí ôá
ìÝëç ôùí êïéíùíéþí ôïõ äõôéêïý êüóìïõ, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõò íá êáôáêôÞóïõí ôçí å-
ðéóôçìïíéêÞ ãíþóç. ÅðïìÝíùò, ï óõëëïãéóìüò Ý÷åé ðéèáíïëïãéêü ÷áñáêôÞñá ãéáôß ç ãå-
íßêåõóç, áðü ôçí ïðïßá ðáñÜãåôáé ôï óõìðÝñáóìá, åßíáé âåâéáóìÝíç êáé áíåðáñêÞò.
2ç Åñþôçóç:
Ðïéïé áðü ôïõò ðéï êÜôù óõëëïãéóìïýò åßíáé ëïãéêÜ ïñèïß (Ýãêõñïé êáé á-
ëçèåßò);
á) Ïé Üíèñùðïé óôá óðßôéá ôïõò öéëïîåíïýí ùò æþá áíáøõ÷Þò Þ ãÜôåò Þ
óêýëïõò. Ï ößëïò ìïõ öéëïîåíåß ìßá ãÜôá. ¢ñá, äåí öéëïîåíåß óêýëï.
â) Ïé ðüëåìïé ãßíïíôáé åßôå ãéá ïéêïíïìéêïýò åßôå ãéá ãåùðïëéôéêïýò ëü-
ãïõò. Ï × ðüëåìïò Ýãéíå ãéá ãåùðïëéôéêïýò ëüãïõò. ¢ñá, äåí Ýãéíå ãéá
ïéêïíïìéêïýò ëüãïõò.
ã) ÖÝôïò ôï êáëïêáßñé Þ èá äïõëÝøù Þ èá îåêïõñáóôþ. Äõóôõ÷þò, ëüãù
áíåéëçìÝíùí õðï÷ñåþóåùí, äåí èá Ý÷ù ÷ñüíï ãéá îåêïýñáóç. ¢ñá, èá
äïõëÝøù.
ÁðÜíôçóç:
á) Ï ðñþôïò óõëëïãéóìüò åßíáé Ýãêõñïò, áëëÜ äåí åßíáé áëçèÞò êáé ãé’ áõôü äåí åß-
íáé ëïãéêÜ ïñèüò. Ï ðéï ðÜíù óõëëïãéóìüò äåí åîåôÜæåé ôï åíäå÷üìåíï, ïé Üíèñùðïé
íá öéëïîåíïýí êáé Üëëïõ åßäïõò æþá åêôüò ôçò ãÜôáò êáé ôïõ óêýëïõ.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 37
Ç ÐÅÉÈÙ 37
â) Ï äåýôåñïò óõëëïãéóìüò åßíáé Ýãêõñïò, áëëÜ äåí åßíáé áëçèÞò êáé Üñá ëïãéêÜ
ïñèüò. Ï ðéï ðÜíù äéáæåõêôéêüò óõëëïãéóìüò äåí ëáìâÜíåé õðüøéí ôïõ êáé Üëëïõò ëü-
ãïõò, ïé ïðïßïé ïäçãïýí óå ðïëåìéêÝò óõãêñïýóåéò (åèíéêéóôéêÜ ðÜèç, åèíéêÜ-áðåëåõ-
èåñùôéêÜ-áíôéáðïéêéáêÜ êéíÞìáôá ê.Ü.).
ã) Ï ôñßôïò óõëëïãéóìüò åßíáé ëïãéêÜ ïñèüò (Ýãêõñïò êáé áëçèÞò) ãéáôß áöåíüò ï-
äçãïýìáóôå óôï óõìðÝñáóìá ìå ëïãéêÞ áíáãêáéüôçôá êáé áöåôÝñïõ ïé ðñïêåßìåíåò
ôïõ óõëëïãéóìïý áíôáðïêñßíïíôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
_
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 38
ÅÍÏÔÇÔÁ 6Ç
ÓÇÌÁÓÉÁ ÊÁÉ ÁÎÉÏËÏÃÇÓÇ ÔÙÍ

ÔÅÊÌÇÑÉÙÍ
Åêôüò áðü ôçí áîéïëüãçóç ôùí åðé÷åéñçìÜôùí, ï áêñïáôÞò Þ ï áíáãíþóôçò, ïöåß-
ëåé íá åëÝã÷åé ôçí áîéïðéóôßá ôùí ôåêìçñßùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áðü ôïí ðïìðü ðñï-
êåéìÝíïõ íá ðåßóåé ãéá ôçí ïñèüôçôá ôçò èÝóçò ôïõ. ÔåêìÞñéá åßíáé üëá áõôÜ ôá óôïé-
÷åßá (óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá, èåùñÞìáôá, áðïäåßîåéò, åðéóôçìïíéêÜ óôïé÷åßá) ðïõ åíéó÷ý-
ïõí ôçí ðåéèþ ôïõ ðïìðïý. Ùóôüóï ðáñáôçñåßôáé óõ÷íÜ ôï öáéíüìåíï, ï ðïìðüò íá
÷ñçóéìïðïéåß êÜðïéá óôïé÷åßá áìößâïëçò ðïéüôçôáò, êýñïõò Þ åðéóôçìïíéêÞò áîßáò,
ðïõ åðÝ÷ïõí èÝóç ôåêìçñßùí. ÁõôÜ ôá øåõäïôåêìÞñéá ðñÝðåé íá åíôïðßæïíôáé êáé íá á-
îéïëïãïýíôáé ùò ôÝôïéá, ãéáôß óêïðüò ôïõò åßíáé ç åîáðÜôçóç ôïõ äÝêôç.
ÊáôÜ óõíÝðåéá, ï ëüãïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïìðüò ðñÝðåé íá óôçñßæåôáé óå åðé-
÷åéñÞìáôá, áëëÜ êáé óå ôåêìÞñéá åîáêñéâùìÝíá êáé åðåîåñãáóìÝíá, áí èÝëåé íá ðåßóåé
ãéá ôçí ïñèüôçôá êáé ôçí áîßá ôçò èÝóçò ôïõ Þ ôçò ðëçñïöïñßáò ðïõ ìåôáäßäåé.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 39
Ç ÐÅÉÈÙ 39
1ç ¢óêçóç:
«Óå 200 óåëßäåò ôïõ âéâëßïõ ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

ôçò Á´ Ëõêåßïõ êáé óå 260 ôçò Â´ Ëõêåßïõ, Ýêä. 1999, äåí ðåñéëáìâÜíåôáé
ïýôå Ýíá êåßìåíï ãñáììÝíï áðü ãõíáßêá, åíþ áíôéðñïóùðåýïíôáé 60 (åîÞ-
íôá) Üíôñåò. Áõôü êáé ìüíï äåß÷íåé ðüóï ìåñïëçðôéêïß, áí ìç ôé Üëëï, åßíáé
ïé áíèïëüãïé ôùí äýï áõôþí âéâëßùí».
Íá åëÝãîåôå ôçí áîéïðéóôßá ôùí ôåêìçñßùí óôá ïðïßá âáóßæåôáé ç ðáñáðÜ-
íù Üðïøç, Ý÷ïíôáò õðüøç óáò üôé ôá âéâëßá ðåñéëáìâÜíïõí óõããñáöåßò á-
ðü ôéò ôñåéò ðñþôåò ðåñéüäïõò ôçò ÅëëçíéêÞò ëïãïôå÷íßáò (äçëáäÞ ðåñßðïõ
áðü ôï 10ï áéþíá ùò ôï 1922). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 20)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõëëïãéóìüò ðïõ äéáôõðþíåôáé ðéï ðÜíù äåí óôçñßæåôáé óå åîáêñéâùìÝíá êáé å-
ðåîåñãáóìÝíá ôåêìÞñéá. ¼íôùò, óôï óýíïëï ôùí ðñïáíáöåñüìåíùí óåëßäùí, ç ëï-
ãïôå÷íéêÞ ðáñïõóßá ôùí Åëëçíßäùí äçìéïõñãþí åßíáé ìçäáìéíÞ. ¼ìùò áõôü äåí ï-
öåßëåôáé óôç ìåñïëçøßá ôùí áíèïëüãùí ôùí ó÷ïëéêþí åðéëïãþí, áëëÜ óôçí ßäéá ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá. Áðü ôï 10ï áéþíá Ýùò êáé ôï 1922 ðáñáôçñåßôáé ìßá óðïñáäéêÞ åì-
öÜíéóç ôçò ãõíáéêåßáò ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò, ðïõ ðñÝðåé íá áðïäïèåß óôéò éäéáßôå-
ñåò ðïëéôéóìéêÝò êáé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò, êáèþò åðßóçò êáé
óôçí éäéáßôåñç êïéíùíéêÞ èÝóç ôçò ãõíáßêáò, ç ïðïßá êáèïñéæüôáí áð’ áõôü, ðïõ ç áí-
äñïêñáôïýìåíç éäåïëïãßá åß÷å ïñßóåé ùò «ãõíáéêåßá åñãáóßá».
2ç ¢óêçóç:
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé ôåêìçñéùìÝíåò êáé ðïéåò áôåê-
ìçñßùôåò; (ÈåùñÞóôå üôé ôá óôïé÷åßá åßíáé Ýãêõñá). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-
âëßïõ 20)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 40
ÁðÜíôçóç:
1. Ç ðñþôç ðñüôáóç åßíáé ôåêìçñéùìÝíç ãéáôß ðåñéÝ÷ïíôáé óôçí áéôéïëüãçóÞ ôçò óõ-
ãêåêñéìÝíá êáé åðåîåñãáóìÝíá óôïé÷åßá (áýîçóç ùñþí áðü 40 óå 45 åâäïìáäéáßùò).
2. Ç äåýôåñç ðñüôáóç åßíáé áôåêìçñßùôç ãéáôß äå óôçñßæåôáé óå êáíÝíá ôåêìÞñéï,
áëëÜ óå ìéá õðïêåéìåíéêÞ êñßóç (üðùò áíáìåíüôáí áðü ìéá êõâÝñíçóç ... ôùí åñãá-
æïìÝíùí).
3. Ç ôñßôç ðñüôáóç åßíáé, åðßóçò, áôåêìçñßùôç, áöïý äå ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáíÝíá
ôåêìÞñéï, áëëÜ äéÜöïñåò åíôõðùóéïèçñéêÝò åêöñÜóåéò: åëëéðÞ, äéÜôñçôá, áò ìçí õðï-
ôéìïýí ïé êõâåñíþíôåò ôç íïçìïóýíç ôïõ ëáïý.
4. Ç ôåëåõôáßá ðñüôáóç åßíáé ôåêìçñéùìÝíç, ãéáôß áíáöÝñïíôáé, Ýóôù êé áí äåí á-
ðáñéèìïýíôáé, êÜðïéá ðåéñÜìáôá, ôá ïðïßá åðéâåâáéþíïõí ôçí ðéï ðÜíù ðëçñïöïñßá
(ôçí êáôáóôñïöÞ ôùí âéôáìéíþí áðü ôçí õøçëÞ èåñìïêñáóßá).
1ç Åñþôçóç:
Íá åëÝãîåôå ôçí áîéïðéóôßá ôùí ôåêìçñßùí ôçò ðéï êÜôù èÝóçò:

«¼ðùò öáíåñþíåé ç åðåîåñãáóßá ôùí óôïé÷åßùí ðïõ Ý÷ïõí óõãêåíôñùèåß
áðü åêðáéäåõôéêïýò, êáôÜ ôçí ðåñõóéíÞ åîåôáóôéêÞ äéáäéêáóßá õðÞñîáí
ìáèÞìáôá óôá ïðïßá Ýîé óôïõò äÝêá ìáèçôÝò Ýãñáøáí êÜôù áðü ôç âÜóç,
åíþ ôï 45% ôùí ìáèçôþí ôçò Â´ Ëõêåßïõ äåí êáôÜöåñå íá ðéÜóåé ìÝóï ü-
ñï âáèìïëïãßáò ðÜíù áðü 9,5. Ôï õøçëüôåñï ðïóïóôü áðïôõ÷ßáò ùóôüóï
óçìåéþèçêå óôçí Ôå÷íïëïãéêÞ êáôåýèõíóç (57, 26%), åíþ êÜðùò ÷áìç-
ëüôåñï Þôáí ôï ðïóïóôü áðïôõ÷ßáò óôç ÈåùñçôéêÞ (50, 12%) êáé èåáìáôé-
êÜ ÷áìçëüôåñï óôç ÈåôéêÞ (18,6%).»
(ÔÏ ÂÇÌÁ, ÊõñéáêÞ 13 ÌáÀïõ 2002, Á40)
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò åýêïëá ìðïñåß íá äéáðéóôþóåé ï áíáãíþóôçò, ç ðéï ðÜíù ðëçñïöïñßá óôç-
ñßæåôáé óå åîáêñéâùìÝíá êáé åðåîåñãáóìÝíá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá, ðñïêåéìÝíïõ íá ðåé-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 41
Ç ÐÅÉÈÙ 41
óåé ôïõò áíèñþðïõò óôïõò ïðïßïõò áðåõèýíåôáé (åêðáéäåõôéêïýò, ãïíåßò, ìáèçôÝò), ãéá
ôá áðïôåëÝóìáôá ôùí ðáíåëëçíßùí åîåôÜóåùí ôïõ 2001.
Ðáñáôßèåíôáé ïñéóìÝíá åîáêñéâùìÝíá óôïé÷åßá, ôá ïðïßá óõãêåíôñþèçêáí áðü
ôïõò åêðáéäåõôéêïýò, ãéá íá áðïäåé÷èåß üôé Ýîé óïôõò äÝêá ìáèçôÝò Ýãñáøáí êÜôù áðü
ôç âÜóç, åíþ ôï 45% ôùí ìáèçôþí ôçò äåýôåñçò Ëõêåßïõ äåí êáôüñèùóå íá óõãêå-
íôñþóåé ìÝóï üñï âáèìïëïãßáò ðÜíù áðü 9,5, óôéò åîåôÜóåéò ôïõ 2001.
2ç Åñþôçóç:
Íá åíôïðßóåôå ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé ôåêìçñéùìÝíåò êáé

ðïéåò áôåêìçñßùôåò.
á) Áõîáíüìáóôå áëëÜ äåí ... ðëçèáßíïõìå: Ìðïñåß ç áðïãñáöÞ ðïõ äéå-
îÞãáãå ç ÅèíéêÞ ÓôáôéóôéêÞ Õðçñåóßá íá êáôÝãñáøå áýîçóç ôïõ ðëç-
èõóìïý ôçò ÷þñáò êáôÜ ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá, ùóôüóï ï íüìéìïò ðëç-
èõóìüò óçìåßùóå áýîçóç ìüíï êáôÜ 0,7%.
â) Ôï üôé ç äéáóýíäåóç ôùí ïéêïíïìéêþí óõìöåñüíôùí ìå ôçí ðïëéôéêÞ å-
îïõóßá áðïäåéêíýåé ôï Ýëëåéìá äçìïêñáôßáò óôçí ÅëëÜäá åßíáé áõôï-
íüçôï, áëëÜ êáé åîáêñéâùìÝíï.
ã) Ìå åîáêüóéåò ÷éëéÜäåò áðïëýóåéò ôï 2001, ôïí ðëçèùñéóìü íá åêôé-
íÜóóåôáé óôï 4,4% ôïí ÉáíïõÜñéï ôïõ 2002, ôçí áíåñãßá íá ðëçóéÜæåé
ôï 11% êáé ôçí áíåñãßá ôùí íÝùí åéäéêüôåñá, íá âñßóêåôáé óôï õøçëü-
ôåñï óçìåßï áð’ üëåò ôéò ÷þñåò ôçò Å.Å. (21,6%), ç êáôÜóôáóç ðïõ á-
íôéìåôùðßæïõí ïé ìéóèùôïß, ç ôåñÜóôéá ðëåéïøçößá ôùí ðïëéôþí, äçëá-
äÞ, äå ìïéÜæåé êáèüëïõ ñüäéíç.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç ðñþôç ðñüôáóç åßíáé ôåêìçñéùìÝíç ãéáôß óôçñßæåôáé óå åðåîåñãáóìÝíá êáé å-
îáêñéâùìÝíá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá, ðñïêåéìÝíïõ íá áðïäåßîåé üôé ç áýîçóç ôïõ ðëçèõ-
óìïý ôçò ÷þñáò åßíáé åëÜ÷éóôç (0,7%).
â) Ç äåýôåñç ðñüôáóç åßíáé áôåêìçñßùôç. Áí êáé ãßíåôáé áíáöïñÜ óå êÜðïéá óôïé-
÷åßá, áõôÜ äåí ðáñáôßèåíôáé êáé ùò åê ôïýôïõ, äå ìðïñåß íá ëçöèïýí õðüøç.
ã) Ç ôñßôç ðñüôáóç åßíáé ôåêìçñéùìÝíç. Ôá óôïé÷åßá ôùí ïéêïíïìéêþí äåéêôþí ðïõ
÷ñçóéìïðïéïýíôáé áðü ôïí ðïìðü åßíáé åðåîåñãáóìÝíá, åðáñêÞ êáé åîáêñéâùìÝíá.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 42
ÅÍÏÔÇÔÁ 7Ç
ÐÁÑÁËÏÃÉÊÏÉ ÓÕËËÏÃÉÓÌÏÉ
á) Ðáñáëïãéóìïß: åßíáé åêåßíá ôá ëïãéêÜ ó÷Þìáôá (óõëëïãéóìïß, èÝóåéò), ðïõ åíþ óôçí
åîùôåñéêÞ ôïõò ìïñöÞ ìïéÜæïõí ìå ôïõò ëïãéêÜ ïñèïýò óõëëïãéóìïýò (âë. ðéï ðÜ-
íù, Åíüôçôá 4ç), óôçí ïõóßá ôïõò äåí Ý÷ïõí áðïäåéêôéêÞ áîßá ãéáôß áðÝ÷ïõí áðü ôïí
ïñèü ëüãï. Ïé ðáñáëïãéóìïß ïöåßëïíôáé óå äýï ëüãïõò: ôá ëïãéêÜ óöÜëìáôá êáé ôçí
ðñüèåóç åîáðÜôçóçò ôïõ äÝêôç áðü ôïí ðïìðü.
â) Óüöéóìá: åßíáé ï óêïðßìùò åóöáëìÝíïò êáé ðáñáðëáíçôéêüò óõëëïãéóìüò, ðïõ åðé-
äéþêåé íá ðåßóåé ìå ëïãéêïöáíÞ óõìðåñÜóìáôá, ôá ïðïßá áíôéêñïýïíôáé äýóêïëá.
:
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 43
Ç ÐÅÉÈÙ 43
1ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ôïõò ëüãïõò ðïõ ïäçãïýí, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, êÜðïéïí íá ÷ñç-
óéìïðïéÞóåé ôÝôïéá ìÝóá óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðåßóåé. (óåëßäá ó÷ïëéêïý
âéâëßïõ 21)
ÁðÜíôçóç:
¸÷ïíôáò õðüøç ìáò, üóá áíáöÝñèçêáí ðéï ðÜíù, ãéá ôïõò ðáñáëïãéêïýò óõëëï-
ãéóìïýò êáé ôá óïößóìáôá, ïé ëüãïé ðïõ ïäçãïýí ôïí ðïìðü íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôÝôïéá
ìÝóá óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðåßóåé, ìðïñïýí íá ôáîéíïìçèïýí óå ôñåéò êáôçãïñßåò:
1. Ç ðñþôç êáôçãïñßá ðåñéëáìâÜíåé åêåßíïõò ôïõò ëüãïõò ðïõ óôåñïýí áðü ôïí ðï-
ìðü ôçí éêáíüôçôá íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ëïãéêÜ ïñèïýò óõëëïãéóìïýò, åßôå áðü ãíùóôé-
êÞ áíåðÜñêåéá, åßôå áðü áäõíáìßá óõãêñüôçóçò Ýãêõñùí êáé ïñèþí åðé÷åéñçìÜôùí.
2. Ç äåýôåñç êáôçãïñßá ðåñéÝ÷åé áõôïýò ôïõò ëüãïõò (óêïðéìüôçôá, éäéïôÝëåéá, õ-
ðïêñéóßá, ðñüèåóç åîáðÜôçóçò) ðïõ áíáãêÜæïõí ôïí ðïìðü íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ðáñá-
ëïãéêïýò óõëëïãéóìïýò ãéá íá ðåßóåé ôï êïéíü. Åõñåßá ÷ñÞóç ðáñáëïãéêþí óõëëïãé-
óìþí áðü éäéïôÝëåéá, ðáñáôçñåßôáé óôéò äçìáãùãéêïý ôýðïõ ðïëéôéêÝò ôïðïèåôÞóåéò,
óôéò ðñïðáãáíäéóôéêÝò åêóôñáôåßåò «åíçìÝñùóçò» ôùí åêÜóôïôå êïéíùíéêïðïëéôéêþí
êáèåóôþôùí, óôéò äéáöçìéóôéêÝò êáìðÜíéåò, ôÝëïò, ôùí ðïëõåèíéêþí åôáéñåéþí.
3) Ç ôñßôç êáôçãïñßá óõãêåíôñþíåé áõôïýò ôïõò ëüãïõò (åéñùíßá, ðåñéðáéêôéêÞ äéÜèå-
óç, ÷éïýìïñ) ðïõ ïäçãïýí ôïí ðïìðü óôç ÷ñçóéìïðïßçóç ðáñáëïãéêþí óõëëïãéóìþí, ü-
÷é ãéá íá ðåßóåé, áëëÜ ãéá íá ó÷ïëéÜóåé Þ íá õðïâáèìßóåé ôï êýñïò åíüò äéáëüãïõ.
2ç ¢óêçóç:
Ôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá áðü ôï «Ñéíüêåñï» ôïõ ÉïíÝóêï áíÞêåé óôï «ÈÝá-

ôñï ôïõ ðáñáëüãïõ» ôï ïðïßï ðñïóðáèåß íá ðáñïõóéÜóåé ôï ðáñÜëïãï ôçò
áíèñþðéíçò æùÞò êáé ôïí åêöõëéóìü ôùí áíèñþðéíùí ó÷Ýóåùí.
Ìå âÜóç ôï êåßìåíï ôïõ ÉïíÝóêï, íá åíôïðßóåôå ôïõò ðéï öáíåñïýò ðáñá-
ëïãéêïýò óõëëïãéóìïýò ôïõ öéëïóüöïõ-ïñèïëïãéóôÞ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-
âëßïõ 22)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 44
ÁðÜíôçóç:
Ðñïôïý åíôïðßóïõìå ôïõò ðéï öáíåñïýò ðáñáëïãéêïýò óõëëïãéóìïýò ôïõ êåéìÝ-
íïõ, êñßíïõìå óêüðéìï íá ðñïóèÝóïõìå êÜðïéá åðéðëÝïí äéåõêñéíéóôéêÜ óôïé÷åßá ãéá
ôïí ÉïíÝóêï êáé ôç èåáôñéêÞ ôïõ ðáñáãùãÞ.
Ï ÅõãÝíéïò ÉïíÝóêï (Eugen Ionescu), ÃÜëëïò èåáôñéêüò óõããñáöÝáò, ñïõìáíéêÞò
êáôáãùãÞò (Óëáôßíá Ñïõìáíßáò 1912 - Ðáñßóé 1994), Üñ÷éóå íá ãñÜöåé ìåôÜ ôá ôñéÜ-
íôá ôïõ, ÷ùñßò ìåãÜëåò åëðßäåò íá äåé ôá Ýñãá ôïõ áíåâáóìÝíá áðü ôá ìåãÜëá åèíéêÜ
èÝáôñá ôçò Ãáëëßáò. Ðñéí êáèéåñùèåß, ôá Ýñãá ôïõ ðáßæïíôáí óå ìéêñÜ ðñùôïðïñéáêÜ
èÝáôñá. Ó’ áõôÞí ôçí ðåñßïäï, ï ÉïíÝóêï ãñÜöåé ôç «ÖáëáêñÞ Ôñáãïõäßóôñéá», ôï «ÌÜ-
èçìá», ôéò «ÊáñÝêëåò», ôá «Èýìáôá ôïõ êáèÞêïíôïò», ôïí «Áìåäáßï Þ ðþò íá ôïí îå-
öïñôùèåßôå» êáé Üëëá.
Ç èåáôñéêÞ áíáãíþñéóç ôïõ Ýñãïõ ôïõ Ýñ÷åôáé áñãüôåñá, ôçí åðüìåíç äåêáåôßá,
ðñÜãìá ðïõ äçìéïõñãåß óôï óõããñáöÝá ìßá âáñýôáôç åõèýíç, ðïõ öèÜíåéìÝ÷ñé ôï óõ-
íáßóèçìá ôçò áãùíßáò. Ôï Ýñãï ôïõ ÉïíÝóêï áðëþíåôáé ðïëõÜñéèìï, ðïëýìïñöï êáé
Üíéóï. ×ñçóéìïðïéþíôáò ôéò öüñìåò ôïõ õðåññåáëéóìïý, ðñïóðáèåß íá áðïäåßîåé ìå ôá
Ýñãá ôïõ ôç óõìâáôéêüôçôá êáé ôï ðáñÜëïãï ôùí áíèñþðéíùí ó÷Ýóåùí. Óôá ðñþôá ôïõ
Ýñãá, ôï èåáôñéêü ðáé÷íßäé ðáßæåôáé ìå äñáìáôéêÞ êùìéêüôçôá ãýñù áðü ôï æåõãÜñé: Üí-
äñáò - ãõíáßêá.
Ôï 1957 ï âáóéêüò Éïíåóêéêüò Þñùáò (Ï ÌðåñáíæÝ) åãêáôáëåßðåé ôç óõæõãéêÞ åóôßá
êáé âãáßíåé óôïí êüóìï ãéá íá ôïí áíôéìåôùðßóåé, áõôüí êáé ôïõò áíèñþðïõò (¢ìéóèïò
äïëïöüíïò, Ñéíüêåñïò). Óôï «Ñéíüêåñï», åõñýôåñá ãíùóôü Ýñãï ôïõ ÉïíÝóêï, ï äçìé-
ïõñãüò ðñïóðáèåß êáé åðéôõã÷Üíåé ôåëéêþò, íá ðåñéãñÜøåé ôç äéáäéêáóßá «íáæéóôéêï-
ðïßçóçò» (áëëÜ êáé ãåíéêüôåñá, ôçí åãêáèßäñõóç ïðïéïõäÞðïôå áðïëõôáñ÷éêïý êáèå-
óôþôïò) ìéáò ÷þñáò. Ç «ñéíïêåñßôéäá», óáí ìéá Üëëç åðéäçìéêÞ íüóïò, ðñïóâÜëëåé óé-
ãÜ-óéãÜ üëïõò ôïõò êáôïßêïõò ìéáò ðüëçò. Ï Þñùáò (ÌðåñáíæÝ) äçëþíåé ìå áðüãíù-
óç ôçí ðßóôç ôïõ óôï «áíèñþðéíï» êáé ôç èÝëçóÞ ôïõ íá áíôéóôáèåß óôç «ìáæïðïßçóç»
ðïõ åðéöÝñåé ç «áóèÝíåéá», üóï êé áí ðïëëÝò öïñÝò ìðáßíåé óôïí ðåéñáóìü, íá ìåôá-
ìïñöùèåß êáé åêåßíïò óå ñéíüêåñï, ëüãù ôçò ìïíáîéÜò, ôïõ ôñüìïõ êáé ôçò äåéëßáò.
ÔÝëïò, ìå ôï Ýñãï: «Ï âáóéëéÜò ðåèáßíåé», ï ÉïíÝóêï ðñïóðáèåß íá ðñïóåããßóåé (ìÝ-
óù ôïõ ÌðåñáíæÝ) ôï ðéï âáèõóôü÷áóôï èÝìá ôïõ èåÜôñïõ: ôçí ðñüêëçóç ôùí ãçñá-
ôåéþí êáé ôïõ èáíÜôïõ, ðéóôåýïíôáò üôé Ýôóé èá ìðïñïýóå íá îïñêßóåé ôï öüâï ôïõ èá-
íÜôïõ ðïõ áíáâëýæåé áðü ïëüêëçñï ôï Ýñãï ôïõ.
Ïé ðéï öáíåñïß «ðáñáëëïãéêïß óõëëïãéóìïß» – óôï ðéï ðÜíù áðüóðáóìá áðü ôï «Ñé-
íüêåñï» ôïõ ÉïíÝóêï – ôïõ öéëïóüöïõ-ïñèïëïãéóôÞ åßíáé:
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 45
Ç ÐÅÉÈÙ 45
1. Ç ãáëÞ Ý÷åé ôÝóóáñáò ðüäáò.

Ï Éóßäùñïò êáé ï Öñéêü Ý÷ïõí áíÜ ôÝóóáñáò ðüäáò Ýêáóôïò.
¢ñá ï Éóßäùñïò êáé ï Öñéêü åßíáé ãáëáß!
2. ¼ëáé áé ãáëáß åßíáé èíçôáß.
Ï ÓùêñÜôçò åßíáé èíçôüò.
¢ñá ï ÓùêñÜôçò åßíáé ãáëÞ.
3. Ç ãáëÞ Ý÷åé ôÝóóáñáò ðüäáò.
Êáé ï óêýëïò ìïõ Ý÷åé ôÝóóáñáò ðüäáò.
Ôüôå åßíáé ãáëÞ.
3ç ¢óêçóç:
Óõìðëçñþóôå ôïí ðáñáêÜôù óõëëïãéóìü:

«Äåí õðÜñ÷åéò, áãáðçôÝ ìïõ, êáé äåí õðÜñ÷åéò, äéüôé äå óêÝöôåóáé. Áðü ôç
óôéãìÞ ðïõ è’ áñ÷ßóåéò íá óêÝðôåóáé, èá õðÜñ÷åéò.» (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-
âëßïõ 22)
ÁðÜíôçóç:
Ï ðéï ðÜíù óõëëïãéóìüò ôïõ Æáí áðç÷åß ôç ðïëý ãíùóôÞ ñÞóç ôïõ ÃÜëëïõ öéëï-
óüöïõ êáé ìáèçìáôéêïý Rene Descartes (ÑåíÜôïò ÊáñôÝóéïò 1596-1650), Cogito ergo
sum (áêÝöôïìáé, Üñá õðÜñ÷ù).
Ï óõëëïãéóìüò ôïõ Æáí ìðïñåß íá óõðëçñùèåß ùò åîÞò:
á) üðïéïò óêÝöôåôáé õðÜñ÷åé
Äå óêÝöôåóáé.
¢ñá, äåí õðÜñ÷åéò.êáé
â) Èá õðÜñ÷åéò áðü ôç óôéãìÞ ðïõ è’ áñ÷ßóåéò íá óêÝðôåóáé
Èá áñ÷ßóåéò íá óêÝðôåóáé.
¢ñá, èá õðÜñ÷åéò.
4ç ¢óêçóç:
Ó÷ïëéÜóôå ôï åðé÷åßñçìá ôïõ Æáí: «Ôßðïôá äåí åßíáé ðéï öõóéêü (áðü ôç
æùÞ). Êáé íá ç áðüäåéîç: ïé ðÜíôåò æïõí». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 22)
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò åýêïëá ãßíåôáé áíôéëçðôü, ï Æáí ìå ðåñéðáéêôéêü êáé ó÷åäüí åéñùíéêü ýöïò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 46
áíôáðáíôÜ óôéò ìåôáöõóéêÜ åêöñáæüìåíåò áãùíßåò ôïõ ößëïõ ôïõ ÌðåñáíæÝ. Ðñáãìá-
ôéêÜ, áðü «öõóéêÞò» ðëåõñÜò, ôï ãåãïíüò ôçò ðáñïõóßáò ôùí óõíáíèñþðùí ìáò ðïõ
æïõí, åßíáé ç ìåãáëýôåñç áðüäåéîç ãéá ôç «öõóéêüôçôá» ôçò æùÞò.
Ùóôüóï, ç æùÞ ìðïñåß íá áðïêôÞóåé êáé Üëëåò äéáóôÜóåéò, ïé ïðïßåò äåí ðñÝðåé êáé
äå ÷ñåéÜæåôáé íá åñìçíåõèïýí ìå âÜóç ôïõò óõëëïãéóìïýò ôçò ëïãéêÞò. Ðñüêåéôáé ãéá
ðôõ÷Ýò ôçò æùÞò (êïéíùíéêüôçôá, óõíáéóèçìáôéóìüò, øõ÷ïëïãßá), ãéá ôçí êáôáíüçóç
ôùí ïðïßùí, áðáéôåßôáé óõíôïíéóìÝíç ðñïóðÜèåéá ôùí íïçôéêþí êáé ôùí øõ÷ïêïéíùíé-
êþí éêáíïôÞôùí ôïõ áíèñþðïõ.
Åäþ, åêïýóéá ï ÉïíÝóêï ôïðïèåôåß ôï Æáí íá äéáôõðþíåé áõôü ôï óõëëïãéóìü ôçò
ëïãéêÞò ãéá íá äåßîåé ôüóï ôç äéÜóôáóç áðüøåùí ìåôáîý ÌðåñáíæÝ êáé êïéíùíéêïý ðå-
ñéãýñïõ, üóï êáé ôçí áíåðÜñêåéá ôçò ëïãéêÞò íá åñìçíåýóåé ðïëýðëïêåò óõíáéóèç-
ìáôéêÝò êáôáóôÜóåéò.
Åñþôçóç:
ÐñïóðáèÞóôå êáé åóåßò íá äçìéïõñãÞóåôå ïñéóìÝíïõò «ðáñáëïãéêïýò

óõëëïãéóìïýò».
ÁðÜíôçóç:
ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñïõìå ôïõò áêüëïõèïõò:
á) Ï áóôõíïìéêüò åßíáé üñãáíï.
Ôï ìðïõæïýêé åßíáé üñãáíï.
¢ñá, ï áóôõíïìéêüò åßíáé ìðïõæïýêé.
â) Ç áãåëÜäá åßíáé Ýìâéï ïí.
Ï ðßèçêïò åßíáé Ýìâéï ïí.
¢ñá, ç áãåëÜäá åßíáé ðßèçêïò.
ã) Ïé ÷þñåò ôçò Í.Á. Åõñþðçò áíôéìåôùðßæïõí ðñüâëçìá ëåéøõäñßáò.
Ïé ÷þñåò ôçò ÁöñéêÞò áíôéìåôùðßæïõí ðñüâëçìá ëåéøõäñßáò.
¢ñá, ïé ÷þñåò ôçò Í.Á. Åõñþðçò åßíáé ÷þñåò ôçò ÁöñéêÞò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 47
Ç ÐÅÉÈÙ 47
ÅÍÏÔÇÔÁ 8Ç
Á´ ÊEIMENO
1ç¢óêçóç:
ÊïéôÜîôå ðÜëé ôï äåýôåñï ìÝñïò ôïõ Üñèñïõ, üðïõ ï óõããñáöÝáò áíáöå-

ñüìåíïò óôá áßôéá ôïõ ðñïâëÞìáôïò óçìåéþíåé üôé «èá ðñïóðáèÞóåé íá ôá
óêéáãñáöÞóåé». Ðþò åîçãåßôå ôç óôÜóç áõôÞ ôïõ óõããñáöÝá; Ãéáôß äåí õ-
ðïóôçñßæåé ìå áðüëõôç âåâáéüôçôá ôç ãíþìç ôïõ, áöïý óôçñßæåôáé óå á-
íáìöéóâÞôçôá äåäïìÝíá; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 27)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ôïõ Üñèñïõ ðïëý ïñèÜ óçìåéþíåé: «Ùóôüóï, èá ðñïóðáèÞóù ðá-
ñáêÜôù íá ôá óêéáãñáöÞóù üóï ìðïñþ êáëýôåñá», ãéáôß áõôÞ åßíáé ç åðéâáëëüìåíç
óôÜóç êáé èÝóç åíüò åñåõíçôÞ-åðéóôÞìïíá. ÅðéðñïóèÝôùò, ï Ã.Ì. ÓçöÜêçò äå óôçñß-
æåôáé óå áíáìöéóâÞôçôá äåäïìÝíá, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá áíáêáëýøåé ôá áßôéá ôïõ
ðñïâëÞìáôïò.
ÁíôéèÝôùò, ÷Üñç óôá åðåîåñãáóìÝíá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá ðïõ Ý÷åé óôç äéÜèåóÞ ôïõ
êáé ìåëåôþíôáò ôéò óõíÝðåéåò ôïõ ðñïâëÞìáôïò, ðñïóðáèåß áñãÜ, áëëÜ ìåèïäéêÜ íá á-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 48
íáêáëýøåé ôá áßôéá. ÐáñáäÝ÷åôáé Üëëùóôå, üôé ôá ðïëýðëïêá ðñïâëÞìáôá Ý÷ïõí ðïëý-

ðëïêá áßôéá êáé ãé’ áõôü ðñÝðåé íá åßìáóôå éäéáßôåñá åðéöõëáêôéêïß êáé ðñïóåêôéêïß ü-
ôáí êáôáðéáíüìáóôå ìå ôçí áéôéïëüãçóç ôÝôïéïõ åßäïõò öáéíïìÝíùí.
2ç ¢óêçóç:
Ðéóôåýåôå üôé ôá áßôéá ðïõ åðéóçìáßíåé ï óõããñáöÝáò (éóôïñéêÜ - êïéíùíé-

êïðïëéôéêÜ) åßíáé åðáñêÞ êáé áíáãêáßá ãéá íá ðñïêýøïõí ôá áðïôåëÝóìá-
ôá (ãéãáíôéóìüò êáé ÷áìçëÞ ðïéüôçôá ôçò åêðáßäåõóçò); (óåëßäá ó÷ïëéêïý
âéâëßïõ 27)
ÁðÜíôçóç:
Åßäáìå êáé ðñïçãïõìÝíùò, ðùò ï Ã.Ì. ÓçöÜêçò, äçëþíåé üôé èá ðñïóðáèÞóåé íá
óêéáãñáöÞóåé ôá áßôéá ôùí ðñïâëçìÜôùí ôçò áíþôåñçò êáé áíþôáôçò åëëçíéêÞò åêðáß-
äåõóçò. Ï åñåõíçôÞò åîåôÜæåé ôï èÝìá óôçí êïéíùíéêÞ-ðñáêôéêÞ ôïõ äéÜóôáóç êáé ðå-
ñéïñßæåôáé ìüíï óå ìßá éóôïñéêÞ áíáäñïìÞ, óôï êïéíùíéêïðïëéôéêü ðåñéâÜëëïí, ôï ï-
ðïßï ÷áñáêôÞñéóå ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôçí ðïéüôçôá ôçò ðáñå÷üìåíçò áíþôáôçò êáé á-
íþôåñçò åêðáßäåõóçò.
ÅðïìÝíùò, üóïí áöïñÜ óôçí éóôïñéêÞ êáé êïéíùíéêïðïëéôéêÞ äéÜóôáóç ôïõ èÝìá-
ôïò, ôá áßôéá áõôÜ åßíáé åðáñêÞ êáé áíáãêáßá. Ùóôüóï, ôá ðñïâëÞìáôá (ãéãáíôéóìüò -
÷áìçëÞ ðïéüôçôá åêðáßäåõóçò) äåí Ý÷ïõí ìüíï éóôïñéêÝò êáé êïéíùíéêïðïëéôéêÝò áöå-
ôçñßåò. Èá ìðïñïýóáí, Üñá, íá ïöåßëïíôáé ôá ðéï ðÜíù ðñïâëÞìáôá, óôï ÷áñáêôÞñá
ôçò äåõôåñïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò (ãõìíÜóéï-ëýêåéï, óýóôçìá ðáíåëëçíßùí åîåôÜóå-
ùí), óôçí Ýëëåéøç ó÷åäéáóìïý ôçò ôñéôïâÜèìéáò åêðáßäåõóçò ìå âÜóç ôéò ðñáãìáôéêÝò
êïéíùíéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò áíÜãêåò ôçò ÷þñáò, óôçí áäõíáìßá, ôÝëïò, ôùí Á.Å.É. -
Ô.Å.É. íá êáèïñßóïõí ôïí áñéèìü ôùí åéóáêôÝùí êáé ôçí ðïéüôçôá ôçò ðáñå÷üìåíçò óå
áõôïýò åêðáßäåõóçò.
Äéáðéóôþíïõìå äçëáäÞ üôé ôá áßôéá ðïõ åðåóÞìáíå ï óõããñáöÝáò áöïñïýí óôç ìßá
áðü ôéò ðïëëÝò äéáóôÜóåéò ôïõ ðñïâëÞìáôïò êáé ùò åê ôïýôïõ äåí ìðïñïýí íá ÷áñá-
êôçñéóôïýí ùò åðáñêÞ.
3ç ¢óêçóç:
Íá åíôïðßóåôå: á) ôï ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï óõããñáöÝá, â) ôç èÝóç

ôïõ, ã) ôá åðé÷åéñÞìáôá êáé ôá ôåêìÞñéÜ ôïõ, ä) ôï óõìðÝñáóìá óôï ïðïßï
êáôáëÞóåé óôïí åðßëïãï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 27)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 49
Ç ÐÅÉÈÙ 49
ÁðÜíôçóç:
á) Ôï èÝìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï Ã.Ì. ÓçöÜêç åßíáé ôá ðñïâëÞìáôá ôçò áíþôáôçò ðáé-
äåßáò: ï ãéãáíôéóìüò êáé ç ÷áìçëÞ ôçò ðïéüôçôá.
â) Ç èÝóç ôïõ óõããñáöÝá äçëþíåôáé ñçôÜ êáé áðåñßöñáóôá: äåí åðéèõìåß íá ðñï-
ôåßíåé ëýóåéò óå åèíéêÞ êëßìáêá, áëëÜ áðëÜ íá ðåñéãñÜøåé ôï ðñüâëçìá, íá åðé÷åéñÞ-
óåé äéÜãíùóç ôçò áóèÝíåéáò óôï óýíïëü ôçò êáèþò êáé íá áíáæçôÞóåé ôá áßôéÜ ôïõ.
ã) Ôá ôåêìÞñéá ôïõ áñèñïãñÜöïõ åßíáé åðåîåñãáóìÝíá êáé åîáêñéâùìÝíá. Ðñüêåé-
ôáé ãéá ôïí Ðßíáêá 1 (óåë 24) ôçò ÅèíéêÞò ÓôáôéóôéêÞò Õðçñåóßáò êáé ôá óôïé÷åßá ôçò
Äéåèíïýò ÔñÜðåæáò ãéá ôéò äçìüóéåò äáðÜíåò êÜèå êñÜôïõò ãéá ôçí Ðáéäåßá ôïõ.
Ùò åðé÷åéñÞìáôá ÷ñçóéìïðïéåß ôçí éóôïñéêÞ áíáäñïìÞ óôïí êïéíùíéêïðïëéôéêü ðá-
ñÜãïíôá ðïõ êáèüñéóå ôï ÷áñáêôÞñá ôçò áíþôáôçò ðáéäåßáò: «ç ìåôáìüñöùóç ôïõ íå-
ïÝëëçíá áðü áíáôïëßôç óå Åõñùðáßï», «ç ìÝèïäïò ãéá ôçí åðßôåõîç ôçò ðïèçôÞò êïé-
íùíéêÞò ìåôáìüñöùóçò, Þôáí ç åêðáßäåõóç, ç åããñáììáôïóýíç, ôá ãñÜììáôá», «äåí
áðÝíåéìå áðëþò ... ãéá ìéáí åðéôõ÷çìÝíç êïéíùíéêÞ óôáäéïäñïìßá», «Áõôü ôï ôåëåõôáßï
... êáé ôçí ðïéüôçôá ôùí óðïõäþí ðïõ ðáñåß÷å».
ä) ÔÝëïò, ôï óõìðÝñáóìá óôï ïðïßï êáôáëÞãåé óôïí åðßëïãï, ï óõããñáöÝáò åßíáé
ðïëý óõãêåêñéìÝíï: áñãÜ áëëÜ óôáèåñÜ ïé ðåñéóóüôåñïé áðü ôïõò ðôõ÷éïý÷ïõò èá á-
ðïññïöçèïýí áðü ôéò êñáôéêÝò õðçñåóßåò êáé ôá ðåñéïñéóìÝíá, ðáñáäïóéáêÜ, åëåýèå-
ñá åðáããÝëìáôá, ðïõ ïñãáíþíïíôáé ìå âÜóç Ýíá áíôéðáñáãùãéêü ìïíôÝëï êïéíùíßáò,
ôï ïðïßï ãéá íá åðéâéþóåé óôçñßæåôáé óôá óõíå÷Þ äÜíåéá, ôçí åéóáãüìåíç ãíþóç êáé ôå-
÷íïëïãßá, ôá åéóáãüìåíá áãáèÜ – õëéêÜ üóï êáé ðïëéôéóôéêÜ.
4ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ðÜëé ôï á´ ìÝñïò ôïõ Üñèñïõ êáé ðñïóÝîôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ï-
ðïßï ï óõããñáöÝáò ðáñïõóéÜæåé, åñìçíåýåé êáé ó÷ïëéÜæåé ôá ôåêìÞñéá ðïõ
÷ñçóéìïðïéåß, ãéá íá õðïóôçñßîåé ôçí ÜðïøÞ ôïõ. Ðïéá åßíáé ãåíéêÜ ç ãíþ-
ìç óáò ãéá ôçí åõñýôåñç ÷ñÞóç ôùí óôáôéóôéêþí óôïé÷åßùí ùò ôåêìçñßùí;
Ðéóôåýåôå üôé åßíáé áîéüðéóôá êÜèå öïñÜ ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôïõò; (óåëßäá
ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 27)
ÁðÜíôçóç:
Åðáíåñ÷üìåíïé óôï á´ ìÝñïò ôïõ Üñèñïõ ôïõ Ã.Ì. ÓçöÜêç, ðñÝðåé íá óôáèïýìå óôïí
ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß (Þ ïñèüôåñá, äéá÷åéñßæåôáé) ôá åðåîåñ-
ãáóìÝíá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá. Åêåßíá ôá óôïé÷åßá, åßíáé âáóéêÜ ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò åðé-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 50
÷åéñçìáôïëïãßáò ôïõ, áöïý áðïäåéêíýïõí ìßá äõóáíÜëïãç áýîçóç ôïõ áñéèìïý ôùí åã-
ãåãñáììÝíùí öïéôçôþí óå ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêÞ áýîçóç ôïõ ðëçèõóìïý ôçò ÷þñáò.
ÅîÜëëïõ, óôéò ìÝñåò ìáò ãßíåôáé åêôåôáìÝíç ÷ñÞóç óôáôéóôéêþí óôïé÷åßùí ðñïêåéìÝ-
íïõ íá ôåêìçñéùèïýí äéÜöïñåò Ýñåõíåò ðïõ áöïñïýí óôçí åîÝëéîç ôçò íåïåëëçíéêÞò
êïéíùíßáò. Èá ôïëìïýóáìå ìÜëéóôá, íá ðïýìå üôé ç ÷ñÞóç ôÝôïéïõ åßäïõò óôïé÷åßùí åß-
íáé åðéâåâëçìÝíç, áöïý åßíáé ôá ìïíáäéêÜ ôá ïðïßá èåùñïýíôáé ùò «êïéíþò áðïäåêôÜ»
êáé áîéüðéóôá áðü ôï óýíïëï ôçò åðéóôçìïíéêÞò êïéíüôçôáò êáé ôçò êïéíÞò ãíþìçò.
5ç ¢óêçóç:
Ôï Üñèñï ôïõ Ã.Ì. ÓçöÜêç ãñÜöôçêå ôï 1987. Íïìßæåôå ðùò éó÷ýïõí êáé
óÞìåñá üóá õðïóôçñßæåé ï óõããñáöÝáò óôï áðüóðáóìá «ÂñáäÝùò áëëÜ á-
óöáëþò ... åëåõèÝñéá åðáããÝëìáôá»; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 27)
ÁðÜíôçóç:
Ï Ã.Ì. ÓçöÜêçò óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôï íá óêéáãñáöÞóåé ôá áßôéá ôùí ðñïâëçìÜôùí
ðïõ ôáëÜíéæáí ôçí áíþôáôç åëëçíéêÞ ðáéäåßá, óôÜèçêå óôçí êïéíùíéêïðïëéôéêÞ äéÜóôá-
óç ôïõ èÝìáôïò. Êáé, ðñáãìáôéêÜ, ïé åðéóçìÜíóåéò ôïõ «åí Ýôåé 1987» Þôáí êÜôé ðáñá-
ðÜíù áðü åýóôï÷åò. Áíôéìåôùðßæïíôáò ôï æçôïýìåíï ôçò áíþôáôçò åêðáßäåõóçò áðü ôçí
êïéíùíéêÞ-ðñáêôéêÞ ðëåõñÜ, åðé÷åéñåß íá áíáôÜìíåé ôç íåïåëëçíéêÞ êïéíùíßá êáé ôéò
ðñïóäïêßåò ôçò, ðïõ ïäçãïýí ÷éëéÜäåò íÝïõò óôï êáôþöëé ôùí áíþôáôùí åêðáéäåõôé-
êþí éäñõìÜôùí, ìå ôçí åëðßäá ìüíï êáé ìüíï ìéáò åðéôõ÷çìÝíçò êïéíùíéêÞò óôáäéï-
äñïìßáò.
Ùóôüóï, ôï 1987 (ìßá 15åôßá ðñéí) äå ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôéò ïéêïíïìéêÝò êáé êïé-
íùíéêïðïëéôéêÝò áëëáãÝò ôïõ 2002. ÌåôÜ ôçí êáôÜññåõóç ôïõ ìïíôÝëïõ óïóéáëéóôéêÞò
äéáêõâÝñíçóçò óôá ôÝëç ôçò äåêáåôßáò ôïõ ’80 êáé ôçí êáôßó÷õóç ôçò íåïöéëåëåýèåñçò
ïéêïíïìéêÞò äéá÷åßñéóçò, ïé áëëáãÝò ðïõ åðÞëèáí ôüóï óôá óôñþìáôá ôçò íåïåëëçíé-
êÞò êïéíùíßáò, üóï êáé óôï ÷áñáêôÞñá ôçò íåïåëëçíéêÞò åêðáßäåõóçò Þôáí ñáãäáßåò.
Óôï áíôáãùíéóôéêü ðåñéâÜëëïí ôçò íåïöéëåëåýèåñçò ðáãêïóìéïðïéçìÝíçò ïéêïíï-
ìßáò, ôï êñáôéêïäßáéôï ìïíôÝëï ôçò åëëçíéêÞò ïéêïíïìßáò åßíáé êáôáäéêáóìÝíï óå áðï-
ôõ÷ßá, éäéáßôåñá üôáí ç ðñïóÝëêõóç îÝíùí åðåíäõôþí êáé ç áðåëåõèÝñùóç ôùí áãï-
ñþí öáíôÜæåé óáí ðñùôáñ÷éêüò óôü÷ïò ôçò êïéíùíéêÞò åëßô.
ÌÝóá óå áõôÝò ôéò óõíèÞêåò, ç áíþôáôç åêðáßäåõóç Ýðáøå íá áðïíÝìåé ôßôëïõò ãéá
ìéáí åðéôõ÷çìÝíç êïéíùíéêÞ óôáäéïäñïìßá êáé áíáãêÜóôçêå íá áêïëïõèÞóåé ôéò íÝåò
áðáéôÞóåéò. Ïé íÝåò ôå÷íïëïãßåò, ôá åñåõíçôéêÜ ðñïãñÜììáôá, ïé óðïõäÝò åðÜíù óôá
Ì.Ì.Å., åëêýïõí üëï êáé ðåñéóóüôåñïõò íÝïõò, ðïõ ìåôÜ ôçí áðüêôçóç ôïõ ðôõ÷ßïõ
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 51
Ç ÐÅÉÈÙ 51
ôïõò, óõíå÷ßæïõí ôéò óðïõäÝò ôïõò óå ìåôáðôõ÷éáêü åðßðåäï, ðñïêåéìÝíïõ í’ áðïññï-

öçèïýí åõêïëüôåñá áðü ôçí áãïñÜ åñãáóßáò.
6ç ¢óêçóç:
«Ç äéÜêñéóç ìåôáîý ÷åéñùíáêôéêÞò êáé ìç ÷åéñùíáêôéêÞò åñãáóßáò åßíáé,

ãåíéêÜ, óå üëåò ôéò êáðéôáëéóôéêÝò ÷þñåò, ôï óáöÝóôåñï ôåêìÞñéï ôçò êïé-
íùíéêÞò èÝóçò». Íá áíáðôýîåôå ôçí ðáñáðÜíù öñÜóç óå ìéá ðáñÜãñáöï
ðåñßðïõ 100 ëÝîåùí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 27)
ÁðÜíôçóç:
Óýìöùíá ìå ôç ìáñîéóôéêÞ öéëïóïößá, êÜèå ðñüïäïò ôïõ ðïëéôéóìïý êáèïñßæåôáé
áðü ôçí áýîçóç ôçò ðáñáãùãéêüôçôáò ôçò åñãáóßáò. ¼óïí êáéñü ç ðáñáãùãÞ ìéáò áí-
èñþðéíçò ïìÜäáò (ãéá ðáñÜäåéãìá ìéá ïìÜäá ðñïúóôïñéêþí ôñïöïóõëëåêôþí Þ óõã-
÷ñüíùí ôñïöïóõëëåêôþí) åðáñêåß ãéá íá äéáôçñÞóåé óôç æùÞ ìïíÜ÷á ôïõò ðáñáãù-
ãïýò, äåí õðÜñ÷åé ðåñßóóåõìá ðáñáãùãÞò êáé Üñá, äõíáôüôçôá êáôáìåñéóìïý åñãá-
óßáò (åìöÜíéóç ôå÷íéôþí, äéáíïïýìåíùí, êáëëéôå÷íþí). ¼óïí êáéñü, äçëáäÞ, ç ðáñá-
ãùãéêüôçôá ôçò åñãáóßáò ðáñáìÝíåé ÷áìçëÞ, åßíáé áíýðáñêôç êáé ç êïéíùíéêÞ äéáöï-
ñïðïßçóç óôïõò êüëðïõò ôçò êïéíùíßáò. ¼ëïé ïé Üíèñùðïé åßíáé ðáñáãùãïß êáé üëïé
áíôéìåôùðßæïõí ôéò ßäéåò óôåñÞóåéò êáé áðïëáìâÜíïõí ôá ßäéá áãáèÜ.
Ìüëéò õðÜñîåé ç ðáñáìéêñÞ áýîçóç ðáñáãùãéêüôçôáò (üôáí äçëáäÞ, Ýíáò ðáñá-
ãùãüò-êõíçãüò Þ ôñïöïóõëëÝêôçò áñ÷ßóåé íá ðáñÜãåé ðñïúüí ðåñéóóüôåñï áð’ áõôü
ðïõ áðáéôåßôáé ãéá ôç óõíôÞñçóÞ ôïõ), ôüôå îåêéíÜåé ï áãþíáò ãéá ôçí êáôáíïìÞ ôïõ êáé
Ýíá ìÝñïò ôçò êïéíùíßáò áðåëåõèåñþíåôáé áðü ôçí áíÜãêç íá åñãÜæåôáé ãéá ôç óõíôÞ-
ñçóÞ ôïõ. Ôï ìÝñïò áõôü ôçò êïéíùíßáò, ðïõ áðåëåõèåñþíåôáé áðü ôçí áíÜãêç áõôÞ,
ìåôáôñÝðåôáé óå êõñßáñ÷ç ôÜîç.
Ç åñãáóßá Ýôóé, ÷ùñßæåôáé óå äýï ôìÞìáôá. Ôï Ýíá ôìÞìá åîáêïëïõèåß íá åêôåëåßôáé
ãéá ôç óõíôÞñçóç ôùí ðáñáãùãþí-åñãáæïìÝíùí (áíáãêáßá åñãáóßá), åíþ ôï Üëëï ÷ñç-
óéìåýåé ãéá ôç óõíôÞñçóç ôçò êïéíùíéêÞò åëßô. Åßíáé, äçëáäÞ, ç äéÜêñéóç ìåôáîý ÷åé-
ñùíáêôéêÞò êáé ìç ÷åéñùíáêôéêÞò åñãáóßáò, óôéò êáðéôáëéóéôêÜ ïñãáíùìÝíåò ÷þñåò, Ý-
íá óáöÝóôáôï ôåêìÞñéï ôçò êïéíùíéêÞò èÝóçò.
7ç ¢óêçóç:
Ç Äéåýèõíóç Åñãáóßáò ôïõ Íïìïý óáò ïñãáíþíåé çìåñßäá ìå èÝìá «ÍÝïé,

êáôÜñôéóç êáé åðÜããåëìá», ìå óõììåôï÷Þ áñìïäßùí öïñÝùí, åðéóôçìüíùí,
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 52
åðáããåëìáôéþí, ãïíÝùí êáé ìáèçôþí. Óôçí çìåñßäá áõôÞ óõììåôÝ÷åéò ùò

åêðñüóùðïò ôùí ìáèçôþí ôçò Ã´ Ëõêåßïõ. Óôç ãñáðôÞ åéóÞãçóÞ óïõ (ðå-
ñßðïõ 300-350 ëÝîåéò) ìðïñåßò:
á) Íá áíáðôýîåéò ôçí ÜðïøÞ óïõ ãéá ôï ñüëï ôçò Áíþôáôçò Åêðáßäåõóçò
óôç ÷þñá ìáò. (óôçí áñ÷Þ ôçò åéóÞãçóÞò óïõ ìðïñåßò íá áíáöåñèåßò
óôçí Üðïøç ôïõ Ã.Ì. ÓçöÜêç, íá óõìöùíÞóåéò Þ íá äéáöïñïðïéçèåßò)
Þ
â) Íá õðïóôçñßîåéò ìå êáôÜëëçëá åðé÷åéñÞìáôá ôçí ÜðïøÞ óïõ ãéá ôçí é-
óïôéìßá ÷åéñùíáêôéêÞò êáé ðíåõìáôéêÞò åñãáóßáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-
âëßïõ 27)
ÁðÜíôçóç:
á) Êýñéå äéåõèõíôÞ åñãáóßáò, êýñéïé åêðñüóùðïé ôùí ðáñáãùãéêþí ôÜîåùí, êýñéïé
ËõêåéÜñ÷åò, ößëåò êáé ößëïé, åõ÷áñéóôïýìå ãéá ôçí åõêáéñßá ðïõ ìáò äßäåôáé áðü áõôü
ôï âÞìá, ãéá íá åêèÝóïõìå ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ìáò, íá åêöñÜóïõìå ôéò áãùíßåò áë-
ëÜ êáé ôéò ðñïóäïêßåò ìáò ùò õðïøÞöéïé öïéôçôÝò óôçí ôñéôïâÜèìéá åêðáßäåõóç.
Ï êýñéïò ÓçöÜêçò óôï – êáôÜ ôá Üëëá áñêåôÜ åíçìåñùìÝíï – Üñèñï ôïõ, åðé÷åéñåß
íá êáôáäåßîåé åêåßíåò ôéò éäéáßôåñåò éóôïñéêÝò êáé ðïëéôéêïêïéíùíéêÝò áéôßåò ðïõ ïäÞãç-
óáí óôï áäéÝîïäï, ôï ãéãáíôéóìü, äçëáäÞ, êáé ôç ÷áìçëÞ ðïéüôçôá ôçò åëëçíéêÞò áíþ-
ôáôçò åêðáßäåõóçò. Åßíáé áëÞèåéá, üôé ïé éäéáßôåñåò áõôÝò óõíèÞêåò êáèüñéóáí ó’ Ýíá
ìåãÜëï ðïóïóôü ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôï ðñüãñáììá óðïõäþí ôùí ðáíåðéóôçìéáêþí é-
äñõìÜôùí ôçò ÷þñáò, üìùò óÞìåñá, Ýðåéôá áðü ôéò ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêïðïëéôéêÝò
áëëáãÝò ðïõ óõíÝâçóáí óå ðáãêüóìéá êëßìáêá (ðáãêïóìéïðïßçóç, åõñùðáúêÞ åíï-
ðïßçóç, ôå÷íïëïãéêÞ åðáíÜóôáóç), ç áíáíÝùóç êáé ï åìðëïõôéóìüò ôçò ðáñå÷üìåíçò
ðáíåðéóôçìéáêÞò ãíþóçò, êáèþò êáé ç óýíäåóÞ ôçò ìå ôéò áíÜãêåò ôçò êïéíùíßáò êáé
ôçò áãïñÜò åñãáóßáò, ðñïâÜëëïõí åðéôáêôéêÝò.
Äåí áñêåß äçëáäÞ, áãáðçôïß óýíåäñïé, ç áýîçóç ôïõ áñéèìïý ôùí åéóáêôÝùí óôá
Á.Å.É. êáé Ô.Å.É., üôáí ôï åðßðåäï ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò êáé, ãåíéêüôåñá, ôï óýíï-
ëï ôçò ðáñå÷üìåíçò ãíþóçò âñßóêåôáé óå ÷áìçëü åðßðåäï. Ôï æçôïýìåíï áðü åìÜò
ôïõò áõñéáíïýò öïéôçôÝò åßíáé ç äéáìüñöùóç ìßáò áíþôáôçò åêðáßäåõóçò ðïõ èá Ý÷åé
ùò Üîïíåò ôéò ðñáãìáôéêÝò áíÜãêåò ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò êáé èá êáëýðôåé ôéò óýã-
÷ñïíåò áðáéôÞóåéò ãéá Ýíá Üñôéá åðéóôçìïíéêÜ êáé ôå÷íéêÜ êáôáñôéóìÝíï åñãáôéêü äõ-
íáìéêü, ðïõ èá ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé óôï êïéíùíéêü óýíïëï, äß÷ùò íá áíôéìåôùðßæåé
ôïí êßíäõíï ôçò áíåñãßáò êáé ôçò õðïáðáó÷üëçóçò.
â) Ç äéÜêñéóç ðíåõìáôéêÞò êáé ÷åéñùíáêôéêÞò åñãáóßáò áðïôÝëåóå êáé áðïôåëåß ìßá
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 53
Ç ÐÅÉÈÙ 53
ôå÷íçôÞ äéÜêñéóç, ðïõ ùò óêïðü Ý÷åé ôï óáöÝóôáôï êïéíùíéêü êáôáìåñéóìü áíÜìåóá

óå áõôïýò ðïõ õðï÷ñåïýíôáé íá ðáñÜãïõí ãéá íá óõíôçñçèïýí êáé ó’ áõôïýò ðïõ Ý-
÷ïõí áðåëåõèåñùèåß áðü áõôÞ ôçí áíÜãêç. Ôï üôé Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ì’ Ýíáí ôå÷íç-
ôÜ äéáìïñöùìÝíï äéá÷ùñéóìü åíéó÷ýåôáé áðü ôçí éóôïñéêÞ áíáäñïìÞ óå ðñïêáðéôáëé-
óôéêÝò êïéíùíßåò Þ óå êïéíùíßåò éèáãåíþí, ðïõ äåí ôéò Ý÷åé áããßîåé ç êáðéôáëéóôéêÞ êïé-
íùíéêÞ ïñãÜíùóç. Åêåß äçëáäÞ, ç ðáñáãùãÞ ôçò áíèñþðéíçò ïìÜäáò åðáñêåß ãéá íá
äéáôçñÞóåé óôç æùÞ ôá ìÝëç ôçò ïìÜäáò.
¼ôáí èá õðÜñîåé ðåñßóóåõìá áð’ ôçí ðáñáãùãÞ áõôÞò ôçò áíèñþðéíçò ïìÜäáò, ôü-
ôå ìüíï èá öáíåß êÜðïéá ðñüïäïò ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ç äõíáôüôçôá ãéá ôïí êáôáìåñé-
óìü ôçò åñãáóßáò áíÜìåóá óå ÷åéñùíÜêôåò, åðéóôÞìïíåò, äéáíïïýìåíïõò, ôå÷íßôåò Þ
êáëëéôÝ÷íåò. Áõôüò ï åñãáóéáêüò êáôáìåñéóìüò Üñá, åßíáé ìßá êïéíùíéêÞ-ðñáêôéêÞ á-
íÜãêç ðåñéóóüôåñï, ðáñÜ ç åêäÞëùóç ôçò öõóéêÞò Þ äéáíïçôéêÞò õðåñï÷Þò ôïõ äåßíá
ìÝëïõò ôçò áíèñþðéíçò ïìÜäáò Ýíáíôé ôïõ Üëëïõ.
ÅðéðñïóèÝôùò, ôï ðëåüíáóìá ôçò ðáñáãùãÞò ôçò ïìÜäáò, åêôüò áðü ôïí åñãáóéá-
êü êáôáìåñéóìü, ðñïêáëåß êáé ôïí ðñþôï êïéíùíéêü êáôáìåñéóìü, ðïõ óõíäÝåôáé Üìå-
óá ìå ôïí åñãáóéáêü. ¼ôáí äçëáäÞ, ç ðáñáãùãéêüôçôá ôçò åñãáóßáò ôùí ìåëþí ôçò ï-
ìÜäáò ìüëéò ðïõ åðáñêåß ãéá íá óõíôçñÞóåé ôïõò ßäéïõò ôïõò åñãáæüìåíïõò-ðáñáãù-
ãïýò, üëïé áíôéìåôùðßæïõí ôéò ßäéåò óôåñÞóåéò êáé ôéò ßäéåò áðïëáýóåéò.
Ç äéáöïñÜ óôéò óôåñÞóåéò êáé ôéò áíÝóåéò åìöáíßæåôáé ôáõôü÷ñïíá ó÷åäüí ìå ôï ðëå-
üíáóìá ôçò êïéíùíéêÞò ðáñáãùãÞò. Ùò åê ôïýôïõ, ç éóïôéìßá äéáíïçôéêÞò êáé ÷åéñùíá-
êôéêÞò åñãáóßáò åßíáé áõôïíüçôç, áëëÜ óôéò êáðéôáëéóôéêÜ ïñãáíùìÝíåò êïéíùíßåò (óôï
óýíïëï ôçò ãçò) ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò ôï áäéáìöéóâÞôçôï ôåêìÞñéï êïéíùíéêÞò äéÜêñéóçò.
Â´ ÊEIMENO
1ç ¢óêçóç:
Óôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá, ðáñáôçñïýìå üôé ôï åðé÷åßñçìá óôï ïðïßï âá-

óßæåôáé ç èåùñßá ôïõ äéêáßïõ ôçò ðõãìÞò ... Íá áíáäéáôõðþóåôå ìå äéêÜ
óáò ëüãéá ôá åðé÷åéñÞìáôá ìå ôá ïðïßá ï óõããñáöÝáò èÝôåé õðü áìöéóâÞ-
ôçóç ôçí ðñþôç ðñïêåßìåíç êñßóç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 30)
ÁðÜíôçóç:
Ðñïôïý ðñï÷ùñÞóïõìå óôçí áíáäéáôýðùóç ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ôïõ óõããñáöÝá
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 54
êñßíåôáé óêüðéìï íá ðáñáèÝóïõìå Ýíá óýíôïìï âéïãñáöéêü óçìåßùìá: Ï ÅõÜããåëïò

Ðáðáíïýôóïò (ÐåéñáéÜò 1900 - ÁèÞíá 1982) Þôáí åêðáéäåõôéêüò, ðáéäáãùãüò, öéëü-
óïöïò ìå ðëïýóéï êáé ðïëõó÷éäÝò óõããñáöéêü Ýñãï. ÕðÞñîå ï êýñéïò åìðíåõóôÞò ôçò
åêðáéäåõôéêÞò ìåôáññýèìéóçò êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò äéáêõâÝñíçóçò ôçò ÷þñáò áðü ôéò
êõâåñíÞóåéò ôçò ¸íùóçò ÊÝíôñïõ (1963-1964) êáé êáôÜ ôçí ðåñßïäï ôçò äéáêõâÝñíç-
óçò áðü ôéò êõâåñíÞóåéò ôçò ÍÝáò Äçìïêñáôßáò (1976), ðïõ ðñïÝâëåðå ôçí åðÝêôáóç
ôçò õðï÷ñåùôéêÞò åêðáßäåõóçò óå 9 ÷ñüíéá, ôç äéäáóêáëßá ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí óõã-
ãñáöÝùí óôï ÃõìíÜóéï áðïêëåéóôéêÜ áðü ìåôÜöñáóç, ôçí éóïôéìßá äçìïôéêÞò êáé êá-
èáñåýïõóáò óôç ìÝóç êáé êáôþôåñç åêðáßäåõóç êáé Üëëá. Áðü ôï ðëïýóéï óõããñáöé-
êü ôïõ Ýñãï ðñÝðåé íá óôáèïýìå óôá ôñßá ìåãÜëá Ýñãá ôçò öéëïóïöéêÞò ôïõ ùñéìüôç-
ôáò: ôçí ÁéóèçôéêÞ (1948), ôçí ÇèéêÞ (1949) êáé ôç Ãíùóéïëïãßá (1954) êáèþò åðßóçò
êáé óôá: Öéëïóïößá êáé Ðáéäåßá (1958), ÖéëïóïöéêÜ ÐñïâëÞìáôá (1964).
Ï óõããñáöÝáò áóêåß Ýëåã÷ï óôçí ðñþôç ðñïêåßìåíç ôïõ óõëëïãéóìïý: «ç âßá ðïõ
åðéâÜëëåé ôïí éó÷õñü êáé åîïíôþíåé ôïí áäýíáôï äåí åßíáé ìüíï ãåãïíüò áëëÜ êáé á-
îßá». Åäþ, óýìöùíá ìå ôïí Å. Ðáðáíïýôóï, ãåííþíôáé ðïëëÝò êáé óïâáñÝò èåùñçôé-
êÝò áìöéâïëßåò. Ðñþôïí, «áõôü ðïõ ãßíåôáé ôþñá Þ ìÝ÷ñé ôþñá» (äçëáäÞ ôï ãåãïíüò)
äå óçìáßíåé üôé èá óõíå÷ßæåôáé «åð’ Üðåéñïí», äåí ìðïñïýìå äçëáäÞ, íá óõìðåñÜíïõ-
ìå üôé èá óõìâåß ìå âåâáéüôçôá êáé óôï ìÝëëïí. Äåýôåñïí, ôï üôé ï Üíèñùðïò ìÝ÷ñé ôþ-
ñá ÷ñçóéìïðïßçóå ôç âßá ãéá íá åðéâÜëëåé ôéò áðüøåéò ôïõ óôïõò áóèåíÝóôåñïõò äåí
ðñïåîïöëåß ôïí áÝíáç åðáíÜëçøç áõôÞò ôçò ðñáêôéêÞò, ãéáôß ç ñïÞ ôçò éóôïñßáò ìðï-
ñß í’ áëëÜîåé, åßôå áðü ôçí åðßäñáóç áðñüâëåðôùí ðáñáãüíôùí, åßôå ìå ôç èÝëçóç ôïõ
ßäéïõ ôïõ áíèñþðïõ, ðïõ Ý÷åé ôéò êáôáâïëÝò ôïõ ëïãéêïý. Ôñßôïí, ü,ôé åßíáé «öõóéêü»
(ë.÷. ôï äßêáéï ôçò ðõãìÞò) äåí åßíáé êáé áîéüðñáêôï, ãéáôß áöåíüò ïé «áîéüðñáêôåò»
ðñÜîåéò âñßóêïíôáé ó’ Ýíá äéáöïñåôéêü åðßðåäï óå ó÷Ýóç ìå ôéò «öõóéêÝò» êáé áöåôÝ-
ñïõ êáé ïé äýï ðñÜîåéò (öõóéêÝò êáé áîéüðñáêôåò) ðñïóäéïñßæïíôáé ìå Üëëïõ åßäïõò
ãíùñßóìáôá êáé ìåôñþíôáé ìå Üëëá ìÝôñá.
2ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá (ðáñ. 4) üôé, áí åßíáé áíáãêáßï íá å-

ðéëÝîïõìå áíÜìåóá óôï íá áäéêÞóïõìå Þ íá áäéêçèïýìå, ç «öõóéêÞ ìáò
ôÜóç» åßíáé íá ðñïôéìÞóïõìå ôï ðñþôï, áëëÜ åðéëÝãïíôáò ôï äåýôåñï «ôé-
ìïýìå ôçí áíèñùðéÜ ìáò». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 31)
ÁðÜíôçóç:
Ìßá óýíôïìç éóôïñéêÞ áíáäñïìÞ áñêåß ãéá íá ìáò ðåßóåé üôé óôç óõíôñéðôéêÞ ðëåéï-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 55
Ç ÐÅÉÈÙ 55
øçößá ôùí ðåñéðôþóåùí, ï Üíèñùðïò êÜíåé ÷ñÞóç ôçò äýíáìÞò ôïõ ðñïêåéìÝíïõ íá
åðéâÜëëåé ôç èÝëçóÞ ôïõ óôïõò âéïëïãéêÜ Þ ïéêïíïìéêÜ áóèåíÝóôåñïõò.
Ðñüêåéôáé ãéá ìßá ðñáêôéêÞ ðïõ Ý÷åé õðïóôçñé÷èåß üôé áíÞêåé óôç óöáßñá ôùí «öõ-
óéêþí êáôáóôÜóåùí», õðåñôïíßæïíôáò ôç âáñýôçôá ôùí öõóéêþí êáôáâïëþí ôïõ áí-
èñþðïõ êáé áãíïþíôáò ôéò êáôáâïëÝò ôïõ ëïãéêïý ðïõ åíõðÜñ÷ïõí óôç öýóç ôïõ.
Ùóôüóï, ç ðÜëç áíÜìåóá ó’ áõôïýò ôïõò äýï ðüëïõò, ôï öõóéêü ïñìÝìöõôï êáé ôçí
áíèñþðéíç íüçóç, óõ÷íÜ áðïêôÜåé êáèïñéóôéêÞ óçìáóßá. Ðïëý áðëÜ, ìå ôçí êáôÜðíé-
îç ôçò «öõóéêÞò ôÜóçò» êáé ôçí åðéëïãÞ ôïõ ðéï äýóêïëïõ äñüìïõ, åêåßíïõ ôïõ áí-
èñùðéóìïý, ôïõ «ïñèïý ëüãïõ» êáé ôçò áíåêôéêüôçôáò, «ôéìïýìå ôçí áíèñùðéÜ ìáò», á-
öïý óõíåéäçôÜ áðïìáêñõíüìáóôå áðü ôïí «ðñùôüãïíï» ÷þñï ôùí åíóôßêôùí êáé åðé-
÷åéñïýìå óôï äýóêïëï ðåäßï, ôçò ëïãéêÞò êáé ôçò öñüíçóçò.
Ï Üíèñùðïò äçëáäÞ, êáôáíïåß üôé ç óöáãÞ, ï åîåõôåëéóìüò êáé ç åêìçäÝíéóç ôïõ
óõíáíèñþðïõ ôïõ, åßíáé Ýíáò «öáýëïò êýêëïò» âßáò êáé áßìáôïò ðïõ ðñÝðåé íá ðÜøåé
êáé áðïöáóßæåé íá êáôáíéêÞóåé áõôÞ ôç «öõóéêÞ ôÜóç ôïõ áäéêåßí». Áí õðåñéó÷ýóåé, á-
íôéèÝôùò, áõôÞ ç «öõóéêÞ ôÜóç», ôüôå ï Üíèñùðïò ìå ôï çèéêü öñüíçìá êáé ôçí ýðáñ-
îç ôçò ëïãéêÞò èá Ý÷åé õðïóôåß ìéá áðü ôéò ðéï ôáðåéíùôéêÝò Þôôåò ôïõ. Ãéáôß ï Üíèñù-
ðïò ôüôå ìüíï åßíáé Ýíá îå÷ùñéóôü ïí ìÝóá óôï óýìðáí, üôáí ðåôõ÷áßíåé íá ðïäçãåôÞ-
óåé ôéò ðáñïñìÞóåéò ôïõ.
3ç ¢óêçóç:
Óôéò óåëßäåò ãéá äéÜëïãï áíÜìåóá óôïõò íÝïõò, ðïõ Üíïéîå ãíùóôü ðåñéï-
äéêü ... «ôï öõóéêü äåí åßíáé áíáãêáóôéêÜ êáé áîéüðñáêôï».
Áðüøåéò óôéò ïðïßåò èá áóêçèåß êñéôéêÞ:
– Ï Üíôñáò Ý÷åé áðü ôç öýóç ôïõ çãåôéêÝò éêáíüôçôåò, ôéò ïðïßåò äå äéá-
èÝôåé ç ãõíáßêá, üðùò öáßíåôáé áðü áíáñßèìçôá éóôïñéêÜ ðáñáäåßãìá-
ôá. ÄéêáéïëïãçìÝíá, åðïìÝíùò, êáé óôçí åðï÷Þ ìáò ïé Üíôñåò êáôÝ÷ïõí
çãåôéêÝò èÝóåéò óå äéÜöïñïõò ôïìåßò üðùò ð.÷. óôçí ðïëéôéêÞ, ôçí åðé-
óôÞìç, ôçí åñãáóßá ê.ô.ë.
– ÏñéóìÝíïé ìáèçôÝò åßíáé áðü ôç öýóç ôïõò éêáíüôåñïé óôá ìáèÞìáôá á-
ðü Üëëïõò. ÐñÝðåé, ëïéðüí, íá ôïõò äïèåß ç äõíáôüôçôá íá ðñïïäåýïõí á-
ðñüóêïðôá ìå ôá÷ýôåñïõò êáé ðéï åíôáôéêïýò ñõèìïýò äéäáóêáëßáò áðü
ü,ôé ïé õðüëïéðïé ìáèçôÝò. Ãé’ áõôü ôï ëüãï åßíáé óêüðéìï íá åöáñìïóôåß
ôï óýóôçìá ôùí åðéðÝäùí äéäáóêáëßáò, óýìöùíá ìå ôï ïðïßï ïé éêáíü-
ôåñïé ìáèçôÝò èá äéá÷ùñéóôïýí áðü ôïõò ëéãüôåñï éêáíïýò êáé èá ðáñá-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 56
êïëïõèïýí ìáèÞìáôá áíùôÝñïõ åðéðÝäïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 31)

ÁðÜíôçóç:
á) Ç áäõíáìßá ôçò Üðïøçò/èåùñßáò ðïõ èÝëåé ôïí Üíäñá íá Ý÷åé áðü ôç öýóç ôïõ
çãåôéêÝò éêáíüôçôåò ôéò ïðïßåò äå äéáèÝôåé ç ãõíáßêá êáé Üñá, ãé’ áõôü óõíå÷ßæåé íá õ-
ößóôáôáé ç äéáöïñÜ áíôéìåôþðéóçò áíÜìåóá óôá äýï öýëá óå üëá ôá åðßðåäá, óõíßóôá-
ôáé óå äýï ëüãïõò: ôïí ðïëéôéêü êáé ôïí éóôïñéêü-êïéíùíéêü.
Åßíáé ãíùóôü êáé åðéâåâáéùìÝíï áðü ôçí éóôïñéêÞ êáé áíèñùðïëïãéêÞ Ýñåõíá, üôé
ç ìåãÜëç ôïìÞ óôéò ó÷Ýóåéò ôùí äýï öýëùí óõíôåëÝóôçêå óôçí ðåñßïäï ôçò ÃåùñãéêÞò
ÅðáíÜóôáóçò, üôáí ïé ãõíáßêåò Ýðáøáí íá åßíáé åëåýèåñåò êáé ßóåò ðñïò ôïõò Üíäñåò
êáé ðåñéïñßóôçêáí óôéò ïéêéáêÝò áó÷ïëßåò, ôç ãÝííá êáé ôç öñïíôßäá ôùí ðáéäéþí. Ãéá
ëüãïõò ëïéðüí, êïéíùíéêïýò-ðñáêôéêïýò – êáé ü÷é «öõóéêïýò – êáé ãéá ëüãïõò õðáãï-
ñåõìÝíïõò áðü ôçí êïéíùíéêÞ áíáãêáéüôçôá, ç ãõíáßêá âñÝèçêå ìáêñéÜ áðü ôéò ðáñá-
ãùãéêÝò äéáäéêáóßåò êáé Üñá, ôéò ðïëéôéêÝò åîåëßîåéò, áíáëáìâÜíïíôáò ñüëï âïçèçôéêü-
óõìðëçñùìáôéêü êáé õðïìÝíïíôáò ôçí êïéíùíéêÞ êáôáðßåóç ðïõ ôçò åðéâáëëüôáí.
Óôç óõíÝ÷åéá, ìå ôç Âéïìç÷áíéêÞ ÅðáíÜóôáóç, ç ãõíáßêá åìöáíßæåôáé ìáæéêÜ óôçí
ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßá êáé Ýôóé áßñåôáé ç êýñéá áéôßá ôçò áíéóïôéìßáò ôçò, äçëáäÞ ç á-
ðï÷Þ ôçò áðü ôéò êïéíùíéêÝò äéáäéêáóßåò êáé, êáô’ áõôüí ôïí ôñüðï, ç êïéíùíéêÞ ôçò èÝ-
óç áðïêôÜ êáèïñéóôéêü ðåñéå÷üìåíï, ãåãïíüò ôï ïðïßï Ý÷åé ùò åðáêüëïõèï ôçí áðáß-
ôçóç ãéá áíáâÜèìéóç ôçò õðïâáèìéóìÝíçò ôçò èÝóçò.
Ùóôüóï, áêüìá êáé óÞìåñá, ðïõ ç ãõíáßêá äñá êáé áãùíßæåôáé ó’ üëïõò ôïõò ôïìåßò
ôçò ðñüíïéáò, ôçò ðáñáãùãÞò, ôçò åêðáßäåõóçò, ðáñáôçñåßôáé Üíéóç ìåôá÷åßñéóç, Ýë-
ëåéøç íïìïèåôéêÞò ðñïóôáóßáò êáé áíôéêåéìåíéêÞò áîéïëüãçóçò ôçò ðñïóöïñÜò ôçò. Å-
ðïìÝíùò, ç áðïõóßá ôùí ãõíáéêþí áðü ôéò çãåôéêÝò èÝóåéò óå äéÜöïñïõò ôïìåßò, ïöåß-
ëåôáé óôï ðëÞèïò ôùí ðñïêáôáëÞøåùí êáé ôùí ðáãéùìÝíùí êïéíùíéêþí äïìþí, ðïõ å-
íéó÷ýïíôáé «÷Üñç» óôç äéáéþíéóç ôçò áíäñïêñáôïýìåíçò éäåïëïãßáò.
Ôï êßíçìá ãéá ôç ãõíáéêåßá áðåëåõèÝñùóç, Üñá, åßíáé ìéá ðïëõóÞìáíôç ðñïóðÜ-
èåéá ðïõ åðé÷åéñåß íá åðáíïñèþóåé ìéá ðñïáéþíéá áäéêßá óå âÜñïò ôïõ ßäéïõ ôïõ áí-
èñþðïõ, äéáðñáôôüìåíç óôï ðñüóùðï ôùí ãõíáéêþí, êáé íá äþóåé ôçí åõêáéñßá óôç
ãõíáßêá íá áîéïðïéÞóåé ôï äõíáìéêü ôçò, óå üëïõò ôïõò ôïìåßò, ðñÜãìá ðïõ áðïôåëåß
äéêáßùìá êÜèå áíèñþðïõ.
â) Ç ó÷ïëéêÞ åðéôõ÷ßá åßíáé ôï áðïôÝëåóìá ôçò áëëçëåðßäñáóçò äýï óçìáíôéêüôá-
ôùí ðáñáãüíôùí: ôùí âéïëïãéêþí êáôáâïëþí êáé ôïõ êïéíùíéêïý ðåñéâÜëëïíôïò.
Ç áäõíáìßá ôçò ðñüôáóçò/êñßóçò ðïõ æçôÜ ôç äçìéïõñãßá ó÷ïëéêþí ôìçìÜôùí äýï
Þ ôñéþí ôá÷õôÞôùí áíÜëïãá ìå ôéò åðéäüóåéò ôùí ìáèçôþí åßíáé öáíåñÞ êáé óõíßóôáôáé
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 57
Ç ÐÅÉÈÙ 57
óå êïéíùíéêïýò êáé øõ÷ïëïãéêïýò ëüãïõò. ¸ôóé, ï ñüëïò ôçò ó÷ïëéêÞò åêðáßäåõóçò –

êáé ìÜëéóôá ôçò äçìüóéáò – åßíáé ðñþôá áð’ üëá êïéíùíéêüò. ÐñïÝ÷åé ç ïìáëÞ êïéíù-
íéêïðïßçóç ôïõ ðáéäéïý êáé ç áðüêôçóç êïéíùíéêþí åìðåéñéþí, ðïõ áðïêôþíôáé ìÝóá
áðü ôï óõã÷ñùôéóìü êáé ôçí áëëçëåðßäñáóÞ ôïõ ìå ôïõò óõíïìçëßêïõò ôïõ, ïé ïðïßïé
ìðïñïýí íá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü äéáöïñåôéêü ðïëéôéóìéêü êáé ïéêïíïìéêü ðåñéâÜëëïí.
ÅðéðëÝïí, ç äçìéïõñãßá ðáñáëëÞëùí ôìçìÜôùí áðïôåëåß ìßá êáôÜöùñç ðáñáâßáóç
ôïõ «ðïëéôéóìïý ôçò áíåêôéêüôçôáò êáé ôïõ ïñèïý ëüãïõ» ãéáôß Ýôóé åíèáññýíïíôáé ôá
öáéíüìåíá ôïõ êïéíùíéêïý áðïêëåéóìïý êáé ôùí ôáîéêþí äéáêñßóåùí ìÝóá óôï ÷þñï,
üðïõ äéáìïñöþíïíôáé ÷áñáêôÞñåò êáé ðëÜèïíôáé öéëåëåýèåñåò êáé äçìïêñáôéêÝò óõ-
íåéäÞóåéò. Ç êáôçãïñéïðïßçóç, äçëáäÞ, ôùí ìáèçôþí áíÜëïãá ìå ôéò åðéäüóåéò ôïõò,
ìÜëëïí ìåôáìïñöþíåé ôï ó÷ïëåßï áðü ÷þñï åëåõèåñßáò êáé äéáêßíçóçò éäåþí, óå ìéá
êëåéóôÞ «ëßãêá», ðïõ óêïðü Ý÷åé ôçí åðßôåõîç ôùí êáëýôåñùí åðéäüóåùí (ãéá ðïéï ëü-
ãï Üñáãå;) êáé ôçí üîõíóç ôïõ áíôáãùíéóìïý áíÜìåóá óôá ðáéäéÜ.
ÅðéðñïóèÝôùò, ç åöáñìïãÞ åðéðÝäùí äéäáóêáëßáò, èá ëåéôïõñãÞóåé áíáóôáëôéêÜ
óôç ãíùóéïëïãéêÞ åîÝëéîç ôùí ëéãüôåñï éêáíþí ìáèçôþí, áöïý Ýôóé èá åíôáèåß ï áðï-
ìïíùôéóìüò ðïõ Þäç áéóèÜíïíôáé ëüãù ôçò ó÷ïëéêÞò áðïôõ÷ßáò êáé ç Ýëëåéøç áõôïðå-
ðïßèçóçò, ðïõ åìöáíßæïõí óôç ó÷ïëéêÞ ôïõò äéáäñïìÞ.
ÖèÜíïõìå äçëáäÞ óôï óõìðÝñáóìá üôé ç ðñüôáóç/êñßóç ãéá ôç äçìéïõñãßá «åéäéêþí
ôÜîåùí» ìå îå÷ùñéóôü åðßðåäï äéäáóêáëßáò åíäÝ÷åôáé íá ðñïêáëÝóåé öáéíüìåíá áðï-
êëåéóìïý, ðåñéèùñéïðïßçóçò (ôÜîåéò-ãêÝôï) êáé êïéíùíéêþí-öõëåôéêþí äéáêñßóåùí, äå-
äïìÝíïõ üôé óôéò óçìåñéíÝò ðïëõöõëåôéêÝò/ðïëõðïëéôéóìéêÝò êïéíùíßåò, ïé ìáèçôÝò ðïõ
áíôéìåôùðßæïõí ðïéêßëá ðñïâëÞìáôá ó÷ïëéêÞò ðñïóáñìïãÞò Ý÷ïõí îÝíç êáôáãùãÞ.
Ã´ ÊEIMENO
1ç¢óêçóç:
Ç èÝóç ôïõ ðñþôïõ óõíïìéëçôÞ åßíáé üôé ïé ÍåïÝëëçíåò äåí Ý÷ïõí êïéíù-
íéêÞ áãùãÞ ... üôé üëïé ïé ¸ëëçíåò, áíåîáñôÞôùò ìüñöùóçò, êïéíùíéêÞò
ðñïÝëåõóçò, çëéêßáò êáé öýëïõ åßíáé êáêïß ïäçãïß.
ÄéáâÜóôå ðñïóåêôéêÜ ôçí áðÜíôçóç ôïõ äåýôåñïõ óõíïìéëçôÞ êáé áðáíôÞ-
óôå óôéò ðáñáêÜôù åñùôÞóåéò:
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 58
á) Ìå ðïéá áíôåðé÷åéñÞìáôá áíôéêñïýåé ï äåýôåñïò óõíïìéëçôÞò ôçí ðáñá-

ðÜíù ãåíßêåõóç;
â) Ìå ðïéá åðéðëÝïí åðé÷åéñÞìáôá õðïóôçñßæåé ôïõò ¸ëëçíåò;
ã) Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá êáôáëÞãåé áðü ôç óýãêñéóç ôçò óõìðåñéöïñÜò
ôùí ÅëëÞíùí ìå ôïõò Üëëïõò ëáïýò;
ä) Ðïéïò áðü ôïõò äýï óõíïìéëçôÝò óáò öáßíåôáé ðéï ðåéóôéêüò êáé ãéáôß;
(óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 33)
ÁðÜíôçóç:
á) ¼ðùò ãßíåôáé öáíåñü áðü ôçí áíÜãíùóç ôçò áðÜíôçóçò ôïõ äåýôåñïõ óõíïìé-
ëçôÞ, åêåßíïò äå óõìöùíåß êáèüëïõ ìå ôçí áöïñéóôéêÞ-ãåíéêåõôéêÞ ñÞóç ôïõ ðñþôïõ
ïìéëçôÞ êáé ðñïóðáèåß íá ôçí áíôéêñïýóåé ìå åðé÷åéñÞìáôá: 1) ç áíôéêïéíùíéêÞ óõìðå-
ñéöïñÜ ôùí íåïåëëÞíùí ïäçãþí áöïñÜ óôç ìéêñÞ êáôçãïñßá åêåßíùí ðïõ êáêþò á-
ðüêôçóáí êáé êáêþò ìåôá÷åéñßæïíôáé óÞìåñá ôï áõôïêßíçôü ôïõò, 2) ç åõèýíç âáñáßíåé
êõñßùò ôïõò íÝïõò ðïõ äéáèÝôïõí äõóáíÜëïãá ìåãÜëç ãéá ôçí çëéêßá ôïõò áðïêïôéÜ êáé
áíáßäåéá, 3) ðéèáíüôáôá, âáñáßíåé ç åõèýíç êáé åêåßíïõò ôïõò ïäçãïýò ðïõ ìéìïýíôáé
ôï êáêü ðáñÜäåéãìá (áíôéêïéíùíéêÞ ïäéêÞ óõìðåñéöïñÜ) áðü áðåñéóêåøßá Þ âéáóýíç.
â) ÅðéðëÝïí, ï äåýôåñïò ïìéëçôÞò õðïóôçñßæåé ôïõò ¸ëëçíåò ïäçãïýò ìå ôá ðéï êÜ-
ôù åðé÷åéñÞìáôá: 1) Ç ôá÷ýôçôá åßíáé êáêüò óýìâïõëïò ðïõ ðáñáóýñåé áêïýóéá ôïõò
¸ëëçíåò ïäçãïýò óå èëéâåñÝò õðåñâïëÝò. 2) Ç åõèýíç âáñáßíåé êáé ôéò áõôïêéíçôï-
âéïìç÷áíßåò ðïõ, ÷ñüíï ìå ôï ÷ñüíï, ñß÷íïõí óôçí áãïñÜ ðéï ãñÞãïñá êáé, Üñá, ðéï
åðéêßíäõíá áõôïêßíçôá. 3) Ç åõèýíç, ôÝëïò, âáñáßíåé êáé ôéò êñáôéêÝò õðçñåóßåò ðïõ èá
üöåéëáí íá áöáéñïýí ôçí Üäåéá ïäÞãçóçò áðü ôïõò êáêïýò êáé õðüôñïðïõò ïäçãïýò
ãéá ðáñáäåéãìáôéóìü.
ã) Ï äåýôåñïò ïìéëçôÞò öèÜíåé ìÜëéóôá óå êÜðïéá óõìðåñÜóìáôá ðïõ ðáñÜãïíôáé
Ýðåéôá áðü ôç óýãêñéóç ôçò óõìðåñéöïñÜò ôùí ÅëëÞíùí ïäçãþí ìå ôïõò ïäçãïýò Üë-
ëùí ÷ùñþí. Ôá óõìðåñÜóìáôá áõôÜ åðéãñáììáôéêÜ åßíáé: 1) Ïé ¸ëëçíåò ïäçãïß – ìÝ-
÷ñé ôç óôéãìÞ ðïõ ï ôïõñéóìüò Ýäåéîå ôïõò êéíäýíïõò ðïõ åëëï÷åýïõí ó’ áõôÞ ôçí êá-
ëïðñïáßñåôç êáé áíèñùðéóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ – åðéäåéêíýïõí ìéá ìïíáäéêÞ ðñïèõìßá
ãéá ôçí åðéâßâáóç óôá ï÷ÞìáôÜ ôïõò êáôáðïíçìÝíùí ðåæþí Þ èõìÜôùí ôñï÷áßùí áôõ-
÷çìÜôùí, 2) Ïé Åõñùðáßïé ïäçãïß åðéäåéêíýïõí ïñèüôåñç ïäéêÞ óõìðåñéöïñÜ ãéáôß å-
êåß ôï áõôïêßíçôï Ý÷åé áñ÷áéüôåñç ÷ñïíéêÞ ðáñïõóßá óå ó÷Ýóç ìå ôïí åëëáäéêü ÷þñï,
ãåãïíüò ðïõ êáôåõíÜæåé ôá íåýñá, 3) Ïöåßëïõìå íá åßìáóôå ðåñéóóüôåñï åðéöõëáêôé-
êïß óôéò óõãêñßóåéò ìáò, ãéáôß ôïõò Üëëïõò ôïõò âëÝðïõìå «áð’ Ýîù», åíþ ôïõò ïìïå-
èíåßò ìáò ôïõò ãíùñßæïõìå «áðü ìÝóá».
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 59
Ç ÐÅÉÈÙ 59
ä) Ï ðåéóôéêüôåñïò áðü ôïõò äýï ïìéëçôÝò åßíáé ï äåýôåñïò. Êáé ôïýôï, ãéáôß ï ðñþ-
ôïò ÷ñçóéìïðïéþíôáò ìéá áôåëÞ åðáãùãÞ ðïõ óôçñß÷èçêå óå ìßá âåâéáóìÝíç ãåíßêåõ-
óç, êáôÝëçîå óôï áöïñéóôéêü óõìðÝñáóìá ôçò êáêÞò – óôï óýíïëï ôïõ Ýèíïõò – ïäé-
êÞò óõìðåñéöïñÜò ôùí ÅëëÞíùí. ÁíôéèÝôùò, ï äåýôåñïò ïìéëçôÞò, âÞìá-âÞìá, áíôé-
êñïýåé ôçí Üðïøç ôïõ óõíïìéëçôÞ ôïõ êáé ðñïóðáèåß íá ðåñéãñÜøåé ôï öáéíüìåíï á-
íáêáëýðôïíôáò ôéò ðéèáíÝò áéôßåò ôïõ.
2ç ¢óêçóç:
Åðé÷åéñÞóôå íá óõíå÷ßóåôå ôïí ðáñáðÜíù äéÜëïãï ìå áíÜëïãï ôñüðï. Íá

åðéóçìÜíåôå ìéá Üëëç äéÜóôáóç ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ ¸ëëçíá ðïõ èá
ìðïñïýóå íá áðïôåëÝóåé èÝìá áíôéðáñÜèåóçò, íá åêèÝóåôå ìå ôç ìïñöÞ
äéáëüãïõ ôéò áíôéôéèÝìåíåò áðüøåéò äýï õðïèåôéêþí óõíïìéëçôþí.
ÁðÜíôçóç:
– Ìðïñåß óôï èÝìá ôçò ïäéêÞò óõìðåñéöïñÜò, ïé ëüãïé ðïõ åêèÝóáôå ðéï ðÜíù íá
äéêáéïëïãïýí ôïí áðáñÜäåêôï êáé áíôéêïéíùíéêü ôñüðï ìå ôïí ïðïßï óõìðåñéöÝñåôáé
ï ÍåïÝëëçíáò. ¼ìùò, åãþ åðéìÝíù üôé ïé ÍåïÝëëçíåò äåí Ý÷ïõí êïéíùíéêÞ áãùãÞ êáé
ôïýôï ôï óõìðåñáßíù áðü ôç óõìðåñéöïñÜ áðÝíáíôé óôá æþá êáé ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí.
×éëéÜäåò êÜèå ÷ñüíï, åßíáé ôá «áäÝóðïôá æþá» (óêýëïé, ãÜôåò) ðïõ ðåñéöÝñïíôáé åîá-
èëéùìÝíá, ðåéíáóìÝíá – êáé ðïëëÝò öïñÝò öñéêôÜ ðáñáìïñöùìÝíá áðü ôñáõìáôé-
óìïýò – óôïõò äñüìïõò êáé ôïõò êïéíü÷ñçóôïõò ÷þñïõò ôùí áóôéêþí ìáò êÝíôñùí.
¼ëïé Ý÷ïõìå äåé ôáîéäåýïíôáò óôï åèíéêü ïäéêü äßêôõï, «æþá-÷áëêïìáíßåò», íá óá-
ðßæïõí óôç ìÝóç Þ óôéò Üêñåò ôïõ ïäïóôñþìáôïò, ÷ùñßò íá áíôéäñïýìå ãé’ áõôü ôï á-
ðÜíèñùðï êáé äõóöçìéóôéêü èÝáìá.
Ï ÍåïÝëëçíáò (êáé áõôü äõóôõ÷þò ôåßíåé í’ áãêáëéÜóåé ôçí ðëåéïøçößá ôïõ ðëçèõ-
óìïý, áíåîáñôÞôùò ìüñöùóçò, êïéíùíéêÞò ðñïÝëåõóçò, çëéêßáò êáé öýëïõ) èåùñåß ôï
æþï, óáí Ýíá åßäïò ðáé÷íéäéïý ðïõ ðïëý åýêïëá ìðïñåß íá ôï îåöïñôùèåß üôáí ôï âá-
ñåèåß Þ üôáí êïõñáóôåß áðü ôç öñïíôßäá ôïõ. ÅðéðñïóèÝôùò, ðáíôåëÞò åßíáé ç Ýëëåéøç
ïéêïëïãéêÞò óõíåßäçóçò óôï óýã÷ñïíï êÜôïéêï ôçò ÅëëÜäáò. Ç êáôÜêáõóç ôùí äáóé-
êþí åêôÜóåùí êáé ç ðáñÜäïóÞ ôïõò óå ïéêïäïìéêïýò óõíåôáéñéóìïýò, ç áõèáßñåôç äü-
ìçóç ðïõ áëëïéþíåé ôï öõóéêü êÜëëïò äéáöüñùí ðåñéï÷þí, ïé áíåîÝëåã÷ôåò ÷ùìáôå-
ñÝò ðïõ äçìéïõñãïýí ðëåßóôá ðñïâëÞìáôá Þ áêüìá ç ëáèñïèçñßá, ç ðáñÜíïìç õëï-
ôüìçóç, ç õðåñåêìåôÜëëåõóç ôùí õäÜôéíùí ðüñùí êáé ï óõíåéäçôüò âéáóìüò áõôïý
ðïõ ïñßæåôáé ùò «öõóéêü ðåñéâÜëëïí» êáèçìåñéíÜ, ìå êÜèå ìÝóï, áðïôåëïýí ìåñéêÝò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 60
áðü ôéò ðÜìðïëëåò ðôõ÷Ýò ôçò êïíôüöèáëìçò êáé êáôáóôñïöéêÞò óõìðåñéöïñÜò ôùí
ÍåïåëëÞíùí áðÝíáíôé óôïí åáõôü ôïõò êáé ôç ÷þñá ôïõò.
– ÖïâÜìáé áãáðçôÝ ìïõ, üôé áäéêåßôå ôïõò óõìðïëßôåò óáò! ÂÝâáéá, Ý÷åôå äßêáéï óôéò
åðéóçìÜíóåéò êáé ôéò ðáñáôçñÞóåéò óáò. ¼ìùò ãåíéêåýåôå Ýíá öáéíüìåíï (áõôü ôçò Ýë-
ëåéøçò ïéêïëïãéêÞò óõíåßäçóçò), ôï ïðïßï ÷áñáêôçñßæåé ìéá ïñéóìÝíç ôÜîç óõìðïëéôþí
ìáò. Ðñüêåéôáé ãéá ôïõò áíèñþðïõò ðïõ äå äÝ÷èçêáí ôçí åõåñãåôéêÞ åðßäñáóç ôçò ðå-
ñéâáëëïíôïëïãéêÞò áãùãÞò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ó÷ïëéêÞò ôïõò åêðáßäåõóçò. Ôçí ßäéá
óõìðåñéöïñÜ åìöáíßæïõí åðßóçò, ïé áëëïôñéùìÝíïé óõíÜíèñùðïß ìáò ðïõ æïõí óôï Ü-
îåíï êáé èëéâåñÜ õðïâáèìéóìÝíï áóôéêü ðåñéâÜëëïí, ïé ïðïßïé äå âñßóêïíôáé óå èÝóç
íá áðïêáôáóôÞóïõí ïìáëÞ ó÷Ýóç ìå ôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí Þ íá åðáíåêôéìÞóïõí ôçí
áîßá êáé ôç ÷ñçóéìüôçôÜ ôïõ.
Ãéá ôï èÝìá, åðßóçò, ôùí «áäÝóðïôùí æþùí» ç åõèýíç âáñáßíåé êáé ôïõò êñáôïý-
íôåò, ðïõ üöåéëáí íá åðéâÜëëïõí âñáýôáôåò ðïéíÝò óôïõò «áíåýèõíïõò» éäéïêôÞôåò ãéá
ðáñáäåéãìáôéóìü. Óôï ôÝëïò, ç åõèýíç âñßóêåôáé ó’ áõôü ôï «ðñüôõðï áíÜðôõîçò» ðïõ
ðñïÜãåôáé áð’ ôïí êñáôéêü ìç÷áíéóìü êáé «äéäÜóêåé» ôçí ðëÞñç õðïôáãÞ (ìå êÜèå ôß-
ìçìá, áêüìá êáé áõôïý ôçò êáôáóôñïöÞò) ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò óôéò áíÜãêåò ôïõ
áíèñþðïõ. Ðéèáíüôáôá, üìùò, ç åõèýíç ãé’ áõôÞ ôçí áðáñÜäåêôç, üíôùò, óõìðåñéöï-
ñÜ – ôçí ïðïßá êé åóåßò åðéóçìÜíáôå –íá åêöñÜæåé êáé ìßá óçìáíôéêüôáôç Ýëëåéøç ðå-
ñéâáëëïíôïëïãéêÞò åêðáßäåõóçò áðü ôï óýíïëï ôïõ ó÷ïëéêïý ìáò ðñïãñÜììáôïò.
ÏðùóäÞðïôå ç ðñïóùðéêÞ ìïõ åìðåéñßá óôï èÝìá áõôü åßíáé äéáöïñåôéêÞ áðü ôç
äéêÞ óáò. Êáé åóåßò, üðùò êé åãþ, èá Ý÷åôå ðáñáêïëïõèÞóåé áðü ôéò ôçëåïðôéêÝò ìåôá-
äüóåéò, ôç óõììåôï÷Þ áðëþí áíèñþðùí óôéò êáôáóâÝóåéò ðõñêáúþí, ôçí áõôáðÜñíçóç
åèåëïíôéêþí ðåñéâáëëïíôïëïãéêþí ïìÜäùí Þ ôç äñáóôçñéïðïßçóç äéáöüñùí ïéêïëï-
ãéêþí ïñãáíþóåùí ãéá ôç óùôçñßá ôïõ ßäéïõ ôïõ áíèñþðïõ êáé ôïõ «öõóéêïý ðåñéâÜë-
ëïíôïò». ºóùò ðñÝðåé íá åßìáóôå ðåñéóóüôåñï åðéöõëáêôéêïß óôéò «êñßóåéò» ìáò, ãéáôß ïé
âåâéáóìÝíåò ãåíéêåýóåéò, ïäçãïýí óå ðáñáìüñöùóç ôçò ðñáãìáôéêüôçôáò êáé óå ìç-
äåíéóìü.
^
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 61
Ç ÐÅÉÈÙ 61
ÊEIMENÁ Ä´ ÊÁÉ Å´
1ç ¢óêçóç:
Ìå ðïéá åðé÷åéñÞìáôá ï Ð. Êïíäýëçò, óôçñßæåé ôç èÝóç «äåí õðÜñ÷ïõí

áíèñþðéíá äéêáéþìáôá»; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 37)
ÁðÜíôçóç:
Ï áñèñïãñÜöïò åðéèõìåß íá êáôáäåßîåé ôçí áíáðïôåëåóìáôéêüôçôá ôùí ó÷åôéêþí
äéáêçñýîåùí ãéá ôá äéêáéþìáôá ôïõ áíèñþðïõ. Äåí áíôéôßèåôáé, äçëáäÞ, óôçí ýðáñîç
ôùí «áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí». ÁðëÜ, ðéóôåýåé üôé ôüóï ç ôÞñçóÞ ôïõò, üóï êáé ç èå-
óìïèÝôçóÞ ôïõò åßíáé äýóêïëç ãéá ôïõò åîÞò ëüãïõò: á) Ôï «áíèñþðéíï äéêáßùìá» äåí
åßíáé êÜôé ôï èåùñçôéêü óôá êåöÜëéá ôùí äéáíïïõìÝíùí êáé ôá ÷åßëç ôùí ðñïðáãáíäé-
óôþí, áëëÜ ðñÝðåé íá áðáéôåßôáé êáé íá åðéâÜëëåôáé. Ôï «áíèñþðéíï äéêáßùìá» åßíáé ôï
äéêáßùìá ôï ïðïßï áðïëáìâÜíïõí üëïé ïé Üíèñùðïé ìüíï êáé ìüíï åðåéäÞ åßíáé Üí-
èñùðïé.
â) Ôï «áíèñþðéíï äéêáßùìá» ðñÝðåé íá éó÷ýåé êáé íá áðïëáìâÜíåôáé üðïõ õðÜñ-
÷ïõí Üíèñùðïé Þ üðïõ åðéèõìïýí íá åãêáôáóôáèïýí åêåßíïé. Õðü áõôÞ ôçí ïðôéêÞ, ü-
óï ï Áëâáíüò Þ ï Ðáêéóôáíüò äåí Ý÷ïõí ôá ßäéá äéêáéþìáôá ìå ôïí ¸ëëçíá óôçí Åë-
ëÜäá, ìðïñïýìå íá éó÷õñéóôïýìå üôé «áíèñþðéíá äéêáéþìáôá» èá õðÜñîïõí ìüíï ìå
ôçí áðåñéüñéóôç åëåõèåñßá êßíçóçò/åãêáôÜóôáóçò êáé ôçí áõôüìáôç åîßóùóç üëùí ôùí
áôüìùí ìå üëá ôá Üôïìá âÜóåé ìéáò «ðáãêüóìéá óåâáóôÞò íïìïèåóßáò».
ã) ¸íá êñÜôïò ôï ïðïßï êçñýóóåé üôé ðáñÝ÷åé «áíèñþðéíá äéêáéþìáôá» óôïõò ðï-
ëßôåò ôïõ äåí ìðïñåß íá åããõçèåß üôé áõôÜ èá ôá áðïëáýóïõí Ýîù áðü ôá óýíïñÜ ôïõ,
óå êÜðïéá Üëëç ðåñéï÷Þ ôçò ãçò.
ä) Õðü ôéò ðáñïýóåò óõíèÞêåò (åðéëåêôéêÞ åöáñìïãÞ ôçò ïéêïõìåíéêÞò äéáêÞñõîçò
ãéá ôá äéêáéþìáôá ôïõ áíèñþðïõ, áíéóüôçôá ìåôá÷åßñéóçò áíÜìåóá óôïõò ðïëßôåò äéá-
öïñåôéêþí êñáôþí) ìüíï Ýíá «ðáãêüóìéï êñÜôïò» èá ìðïñïýóå íá åããõçèåß ôçí ðëÞ-
ñç áðïíïìÞ «áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí» ó’ üëïõò áíåîáéñÝôùò ôïõò áíèñþðïõò, ìüíï
êáé ìüíï ëüãù ôçò «áíèñþðéíçò éäéüôçôÜò ôïõò».
2ç ¢óêçóç:
Ðïéïõò ôñüðïõò ðåéèïýò ÷ñçóéìïðïéåß ï Ð. Óïýñëáò óôï áðüóðáóìá ðïõ

äéáâÜóáôå, ãéá íá ðåßóåé ôïõò áíáãíþóôåò ôïõ; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 37)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 62
ÁðÜíôçóç:
Ï Ð. Óïýñëáò óôï ðéï ðÜíù Üñèñï ôïõ, ðñïóðáèåß íá ðåßóåé üôé ç êñéôéêÞ ðïõ á-
óêåßôáé «óôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá» êáé óôçí åöáñìïãÞ ôïõò, åìöáíßæåôáé ùò «öéëï-
ðáéãìïóýíç åí ïõ ðáéêôïéò».
Áñ÷éêÜ, ìå ìéá óáöÝóôáôç åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá ôïõ äÝêôç (áíáãíþóôç Þ á-
êñïáôÞ) óõíïøßæåé üëïõò ôïõò áãþíåò ôïõ áíèñþðïõ åíÜíôéá óôç âßá, ôçí êáôáðßå-
óç/êáôáóôïëÞ, ôï ðüëåìï, ôéò öõëåôéêÝò, èñçóêåõôéêÝò Þ ðïëéôéêÝò ðñïêáôáëÞøåéò, ôá
âáóáíéóôÞñéá Þ ôç äïõëåßá.
¸ðåéôá, êáôáôÜóóåé ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ áìöéóâçôïýí ôçí ýðáñîç Þ ôçí åãêõñüôç-
ôá ôùí «áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí» óå äýï êáôçãïñßåò: á) ôá åðé÷åéñÞìáôá åðéóôçìïëï-
ãéêÞò öýóåùò ðïõ áñíïýíôáé åßôå ôç íïìéêÞ äåóìåõôéêüôçôá åßôå ôçí çèéêÞ ôïõò óçìá-
óßá êáé â) ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ èåùñïýí ôá «áíèñþðéíá äéêáéþìáôá», áëëÜ êáé ôéò áñ-
÷Ýò ôïõò, áðïôÝëåóìá óýìâáóçò, éóôïñéêÞò ôý÷çò Þ éäåïëïãéêÞò åîáðÜôçóçò.
Ôï âáóéêü åðé÷åßñçìá, üìùò, ôïõ áñèñïãñÜöïõ âñßóêåôáé óôï ôÝëïò ôïõ êåéìÝíïõ.
¸ôóé, ó÷çìáôéêÜ, Ý÷ïõìå:
Ðñïêåßìåíåò: á) Ôá äéêáéþìáôá ôïõ áíèñþðïõ äéáèÝôïõí êáèïëéêÞ áîßá êáé äå-
óìåõôéêüôçôá. Èá ðëÞôôïíôáí ìüíï áí êÜðïéïò ìáò Ýðåéèå üôé üëïé ïé Üíèñùðïé äåí
äéáèÝôïõí áîßá, üôé ç áíèñþðéíç æùÞ äåí åßíáé ðÜíôïôå êáé ðáíôïý Üîéá óåâáóìïý ê.ô.ë.
â) êáíåßò äåí ìðïñåß íá ìáò ðåßóåé ãé’ áõôü.
ÓõìðÝñáóìá: ¼óï ëïéðüí êáíåßò äåí ìðïñåß íá ìáò ðåßóåé ì’ áõôüí ôïí ôñüðï ãéá
ôçí áðáîßá ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ, üëá ôá Üëëá åßíáé åßôå õðåêöõãÝò åßôå óõ-
íåéäçôÞ ðáñáäïîïëïãßá.
3ç ¢óêçóç:
Ï Ð. Êïíäýëçò óå Üëëï óçìåßï ôïõ êåéìÝíïõ ôïõ äéåõêñéíßæåé ... ËáìâÜíï-

íôáò õðüøç ôç äéåõêñßíçóç áõôÞ, ìðïñåßôå íá ðåßôå ðþò ôï Ýíá êåßìåíï äéá-
ëÝãåôáé ìå ôï Üëëï (Êåßìåíá Óïýñëá - Êïíäýëç), ðþò äçëáäÞ ôï Ýíá êåß-
ìåíï áðáíôÜ óôï Üëëï; Åßíáé ðñÜãìáôé ïé áðüøåéò ôùí óõããñáöÝùí ôüóï
áíôßèåôåò, üóï öáßíïíôáé ìå ôçí ðñþôç áíÜãíùóç;
ÁðÜíôçóç:
ÐñáãìáôéêÜ, ìåôáîý ôùí äýï ðáñáðÜíù êåéìÝíùí õðÜñ÷åé ìßá óáöÞò ó÷Ýóç, áöïý
ôï äåýôåñï êåßìåíï (Å) ëåéôïõñãåß ùò áðÜíôçóç óôï ðñþôï (Ä). Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ï Ð.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 63
Ç ÐÅÉÈÙ 63
Êïíäýëçò äåí áìöéóâçôåß ôçí áîßá êáé ôç ëåéôïõñãéêüôçôá ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜ-
ôùí. Ðïëý ðåñéóóüôåñï, ðáñáäÝ÷åôáé ôïí êáíïíéóôéêü - çèéêü ôïõò ðõñÞíá. Ùóôüóï,
äéáôõðþíåé êÜðïéåò åðéöõëÜîåéò ãéá ôç äõíáôüôçôá åöáñìïãÞò ôïõò óå ðáãêüóìéï åðß-
ðåäï, áð’ üëá ôá êñÜôç ãéá üëïõò ôïõò áíèñþðïõò, «óõíåðåßá» ôçò «áíèñþðéíÞò ôïõò
éäéüôçôáò», áõôÞò êáèåáõôÞò.
Ï ðñïâëçìáôéóìüò ôïõ Ýãêåéôáé óôçí êáôÜóôáóç ôïõ óçìåñéíïý êüóìïõ, ðïõ äåí å-
ðéôñÝðåé ïýôå ôçí áéóéïäïîßá, ïýôå ôçí åëðßäá ãéá ôï áýñéï.
Ï Ð. Óïýñëáò, óôï äéêü ôïõ Üñèñï áðáíôÜåé óå üëïõò ôïõò åðéêñéôÝò ôùí «áíèñù-
ðßíùí äéêáéùìáôùí» – áêáäçìáúêïýò êáé ìç – ïé ïðïßïé åßôå áñíïýíôáé ôç äåóìåõôéêü-
ôçôÜ ôïõò êáé ôçí çèéêÞ ôïõò óçìáóßá, åßôå ôá èåùñïýí ùò áðïôÝëåóìá óýìâáóçò, é-
óôïñéêÞò ôý÷çò Þ éäåïëïãéêÞò åîáðÜôçóçò.
Óôçí ïõóßá ïé áðüøåéò ôùí äýï óõããñáöÝùí äåí åßíáé ñéæéêÜ áíôßèåôåò, áöïý êáé ïé
äýï ðéóôåýïõí óôçí áíáãêáéüôçôá ôçò èåóìïèåôçìÝíçò ýðáñîçò áíèñùðßíùí äéêáéù-
ìÜôùí. ÄçëáäÞ, óôá äýï Üñèñá áíáðôýóóåôáé êáé åêöñÜæåôáé ìå óáöÞíåéá, ôï áßôçìá
ãéá ôç «äåóìåõôéêüôçôá» êáé ôçí «çèéêÞ êáôáîßùóç» ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí.
ÓÔ´ ÊEIMENO
1ç ¢óêçóç:
ÐñïóÝîôå óôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß ôç äéÜêñéóç ðïõ ãßíåôáé áðü ôï óõã-
ãñáöÝá óå 1ç, 2ç êáé 3ç ãåíéÜ äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ· åíôïðßóôå óå
ðïéïõò ôïìåßò áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí áíáöÝñåôáé ç êÜèå «ãåíéÜ äéêáé-
ùìÜôùí». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 39)
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü áðü ôçí áíÜãíùóç ôïõ Üñèñïõ, ï Ä. ÃïõóÝôçò êÜíåé äéÜ-
êñéóç áíÜìåóá óå ôñåéò ãåíéÝò «áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí». ¸ôóé Ý÷ïõìå: á) ç ðñþôç
ãåíéÜ äéêáéùìÜôùí åßíáé ôá áôïìéêÜ êáé ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá, ðïõ Ý÷ïõí ùò óôü÷ï ôçí
ðñïóôáóßá ôïõ áíèñþðïõ áðü ôï öüâï êáé ùò áíôéêåßìåíï ôïí ðåñéïñéóìü ôçò åîïõóßáò
ôùí éó÷õñþí êáé ôïõ êñÜôïõò (ÃáëëéêÞ ÅðáíÜóôáóç/Äéáöùôéóìüò), â) ç äåýôåñç ãåíéÜ
äéêáéùìÜôùí åßíáé ôá ïéêïíïìéêÜ, êïéíùíéêÜ êáé ðïëéôéóôéêÜ äéêáéþìáôá, ðïõ Ý÷ïõí ùò
óôü÷ï ôçí ðñïóôáóßá ôïõ áíèñþðïõ áðü ôç óôÝñçóç êáé ùò áíôéêåßìåíï ôçí åðéâïëÞ á-
íôßóôïé÷ùí èåôéêþí õðï÷ñåþóåùí ôùí éó÷õñþí êáé ôïõ êñÜôïõò áðÝíáíôé óôïõò ðïëßôåò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 64
(ÑùóéêÞ åðáíÜóôáóç/áãþíåò èõìÜôùí åêìåôÜëëåõóçò óôéò âéïìç÷áíéêÝò êïéíùíßåò), ã)

ç ôñßôç ãåíéÜ äéêáéùìÜôùí åßíáé ôá äéêáéþìáôá óôï áíèñþðéíï ðåñéâÜëëïí, ðïõ ùò óôü-
÷ï Ý÷ïõí ôçí ðñïóôáóßá ôïõ áíèñþðéíïõ ðåñéâÜëëïíôïò êáé ùò áíôéêåßìåíï ôïí ðåñéï-
ñéóìü ôçò áíåîÝëåã÷ôçò åîïõóßáò ôïõ êñÜôïõò êáé ôùí éó÷õñþí áðÝíáíôß ôïõ (ìüëõíóç,
ðáãêïóìéïðïßçóç, ôå÷íïëïãéêÞ åðáíÜóôáóç, âéïúáôñéêÞ).
2ç ¢óêçóç:
Åñãáóôåßôå óå ïìÜäåò ãéá íá ïñãáíþóåôå ìéá óõæÞôçóç «óôñïããõëÞò ôñá-

ðÝæçò» ìå èÝìá ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá. ÊÜèå ïìÜäá, áöïý ìåëåôÞóåé
ðñïóåêôéêÜ ôçí ÏéêïõìåíéêÞ ÄéáêÞñõîç, èá óõãêåíôñþóåé ðëçñïöïñßåò,
èá åðåîåñãáóôåß êáé èá ðáñïõóéÜóåé óôç óõæÞôçóç ìéá ðôõ÷Þ ôïõ èÝìáôïò.
Óáò äßíïíôáé ðñáêÜôù ïñéóìÝíá åíäåéêôéêÜ õðïèÝìáôá, ìå ôá ïðïßá ìðï-
ñåßôå íá áó÷ïëçèåßôå.
– ÐáñáâéÜóåéò ôùí áíèñþðéíùí äéêáéùìÜôùí óå åõÜëùôåò êïéíùíéêÝò ï-
ìÜäåò ... ï ñüëïò ôùí ìç êõâåñíçôéêþí ïñãáíþóåùí ãéá ôçí ðñïÜóðéóç
ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí, ð.÷. ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôßáò, ôçò ïñãÜíù-
óçò «Ãéáôñïß ÷ùñßò óýíïñá», ôçò Green Peace ê.Ü.
ÁðÜíôçóç:
Åäþ êñßíåôáé óêüðéìï ï ìáèçôÞò Þ ï åêðáéäåõôéêüò, ðïõ èá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôï åã-
÷åéñßäéü ìáò íá êÜíåé ìßá óýíèåóç áðü ôá ðéï êÜôù êåßìåíá, ôá ïðïßá ó÷åôßæïíôáé ìå ôá
õðïèÝìáôá ðïõ äßíïíôáé ðñïò åîÝôáóç êáé íá åôïéìÜóåé ìßá ðáñïõóßáóç åíþðéïí ôùí
Üëëùí ìåëþí ôçò ìáèçôéêÞò êïéíüôçôáò.
Á´ êåßìåíï:
¼ôáí óôï ôåëåõôáßï ôñßôï ôïõ 20ïõ áéþíá ïé Üíèñùðïé ìéëïýí ãéá «áíèñþðéíá äé-
êáéþìáôá», «äéêáéþìáôá ôïõ áíèñþðïõ», åííïýí ðñÜãìáôé ôá äéêáéþìáôá ðïõ åëêýïõí
ôçí êáôáãùãÞ ôïõò áðü ôéò ôåëåõôáßåò äåêáåôßåò ôïõ 18ïõ áéþíá êáé áðü ôçí Áìåñéêáíé-
êÞ êáé ÃáëëéêÞ åðáíÜóôáóç. Ç éäÝá ôïõò óôçñßæåôáé óôçí ðáñáäï÷Þ üôé üëïé ïé Üíèñù-
ðïé Ý÷ïõí áîßùóç ðñïóôáóßáò ïñéóìÝíùí èåìåëéùäþí áãáèþí «óõíåðåßá» ôçò áíèñþ-
ðéíçò éäéüôçôÜò ôïõò êáé ìüíï. Ç éäåÜ ôùí áíáðáëëïôñßùôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðé-
íïõ üíôïò åßíáé ðïëý ðáëáéüôåñç êáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá Þôáí ãíùóôÞ óôïõò äéáíïç-
ôÝò ôçò áñ÷áéüôçôáò. ÓáöÝóôáôåò, üìùò, äéáêçñýîåéò ôùí «äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ»
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 65
Ç ÐÅÉÈÙ 65
åß÷áìå ìå ôç «ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí ôçò Âéñôæßíéá» (1776), ôïí áìåñéêáíéêü «×Üñ-
ôç ôùí ÄéêáéùìÜôùí» (1791) êáé ôç ãáëëéêÞ «ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí ôïõ Áíèñþ-
ðïõ êáé ôïõ Ðïëßôç» (1789). Ç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç ôïõ Ïñãáíéóìïý ÇíùìÝíùí Åèíþí
(Ï.Ç.Å.) øÞöéóå óôéò 10 Äåêåìâñßïõ 1948 ôçí ÏéêïõìåíéêÞ ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜ-
ôùí ôïõ Áíèñþðïõ, ðñÜîç ðïõ áðïôÝëåóå ôïìÞ óôçí éóôïñßá ôçò áíèñùðüôçôáò.
(Åãêõêëïðáßäåéá ÐÜðõñïò - Larousse - Britannica, Ôüìïò 9)
Â´ êåßìåíï:
Ç ÏéêïõìåíéêÞ ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí ôïõ Áíèñþðïõ
(ÁðïöÜóåéò ðïõ õéïèåôÞèçêáí áðü ôç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí
óôéò 10 Äåêåìâñßïõ 1948)
Ðñïßìéï
ÅðåéäÞ ç áíáãíþñéóç ôçò áîéïðñÝðåéáò, ðïõ åßíáé óýìöõôç óå üëá ôá ìÝëç ôçò áí-
èñþðéíçò ïéêïãÝíåéáò, êáèþò êáé ôùí ßóùí êáé áíáðáëëïôñßùôùí äéêáéùìÜôùí ôïõò, á-
ðïôåëåß ôï èåìÝëéï ôçò åëåõèåñßáò, ôçò äéêáéïóýíçò êáé ôçò åéñÞíçò óôïí êüóìï.
ÅðåéäÞ ç ðáñáãíþñéóç êáé ç ðåñéöñüíçóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ ïäÞ-
ãçóáí óå ðñÜîåéò âáñâáñüôçôáò, ðïõ åîåãåßñïõí ôçí áíèñþðéíç óõíåßäçóç, êáé ç ðñï-
ïðôéêÞ åíüò êüóìïõ üðïõ ïé Üíèñùðïé èá åßíáé åëåýèåñïé íá ìéëïýí êáé íá ðéóôåýïõí,
ëõôñùìÝíïé áðü ôïí ôñüðï êáé ôçí áèëéüôçôá, Ý÷åé äéáêçñõ÷èåß ùò ç ðéï õøçëÞ åðé-
äßùîç ôïõ áíèñþðïõ.
ÅðåéäÞ Ý÷åé ïõóéáóôéêÞ óçìáóßá íá ðñïóôáôåýïíôáé ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá áðü
Ýíá êáèåóôþò äéêáßïõ þóôå ï Üíèñùðïò íá ìçí áíáãêÜæåôáé íá ðñïóöåýãåé, ùò Ý-
ó÷áôï êáôáöýãéï, óôçí åîÝãåñóç êáôÜ ôçò ôõñáííßáò êáé ôçò êáôáðßåóçò.
ÅðåéäÞ Ý÷åé ïõóéáóôéêÞ óçìáóßá íá åíèáññýíåôáé ç áíÜðôõîç öéëéêþí ó÷Ýóåùí á-
íÜìåóá óôá Ýèíç.
ÅðåéäÞ ìå ôïí Êáôáóôáôéêü ×Üñôç ïé ëáïß ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí äéáêÞñõîáí êáé
ðÜëé ôçí ðßóôç ôïõò óôá èåìåëéáêÜ äéêáéþìáôá ôïõ áíèñþðïõ, óôçí áîéïðñÝðåéá êáé ôçí
áîßá ôçò áíèñþðéíçò ðñïóùðéêüôçôáò, óôçí éóüôçôá äéêáéùìÜôùí áíäñþí êáé ãõíáé-
êþí, êáé äéáêÞñõîáí ðùò åßíáé áðïöáóéóìÝíïé íá óõíôåëÝóïõí óôçí êïéíùíéêÞ ðñüï-
äï êáé íá äçìéïõñãÞóïõí êáëýôåñåò óõíèÞêåò æùÞò óôá ðëáßóéá ìéáò åõñýôåñçò åëåõ-
èåñßáò.
ÅðåéäÞ ôá êñÜôç-ìÝëç áíÝëáâáí ôçí õðï÷ñÝùóç íá åîáóöáëßóïõí, óå óõíåñãáóßá
ìå ôïí Ïñãáíéóìü ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí, ôïí áðïôåëåóìáôéêü óåâáóìü ôùí äéêáéùìÜ-
ôùí ôïõ áíèñþðïõ êáé ôùí èåìåëéáêþí åëåõèåñéþí óå üëïí ôïí êüóìï.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 66
ÅðåéäÞ ç ôáõôüôçôá áíôéëÞøåùí ùò ðñïò ôá äéêáéþìáôá êáé ôéò åëåõèåñßåò áõôÝò Ý-

÷åé åîáéñåôéêÞ óçìáóßá ãéá íá åêðëçñùèåß ðÝñá ùò ðÝñá áõôÞ ç õðï÷ñÝùóç.
Ç ÃåíéêÞ ÓõíÝëåõóç
Äéáêçñýóóåé üôé ç ðáñïýóá ÏéêïõìåíéêÞ ÄéáêÞñõîç ôùí ÄéêáéùìÜôùí ôïõ Áíèñþ-
ðïõ áðïôåëåß ôï êïéíü éäáíéêü óôï ïðïßï ðñÝðåé íá êáôáôåßíïõí üëïé ïé ëáïß êáé üëá ôá
Ýèíç, Ýôóé þóôå êÜèå Üôïìï êáé êÜèå üñãáíï ôçò êïéíùíßáò, ìå ôç äéáêÞñõîç áõôÞ
äéáñêþò óôç óêÝøç, íá êáôáâÜëëåé, ìå ôç äéäáóêáëßá êáé ôçí ðáéäåßá, êÜèå ðñïóðÜ-
èåéá ãéá íá áíáðôõ÷èåß ï óåâáóìüò ôùí äéêáéùìÜôùí êáé ôùí åëåõèåñéþí áõôþí êáé íá
åîáóöáëéóèåß ðñïïäåõôéêÜ, ìå åóùôåñéêÜ êáé äéåèíÞ ìÝóá, ç ðáãêüóìéá êáé áðïôåëå-
óìáôéêÞ åöáñìïãÞ ôïõò, ôüóï áíÜìåóá óôïõò ëáïýò ôùí ßäéùí êñáôþí-ìåëþí üóï êáé
áíÜìåóá óôïõò ðëçèõóìïýò ÷ùñþí ðïõ âñßóêïíôáé óôç äéêáéïäïóßá ôïõò.
¢ñèñï 1ï:
¼ëïé ïé Üíèñùðïé ãåííéïýíôáé åëåýèåñïé êáé ßóïé óôçí áîéïðñÝðåéá êáé ôá äéêáéþ-
ìáôá. Åßíáé ðñïéêéóìÝíïé ìå ëïãéêÞ êáé óõíåßäçóç, êáé ïöåßëïõí íá óõìðåñéöÝñïíôáé
ìåôáîý ôïõò ìå ðíåýìá áäåëöïóýíçò.
¢ñèñï 2ï:
ÊÜèå Üíèñùðïò äéêáéïýôáé íá åðéêáëåßôáé üëá ôá äéêáéþìáôá êáé üëåò ôéò åëåõèå-
ñßåò ðïõ ðñïêçñýóóåé ç ðáñïýóá ÄéáêÞñõîç, ÷ùñßò êáìéÜ áðïëýôùò äéÜêñéóç, åéäé-
êüôåñá ùò ðñïò ôç öõëÞ, ôï ÷ñþìá, ôï öýëï, ôç ãëþóóá, ôéò èñçóêåßåò, ôéò ðïëéôéêÝò Þ
ïðïéåóäÞðïôå Üëëåò ðåðïéèÞóåéò, ôçí åèíéêÞ Þ êïéíùíéêÞ êáôáãùãÞ, ôçí ðåñéïõóßá, ôç
ãÝííçóç Þ ïðïéáäÞðïôå Üëëç êáôÜóôáóç.
Äå èá ìðïñåß áêüìç íá ãßíåôáé êáìéÜ äéÜêñéóç åî áéôßáò ôïõ ðïëéôéêïý, íïìéêïý Þ
äéåèíïýò êáèåóôþôïò ôçò ÷þñáò áðü ôçí ïðïßá ðñïÝñ÷åôáé êáíåßò, åßôå ðñüêåéôáé ãéá
÷þñá Þ åäáöéêÞ ðåñéï÷Þ áíåîÜñôçôç, õðü êçäåìïíßá Þ õðåîïõóßá, Þ ðïõ âñßóêåôáé õ-
ðü ïðïéïíäÞðïôå Üëëïí ðåñéïñéóìü êõñéáñ÷ßáò.
¢ñèñï 3ï:
ÊÜèå Üôïìï Ý÷åé äéêáßùìá óôç æùÞ, ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ áóöÜëåéá.
¢ñèñï 4ï:
Êáíåßò äåí åðéôñÝðåôáé íá æåé õðü êáèåóôþò äïõëåßáò, ïëéêÞò Þ ìåñéêÞò· ç äïõëåßá
êáé ôï äïõëåìðüñéï õðü ïðïéáäÞðïôå ìïñöÞ áðáãïñåýïíôáé.
¢ñèñï 5ï:
Êáíåßò äåí åðéôñÝðåôáé íá õðïâÜëëåôáé óå âáóáíéóôÞñéá, ïýôå óå ðïéíÞ Þ ìåôá÷åß-
ñéóç óêëçñÞ, áðÜíèñùðç Þ ôáðåéíùôéêÞ.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 67
Ç ÐÅÉÈÙ 67
¢ñèñï 6ï:
ÊáèÝíáò, üðïõ êé áí âñßóêåôáé, Ý÷åé äéêáßùìá óôçí áíáãíþñéóç ôçò íïìéêÞò ôïõ
ðñïóùðéêüôçôáò.
¢ñèñï 7ï:
¼ëïé åßíáé ßóïé áðÝíáíôé óôï íüìï êáé Ý÷ïõí äéêáßùìá óå ßóç ðñïóôáóßá ôïõ íüìïõ
÷ùñßò êáìéÜ áðïëýôùò äéÜêñéóç. ¼ëïé Ý÷ïõí äéêáßùìá óå ßóç ðñïóôáóßá áðü êÜèå
äéÜêñéóç ðïõ èá ðáñáâßáæå ôçí ðáñïýóá ÄéáêÞñõîç êáé áðü êÜèå ðñüêëçóç ãéá ìéá
ôÝôïéá äõóìåíÞ äéÜêñéóç.
¢ñèñï 8ï:
ÊáèÝíáò Ý÷åé äéêáßùìá íá áóêåß áðïôåëåóìáôéêÜ Ýíäéêá ìÝóá óôá áñìüäéá åèíéêÜ
äéêáóôÞñéá êáôÜ ôùí ðñÜîåùí ðïõ ðáñáâéÜæïõí ôá èåìåëéáêÜ äéêáéþìáôá ôá ïðïßá ôïõ
áíáãíùñßæïõí ôï Óýíôáãìá êáé ï íüìïò.
¢ñèñï 9ï:
Êáíåßò äåí ìðïñåß íá óõëëáìâÜíåôáé, íá êñáôåßôáé Þ íá åîïñßæåôáé áõèáßñåôá.
¢ñèñï 10ï:
ÊáèÝíáò Ý÷åé äéêáßùìá, ìå ðëÞñç éóüôçôá, íá åêäéêÜæåôáé ç õðüèåóÞ ôïõ äßêáéá êáé
äçìüóéá áðü äéêáóôÞñéï áíåîÜñôçôï êáé áìåñüëçðôï, ðïõ èá áðïöáóßóåé åßôå ãéá ôá äé-
êáéþìáôá êáé ôéò õðï÷ñåþóåéò ôïõ, åßôå, óå ðåñßðôùóç ðïéíéêÞò äéáäéêáóßáò, ãéá ôï âÜ-
óéìï ôçò êáôçãïñßáò ðïõ óôñÝöåôáé åíáíôßïí ôïõ.
¢ñèñï 11ï:
1. ÊÜèå êáôçãïñïýìåíïò ãéá ðïéíéêü áäßêçìá ðñÝðåé íá èåùñåßôáé áèþïò Ýùò üôïõ
äéáðéóôùèåß ç åíï÷Þ ôïõ óýìöùíá ìå ôï íüìï óå ðïéíéêÞ äßêç êáôÜ ôçí ïðïßá èá ôïõ
Ý÷ïõí åîáóöáëéóèåß üëåò ïé áðáñáßôçôåò ãéá ôçí õðåñÜóðéóÞ ôïõ åããõÞóåéò.
2. Êáíåßò äåí êáôáäéêÜæåôáé ãéá ðñÜîåéò Þ ðáñáëåßøåéò ðïõ, êáôÜ ôï ÷ñüíï ðïõ ôå-
ëÝóôçêáí, äå óõíéóôïýóáí áîéüðïéíï áäßêçìá êáôÜ ôï åóùôåñéêü Þ ôï äéåèíÝò äßêáéï.
Åðßóçò äåí åðéâÜëëåôáé ðïéíÞ âáñýôåñç áðü åêåßíçí ðïõ ßó÷õå êáôÜ ôï ÷ñüíï ðïõ ôå-
ëÝóôçêå ç áîéüðïéíç ðñÜîç.
¢ñèñï 12ï:
Êáíåßò äåí åðéôñÝðåôáé íá õðïóôåß áõèáßñåôåò åðåìâÜóåéò óôçí éäéùôéêÞ ôïõ æùÞ,
ôçí ïéêïãÝíåéá, ôçí êáôïéêßá Þ ôçí áëëçëïãñáößá ôïõ, ïýôå ðñïóâïëÝò ôçò ôéìÞò êáé ôçò
õðüëçøÞò ôïõ. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá ôïí ðñïóôáôåýïõí ïé íüìïé áðü åðåìâÜ-
óåéò êáé ðñïóâïëÝò áõôïý ôïõ åßäïõò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 68
¢ñèñï 13ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá êõêëïöïñåß åëåýèåñá êáé íá åêëÝãåé ôïí ôüðï äéá-
ìïíÞò ôïõ óôï åóùôåñéêü åíüò êñÜôïõò.
2. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá åãêáôáëåßðåé ïðïéáäÞðïôå ÷þñá, áêüìá êáé ôç äé-
êÞ ôïõ êáé íá åðéóôñÝöåé ó’ áõôÞí.
¢ñèñï 14ï:
1. ÊÜèå Üôïìï ðïõ êáôáäéþêåôáé Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá æçôÜ Üóõëï êáé íá ôïõ ðáñÝ-
÷åôáé Üóõëï óå Üëëåò ÷þñåò.
2. Ôï äéêáßùìá áõôü äåí ìðïñåß êáíåßò íá ôï åðéêáëåóèåß óå ðåñßðôùóç äßùîçò ãéá
ðñáãìáôéêü áäßêçìá ôïõ êïéíïý ðïéíéêïý äéêáßïõ Þ ãéá åíÝñãåéåò áíôßèåôåò ðñïò ôïõò
óêïðïýò êáé ôéò áñ÷Ýò ôïõ Ï.Ç.Å.
¢ñèñï 15ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá óå ìéá éèáãÝíåéá.
2. Êáíåßò äåí ìðïñåß íá óôåñçèåß áõèáßñåôá ôçí éèáãÝíåéÜ ôïõ, ïýôå ôï äéêáßùìá íá
áëëÜîåé éèáãÝíåéá.
¢ñèñï 16ï:
1. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ èá öèÜóïõí óå çëéêßá ãÜìïõ, ï Üíäñáò êáé ç ãõíáßêá, ÷ùñßò
êáíÝíáí ðåñéïñéóìü åîáéôßáò ôçò öõëÞò, ôçò åèíéêüôçôáò Þ ôçò èñçóêåßáò, Ý÷ïõí ôï äé-
êáßùìá íá ðáíôñåýïíôáé êáé íá éäñýïõí ïéêïãÝíåéá. Êáé ïé äýï Ý÷ïõí ßóá äéêáéþìáôá
ùò ðñïò ôï ãÜìï, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ ãÜìïõ êáé êáôÜ ôç äéÜëõóÞ ôïõ.
2. ÃÜìïò äåí ìðïñåß íá óõíáöèåß ðáñÜ ìüíï ìå åëåýèåñç êáé ðëÞñç óõíáßíåóç
ôùí ìåëëïíýìöùí.
3. Ç ïéêïãÝíåéá åßíáé ôï öõóéêü êáé âáóéêü óôïé÷åßï ôçò êïéíùíßáò êáé Ý÷åé ôï äé-
êáßùìá íá ôçí ðñïóôáôåýåé ç êïéíùíßá êáé ôï êñÜôïò.
¢ñèñï 17ï:
1. ÊÜèå Üôïìï, ìüíï ôïõ Þ ìå Üëëïõò ìáæß, Ý÷åé ôï äéêáßùìá ôçò éäéïêôçóßáò.
2. Êáíåßò äåí ìðïñåß íá óôåñçèåß áõèáßñåôá ôçí éäéïêôçóßá ôïõ.
¢ñèñï 18ï:
ÊÜèå Üôïìï Ý÷åé ôï äéêáßùìá ôçò åëåõèåñßáò ôçò óêÝøçò, ôçò óõíåßäçóçò êáé ôçò
èñçóêåßáò· óôï äéêáßùìá áõôü ðåñéëáìâÜíåôáé ç åëåõèåñßá ãéá ôçí áëëáãÞ èñçóêåßáò
Þ ðåðïéèÞóåùí, üðùò êáé ç åëåõèåñßá íá åêäçëþíåé êáíåßò ôç èñçóêåßá ôïõ Þ ôéò èñç-
óêåõôéêÝò ôïõ ðåðïéèÞóåéò, ìüíïò Þ ìáæß ìå Üëëïõò, äçìüóéá Þ éäéùôéêÜ, ìå ôç äéäá-
óêáëßá, ôçí Üóêçóç, ôç ëáôñåßá êáé ìå ôçí ôÝëåóç èñçóêåõôéêþí ôåëåôþí.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 69
Ç ÐÅÉÈÙ 69
¢ñèñï 19ï:
ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá ôçò åëåõèåñßáò ôçò ãíþìçò êáé ôçò Ýêöñáóçò, ðïõ óç-
ìáßíåé ôï äéêáßùìá íá ìçí õößóôáôáé äõóìåíåßò óõíÝðåéåò ãéá ôéò ãíþìåò ôïõ êáé ôï äé-
êáßùìá íá áíáæçôåß, íá ðáßñíåé êáé íá äéáäßäåé ðëçñïöïñßåò êáé éäÝåò, ìå ïðïéïäÞðï-
ôå ìÝóï Ýêöñáóçò, êáé áðü üëï ôïí êüóìï.
¢ñèñï 20ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá óõíÝñ÷åôáé êáé íá óõíåôáéñßæåôáé åëåýèåñá êáé ãéá
åéñçíéêïýò óêïðïýò.
2. Êáíåßò äåí ìðïñåß íá õðï÷ñåùèåß íá óõììåôÝ÷åé óå ïñéóìÝíï óùìáôåßï.
¢ñèñï 21ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá óõììåôÝ÷åé óôç äéáêõâÝñíçóç ôçò ÷þñáò ôïõ, åßôå
Üìåóá, åßôå Ýììåóá, ìå áíôéðñïóþðïõò åëåýèåñá åêëåãìÝíïõò.
2. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá ãßíåôáé äåêôüò, õðü ßóïõò üñïõò, óôéò äçìüóéåò õ-
ðçñåóßåò ôçò ÷þñáò ôïõ.
3. Ç ëáúêÞ èÝëçóç åßíáé ôï èåìÝëéï ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò· ç èÝëçóç áõôÞ ïöåßëåé
íá åêöñÜæåôáé ìå ôßìéåò åêëïãÝò, ïé ïðïßåò ðñÝðåé íá äéåîÜãïíôáé ðåñéïäéêÜ, ìå êáèï-
ëéêÞ, ßóç êáé ìõóôéêÞ øçöïöïñßá, Þ ìå áíôßóôïé÷ç äéáäéêáóßá ðïõ íá åîáóöáëßæåé ôçí
åëåõèåñßá ôçò åêëïãÞò.
¢ñèñï 22ï:
ÊÜèå Üôïìï, ùò ìÝëïò ôïõ êïéíùíéêïý óõíüëïõ, Ý÷åé äéêáßùìá óôçí êïéíùíéêÞ ðñï-
óôáóßá· áõôÞ, ìå ôçí åèíéêÞ ðñùôïâïõëßá êáé ôç äéåèíÞ óõíåñãáóßá, áíÜëïãá ðÜíôá ìå ôçí
ïñãÜíùóç êáé ôéò ïéêïíïìéêÝò äõíáôüôçôåò êÜèå êñÜôïõò, Ý÷åé ÷ñÝïò íá ôïõ åîáóöáëßóåé
ôçí éêáíïðïßçóç ôùí ïéêïíïìéêþí, êïéíùíéêþí êáé ðïëéôéóôéêþí äéêáéùìÜôùí, ðïõ åßíáé
áðáñáßôçôá ãéá ôçí áîéïðñÝðåéá êáé ôçí åëåýèåñç áíÜðôõîç ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò ôïõ.
¢ñèñï 23ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá åñãÜæåôáé êáé íá åðéëÝãåé åëåýèåñá ôï åðÜããåëìÜ
ôïõ, íá Ý÷åé äßêáéåò êáé éêáíïðïéçôéêÝò óõíèÞêåò äïõëåéÜò êáé íá ðñïóôáôåýåôáé áðü
ôçí áíåñãßá.
2. ¼ëïé, ÷ùñßò êáìéÜ äéÜêñéóç, Ý÷ïõí äéêáßùìá ßóçò áìïéâÞò ãéá ßóç åñãáóßá.
3. ÊÜèå åñãáæüìåíïò Ý÷åé äéêáßùìá óå äßêáéç êáé éêáíïðïéçôéêÞ áìïéâÞ, ðïõ íá å-
îáóöáëßæåé ó’ áõôüí êáé ôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ, óõíèÞêåò æùÞò Üîéåò óôçí áíèñþðéíç á-
îéïðñÝðåéá. Ç áìïéâÞ ôçò åñãáóßáò ðñÝðåé íá óõìðëçñþíåôáé, áí õðÜñ÷åé, ìå Üëëá ìÝ-
óá êïéíùíéêÞò ðñïóôáóßáò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 70
4. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá éäñýåé ìáæß ìå Üëëïõò óõíäéêÜôá êáé íá óõììåôÝ÷åé

óå óõíäéêÜôá ãéá ôçí ðñïÜóðéóç ôùí óõìöåñüíôùí ôïõ.
¢ñèñï 24ï:
ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá óôçí áíÜðáõóç, óå åëåýèåñï ÷ñüíï êáé éäéáßôåñá óå ëï-
ãéêü ðåñéïñéóìü ôïõ ÷ñüíïõ åñãáóßáò êáé óå ðåñéïäéêÝò Üäåéåò ìå ðëÞñåéò áðïäï÷Ýò.
¢ñèñï 25ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé äéêáßùìá óå Ýíá âéïôéêü åðßðåäï éêáíü íá åîáóöáëßóåé óôïí ßäéï
êáé óôçí ïéêïãÝíåéÜ ôïõ õãåßá êáé åõçìåñßá, êáé åéäéêüôåñá ôñïöÞ, ñïõ÷éóìü, êáôïéêßá,
éáôñéêÞ ðåñßèáëøç, üðùò êáé ôéò áðáñáßôçôåò êïéíùíéêÝò õðçñåóßåò. ¸÷åé áêüìá äé-
êáßùìá óå áóöÜëéóç ãéá ôçí áíåñãßá, ôçí áññþóôéá, ôçí áíáðçñßá, ôç ÷çñåßá, ôç ãå-
ñïíôéêÞ çëéêßá, üðùò êáé ãéá üëåò ôéò Üëëåò ðåñéðôþóåéò ðïõ óôåñåßôáé ôá ìÝóá ôçò óõ-
íôÞñçóÞò ôïõ, åîáéôßáò ðåñéóôÜóåùí áíåîÜñôçôùí ôçò èÝëçóÞò ôïõ.
2. Ç ìçôñüôçôá êáé ç ðáéäéêÞ çëéêßá Ý÷ïõí äéêáßùìá óå åéäéêÞ ìÝñéìíá êáé ðåñß-
èáëøç. ¼ëá ôá ðáéäéÜ, áíåîÜñôçôá áí åßíáé íüìéìá Þ åîþãáìá, áðïëáìâÜíïõí ôçí ß-
äéá êïéíùíéêÞ ðñïóôáóßá.
¢ñèñï 26ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé äéêáßùìá óôçí åêðáßäåõóç. Ç åêðáßäåõóç ðñÝðåé íá ðáñÝ÷åôáé äù-
ñåÜí, ôïõëÜ÷éóôïí óôç óôïé÷åéþäç êáé âáóéêÞ ôçò âáèìßäá. Ç óôïé÷åéþäçò åêðáßäåõóç
åßíáé õðï÷ñåùôéêÞ. Ç ôå÷íéêÞ êáé åðáããåëìáôéêÞ åêðáßäåõóç ðñÝðåé íá åîáóöáëßæåôáé
ãéá üëïõò. Ç ðñüóâáóç óôçí áíþôáôç ðáéäåßá ðñÝðåé íá åßíáé áíïéêôÞ óå üëïõò, õðü
ßóïõò üñïõò, áíÜëïãá ìå ôéò éêáíüôçôÝò ôïõò.
2. Ç åêðáßäåõóç ðñÝðåé íá áðïâëÝðåé óôçí ðëÞñç áíÜðôõîç ôçò áíèñþðéíçò ðñï-
óùðéêüôçôáò êáé óôçí åíßó÷õóç ôïõ óåâáóìïý ôùí áíèñþðéíùí äéêáéùìÜôùí êáé ôùí
èåìåëéáêþí åëåõèåñéþí. ÐñÝðåé íá ðñïÜãåé ôçí êáôáíüçóç, ôçí áíåêôéêüôçôá êáé ôç
öéëßá áíÜìåóá óå üëá ôá Ýèíç êáé óå üëåò ôéò öõëÝò êáé ôéò èñçóêåõôéêÝò ïìÜäåò êáé
íá åõíïåß ôçí áíÜðôõîç ôùí äñáóôçñéïôÞôùí ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ãéá ôç äéáôÞñçóç
ôçò åéñÞíçò.
3. Ïé ãïíåßò Ý÷ïõí, êáôÜ ðñïôåñáéüôçôá, ôï äéêáßùìá íá åðéëÝãïõí ôï åßäïò ôçò ðáé-
äåßáò ðïõ èá äïèåß óôá ðáéäéÜ ôïõò.
¢ñèñï 27ï:
1. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá óõììåôÝ÷åé åëåýèåñá óôçí ðíåõìáôéêÞ æùÞ ôçò êïé-
íüôçôáò, íá ÷áßñåôáé ôéò êáëÝò ôÝ÷íåò êáé íá ìåôÝ÷åé óôçí åðéóôçìïíéêÞ ðñüïäï êáé ôá
áãáèÜ ôçò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 71
Ç ÐÅÉÈÙ 71
2. ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá ðñïóôáôåýïíôáé ôá çèéêÜ êáé õëéêÜ óõìöÝñïíôÜ ôïõ

ðïõ áðïññÝïõí áðü êÜèå åßäïõò åðéóôçìïíéêÞ, ëïãïôå÷íéêÞ Þ êáëëéôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ
ôïõ.
¢ñèñï 28ï:
ÊáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá íá åðéêñáôåß ìéá êïéíùíéêÞ êáé äéåèíÞò ôÜîç ìÝóá óôçí
ïðïßá ôá äéêáéþìáôá êáé ïé åëåõèåñßåò ðïõ ðñïêçñýóóåé ç ðáñïýóá ÄéáêÞñõîç íá
ìðïñïýí íá ðñáãìáôþíïíôáé óå üëç ôïõò ôçí Ýêôáóç.
¢ñèñï 29ï:
1. Ôï Üôïìï Ý÷åé êáèÞêïíôá áðÝíáíôé óôçí êïéíüôçôá, ìÝóá óôá ðëáßóéá ôçò ïðïßáò
êáé ìüíï åßíáé äõíáôÞ, ç åëåýèåñç êáé ïëïêëçñùìÝíç áíÜðôõîç ôçò ðñïóùðéêüôçôÜò
ôïõ.
2. Óôçí Üóêçóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ êáé óôçí áðüëáõóç ôùí åëåõèåñéþí ôïõ êá-
íåßò äåí õðüêåéôáé ðáñÜ ìüíï óôïõò ðåñéïñéóìïýò ðïõ ïñßæïíôáé áðü ôïõò íüìïõò, ìå
áðïêëåéóôéêü óêïðü íá åîáóöáëßæåôáé ç áíáãíþñéóç êáé ï óåâáóìüò ôùí äéêáéùìÜôùí
êáé ôùí åëåõèåñéþí ôùí Üëëùí êáé íá éêáíïðïéïýíôáé ïé äßêáéåò áðáéôÞóåéò ôçò çèéêÞò,
ôçò äçìüóéáò ôÜîçò êáé ôïõ ãåíéêïý êáëïý óå ìéá äçìïêñáôéêÞ êïéíùíßá.
3. Ôá äéêáéþìáôá áõôÜ êáé ïé åëåõèåñßåò äåí èá ìðïñïýí, óå êáìßá ðåñßðôùóç, íá
áóêïýíôáé áíôßèåôá ðñïò ôïõò óêïðïýò êáé ôéò áñ÷Ýò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí.
¢ñèñï 30ï:
Êáìßá äéÜôáîç ôçò ðáñïýóáò ÄéáêÞñõîçò äåí ìðïñåß íá åñìçíåõèåß üôé ðáñÝ÷åé óå
Ýíá êñÜôïò, óå ìéá ïìÜäá Þ óå Ýíá Üôïìï ïðïéïäÞðïôå äéêáßùìá íá åðéäßäåôáé óå å-
íÝñãåéåò Þ íá åêôåëåß ðñÜîåéò ðïõ áðïâëÝðïõí óôçí Üñíçóç ôùí äéêáéùìÜôùí êáé ôùí
åëåõèåñéþí ðïõ åîáããÝëëïíôáé ó’ áõôÞí.
Ã´ êåßìåíï:
Åßíáé ðñÜãìáôé ïé ¸ëëçíåò ñáôóéóôÝò; Åßíáé äýóêïëï íá áðáíôçèåß áõôü ôï åñþôç-
ìá, ãéáôß óôçí ÅëëÜäá äåí Ý÷ïõí ðáñáôçñçèåß âßáéá öáéíüìåíá åíáíôßïí ôùí ÔóéããÜ-
íùí áðü ïñãáíùìÝíá êéíÞìáôá Þ ïìÜäåò ôïõ êïéíùíéêïý óõíüëïõ. Áêüìç, ç íïìïèå-
óßá êáé ôï õðÜñ÷ïí èåóìéêü ðëáßóéï ôïõò áíôéìåôùðßæåé, ôõðéêÜ ôïõëÜ÷éóôïí, ùò éóüôé-
ìïõò ¸ëëçíåò ðïëßôåò. Ùóôüóï, óôçí êáèçìåñéíÞ ðñáêôéêÞ, ïé ROMA (ðëçèõíôéêüò
ôïõ Rom, üðùò ïíïìÜæïíôáé ïé ÔóéããÜíïé óå ðáãêüóìéï åðßðåäï) âéþíïõí ôï óôéãìáôé-
óìü, ôç äéáêñéôéêÞ ìåôá÷åßñéóç êáé ôçí ðñïêáôåéëçììÝíç óõìðåñéöïñÜ ôçò Ðïëéôåßáò
êáé ôùí GAJE (üñïò ðáãêüóìéá áðïäåêôüò áðü ôïõò ÔóéããÜíïõò ãéá ôï ÷áñáêôçñéóìü
ôùí ìç ÔóéããÜíùí).
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 72
Ï Ôýðïò êáé ãåíéêÜ ôá ÌÌÅ óõ÷íÜ áíáöÝñïõí ãåãïíüôá äéáêñéôéêÞò ìåôá÷åßñéóçò

Þ ðñïóðáèïýí íá åðéóçìÜíïõí ôéò åëëåßøåéò ôçò êïéíùíéêÞò ðïëéôéêÞò áðÝíáíôé óôïõò
ÔóéããÜíïõò, áëëÜ ó÷åäüí ðÜíôïôå Ýðåéôá áðü êÜðïéï ôñáãéêü ãåãïíüò, üðùò ôï ðñü-
óöáôï ðåñéóôáôéêü óôï Æåöýñé (Ôóéããáíüðáéäá öáãùìÝíá áðü ðïíôßêéá). ÓõíÞèùò äå,
åßôå ðñüêåéôáé ãéá åßäçóç êáé ñåðïñôÜæ, åßôå åðé÷åéñåßôáé ìéá áíÜëõóç êáé åíäïóêüðçóç
óôïí ôñüðï æùÞò ôùí ÔóéããÜíùí, ç ðáñïõóßáóç ÷áñáêôçñßæåôáé áðü õðåñðñïóôáóßá
óôïí «áäýíáìï ÔóéããÜíï» Þ áðü öïëêëïñéêÞ äéÜèåóç, óôïé÷åßá ðïõ öáíåñþíïõí ôéò
ðñïêáôáëÞøåéò êáé ôá óôåñåüôõðá ôùí åêðñïóþðùí ôùí ÌÌÅ [...]
Óå ìéá ðñüóöáôç Ýñåõíá (1993, Ì.É.Ô. ÅêðáéäåõôéêÞ - ÁíáðôõîéáêÞ Á.Å. êáé Íï-
ìáñ÷ßá Äõô. ÁôôéêÞò) áíß÷íåõóçò áíáãêþí êáé ðñïâëçìÜôùí óå 6 äÞìïõò ôçò Ä. Áôôé-
êÞò üðïõ êáôïéêïýí ÔóéããÜíïé, ðñïêýðôåé üôé, ìåôáîý ôùí ðñïâëçìÜôùí: óôÝãáóç, å-
ðÜããåëìá, åêðáßäåõóç ðáéäéþí, Ýëëåéøç áðïäï÷Þò áðü ôïõò ìç ÔóéããÜíïõò, éåñáñ-
÷åßôáé óáí êýñéï ðñüâëçìá ç «Ýëëåéøç áðïäï÷Þò» áðü ôïõò ìç ÔóéããÜíïõò [...]
Ðïéï èá åßíáé, üìùò, ôï áýñéï óôéò ó÷Ýóåéò ìáò ìáæß ôïõò; Èá óõíå÷ßóïõìå ìå ôéò åé-
êüíåò ôçò ÔóéããÜíáò ðïõ ëÝåé ôç ìïßñá [...], ôïõ Ôóéããáíüðáéäïõ ðïõ ãõñíÜ îõðüëçôï
óôïõò äñüìïõò, ôùí CAJE ðïõ ôïõò åêìåôáëëåýïíôáé, ôçò Ðïëéôåßáò ðïõ ôïõò êõíçãÜ
ãéá ðáñáâéÜóåéò [...]
Õðï÷ñÝùóç ìéáò äçìïêñáôéêÞò êïéíùíßáò åßíáé íá äþóåé åõêáéñßåò – ìÝóá áðü ï-
ëïêëçñùìÝíá ðñïãñÜììáôá êïéíùíéêÞò ðïëéôéêÞò – ãéá ôçí êïéíùíéêÞ Ýíôáîç ôùí Ôóéã-
ãÜíùí. ÊïéíùíéêÞ Ýíôáîç ðïõ íá ðñïûðïèÝôåé êáé íá åîáóöáëßæåé: ôï óåâáóìü óôçí áõ-
ôïäéÜèåóç ôùí ÔóéããÜíùí. Ôï óåâáóìü óôïí ôñüðï æùÞò ôïõò êáé óôç äéáôÞñçóç ôçò
ðïëéôéóìéêÞò ôïõò ôáõôüôçôáò. Ôçí åíåñãü óõììåôï÷Þ ôïõò óå ü,ôé ôïõò áöïñÜ [...]
Ìáñßá ÂáóéëåéÜäïõ, ÅðôÜ ÇìÝñåò, Ç ÊáèçìåñéíÞ
ÊõñéáêÞ 8/1/1995, óåë. 30-31
Ä´ êåßìåíï:
[...] Ïé ÔóéããÜíïé äåí åßíáé å÷èñéêïß ðñïò ôï ó÷ïëåßï. ÁëëÜ ôï ó÷ïëåßï, Ýôóé üðùò
åßíáé ïñãáíùìÝíï, åßíáé å÷èñéêü ðñïò ôïõò ÔóéããÜíïõò. Ïé ìç÷áíéóìïß ðïõ êñáôïýí
Ôóéããáíüðïõëá ìáêñéÜ áðü ôï ó÷ïëåßï åßíáé ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ðïëý áðëïß, üðùò
ð.÷. ï åìâïëéáóìüò: ôá ðåñéóóüôåñá ðáéäéÜ ôùí ÔóéããÜíùí ðïõ æïõí óå ðáñÜãêåò áðü
ðëáóôéêü, óôéò ðáñõöÝò ôùí ðüëåùí, äåí åßíáé åìâïëéáóìÝíá. ¼ôáí ðÜíå íá åããñá-
öïýí óôï ó÷ïëåßï áðïðÝìðïíôáé áðü êÜðïéïõò äéåõèõíôÝò ó÷ïëåßùí «ìÝ÷ñé íá êÜíïõí
åìâüëéï». ÅðåéäÞ áõôü äåí åßíáé êáèüëïõ áðëÞ õðüèåóç ãéá Ýíá óêçíßôç-ÔóéããÜíï, ôá
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 73
Ç ÐÅÉÈÙ 73
ðáéäéÜ ìÝíïõí åêôüò ó÷ïëåßïõ. ¸ôóé, Ýíá ìÝôñï ðïõ åß÷å óêïðü ôçí ðñïóôáóßá ôùí ðáé-
äéþí ìåôáôñÝðåôáé óå üðëï åíáíôßïí ôïõò [...]
ÅðéðëÝïí, åßíáé áíèåêôéêïß ïé ìç÷áíéóìïß áðïêëåéóìïý äéüôé äåí õðÜñ÷åé âïýëçóç
ãéá ôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõò åê ìÝñïõò ôçò êïéíùíßáò êáé ôçò ðïëéôåßáò. Áò äïýìå ìåñé-
êïýò áðü áõôïýò ðïõ áðáéôïýí áíôéìåôþðéóç:
Ôá Ôóéããáíüðïõëá Ýñ÷ïíôáé óôï ó÷ïëåßï ìå ìéá Üëëç ìçôñéêÞ ãëþóóá êáé ãíùñß-
æïõí åëëéðþò Þ äå ãíùñßæïõí êáèüëïõ ôá ÅëëçíéêÜ. Ðïéïò ôï ðáßñíåé õðüøç ôïõ;
Ôá Ôóéããáíüðïõëá Ýñ÷ïíôáé áðü Ýíá êüóìï öôþ÷åéáò êáé áíáëöáâçôéóìïý, üðïõ
ôá âéâëßá äåí õðÜñ÷ïõí ïýôå ùò Ýííïéá. Ðïéïò ôï ðáßñíåé õðüøç ôïõ;
Ôá Ôóéããáíüðïõëá ìå ôçí åßóïäü ôïõò óôï ó÷ïëåßï ìðáßíïõí óå Ýíá êüóìï ãåìÜ-
ôï ðñïêáôáëÞøåéò áðÝíáíôß ôïõò êáé, ü÷é óðÜíéá, ãåìÜôï ñáôóéóìü. Ðïéïò ôï ðáßñíåé õ-
ðüøç ôïõ;
Ôá Ôóéããáíüðïõëá ìåôáêéíïýíôáé ìå üëç ôçí ïéêïãÝíåéá – ðïõ ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôçò
åßíáé õðï÷ñåùìÝíç íá ìåôáêéíåßôáé – óå ÷ñüíïõò ðïõ äåí ôáõôßæïíôáé ìå ôïõò ÷ñüíïõò
äéáêïðþí ôïõ ó÷ïëåßïõ. Ðïéïò ôï ðáßñíåé õðüøç ôïõ; [...]
Ãéþñãïõ ÔóéÜêáëïõ, ÅðôÜ ÇìÝñåò, Ç ÊáèçìåñéíÞ,
ÊõñéáêÞ 8/1/1995, óåë. 26-28
Å´ êåßìåíï:
[...] Óýìöùíá ìå ôç ÄéåèíÞ Óýìâáóç ôçò Ãåíåýçò (1951) êáé ôï Ðñùôüêïëëï ôçò
ÍÝáò Õüñêçò (1967) ðñüóöõãáò åßíáé «êÜèå ðñüóùðï ðïõ ëüãù äéêáéïëïãçìÝíïõ
öüâïõ äßùîçò ãéá ëüãïõò öõëÞò, èñçóêåßáò, åèíéêüôçôáò, ðïëéôéêþí ðåðïéèÞóåùí Þ
óõììåôï÷Þò óå ïñéóìÝíç êïéíùíéêÞ ïìÜäá, âñßóêåôáé Ýîù áðü ôç ÷þñá õðçêïüôçôÜò
ôïõ, êáé äåí ìðïñåß Þ, åîáéôßáò áõôïý ôïõ öüâïõ, äå èÝëåé íá ðñïóöýãåé óôçí ðñïóôá-
óßá ôçò ÷þñáò áõôÞò [...]
[...] Ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò ðñüóöõãáò åßíáé ìéá ãõíáßêá. Ìéá ãõíáßêá ìüíç êáé
öïâéóìÝíç. Ïé áñéèìïß ìéëïýí áðü ìüíïé ôïõò. ÕðÜñ÷ïõí áõôÞ ôé óôéãìÞ óôïí êüóìï
23 åêáô. ðñüóöõãåò êáé Üëëá 26 åêáô. åêôïðéóìÝíùí áíèñþðùí, åê ôùí ïðïßùí ðÜíù
áðü ôï 80% åßíáé ãõíáßêåò êáé ðáéäéÜ.
Ïé ãõíáßêåò ðñüóöõãåò åßíáé åêôåèåéìÝíåò óôç âßá óå üëá ôá óôÜäéá ôçò öõãÞò ôïõò.
Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ èá åãêáôáëåßøïõí ìéá åìðüëåìç æþíç, áöÞíïíôáò ðßóù ðáôÝñåò,
óõæýãïõò êáé áäåëöïýò, êéíäõíåýïõí íá âéáóôïýí Þ íá êáêïðïéçèïýí. Ìå ôçí ÜöéîÞ
ôïõò óå Ýíá óôñáôüðåäï ðñïóöýãùí üðïõ ôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõò åßíáé Üðåéñá êáé ïé åðé-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 74
ëïãÝò ó÷åäüí áíýðáñêôåò (áíáæÞôçóç ôñïöÞò ãéá ôá ðåéíáóìÝíá ðáéäéÜ, áññþóôéåò

ê.Ü.) ðïëëÝò öïñÝò âéÜæïíôáé Þ êáêïðïéïýíôáé êáé åêåß.
Óå ïñéóìÝíåò ðåñéðôþóåéò ôá èýìáôá, åêôüò áðü ôï ôñáýìá ôïõ âéáóìïý, áíôéìåôù-
ðßæïõí ôçí êáôáêñáõãÞ ôçò ïéêïãÝíåéáò Þ ôçò êïéíüôçôáò. Ôï äéðëü áõôü äñÜìá Ýæçóå
ç ÓïìáëÞ ðñüóöõãáò ×áëéìÜ:
«ÌåôÜ ôï âéáóìü êáé üôáí óõíåéäçôïðïßçóá üôé Þìïõí Ýãêõïò, áññþóôçóá. Ç ïéêï-
ãÝíåéÜ ìïõ ìå áðÝññéøå êáé ï êüóìïò ìå êáêïìåôá÷åéñéæüôáí. ¸ëåãáí, Ýíáò ëçóôÞò óå
Üöçóå Ýãêõï, ðéåò êÜðïéï öÜñìáêï ãéá íá áðïâÜëåéò áõôü ôï ðáéäß.
×ñåéÜæïìáé âïÞèåéá. Äåí ìðïñþ íá åðéóôñÝøù óôç Óïìáëßá, äéüôé üëïé üóïé ìå
ãíþñéæáí, îÝñïõí üôé Ýöõãá ÷ùñßò ìùñü. Äåí ìðïñþ íá åðéóôñÝøù ì’ áõôü ôï ìùñü,
áëëÜ äåí ìðïñþ íá ìåßíù êáé åäþ. Íáé, áéóèÜíïìáé öüâï êÜèå öïñÜ ðïõ èõìÜìáé ôé
ìïõ óõíÝâç. Êëáßù üëç ìÝñá. ÌÝíù ìÝóá óôç óêçíÞ ìïõ. Áêüìá êáé ïé Üëëåò ãõíáß-
êåò ìå êïõôóïìðïëåýïõí.» [...]
[...] Åßíáé ãåãïíüò üôé ç ÅëëÜäá, áðü ÷þñá ìåôáíáóôþí ðñïò ôçí Åõñþðç, ôç Â. Á-
ìåñéêÞ êáé ôçí Áõóôñáëßá, Ý÷åé ìåôáìïñöùèåß óå ÷þñá õðïäï÷Þò ìåôáíáóôþí [...] ¼-
ðùò äåß÷íïõí ïé áñéèìïß, óôç óçìåñéíÞ ÅëëÜäá (1995), ðåñßðïõ 4 óôïõò 100 êáôïßêïõò
åßíáé áëëïäáðïß êáé êõñßùò Áëâáíïß [...] Ïé Üíèñùðïé áõôïß äåí áíÞêïõí óôçí êáôç-
ãïñßá ôùí ðñïóöýãùí Þ ôùí åêôïðéóìÝíùí. Áíôéìåôùðßæïõí üìùò ìåãÜëá ðñïâëÞìáôá
[...] Ðïëëïß áðü áõôïýò æïõí óå åîáèëéùôéêÝò óõíèÞêåò [...] óõ÷íÜ êïéìïýíôáé óå ãéá-
ðéÜ Þ óôçí ýðáéèñï.
ÅðôÜ ÇìÝñåò, Ç ÊáèçìåñéíÞ, ÊõñéáêÞ 18/6/1995
Óô´ êåßìåíï:
[...] Ï êüóìïò áíáìößâïëá Üëëáîå ñéæéêÜ ìåôÜ ôéò 11 Óåðôåìâñßïõ 2001. Åíôïýôïéò,
ðïëëÜ ðñÜãìáôá ìÝíïõí áðáñÜëëá÷ôá: ç ðåñéöñüíçóç ãéá ôçí áíèñþðéíç æùÞ, ôçí áí-
èñþðéíç áîéïðñÝðåéá êáé ôá ïéêïíïìéêÜ, ðïëéôéóìéêÜ êáé êïéíùíéêÜ äéêáéþìáôá, êáèþò
êáé ç åðéäåßíùóç ðáëéþí åíôÜóåùí ðïõ óéãüâñáæáí, üðùò óôç ÌÝóç ÁíáôïëÞ, ôï Áö-
ãáíéóôÜí êáé ôçí Êïëïìâßá [...]
Ç ÅôÞóéá ¸êèåóç 2002 ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôåßáò (ðïõ êáëýðôåé ôá ãåãïíüôá ôïõ
2001) êáôáãñÜöåé åîùäéêáóôéêÝò åêôåëÝóåéò óå 47 ÷þñåò, äéêáóôéêÝò åêôåëÝóåéò óå 27
÷þñåò, «åîáöáíßóåéò» óå 35 ÷þñåò, êñïýóìáôá âáóáíéóìïý êáé êáêïìåôá÷åßñéóçò óå
111 ÷þñåò êáé êñáôïõìÝíïõò óõíåßäçóçò ôïõëÜ÷éóôïí óå 56 ÷þñåò. ç äéåèíÞò ïñãÜ-
íùóç ðéóôåýåé, ùóôüóï, üôé ïé ðñáãìáôéêïß áñéèìïß åßíáé ðïëý õøçëüôåñïé.
Ôá öñéêôÜ ãåãïíüôá ôçò 11çò Óåðôåìâñßïõ Þôáí Ýíá Ýãêëçìá êáôÜ ôçò áíèñùðüôç-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 75
Ç ÐÅÉÈÙ 75
ôáò ðïõ óõãêëüíéóå êáé Üëëáîå ôïí êüóìï. Ùóôüóï, áñêåôÝò êõâåñíÞóåéò ðñïóäÝèç-
êáí óôï Üñìá ôéò «áíôéôñïìïêñáôßáò» êáé Üäñáîáí ôçí åõêáéñßá ãéá íá åíôåßíïõí ôçí êá-
ôáðßåóç, íá õðïíïìåýóïõí ôçí ðñïóôáóßá ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí êáé íá êáôá-
ðíßîïõí êÜèå äéáöïñåôéêÞ ðïëéôéêÞ Üðïøç.
[...] Ïé ãõíáßêåò åßíáé äõóôõ÷þò óôçí «ðñþôç ãñáììÞ» ôùí ðáñáâéÜóåùí ôùí áí-
èñùðßíùí äéêáéùìÜôùí [...] ÊáèçìåñéíÜ óçìåéþíïíôáé ðáñáâéÜóåéò ôùí áíèñùðßíùí
äéêáéùìÜôùí ôùí ãõíáéêþí óå üëï ôïí êüóìï. Ôï 1993 áíáöÝñèçêáí äïëïöïíßåò, âá-
óáíéóôÞñéá, êáêïìåôá÷åéñßóåéò êáé êÜèå Üëëïõ åßäïõò ðáñáâßáóç ôùí áíèñùðßíùí äé-
êáéùìÜôùí ôùí ãõíáéêþí óå 45 ÷þñåò ôïõ ðëáíÞôç. Áóôõíïìéêïß äßíïõí ìðïõíéÜ óôï
óôïìÜ÷é ìéáò êñáôïýìåíçò åãêýïõ. Ìéá çëéêéùìÝíç ãõíáßêá âéÜæåôáé ìðñïóôÜ óôçí ïé-
êïãÝíåéá áðü ïðëéóìÝíïõò óôñáôéþôåò. Ìéá íåáñÞ óýæõãïò óêïôþíåôáé åðåéäÞ áñíåßôáé
íá óôáìáôÞóåé íá øÜ÷íåé ãéá ôïí Üíäñá ôçò ðïõ Ý÷åé «åîáöáíéóôåß» [...]
[...] Ç áèùüôçôá êáé ç áäõíáìßá äåí ðñïóöÝñïõí ðñïóôáóßá åíáíôßïí ôùí ðáñá-
âéÜóåùí ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí ðïõ äéáðñÜôôïíôáé áðü ôéò åðßóçìåò áñ÷Ýò. Ó’
üëï ôïí êüóìï ðáéäéÜ õðïâÜëëïíôáé óå âáóáíéóôÞñéá, äïëïöïíïýíôáé Þ öõëáêßæïíôáé
Üäéêá. ÌåñéêÜ ãßíïíôáé óêüðéìá óôü÷ïé ðáñáâéÜóåùí ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí å-
ðåéäÞ èåùñïýíôáé êïéíùíéêÝò Þ ðïëéôéêÝò áðåéëÝò. ¢ëëá ðáéäéÜ óõëëáìâÜíïíôáé Þ õ-
ðïâÜëëïíôáé óå âáóáíéóôÞñéá þóôå íá áíáãêáóôïýí ïé ãïíåßò ôïõò íá ðáñáäïèïýí Þ
íá ïìïëïãÞóïõí [...] ¢ëëá ðáéäéÜ åîáöáíßæïíôáé ÷ùñßò íá áöÞóïõí ß÷íç. Ðåñßðïõ 200
ðáéäéÜ åîáöáíßóôçêáí ìå áõôüí ôïí ôñüðï óôçí ÁñãåíôéíÞ áíÜìåóá óôï 1976 êáé ôï
1983. Ôá ðéï ìéêñÜ åß÷áí äïèåß ðáñÜíïìá ãéá õéïèåóßá óå æåõãÜñéá, ðïõ óõíäÝïíôáí
ìå ôéò Ýíïðëåò äõíÜìåéò. ÓáñÜíôá åííÝá áðü áõôÜ Ý÷ïõí Þäç áíáãíùñéóôåß, áëëÜ á-
êüìá äåí îÝñïõìå ôßðïôá ãéá Üëëá 150 [...] Óôç Ñïõìáíßá (1990), ï 15÷ñïíïò Viorel
Horia ïäçãÞèçêå óôï óôñáôüðåäï Magurele ðñïöáíþò ìå ôçí êáôçãïñßá üôé åß÷å åðé-
ôåèåß óå áóôõíïìéêü êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôùí äéáäçëþóåùí. Áðü ôüôå êáíåßò äåí îáíáåßäå
ôïí Viorel Çoria [...] Ç ÃéïëÜíôá Ëáíôßíï «åîáöáíßóôçêå» óôéò 23 ÌáÀïõ 1993 êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ìéáò óôñáôéùôéêÞò åðéäñïìÞò óôï óðßôé ôçò óôçí Ðïëéôåßá ôçò ×ïýëéá, óôç Âå-
íåæïõÝëá [...] Óôçí Ôïõñêßá, ç 16÷ñïíç Bisenk Anik Þôáí áíÜìåóá óå ðåñßðïõ 100 áí-
èñþðïõò, êõñßùò öïéôçôÝò, ðïõ óõíåëÞöèçóáí ôï ÌÜñôéï ôïõ 1992 êáôÜ ôç äéÜñêåéá
åêôåôáìÝíùí ôáñá÷þí ôçí çìÝñá ôçò ÊïõñäéêÞò ðñùôï÷ñïíéÜò. Ôñåéò ìÝñåò ìåôÜ ôç
óýëëçøÞ ôçò, ç áóôõíïìßá åéäïðïßçóå ôç ìçôÝñá ôçò íá ðÜåé íá ðÜñåé áðü ôï äçìüóéï
íïóïêïìåßï ôï óþìá ôçò êüñçò ôçò. ¼ôáí ç ìçôÝñá ôçò ôçí åßäå, äéáðßóôùóå üôé ôï á-
ñéóôåñü ìÝñïò ôïõ êñáíßïõ ôçò Ýëëåéðå [...]
(ÐçãÞ: ÄéåèíÞò Áìíçóôßá, Åëëçíéêü ÔìÞìá, Äåëôßï Ôýðïõ 28/5/2002,
«Ãõíáßêåò óå êßíäõíï», «Ôá ðáéäéÜ êáé ç ÊáôáóôïëÞ»)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 76
Æ´ êåßìåíï:
Áìíçóôßá ÄéåèíÞò: Ðáãêüóìéá êßíçóç ãéá ôçí ðñïÜóðéóç ôùí áíèñùðßíùí äéêáéù-
ìÜôùí ðïõ äåí åîáñôÜôáé áðü êáìßá êõâÝñíçóç, ðïëéôéêÞ ðáñÜôáîç, éäåïëïãßá Þ èñç-
óêåõôéêü äüãìá. Éäñýèçêå ôï 1961 êáé Ý÷åé ðåñéóóüôåñá áðü 350.000 ìÝëç ìå 2.680
ïñãáíùìÝíåò ïìÜäåò óå 53 ÷þñåò (1982). Ç ÄéåèíÞò Áìíçóôßá åðéäéþêåé íá ôçñïýíôáé
óå üëï ôïí êüóìï ç Ðáãêüóìéá ÄéáêÞñõîç ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ãéá ôá Áíèñþðéíá Äé-
êáéþìáôá êáé ïé Ðñüôõðïé ÅëÜ÷éóôïé Êáíüíåò ôùí ÇíùìÝíùí Åèíþí ãéá ôç Ìåôá÷åßñé-
óç ôùí ÊñáôïõìÝíùí. Áíôéôßèåôáé óôç ÷ñÞóç âáóáíéóôçñßùí êáé óôçí ðïéíÞ ôïõ èáíÜôïõ
óå êÜèå ðåñßðôùóç êáé ÷ùñßò êáìéÜ åðéöýëáîç. ÅñãÜæåôáé ãéá ôçí áðüëõóç êñáôïõìÝ-
íùí ðïõ Ý÷ïõí öõëáêéóôåß ãéá ôéò ðïëéôéêÝò ðåðïéèÞóåéò, ôï ÷ñþìá, ôç ãëþóóá, ôçí å-
èíéêÞ ôïõò êáôáãùãÞ Þ ôéò èñçóêåõôéêÝò ðåðïéèÞóåéò ôïõò, ìå ôçí ðñïûðüèåóç ðùò äåí
Ý÷ïõí ÷ñçóéìïðïéÞóåé âßá Þ óõíçãïñÞóåé õðÝñ áõôÞò. ÅíäéáöÝñåôáé åðßóçò ãéá ôçí á-
íáêïýöéóç êáé ðñïóôáóßá ôùí ßäéùí ôùí êñáôïõìÝíùí êáé ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò.
(Åãêõêëïðáßäåéá ÐÜðõñïò - Larousse - Britannica, ôüìïò 7, óåë. 452)
Green Perace: (ÃêñçíðÞò, óå ìåôÜöñáóç, ÐñÜóéíç ÅéñÞíç). Ðñüêåéôáé ãéá ôçí ðéï
ãíùóôÞ ïéêïëïãéêÞ ïñãÜíùóç. Éäñýèçêå ôï 1971 áðü ìéá ìéêñÞ ïìÜäá ïéêïëüãùí - á-
êôéâéóôþí ðïõ îåêßíçóå óôïí ÊáíáäÜ, åêóôñáôåßá êáôÜ ôùí ðõñçíéêþí äïêéìþí. ÓÞìå-
ñá, åõáéóèçôïðïéåß ôçí ðáãêüóìéá êïéíÞ ãíþìç êáé ïñãáíþíåé åêóôñáôåßåò êáôÜ ôùí
ãåíåôéêÜ ìåôáëëáãìÝíùí ðñïúüíôùí, ôçò ñýðáíóçò ôùí èáëáóóþí, ôùí ëéìíþí êáé ôùí
ðïôáìþí ê.ô.ë. Åðåêôåßíåé ôç äñáóôçñéüôçôÜ ôçò óå üëç ôç ãç êáé äéáèÝôåé åêáôïììýñéá
ìÝëç êáé ðïëëÜ ãñáöåßá óå áñêåôÝò ÷þñåò, üðùò êáé óôç ÷þñá ìáò.
(ÊïéíùíéêÞ êáé ÐïëéôéêÞ ÁãùãÞ, Ã´ Ãõìíáóßïõ, åêä. ÏÅÄÂ)
3ç ¢óêçóç:
¸íá áðü ôá óçìáíôéêüôåñá äéåêäéêïýìåíá äéêáéþìáôá ôçò ôñßôçò ãåíéÜò

äéêáéùìÜôùí åßíáé ôï äéêáßùìá ãéá ôï ðåñéâÜëëïí. ÓõæçôÞóôå ôéò ðáñáêÜ-
ôù áðüøåéò: ... «Ìéëþ óïâáñÜ, üôáí ðñïôåßíù íá áðïíåßìïõìå äéêáéþìáôá
óôá äÜóç, óôïõò ùêåáíïýò, óôá ðïôÜìéá êáé óôá Üëëá «öõóéêÜ áíôéêåßìå-
íá», óôçí ðñáãìáôéêüôçôá óôï öõóéêü ðåñéâÜëëïí ùò óýíïëï». (óåëßäá
ÁðÜíôçóç:
á) Óýìöùíá ìå ôç ÄéáêÞñõîç ôïõ Ñßï (1992), üëïé ïé Üíèñùðïé Ý÷ïõí äéêáßùìá óå
ìéá õãéÞ êáé ðáñáãùãéêÞ æùÞ óå áñìïíßá ìå ôç öýóç.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 77
Ç ÐÅÉÈÙ 77
Ðñüêåéôáé ãéá ìßá «ÄéáêÞñõîç äéêáéùìÜôùí» ðïõ áðïôÝëåóå ôïìÞ óôçí éóôïñßá ôùí
áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí. Ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí áíèñþðéíç éóôïñßá ãßíåôáé ëüãïò ãéá
ôçí áíÜãêç ôïõ áíèñþðïõ íá æåé êáé íá åñãÜæåôáé ó’ Ýíá ðåñéâÜëëïí óõìâáôü, õãéåéíü
êáé öéëéêü áðÝíáíôé ó’ áõôüí êáé ôïõò ïéêåßïõò ôïõ.
ÐáñÜ ôçí áíèñùðïêåíôñéêÞ èåþñçóç ôùí Üñèñùí ôçò «ÄéáêÞñõîçò ôïõ Ñßï» ìðï-
ñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå ìßá óáöÝóôáôç ôÜóç ðñïóôáóßáò ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò
áðü åíÝñãåéåò ïé ïðïßåò õðïâáèìßæïõí ôçí ðïéüôçôá æùÞò. Ùò ôÝôïéåò ëïãßæïíôáé: ç óõ-
íå÷éæüìåíç ìüëõíóç ôùí èáëáóóþí, ôùí ëéìíþí êáé ôùí ðïôáìþí. Ïé ðéÝóåéò ðïõ äÝ-
÷ïíôáé ôá ôñïðéêÜ äÜóç, ç óõíå÷éæüìåíç áäéáöïñßá ôùí åðé÷åéñÞóåùí ãéá ôçí åêðïìðÞ
ñýðùí óôçí áôìüóöáéñá ê.Ü.
Ç õðïôßìçóç ôùí êéíäýíùí, ðïõ áíôéìåôùðßæåé ôï «öõóéêü ðåñéâÜëëïí» áðü ôçí á-
ëüãéóôç áíèñþðéíç åêìåôÜëëåõóç, áðåéëåß óïâáñÜ, ôïí ßäéï ôïí Üíèñùðï, ðïõ äå èá
åðéèõìïýóå íá æÞóåé ó’ Ýíá «âñþìéêï» êáé áöéëüîåíï ðëáíÞôç, üôáí ìÜëéóôá êÜôé ôÝ-
ôïéï äåí áðïôåëåß åðéëïãÞ äéêÞ ôïõ, áëëÜ åðéëïãÞ óõãêåêñéìÝíïõ ïéêïíïìéêïý êáé ðï-
ëéôéêïý ìïíôÝëïõ áíÜðôõîçò. ÄçëáäÞ, ôï «äéêáßùìá» ôïõ áíèñþðïõ ãéá Ýíá «õãéåéíü
êáé öéëüîåíï öõóéêü ðåñéâÜëëïí» áðïêôÜ õð’ áõôÞí ôçí Ýííïéá ìéá öáíåñÜ åêðåöñá-
óìÝíç ðïëéôéêÞ äéÜóôáóç: åêåßíçí ôçò Üñíçóçò ôïõ áêïëïõèïýìåíï ðñïôýðïõ åêìå-
ôÜëëåõóçò ôùí öõóéêþí ðüñùí êáé åêåßíçí ôçò åíáëëáêôéêÞò äéá÷åßñéóçò ôïõ «öõóéêïý
ðåñéâÜëëïíôïò».
â) Ç äåýôåñç ðñïò óõæÞôçóç ðñüôáóç óôçñßæåôáé óå ìßá «ðåñéâáëëïíôïëïãéêÞ èåþ-
ñçóç» ôçò öýóçò, ðïõ åîåôÜæåé áðü Üðïøç êáíïíéóôéêÞ-çèéêÞ, ôï áíáöáßñåôï äéêáßù-
ìá êÜèå «öõóéêïý áíôéêåéìÝíïõ» íá Ý÷åé «öõóéêÜ äéêáéþìáôá» (áíôßóôïé÷á ðñïò ôá áí-
èñþðéíá), óôç æùÞ-ýðáñîç, ôçí áóöÜëåéá êáé ôçí ðñïóôáóßá. Äåí ðñüêåéôáé ãéá «ïéêï-
ëïãéêÝò áêñüôçôåò», áëëÜ ãéá ìßá óáöÝóôáôç ðïëéôéêÞ ôïðïèÝôçóç, ðïõ äåí áíáãíùñß-
æåé ôïí Üíèñùðï ùò ìÝôñï êáé «ôéìçôÞ» ôùí ðÜíôùí.
ÁíôéèÝôùò, ðñïôåßíåôáé ç èÝóðéóç ìéáò «÷Üñôáò äéêáéùìÜôùí», ðïõ èá ðñÝðåé íá ôç-
ñïýíôáé áð’ ôïí Üíèñùðï êáé ãéá ôç äéêÞ ôïõ áóöÜëåéá êáé ðñïóôáóßá. Ãéáôß ðïéïò óõ-
íåéäçôïðïéçìÝíïò Üíèñùðïò èá áñíéüôáí ôçí ðñïóôáóßá ôùí áðåéëïýìåíùí ïéêïóõ-
óôçìÜôùí, üôáí èá ãíþñéæå ðùò ç êáôáóôñïöÞ ôïõò äåí áðïóêïðåß óôç âåëôßùóç ôçò
ðïéüôçôáò æùÞò ôïõ, áëëÜ óôçí õðïâÜèìéóÞ ôçò êáé ôïí ðëïõôéóìü óõãêåêñéìÝíùí ðï-
ëõåèíéêþí - åìðïñéêþí ôñáóô;
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 78
ÅÍÏÔÇÔÁ 9Ç
ÅÐÉÊËÇÓÇ ÓÔÏ ÓÕÍÁÉÓÈÇÌÁ

(ÔÏÕ ÄÅÊÔÇ)
á) Ìå ôçí åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá ôïõ äÝêôç, ï ðïìðüò åðéäéþêåé íá ôïí ðáñáêé-
íÞóåé ðñïò ïñéóìÝíç êáôåýèõíóç, ôçí ïðïßá Ý÷åé ðñïåðéëÝîåé. ÓõíçèéóìÝíá ìÝóá ãéá
ôç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç ôïõ äÝêôç åßíáé ç ðåñéãñáöÞ êáé ç áöÞãçóç.
Ãéá ðáñÜäåéãìá: «Ôï áßìá ôïõ çñùúêïý Ðáëáéóôéíéáêïý ëáïý, ôïýôåò ôéò ìÝñåò, ôïý-
ôåò ôéò þñåò ðëçììõñßæåé ôïõò äñüìïõò ôçò ÑáìÜëá, ïëüêëçñçò ôçò ÄõôéêÞò ¼÷èçò ôïõ
ÉïñäÜíç, êáé ôùí ëåãüìåíùí «áõôüíïìùí» ðüëåùí êáé ðåñéï÷þí. Ï ÷áóÜðçò Óáñüí å-
ðéêåöáëÞò åíüò êñÜôïõò-äïëïöüíïõ êáé ôñïìïêñÜôç ôùí áñáâéêþí ëáþí êïñõöþíåé
ôçí åãêëçìáôéêÞ ðïëéôéêÞ ôïõ» [áðü ðïëéôéêÞ ðñïêÞñõîç ôçò ðïëéôéêÞò ïñãÜíùóçò ÊÊÅ
(ì-ë), Áðñßëéïò 2002]
ÂÝâáéá, ìåñéêÝò öïñÝò, ãßíåôáé êáôÜ÷ñçóç áõôÞò ôçò ôáêôéêÞò (åðßêëçóç óôï óõíáß-
óèçìá) ãéá éäéïôåëåßò óêïðïýò ðñïêåéìÝíïõ íá åîõðçñåôçèïýí ðïëéôéêïß óôü÷ïé, ðïëé-
ôéêÝò åðéëïãÝò ðïõ óêïðü Ý÷ïõí ôïí áðïðñïóáíáôïëéóìü ôçò êïéíÞò ãíþìçò.
â) Óýìöùíá ìå ôïí ÁñéóôïôÝëç, ï ñÞôïñáò ðñÝðåé íá äéåãåßñåé ïñéóìÝíá óõíáé-
óèÞìáôá (ðÜèç) óôçí øõ÷Þ ôïõ áêñïáôÞ üðùò: ïñãÞ, ðñáüôçôá, áãÜðç, ìßóïò, öüâï,
åìðéóôïóýíç, ïßêôï, áãáíÜêôçóç, öèüíï, íôñïðÞ, ðåñéöñüíçóç ê.Ü. Ïöåßëåé, üìùò, íá
åîåôÜæåé ôñåéò ðáñáìÝôñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôï óõíáßóèçìá: 1. ôç äéÜèåóç ôïõ áêñïáôçñßïõ.
2. ôïõò áíèñþðïõò óôïõò ïðïßïõò áðåõèýíåé ôçí åðßêëçóç ôïõ óõíáéóèÞìáôïò êáé 3.
ôá áßôéá ðïõ ðñïêáëïýí ôï óõíáßóèçìá.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 79
Ç ÐÅÉÈÙ 79
1ç ¢óêçóç:
Íá áíáöÝñåôå êé åóåßò óõãêåêñéìÝíá ðáñáäåßãìáôá áðü ôçí êáèçìåñéíÞ

æùÞ, óôá ïðïßá ï ðïìðüò ðñïóðáèåß íá ðñïêáëÝóåé êÜðïéá óõíáéóèÞìá-
ôá óôï äÝêôç, þóôå íá ðåôý÷åé ôï óêïðü ôïõ.
ÁðÜíôçóç:
Óôçí êáèçìåñéíÞ ìáò æùÞ ðëÞèïò åßíáé ôá ðáñáäåßãìáôá óôá ïðïßá ï ðïìðüò ðñï-
óðáèåß íá ðñïêáëÝóåé óõíáéóèÞìáôá óôï äÝêôç, þóôå íá ðåôý÷åé ôïõò óêïðïýò ôïõ.
Ðéï óõãêåêñéìÝíá, óôïí ôïìÝá ôçò äéáöÞìéóçò, áëëÜ êáé óôïí ðïëéôéêü ëüãï, óöïäñÞ
åßíáé ç åðéèõìßá ôïõ ðïìðïý íá óôñÝøåé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ äÝêôç ðñïò ïñéóìÝíç êá-
ôåýèõíóç åðçñåÜæïíôÜò ôïí, óõíáéóèçìáôéêÜ êáé ÷ùñßò íá ÷ñçóéìïðïéåß Ýíá äïìçìÝ-
íï êáé ôåêìçñéùìÝíï ëüãï.
ÓáöÝóôáôç åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá ôïõ äÝêôç Ý÷ïõìå óôïõò ðáíçãõñéêïýò ëü-
ãïõò ðïõ åêöùíïýíôáé ìå ôçí åõêáéñßá åèíéêþí Þ èñçóêåõôéêþí åïñôþí, áðïêáëõðôç-
ñßùí ìíçìåßùí, ê.Ü.
ÔÝëïò, åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá Ý÷ïõìå êáé óôéò ðïëéôéêÝò óõãêåíôñþóåéò (ëáúêÝò
óõíåëåýóåéò, åêäçëþóåéò óõìðáñÜóôáóçò, ðïñåßåò), üðïõ ïé óõììåôÝ÷ïíôåò äñïõí ìå
âÜóç ôç óõíáéóèçìáôéêÞ ôïõò äéÜèåóç êáé ôéò éäåïëïãéêÝò ðñïóëáìâÜíïõóÝò ôïõò.
2ç ¢óêçóç:
Ôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß åßíáé áðüóðáóìá áðü äéêáíéêü ëüãï. Ðïéá óõ-
íáéóèÞìáôá ôùí äåêôþí ðñïóðáèåß íá ðñïêáëÝóåé ï ïìéëçôÞò êáé ãéá ðïé-
ïõò ëüãïõò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 42)
ÁðÜíôçóç:
Ôñåéò åßíáé ïé óôü÷ïé ôïõ ïìéëçôÞ óôï ðéï ðÜíù áðüóðáóìá ôïõ äéêáíéêïý ëüãïõ: á)
Ï ïìéëçôÞò åêöñÜæåé ôç óõìðÜèåéá êáé ôç óõìðüñåõóÞ ôïõ áðÝíáíôé óôçí áãùíßá êáé ôïí
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 80
øõ÷éêü êÜìáôï, ðïõ íéþèïõí ïé Ýíïñêïé, â) ï ïìéëçôÞò ðñïóðáèåß íá èÝóåé «åíþðéïí

ôùí åõèõíþí ôïõò» ôïõò åíüñêïõò æçôþíôáò «ìßá íßêç åíáíôßïí ôùí ðáèþí êáé ôùí á-
äõíáìéþí» êáé ã) ðñïóðáèåß íá ôïõò ðñïêáëÝóåé äÝïò ëÝãïíôáò: «ç éóôïñßá óáò êñßíåé».
3ç ¢óêçóç:
Éó÷õñÜ ìÝóá, êáôÜëëçëá óå ïñéóìÝíåò ðåñéóôÜóåéò ãéá ôç óõãêéíçóéáêÞ

äéÝãåñóç ôïõ áêñïáôçñßïõ, åßíáé ôï ÷éïýìïñ ... Óå ðïéåò ðåñéðôþóåéò êáé
ãéá ðïéïõò ëüãïõò íïìßæåôå üôé ìðïñåß íá óõìâåß áõôü;
ÁðÜíôçóç:
Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ï ðïìðüò óôçí ðñïóðÜèåéá ðïõ êáôáâÜëëåé ãéá íá äéåãåßñåé
óõãêéíçóéáêÜ ôï áêñïáôÞñéü ôïõ, ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé áðñüóêïðôá êÜèå ìÝóï (ü-
ðùò ôï ÷éïýìïñ Þ ôçí åéñùíßá), ðïõ êñßíåé áðáñáßôçôï ãéá ôçí åðßôåõîç ôïõ óôü÷ïõ ôïõ.
Ùóôüóï ðñÝðåé íá Ý÷åé ðÜíôïôå êáôÜ íïõ ïñéóìÝíåò ðáñáìÝôñïõò ó÷åôéêÜ ìå ôç óõ-
ãêéíçóéáêÞ öüñôéóç ôïõ áêñïáôçñßïõ: á) ôï ìÝôñï óôç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí åéñùíéêþí
Þ ôùí ÷éïõìïñéóôéêþí ó÷ïëßùí, â) ôç äéÜèåóç ôïõ áêñïáôçñßïõ êáé ôçí êáôÜëëçëç ÷ñï-
íéêÞ óôéãìÞ, ã) ôç äåêôéêüôçôá êáé ôï ðíåõìáôéêü åðßðåäï ôùí óõíïìéëçôþí ôïõ êáé ä)
ôçí êáôáëëçëüôçôá/÷ñçóéìüôçôá áõôþí ôùí ìÝóùí (÷éïýìïñ, åéñùíßá) ãéá ôç óõíáéóèç-
ìáôéêÞ ðáñáêßíçóç ôùí áêñïáôþí.
^
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 81
Ç ÐÅÉÈÙ 81
1ç Åñþôçóç:
Ìðïñåßôå íá âñåßôå ðáñáäåßãìáôá áðü Ýíôõðá, äéáöçìßóåéò, ôá ïðïßá êÜ-

íïõí óáöÞ åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá ôïõ äÝêôç;
ÁðÜíôçóç:
Åäþ ðáñáèÝôïõìå åíäåéêôéêÜ ôá ðéï êÜôù ðáñáäåßãìáôá:
1. ÁñêåôÜ!
Óå üëï ôïí êüóìï, óå üëá ôá êáèåóôþôá, êõâåñíÞóåéò ôéìùñïýí åêåßíïõò ðïõ êÜ-
íïõí ôï ëÜèïò íá Ý÷ïõí äéáöïñåôéêÝò éäÝåò. Ôïõò êñáôïýí óôç öõëáêÞ, óõ÷íÜ ÷ùñßò
äßêç Þ ìåôÜ áðü äßêåò - ðáñùäßåò. Ôïõò âáóáíßæïõí. Ôïõò åêôåëïýí. Ôïõò «åîáöáíß-
æïõí».
Óå ÂïññÜ êáé Íüôï, ïëüêëçñïé ðëçèõóìïß õößóôáíôáé äéþîåéò ìüíï êáé ìüíï ãéá
ôçí êáôáãùãÞ ôïõò, ôç ãëþóóá ôïõò Þ ôï ÷ñþìá ôïõ äÝñìáôüò ôïõò.
Ïé õðåýèõíïé èá Þèåëáí íá ôá îå÷íïýóáìå üëá áõôÜ. ¼ìùò óå ïëüêëçñï ôïí êü-
óìï õðÜñ÷ïõí ðïëßôåò, üðùò åóåßò êé åìåßò, ðïõ áñíïýíôáé íá áðïäå÷ôïýí ôï áðáñÜ-
äåêôï. Ðåñíþíôáò áðü ôá ëüãéá óôá Ýñãá, êáôáããÝëëïõí ôá øÝììáôá ôùí ìåí êáé ôç óõ-
íÝíï÷ç óéùðÞ ôùí äå. Äå æçôïýí ðáñÜ ôçí áëÞèåéá êáé ôç äéêáéïóýíç [...]
ÐçãÞ: ÄéåèíÞò Áìíçóôßá (Ôé åßíáé ç ÄéåèíÞò Áìíçóôßá)
2. Óôçí áõãÞ ôïõ 2000 êáßãåôáé ìéá ÅõñùðáúêÞ ðñùôåýïõóá ÷Üñéí ôùí áíèñùðßíùí
äéêáéùìÜôùí...
Öëüãéíç âÜöôçêå ç íý÷ôá óôï ÂåëéãñÜäé êáé ìáýñç ìÝñá ôç äéáäÝ÷ôçêå. Èýìéæáí ü-
ëá Áðñßëç ôïõ ’41, ôüôå ðïõ ïé Ãåñìáíïß âïìâÜñäéæáí ôçí ðüëç. «Êé Üëëåò öïñÝò áíá-
êõêëþèçêå äñáìáôéêÜ ç Éóôïñßá», ëÝåé ç ðáãåñÞ öùíÞ ôçò ëïãéêÞò, ÷ùñßò ùóôüóï íá
äéêáéïëïãåß Þ íá óõã÷ùñåß ôï åîùöñåíéêü: ôá ãåñÜêéá ôïõ ðïëÝìïõ ðåôïýí îáíÜ ðÜíù
áðü ìéá ÅõñùðáúêÞ ðñùôåýïõóá, ìåôÜ Ýîé äåêáåôßåò...
Ç ÊÁÈÇÌÅÑÉÍÇ, ÊõñéáêÞ 4 Áðñéëßïõ 1999
3. Ç ìÝñá ðïõ êëïíßóôçêå ç ÁìåñéêÞ.
Áãùíßá óôç Ãç ãéá ôï áýñéï.
×éëéÜäåò íåêñïß, ÷Üïò óôéò ÇÐÁ. Áðßóôåõôï ÷ôýðçìá áðü áåñïðåéñáôÝò óôçí êáñ-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 82
äéÜ ôçò õðåñäýíáìçò.

ÅËÅÕÈÅÑÏÔÕÐÉÁ, ÔåôÜñôç 12/9/2001
2ç Åñþôçóç:
Óôá ðéï êÜôù ðáñáäåßãìáôá ìðïñåßôå íá áîéïëïãÞóåôå áí ãßíåôáé êáôÜ÷ñç-

óç óôçí «åðßêëçóç ôïõ óõíáéóèÞìáôïò» áðü ôïõò ïìéëçôÝò;
1. «Ôá åèíéêÜ èÝìáôá âñßóêïíôáé óå êñßóéìç êáìðÞ åîáéôßáò ëáíèáóìÝíùí
÷åéñéóìþí êáé ðáñáëåßøåùí ôçò êõâÝñíçóçò. Áðïäåéêíýåôáé áêüìç ìéá
öïñÜ üôé äåí õðÜñ÷åé ïýôå ó÷Ýäéï ïýôå óôü÷åõóç».
2. «Ç êõâÝñíçóç ðáñáëýåé êáé öáßíåôáé êáèáñÜ ðëÝïí üôé äåí ìðïñåß íá
äþóåé ëýóåéò [...] ¸÷åé äéïëéóèÞóåé óå ìéá ìéêñïðïëéôéêÞ íïïôñïðßá êá-
ôçãïñþíôáò ãéá ôá ðÜíôá ôïõò Üëëïõò ÷ùñßò íá áíáãíùñßæåé üôé öôáßåé
ç ßäéá. ÁëëÜ åìåßò ôßðïôå äåí îå÷íÜìå êáé ôßðïôå äåí ðáñáãñÜöïõìå!»
ÁðÜíôçóç:
Óôá äýï ðéï ðÜíù ðáñáäåßãìáôá õðÜñ÷åé ìéá óáöÝóôáôç ôÜóç õðåñâïëÞò óôçí åðßêëç-
óç ôïõ óõíáéóèÞìáôïò ôùí áêñïáôþí, ðñïêåéìÝíïõ íá åîõðçñåôçèïýí ïé ðïëéôéêïß óêïðïß
ôïõ ðïìðïý, ðïõ äåí åßíáé Üëëïé áðü ôçí êáôÜêôçóç êáé ôç äéá÷åßñéóç ôçò åîïõóßáò.
j
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 83
Ç ÐÅÉÈÙ 83
ÅÍÏÔÇÔÁ 10 Ç
ÅÐÉÊËÇÓÇ ÓÔÏ «ÇÈÏÓ»

(ÔÏÕ ÐÏÌÐÏÕ)
Óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðåßóåé ôï äÝêôç, ï ðïìðüò ïöåßëåé íá êåñäßóåé ôçí åýíïéá êáé
ôçí åìðéóôïóýíç ôïõ äÝêôç, ÷Üñç óôï ëüãï ôïõ. ÐñÝðåé, åðßóçò, íá ðñïóðáèÞóåé íá áë-
ëÜîåé ôçí «åéêüíá» ðïõ ôõ÷üí Ý÷åé ó÷çìáôßóåé áðü ðñéí ï äÝêôçò ãéá ôï «ðñüóùðü ôïõ».
1ç ¢óêçóç:
Ðïéåò éäéüôçôåò èá ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýíáò ïìéëçôÞò ãéá íá öáíåß áîéüðéóôïò

óå óáò ðñïóùðéêÜ; Íá áíáöåñèåßôå óå óõãêåêñéìÝíá ðáñáäåßãìáôá ëüãïõ
(ðñïöïñéêïý Þ ãñáðôïý), ìå ôá ïðïßá êÝñäéóå ôçí åìðéóôïóýíç óáò ï ïìé-
ëçôÞò/óõããñáöÝáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 43)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 84
ÁðÜíôçóç:
ÃåíéêÜ, ïé éäéüôçôåò ïé ïðïßåò ðñÝðåé íá ðëçñïýíôáé áðü Ýíáí ïìéëçôÞ ãéá íá öáíåß
áîéüðéóôïò, åßíáé ðïëý óõãêåêñéìÝíåò. Ï ïìéëçôÞò ïöåßëåé íá áíáðôýóóåé ôï ëüãï ôïõ
ïìáëÜ, óôçñéæüìåíïò óå ëïãéêÜ ïñèïýò óõëëïãéóìïýò êáé ôåêìÞñéá, íá åßíáé êáëüò
ãíþóôçò ôïõ áíôéêåéìÝíïõ ôï ïðïßï êáëåßôáé í’ áíáðôýîåé, íá Ý÷åé ëåîéëïãéêü ðëïýôï êáé
óåìíÞ ðáñïõóßá. ÅðéðñïóèÝôùò, ç ðáñïõóßá ôïõ èá ðñÝðåé íá åìðíÝåé óåâáóìü êáé
óïâáñüôçôá þóôå íá ìç äçìéïõñãåßôáé êáìßá áñíçôéêÞ åíôýðùóç óôïõò áêñïáôÝò ãéá ôï
Þèïò ôïõ.
Ùò óõãêåêñéìÝíá ðáñáäåßãìáôá èá ìðïñïýóáìå íá áíáöÝñïõìå ôá ðéï êÜôù: ÁëÝ-
îáíäñïò Áñãõñßïõ, Ç ðñáãìáôéêüôçôá êáé ç Ðñáãìáôéêüôçôá ôçò Ðåæïãñáößáò (Êåßìå-
íá ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò, Ã´ Ëõêåßïõ), Þ Å.Ð. Ðáðáíïýôóïò, Ç ÔÝ÷íç ôïõ Åðé-
÷åéñÞìáôïò (Êåßìåíá ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò, Ã´ Ëõêåßïõ).
2ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá ðïëéôéêïý ëüãïõ êáé ó÷ïëéÜóôå ôï Þèïò

ôïõ ïìéëçôÞ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 43)
ÁðÜíôçóç:
Ï ïìéëçôÞò (ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò) ÷áñáêôçñßæåôáé áðü óùöñïóýíç, óýíåóç, óïâá-
ñüôçôá, ïîõäÝñêåéá êáé ðíåõìáôéêÞ óõãêñüôçóç. Êáëåß íá óõóôñáôåõôïýí óôçí éäÝá – ðïõ
åêåßíïò åêðñïóùðåß – üëåò ïé õãéåßò êáé äñáóôÞñéåò êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò äõíÜìåéò
ôïõ Åëëçíéóìïý, ðñïêåéìÝíïõ íá âãåé áðü ôï ôÝëìá óôï ïðïßï Ý÷åé ðåñéÝëèåé ç ÷þñá.
Åñþôçóç:
ÄéáâÜóôå ôá ðéï êÜôù áðïóðÜóìáôá êáé ó÷ïëéÜóôå ôï Þèïò ôïõ ïìéëçôÞ:

1. [...] Ïé ÇÐÁ Ý÷ïõí ðñïâÜëëåé óôï åîùôåñéêü ôçí åéêüíá ôùí ìáýñùí
«óôáñ», ôçëåðáñïõóéáóôþí, ìïõóéêþí, ìðáóêåôìðïëéóôþí... ôùí ìáý-
ñùí ðñïóùðéêïôÞôùí åí ãÝíåé, ãéá íá ðåßóïõí üëïõò åóÜò üôé õðÜñ÷åé
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 85
Ç ÐÅÉÈÙ 85
éóüôçôá êáé áíèñþðéíá äéêáéþìáôá ãéá ôïõò ìáýñïõò óôéò ÇÐÁ. Ç óõ-
íôñéðôéêÞ üìùò ðëåéïøçößá áõôþí ôùí ìáýñùí åêðñïóðþðùí ôïõ «á-
ìåñéêáíéóìïý» äåí Ý÷ïõí, öõóéêÜ, êáìßá áíÜìåéîç óôçí ðïëéôéêÞ æùÞ
ôùí ÇÐÁ. ¸÷ïõí êñáôÞóåé áñíçôéêÞ óôÜóç êáé óôåñïýíôáé çèéêÞò áðÝ-
íáíôé óôç ìáýñç êïéíüôçôá. Ðïëëïß áð’ áõôïýò ôïõò «åðéöáíåßò» ìáý-
ñïõò, ðïõ åóåßò ãíùñßæåôå ùò äçìïöéëåßò, Ý÷ïõí óõììåôÜó÷åé ôá ôåëåõ-
ôáßá äåêáðÝíôå ÷ñüíéá óå ðñïãñÜììáôá óôç Íüôéá ÁöñéêÞ. Êáé áõôü,
öõóéêÜ, äåí Þôáí êáèüëïõ äçìïöéëÝò óôï êßíçìá ôùí ìáýñùí óôéò Ç-
ÐÁ, êáèþò áõôü Ýâáæå åðéôáêôéêÜ ôï æÞôçìá ôçò ðÜëçò åíÜíôéá óôï íï-
ôéïáöñéêáíéêü êáèåóôþò ôïõ Áðáñô÷Üéíô. [...]
Íôïñïýìðá Ìðéí ÃïõÜ÷áíô (Dorub bin-Wahad), Ç óêïôåéíÞ ðëåõñÜ ôçò
ÁìåñéêÞò, åêä. ÅíáëëáêôéêÝò åêäüóåéò, ÁèÞíá 1999, óåë. 5.
2. [...] Ùóôüóï, ðÝñá áðü ôç äéðëùìáôéêÞ êáé õëéêÞ óõìðáñÜóôáóç, ìÝíåé
áíïé÷ôü ôï ÷ñÝïò ìáò áðÝíáíôé óôïõò Êõðñßïõò. ×ñÝïò, ü÷é áðëþò öé-
ëáíèñùðßáò åßôå öõëåôéêÞò áëëçëåããýçò, ÷ñÝïò åðéôáêôéêü üóï êáé á-
ìÞ÷áíï, ÷ñÝïò ôéìÞò êáé óõíåßäçóçò ðïõ ìïíÜ÷á ìå áäéÜêïðç êáé å-
ëåã÷üìåíç óõíáéóèçìáôéêÞ êáôÜèåóç èá ìðïñÝóïõìå êÜðïôå íá ôï å-
îïöëÞóïõìå. Êáé ðïõ ðñÝðåé íá åîïöëçèåß óôï áêÝñáéï ãéá íá êáèáñé-
óôïýìå øõ÷éêÜ áðü ôï ðëÝãìá ôçò óõëëïãéêÞò åõèýíçò êáé åíï÷Þò ìáò.
[...]
Ã.Ð. Óáââßäç, Ìå ìéá ðéíÝæá óôçí êáñäéÜ, Êåßìåíá ÍåïåëëçíéêÞò Ëï-
ãïôå÷íßáò Ã´ Ëõêåßïõ, åêä. ÏÅÄÂ, ÁèÞíá 1991, óåë. 210.
ÁðÜíôçóç:
Ôüóï ï óõããñáöÝáò ôïõ ðñþôïõ áðïóðÜóìáôïò üóï êáé åêåßíïò ôïõ äåýôåñïõ, ÷á-
ñáêôçñßæïíôáé áðü óåìíüôçôá, óïâáñüôçôá êáé ëïãéêÜ óõãêñïôçìÝíï ëüãï. ÂÝâáéá,
ðñïêåéìÝíïõ íá ðåßóïõí äå óôçñßæïíôáé ôüóï óôá åðé÷åéñÞìáôá (ëéãüôåñï ï ðñþôïò êáé
ðåñéóóüôåñï ï äåýôåñïò), üóï óôçí åðßêëçóç ôïõ óõíáéóèÞìáôïò (ðéï óáöÝò óôï äåý-
ôåñï áðüóðáóìá). Ùóôüóï, ìå ôï ðñïóùðéêü ôïõò Þèïò ðñïóðáèïýí êáé åðéôõã÷Üíïõí
íá óõíåãåßñïõí ôï áêñïáôÞñéï ðñïò ôçí ðëåõñÜ ôïõò êáé ôçí õðüèåóç ðïõ õðçñåôïýí.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 86
ÅÐÉÈÅÓÇ ÓÔÏ ÇÈÏÓ

ÔÏÕ ÁÍÔÉÐÁËÏÕ
Ï ðïìðüò ðïëëÝò öïñÝò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðñïóðÜèåéÜò ôïõ íá ðåßóåé, êÜíåé «åðß-
èåóç» óôï Þèïò ôïõ áíôéðÜëïõ, óôçëéôåýïíôáò êáé êáõôçñéÜæïíôáò ïñéóìÝíá ìåéïíåêôÞ-
ìáôá. Ç «åðßèåóç» áõôÞ, ðïëëÝò öïñÝò ìðïñåß íá åîåëé÷èåß óå ðñïóùðéêÞ åðßèåóç êáé
íá åêôñá÷ýíåé ôï äéÜëïãï.
1ç ¢óêçóç:
Ãéá ðïéïõò ëüãïõò êáôáöåýãåé áõôüò ðïõ åðé÷åéñçìáôïëïãåß óôçí ðñïóù-

ðéêÞ åðßèåóç; ÅðéäïêéìÜæåôå ôçí ôáêôéêÞ áõôÞ; Ðéóôåýåôå üôé óõó÷åôßæåôáé
ç ôáêôéêÞ áõôÞ ìå ôç ëáóðïëïãßá; Íïìßæåôå üôé åßíáé èåìéôü óå ïñéóìÝíåò
ðåñéðôþóåéò íá áóêåßôáé êñéôéêÞ óôï ÷áñáêôÞñá êáé óôçí éäéùôéêÞ æùÞ ôïõ
áíôéðÜëïõ; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 44)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 87
Ç ÐÅÉÈÙ 87
ÁðÜíôçóç:
Åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíï óôçí áíôéðáñÜèåóç éäåþí, áðüøåùí êáé èÝóåùí/ðñïôÜóå-
ùí, íá ðáñáôçñïýìå ðñïóùðéêÝò åðéèÝóåéò áíôß ãéá åðé÷åéñÞìáôá, Þ çèéêïëïãßá áíôß
ãéá åìðåñéóôáôùìÝíåò áðüøåéò.
Ç ôáêôéêÞ áõôÞ ìðïñåß íá ïöåßëåôáé óôç ñçôïñéêÞ áíåðÜñêåéá ôïõ ðïìðïý Þ óôçí
Ýíäåéá åðé÷åéñçìÜôùí, ðïõ ìðïñåß íá ôïí ÷áñáêôçñßæåé êáôÜ ôç äéáðñáãìÜôåõóç åíüò
èÝìáôïò. Äåí åßíáé, åðßóçò, ÷ùñßò óçìáóßá êáé ôï ÷áìçëü ìïñöùôéêü åðßðåäï ôïõ ïìé-
ëçôÞ, ðïõ ðñïóðáèåß íá åðéâëçèåß ìå öùíÝò êáé «ðñïóùðéêÝò åðéèÝóåéò». ÔÝëïò, áõ-
ôüò ï «ôñüðïò ðåéèïýò» ìðïñåß íá äçëþíåé ôçí åìðÜèåéá Þ ôçí êáêïÞèåéá ôïõ ïìéëçôÞ.
Åßíáé ëïãéêü, åðßóçò, ç «ðñïóùðéêÞ åðßèåóç» üôáí åßíáé ïîåßá êáé ÷áìçëïý åðéðÝ-
äïõ, íá óõíäÝåôáé ìå ôéò ýâñåéò êáé ôç ëáóðïëïãßá. ÐÜíôùò, óå êáìßá ðåñßðôùóç äå äé-
êáéïëïãåßôáé ç åðßèåóç óôï Þèïò ôïõ áíôéðÜëïõ, ãéáôß åßíáé áìöéâüëïõ áðïôåëåóìáôé-
êüôçôáò êáé åêôñá÷ýíåé ôá Þèç ôùí ïìéëçôþí êáé ôùí áêñïáôþí. Áêüìá êáé óå ðåñé-
ðôþóåéò ðïõ õðÜñ÷ïõí áäéÜóåéóôá óôïé÷åßá ãéá ôï «ðïéüí» óõãêåêñéìÝíùí áíèñþðùí
åßíáé ïñèüôåñï íá áðïöåýãåôáé ç «ðñïóùðéêÞ åðßèåóç», ãéáôß óå ðåñéüäïõò óêåðôéêé-
óìïý êáé áìöéâïëßáò (üðùò ç óçìåñéíÞ) äå ëáìâÜíåôáé õðüøç.
2ç ¢óêçóç:
Óôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá ðïëéôéêïý ëüãïõ ï ïìéëçôÞò (ÅëåõèÝñéïò Âåíé-

æÝëïò) áíáöÝñåôáé óôçí ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç (Þèïò ôùí áíôéðÜëùí), ç ï-
ðïßá ïäÞãçóå óôçí åîÝãåñóç ôïõ 1909. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 44)
ÁðÜíôçóç:
Ï ïìéëçôÞò óôï ðéï ðÜíù áðüóðáóìá «åðéôßèåôáé óôï Þèïò» ôùí ðïëéôéêþí áíôéðÜ-
ëùí ôïõ. ÂÝâáéá, ôï åðßðåäï ôïõ ðïëéôéêïý ôïõ ëüãïõ åßíáé õøçëü êáé åêåßíïò ðåñéïñß-
æåôáé ìüíïí óôçí áðïäåäåéãìÝíç áíåðÜñêåéá ôùí áðåñ÷üìåíùí ðïëéôéêþí ìåñßäùí ðïõ
ìå ãíþìïíá ôï «ßäéïí óõìöÝñïí» Ýâëáøáí ôçí «åèíéêÞ õðüèåóç».
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 88
Åñþôçóç:
Óå ðïéåò ðåñéðôþóåéò ôïõ äçìüóéïõ Þ ôïõ éäéùôéêïý âßïõ ðáñáôçñåßôáé óõ-

÷íüôåñá ôï öáéíüìåíï ôçò «åðßèåóçò óôï Þèïò ôïõ áíôéðÜëïõ»; Ìðïñåßôå íá
ðáñáèÝóåôå óõãêåêñéìÝíá ðáñáäåßãìáôá;
ÁðÜíôçóç:
Óôï äçìüóéï êáé ôïí éäéùôéêü âßï ìáò ðáñáôçñïýìå «åðéèÝóåéò óôï Þèïò» ôïõ áíôé-
ðÜëïõ áðü äéÜöïñïõò áãïñçôÝò. Óôç óõíçèÝóôåñç ôùí ðåñéðôþóåùí, «åðéèÝóåéò óôï Þ-
èïò ôïõ áíôéðÜëïõ» Ý÷ïõìå óôéò ðïëéôéêÝò áíôéðáñáèÝóåéò. Éäéáßôåñá, êáôÜ ôçí ðåñßïäï
ôùí åêëïãéêþí áíáìåôñÞóåùí, ðïëéôéêÜ óôåëÝ÷ç áíôéðÜëùí ðáñáôÜîåùí åðéäßäïíôáé óå
óõóôçìáôéêÝò «åðéèÝóåéò» åíáíôßïí ôùí óõíõðïøçößùí ôïõò, ðñïêåéìÝíïõ íá ðëÞîïõí
ôçí åéêüíá ôïõò êáé íá êåñäßóïõí ôçí åýíïéá ôïõ åêëïãéêïý óþìáôïò.
¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü, áõôÞ ç ðïëéôéêÞ ðñáêôéêÞ, åõôåëßæåé ôéò áñ÷Ýò, õðïâáèìßæåé
ôï äéÜëïãï êáé ôéò ðñïãñáììáôéêÝò äçëþóåéò êáé ìåéþíåé ôï êýñïò ôùí ðïëéôéêþí ðñï-
óþðùí.
Ùò ðáñáäåßãìáôá åíäåéêôéêÜ ìðïñïýìå íá ðáñáèÝóïõìå ôá áêüëïõèá ðïõ óôá-
÷õïëïãÞóáìå áðü ôïí Åëëçíéêü Ôýðï (Ôï ÂÞìá, ÊõñéáêÞ 26/5/2002): [...] «Ç ÍÄ äåí
øÞöéóå ïýôå Ýíá íüìï ãéá ôçí áõôïäéïßêçóç. ¹ôáí ðÜíôá áíôßèåôç ìå ôçí áðïêÝíôñù-
óç. Ôï êñÜôïò ôçò ÍÄ, ôï êñÜôïò ðïõ ïíåéñåýåôáé, åßíáé Ýíá êñÜôïò óõãêåíôñùôéêü, Ý-
íá êñÜôïò ìå ôéò ôïðéêÝò êïéíùíßåò óôç ãùíßá» [...]
[...] «Ôï ÐÁÓÏÊ èá äþóåé ðïëéôéêÞ ìÜ÷ç óôéò ôïðéêÝò åêëïãÝò. ÌÜ÷ç ãéá íá åêëå-
ãïýí ïé äõíÜìåéò ôçò áõôïäéïßêçóçò êáé ü÷é ïé ôïðéêïß áíôéðñüóùðïé ôçò ÄåîéÜò!» [...]
[...] «Ïé äÞìïé êáé ïé íïìáñ÷ßåò äåí ìðïñåß íá åßíáé ãñáöåßá óôñáôïëüãçóçò ôçò
ÍÄ, èåóìïß áäñÜíåéáò êáé áäéáöÜíåéáò.» [...]
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 89
Ç ÐÅÉÈÙ 89
ÅÐÉÊËÇÓÇ ÓÔÇÍ ÁÕÈÅÍÔÉÁ
Ï ðïìðüò ðïëëÝò öïñÝò ðñïêåéìÝíïõ íá ðåßóåé ðñïóöåýãåé óôçí «áõèåíôßá». ÄçëáäÞ,
óå áðüøåéò ðïõ óõììåñßæïíôáé äéÜöïñïé äéáíïçôÝò, ïé ïðïßïé èåùñïýíôáé «áõèåíôßåò»
áðü ôçí ðëåéïøçößá ôïõ êüóìïõ (ë.÷. ÐëÜôùí, ÁñéóôïôÝëçò, ÁúíóôÜéí ê.Ü.). Ç ðñï-
óöõãÞ áõôÞ åßíáé èåìéôÞ üôáí ãßíåôáé ìå ìÝôñï êáé Ý÷åé ùò óêïðü ôçí åíßó÷õóç ôùí å-
ðé÷åéñçìÜôùí ôïõ ðïìðïý, ÷Üñç óõíôïìßáò.
Ç åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá, åßíáé áèÝìéôç üôáí ãßíåôáé óõíå÷þò êáé ðñïóðáèåß íá
êáëýøåé ôç ãíùóôéêÞ Ýíäåéá êáé ôç ñçôïñéêÞ áäõíáìßá ôïõ ðïìðïý. Áðïäõíáìþíåôáé,
åðßóçò, ùò ìÝóï ðåéèïýò, üôáí ç «áõèåíôßá» åßíáé êÜðïéï ãíùóôü ðñüóùðï ôï ïðïßï äå
ãíùñßæåé åðáñêþò ôï åîåôáæüìåíï èÝìá (ë.÷. êéíçìáôïãñáöéêïß áóôÝñåò, Üíèñùðïé ôçò
«Óüïõ ìðéæ» ê.Ü.).
l
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 90
1ç ¢óêçóç:
Íá ó÷ïëéÜóåôå ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 45)

ÁðÜíôçóç:
Ï Á. ÖñáãêïõäÜêçò åîåôÜæåé ôç ÷ñÞóç ôçò «áõèåíôßáò» áðü ôïí åðéóôçìïíéêü êáé
ôïí éäåïëïãéêü ëüãï. ¼ðùò ï ßäéïò áíáöÝñåé, ç «åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá» ãßíåôáé ðñïò
åðßññùóç ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï ðïìðüò. Óôçí ïõóßá, ìå ôçí «åðßêëç-
óç óôçí áõèåíôßá» åíéó÷ýåé ôï êýñïò ôïõ åðéóôçìïíéêïý ôïõ ëüãïõ êáé êáèéóôÜ ôçí áì-
öéóâÞôçóÞ ôïõ áðü äýóêïëç ùò áìößâïëç.
Áíôßèåôá, ï éäåïëïãéêüò ëüãïò óôçñßæåôáé óôçí áõèåíôßá ãéá íá óôçñßîåé ôç «äïãìá-
ôéêÞ» áëÞèåéá ôïõ. ¼ìùò áõôÞ áêñéâþò ç ôáêôéêÞ, ôüóï óôïí éäåïëïãéêü üóï êáé óôïí
åðéóôçìïíéêü ëüãï, ðñïêáëåß êÜðïéá ðñïâëÞìáôá óôï äÝêôç: ôï êåßìåíï ðáýåé íá åßíáé
áíáëõôéêü êáé áðïäåéêôéêü êáé ï áêñïáôÞò Þ ï áíáãíþóôçò áäõíáôåß (áðü öüâï êõ-
ñßùò) íá áìöéóâçôÞóåé ôï êýñïò ìéáò ôñïìáêôéêÜ ìåãÜëçò äéáíïçôéêÞò áõèåíôßáò.
2ç ¢óêçóç:
Äåßôå óôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá äéêáíéêïý ëüãïõ ðþò ï ïìéëçôÞò (Ãåþñ-

ãéïò ÐáðáíäñÝïõ) åðéêáëåßôáé ôçí áõèåíôßá, óôçí ðñïóðÜèåéÜ ôïõ íá ðåß-
óåé üôé ç åëåõèåñßá ôçò óêÝøçò ðñÝðåé íá åßíáé áðåñéüñéóôç.
ÁðÜíôçóç:
Ï Ãåþñãéïò ÐáðáíäñÝïõ, äåóðüæïõóá ìïñöÞ ôïõ íåïåëëçíéêïý ðïëéôéêïý âßïõ, ìå
äñÜóç ðïõ êáëýðôåé 50 ðåñßðïõ ÷ñüíéá ôïõ 20ïõ áéþíá, ðñùèõðïõñãüò ôçò ÅëëÜäáò
óôç äñáìáôéêÞ ðåñßïäï 1944-1945 ìå ôéò êõâåñíÞóåéò «ÅèíéêÞò Åíþóåùò êáé Áðåëåõ-
èåñþóåùò» êáé, ìåôÝðåéôá, êáôÜ ôç äåêáåôßá ôïõ 1960, ôçò êõâåñíÞóåùò ôïõ êüììáôïò
ôçò «Åíþóåùò ÊÝíôñïõ» (1963-1965), ãåííÞèçêå ôï 1888 óôï ÊáëÝôæé Á÷áÀáò êáé ðÝ-
èáíå ôï 1968 óôçí ÁèÞíá. Ôïí Éïýíéï ôïõ 1922 äéÝðñåøå ùò óõíÞãïñïò ôïõ ÁëÝîáí-
äñïõ Ðáðáíáóôáóßïõ óôç äßêç ôçò Ëáìéáò, ðïõ Ýãéíå åîáéôßáò ôçò Ýêäïóçò ôïõ Äçìï-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 91
Ç ÐÅÉÈÙ 91
êñáôéêïý ÌáíéöÝóôïõ (üðïõ, ï ÁëÝîáíäñïò Ðáðáíáóôáóßïõ êáëïýóå óå ðáñáßôçóç ôï

âáóéëéÜ Êùíóôáíôßíï, ãéá íá ìçí õðïíïìåõèåß ç óõíèÞêç ôùí Óåâñþí êáé ç Ìéêñá-
óéáôéêÞ õðüèåóç, åîáéôßáò ôïõ ßäéïõ êáé ôùí öéëïâáóéëéêþí êõâåñíÞóåùí).
Óôï áðüóðáóìá ôçò áãüñåõóçò ôïõ Ã. ÐáðáíäñÝïõ, ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå
üôé, åêôüò ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ðïõ áíáðôýóóåé ï áãïñçôÞò ãéá íá õðïóôçñßîåé ôçí áîßá
ôçò åëåõèåñßáò ôçò óêÝøçò (åîáôìßæåé ðÜèç, ùñéìÜæåé óõíåéäÞóåéò, êáôáóêåõÜæåé ðíåý-
ìáôá, ïäçãåß åéñçíéêÜ ðñïò ôï ìÝëëïí), êÜíåé åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá.
Óôçí ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç áíáöÝñåôáé óôç ñÞóç ôïõ ËáóóÜë (ÖÝñíôéíáíô ËáóÜë:
Ãåñìáíüò, êïñõöáßïò åêðñüóùðïò ôïõ ãåñìáíéêïý óïóéáëéóìïý, ìáèçôÞò ôïõ Ìáñî
êáé Ýíáò áðü ôïõò éäñõôÝò ôïõ ãåñìáíéêïý åñãáôéêïý êéíÞìáôïò. ÃåííÞèçêå ôï 1825
óôï ÌðñåóëÜïõ êáé ðÝèáíå óôç Ãåíåýç ôï 1864), ãéá íá åíéó÷ýóåé ôçí áîßá ôùí åðé÷åé-
ñçìÜôùí ôïõ. ÄçëáäÞ, ï ïìéëçôÞò êÜíåé ëåëïãéóìÝíç ÷ñÞóç ôçò «áõèåíôßáò» êáèéóôþ-
íôáò ôçí áìöéóâÞôçóç ôçò ðñüôáóÞò ôïõ éäéáßôåñá äýóêïëç.
Åñþôçóç:
Âñåßôå êáé áíáöÝñåôå áðïóðÜóìáôá êåéìÝíùí, üðïõ ãßíåôáé åðßêëçóç óôçí

áõèåíôßá.
ÁðÜíôçóç:
Ôá êåßìåíá óôá ïðïßá ãßíåôáé åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíá. Ìéá
áðëÞ öõëëïìÝôñçóç ìéáò åöçìåñßäáò, åíüò ðåñéïäéêïý Þ åíüò âéâëßïõ, ìðïñåß íá ìáò
äþóåé ðëåßóôá ðáñáäåßãìáôá. Åìåßò åäþ, ðåñéïñéæüìáóôå óôéò ñÞóåéò ôïõ ÃÜëëïõ ïéêï-
íïìïëüãïõ Óáñë ÌðåôôåëÝì ãéá «ôéò äõíÜìåéò ôçò åðáíÜóôáóçò» êáé ôï óïóéáëéóìü:
[...] Êáé ôïýôï, ãéáôß ç ðñïëåôáñéáêÞ åðáíÜóôáóç äåí áíõøþíåé êáìéÜ êáéíïýñãéá åê-
ìåôáëëåýôñéá ôÜîç, ìá åßíáé ðñïïñéóìÝíç íá åîáëåßøåé êÜèå ìïñöÞ åêìåôÜëëåõóçò êáé
êáôáðßåóçò. ¼ðùò ìáò õðåíèõìßæåé ï ¸íãêåëò óôïí ðñüëïãü ôïõ ôçò 26çò Éïýíç 1883,
óôï Êïììïõíéóôéêü ÌáíéöÝóôï, «ç áíáðôõóóüìåíç ðñïëåôáñéáêÞ åðáíÜóôáóç äåí áðå-
ëåõèåñþíåé ìïíÜ÷á ôï ðñïëåôáñéÜôï áð’ ôçí åêìåôÜëëåõóç, áëëÜ åðßóçò êáé ïëÜêåñç
ôçí êïéíùíßá áð’ ôçí åêìåôÜëëåõóç, ôçí êáôáðßåóç êáé ôïõò ôáîéêïýò áãþíåò» [...]
Óáñë ÌðåôôåëÝì, ìåëÝôåò êáé Üñèñá, åêä. Óôï÷áóôÞò, ÁèÞíá 1974, óåë. 109
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 92
ËÅÎÉËÏÃÉÏ
1ç ¢óêçóç:
Íá äþóåôå ôç óçìáóßá ôùí ðáñáêÜôù ëÝîåùí ðñïóÝ÷ïíôáò ôç óýíèåóÞ
ôïõò. Óôç óõíÝ÷åéá, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ðÝíôå áðü ôéò ëÝîåéò áõôÝò, íá ó÷ç-
ìáôßóåôå ðñïôÜóåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 46)
ÁðÜíôçóç:
• ïñèïëïãéóìüò (ïñèüò=óùóôüò + ëüãïò): Ôï íá óêÝðôåôáé Þ íá êñßíåé êáíåßò
óýìöùíá ìå ôïõò êáíüíåò ôçò ëïãéêÞò. [ðñüôáóç: Ï ïñèïëïãéóìüò Þôáí ç âÜóç ôïõ
Åõñùðáúêïý äéáöùôéóìïý]
• åõèõêñéóßá (åõèýò + êñßóç): ïñèÞ êáé äßêáéç êñßóç. [ðñüôáóç: Ç åõèõêñéóßá
÷áñáêôÞñéæå ðÜíôïôå ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ×]
• áðüññïéá (áðü + ñÝù): ôï åðáêüëïõèï óõãêåêñéìÝíïõ áéôßïõ. [ðñüôáóç: Ç åðé-
ôõ÷ßá óôéò åîåôÜóåéò Þôáí áðüññïéá ìåèïäéêÞò êáé óõóôçìáôéêÞò ìåëÝôçò]
• áðüôïêïò (áðü + ôüêïò<ôßêôù): ôï ëïãéêü åðáêüëïõèï óõãêåêñéìÝíçò êáôÜ-
óôáóçò Þ ãåãïíüôïò. [ðñüôáóç: Ç ïéêïíïìéêÞ êñßóç ðïõ ðëÞôôåé ôçí Ø ÷þñá èåùñåß-
ôáé áðüôïêï ôçò ðáãêüóìéáò ïéêïíïìéêÞò êñßóçò]
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 93
Ç ÐÅÉÈÙ 93
• ðñïóåôáéñéóìüò (ðñïò + åôáßñïò=ößëïò, óýíôñïöïò): ç óêüðéìç áðüêôçóç öß-

ëùí, óõíôñüöùí Þ ïðáäþí. [ðñüôáóç: Ï ðñïóåôáéñéóìüò óõíôñüöùí Þôáí ôï ðñþôï
âÞìá ôùí óõíùìïôþí]
• ðåéèáíáãêáóìüò (ðåßèù + áíÜãêç): ï åêâéáóôéêüò êáôáíáãêáóìüò íá åíåñãÞ-
óåé êÜðïéïò êáôÜ óõãêåêñéìÝíï ôñüðï ìå ôç ÷ñÞóç óùìáôéêÞò Þ øõ÷ïëïãéêÞò âßáò.
[ðñüôáóç: Ç ðñïðáãÜíäá êáé ôá øåõôï-äéëëÞìáôá ùò ìÝóá ðåéèáíáãêáóìïý ôùí ðïëé-
ôþí ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áðü ôá ïëïêëçñùôéêÜ êáèåóôþôá]
• óôñåøïäéêßá (óôñÝöù + äßêç): ç ÷ñÞóç óïöéóôéêþí Þ êáêüðéóôùí åðé÷åéñçìÜ-
ôùí óå äßêç ìå óôü÷ï ôçí ðáñáðëÜíçóç ôïõ äéêáóôçñßïõ / ç óêüðéìç äéáóôñïöÞ ôçò á-
ëÞèåéáò êáé, óõíåêäï÷éêÜ, êÜèå êáêüðéóôï åðé÷åßñçìá ðïõ Ý÷åé ùò óôü÷ï ôç äéáóôñï-
öÞ ôçò áëÞèåéáò [ðñüôáóç: Ç õðåñÜóðéóç, êýñéå ðñüåäñå, ðñïóðáèåß íá óáò ðåßóåé
ãéá ôçí áëÞèåéá ôùí éó÷õñéóìþí ôçò êáôáöåýãïíôáò óå óïößóìáôá êáé óôñåøïäéêßåò]
• äåéãìáôïëçøßá (äåßãìá + ëÞøç<ëáìâÜíù): ç ëÞøç äåßãìáôïò ãéá äïêéìÞ / ç å-
ðéëïãÞ ÷áñáêôçñéóôéêþí ðáñáäåéãìÜôùí ãéá ôç óõíáãùãÞ óõìðåñÜóìáôïò [ðñüôáóç: ç
äåéãìáôïëçøßá ðïõ äéåîÞ÷èåé áðü ôçí õãåéïíïìéêÞ õðçñåóßá áöïñïýóå ôüóï óôá íù-
ðÜ üóï êáé óôá êáôåøõãìÝíá êñÝáôá ôçò áãïñÜò]
• åìðáéãìüò (åí + ðáßæù): ç êïñïúäßá, ç ãåëïéïðïßçóç. [ðñüôáóç: Ôá ìÝôñá ãéá
ôçí áóöáëéóôéêÞ ìåôáññýèìéóç Þôáí åìðáéãìüò ãéá ôï óýíïëï ôùí åñãáæïìÝíùí]
• óõìðáéãíßá (óõí + ðáßãíéïí=ðáé÷íßäé): ôï ôÝ÷íáóìá, ôï óõíùìïôéêü ó÷Ýäéï ãéá
ôçí åîáðÜôçóç Þ ôçí êïñïúäßá êÜðïéïõ [ðñüôáóç: Ï êáôçãïñïýìåíïò êáôÝèåóå üôé Ý-
ðåóå èýìá óõìðáéãíßáò äéåöèáñìÝíùí áóôõíïìéêþí ïñãÜíùí]
• ñáäéïýñãïò (ñÜäéïò=åýêïëïò + Ýñãï=ðñÜîç): äïëïðëüêïò, áõôüò ðïõ ïñãá-
íþíåé óêåõùñßåò åéò âÜñïò Üëëùí. [ðñüôáóç: Ï åðéêåöáëÞò ôçò áîéùìáôéêÞò áíôéðïëß-
ôåõóçò åßíáé ñáäéïýñãïò ðïëéôéêüò]
• åõëïãïöáíÞò (åýëïãïò + öáßíïìáé): áõôüò ðïõ öáßíåôáé åýëïãïò (âÜóéìïò, äé-
êáéïëïãçìÝíïò) [ðñüôáóç: Ìå åõëïãïöáíåßò éó÷õñéóìïýò êáôüñèùóå íá ìáò ðåßóåé]
• áõôüäçëïò (áõôüò + äÞëïò=ðñïöáíÞò): ï ïëïöÜíåñïò, ï áõôáðüäåéêôïò. [ðñü-
ôáóç: Ç åõèýíç ôùí ðïëéôéêþí ðñïúóôáìÝíùí ôïõ êáôçãïñïõìÝíïõ åßíáé áõôüäçëç]
• ÷åéñáãùãþ (÷åéñ + Üãù): ïäçãþ êÜðïéïí óôçí êáôåýèõíóç ðïõ èÝëù (ðïäçãå-
ôþ) [ðñüôáóç: ç çãåóßá ôçò ÃÓÅÅ ÷åéñáãùãåß ôï åñãáôéêü êßíçìá]
• äçìáãùãþ (äÞìïò=ëáüò + Üãù): ðáñáðëáíþ ìå áðáôçëÜ êáé áèÝìéôá ìÝóá ôï
ëáü. [ðñüôáóç: Ïé ðïëéôéêïß ôçò × ðáñÜôáîçò äçìáãùãïýí êáé èÝëïõí íá åîáðáôÞóïõí ôï
ëáü]
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 94
2ç ¢óêçóç:
Íá âñåßôå ëÝîåéò êáé öñÜóåéò ìå ôéò ïðïßåò äéáôõðþíïõìå ôç âåâáéüôçôá Þ

ôçí áâåâáéüôçôÜ ìáò ãéá êÜðïéï èÝìá, ð.÷. áíáìößâïëá, ìå áðüëõôç âå-
âáéüôçôá, åíäÝ÷åôáé, õðÜñ÷åé áìõäñÞ ðéèáíüôçôôá.
ÁðÜíôçóç:
Ôç âåâáéüôçôá åêöñÜæïõí ïé ðáñáêÜôù öñÜóåéò:
Ìå áðüëõôç âåâáéüôçôá, âÝâáéá, óßãïõñá, áóöáëþò, áíáìößâïëá, áíáìöéóâÞôçôá,
ðÝñá áðü êÜèå áìöéâïëßá, ïðùóäÞðïôå, ìå êÜèå âåâáéüôçôá, åßíáé ãåãïíüò áðïäå-
äåéãìÝíï ê.Ü.
Ôçí áâåâáéüôçôá åêöñÜæïõí ïé ðáñáêÜôù öñÜóåéò:
ÅíäÝ÷åôáé, õðÜñ÷åé áìõäñÞ ðéèáíüôçôá, ðéèáíþò, åíäå÷ïìÝíùò, ßóùò, ìå êÜèå åðé-
öýëáîç, õðïèÝôù, ðéóôåýù, íïìßæù, åéêÜæù, åßíáé ðéèáíü, äåí åßíáé áðßèáíï ê.Ü.
3ç Áóêçóç:
Íá óõíäõÜóåôå ôç ëÝîç åðé÷åßñçìá ìå êáôÜëëçëá åðßèåôá, ïõóéáóôéêÜ, ñÞ-

ìáôá, ð.÷. áêáôáìÜ÷çôï åðé÷åßñçìá, Ýëëåéøç åðé÷åéñçìÜôùí, ðñïâÜëëù å-
ðé÷åéñÞìáôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 46)
ÁðÜíôçóç:
Ýãêõñï åðé÷åßñçìá, ëïãéêÜ ïñèü åðé÷åßñçìá, áóèåíÝò åðé÷åßñçìá, Ýíäåéá åðé÷åéñç-
ìÜôùí, ðëïýôïò åðé÷åéñçìÜôùí, áíôéêñïýù ôá åðé÷åéñÞìáôá, áíôéðáñáâÜëëù åðé÷åéñÞ-
ìáôá, êñßíù ôá åðé÷åéñÞìáôá ê.Ü.
4ç ¢óêçóç:
Íá âñåßôå ôá óõíþíõìá ôùí ëÝîåùí áðüäåéîç, áðïôÝëåóìá, áðÜôç êáé íá

ó÷çìáôßóåôå öñÜóåéò áöïý óõíäõÜóåôå ôéò ëÝîåéò ìå ôá êáôÜëëçëá ïõóéá-
óôéêÜ, åðßèåôá ñÞìáôá, ð.÷. ÕðÜñ÷ïõí áäéÜóåéóôåò áðïäåßîåéò ãéá ôç óõì-
ìåôï÷Þ ôïõ óå áîéüðïéíåò ðñÜîåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 46)
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá ôùí ðáñáðÜíù ëÝîåùí åßíáé: áðüäåéîç = ðåéóôÞñéï, áðïôÝëåóìá =
áðüññïéá, åðáêüëïõèï, óõíÝðåéá êáé áðÜôç = êáôåñãáñéÜ, äïëïðëïêßá, åîáðÜôçóç,
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 95
Ç ÐÅÉÈÙ 95
áðáôåùíéÜ.
Ïé ðñïôÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
á) ÕðÞñ÷áí åíäåßîåéò ãéá ôçí ðñïóáãùãÞ ôïõ êáôçãïñïõìÝíïõ óå äßêç ü÷é üìùò
êáé áôñÜíôá÷ôåò áðïäåßîåéò ðïõ èá ïäçãïýóáí óå ìéá êáôáäéêáóôéêÞ áðüöáóç.
â) Ôá åõåñãåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá ôçò áýîçóçò ôïõ Á.Å.Ð. êáé ôïõ ñõèìïý áíÜðôõîçò
ôçò ÷þñáò èá ãßíïõí öáíåñÜ ôçí åðüìåíç ðåíôáåôßá.
ã) ÌåãÜëç áðÜôç! Áãüñáóå Ýíá áãñïôåìÜ÷éï ìå ðëáóôÜ óõìâüëáéá êáé ôï ìåôá-
ðïýëçóå óå êÜðïéïí Üëëï.
5ç ¢óêçóç:
Ïé ðáñáêÜôù ëÝîåéò êáé öñÜóåéò ÷áñáêôçñßæïõí Ýíá åðßóçìï ýöïò ëüãïõ.

Ðñïóðáèåßóôå íá ôéò áðïäþóåôå ìå ýöïò ðéï áíåðßóçìï êáé ïéêåßï.
ÁðÜíôçóç:
• ìåôáóôñïöÞ ôçò êïéíÞò ãíþìçò = áëëáãÞ ôçò êïéíÞò ãíþìçò
• ðñïóçëõôéóìüò = êáôÞ÷çóç
• öåíÜêç = áðÜôç
• åîýöáíóç äüëïõ = ç ïñãÜíùóç, ôï óôÞóéìï ìéáò áðÜôçò, åíüò êüëðïõ
• ðáñåßóöñçóç ëÜèïõò = ç êñõöÞ, ç êáôÜ ëÜèïò åìöÜíéóç åíüò ëÜèïõò
• âïëéäïóêüðçóç = ç áíß÷íåõóç, ç åîé÷íßáóç ôçò ãíþìçò ôùí Üëëùí
• ðáñá÷Üñáîç ôçò áëÞèåéáò = ç ðëáóôïãñÜöçóç, ç íüèåõóç ôçò áëÞèåéáò
• åãêåöáëéêüò Üíèñùðïò = ï Üíèñùðïò ôçò ëïãéêÞò (øõ÷ñüò õðïëïãéóôÞò)
• áíáéñÝóéìï åðé÷åßñçìá = ôñùôü åðé÷åßñçìá
• ÷åéñïðéáóôÞ áðüäåéîç = öáíåñÞ, áôñÜíôá÷ôç áðüäåéîç
• êáôÜ ìåßæïíá ëüãï = êáôÜ êýñéï ëüãï
• êáôÜ ôéò åíäåßîåéò = óýìöùíá ìå ôéò åíäåßîåéò, üðùò öáßíåôáé áð’ ôéò åíäåßîåéò
• åêëáìâÜíù ùò ðéèáíü = ðéóôåýù ùò ðéèáíü, ðáßñíù ùò ðéèáíü
• âáõêáëßæïìáé = áõôïåîáðáôþìáé, ôñÝöù øåõäáéóèÞóåéò
• ðåñéãñÜöù áäñïìåñþò = ðåñéãñÜöù ÷ïíôñéêÜ, ðåñéãñÜöù óå ÷ïíôñÝò ãñáììÝò
• áðïññÝåé ôï óõìðÝñáóìá = ôï óõìðÝñáóìá âãáßíåé, ðñïêýðôåé, ðáñÜãåôáé
• åéêÜæù üôé = ðéóôåýù üôé, õðïèÝôù üôé
• åêëáúêåýù = êÜíù êÜôé ðéï áðëü ãéá ôï ëáü, áðëïõóôåýù êÜôé
• ìç÷áíïññáöþ = óôÞíù ðëåêôÜíåò, ñáäéïõñãþ
• åìðëÝêù óå ðëåêôÜíç = ìðëÝêù êÜðïéïí óå ðëåêôÜíç
• õðïíïìåýù = åíåñãþ åíáíôßïí êÜðïéïõ êñõöÜ êáé õðïãåßùò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 96
• ÷ñçóéìïðïéþ óôñåøïäéêßåò = ÷ñçóéìïðïéþ óïößóìáôá, ôå÷íéêÝò åîáðÜôçóçò
6ç ¢óêçóç:
Íá âñåßôå áíôþíõìá ôùí ðáñáêÜôù ëÝîåùí Þ öñÜóåùí (óåëßäá ó÷ïëéêïý

âéâëßïõ 47)
ÁðÜíôçóç:
• óõìâéâÜæåôáé ìå ôç ëïãéêÞ ⫽ åßíáé áóõìâßâáóôï ìå ôç ëïãéêÞ (ðáñáëïãßæåôáé)
• ðáñáäÝ÷ïìáé ùò Ýãêõñï ⫽ áðïññßðôù (äåí äÝ÷ïìáé) ùò Üêõñï
• åêëáìâÜíù ùò ðéèáíü ⫽ åßíáé âÝâáéï, óßãïõñï, «åêáôü ôïéò åêáôü»
• äéáôçñþ áìöéâïëßåò ⫽ Ý÷ù ôçí áðüëõôç âåâáéüôçôá
• ßóùò (ìÜëëïí, ðïëý ðéèáíü) ⫽ ïðùóäÞðïôå (óßãïõñá, âÝâáéá)
• áôñÜíôá÷ôï åðé÷åßñçìá ⫽ áóèåíÝò, áäýíáìï åðé÷åßñçìá
• ïñèüò óõëëïãéóìüò ⫽ ëáíèáóìÝíïò óõëëïãéóìüò (åóöáëìÝíïò)
• åðáñêÞò áðüäåéîç ⫽ áíåðáñêÞò áðüäåéîç
• ðñïâëåðüìåíï óõìðÝñáóìá ⫽ áðñüâëåðôï óõìðÝñáóìá
7ç ¢óêçóç:
Íá äþóåôå ôçí êõñéïëåêôéêÞ óçìáóßá ôùí ðáñáêÜôù ìåôáöïñéêþí ëÝîåùí

êáé öñÜóåùí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 47)
ÁðÜíôçóç:
• åíåäñåýù: ðáñáìïíåýù êÜðïéïí Þ êÜôé ãéá íá ôï âëÜøù
• áðïêïéìßæù: êÜíù êÜðïéïí íá êïéìçèåß
• áöéïíßæù: ÷ïñçãþ óå êÜðïéïí áöéüíé (íáñêùôéêü ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôçí ïðéïý-
÷ï ðáðáñïýíá) ðñïêáëþíôáò ôç íÜñêùóÞ ôïõ
• ðÝöôù óå ðáãßäá/åíÝäñá: ðáãéäåýïìáé
• ðÝöôù èýìá áðÜôçò/ðëåêôÜíçò: åîáðáôþìáé
• ìáëëéÜæåé ç ãëþóóá ìïõ: âáñéÝìáé íá ëÝù ôá ßäéá ðñÜãìáôá óõíå÷þò
• ÷ñçóéìïðïéåß áë÷çìåßåò ãéá íá ðåßóåé: ÷ñçóéìïðïéåß ôå÷íÜóìáôá ãéá íá ðåßóåé
(ìüíï ìåôáöïñéêÞ óçìáóßá)
• ìå êÜñöùóå ðéóþðëáôá: ìå ìá÷áßñùóå (÷ôýðçóå) ðßóù óôçí ðëÜôç
• ìïõ Ýñéîå óôÜ÷ôç óôá ìÜôéá: ðáñáðëáíþ êÜðïéïí áðïóðþíôáò ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ
áðü åêåß ðïõ ðñÝðåé (ìüíï ìåôáöïñéêÞ óçìáóßá)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 97
Ç ÐÅÉÈÙ 97
• ç ðñÜîç ôïõ Ýãéíå äïýñåéïò ßððïò ãéá ôïõò Üëëïõò: ìå ôçí ðñÜîç ôïõ îåãÝëáóå
ôïõò Üëëïõò (ìåôáöïñéêÞ óçìáóßá)
• ôï âáóÜíéóá óôï ìõáëü ìïõ: ôï óêÝöôçêá ðïëý, ôï ðáßäåøá
• åßíáé öáýëïò êýêëïò: êýêëïò ðïõ äåí êëåßíåé ðïôÝ
• áðïêñõóôÜëëùóç ãíþìçò: êáôáóôáëáãìÝíç ãíþìç
• ðëáóôïãñÜöçóç ôçò áëÞèåéáò: íüèåõóç, ðáñá÷Üñáîç ôçò áëÞèåéáò
• ÷áëêåõìÝíåò åéäÞóåéò: êáôáóêåõáóìÝíåò (øåýôéêåò) åéäÞóåéò (ìåôáöïñéêÞ óçìáóßá)
• éäïý ç Ñüäïò, éäïý êáé ôï ðÞäçìá: áðüäåéîÝ ôï, ÔüëìçóÝ ôï!
• öùíÞ âïþíôïò åí ôç åñÞìù: ëüãïé ðïõ äåí áêïýãïíôáé áðü êáíÝíáí
8ç ¢óêçóç:
Íá ó÷çìáôéóôïýí öñÜóåéò ìå ôéò ðáñáêÜôù ëÝîåéò êáé íá åðéóçìáíèåß – áí

õðÜñ÷åé – ç åííïéïëïãéêÞ äéáöïñÜ ôùí óõíùíýìùí ëÝîåùí: ðåéóôéêüôçôá,
ðñïóåôáéñéóìüò, ðåéèáíáãêáóìüò, ðñïóçëõôéóìüò, ðñïðáãÜíäá, äéáöþôé-
óç, ðñïóÝëêõóç, ðáñáðëÜíçóç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 47)
ÁðÜíôçóç:
Ïé öñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé ïé áêüëïõèåò:
á) Óôç óõíÝíôåõîç ðïõ Ýäùóå ÷èåò âñÜäõ, Ýêáíå åíôýðùóç ç ðåéóôéêüôçôÜ ôïõ.
â) ÐÜãéá ôáêôéêÞ ôïõ Ø êüììáôïò åßíáé ï ðñïóåôáéñéóìüò ôùí øçöïöüñùí ôùí
áíôéðÜëùí ðïëéôéêþí ðáñáôÜîåùí
ã) Ç âßá êáé ï ðåéèáíáãêáóìüò ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ùò ìÝóá áðü ôá ïëïêëçñùôéêÜ
êáèåóôþôá ãéá íá êáìöèåß ôï äçìïêñáôéêü öñüíçìá ôùí ðïëéôþí.
ä) ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ÏèùìáíéêÞò êõñéáñ÷ßáò óôïí åëëáäéêü ÷þñï ïé áðåóôáë-
ìÝíïé ôïõ ÐÜðá Ýêáíáí ðñïóçëõôéóìü óôïõò õðüäïõëïõò ¸ëëçíåò.
å) Ôá Ì.Ì.Å. áðïôåëïýí ìç÷áíéóìü ìáæéêÞò ðñïðáãÜíäáò.
óô) Ôç äéáöþôéóç ôùí õðïäïýëùí ÷ñéóôéáíþí åß÷áí áíáëÜâåé ïé äéäÜóêáëïé ôïõ
ãÝíïõò.
æ) Ç ðñïóÝëêõóç îÝíùí åðåíäýóåùí ðñïâÜëëåé ùò ðñùôáñ÷éêüò óôü÷ïò ôçò åèíé-
êÞò ïéêïíïìßáò.
ç) Ç ðáñáðëÜíçóç ôïõ áíôéðÜëïõ åßíáé Ýíá áðü ôá óõíçèÝóôåñá óôñáôçãéêÜ ôå-
÷íÜóìáôá.
Ç óçìáóßá ôùí ðéï ðÜíù ëÝîåùí åßíáé:
• ðåéóôéêüôçôá: ç éêáíüôçôá íá åßíáé êÜðïéïò ðåéóôéêüò, íá ðåßèåé
• ðñïóåôáéñéóìüò: ç óêüðéìç áðüêôçóç ößëùí, óõíôñüöùí Þ ïðáäþí
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 98
• ðåéèáíáãêáóìüò: ï åêâéáóôéêüò êáôáíáãêáóìüò íá åíåñãÞóåé êÜðïéïò êáôÜ

óõãêåêñéìÝíï ôñüðï ìå ôç ÷ñÞóç óùìáôéêÞò Þ øõ÷ïëïãéêÞò âßáò
• ðñïóçëõôéóìüò: ç Üìåóç Þ Ýììåóç ðñïóðÜèåéá êÜìøçò ôïõ èñçóêåõôéêïý óõ-
íáéóèÞìáôïò êÜðïéïõ êáé ç ìåôáóôñïöÞ ôçò ðßóôçò ôïõ óå Üëëï äüãìá
• ðñïðáãÜíäá: ç ìå êÜèå ìÝóï óõóôçìáôéêÞ ðñïóðÜèåéá ìïíüðëåõñïõ åðçñåá-
óìïý ôçò êïéíÞò ãíþìçò ðñïò ïñéóìÝíç êáôåýèõíóç
• äéáöþôéóç: ç ðáñï÷Þ ãíþóåùí, åíçìÝñùóç
• ðñïóÝëêõóç: ç Ýëîç ðñïò ïñéóìÝíç êáôåýèõíóç, ç óáãçíåõôéêÞ Ýëîç
• ðáñáðëÜíçóç: åîáðÜôçóç, êïñïúäßá, áðÜôç
9ç ¢óêçóç:
Íá ãñÜøåôå Ýíá êåßìåíï 100-150 ëÝîåùí ìå ôï ïðïßï íá åðé÷åéñçìáôïëï-

ãåßôå ðÜíù óå óõãêåêñéìÝíï èÝìá, ð.÷. «Ç êáôÜñãçóç ôçò èáíáôéêÞò ðïé-
íÞò». Íá ÷ñçóéìïðïéÞóåô ãéá ôï óêïðü áõôü êáé ïñéóìÝíåò áðü ôéò ðáñá-
êÜôù ëÝîåéò/öñÜóåéò: áðïäåéêôéêÞ ðïñåßá ... ó÷çìáôßæù ãíþìç/êñßóç. (óå-
ëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 47)
ÁðÜíôçóç:
Ç áíáðïôåëåóìáôéêüôçôá ôüóï ôùí äéùêôéêþí áñ÷þí üóï êáé ôùí åðéâáëëüìåíùí
ðïéíþí, ðïõ óõíÝ÷ïõí êáé ðñïöõëÜóóïõí Ýíá êïéíùíéêü óýíïëï, èÝôåé åðéôáêôéêü – é-
äéáßôåñá óÞìåñá – ôï æÞôçìá ôçò èÝóðéóçò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá á-
âáóÜíéóôï óõìðÝñáóìá ðïõ ïé õðïóôçñéêôÝò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò ðñïâÜëëïõí äß÷ùò
ðåéóôéêÜ åðé÷åéñÞìáôá. Ï áíôßëïãïò ðïõ áêïýãåôáé óõ÷íÜ áðü ôçí ðëåõñÜ ôïõò, åßíáé
ðùò äåí Ý÷ïõìå êáìßá õðï÷ñÝùóç íá öåéóèïýìå ôçò æùÞò êÜðïéïõ ðïõ äå óÝâåôáé Üë-
ëåò æùÞò. ¼ìùò, õðÜñ÷ïõí êïéíùíßåò ðïõ óÝâïíôáé ôçí áíèñþðéíç æùÞ êáé Üëëåò ðïõ
ôçí ðåñéöñïíïýí. Êïéíùíßåò ðïõ äÝ÷ïíôáé ôçí áíèñþðéíç æùÞ ùò õðÝñôáôç áîßá. Ãßíå-
ôáé êáôáíïçôü áðü ôïõò õðÝñìá÷ïõò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò, üôé ç ðñïôñïðÞ ðñïò «ôçí
êñáôéêÞ äïëïöïíßá» ïõóéáóôéêÜ åîéóþíåé ïëüêëçñç ôçí êïéíùíßá ìå ôï ÷åéñüôåñï å-
ãêëçìáôßá êáé ôçí ðñïôñÝðåé íá äñÜóåé ìå ôá äéêÜ ôïõ êñéôÞñéá ðåñß óçìáíôéêïý êáé á-
óÞìáíôïõ; Ç èåþñçóç ôçò áíèñþðéíçò æùÞò ùò õðÝñôáôçò áîßáò áöïñÜ åîßóïõ ôï äï-
ëïöüíï êáé ôï íïìïôáãÞ ðïëßôç, ãéáôß äéáöïñåôéêÜ, Þäç èÝôïõìå óå äéáðñáãìÜôåõóç
ôçí ïõóßá êáé ôçí áîßá ôçò áíèñþðéíçò æùÞò.
ÔÝëïò, ðñïâÜëëåôáé óáí áêáôáìÜ÷çôï åðé÷åßñçìá áðü ôïõò õðïóôçñéêôÝò ôçò èáíá-
ôéêÞò ðïéíÞò, üôôé åêåßíç äñá áðïôñåðôéêÜ êáé üôé êáôáðïëåìÜ ôçí åãêëçìáôéêüôçôá.
Ðñüêåéôáé ãéá ìéá áðëÞ åéêáóßá áöïý êÜôé ôÝôïéï äåí Ý÷åé áðïäåé÷ôåß óå êáìßá áðïëý-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 99
Ç ÐÅÉÈÙ 99
ôùò áîéüðéóôç ìåëÝôç. ÁíôéèÝôùò, ï ÏÇÅ äéáðßóôùóå åðéóÞìùò ôï 1988 ôçí áðïôõ÷ßá
ôùí ÷ùñþí (ÇÐÁ, Êßíá, Ñùóßá) ðïõ êáôáöåýãïõí óôç èáíáôéêÞ ðïéíÞ, íá åëÝãîïõí ôá
ðïóïóôÜ ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò. Óå êáìßá ÷þñá (óýìöùíá ìå ôïí ÏÇÅ) äå äéáðéóôþ-
èçêå ó÷Ýóç áíÜìåóá óôç èáíáôéêÞ ðïéíÞ êáé óôç ìåßùóç ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò.
10ç ¢óêçóç:
Íá óõìðëçñþóåôå ôá êåíÜ ôùí ðáñáêÜôù öñÜóåùí åðéëÝãïíôáò óå êÜèå

ðåñßðôùóç ìéá áðü ôéò áêüëïõèåò ëÝîåéò (ðåñéóóåýïõí äýï ëÝîåéò): ðáñá-
÷Üñáîç ... ðáñáóýñåé, øõ÷ñÞ (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 48)
ÁðÜíôçóç:
• Ç ðáñá÷Üñáîç ôçò áëÞèåéáò áðïôåëåß ìüíéìç ìÝèïäï, ãéá íá ðáñïõóéÜæåé ôá
ðñÜãìáôá, Ýôóé þóôå ôåëéêÜ êáíåßò íá ìçí ôïí ðéóôåýåé.
• Ï ìÜñôõñáò ðáñÝôáîå ìéá áëõóßäá áëëçëïóõãêñïõüìåíùí åðé÷åéñçìÜôùí ðïõ ïé
óõíÞãïñïé ôïõ áíôéäßêïõ åîïõäåôÝñùóáí ðïëý åýêïëá.
• Äå ÷ñçóéìïðïéåßò ÷åéñïðéáóôÝò áðïäåßîåéò. ¸ôóé, ç óõëëïãéóôéêÞ óïõ ðïñåßá äåí
ïäçãåß óå áêëüíçôï óõìðÝñáóìá.
• Åßíáé äéêïëÜâïò êáé óôñåøüäéêïò. Áíôß íá ðñïâÜëëåé óïâáñÜ åðé÷åéñÞìáôá, ìå-
ôá÷åéñßæåôáé óõíå÷þò óïöéóôåßåò.
• Ïé Üóôï÷ïé ÷åéñéóìïß ôïí ïäÞãçóáí óå ÷ïíäñïåéäÞ ëÜèç êáé ìåñéêÝò öïñÝò óå
ðáñáëïãéóìïýò.
• ÌåôÜ ôïí Ýëåã÷ï ôùí óôïé÷åßùí êáé ôçí åîáêñßâùóç ôïõ ëÜèïò, ïöåßëåéò íá áðï-
êáôáóôÞóåéò ôçí áëÞèåéá.
• ÁõôÜ ðïõ éó÷õñßæåôáé äåí áðïôåëïýí áõôáðüäåéêôç áëÞèåéá. Åßíáé áðëÝò åéêáóßåò.
• Åßíáé åãêåöáëéêüò ôýðïò êáé äéáêñßíåôáé ãéá ôïí ïñèïëïãéóìü ôïõ.
• Áíôéìåôùðßæåé ôá ðñïâëÞìáôÜ ôïõ ìå øõ÷ñÞ ëïãéêÞ, ÷ùñßò éäéáßôåñïõò óõíáéóèç-
ìáôéóìïýò.
• Ç Ðáéäåßá äåí ðñÝðåé íá óôçñßæåôáé óôïí ðåéèáíáãêáóìü êáé ôç ÷åéñáãþãçóç
ãéáôß ôï áíáðüöåõêôï áðïôÝëåóìá ìéáò ôÝôïéáò äéáðáéäáãþãçóçò åßíáé ç äçìéïõñãßá á-
íåëåýèåñùí êáé Üâïõëùí áôüìùí.
• Ôá äéêôáôïñéêÜ êáèåóôþôá ÷ñçóéìïðïéïýí ùò éó÷õñü ìÝóï ðßåóçò ôçí ðñïðá-
ãÜíäá, ãéá íá ìåôáóôñÝøïõí ôçí êïéíÞ ãíþìç.
• Åßíáé Üíèñùðïò ñáäéïýñãïò ðïõ ìç÷áíïññáöåß áóýóôïëá êáé ðáñáóýñåé óå
ðëåêôÜíåò ôá èýìáôÜ ôïõ.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 100
1ç Åñþôçóç:
ÃñÜøôå äßðëá óå êÜèå ëÝîç Ýíá óõíþíõìï

1. åðßññùóç:
2. Ýãêåéôáé:
3. õðÝñôáôïò:
4. áíÝöéêôï:
5. äéêïëÜâïò:
6. ðïäçãåôþ:
7. ðáñáäïîïëïãßá:
8. áíáðáëëïôñßùôïò:
9. åðá÷èÞò:
10. ðáñáäüðéóôïò:
ÁðÜíôçóç:
1. éó÷õñïðïßçóç, 2. óõíßóôáôáé, 3. ýøéóôïò, 4. áðñáãìáôïðïßçôïò, 5. óôñåøüäéêïò,
6. ÷åéñáãùãþ, 7. ôåñáôïëïãßá, 8. áíáöáßñåôïò, 9. äõóâÜóôá÷ôïò, 10. öéëÜñãõñïò.
2ç Åñþôçóç:
Íá äþóåôå ôçí åëëçíéêÞ åñìçíåßá ôùí ðáñáêÜôù îåíéêþí ëÝîåùí Þ öñÜ-

óåùí:
1. veto:
2. åìðÜñãêï:
3. óðÝêïõëá:
4. stricti sensu:
5. Green Peace:
6. De facto:
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 101
Ç ÐÅÉÈÙ 101
7. De jure:
8. Terminus ante quem:
9. Terminus post quem:
10. a priori:
11. a posteriori:
12. lato sensu:
ÁðÜíôçóç:
1. áñíçóéêõñßá, 2. ï åìðïñéêüò áðïêëåéóìüò áðü ìéá ÷þñá óå ìéá Üëëç ùò ðïëéôé-
êü ìÝóï ðßåóçò, 3. êáéñïóêïðéóìüò, 4. ìå ôç óôåíÞ Ýííïéá, 5. ÐñÜóéíç ÅéñÞíç (ïéêï-
ëïãéêÞ ïñãÜíùóç), 6. åìðñÜêôùò, 7. íïìßìùò, 8. ÷ñïíïëïãßá ìåôÜ ôçí ïðïßá, 9. ÷ñï-
íïëïãßá ðñéí ôçò ïðïßáò, 10. åê ôùí ðñïôÝñùí, 11. åê ôùí õóôÝñùí, 12. ìå ôçí åõñåßá
Ýííïéá.
M
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 102
Ç ÐÅÉÈÙ ÓÔÇ ÄÉÁÖÇÌÉÓÇ
á) ÃåíéêÜ, ùò äéáöÞìéóç ïñßæåôáé ç äçìïóéïðïßçóç êáé ç ðñïâïëÞ éäéïôÞôùí ðñïú-
üíôïò Þ ðñïóþðïõ ìå óêïðü ïéêïíïìéêÜ Þ Üëëá ïöÝëç Þ áêüìá êáé ç ðñïâïëÞ ìçíõ-
ìÜôùí ãéá êïéíùöåëåßò óêïðïýò (ðñïóôáóßá ðïëéôþí, ìåéïíïôéêþí ïìÜäùí, ðñïóôáóßá
öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ê.Ü.).
Áðü ôçí åðï÷Þ ôçò âéïìç÷áíéêÞò åðáíÜóôáóçò êáé éäéáßôåñá êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ
ðåñáóìÝíïõ áéþíá, ç äéáöÞìéóç áõôïíïìÞèçêå óå îå÷ùñéóôü ôïìÝá êáé ôå÷íéêÞ ôçò å-
ìðïñéêÞò êáé åðé÷åéñçìáôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò ãéá ôç äéÜäïóç êáé ôçí ðñïþèçóç ðëç-
ñïöïñéþí êáé éäéïôÞôùí (ãéá ðñïúüíôá, êüììáôá, éäÝåò ê.Ü.), ðïõ áðåõèýíïíôáé óå ï-
ìÜäá áíèñþðùí (õðïøÞöéïé êáôáíáëùôÝò), ìå óêïðü íá åðçñåÜóïõí ôçí êáôáíáëùôé-
êÞ óõìðåñéöïñÜ ôïõò.
Ðéï áíáëõôéêÜ, ç äéáöÞìéóç, óôï ìåãáëýôåñï ìÝñïò ôçò, áöïñÜ óôçí ðñïþèçóç å-
íüò áãáèïý ðïõ ðñïïñßæåôáé ãéá ðþëçóç. Ùóôüóï, üìïéá ìåèïäïëïãßá ÷ñçóéìïðïéåß-
ôáé êáé ãéá ôçí ðñïþèçóç êïéíùíéêþí Þ ðïëéôéêþí áéôçìÜôùí (öéëáíèñùðéêÝò ðñùôï-
âïõëßåò, êÜèå åßäïõò êáìðÜíéá õðïóôÞñéîçò êáé áëëçëåããýçò áðÝíáíôé óå ÷åéìáæüìå-
íåò ìåñßäåò ôïõ ðëçèõóìïý ê.Ü.).
Óå ðïëëÝò ÷þñåò ç äéáöÞìéóç áðïôåëåß ôç óçìáíôéêüôåñç ðçãÞ åóüäùí ãéá ôá ìÝ-
óá ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò (åöçìåñßäåò, ðåñéïäéêÜ, ñáäéüöùíï, ôçëåüñáóç) ìÝóù ôùí ï-
ðïßùí äéåîÜãåôáé. Óôçí ôçëåüñáóç êáé ôï ñáäéüöùíï, ïé äéáöçìéóôéêÝò ðáñåìâïëÝò,
åìöáíßæïíôáé ìåôáîý (Þ êáôÜ ôç äéÜñêåéá) ôùí ðñïãñáììÜôùí êáé ôï óçìáíôéêü ãéá ôïõò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 103
Ç ÐÅÉÈÙ 103
äéáöçìéóôÝò åßíáé ôï ìÝãåèïò êáé ç óýíèåóç ôïõ áêñïáôçñßïõ êÜèå ðñïãñÜììáôïò.

â) Óýìöùíá ìå ôá ðáñáðÜíù, ç äéáöÞìéóç óõíéóôÜ ìéá ìïñöÞ åðéêïéíùíßáò, ôçò ï-
ðïßáò ôá âáóéêÜ óôïé÷åßá åßíáé: 1. ï ðïìðüò, 2. ï äÝêôçò, 3. ôï ìÞíõìá, 4. ôï åðé-
êïéíùíéáêü ìÝóï/êáíÜëé, 5. ï åðéêïéíùíéáêüò êþäéêáò/ãëþóóá, 6. ï óêïðüò.
Åðßóçò, ç äéáöÞìéóç ÷ñçóéìïðïéåß ãéá íá ðåßóåé ôï äÝêôç êáé ôéò ôñåéò åðéêïéíùíéá-
êÝò ðñáêôÝò: ôï ëüãï, ôçí åéêüíá êáé ôïí Þ÷ï.
ã) Ç Ýíôõðç äéáöÞìéóç (ï äéáöçìéóôéêüò ëüãïò) Ý÷åé ôéò ðáñáêÜôù ìïñöÝò: 1. ìÞíõ-
ìá ðïõ áíáðôýóóåôáé ìå Üìåóï ôñüðï (÷ùñßò ðñïëüãïõò êáé ðåñéôôÝò åîçãÞ-
óåéò), 2. áöçãçìáôéêü ìÞíõìá (÷ñçóéìïðïéåßôáé ç áöÞãçóç ìéáò éóôïñßáò ãéá
ôçí åðßäåéîç ôïõ ðñïúüíôïò), 3. ìÞíõìá ìïíïëüãïõ-äéáëüãïõ (ìïíüëïãïò-äéÜëï-
ãïò ìå ôç ìïñöÞ ìáñôõñßáò êÜðïéïõ åéäéêïý Þ åíüò êáôáíáëùôÞ), 4. ìÞíõìá
ðïõ åðåîçãåß ôçí åéêüíá, 5. ìÞíõìá ðïõ óôçñßæåôáé óå ôå÷íÜóìáôá/åõñÞìáôá (é-
äéáßôåñç ÷ñÞóç ôçò ãëþóóáò ìå ëïãïðáßãíéá, ìåôáöïñÝò, ðáñïìïéþóåéò, óðÜ-
íéåò êáé åîåæçôçìÝíåò ëÝîåéò/öñÜóåéò, ÷ñÞóç ôïõ ÷éïýìïñ, ôçò õðåñâïëÞò, ôçò
Ýêðëçîçò ê.Ü.), 6. ìÞíõìá ðïõ ðñïóöÝñåé åðé÷åéñÞìáôá.
Åðßóçò, ôï êåßìåíï ôçò Ýíôõðçò äéáöÞìéóçò ðñÝðåé: 1. íá åëêýåé ôïí ðñïóï÷Þ ôïõ
äÝêôç, 2. íá ðñïêáëåß ôï åíäéáöÝñïí ôïõ, 3. íá ôïõ äçìéïõñãåß ôçí åðéèõìßá íá
áãïñÜóåé êáé 4. íá ôïí êáôåõèýíåé óôçí áãïñÜ ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðñïúüíôïò.
ä) Ç äéáöçìéóôéêÞ ðåéèþ, ôÝëïò, ÷ñçóéìïðïéåß ôá ðáñáêÜôù ìÝóá/ôå÷íéêÝò: 1. óõ-
íåéñìü éäåþí, 2. áíáëõôéêÞ ðåñéãñáöÞ êáé åðßîåéîç ôùí éäéïôÞôùí ôïõ ðñïúü-
íôïò, 3. åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá (ó’ Ýíáí åéäéêü, ó’ Ýíáí åðéóôÞìïíá, óå Ýíá
äçìïöéëÝò ðñüóùðï ê.ô.ë.), 4. åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá (öüâï, åíï÷Þ, åõ-
èýíç, åõ÷áñßóôçóç ê.ô.ë.), 5. åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ (åðé÷åéñÞìáôá õðÝñ ôïõ
ðñïúüíôïò, óïöéóôéêÜ ôå÷íÜóìáôá) êáé 6. ëáíèÜíïíôá áîéïëïãéêü ÷áñáêôçñé-
óìü (ëáíèÜíïõóá áîéïëüãçóç ðïõ ëåéôïõñãåß äåóìåõôéêÜ ãéá ôï äÝêôç, ð.÷. «ïé
Ýîõðíïé ïäçãïýí Ñåíþ»).
å) Óôï åëëçíéêü êñÜôïò ãßíåôáé ðñïóðÜèåéá ðñïóôáóßáò ôïõ êáôáíáëùôÞ áðü ôç äéá-
öÞìéóç ðïõ åßôå ÷ñçóéìïðïéåß áèÝìéôá ìÝóá, åßôå åßíáé ðáñáðëáíçôéêÞ. Óôçí ðñïóôáóßá
ôïõ Ýëëçíá êáôáíáëùôÞ áíáöÝñïíôáé:
Á) Ôï Éíóôéôïýôïõ Ðñïóôáóßáò Êáôáíáëùôþí (1972)
Â) Ôï íïìïó÷Ýäéï ôïõ Õðïõñãåßïõ Åìðïñßïõ (1983)
Ã) Ï Åëëçíéêüò Êþäéêáò ÄéáöÞìéóçò, (1986) ìå âÜóç ôïí ïðïßï áõôïäåóìåýïíôáé
äéáöçìéóôÝò êáé äéáöçìéæüìåíïé.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 104
1ç ¢óêçóç:
Óýìöùíá ìå ôïí ðáñáðÜíù ïñéóìü, ç äéáöÞìéóç óõíéóôÜ ìéá ðñÜîç åðéêïé-

íùíßáò ... Ðïéåò ðñïûðïèÝóåéò íïìßæåéò üôé áðáéôïýíôáé, ãéá íá åßíáé ç åðéêïé-
íùíßá áõôÞ áðïôåëåóìáôéêÞ, ãéá íá ðåôý÷åé äçëáäÞ ï ðïìðüò ôï óêïðü ôïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ôá âáóéêÜ óôïé÷åßá ôçò åðéêïéíùíßáò/äéáöÞìéóçò åßíáé: 1. ðïìðüò: ï êáôáóêåõáóôÞò
ôçò äéáöÞìéóçò/ï ïñãáíùôÞò ôçò äéáöçìéóôéêÞò åêóôñáôåßáò, 2. äÝêôçò: ôï êïéíü/ïé êáôá-
íáëùôÝò, 3. ìÞíõìá: ôï êåßìåíï ôçò äéáöÞìéóçò, 4. åðéêïéíùíéáêü ìÝóï/êáíÜëé: ôá ìÝóá
ìáæéêÞò åíçìÝñùóçò (ôýðïò, ôçëåüñáóç, ñáäéüöùíï), 5. åðéêïéíùíéáêüò êþäéêáò/ãëþó-
óá: ëüãïò, åéêüíá, Þ÷ïò, 6. óêïðüò: ç áýîçóç ðùëÞóåùí ôïõ äéáöçìéæüìåíïõ ðñïúüíôïò.
Ôþñá, ãéá íá ðåôý÷åé ï ðïìðüò ôï óêïðü ôïõ, äçëáäÞ ôçí áýîçóç ôùí ðùëÞóåùí
ôïõ äéáöçìéæüìåíïõ ðñïúüíôïò, ðñÝðåé íá Ý÷åé õðüøç ôïõ ôá åîÞò: ôçí ðñïóéôÞ ôéìÞ ôïõ
ðñïúüíôïò ðïõ äéáöçìßæåé, ôçí áãïñáóôéêÞ äõíáôüôçôá ôùí êáôáíáëùôþí, ôá áíôßóôïé÷á
ðñïúüíôá áíôáãùíéóôéêþí åôáéñåéþí, ôï ìÝãåèïò êáé ôçí êïéíùíéêÞ óýíèåóç ôïõ êáôá-
íáëùôéêïý êïéíïý, ôï óáöÝò êáé åõóýíïðôï äéáöçìéóôéêü ìÞíõìá, ôçí ðñùôïôõðßá ôïõ
åðéêïéíùíéáêïý êþäéêá êáé ôéò óôñáôçãéêÝò ãåíéêüôåñçò ðñïþèçóçò ôïõ ðñïúüíôïò,
ðïõ èá áêïëïõèÞóåé.
2ç ¢óêçóç:
ÐáñáôÞñçóå ðñïóåêôéêÜ ôï êåßìåíï ìéáò Ýíôõðçò äéáöÞìéóç. Ìßëçóå ãéá

ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ãéá ôç ìïñöÞ ôïõ. Äßíåé åðáñêåßò ðëçñïöïñßåò ó÷åôé-
êÜ ìå ôï ðñïúüí, þóôå íá ðåßóåé ôïí êáôáíáëùôÞ; Ìðïñåßò íá ôï åíôÜîåéò
óå êÜðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù êáôçãïñßåò ìå êñéôÞñéï ôç ìïñöÞ ôïõ ìçíý-
ìáôïò;
– ÌÞíõìá ðïõ áíáðôýóóåôáé ìå Üìåóï ôñüðï ...
... – ÌÞíõìá ðïõ ðñïóöÝñåé åðé÷åéñÞìáôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 50)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 105
Ç ÐÅÉÈÙ 105
ÁðÜíôçóç:
Îåöõëëßæïíôáò ôïí çìåñÞóéï ôýðï, åðéëÝãïõìå ìéá ôõ÷áßá Ýíôõðç äéáöÞìéóç:
Ôï êåßìåíï ôçò ðéï ðÜíù Ýíôõðçò äéáöÞìéóçò ó÷åôßæåôáé Üìåóá ìå ôçí åéêüíá ôïõ
äéáöçìéæüìåíïõ ðñïúüíôïò. Ì’ Ýíá ìÞíõìá ðïõ ðáñÝ÷åé ðëçñïöïñßåò ãéá ôéò ôå÷íéêÝò
ðñïäéáãñáöÝò ôïõ ðñïúüíôïò, ï áãïñáóôÞò êáëåßôáé íá åðéëÝîåé ôï êáëýôåñï áõôïêßíç-
ôï óôá 1400cc. Ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ ðáñÝ÷ïíôáé åßíáé åðáñêåßò, áöïý ðåñéãñÜöïõí ôá
ðëåïíåêôÞìáôá ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðñïúüíôïò óå ó÷Ýóç ìå ôá üìïéÜ ôïõ, Üëëùí áõôï-
êéíçôïâéïìç÷áíéþí. ÔÝëïò, ì’ Ýíá Ýîõðíï ëïãïðáßãíéï 103 ßððïé ⇒ Üñá 103% ðåñéó-
óüôåñï áõôïêßíçôï), ôï êåßìåíï ðåßèåé ôïí áãïñáóôÞ íá åðéëÝîåé ôï óõãêåêñéìÝíï áõ-
ôïêßíçôï.
Ìå êñéôÞñéï ôç ìïñöÞ ôïõ ìçíýìáôïò, ç óõãêåêñéìÝíç äéáöÞìéóç èá ìðïñïýóå íá
êáôá÷ùñçèåß óå äýï êáôçãïñßåò: óôï ìÞíõìá ðïõ åðåîçãåß ôçí åéêüíá êáé óôï ìÞíõìá
ðïõ óôçñßæåôáé (åí ìÝñåé) óå ôÝ÷íáóìá. ÄçëáäÞ óôï ëïãïðáßãíéï (103 ßððïé = 103%
ðåñéóóüôåñï áõôïêßíçôï), ðïõ åíôïðßóáìå ðéï ðÜíù.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 106
3ç ¢óêçóç:
Ðïéåò åßíáé ïé ðáñáôçñÞóåéò óïõ ó÷åôéêÜ ìå ôç ãëþóóá, üðùò ðáñïõóéÜ-

æåôáé óôá äéÜöïñá ìÝñç ôïõ äéáöçìéóôéêïý êåéìÝíïõ (åðéêåöáëßäá, êõ-
ñßùò êåßìåíï, óýíèçìá/óëüãêáí); Ìßëçóå ãéá ôï ëåîéëüãéï, ãéá ôá ìÝñç ôïõ
ëüãïõ êáé ôïõò ãñáììáôéêïýò ôýðïõò (ñçìáôéêü ÷ñüíï, ðñüóùðï, áñéèìü,
Ýãêëéóç) ðïõ åðéêñáôïýí ãéá ôç óýíôáîç, ôï ñõèìü êáé ôçí ç÷çôéêÞ ôçò
öñÜóçò, ãéá ôá ó÷Þìáôá ëüãïõ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé. ÐñïóðÜèçóå íá å-
îçãÞóåéò ôç ÷ñÞóç áõôþí ôùí óôïé÷åßùí Ý÷ïíôáò õðüøç üôé ðñüêåéôáé ãéá
ìéá «ãëþóóá ðåéèïýò». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 51)
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò åßäáìå êáé ðéï ðÜíù, ùò óêïðü ôçò äéáöÞìéóçò ïñßóáìå ôçí áýîçóç ôùí ðù-
ëÞóåùí ôïõ äéáöçìéæüìåíïõ ðñïúüíôïò. Ãé’ áõôü ôï óêïðü ïé äéáöçìéóôÝò êáé ïé åíäéáöå-
ñüìåíåò åôáéñåßåò ðáñáãùãÞò, åðéëÝãïõí åêåßíï ôï óõíäõáóìü ïðôéêïý êáé ëåêôéêïý ìç-
íýìáôïò ðïõ èá åßíáé Þ èá ãßíåé ðéï åýêïëá áöïìïéþóéìï áðü ôç ìÜæá ôùí êáôáíáëùôþí.
¸ôóé, óå áäñÝò ãñáììÝò, ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå ôçí ðáñïõóßá ìéêñþí, åõ-
óýíïðôùí êáé áðëþí/ëéôþí ðñïôÜóåùí ðïõ êáôáôåßíïõí óôïí õðåñôïíéóìü ìéáò – ôïõ-
ëÜ÷éóôïí – îå÷ùñéóôÞò éäéüôçôáò ôïõ äéáöçìéæüìåíïõ ðñïúüíôïò, ôçí çãåìïíéêÞ èÝóç
ôïõ êåíôñéêïý óõíèÞìáôïò (óëüãêáí) ðïõ óôçñßæåôôáé óå ëïãïðáßãíéá, õðïíïïýìåíá
êáé óðÜíéá óå åîåæçôçìÝíåò öñÜóåéò Þ ëÝîåéò êáé, ôÝëïò, ôçí õðåñï÷Þ ôïõ ïðôéêïý óÞ-
ìáôïò Ýíáíôé ôïõ ëåêôéêïý. Ãéá ôçí áêñßâåéá, ôï ëåêôéêü óÞìá (õðåñáðëïõóôåõìÝíï ãéá
íá åßíáé åýðåðôï êáé íá ìçí åðéóêéÜæåé ôï ïðôéêü) Ýñ÷åôáé íá åíéó÷ýåé ôï öáíôá÷ôåñü
(êáé ãé’ áõôü ðéï åëêõóôéêü) ïðôéêü óÞìá.
Áðü Üðïøç ãñáììáôéêÞ-óõíôáêôéêÞ ëßãá ìÝíïõí íá åéðùèïýí áêüìá: õðåñéó÷ýåé ï
åíåóôþôáò, ç ïñéóôéêÞ êáé ç ðñïóôáêôéêÞ. Äéáðéóôþíåôáé åðßóçò êáé ìßá åììïíÞ óôá å-
ðßèåôá (óôï óõãêñéôéêü Þ ôïí õðåñèåôéêü âáèìü), áöïý åßíáé áðáñáßôçôï íá åîõðçñåôç-
èåß ìéá óýãêñéóç áíÜìåóá óôï äéáöçìéæüìåíï ðñïúüí êáé óôá áíôáãùíéóôéêÜ ðñïúüíôá
êáé êáô’ åðÝêôáóç, ç ðñïóÝëêõóç (ìÝóù ôçò ðåéèïýò) êáéíïýñãéùí áãïñáóôþí.
4ç ¢óêçóç:
Áîéïëüãçóå ôþñá ôï êåßìåíï ôçò äéáöÞìéóçò, ôï ïðïßï, üðùò õðïóôçñß-

æïõí ïé åéäéêïß, ðñÝðåé íá åßíáé óýìöùíï ìå ôéò åîÞò ðñïäéáãñáöÝò: íá åë-
êýåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ äÝêôç ... íá ôïí ïäçãåß óôçí áãïñÜ ôïõ ðñïúüíôïò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 107
Ç ÐÅÉÈÙ 107
ÁðÜíôçóç:
Ç ðéï êÜôù Ýíôõðç äéáöÞìéóç åßíáé óýìöùíç ìå ôéò ðéï ðÜíù ðñïäéáãñáöÝò. Åßíáé
ðñùôïðïñéáêÞ, áöïý åëêýåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ áíáãíþóôç êáé åßíáé, åðßóçò, åíäéáöÝñïõ-
óá, áöïý ìå ôï ãëùóóéêü ôÝ÷íáóìá (ýðíïò-áóöÜëåéá) êáé ôï ïðôéêü óÞìá (ãáëÞíéïò, Þ-
óõ÷ïò ýðíïò ôùí ðñùôáãùíéóôþí) äçìéïõñãåß ôçí åðéèõìßá óôïí êáôáíáëùôÞ íá ðëçñï-
öïñçèåß ãéá ôéò ðáñå÷üìåíåò õðçñåóßåò êáé, ãéáôß ü÷é, íá ôéò áðïëáýóåé, áãïñÜæïíôÜò ôéò.
5ç ¢óêçóç:
Ç äéáöçìéóôéêÞ ðåéèþ óõ÷íÜ ÷ñçóéìïðïéåß ôá ðáñáêÜôù ìÝóá/ôå÷íéêÝò: ...

Íá áíáöÝñåôå Ýíá ðáñÜäåéãìá äéáöÞìéóçò ãéá ôçí êÜèå ðåñßðôùóç. Ðïéá
íïìßæåôå üôé åßíáé ç ðåñéóóüôåñï êáé ðïéá ç ëéãüôåñï äéáäåäïìÝíç áðü ôéò
ðáñáðÜíù ôå÷íéêÝò óôï ÷þñï ôçò äéáöÞìéóçò; ¸÷åôå ìÞðùò åíôïðßóåé å-
óåßò êÜðïéá Üëëç ôå÷íéêÞ; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 53)
ÁðÜíôçóç:
• ÆÞóôå ôï ðÜèïò ôïõ ÌÏÕÍÔÉÁË ìå EPSON video projectors (åðßêëçóç óôï óõ-
íáßóèçìá)
• High speed: Ôáîßäé óôá ÃñÞãïñá!
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 108
Áðü ÐåéñáéÜ êáé ÑáöÞíá, HELLAS FLYING DOLPHINS (óõíåéñìüò éäåþí)

• ÌÞðùò ìÝ÷ñé óÞìåñá ç áðüêôçóç ôïõ C-Class Þôáí ãéá óáò Ýíá ... ìáêñéíü ü-
íåéñï; Ôþñá, ÷Üñç óôï íÝï, åîåëéãìÝíï, äõíáìéêü êéíçôÞñá Compressor 1800cc ìå 143
Þ 163 hp ... (áíáëõôéêÞ ðåñéãñáöÞ êáé åðßäåéîç ôùí éäéïôÞôùí ôïõ ðñïúüíôïò).
• Ìüíï Ýíáò ìðïñåß íá ôç ÷ñçóéìïðïéÞóåé
ALPHA BANK
ÅÓÅÉÓ! ÁÓÖÁËÙÓ!
Ï ÔÑÁÐÅÆÉÊÏÓ ÓÁÓ ËÏÃÁÑÉÁÓÌÏÓ, ÏÐÏÕ ÊÉ ÁÍ ÂÑÅÈÅÉÔÅ
(ëáíèÜíùí áîéïëïãéêüò ÷áñáêôçñéóìüò)
• Ç ÅÔÂÁ bank ðÜëé ðñïóöÝñåé êÜôé ðáñáðÜíù! ÅôÞóéá Ïìüëïãá ìå ìåéêôü åðé-
ôüêéï 3,8%. Ôá ïìüëïãá ÅÔÂÁ bank ðïõ ëÞãïõí 31-5-2002, èá áíáíåþíïíôáé áõôü-
ìáôá ìå ìåéêôü åðéôüêéï 3,8%. Ïé ôüêïé ôùí ïìïëüãùí áðïäßäïíôáé êÜèå ÷ñüíï. Äù-
ñåÜí öýëáîç (åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ).
• MBA KINGSTON UNIVERSITY (óôá ÅëëçíéêÜ). 8 óçìåßá õðåñï÷Þò åîáóöáëß-
æïõí ôï õøçëüôåñï åðßðåäï óðïõäþí. 650 êáé ðëÝïí óðïõäáóôÝò öïéôïýí êÜèå ÷ñüíï
óôçí ICBS óôá ðñïãñÜììáôá ÌÂÁ ôïõ KINGSTON UNIVERSITY [...] To KINGSTON
B.S. áîéïëïãÞèçêå ùò excellent êáé êáôåôÜãç 9ï business school óôç Ì. Âñåôáíßá (åðß-
êëçóç óôçí áõèåíôßá).
Ç ðåñéóóüôåñï äéáäåäïìÝíç ôáêôéêÞ åßíáé áõôÞ ôïõ ëáíèÜíïíôá áîéïëïãéêïý ÷áñá-

êôçñéóìïý êáé ôçò åðßêëçóçò óôï óõíáßóèçìá, åíþ ç ëéãüôåñï äéáäåäïìÝíç åßíáé åêåß-
íç ðïõ åðéêáëåßôáé ôç ëïãéêÞ.
ÔÝëïò, áðü ìéá áðëÞ öõëëïìÝôñçóç åíüò ðåñéïäéêïý, äéáðéóôþíïõìå üôé ç äéáöÞ-
ìéóç (äéáöçìéóôéêÞ ðåéèþ) óõ÷íÜ ÷ñçóéìïðïéåß ôéò ðéï ðÜíù ôå÷íéêÝò óå óõíäõáóìü.
ÄçëáäÞ åßíáé äõíáôü íá õðÜñ÷åé ó’ Ýíá äéáöçìéóôéêü êåßìåíï, ç áíáëõôéêÞ ðåñéãñáöÞ
êáé ç åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá Þ ç åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá ìáæß ìå ôï ëáíèÜíïíôá á-
îéïëïãéêü ÷áñáêôçñéóìü ê.ï.ê.
6ç ¢óêçóç:
Åñãáóôåßôå áôïìéêÜ Þ ïìáäéêÜ, ãéá íá åôïéìÜóåôå ìéá äéáöÞìéóç ðïõ á-

ðåõèýíåôáé óå íÝïõò ôçò çëéêßáò óáò. Ó÷åäéÜóôå ðñþôá ôï äéáöçìéóôéêü
óáò ðñüãñáììá (óõãêÝíôñùóç óôïé÷åßùí ãéá ôï ðñïúüí, ãéá ôçí áãïñÜ, ãéá
ôïí êáôáíáëùôÞ, åðéëïãÞ äéáöçìéóôéêïý ìÝóïõ ê.ô.ë.) êáé ðñï÷ùñÞóôå ìå-
ôÜ óôçí åöáñìïãÞ/åêôÝëåóç ðñïãñÜììáôïò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 53)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 109
Ç ÐÅÉÈÙ 109
ÁðÜíôçóç:
Ôï äéáöçìéóôéêü ðñüãñáììÜ ìáò èá áöïñÜ óôçí åíçìÝñùóç êáé ôçí åõáéóèçôï-
ðïßçóç ôùí óõììáèçôþí ìáò óôï èÝìá ôùí êïéíùíéêÜ áðïêëåéóìÝíùí áôüìùí (ìáêñï-
÷ñüíéá áíÝñãùí, áóôÝãùí, ìåôáíáóôþí) êáé ôùí èõìÜôùí ôçò áêñáßáò öôþ÷éáò.
Ôï ðñüãñáììá ìáò èá áðåõèýíåôáé óôï óýíïëï ôùí ìáèçôþí ôçò ó÷ïëéêÞò ìïíÜ-
äáò êáé èá åðåêôåßíåôáé óôá ìÝëç ôùí ïéêïãåíåéþí ôïõò. Ùò óôïé÷åßá èá ÷ñçóéìïðïéÞ-
óïõìå ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíÝëåîå ç Eurostat ãéá ôï ðïóïóôü ôçò öôþ÷éáò óôçí ÅëëÜäá.
Óýìöùíá ìå áõôÜ ôá óôïé÷åßá, ôï ðïóïóôü ôçò öôþ÷éáò ðñïóåããßæåé ôï 21% ôïõ ðëç-
èõóìïý. Ç ÅëëÜäá ìáæß ìå ôçí Ðïñôïãáëßá Ý÷ïõí ôá ìåãáëýôåñá ðïóïóôÜ ïéêïíïìéêÞò
êáé êïéíùíéêÞò áíéóüôçôáò óôçí Åõñþðç ôùí 15.
Ï ïñéóìüò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôçí ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç åßíáé ï áêüëïõèïò:
öôù÷ü ïíïìÜæåôáé áõôü ôï íïéêïêõñéü ôïõ ïðïßïõ ôï åéóüäçìá åßíáé êÜôù áðü ôï 60%
ôïõ ìÝóïõ üñïõ ôïõ åéóïäÞìáôïò ôùí íïéêïêõñéþí ôçò ÷þñáò. ÅðéðñïóèÝôùò, óôçí Åë-
ëÜäá ôï ðëïõóéüôåñï 10% áðïëáìâÜíåé ôï 26,3% ôïõ óõíïëéêïý åéóïäÞìáôïò Ýíáíôé
ôïõ 24% ðïõ áðïëáìâÜíåé ôï áíôßóôïé÷ï ðëïõóéüôåñï 10% ôùí 15 êñáôþí-ìåëþí.
Ùò ìÝóï ãéá ôç äéáíïìÞ ôçò äéáöÞìéóçò, èá ðñïôéìÞóïõìå ôïí ôýðï (ó÷ïëéêü Þ ü-
÷é) êáé ôçí ôïé÷ïêüëëçóç áöéóþí, üðïõ èá áíáêïéíþíïíôáé ôá óôïé÷åßá ôçò Ýñåõíáò ôçò
Eurostat êáé èá ðñïôåßíïíôáé ðéèáíÝò ëýóåéò üðùò, ïé åéóïäçìáôéêÝò åíéó÷ýóåéò êáé ôï
êïéíùíéêü êñÜôïò.
ÅíäåéêôéêÜ ìßá äéáöçìéóôéêÞ áößóá èá åß÷å ôçí áêüëïõèç ìïñöÞ:
ôá óõìðåñÜóìáôá ôçò Ýñåõíáò ôçò Eurostat, êÜíïõí åðéôáêôéêüôåñç ôçí áíÜãêç åíß-
ó÷õóçò ôïõ êïéíùíéêïý êñÜôïõò.
2.000.000 öôù÷ïß óôçí ÅëëÜäá ôïõ 21ïõ áéþíá. Ç ÷þñá ìáò åîáêïëïõèåß íá åßíáé
ðñùôáèëÞôñéá Åõñþðçò óôçí êïéíùíéêÞ áíéóüôçôá.
(ÊÜðïéá öùôïãñáößá, ó÷åôéêÞ ìå ôï èÝìá).
Ôï ðïóïóôü ôçò öôþ÷éáò óôçí ÅëëÜäá ðáñáìÝíåé áìåßùôï, ãåãïíüò ðïõ áðïäåé-
êíýåé ôï Ýëëåéììá êïéíùíéêÞò ðïëéôéêÞò êáé öÝñíåé ôïõò ¸ëëçíåò áíôéìÝôùðïõò ìå öáé-
íüìåíá åîáèëßùóçò (Üóôåãïé, öôù÷ïß, ìåôáíÜóôåò, Üíåñãïé) êáé êïéíùíéêÞò áíéóüôçôáò.
7ç ¢óêçóç:
ÅëÝãîôå áí õðÜñ÷åé ëåêôéêüò ðëçèùñéóìüò..... Þ «Äïêßìáóå ìéá ìðïõêéÜ

êáé èá ïíåéñåõôåßò üôé ôñùò óôï CHAMPS ELLYSEES».
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 110
ÁðÜíôçóç:
Óêïðüò ôïõ äéáöçìéóôéêïý ìçíýìáôïò åßíáé ç ðáñïõóßáóç ôïõ ðñïúüíôïò êáé ç áý-
îçóç ôùí ðùëÞóåþí ôïõ. Áðü ìéá ôõ÷áßá áíÜãíùóç äéáöüñùí äéáöçìéóôéêþí ìçíõ-
ìÜôùí êáôáëÞãïõìå óôéò åîÞò ðáñáôçñÞóåéò: ï ëüãïò ôçò äéáöÞìéóçò åßíáé åíôõðùóéï-
èçñéêüò, áðïôåëåßôáé áðü ëéôÝò-ìéêñÝò ðñïôÜóåéò êáé ðïëëÜ åðßèåôá. Ôá åðßèåôá ìÜëé-
óôá, ìðïñåß íá âñßóêïíôáé óôï óõãêñéôéêü Þ ôïí õðåñèåôéêü âáèìü Þ áêüìá, êáé ìå ôç
ìïñöÞ «ëåêôéêïý ôÝñáôïò».
Ôï ðéï óõíçèéóìÝíï üìùò åßíáé ó’ Ýíá äéáöçìéóôéêü ìÞíõìá íá óõìðëÝêåôáé ôï ï-
ðôéêü ìå ôï ëåêôéêü óÞìá, Ýôóé ðïõ ôï ðñþôï íá åðéêáëýðôåé ôï äåýôåñï êáé íá ôï ðå-
ñéïñßæåé óå ñüëï ðáñáðëçñùìáôéêü. Ùóôüóï, üðïõ óõíáíôÜìå áöçãçìáôéêü êåßìåíï,
ó’ áõôü õðÜñ÷åé «ëåêôéêüò ðëçèùñéóìüò», ðïõ óõíôçñåßôáé ü÷é ìüíï áðü ôá «ëåêôéêÜ ôÝ-
ñáôá», áëëÜ êáé áðü ôçí ðáñïõóßá îÝíùí ëÝîåùí (üðùò óõìâáßíåé êáé óôá äýï äéáöç-
ìéóôéêÜ ìçíýìáôá ðïõ ðáñáôßèåíôáé óôçí åêöþíçóç ôçò óõãêåêñéìÝíç Üóêçóçò).
8ç ¢óêçóç:
ÄéÜëåîå ìéá Ýíôõðç äéáöÞìéóç ðïõ Ý÷åé åéêüíá. Áðüóðáóå ôçí åéêüíá áðü
ôï êåßìåíï áðü ôï êåßìåíï êáé ñþôçóå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ôé ôïõò èõìß-
æåé/õðïâÜëëåé ç åéêüíá áõôÞ. ÅîÝôáóå ôç ó÷Ýóç ôùí áðáíôÞóåùí ìå ôï äéá-
öçìéæüìåíï ðñïúüí. Ðïéá åßíáé ôá óõìðåñÜóìáôÜ óïõ ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò
äéáöçìéóôéêÞò åéêüíáò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 53)
ÁðÜíôçóç:
Ç ðéï ðÜíù Üóêçóç áöÞíåé ìåãÜëá ðåñéèþñéá áõôåíÝñãåéáò óôï ìáèçôÞ íá åðéëÝ-
îåé ìßá Ýíôõðç äéáöÞìéóç êáé íá ðñï÷ùñÞóåé óôçí ðáñïõóßáóÞ ôçò, åíþðéïí ôùí óõì-
ìáèçôþí ôïõ êáé öõóéêÜ, óôá áíôßóôïé÷á óõìðåñÜóìáôá ãéá ôç ëåéôïõñãßá ôçò äéáöçìé-
óôéêÞò åéêüíáò.
Åìåßò åäþ ðñïôåßíïõìå Ýíá ìïíôÝëï Ýñåõíáò ðïõ ìðïñåß íá äéåõêïëýíåé ôïõò ìáèç-
ôÝò óôçí åñãáóßá ôïõò. Îåêéíþíôáò áðü ôç äéáöÞìéóç ðïõ êáôá÷ùñÞóáìå ðéï ðÜíù (âë.
Åäþ, áðÜíôçóç óôçí Üóêçóç 4) ìðïñïýìå íá äéáôõðþóïõìå êÜðïéåò ðáñáôçñÞóåéò:
Ôï óõãêåêñéìÝíï äéáöçìéóôéêü ìÞíõìá áöïñÜ ôá ðñïãñÜììáôá áóöÜëéóçò ìéáò É-
äéùôéêÞò áóöáëéóôéêÞò åôáéñåßáò.
Ôï ïðôéêü óÞìá óõìðëçñþíåôáé áðü ôï ëåêôéêü óÞìá, ôï ïðïßï óôçñßæåôáé óôï ôÝ÷íá-
óìá/åýñçìá: «ãéá íá åîáóöáëßóåôå ôá üíåéñÜ óáò, åîáóöáëßóôå ðñþôá ôïí ýðíï óáò!»
«ï ìáêÜñéïò ýðíïò» ôïõ æåõãáñéïý äçëþíåé üôé åêåßíïé, áöïý åðÝëåîáí ôï óõãêå-
êñéìÝíï áóöáëéóôéêü ðñüãñáììá, áíåðçñÝáóôïé áðü êÜèå êáêïôõ÷ßá ìðïñïýí íá á-
ðïëáýóïõí ìßá Þñåìç êáé åõôõ÷éóìÝíç (÷ùñßò íÝöç) ïéêïãåíåéáêÞ æùÞ.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 111
Ç ÐÅÉÈÙ 111
Ç ðñüóêëçóç ôçò äéáöÞìéóçò åßíáé óáöÞò: ï Üíäñáò Þ ç ãõíáßêá ðïõ èá åðéëÝîåé

ôçí «Universal Life» «èá ìðïñåß íá êïéìÜôáé Þóõ÷ïò», üðùò ôï æåõãÜñé ôçò öùôïãñáößáò.
Ôï äéáöçìéóôéêü ìýíõìá äéáìïñöþíåé ìïíôÝëá (ðñüôõðá) óõìðåñéöïñÜò êáé ïéêï-
ãåíåéáêïý ðñïãñáììáôéóìïý êáé öõóéêÜ, åêöñÜæåé ìßá óéãïõñéÜ ãéá ôçí «áóöÜëåéá»
ðïõ ðáñÝ÷åé ôï óõãêåêñéìÝíï ðñïúüí (áóöáëéóôéêÜ ðñïãñÜììáôá ôçò Universal Life).
Ôï êåíôñéêü óýíèçìá (óëüãêáí), ðïõ êáëåß ôïõò êáôáíáëùôÝò íá æÞóïõí áõôÜ ðïõ
æåé ôï æåõãÜñé ôçò öùôïãñáößáò ôïõ äéáöçìéóôéêïý ìçíýìáôïò, åßíáé: «êïéìÞóïõ Þóõ-
÷ïò ìå ðñïãñÜììáôá áóöÜëéóçò Universal Life».
9ç ‘Áóêçóç:
Ôï äéáöçìéóôéêü ìÞíõìá åßíáé ðïëõóÞìáíôï êáé ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò

äå äéáêñßíåôáé êáèáñÜ, áëëÜ õðïëáíèÜíåé ...
ÓõæÞôçóå ìå ôïõò óõììáèçôÝò óïõ ãéá ôçí ðåéóôéêÞ äýíáìç ôçò äéáöçìé-
óôéêÞò åéêüíáò. ÌåëÝôçóå ó÷åôéêÜ ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá.
ÁðÜíôçóç:
Ó÷åôéêÜ ìå ôï ðñþôï óêÝëïò ôçò åñþôçóçò, üóá óçìåéþèçêáí óôçí áðÜíôçóç ôçò ü-
ãäïçò Üóêçóçò åßíáé åðáñêÞ. ÐñáãìáôéêÜ, óôç äéáöÞìéóç ðïõ ìüëéò åîåôÜóáìå ôï ìÞ-
íõìá Þôáí ðïëõóÞìáíôï, áëëÜ êáé óõìâïëéêü, áöïý ôï æåõãÜñé ôçò öùôïãñáößáò êá-
ëïýóå ôïõò êáôáíáëùôÝò ó’ Ýíáí «êáéíïýñãéï êüóìï».
Ôï äåýôåñï óêÝëïò ôçò åñþôçóçò, ðïõ áöïñÜ óôï êåßìåíï ôïõ Ã. Æþôïõ, ÷ñåéÜæåôáé
ðåñéóóüôåñç áíÜðôõîç. Ç äéáöÞìéóç èåùñåßôáé åðéôõ÷çìÝíç üôáí áõîÜíåé ôéò ðùëÞóåéò
ôïõ åêÜóôïôå ðñïúüíôïò ðïõ õðçñåôåß. ¢ñá, åßíáé ôüóï áðïôåëåóìáôéêÞ üóï ðåñéóóüôå-
ñåò ðëáóìáôéêÝò áíÜãêåò äçìéïõñãåß. Åäþ, óôçñßæåôáé ç ðåéóôéêÞ äýíáìÞ ôçò: óôçí åé-
êüíá ðïõ èá äéáìïñöþóåé ï êáôáíáëùôÞò ãéá ôï äéáöçìéæüìåíï ðñïúüí, üðïõ ç áãï-
ñÜ ôïõ èá óçìÜíåé áõôüìáôá êáé ôçí åéóáãùãÞ ôïõ êáôáíáëùôÞ ó’ Ýíáí «üìïñöï êáé
áããåëéêÜ ðëáóìÝíï êüóìï»· ôïí êüóìï ôçò Pepsi, ôïõ Marlboro Þ ôçò Universal Life.
10ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá êáé ðåßôå ãéá ðïéïõò ëüãïõò ôï (Á)

êáé ôï (Â) áðïôåëïýí äåßãìáôá áèÝìéôçò äéáöÞìéóçò, åíþ ôï (Ã) äåßãìá ðá-
ñáðëáíçôéêÞò. Ìðïñåßôå íá óêåöèåßôå êáé Üëëá áíÜëïãá ðáñáäåßãìáôá;
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 112
ÁðÜíôçóç:
Ôá áðïóðÜóìáôá (Á) êáé (Â) ðåñéãñÜöïõí äýï îå÷ùñéóôÜ äåßãìáôá «áèÝìéôçò äéá-
öÞìéóçò». Ôï ðñþôï áöïñÜ ôïí åðçñåáóìü ôïõ õðïóõíåéäÞôïõ ôïõ êáôáíáëùôÞ ìå ôçí
ðñïâïëÞ ìçíõìÜôùí (ìå äéÜñêåéá 1/3000 ôïõ äåõôåñïëÝðôïõ) êÜôù áðü «ôï ðñïóùðé-
êü åðßðåäï åãñÞãïñóçò» (ïõäüò), üðïõ ï Üíèñùðïò äåí Ý÷åé ôïí áðáéôïýìåíï ÷ñüíï
íá äéåãåßñåé ôïõò áìõíôéêïýò ìç÷áíéóìïýò ôïõ.
Ôï üôé ðñüêåéôáé ãéá áèÝìéôï ôñüðï äéáöÞìéóçò åßíáé áõôïíüçôï. Ôï (Â) êåßìåíï á-
öïñÜ óôçí åìöÜíéóç ìéáò äéáöÞìéóçò êéíçìáôïãñáöéêÞò ôáéíßáò, ç ïðïßá ìå ôï ìÞíõ-
ìá: «ÅÉÍÁÉ ÅÃÊËÇÌÁÔÉÁÓ! ... Êé üìùò ï íüìïò äåí ìðïñåß íá ôïí áããßîåé ... êõêëï-
öïñåß åëåýèåñïò áíÜìåóÜ ìáò», ðñïêÜëåóå áíçóõ÷ßá (ßóùò êáé öüâï) óôïõò áíáãíþ-
óôåò ôùí åöçìåñßäùí. Ðñüêåéôáé ãéá ìßá áêüìá ðåñßðôùóç áèÝìéôçò äéáöÞìéóçò.
Áíôßèåôá, ôï (Ã) êåßìåíï ðïõ ðåñéãñÜöåé äéáöÞìéóç ãíùóôÞò ïäïíôüêñåìáò, áðïôå-
ëåß êëáóéêü ðáñÜäåéãìá ðáñáðëáíçôéêÞò äéáöÞìéóçò, áöïý ï ðñùôáãùíéóôÞò ðñï-
óðáèåß ìå ìåôáìößåóç êáé ÷ñçóéìïðïéþíôáò éáôñéêÞ ïñïëïãßá, íá ðåßóåé (ìå ðáñáðåé-
óôéêü ëüãï) ãéá ôçí «éáôñéêÞ áîßá» ôçò óõãêåêñéìÝíçò ïäïíôüêñåìáò. ÁíÜëïãá ðáñá-
äåßãìáôá åßíáé åêåßíá ðïõ ðñïâÜëëïõí ôå÷íçôÝò áíÜãêåò (äéáöçìßóåéò åéäþí ðïëõôå-
ëåßáò, êáëëõíôéêþí, êÝíôñùí áäõíáôßóìáôïò ê.á.).
11ç ¢óêçóç:
ÕðïèÝóôå üôé áíÞêåôå óå êÜðïéï óýëëïãï ðñïóôáóßáò Êáôáíáëùôþí. Ðïéåò
èá Þôáí ïé ðñïôÜóåéò óáò ðñïò ôï Õðïõñãåßï Åìðïñßïõ ó÷åôéêÜ ìå ôï íïìï-
ó÷Ýäéï ãéá ôçí áèÝìéôç êáé ôçí ðáñáðëáíçôéêÞ äéáöÞìéóç; Ìå ðïéïõò Üë-
ëïõò ôñüðïõò, åêôüò áðü ôç íïìéêÞ ðñïóôáóßá ôçò ðïëéôåßáò, ìðïñåß íá ðñï-
óôáôåõôåß ï êáôáíáëùôÞò áðü ôçí áèÝìéôç êáé ðáñáðëáíçôéêÞ äéáöÞìéóç;
ÁðÜíôçóç:
Ôá áéôÞìáôá ðñïò ôï Õðïõñãåßï Åìðïñßïõ èá ìðïñïýóáí íá óõíïøéóôïýí óôá ðéï
êÜôù:
• Ðñïóôáóßá ôùí êáôáíáëùôþí áðü ôéò áèÝìéôåò êáé ðáñáðëáíçôéêÝò äéáöçìßóåéò ìå
ôç èÝóðéóç åíüò êþäéêá äåïíôïëïãßáò ðïõ èá óÝâïíôáé ôüóï ïé åìðïñåõìáôïðáñá-
ãùãïß üóï êáé ïé õöéóôÜìåíïß ôïõò, äéáöçìéóôÝò.
• Óåâáóìüò óôçí ðñïóùðéêüôçôá ôùí ãõíáéêþí êáé ôùí áíçëßêùí.
• Áðáãüñåõóç äéáöçìßóåùí ðïõ êáðçëåýïíôáé ôï ãõíáéêåßï óþìá êáé áðïäåéêíýïõí
ôçí åðéâßùóç ôçò áíäñïêñáôïýìåíçò éäåïëïãßáò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 113
Ç ÐÅÉÈÙ 113
• ÓõóôçìáôéêÞ åíçìÝñùóç ôùí êáôáíáëùôþí ãéá ôá äéêáéþìáôÜ ôïõò, áëëÜ êáé ãéá ôéò
ðñïóðÜèåéåò åëÝã÷ïõ ðïõ êáôáâÜëëåé ôï Õðïõñãåßï Åìðïñßïõ.
• ÅêðáéäåõôéêÜ óåìéíÜñéá óå ìéêñïýò êáé ìåãáëýôåñïõò óå çëéêßá êáôáíáëùôÝò, ó÷å-
ôéêÜ ìå ôïõò ìç÷áíéóìïýò êáé ôéò åðéäéþîåéò ôùí áèÝìéôùí êáé ðáñáðëáíçôéêþí äéá-
öçìßóåùí.
• Óõãêñüôçóç ìéáò áíåîÜñôçôçò åðéôñïðÞò ðïõ èá åñåõíÜ ó÷ïëáóôéêÜ, áí ôá ðñïâáë-
ëüìåíá ìïíôÝëá óõìðåñéöïñÜò ðïõ ðñïêñßíïíôáé áðü ôéò äéáöçìéóôéêÝò åêóôñáôåß-
åò, óÝâïíôáé ôá äéêáéþìáôá ôïõ áíèñþðïõ «åí ãÝíåé», Þ ôá äéêáéþìáôá åõÜëùôùí êïé-
íùíéêþí ïìÜäùí, åéäéêÜ (ìåéïíïôéêÝò ïìÜäåò, Üíåñãïé, ìåôáíÜóôåò, Üôïìá ìå éäéáß-
ôåñåò áíÜãêåò ê.á.).
ÖõóéêÜ, åêôüò áðü ôá ðéï ðÜíù íïìéêÜ ìÝôñá, ï ßäéïò ï êáôáíáëùôÞò èá ìðïñïýóå
íá ðñïóôáôåõôåß áðü ôçí ðáñáðëáíçôéêÞ/áèÝìéôç äéáöÞìéóç, ìÝóù ôçò ðíåõìáôéêÞò
êáëëéÝñãåéáò êáé êõñßùò, ìå ôçí áëëáãÞ ôçò óôÜóçò æùÞò. ÄçëáäÞ, äåí õðÜñ÷åé, êáôÜ
ôç ãíþìç ìáò, êáëýôåñï ìÝóï ðñïóôáóßáò áðü Ýíá ç÷çñü ñÜðéóìá óôïí õðåñêáôáíá-
ëùôéóìü êáé ôá ðñüôõðá ðïõ åêåßíïò ðñïùèåß.
12ç ¢óêçóç:
Ìå âÜóç ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá íá óõæçôÞóåôå ôï èÝìá «ÄéáöÞìéóç

êáé éäåïëïãéêÞ åîÜñôçóç óôéò õðïáíÜðôõêôåò ÷þñåò».
ÁðÜíôçóç:
Ç åðáíÜóôáóç óôçí ðëçñïöüñçóç, óôçí ïõóßá Þôáí äéðëÞ åðáíÜóôáóç, áöïý á-
öïñÜ ôüóï óôç óõãêÝíôñùóç üóï êáé óôç äéáíïìÞ ôùí ðëçñïöïñéþí. Óôï «ìéêñü ðëá-
íçôéêü ÷ùñéü ìáò», ç äéÜäïóç/äéåßóäõóç ôùí äéáöçìßóåùí áðü ôïí ðñþôï êüóìï Ýùò
ôéò öôù÷Ýò ÷þñåò ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ ïöåßëåôáé óôçí áíÜðôõîç ôùí ìïíïðùëéáêþí êáé
ïëéãïðùëéáêþí åôáéñåéþí óôéò êáðéôáëéóôéêÝò ïéêïíïìßåò ôçò Äýóçò. Ìå ôç äéáöÞìéóç
åðéäéþêåôáé, ü÷é ôüóï ç ãíùóôïðïßçóç óôï êïéíü ôùí éäéïôÞôùí ôïõ äéáöçìéæüìåíïõ
ðñïúüíôïò, üóï ç äéáôÞñçóç, ç áýîçóç êáé ç áðüêôçóç íÝáò ðåëáôåßáò.
Ðñïíïìéáêü ðåäßï ãéá ôçí åýñåóç íÝùí ðåëáôþí, ãåãïíüò ðïõ èá áõîÞóåé ôéò ðù-
ëÞóåéò ôùí ðñïúüíôùí ôùí ìïíïðùëéáêþí/ïëéãïðùëéáêþí äõôéêþí åôáéñåéþí, áðïôå-
ëïýí ïé ÷þñåò ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ. Ðñüêåéôáé ãéá ìéá ðñáãìáôéêüôçôá ðïõ äçìéïõñãåß
óïâáñÜ ðñïâëÞìáôá óôéò êõâåñíÞóåéò ôùí óõãêåêñéìÝíùí ÷ùñþí. ¼ðùò ãßíåôáé áíôé-
ëçðôü, ïé åôáéñåßåò áõôÝò ìå ôá ðñïúüíôá êáé ôéò äéáöçìßóåéò ôïõò áóêïýí ìåãáëýôåñç
åðéññïÞ óôç óêÝøç ôùí êáôïßêùí ðáñÜ ôá ó÷ïëåßá Þ ïé êõâåñíçôéêÝò ðñïóðÜèåéåò. Áõ-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 114
ôü óõìâáßíåé ãéá äýï ëüãïõò. Ï ðñþôïò åßíáé áõôïíüçôïò. Ôá ðïóïóôÜ áíáëöáâçôé-

óìïý óôéò ÷þñåò ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ åîáêïëïõèïýí íá åßíáé õøçëÜ êáé Ýôóé, ç ðëåéï-
íüôçôá ôùí êáôïßêùí ìáèáßíåé óôï ó÷ïëåßï ðïëý ëéãüôåñá áð’ áõôÜ ðïõ «ìáèáßíåé» á-
ðü ôá Ì.Ì.Å. êáé ôéò äéáöçìßóåéò êáèçìåñéíÜ. Êáé ü,ôé «ìáèáßíåé» áöïñÜ áðïêëåéóôéêÜ
óôçí êáôáíÜëùóç êáé ôçí «åõôõ÷ßá ôçò êáôáíÜëùóçò».
Ï äåýôåñïò ëüãïò åßíáé óõíáöÞò· áöïý ç ðëåéïíüôçôá ôùí êáôïßêùí ôïõ Ôñßôïõ êü-
óìïõ åðçñåÜæåôáé óå ðïëý ìåãáëýôåñï âáèìü áðü ôá äéáöçìéóôéêÜ ìçíýìáôá, åßíáé ëï-
ãéêü íá áíáðôýóóåé êáé áíÜëïãåò óõìðåñéöïñÝò. ¼ðùò åßíáé ãíùóôü, ç âáóéêÞ éäÝá
ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôç äéáöÞìéóç åßíáé ç ðñïâïëÞ ðñïôýðùí êáôáíÜëùóçò êáé ôåëéêÜ,
ðñïôýðùí æùÞò. Ç äéáöÞìéóç óôá ðñïúüíôá áðïäßäåé Üëëåò -åêôüò ôùí õëéêþí- éäéüôç-
ôåò ìå âÜóç ôï áîßùìá: áí êáôáíáëþóåéò ôï äåßíá ðñïúüí (ë.÷. Êüêá-Êüëá), èá áðï-
êôÞóåéò áõôÜ ðïõ Ý÷åé (Þ ðïõ êÜíåé) ï ðñùôáãùíéóôÞò ôïõ äéáöçìéóôéêïý óðïô. Áðïäß-
äåé äçëáäÞ, éäéüôçôåò ðïõ õðïêáèéóôïýí ôéò áíèñþðéíåò áîßåò.
Áí óêåöôïýìå ôþñá, ôá ôåñÜóôéá ðñïâëÞìáôá (óßôéóçò, åêðáßäåõóçò, õãåßáò, êïéíùíé-
êþí ðáñï÷þí) ðïõ ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßóïõí ïé ÷þñåò ôïõ Ôñßôïõ Êüóìïõ, êáôáíïïýìå
ôï ìÝãåèïò ôçò éäåïëïãéêÞò åîÜñôçóçò ðïõ áóêåß ç äéáöÞìéóç. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ ç ðëåé-
ïíüôçôá ôùí êáôïßêùí ôùí ÷ùñþí áõôþí åßíáé åìðïôéóìÝíç ìå «õðåñêáôáíáëùôéêÞ óõ-
ìðåñéöïñÜ» ïé åèíéêïß ðüñïé äåóìåýïíôáé ãéá åéóáãùãÝò «áíþöåëùí ðñïúüíôùí» (ôýðïõ:
óêüíçò ãÜëáêôïò, ëåõêáíôéêïý ðáôùìÜôùí Þ áíáøõêôéêþí) åðéâáñýíïíôáò ôïí ðñïûðï-
ëïãéóìü ðïõ åðéèõìåß ôïìÝò óôï ÷þñï ôçò åêðáßäåõóçò, ôçò õãåßáò êáé ôçò åñãáóßáò.
13ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá ó÷åôéêÜ ìå ôï ßäéï èÝìá êáé áóêÞóôå

êñéôéêÞ óôá åðé÷åéñÞìáôá õðÝñ ôùí óõãêåêñéìÝíùí äéáöçìßóåùí.
ÁðÜíôçóç:
ÂÝâáéá, áðÝíáíôé óôéò ðéï ðÜíù óêÝøåéò (âë. áðÜíôçóç óôç 12ç ¢óêçóç), ïé åìðï-
ñåõìáôïðáñáãùãïß êáé ïé äéáöçìéóôÝò ôïõò, ðñïâÜëëïõí ùò áíôåðé÷åéñÞìáôá ôçí «å-
ëåõèåñßá ôïõ ëüãïõ êáé ôçò äéáêßíçóçò ôùí éäåþí» ðïõ èßãåôáé áðü ôá ðåñéïñéóôéêÜ ìÝ-
ôñá ôïõ Ï.Ç.Å. Õðïóôçñßæïõí, åðßóçò, ôï äéêáßùìá ôçò åëåýèåñçò åðéëïãÞò ôïõ áí-
èñþðïõ íá áãïñÜæåé åêåßíá ôá ðñïúüíôá ðïõ ðñïôéìÜ êáé íá îïäåýåé ôá ÷ñÞìáôÜ ôïõ,
üðùò åðéèõìåß.
Ôï üôé ðñüêåéôáé ãéá ðáñáðåéóôéêÜ åðé÷åéñÞìáôá áðïäåéêíýåôáé áðü ìéá åîÝôáóç ôùí
óêïðþí êáé ôçò éäåïëïãßáò ôïõ äéáöçìéóôéêïý ìçíýìáôïò. Åßðáìå Þäç, üôé ùò äéáöÞìé-
óç «êáô’ åõöçìéóìü» èåùñåßôáé ç ãíùóôïðïßçóç ôùí éäéïôÞôùí åíüò ðñïúüíôïò óôï êïé-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 115
Ç ÐÅÉÈÙ 115
íü. Óôçí ïõóßá ç äéáöÞìéóç åðéôåëåß Ýíá óïâáñüôåñï éäåïëïãéêü/ðïëéôéêü Ýñãï: Ðñï-
âÜëëåé ðñüôõðá êáôáíÜëùóçò êáé ðñüôõðá æùÞò. Ï Üíèñùðïò ðñïóöåýãåé óôïí êáôá-
íáëùôéóìü ðñïêåéìÝíïõ íá îåöýãåé áðü ôçí áèëéüôçôá êáé ôç öôþ÷éá óôçí ïðïßá ôïí Ý-
÷åé êáôáäéêÜóåé ç ïéêïíïìéêÞ åîÜñôçóç ôçò ÷þñáò ôïõ. ¢ëëùóôå, óôá ðñïúüíôá (ôá ïðïßá
áðïôåëïýí åßäç ðïëõôåëåßáò) áðïäßäïíôáé éäéüôçôåò ðïõ õðïêáèéóôïýí áíèñþðéíá óõ-
íáéóèÞìáôá. ¸ôóé, âëÝðïõìå üôé ç ïìïñöéÜ (êáé Üñá ç åðéôõ÷çìÝíç åñùôéêÞ æùÞ) åßíáé
èÝìá óáìðïõÜí, áðïóìçôéêþí, çëåêôñéêþí óõóêåõþí, áõôïêéíÞôùí ê.á. ¹ ç åðéôõ÷ç-
ìÝíç åðáããåëìáôéêÞ æùÞ åßíáé èÝìá ìÜñêáò ôóéãÜñùí Þ áëêïïëïý÷ùí ðïôþí ê.ï.ê.
ÅðïìÝíùò, óôïí êüóìï ôçò äéáöÞìéóçò êáé ôïõ êáôáíáëùôéóìïý äå âáóéëåýåé ç «å-
ëåõèåñïôõðßá» êáé ç «åëåõèåñßá åðéëïãÞò», áëëÜ áíôßèåôá, ï åõôåëéóìüò ôùí áíèñùðß-
íùí áîéþí êáé óõíáéóèçìÜôùí êáé ç õðïâÜèìéóç ôçò áíèñþðéíçò óêÝøçò. Ðñüêåéôáé
äçëáäÞ, ãéá ôï áßó÷éóôï åßäïò ðïäçãÝôçóçò ôùí áíáãêþí ôïõ áíèñþðïõ, áöïý ï Üí-
èñùðïò åèéóìÝíïò óôá äéáöçìéóôéêÜ ìçíýìáôá êáé ôá êåëåýóìáôÜ ôïõò (êáôáíÜëùóç)
ãßíåôáé äÝóìéïò ðëáóìáôéêþí áíáãêþí ðïõ êáèïñßæïíôáé êáé åðáíáðñïóäéïñßæïíôáé
êÜèå óôéãìÞ áðü ôá óõìöÝñïíôá ôùí ðïëõåèíéêþí åôáéñåéþí êáé ôùí äéáöçìéóôþí ôïõò.
14ç ¢óêçóç:
Ïé ôå÷íéêÝò ôçò äéáöçìéóôéêÞò ðåéèïýò ðïõ åßäáìå ðñïçãïõìÝíùò ... Ðïéï

ðáñÜäåéãìá èåùñåßôáé ðéï ðåéóôéêü; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 60)
ÁðÜíôçóç:
Ï ðïìðüò êáé óôéò äýï ðåñéðôþóåéò åßíáé äýï ìç êõâåñíçôéêÝò ïñãáíþóåéò: Ïé Ãéáôñïß
÷ùñßò óýíïñá êáé ôï Ðáãêüóìéï Ôáìåßï ãéá ôç öýóç (WWF). ÄÝêôçò åßíáé êÜèå óêåðôü-
ìåíïò Üíèñùðïò ðïõ èÝëåé íá âïçèÞóåé åíåñãÜ (åèåëïíôéêÜ, ïéêïíïìéêÞ åíßó÷õóç) êáé ôéò
äýï ïñãáíþóåéò. Ç ôå÷íéêÞ ôçò ðåéèïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé åßíáé Ýíáò óõíäõáóìüò (êáé
óôéò äýï ðåñéðôþóåéò) ôçò åðßêëçóçò óôï óõíáßóèçìá, ôçò åðßêëçóçò óôç ëïãéêÞ êáé ôçò á-
íáëõôéêÞò ðåñéãñáöÞò. Ç åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá åßíáé ðéï Ýíôïíç óôï ðñþôï ðáñÜ-
äåéãìá (Ãéáôñïß ÷ùñßò óýíïñá) êáé ç áíáëõôéêÞ ðåñéãñáöÞ óôï äåýôåñï.
Óå êáíÝíá áðü ôá äýï ðáñáäåßãìáôá äåí åðéêñáôåß ç åéêüíá Þ ï ëüãïò. Ìðïñïýìå
íá ðïýìå üôé ç åéêüíá (êáé óôá äýï ðáñáäåßãìáôá) åíéó÷ýåé ôï ëüãï ðïõ áíáðôýóóåé ç
êÜèå äéáöÞìéóç. ÔÝëïò, üóïí áöïñÜ óôçí ðåéóôéêüôçôá ôùí äýï äéáöçìéóôéêþí ìçíõ-
ìÜôùí äåí ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôçí õðåñï÷Þ ôïõ åíüò Ýíáíôé ôïõ Üëëïõ. ÁíôéèÝ-
ôùò, ôï êáèÝíá ÷Üñç óôï ëüãï ðïõ áíáðôýóóåé äéåãåßñåé óõíáéóèçìáôéêÜ ôï äÝêôç êáé
ôïí êáëåß íá åíåñãÞóåé åßôå õðÝñ ôùí óõíáíèñþðùí ôïõ, åßôå õðÝñ ôïõ öõóéêïý ðåñé-
âÜëëïíôïò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 116
15ç ¢óêçóç:
Åñãáóôåßôå ïìáäéêÜ, ãéá íá ïñãáíþóåôå êáé óåéò ìéá åêóôñáôåßá ãéá ôçí å-
íçìÝñùóç ôçò êïéíÞò ãíþìçò ó÷åôéêÜ ìå Ýíá æùôéêü, êáôÜ ôç ãíþìç óáò,
èÝìá. ÐñïåôïéìÜóôå ð.÷. ìéá äéÜëåîç, ìéá óõæÞôçóç, Ýíá Üñèñï, Ýíá åíç-
ìåñùôéêü öõëëÜäéï, ìéá áößóá êôë. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 60)
ÁðÜíôçóç:
Åìåßò åäþ èá ðñïôåßíïõìå Ýíá ìïíôÝëï åñãáóßáò åðÜíù óôï ïðïßï èá óôçñé÷èïýí
ïé ìáèçôÝò ðñïêåéìÝíïõ íá åôïéìÜóïõí Ýíá åíçìåñùôéêü öõëëÜäéï ó÷åôéêÜ ìå Ýíá æù-
ôéêü èÝìá.
Áñ÷éêÜ, èá ðñÝðåé íá êáèïñéóôïýí ôá âáóéêÜ óôïé÷åßá ôçò äéáöçìéóôéêÞò ðñïóðÜ-
èåéáò êáé ïé ôå÷íéêÝò ôçò. ¸ôóé, ðñïôåßíïõìå, ìéá áößóá, üðïõ èá åßíáé åõäéÜêñéôá. Ôï
èÝìá ôçò äéáöÞìéóçò (ë.÷. áíèñþðéíá äéêáéþìáôá/S.O.S. Ñáôóéóìüò), èá õðÜñ÷åé éóï-
ìÝñåéá áíÜìåóá óôï ïðôéêü êáé ôï ëåêôéêü óÞìá êáé èá ãßíåôáé åðßêëçóç óôï óõíáß-
óèçìá êáé åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ.
Ùò ðïìðüò èá åìöáíéóôåß ç óõãêåêñéìÝíç ìáèçôéêÞ ðñùôïâïõëßá (ó÷ïëéêÞ ôÜîç, ï-
ìÜäá ìáèçôþí) êáé ùò äÝêôåò èá èåùñçèïýí üëïé ïé óêåðôüìåíïé Üíèñùðïé, ðïõ èá
åðéèõìïýóáí íá óõììåôÜó÷ïõí óå ìßá åíçìåñùôéêÞ çìåñßäá ãéá ôá áíèñþðéíá äéêáéþ-
ìáôá êáé ôï ñáôóéóìü.
Ùò åðéêïéíùíéáêü ìÝóï èá ÷ñçóéìïðïéçèåß ç áößóá, ç äéáíïìÞ öõëëáäßùí êáé ï
ôýðïò (ìáèçôéêüò Þ ü÷é). Ùò åðéêïéíùíéáêüò êþäéêáò/ãëþóóá èá ðñïôéìçèåß ï ëüãïò
êáé ç åéêüíá (ó÷åôéêÝò öùôïãñáößåò). Ùò ðçãÝò õëéêïý èá ìðïñïýóáí ïé ìáèçôÝò íá
÷ñçóéìïðïéÞóïõí ôá äåëôßá ôýðïõ ìç Êõâåñíçôéêþí Ïñãáíþóåùí (ë.÷. Äßêôõï ãéá ôá
ðïëéôéêÜ êáé êïéíùíéêÜ äéêáéþìáôá - Y.R.E, ÄéåèíÞò Áìíçóôßá, H.R.W. ê.á.).
_
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 117
Ç ÐÅÉÈÙ 117
1ç Åñþôçóç:
ÌÝóá áðü ôéò ôçëåïðôéêÝò êáé ôéò Ýíôõðåò äéáöçìßóåéò ðáñåëáýíåé Ýíáò ï-
ëüêëçñïò êüóìïò åìðïñåõìÜôùí êáé áîéþí. ÁíÜãëõöá ðáñïõóéÜæåôáé êáé
ç ó÷Ýóç ôùí äýï öýëùí. Ìå âÜóç ôçí åìðåéñßá óáò íá áðáíôÞóåôå ðïéïò
åßíáé ï ñüëïò ôçò ãõíáßêáò óôç äéáöÞìéóç.
ÁðÜíôçóç:
Ç äéáöÞìéóç ùò êïéíùíéêü öáéíüìåíï åõñåßáò åìâÝëåéáò ÷áñáêôçñßæåé ôçí åðï÷Þ
ìáò, åðï÷Þ áíüäïõ ôùí ðáñáãùãéêþí äõíáôïôÞôùí êáé ôçò ìáæéêÞò ðáñáãùãÞò áãá-
èþí. Ï ðñþôïò óôü÷ïò ðïõ Ýñ÷åôáé íá åêðëçñþóåé åßíáé åíçìåñùôéêüò ãéá ôá ðáñáãü-
ìåíá âéïìç÷áíéêÜ ðñïúüíôá. Ãéá íá õðçñåôÞóåé, üìùò, áðïôåëåóìáôéêüôåñá ôçí áýîç-
óç ôçò êáôáíÜëùóçò ôùí ðñïúüíôùí, Ý÷åé áíá÷èåß óå åðéóôÞìç êáé åßíáé ôüóï áðïôåëå-
óìáôéêÞ, üóï ðåñéóóüôåñåò ðëáóìáôéêÝò áíÜãêåò äçìéïõñãåß.
Ó’ áõôÞí áêñéâþò ôç ëåéôïõñãßá ôçò åóôéÜæåôáé ç êñéôéêÞ ðïõ äÝ÷åôáé óôï óýíïëü ôçò,
áðü ôéò ãõíáéêåßåò ïñãáíþóåéò êáé ôï ãõíáéêåßï êßíçìá åîßóùóçò êáé éóïôéìßáò. Ï êü-
óìïò ôçò áöèïíßáò ðïõ ðñïâÜëëåôáé ìÝóù ôùí äéáöçìéóôéêþí ìçíõìÜôùí ôáõôßæåôáé ìå
ôçí ðñïóðÜèåéá ôïõ áíèñþðïõ íá ïäçãçèåß óôçí åõôõ÷ßá. ¼ìùò, ç äýíáìç ôçò äéá-
öÞìéóçò Ýãêåéôáé óôï ãåãïíüò ðùò ìðïñåß íá êáèïñßæåé ôç äéêÞ ìáò óôÜóç æùÞò, óýì-
öùíá ìå ôçí éäåïëïãßá êáé ôá ðñüôõðá æùÞò ðïõ ðñïùèåß.
Ç ãõíáßêá óôç äéáöÞìéóç åßíáé ôï ìåãáëýôåñï èýìá. Ç äéáöÞìéóç ðáñïõóéÜæåé ôç
ãõíáßêá, ü÷é ùò áõèýðáñêôç ðïëéôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ðñïóùðéêüôçôá ðïõ äñá êáé óêÝ-
ðôåôáé, áëëÜ ùò ôï êýñéï êáôáíáëùôéêü ïí, åðåéäÞ åßíáé ðåñéóóüôåñï åõÜëùôç óôéò á-
ðáéôÞóåéò ôçò óýã÷ñïíçò ôå÷íïêñáôéêÞò êáé êáôáíáëùôéêÞò éäåïëïãßáò. ÁíÜãëõöç ðá-
ñïõóéÜæåôáé êáé ç ó÷Ýóç ôçò ìå ôï Üëëï öýëï. Ç ãõíáßêá-ðñüôõðï óýìöùíá ìå ôç äéá-
öÞìéóç åßíáé áõôÞ ðïõ êáôáíáëþíåé ðåñéóóüôåñï êáé Üñá åßíáé ðåñéóóüôåñï åõôõ÷é-
óìÝíç, ðÜíôïôå öõóéêÜ, óôï ðëÜú åíüò Üíäñá. Ìå «åéëéêñßíåéá» ðáñïõóéÜæåôáé ç áíéóü-
ôéìç ó÷Ýóç ôùí äýï öýëùí, ü÷é ãéá íá áöõðíéóôïýí óõíåéäÞóåéò, áëëÜ ãéá íá ðåéóôåß ï
êáèÝíáò ðùò áõôÞ åßíáé ç ìïßñá ôçò ãõíáßêáò: ç êáôáîßùóç êáé ï êüóìïò ôçò ôáõôßæï-
íôáé ìå ôïí Üíäñá êáé ç åõôõ÷ßá, ìå ôçí ïìïñöéÜ ðïõ ôçò ðñïóöÝñïõí ôá äéáöçìéæü-
ìåíá êáôáíáëùôéêÜ ðñïúüíôá ïìïñöéÜò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 118
2ç Åñþôçóç:
«Ìå äýï ëüãéá, ôï êáðéôáëéóôéêü óýóôçìá ðñþôá õðïâéâÜæåé êáé êáôáðéÝ-

æåé ôç ìåãÜëç ìÜæá ôùí ãõíáéêþí. ÌåôÜ åêìåôáëëåýåôáé ôéò äõóáñÝóêåéåò
êáé ôïõò öüâïõò ôùí ãõíáéêþí ãéá íá ôñïöïäïôÞóåé ôçí ðõñÜ ôùí áðåñéü-
ñéóôùí ðùëÞóåùí êáé êåñäþí» (¸âåëéí Ñéíô, Ç ìç÷áíÞ ìáæéêÞò Ðñïðá-
ãÜíäáò, Êåßìåíá ÍåïåëëçíéêÞ ëïãïôå÷íßáò Ã’ Ëõêåßïõ, åêä. ÏÅÄÂ, ÁèÞíá
1991). Íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí ðéï ðÜíù Üðïøç óå ìßá-äýï ðáñáãñÜöïõò.
ÁðÜíôçóç:
Ç êáðéôáëéóôéêÞ êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞ ïñãÜíùóç, áíôßèåôá áð’ üôé ðéóôåýåôáé ãåíéêþò,
åíÝôåéíå ôçí áíéóïôéìßá ôçò ãõíáßêáò êáé äåí ðÝôõ÷å íá åîáëåßøåé ôéò áéôßåò ðïõ ôçí êñá-
ôïýóáí óôçí áðïìüíùóç, ìáêñéÜ áðü ôá êïéíùíéêÜ ðñïâëÞìáôá êáé ôç óõììåôï÷Þ óôéò
êïéíùíéêÝò äéáäéêáóßåò. Ïé ëüãïé åßíáé ðïëëáðëïß êáé ü÷é ìüíï áðïêëåéóôéêÜ ðïëéôéêïß.
Ç ãõíáßêá ìåôÜ ôç âéïìç÷áíéêÞ åðáíÜóôáóç ìðïñåß íá ðÝôõ÷å ôçí Üñóç ôçò êýñéáò
áéôßáò áðü ôçí ïðïßá ðÞãáæå ç áíéóïôéìßá ôçò (äçëáäÞ, ç áðï÷Þ áðü ôéò êïéíùíéêÝò êáé
ðáñáãùãéêÝò äéáäéêáóßåò), áëëÜ äåí ðÝôõ÷å ôçí ðëÞñç åîßóùóÞ ôçò ìå ôïí Üíäñá Þ ôçí
ðëÞñç éóïôéìßá ìáæß ôïõ.
Ãéá ëüãïõò ëïéðüí, ðïõ õðáãïñåýïíôáé áðü ôç íïïôñïðßá, ôçí áíäñïêáôïýìåíç é-
äåïëïãßá êáé ôá ðëÝãìáôá ôùí ðñïêáôáëÞøåùí, ç ãõíáßêá óôï êáðéôáëéóôéêü óýóôçìá
åßíáé åõÜëùôç, áöïý âéþíåé áðïôõ÷ßåò, áðïêëåéóìïýò, óõãêñïýóåéò êáé áðïãïçôåýóåéò.
Ó’ áõôÞ ôçí øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜóôáóç, åßíáé Ýôïéìç íá õéïèåôÞóåé ôá ðñüôõðá óõìðåñéöï-
ñÜò êáé ôéò áîßåò æùÞò ðïõ ðñïâÜëëïíôáé áðü ôéò äéáöçìßóåéò.
Ïé ãõíáßêåò ÷åéñáãùãïýíôáé øõ÷ïëïãéêÜ êáé áíáãêÜæïíôáé íá áêïëïõèÞóïõí ùò
ìïíôÝëï æùÞò ôïí ôýðï ôçò üìïñöçò ãõíáßêáò ðïõ øùíßæåé ðåñéóóüôåñï êáé Üñá åßíáé
ðéï åõôõ÷éóìÝíç êáé åðéôõ÷çìÝíç. ¢ëëùóôå, üðùò Þäç óçìåéþèçêå, ï êõñéüôåñïò óôü-
÷ïò ôùí äéáöçìéóôéêþí åêóôñáôåéþí åßíáé ç ðñïâïëÞ ôýðùí æùÞò. ÊáôáãñÜöïõí åêëå-
êôéóôéêÜ ôéò êïéíùíéêÝò êáé äéáðñïóùðéêÝò ó÷Ýóåéò, þóôå êáé ç äñÜóç ôïõò íá åßíáé á-
ðïôåëåóìáôéêÞ êáé ïé ó÷Ýóåéò íá áíáðáñÜãïíôáé óôá ßäéá ðëáßóéá.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 119
Ç ÐÅÉÈÙ 119
Ç ÐÅÉÈÙ ÓÔÏ ÄÉÊÁÍÉÊÏ ËÏÃÏ
Äéêáíéêüò åßíáé ôï åßäïò ôïõ ëüãïõ ðïõ áíáðôýóóåôáé óôá äéêáóôÞñéá ôüóï áðü ôçí êá-
ôçãïñïýóá üóï êáé áðü ôçí õðåñáóðßæïõóá áñ÷Þ, ðñïêåéìÝíïõ íá áðïóáöçíéóôïýí ôá
åêäéêáæüìåíá èÝìáôá êáé íá áðïêáëõöèåß ç áëÞèåéá. Ï äéêáíéêüò ëüãïò ìðïñåß íá åß-
íáé åßôå ðñïöïñéêüò åßôå ãñáðôüò.
¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü, ïé ðáñÜãïíôåò ìéáò äßêçò, óôï ëüãï ôïõò, åöáñìüæïõí ðåé-
èþ, åßôå ìå åðßêëçóç óõíáéóèÞìáôïò êáé ëïãéêÞò, åßôå ìå åðßêëçóç óôï Þèïò ôïõ ðïìðïý.
1ç ¢óêçóç:
Íá äéáêñßíåôå ôéò åõñýôåñåò íïçìáôéêÝò åíüôçôåò ôïõ êåéìÝíïõ. Óôç óõíÝ-
÷åéá íá óõæçôÞóåôå: á) Ðùò äéêáéïëïãåßôáé ç ðáñÝìâáóç ôïõ ïìéëçôÞ/óõ-
íçãüñïõ... ã) Äéáêñßíåôå óôï êåßìåíï ëïãéêÞ ÷ñÞóç ôçò ãëþóóáò Þ óõãêé-
íçóéáêÞ Þ Ýíá óõíäõáóìü ôùí äýï; Íá óôçñßîåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå óõ-
ãêåêñéìÝíá ðáñáäåßãìáôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 66)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 120
ÁðÜíôçóç:
Ôï åîåôáæüìåíï áðüóðáóìá ÷ùñßæåôå óå Ýîé åõñýôåñåò íïçìáôéêÝò åíüôçôåò. ÁõôÝò
åßíáé: i) «ÕðÞñîáí åðï÷áß, êýñéïé Ýíïñêïé ... ôïéïõôïôñüðùò ç æùÞ åíáñìïíßæåôáé êáé óõ-
ìðëçñïýôáé» (åëåõèåñßá óêÝøçò), ii) «Åßíáé ëïéðüí óáöÝò ... êáé ôïí íüìïí» (ÊñéôéêÞ óôï
íüìï, üðïõ óôçñß÷èçêå ç êáôçãïñßá), iii) «Êýñéïé Ýíïñêïé, ç êáôçãïñßá ðëáíÜôáé ... äéá
íá øåõóèþ êáé íá ðáñáðëáíÞóù;» (ÊñéôéêÞ ôïõ äçìïêñáôéêïý ìáíéöÝóôïõ), iv) «Êáé ðùò
èá Þôï äõíáôüí ... ïé ôßìéïé Üíèñùðïé!» (Ôï Þèïò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí), v) «Êýñéïé Ý-
íïñêïé ... ôçí äüîáí ôïõ ÐéëÜôïõ!» (áíáóêåõÞ ôçò êáôçãïñßáò) êáé vi) «Êýñéïé Ýíïñêïé,
ãíùñßæù ... Ç ÉÓÔÏÑÉÁ ÓÁÓ ÊÑÉÍÅÉ!» (ÓõíáéóèçìáôéêÞ ðßåóç óôïõò åíüñêïõò).
á) Ç ðáñÝìâáóç ôïõ ïìéëçôÞ/óõíçãüñïõ ãéá ôçí «åëåõèåñßá ôçò óêÝøåùò» êáé êá-
ôÜ óõíÝðåéá ç áêüëïõèç êñéôéêÞ ðïõ áóêåß óôï íüìï «ðåñß åîõâñßóåùò ôïõ ÂáóéëÝá» åß-
íáé áðïëýôùò äéêáéïëïãçìÝíç. Ï óõíÞãïñïò Ý÷åé åðéëÝîåé ùò õðåñáóðéóôéêÞ ãñáììÞ
ôçí áíôéðáñÜèåóç áíÜìåóá óôçí «åëåýèåñç óêÝøç» ðïõ åêðñïóùðïýí ïé êáôçãïñïý-
ìåíïé êáé ôï óêïôáäéóìü (Þ ôï êñÜôïò ôçò âßáò) ðïõ åêðñïóùðïýí ïé êáôÞãïñïé, ïé ï-
ðïßïé ìÜëéóôá êñýâïíôáé ðßóù áðü ôï «áíåýèõíïí» ôïõ ÂáóéëÝá.
Ìå âÜóç ëïéðüí, áõôÞí ôçí õðåñáóðéóôéêÞ ãñáììÞ, ðáñïõóéÜæåé áñ÷éêþò ôçí «å-
ëåýèåñç óêÝøç» ùò áãáèü ðïõ ðñïÜãåé ôçí áíèñþðéíç æùÞ, «åí ãÝíåé» êáé Ýðåéôá á-
óêåß óöïäñÞ êñéôéêÞ (ëüãù ðáñåëèüíôïò âåâáñçìÝíïõ) óôïí åðßìá÷ï íüìï.
â) Ï óõíÞãïñïò ðåñéïñßæåôáé óôï èÝìá ôïõ, óôï ôñßôï, ôÝôáñôï êáé ðÝìðôï ôìÞìá ôçò
áãüñåõóÞò ôïõ (âë. ðéï ðÜíù), üðïõ êáôÜ óåéñÜ åîåôÜæåé ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ «äçìïêñá-
ôéêïý ìáíéöÝóôïõ», ôï Þèïò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí êáé ôá êßíçôñá ôçò ðñÜîçò ôïõò. ÌÜ-
ëéóôá, ç áíáóêåõÞ ôçò êáôçãïñßáò ãßíåôáé óôï ðÝìðôï ôìÞìá ôçò áãüñåõóçò ôïõ óõíç-
ãüñïõ, üðïõ ôïõò áíáãíùñßæåôáé ùò «éåñü êáé áíáðïëëïôñßùôï êáèÞêïí», ôï äéêáßùìá
óôçí êñéôéêÞ. ÔÝëïò, ç âáóéêÞ ôïõ èÝóç ó÷åôéêÜ ìå ôç äéáêÞñõîç ôùí êáôçãïñïõìÝíùí
åßíáé üôé ðñüêåéôáé ãéá ìéá «ôßìéá ðïëéôéêÞ ðñÜîç» ìå ðñüèåóç «ôçí åèíéêÞ óùôçñßá».
ã) Óôï êåßìåíï ðïõ åîåôÜæïõìå åíôýðùóç ðñïêáëåß ï óõíäõáóìüò ëïãéêÞò êáé óõ-
ãêéíçóéáêÞò ÷ñÞóçò ôçò ãëþóóáò. Ôç ëïãéêÞ ÷ñÞóç ôçò ãëþóóáò ôïõ óõíçãüñïõ óôçí
ðñþôç ôìçìáôéêÞ åíüôçôá (âë. åäþ óôçí ßäéá åñþôçóç, ðéï ðÜíù), äéáäÝ÷åôáé ç óõãêé-
íçóéáêÞ ÷ñÞóç, óôéò ôñåéò ôåëåõôáßåò ôìçìáôéêÝò åíüôçôåò, üðïõ ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôï Þ-
èïò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí, áíáóêåõÜæåôáé ç êáôçãïñßá êáé öïñôßæïíôáé óõíáéóèçìáôé-
êÜ ïé Ýíïñêïé ãéáôß: «ç Éóôïñßá ôïõò êñßíåé».
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 121
Ç ÐÅÉÈÙ 121
2ç ¢óêçóç:
Íá ðáñáôçñÞóåôå óôï ßäéï êåßìåíï ôïõò ôñüðïõò ôçò ðåéèïýò ðïõ ÷ñçóé-
ìïðïéåß ï ïìéëçôÞò. ÓõãêåêñéìÝíá: á) Íá ÷áñáêôçñßóåôå ... ã) Íá áîéïëï-
ãÞóåôå ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï Þèïò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí,
üóïí áöïñÜ ôï âáèìü âåâáéüôçôáò, ìå ôçí ïðïßá ðñïêýðôåé ôï óõìðÝñá-
óìá áðü ôéò ðñïêåßìåíåò, êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôïõò. ä) Íá ó÷ïëéÜ-
óåôå ôç öñÜóç «Ðéóôåýù üôé ç äéáêÞñõîéò åßíáé ôßìéá ðïëéôéêÞ ðñÜîéò. Å-
ðåéäÞ, áí äåí ôï ðßóôåõá, ðþò èá çäõíÜìçí íá åìöáíéóèþ óÞìåñïí åíþ-
ðéïí õìþí ùò óõíÞãïñïò, äéá íá øåõóèþ êáé íá ðáñáðëáíÞóù;»
ÁðÜíôçóç:
á) Ï óõíÞãïñïò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí óôçí ðÝìðôç åõñýôåñç íïçìáôéêÞ åíüôçôá
êÜíåé ëüãï ãéá ôïí Ðüíôéï ÐéëÜôï (åíèõìßæïõí ôïí ÐéëÜôïí ... ÁëëÜ ïé ÐéëÜôïé åéò ôçí
Éóôïñßáí óôéãìáôßæïíôáé ê.ï.ê.). Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá åðé÷åéñþíôáò íá áíáóêåõÜóåé ôçí
êáôçãïñßá ðñï÷ùñåß ó’ Ýíáí ôïëìçñü óõëëïãéóìü, ï ïðïßïò åßíáé êõñéïëåêôéêüò. Ïé Ý-
íïñêïé åðåéäÞ ãíùñßæïõí ôçí áèùüôçôá ôùí èõìÜôùí, áëëÜ öïâïýíôáé íá Ýñèïõí óå
óýãêñïõóç ìå ôï êïéíùíéêïðïëéôéêü Status quo, èõìßæïõí ôïí Ðüíôéï ÐéëÜôï êáé ôçí á-
ðïðïßçóç ôùí åõèõíþí ôïõ.
Ðñüêåéôáé ãéá Ýíáí õðåñâïëéêü, êõñéïëåêôéêü, áíáëïãéêü óõëëïãéóìü ðïõ ôáõôßæåé
ôïõò åíüñêïõò ìå ôïí ÐéëÜôï êáé ôïõò êáôçãïñïõìÝíïõò ìå ôï ×ñéóôü. ÂÝâáéá, åäþ ç
êõñéïëåêôéêÞ áíáëïãßá åîùèåßôáé ðÝñá áðü ôï åðéôñåðüìåíï üñéï.
â) Ç áíáöïñÜ óôçí áõèåíôßá áöïñÜ óôç ñÞóç ôïõ ËáóóÜë ãéá ôçí åëåõèåñßá ôçò
óêÝøçò êáé ôïõò åðéêñéôÝò ôçò ïé ïðïßïé: «Äåí óôåéñåýïõí ìüíïí ôçí ðçãÞí áõôÞò ôçò
ôåëåéïðïéÞóåùò, áëëÜ ðñïóâÜëëïõí áêüìç êáé ôçí äçìüóéáí ôÜîéí åîùèïýí ôï êñÜôïò
åéò âéáßáí áíáôñïðÞí êáé åéò üëåèñïí». ÁíôéèÝôùò, ïé åðéêëÞóåéò óôï óõíáßóèçìá åßíáé
ðåñéóóüôåñåò: i) «ÁëëÜ åßíáé äïêéìáóßá -óáò ôï åîïìïëïãïýìáé ... í’ áðïëïãïýíôáé å-
íþðéïí ôçò äéêáéïóýíçò äéá ôçí áñåôÞí ôùí ïé ôßìéïé Üíèñùðïé», ii) «êáé Ýíáò ëáüò öé-
ëüôéìïò .. íá æçëåýóåé ôçí äüîáí ôïõ ÐéëÜôïõ», iii) «Êýñéïé Ýíïñêïé ãíùñßæù êáé óõì-
ìåñßæïìáé ôçí áãùíßá óáò ... Ç ÉÓÔÏÑÉÁ ÓÁÓ ÊÑÉÍÅÉ!»
ã) ¼óïí áöïñÜ óôï âáèìü ôçò âåâáéüôçôáò, ôï óõìðÝñáóìá ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ðïõ
áíáöÝñïíôáé óôï Þèïò ôùí êáôçãïñïõìÝíùí, ðñïêýðôåé êáôÜ ëïãéêÞ áíáãêáéüôçôá êáé
áâßáóôá. Ðéï óõãêåêñéìÝíá ôá åðé÷åéñÞìáôá ôïõ óõíçãüñïõ åßíáé äýï:
i) ðñïêåßìåíåò: Ï ôÝùò ÂïõëåõôÞò Óåññþí ÐÜæçò, õðçñÝôçóå ðÜíôïôå ôçí Ðáôñßäá,
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 122
êáôåäéêÜóèç äéò åéò èÜíáôïí, áðü ôïõò ÂïõëãÜñïõò êáé áðü ôïõò Ôïýñêïõò.
Ï ÐÜæçò êáôÝ÷åôáé ìüíïí áðü ôçí áãùíßáí êáé ôïí ðüíïí äéá ôïõò êéíäýíïõò ôçò
åëåõèÝñáò Ðáôñßäïò.
Óõìðåñáóìá: ¢ñá, äåí õðÝãñáøå ôçí äéáêÞñõîéí, ãéá íá äéåãåßñç ôï ìßóïò êáé ðå-
ñéöñüíçóéí êáôÜ ôïõ ðñïóþðïõ ôïõ ÂáóéëÝùò.
ii) Ðñïêåßìåíåò: Ï ÁëÝîáíäñïò Ðáðáíáóôáóßïõ, áðïôåëåß åãêáëëþðéóìá ôïõ ðïëé-
ôéêïý êüóìïõ ôçò ÅëëÜäïò. ÅðéóôÞìùí üóïí ïõäåßò.
ÅíÜñåôïò üóïí ïõäåßò. Ìå åõøõ÷ßáí üóïí ïõäåßò.
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, ðþò èá Þôï äõíáôüí íá åßíáé Ýíï÷ïò ï ÁëÝîáíäñïò Ðáðáíá-
óôáóßïõ.
Ðñüêåéôáé ãéá åðé÷åéñÞìáôá óôá ïðïßá ãßíåôáé åðßêëçóç óôï Þèïò ôùí êáôçãïñïõ-
ìÝíùí êáé ãé’ áõôü ï âáèìüò ôçò ðåéóôéêüôçôÜò ôïõò äåí åßíáé óßãïõñïò.
ä) Ç ðéï ðÜíù öñÜóç áðïôåëåß Ýíá áöïðëéóôéêü åðé÷åßñçìá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï
óõíÞãïñïò ãéá íá ðåßóåé ôï áêñïáôÞñéï ãéá ôï áâÜóéìï ôçò êáôçãïñßáò. Ïé ðïëéôéêïß Üí-
äñåò ðïõ êáôçãïñïýíôáé õðÝãñáøáí ìßá «äéáêÞñõîç áñ÷þí», ç ïðïßá èåùñÞèçêå ðá-
ñÜíïìç ãéáôß Þôáí õâñéóôéêÞ ðñïò ôï ðñüóùðï ôïõ ÂáóéëÝá.
Ï óõíÞãïñïò áíáóêåõÜæåé áõôÞí ôçí Üðïøç ëÝãïíôáò üôé ç äéáêÞñõîç Þôáí ìßá ôßìéá
ðïëéôéêÞ ðñÜîç. Áí äåí ôï ðßóôåõå áíáöÝñåé, äå èá ðáñïõóéáæüôáí åíþðéïí ôïõ äéêáóôç-
ñßïõ ãéá íá õðïóôçñßîåé ìßá øåõäÞ õðüèåóç. Ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ, üðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü,
÷ñçóéìïðïéåß ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ ðïñåßá êáé ôï ðñïóùðéêü ôïõ Þèïò, ðñïêåéìÝíïõ íá
ðåßóåé. Ðñüêåéôáé äçëáäÞ, ãéá ìéá óáöÝóôáôç åðßêëçóç óôï «Þèïò ôïõ ðïìðïý».
3ç ¢óêçóç:
Ï ïìéëçôÞò óôï ó÷åôéêü áðüóðáóìá ôïõ ëüãïõ ôïõ («ÁëëÜ èá Þôï äõíáôüí,
êýñéïé Ýíïñêïé íá ôåèåß ôï åñþôçìá ... ç ÆùÞ åíáñìïíßæåôáé êáé óõìðëç-
ñïýôáé».) ÈÝëåé íá áðïäåßîåé üôé «ç åëåõèåñßá ôçò ãíþìçò ðñÝðåé íá åßíáé
áðåñéüñéóôç». Íá åíôïðßóåôå ôç óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá ðïõ ïäçãåß ìå áóöÜ-
ëåéá óôï óõìðÝñáóìá áõôü.
– Óôï ßäéï áðüóðáóìá ï ïìéëçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß äýï åßäç åñùôÞóåùí· íá å-
íôïðßóåôå áõôÜ ôá åßäç êáé íá áéôéïëïãÞóåôå ôç ÷ñÞóç ôïõ êÜèå åßäïõò.
– Óôç óõíÝ÷åéá íá ìåôáó÷çìáôßóåôå ôï áðüóðáóìá (ç óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá
èá ðáñáìåßíåé ç ßäéá) õðïèÝôïíôáò üôé åðé÷åéñçìáôïëïãåßôå ãéá ôï ßäéï èÝ-
ìá óå Ýíá Üñèñï. ÐñïóÝîôå åðïìÝíùò üôé ôï êåßìåíü óáò ðñÝðåé íá åßíáé
áíÜëïãï ðñïò ôï óêïðü óáò, äçëáäÞ íá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü áíôéêåéìå-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 123
Ç ÐÅÉÈÙ 123
íéêÞ óôÜóç, íçöÜëéï ôüíï, óáöÞíåéá, áêñßâåéá, ÷ñÞóç ôçò êõñéïëåêôéêÞò

ãëþóóáò, ÷ñÞóç ôïõ ã’ åíéêïý Þ ðëçèõíôéêïý ðñïóþðïõ êôë. Öñïíôßóôå
åðßóçò íá áðïöýãåôå ôç ÷ñÞóç óôïé÷åßùí ðïõ áðáíôïýí óõíÞèùò óôïí
ðñïöïñéêü ëüãï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 67)
ÁðÜíôçóç:
Ï Ã. ÐáðáíäñÝïõ åðéèõìåß íá áðïäåßîåé üôé ç åëåõèåñßá ôçò óêÝøçò åßíáé áðåñéü-
ñéóôç. Ãéá íá öèÜóåé ó’ áõôü ôï óõìðÝñáóìá ÷ñçóéìïðïéåß äýï óõëëïãéóìïýò: i) Ãéá íá
ðñïóôáôåõèåß êáëýôåñá ôï óõìöÝñïí ôïõ óõíüëïõ ðñÝðåé íá áðáãïñåõèåß ç åëåõèåñßá
ôçò øåõäïýò êáé åðéâëáâïýò ãíþìçò êáé íá åðéôñáðåß ìüíï ç åëåõèåñßá ôçò áëÞèåéáò.
Ç ãíþóç ôçò áëÞèåéáò üìùò äåí åßíáé ðñïóéôÞ óôïí Üíèñùðï.
¢ñá, äåí ìðïñåß íá åðéôñáðåß ìüíï ç åëåõèåñßá ôçò áëÞèåéáò êáé ii) Ç áðåñéüñéóôç
åëåõèåñßá ôçò óêÝøçò åßíáé åðéâëáâÞò óôçí ðñÜîç êáé ðñÝðåé íá áðáãïñåõèåß ãéáôß ï-
äçãåß óôçí áíáñ÷ßá êáé ôçí áðïóýíèåóç.
– ¼ìùò, ç êáôÜëõóÞ ôçò ïäçãåß óôç âßá, ôç óõíùìïóßá êáé ôç óôÜóç.
Óôï ðéï ðÜíù áðüóðáóìá, ï ïìéëçôÞò ÷ñçóéìïðïéåß ôá ðéï êÜôù åßäç åñùôÞóåùí: i)
ñçôïñéêÜ åñùôÞìáôá êáé ii) ðñáãìáôéêÜ åñùôÞìáôá. Ôï ðñþôï åßäïò åñùôçìÜôùí åíé-
ó÷ýåé ôïí õðåñáóðéóôéêü ëüãï êáé äßíåé Ýìöáóç óå ïñéóìÝíá óçìåßá ôïõ, áöïý ðñü-
êåéôáé ãéá åñùôÞìáôá ìå áõôïíüçôåò áðáíôÞóåéò, ðïõ äå äßäåé êáíÝíáò. Ôï äåýôåñï åß-
äïò åñùôçìÜôùí Ý÷åé ùò óêïðü íá áíáäåßîåé ôçí õðåñáóðéóôéêÞ ãñáììÞ ôïõ óõíçãü-
ñïõ, áíáóêåõÜæïíôáò ôéò áéôéÜóåéò ôùí êáôçãüñùí.
– Ç åëåõèåñßá ôçò óêÝøçò êáé êáô’ åðÝêôáóç ôçò Ýêöñáóçò, áðïôåëåß ìßá áðü ôéò
êïñõöáßåò êáôáêôÞóåéò ôïõ áíèñþðéíïõ ðíåýìáôïò êáé ôçò ÃáëëéêÞò åðáíÜóôáóçò. Ï
ðïëéôéóìüò ôçò áíï÷Þò êáé ôïõ «ïñèïý ëüãïõ», ðñïóôáôåýåé Ýêôïôå ôéò áíèñþðéíåò êïé-
íùíßåò áðü äéáóðáóôéêÜ öáéíüìåíá êáé êåíôñüöõãåò ôÜóåéò. Ìå åîáóöáëéóìÝíç ôçí å-
ëåõèåñßá Ýêöñáóçò åêôïíþíïíôáé åêåßíá ôá öáéíüìåíá ðïõ åðéäéþêïõí âßáéç áíáôñï-
ðÞ ôïõ êïéíùíéêïý êáèåóôþôïò.
Ãéáôß ìßá áðü ôéò âáóéêÝò áéôßåò ôçò óôÜóçò, åßíáé ï óêïôáäéóìüò êáé ï áóöõêôéêüò Ý-
ëåã÷ïò óõíåéäÞóåùí, ðïõ ìðïñåß íá áóêÞóåé Ýíá êáèåóôþò óôïõò ðïëßôåò ôïõ. Åßíáé áðï-
äåäåéãìÝíï, éóôïñéêÜ, üôé ôá êáèåóôþôá ðïõ óôçñßæïíôáé óôç ößìùóç ôùí ðïëéôéêþí ôïõò á-
íôéðÜëùí êáé ôçí åîüíôùóç ôùí áíôéöñïíïýíôùí, êáôáëýïíôáé, áöïý Þäç ç êïéíùíßá Ý÷åé
áêïëïõèÞóåé ôçí åðþäõíç áôñáðü ôçò óõíùìïóßáò, ôçò âßáò êáé ôçò Ýíïðëçò óýññáîçò.
ÁíôéèÝôùò, ôï êáèåóôþò ðïõ Ý÷åé åîáóöáëßóåé ôçí åëåõèåñßá ôçò óêÝøçò êáé ôçò Ýê-
öñáóçò, Ý÷åé åîáôìßóåé ôá ðÜèç, Ý÷åé ùñéìÜóåé ôéò óõíåéäÞóåéò êáé Ý÷åé ðñïåôïéìÜóåé ôá
ðíåýìáôá ãéá ìßá åéñçíéêÞ ðïñåßá êáé ðñüïäï ôùí ðïëéôþí ôïõ ðñïò ôï ìÝëëïí.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 124
4ç ¢óêçóç:
Íá áíáðôýîåôå óå ìßá ðáñÜãñáöï (80-100 ëÝîåéò) ôç öñÜóç: «Äéüôé ç

ðëåéïøçößá Ý÷åé ôçí åëåõèåñßáí ôçò äñÜóåùò, ðñÝðåé êáé ç ìåéïøçößá -
êáé ìÜëéóôá áõôÞ, êáô’ åîï÷Þí íá Ý÷åé ôçí åëåõèåñßá ôçò óêÝøåùò» (óåëßäá
ÁðÜíôçóç:
Ó’ Ýíá äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá, ðïõ êõâåñíÜ ç ó÷åôéêÞ ðëåéïøçößá ìå áíáëïãéêü
ôñüðï, åßíáé áðáñáßôçôï ç åêëåãìÝíç ìåéïøçößá íá åêðñïóùðåßôáé êáé íá äéáôõðþíåé
ôéò áðüøåéò ôçò åðÜíù óôï êõâåñíçôéêü Ýñãï. Ìå ôïí Ýëåã÷ï ôçò åîïõóßáò ðåñéïñßæï-
íôáé ôá öáéíüìåíá «êáèåóôùôéêÞò áíôßëçøçò êáé íïïôñïðßáò», ïé áõèáéñåóßåò êáé ï êñá-
ôéêüò áõôáñ÷éóìüò.
ÅðéðñïóèÝôùò, ç åêðñïóþðçóç ôçò ìåéïøçöïýóáò ðïëéôéêÞò ìåñßäáò åìðëïõôßæåé
ôçí ðïëéôéêÞ äéáäéêáóßá, äéåõêïëýíåé ôï äéÜëïãï êáé áðïìáêñýíåé ôïí êßíäõíï ôùí ðï-
ëéôéêþí ôáñá÷þí êáé óõãêñïýóåùí ðïõ óõíçèßæïíôáé óôéò ÷þñåò, üðïõ ç áíôßèåôç Üðï-
øç âñßóêåôáé óå äéùãìü.
5ç ¢óêçóç:
Íá õðïóôçñßîåôå óå äýï ðáñáãñÜöïõò (160-200 ëÝîåéò) ôçí Üðïøç: «Ç å-

ëåõèåñßá ôçò óêÝøåùò äåí ðñÝðåé íá åßíáé áðåñéüñéóôç». ÕðïèÝóôå üôé á-
ðáíôÜôå: á) ùò êáôÞãïñïò óôï óõíÞãïñï, Þ â) ùò áñèñïãñÜöïò óå Üñèñï
ðïõ õðïóôçñßæåé ôçí áíôßèåôç Üðïøç. Öñïíôßóôå íá ÷ñçóéìïðïéÞóåôå ôï êá-
ôÜëëçëï ýöïò, áíÜëïãá ìå ôï óêïðü óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 67)
ÁðÜíôçóç:
á) Êáé üìùò êýñéïé Ýíïñêïé, áíôßèåôá áð’ üôé õðïóôçñßæåé ç õðåñÜóðéóç äåí õðÜñ-
÷åé ôßðïôå ðéï êáôáóôñïöéêü, ôßðïôå ðéï éóïðåäùôéêü êáé åðéêßíäõíï, áðü ôçí áðåñéüñé-
óôç åëåõèåñßá ôçò óêÝøçò. ÁõôÞ ç áëüãéóôç ÷ñÞóç åßíáé õðåýèõíç ãéá ôçí êáôáññÜ-
êùóç ôùí çèéêþí êáé ðïëéôéêþí áîéþí. Êáé äõóôõ÷þò, êýñéïé Ýíïñêïé, åßíáé õðåýèõíç
ãéá ôçí õðïíüìåõóç ôïõ äçìïêñáôéêïý ìáò ðïëéôåýìáôïò.
Ç äñÜóç ôçò ðïõ óõ÷íÜ ôáõôßæåôáé ìå ôçí áóõäïóßá êáé ôçí áíçèéêüôçôá, èßãåé óõ-
íåéäÞóåéò, óðéëþíåé õðïëÞøåéò êáé ðñïêáëåß ìßá ìçäåíéóôéêÞ áíôßëçøç ãéá ôçí ðïëéôé-
êÞ, ùò Ýííïéá, êáé ãéá ôïõò áíèñþðïõò ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôçí ðïëéôéêÞ. Ãßíåôáé áíôé-
ëçðôü, åðïìÝíùò, üôé ç èýñá ãéá ôçí «åêôñïðÞ» êáé ôçí «áíáñ÷ßá», Ý÷åé áíïßîåé äéÜ-
ðëáôá!
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 125
Ç ÐÅÉÈÙ 125
â) Ôï üôé ç åëåõèåñßá ôçò ãíþìçò äåí ðñÝðåé êáé äå óõã÷ùñåßôå íá åßíáé áðåñéüñé-
óôç, åñìçíåýåôáé ìå ëüãïõò êïéíùíéêïýò/ðñáêôéêïýò. Ç Ýëëåéøç êáèïñéóìïý áõóôç-
ñþí ïñßùí, ìÝóá óôá ïðïßá èá êëçèåß íá êéíçèåß, åêåßíïò ï öïñÝáò (ðïëéôéêüò Þ ü÷é)
ðïõ èá áóêÞóåé êñéôéêÞ, êÜíåé ôçí áðåñéüñéóôç åëåõèåñßá Ýêöñáóçò, ðñïâëçìáôéêÞ.
Ãéáôß áëÞèåéá äåí õðÜñ÷åé ôßðïôå ðéï åðéêßíäõíï, áðü ôçí éóïðåäùôéêÞ êáé áðáîéù-
ôéêÞ êñéôéêÞ áðÝíáíôé ó’ åõÜëùôïõò èåóìïýò. Ç äçìïêñáôéêÞ ïìáëüôçôá áðåéëåßôáé å-
ðïìÝíùò, áðü åêåßíïõò ðïõ äïëßùò êáé õðï÷èïíßùò äéáóðåßñïõí øåõäåßò êáé åðéâëá-
âåßò åéäÞóåéò ìå óêïðü ôçí áëëáãÞ ôïõ ðïëéôéêïý óêçíéêïý, ðñïêåéìÝíïõ íá åîáóöá-
ëßóïõí åõíïúêüôåñïõò üñïõò ãéá ôá óõìöÝñïíôÜ ôïõò.
Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, ïðüôå ôá Ì.Ì.Å. Ý÷ïõí áíá÷èåß óå áëçèéíïýò ñõèìéóôÝò ôçò
ðïëéôéêÞò êáôÜóôáóçò, ðñïâÜëëåé ïëïÝíá êáé åðéôáêôéêüôåñï ôï áßôçìá ãéá áðïôåëå-
óìáôéêüôåñï Ýëåã÷ï ôçò ðïëéôéêÞò êñéôéêÞò Þ ôïõëÜ÷éóôïí èÝóðéóç ïñßùí, ìÝóá óôá ï-
ðïßá èá êéíåßôáé ðÜíôïôå, ç êñéôéêÞ.
6ç ¢óêçóç:
×ñçóéìïðïéÞóôå äéÜöïñïõò ôñüðïõò/ìÝóá ðåéèïýò áíÜëïãïõò ... ð.÷. ãåíé-

êÜ óôï äéêáßùìá ôïõ ðáéäéïý ãéá ìüñöùóç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 67)
ÁðÜíôçóç:
Ôï íá õðï÷ñåþóåéò Ýíáí áíÞëéêï íá åãêáôáëåßøåé ôï ó÷ïëåßï ãéá íá åñãáóôåß åîõ-
ðçñåôþíôáò ßäéá óõìöÝñïíôá, áðïôåëåß áßó÷éóôï åßäïò åêìåôÜëëåõóçò áíèñþðïõ áðü
Üíèñùðï êáé êáôÜöùñç ðáñáâßáóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ. ¼ôáí ìÜëéóôá, äå
óõíôñÝ÷ïõí ëüãïé êïéíùíéêïß-ðñáêôéêïß (âéïðïñéóìüò, èÜíáôïò Þ áðþëåéá ãïíÝùí,
ðñïóöõãéÜ), áõôÞ ç ðñÜîç áðïôåëåß ìßá áõèáßñåôç êáé áõôáñ÷éêÞ åíÝñãåéá ðïõ ðñÝðåé
íá äéþêåôáé ðïéíéêÜ.
Óýìöùíá ìå ôï Üñèñï 26 ôçò ïéêïõìåíéêÞò äéáêÞñõîçò ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áí-
èñþðïõ (10/12/1948), êáèÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá óôçí åêðáßäåõóç êáé ùò åê ôïýôïõ êÜ-
èå Üëëç ðñïóðÜèåéá áðïäåéêíýåé ôçí ðåñéöñüíçóç ðñïò ôéò áðïöÜóåéò ôçò ÃåíéêÞò
ÓõíÝëåõóçò ôïõ Ï.Ç.Å.
ÔÝëïò, ãéá ëüãïõò øõ÷ïëïãéêïýò-ðáéäáãùãéêïýò, ç éóüññïðç áíÜðôõîç ôçò ðñï-
óùðéêüôçôáò ôïõ áíèñþðïõ, ç áðüêôçóç êïéíùíéêþí åìðåéñéþí êáé ç ðíåõìáôéêÞ ùñß-
ìáíóç ðñáãìáôïðïéåßôáé «äéá êáé ÷Üñç» óôç ó÷ïëéêÞ åêðáßäåõóç. Ãéá üëïõò áõôïýò
ôïõò ëüãïõò ïöåßëïõìå íá õðåñáóðéóôïýìå ôï äéêáßùìá êÜèå ðáéäéïý óôçí åêðáßäåõ-
óç, óôç ìüñöùóç êáé ôï äéêáßùìá óôçí åëðßäá ãéá Ýíá êáëýôåñï ìÝëëïí.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 126
Åñþôçóç:
Ó÷ïëéÜóôå óå äýï ðáñáãñÜöïõò (100-150 ëÝîåéò) ôç ñÞóç ôïõ ËáóóÜë:

«Äåí óôåéñåýïõí ìüíïí ôçí ðçãÞí áõôÞò ôçò ôåëåéïðïéÞóåùò, áëëÜ ðñï-
óâÜëëïõí áêüìç êáé ôçí äçìüóéáí ôÜîéí åîùèïýí ôï ÊñÜôïò åéò âéáßáí á-
íáôñïðÞí êáé åéò üëåèñïí».
ÁðÜíôçóç:
Ç êáôáóôñáôÞãçóç ôïõ äéêáéþìáôïò ôçò åëåõèåñßáò ôçò Ýêöñáóçò êáé ôçò óêÝøçò,
äõíáìéôßæåé ôçí êïéíùíéêÞ ïìáëüôçôá êáé áðåéëåß ôï äçìïêñáôéêü ðïëßôåõìá. ¼÷é ôüóï
åðåéäÞ áðïôåëåß êáôÜöùñç ðáñáâßáóç ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ êáé Üóêçóç á-
óöõêôéêïý åëÝã÷ïõ óôç æùÞ ôùí ðïëéôþí, áëëÜ ãéáôß ðñïêáëåß ôçí åìöÜíéóç áíôéêïé-
íùíéêþí öáéíïìÝíùí êáé öõãüêåíôñùí ôÜóåùí.
Ç óôõãíÞ äéáêõâÝñíçóç ðïõ áðáãïñåýåé ôéò äéáäçëþóåéò, ôçí ðïëéôéêÞ êñéôéêÞ êáé
ôéò áíôéðáñáèÝóåéò åðÜíù óôï êõâåñíçôéêü Ýñãï, ïäçãïýí – ìå ìáèçìáôéêÞ áêñßâåéá –
óå êïéíùíéêÝò ôáñá÷Ýò, äéåêäéêÞóåéò Ýíïðëåò êáé âßáéåò óõãêñïýóåéò, ðñïêåéìÝíïõ íá
åîáóöáëéóôïýí ïé óôïé÷åéþäåéò åëåõèåñßåò. Åßíáé åðïìÝíùò, ìåãÜëç ðëÜíç, íá ðéóôåý-
åôáé üôé ï ðåñéïñéóìüò ôçò åëåõèåñßáò ôçò óêÝøçò, èùñáêßæåé ôá ðïëéôéêÜ êáèåóôþôá. Á-
íôéèÝôùò, ç áðïäüìçóÞ ôïõò êáé ç åðéêñÜôçóç ÷Üïõò êáé áíáñ÷ßáò åßíáé èÝìá ÷ñüíïõ.
J
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 127
Ç ÐÅÉÈÙ 127
Ç ÐÅÉÈÙ
ÓÔÏÍ ÐÏËÉÔÉÊÏ ËÏÃÏ
×ñÞóç ôçò ðåéèïýò óõíáíôïýìå êáé óôïí ðïëéôéêü ëüãï. ÄçëáäÞ óå êÜèå ðñïóðÜèåéá
åíüò ðïëéôéêïý öïñÝá (êõâåñíçôéêïý Þ ìç) íá åíçìåñþóåé, íá êáôåõèýíåé êáé ôåëéêÜ,
íá ðåßóåé ôï êïéíü ó÷åôéêÜ ìå ìßá ðïëéôéêÞ âïýëçóç, ðñÜîç Þ áðüöáóç.
ÊáíïíéêÜ, áöïý Ý÷ïõìå íá êÜíïõìå ìå ðïëéôéêÝò áðïöÜóåéò, ï ðïìðüò êÜíåé ÷ñÞ-
óç ôçò åðßêëçóçò óôç ëïãéêÞ (åðé÷åéñÞìáôá êáé ôåêìÞñéá). ¼ìùò, óõíçèÝóôåñç åßíáé ç
åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá êáé ôï Þèïò, ôá ïðïßá åðçñåÜæïõí ðåñéóóüôåñï êáé ìåôá-
óôñÝöïõí åõêïëüôåñá ôçí êïéíÞ ãíþìç. ¼÷é óðÜíéá ôÝëïò, ç êõâåñíçôéêÞ åîïõóßá ðïõ
åëÝã÷åé ôï óýíïëï êáé ôá ìÝóá ôçò ðëçñïöüñçóçò êáôáöåýãåé óå ðáñáðåéóôéêÜ åðé÷åé-
ñÞìáôá, óïöéóôåßåò êáé öõóéêÜ, ôçí ðñïðáãÜíäá (âë. ÈÅÙÑÉÁ-ÏÑÉÓÌÏÉ, ÅÍÏÔÇÔÁ
1ç) ãéá íá ðåßóåé ôï êïéíü.
l
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 128
1ç ¢óêçóç:
×ùñßóôå ôï êåßìåíï óå íïçìáôéêÝò åíüôçôåò, äþóôå ôïõò áíÜëïãïõò ðëá-

ãéüôéôëïõò êáé ó÷çìáôßóôå ôï äéÜãñáììÜ ôïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 68)
ÁðÜíôçóç:
Ôï êåßìåíï ìðïñåß íá ÷ùñéóôåß óå ôÝóóåñåéò íïçìáôéêÝò åíüôçôåò: 1) «Óõìðïëßôáé ...
áëë’ åðéâïõëåõüìåíïò êáé ôá áëëüôñéá» (ôá áßôéá ôçò åðáíÜóôáóçò óôï Ãïõäß), 2) «Êáé
ôï áðïôÝëåóìá ... áëçèïýò ëáúêÞò ÅðáíáóôÜóåùò» (ôï áðïôÝëåóìá: ç ÅðáíÜóôáóç óôï
Ãïõäß êáé ôï ðïëéôéêü ðñüâëçìá), 3) «ÁëëÜ ç ÅðáíÜóôáóéò áõôÞ ... ðáíçãõñéêþò» (ç åê-
ðñïóþðçóç ôïõ êéíÞìáôïò áðü ôïí ÅëåõèÝñéï ÂåíéæÝëï, 4) «Ôï åð’ åìïß óõíáéóèÜíï-
ìáé ... ôçí ðñüïäïí êáé ôçí åõçìåñßáí» (ïé ðñïãñáììáôéêÝò äçëþóåéò ôïõ Åëåõèåñßïõ
ÂåíéæÝëïõ).
2ç ¢óêçóç:
ÐáñáôçñÞóôå óôï êåßìåíï ôç ÷ñÞóç ôçò ðåñéãñáöÞò ùò ìÝóïõ ðåéèïýò. Óå

ðïéï èÝìá åðéêåíôñþíåôáé ï ïìéëçôÞò ìå ôçí ðåñéãñáöÞ êáé ôé åðéäéþêåé íá
áðïäåßîåé; ÐñïóÝîôå üôé ï ïìéëçôÞò ðáñáèÝôåé, ÷ùñßò íá óõíäÝåé, ôï Ýíá
ìåôÜ ôï Üëëï, ôá åðéìÝñïõò óôïé÷åßá/èÝìáôá ôçò ðåñéãñáöÞò. Ãéáôß íïìßæå-
ôå üôé åðéëÝãåé áõôüí ôïí ôñüðï ðáñïõóßáóçò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 68)
ÁðÜíôçóç:
Ï ïìéëçôÞò ìå ôçí ðåñéãñáöÞ åðéêåíôñþíåôáé óå äýï èÝìáôá. Ôï ðñþôï èÝìá åßíáé
ç êáôÜóôáóç (ðïëéôéêÞ, êïéíùíéêÞ, ïéêïíïìéêÞ) ðïõ åðéêñáôïýóå óôç ÷þñá ðñéí áðü
ôçí åðáíÜóôáóç óôï Ãïõäß. Ìå æïöåñÜ, ðñÜãìáôé, ÷ñþìáôá áðïäßäåôáé ç åéêüíá ìéáò
÷þñáò ðïõ ìáóôßæåôáé áðü ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáé êïéíùíéêÞ êáèõóôÝñçóç, ç ïðïßá ï-
äçãåß áöåíüò ôéò ðéï ðáñáãùãéêÝò çëéêßåò ôïõ ðëçèõóìïý óôç ìåôáíÜóôåõóç êáé áöå-
ôÝñïõ ôïõò õðüëïéðïõò í’ áíÝ÷ïíôáé êÜèå åßäïõò ðñïóâïëÝò êáé ðáñáâéÜóåéò ôùí äé-
êáéùìÜôùí ôïõò. Ôï äåýôåñï èÝìá áöïñÜ óôï ðñïóùðéêü Þèïò ôïõ ïìéëçôÞ êáé ôï ü-
ñáìÜ ôïõ ãéá ìéá «íÝá êáé êáëýôåñç ÅëëÜäá», ç ïðïßá èá ìðïñÝóåé íá êåñäßóåé ôçí ðá-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 129
Ç ÐÅÉÈÙ 129
ëéÜ ôçò áßãëç êáé íá åðáíáêôÞóåé ôç èÝóç ôçò óôçí êïéíùíßá ôùí ðïëéôéóìÝíùí åèíþí.
Ï ïìéëçôÞò åðéëÝãåé ôçí ðáñÜèåóç ôùí åðéìÝñïõò óôïé÷åßùí ãéá äýï ëüãïõò. Ï
ðñþôïò åßíáé ï ðñáêôéêüò (÷Üñç óõíôïìßáò). Ï äåýôåñïò åßíáé ðïëéôéêüò. Ï ÅëåõèÝñéïò
ÂåíéæÝëïò èÝëåé íá ôïíßóåé ôç èëéâåñÞ êáôÜóôáóç ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé íá åîÜñåé ôéò é-
äÝåò êáé ôï ðïëéôéêü ðñüãñáììÜ ôïõ.
3ç ¢óêçóç:
ÐáñáôçñÞóôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áíáðôýóóåôáé ç 6ç ðáñÜãñáöïò («¼-

ôé ï âßïò ... äéêáßùí ôïõ») êáé áéôéïëïãÞóôå ôçí åðéëïãÞ ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ
ôñüðïõ ãéá ôçí áíÜðôõîç ôçò ðáñáãñÜöïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 69)
ÁðÜíôçóç:
Ç Ýêôç ðáñÜãñáöïò áíáðôýóóåôáé ïìïßùò, ìå ðáñÜèåóç ôùí åðéìÝñïõò óôïé÷åßùí,
ðïõ ùò óêïðü Ý÷åé ôçí áíÜãëõöç ðáñïõóßáóç ôçò èëéâåñÞò êáôÜóôáóçò ðïõ åðéêñá-
ôïýóå ôçí – ðñï ôçò åðáíÜóôáóçò – åðï÷Þ êáé ôçí õðåíèýìéóç ôùí Üó÷çìùí áõôþí êá-
ôáóôÜóåùí, Ýôóé þóôå íá ðñïâëçèåß ðéï êÜôù, êáëýôåñá, ôï êáéíïýñãéï ðïëéôéêü üñá-
ìá, ðïõ êïìßæåé óôç ÷þñá ï íåáñüò ðïëéôéêüò.
4ç ¢óêçóç:
Ðïéïò åßíáé ï ñüëïò ôùí ðáñáãñÜöùí (6) («Êáé ôï áðïôÝëåóìá ðÜíôùí ôïý-
ôùí;») êáé (8) «Áëë’ ç åðáíÜóôáóéò ... éèýíùí ðïëéôéêüò ôïõò» óôç äéÜñ-
èñùóç ôïõ êåéìÝíïõ; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 69)
ÁðÜíôçóç:
Ï ñüëïò ôùí äýï ðáñáãñÜöùí åßíáé éäéáßôåñá óçìáíôéêüò. Ç Ýêôç ðáñÜãñáöïò á-
ðïôåëåß ôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï, üðïõ ðåñéãñÜöïíôáé ôá áßôéá ôçò «åðáíÜóôáóçò» êáé
ç üãäïç ðáñÜãñáöïò, åßíáé åêåßíç ðïõ åéóÜãåé áðü ôçí åðáíÜóôáóç óôï Ãïõäß, óôçí
ðïëéôéêÞ ðáñïõóßá ôïõ ïìéëçôÞ êáé ôç óýíäåóÞ ôïõ ìå ôéò ôý÷åò ôçò «åðáíÜóôáóçò».
5ç ¢óêçóç:
×ñçóéìïðïéÞóôå ïñéóìÝíåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ëÝîåéò óå öñÜóåéò, åíôÜó-

óïíôÜò ôåò óôï êáôÜëëçëï ãëùóóéêü ðëáßóéï: õðïèÜëðù, êáôáâáñÜèñùóç,
üìïñïò, áíåñìÜôéóôïò, áíõðïëçøßá, ðñïðçëáêéóìüò, éèýíùí, óðåýäù, á-
íüñèùóç, óõãêñüôçóç, êáêïäéïßêçóç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 69)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 130
ÁðÜíôçóç:
i) Ï Ãéþñãïò êáé ï ÐÝôñïò êéíäõíåýïõí íá êáôçãïñçèïýí ãéáôß õðïèÜëðïõí Ýíá
ýðïðôï Üôïìï.
ii) Ç êáôáâáñÜèñùóç ôçò åèíéêÞò ïéêïíïìßáò ôçò ÁñãåíôéíÞò ïöåßëåôáé óôçí éóï-
ôéìßá ôïõ «ðÝóï» ìå ôï áìåñéêáíéêü äïëÜñéï.
iii) Ç ðñþçí ÃéïõãêïóëáâéêÞ äçìïêñáôßá ôçò Ìáêåäïíßáò, üìïñï êñÜôïò ìå ôçí
ÅëëÜäá, áíôéìåôþðéóå ôçí Üíïéîç ôïõ 2001, åèíïôéêÝò óõãêñïýóåéò.
iv) Ï ðïëéôéêüò ôïõ ëüãïò åßíáé áíåñìÜôéóôïò.
v) Ç áíõðïëçøßá ôïõ ×, ïöåßëåôáé óôçí ðïëéôéêÞ ðñáêôéêÞ ôïõ.
vi) Ïé óõãêåíôñùìÝíïé ïðáäïß ôçò Ø ïìÜäáò åðéôÝèçêáí óôï äéáéôçôÞ ìå ðñïðç-
ëáêéóìïýò.
vii) Ç áóôõíïìßá áíáæçôåß ôïí éèýíïíôá íïõ ôçò óðåßñáò ôùí áðáãùãÝùí.
viii) Ôï êáôáíáëùôéêü êïéíü óðåýäåé íá ðñïìçèåõôåß ôá áðáñáßôçôá ãéá ôéò åïñôá-
óôéêÝò ðåñéüäïõò, ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ.
ix) Ç ïéêïíïìéêÞ áíüñèùóç ôçò ÷þñáò Þôáí ôï áðïôÝëåóìá ôçò óõíåðïýò äçìï-
óéïíïìéêÞò êõâåñíçôéêÞò ðïëéôéêÞò.
x) Óôçí áíÜãêç óõãêñüôçóçò ðáíåñãáôéêïý ìåôþðïõ êáôÜëçîáí ïé åêðñüóùðïé
ôùí óõíäéêáëéóôéêþí ðáñáôÜîåùí.
xi) Ç ÷þñá ôáëáíéæüôáí ðïëëÜ ÷ñüíéá áðü ôéò áõèáéñåóßåò êáé ôçí êáêïäéïßêçóç.
6ç ¢óêçóç:
Áðïäþóôå óôçí êïéíÞ ÍåïåëëçíéêÞ ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ôåëåõôáßáò ðáñá-

ãñÜöïõ («Äåí ðáñáãíùñßæù ... ôçí ðñüïäïí êáé ôçí åõçìåñßáí»), êÜíïíôáò
ôéò áðáñáßôçôåò áëëáãÝò óôç óýíôáîç, óôç óôßîç ê.ô.ë.
ÁðÜíôçóç:
«Äåí ðáñáãíùñßæù, óõìðïëßôåò, ôéò äõó÷Ýñåéåò åíáíôßïí ôùí ïðïßùí Ý÷åé íá ðáëÝ-
øåé ï áíïñèùôéêüò áãþíáò ãéá íá óôåöèåß ìå ðëÞñç åðéôõ÷ßá. ÁëëÜ ðéóôåýù áêñÜäá-
íôá üôé, ðáñÜ ôç öèïñÜ ôùí åèíéêþí äõíÜìåùí, ôçí ïðïßá áðåñãÜóôçêå ç ôüóï ìáêñÜ
êáêïäéïßêçóç, ïé õëéêïß êáé çèéêïß ðüñïé ôïõ ¸èíïõò åßíáé áêüìç ôüóï ìåãÜëïé, þóôå
ôá ÷Ýñéá ôùí åìðíåõóìÝíùí åñãáôþí ôçò áíüñèùóçò íá áñêïýí óôçí áíáäçìéïõñãßá
ôçò ÅëëÜäáò ðïõ èá áíôáðïêñßíåôáé óôéò áîéþóåéò ôïõ óçìåñéíïý ðïëéôéóìïý, ðïõ èá
åßíáé éêáíÞ íá áðïóðÜóåé ôçí åêôßìçóç ôïõ ðïëéôéóìÝíïõ êüóìïõ êáé íá êáôáëÜâåé å-
íôéìüôáôç èÝóç óôçí ÏéêïãÝíåéá ôùí ðïëéôéóìÝíùí ëáþí, ðïõ èá ìðïñÝóåé, ôÝëïò, üôáí
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 131
Ç ÐÅÉÈÙ 131
ãßíåé çèéêÜ êáé õëéêÜ éó÷õñÞ, íá óõíôåëÝóåé óôçí åîáóöÜëéóç ôçò ÁíáôïëéêÞò ÅéñÞíçò,
ìå üñïõò ðïõ èá åîáóöáëßóïõí óå üëïõò ôïõò ëáïýò, ðïõ êáôïéêïýí ôçí ÁíáôïëÞ, ôçí
ðñüïäï êáé ôçí åõçìåñßá».
7ç ¢óêçóç:
ÐñïóðáèÞóôå íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï ñçìáôéêÝò åêöñÜóåéò ðïõ åê-

öñÜæïõí áðëþò õðüó÷åóç êáé Üëëåò ðïõ åêöñÜæïõí çèéêÞ äÝóìåõóç. Ãéá
ðïéï óêïðü êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ÷ñçóéìïðïéåß ï ïìéëçôÞò ôï êáèÝíá áðü
áõôÜ ôá äýï åßäç åêöñÜóåùí; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 69)
ÁðÜíôçóç:
Ôï åîåôáæüìåíï áðüóðáóìá ðåñéÝ÷åé Ýíá ðëÞèïò áðü åêöñÜóåéò ðïõ åêöñÜæïõí õ-
ðüó÷åóç êáé çèéêÞ äÝóìåõóç. Ïé åêöñÜóåéò ðïõ åêöñÜæïõí õðüó÷åóç, åßíáé ïé ñçìá-
ôéêïß ôýðïé ôïõ ìÝëëïíôá: «Èá åñãáóèþ ìåô’ åêåßíùí», «ìåôÜ ôùí ïìïöñüíùí ôïýôùí è’
áó÷ïëçèþ», «Þèåëåí áðïäåßîåé üôé óõìðßðôïõóé», «èÝëåé áðïôåëÝóåé».
ÁíôéèÝôùò, ïé åêöñÜóåéò ðïõ äçëþíïõí çèéêÞ äÝóìåõóç åßíáé ïé ñçìáôéêïß ôýðïé:
«Ôï åð’ åìïß óõíáéóèÜíïìáé», «áðåöÜóéóá áíÞñ ïöåßëåé íá Ý÷åé», «¼ôé ïöåßëåé íá Ý÷ç
ðÜíôïôå ôï èÜññïò», «ÐñÝðåé íá áðïâëÝðç», «áíáãíùñßæïõí ôçí áíÜãêçí ôçò äéáðáé-
äáãùãÞóåùò», «áëëÜ ðéóôåýù áêñáäÜíôùò».
Ï óêïðüò ôçò ÷ñçóéìïðïßçóçò êáé ôùí äýï ôýðùí åêöñÜóåùí åßíáé ðñïöáíÞò· ìå
ôéò õðïó÷åôéêÝò ñÞóåéò, ï ïìéëçôÞò åêöñÜæåé ôïí ðñïãñáììáôéêü ôïõ ëüãï, åíþ ìå ôéò
åêöñÜóåéò çèéêÞò äÝóìåõóçò, äçëþíåé áðåñßöñáóôá ôçí ðßóôç ôïõ ó’ Ýíá ðïëéôéêü ü-
ñáìá, ðïõ åßíáé ðñïïñéóìÝíï íá áíáãåííÞóåé ôï åëëçíéêü êñÜôïò.
8ç ¢óêçóç:
ÐáñáôçñÞóôå ôç óõ÷íüôçôá ìå ôçí ïðïßá åìöáíßæïíôáé ôï á’ åíéêü êáé ôï á’
ðëçèõíôéêü ðñüóùðï, êáé óõæçôÞóôå ôïõò ëüãïõò ðïõ õðáãïñåýïõí ôç ÷ñÞ-
óç ôïõ åíüò Þ ôïõ Üëëïõ ñçìáôéêïý ðñïóþðïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 69)
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå ôï á’ åíéêü åìöáíßæåôáé ìå ìåãáëýôåñç óõ-
÷íüôçôá áðü ôï á’ ðëçèõíôéêü. Ïé ëüãïé áõôÞò ôçò äéáöïñÜò ãßíïíôáé åýêïëá áíôéëç-
ðôïß, áí áíáëïãéóôïýìå üôé ðñüêåéôáé ãéá ðñïãñáììáôéêÝò äçëþóåéò åíüò ðïëéôéêïý,
ðïõ åðéæçôåß íá ôïíßóåé ôï Þèïò, ôéò áñ÷Ýò êáé ôéò ðïëéôéêÝò ôïõ ðñÜîåéò. Ôï á’ ðëçèõ-
íôéêü, ðïõ åìöáíßæåôáé «Üðáî», Ý÷åé ùò óêïðü ôçí õðüìíçóç «êïéíþí ðáèþí» êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò êïéíÞò éóôïñéêÞò ðïñåßáò ôïõ Ýèíïõò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 132
Ðéï óõãêåêñéìÝíá: «äåí Ý÷ù áíÜãêç íá õðïìíÞóù», «ôï åð’ åìïß óõíáéóèÜíïìáé»,
«áðåöÜóéóá íá áðïäå÷èþ ... íá åãêáôáëåßøù», «äåí Ýñ÷ïìáé», «Ýñ÷ïìáé áðëþò», «èá
åñãáóèþ», «è’ áó÷ïëçèþ», «äåí ðáñáãíùñßæù», «áëëÜ ðéóôåýù» (á’ åíéêü ðñüóùðï).
êáé: «åöåñüìåèá» (á’ ðëçèõíôéêü ðñüóùðï).
9ç Åñþôçóç:
Ìå âÜóç ôï ëüãïõ ôïõ Å. ÂåíéæÝëïõ, ðáñïõóéÜóôå óå äýï ðáñáãñÜöïõò ôá

áßôéá (ôçí áðïäéïñãÜíùóç ôçò ÷þñáò óå äéÜöïñïõò ôïìåßò) êáé ôá áðïôå-
ëÝóìáôá óôá ïðïßá ïäÞãçóáí. ÕðïèÝóôå üôé äßíåôå ôéò ðáñáðÜíù ðëçñï-
öïñßåò ùò Éóôïñéêüò. ×ñçóéìïðïéÞóôå, åðïìÝíùò, ôï êáôÜëëçëï ýöïò ãéá
ôï óêïðü óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 69)
ÁðÜíôçóç:
Óôçí áõãÞ ôïõ 20ïõ áéþíá, ç ÷þñá âñéóêüôáí óå êáôÜóôáóç áðïóýíèåóçò. Ìáóôé-
æüôáí áðü ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáèõóôÝñçóç êáé êïéíùíéêÞ áíéóüôçôá ðïõ åíéó÷õüôáí
áðü ôçí êáêïäéïßêçóç, ôï áðáñ÷áéùìÝíï óýóôçìá áóôéêÞò äéêáéïóýíçò, ôçí åëëéðÞ åê-
ðáßäåõóç êáé ôç äõóêßíçôç ðïéíéêÞ äéêáéïóýíç. ÅðéðñïóèÝôùò, ôï ðïëéôéêü óýóôçìá ôçò
÷þñáò óôçñéæüìåíï óôç äéáðëïêÞ êáé ôéò åêäïõëåýóåéò ìåôáîý ôùí åêëåãïìÝíùí êáé
ôïõ åêëïãéêïý óþìáôïò, äõóêüëåõå (áí äåí áðÝêëåéå) êÜèå ðñïóðÜèåéá åîõãßáíóçò
êáé ÷Üñáîçò óõíåðïýò êáé îåêÜèáñçò åèíéêÞò ðïëéôéêÞò.
Ïé óõíÝðåéåò óôïí åóùôåñéêü ôïìÝá Þôáí êáôáóôñïöéêÝò. ¸íá ìåãÜëï ôìÞìá ôïõ åë-
ëçíéêïý ðëçèõóìïý, óôçí ðáñáãùãéêüôåñç çëéêßá, óôñÜöçêå óôç ìåôáíÜóôåõóç. Åíþ
ïé ìåóáßåò êáé êáôþôåñåò ôÜîåéò, åßäáí ôï åéóüäçìÜ ôïõò íá óõññéêíþíåôáé äñáìáôéêÜ.
ÁëëÜ êáé óôï åîùôåñéêü ôá ðñÜãìáôá Þôáí äõó÷åñÞ. Ç èÝóç ôçò ÅëëÜäáò õðïâáèìß-
óôçêå ìå áðïôÝëåóìá íá âñßóêåôáé äéåèíþò áðïìïíùìÝíç. Åíþ ôá ãåéôïíéêÜ âáëêáíé-
êÜ êñÜôç ôçí áíôéìåôþðéæáí ìå êá÷õðïøßá ëüãù ôùí åäáöéêþí äéåêäéêÞóåùí ðïõ åß÷å
åãåßñåé óôï ðáñåëèüí.
Áðüôïêç ôçò áõîçìÝíçò äõóáñÝóêåéáò êáé ôçò åðéêßíäõíçò êáôÜóôáóçò ãéá ôá åèíé-
êÜ óõìöÝñïíôá, Þôáí ç óôÜóç óôï Ãïõäß (Áýãïõóôïò 1909).
10ç Åñþôçóç:
ÃñÜøôå Ýíá êåßìåíï 250-300 ëÝîåùí, óôï ïðïßï íá ó÷ïëéÜæåôå ðïéï óôü÷ï
åîõðçñåôåß ç åêöþíçóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðïëéôéêïý ëüãïõ êáé ìå ðïéá
ìÝóá åðéôõã÷Üíåôáé ï óôü÷ïò áõôüò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 69)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 133
Ç ÐÅÉÈÙ 133
ÁðÜíôçóç:
¸íá ó÷åäüí ÷ñüíï, ìåôÜ ôçí ÅðáíÜóôáóç óôï Ãïõäß, ç íÝá çãåôéêÞ öõóéïãíùìßá
óôçí ÅëëçíéêÞ ÐïëéôéêÞ óêçíÞ, ï ÅëåõèÝñéïò ÂåíéæÝëïò åêöùíåß Ýíá ëüãï ðïõ óõíï-
øßæåé ôç ìÝ÷ñé ôþñá (ÓåðôÝìâñéïò 1910), ðïëéôéêÞ ôïõ óôÜóç êáé åêèÝôåé ôéò ìåëëïíôéêÝò
ôïõ ðñïóðÜèåéåò.
Ç éóôïñéêÞ áíáäñïìÞ, óôçí áñ÷Þ ôïõ ëüãïõ, ðïõ áöïñÜ óôá áßôéá ôçò åðáíÜóôáóçò
êñßíåôáé óêüðéìç, ãéá íá ôïíéóôåß ç ðñïôåñáßá èëéâåñÞ êáôÜóôáóç ôçò ÷þñáò. Ìßá Åë-
ëÜäá áóöõêôéïýóá óôá óýíïñá ôïõ 1881, ôáðåéíùìÝíç ýóôåñá áðü ôï «áôõ÷Ýò 1897»
êáé óÞðïõóá åîáéôßáò ôçò ðáñÜëõóçò, ðïõ åìöÜíéæå ï êñáôéêüò ïñãáíéóìüò, åß÷å ôçí á-
ôõ÷ßá íá âëÝðåé ôçí ïéêïíïìßá ôçò íá êáôáññÝåé, ôï ðéï ðáñáãùãéêü ôìÞìá ôïõ ðëçèõ-
óìïý ôçò íá öèßíåé ëüãù ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôç èÝóç ôçò íá õðïâáèìßæåôáé äéåèíþò.
Ç åðáíÜóôáóç óôï Ãïõäß ùò ðïëéôéêÞ ðñÜîç áíôßäñáóçò áðÝíáíôé ó’ áõôÜ ôá öáé-
íüìåíá óôÜèçêå ç åõêáéñßá ãéá íá ëÜìøåé ôï Üóôñï ôïõ êñçôéêïý ðïëéôéêïý. Ï Åëåõ-
èÝñéïò ÂåíéæÝëïò, Ý÷ïíôáò áíôéëçöèåß ôçí éóôïñéêüôçôá ôùí óôéãìþí åêöùíåß Ýíáí ðï-
ëéôéêü ëüãï, ðïõ áðïôåëåß êáé ôçí ðïëéôéêÞ äéáêÞñõîç èÝóåùí êáé áñ÷þí ôïõ. Åêôüò ü-
ìùò, áðü ôï ðïëéôéêü üñáìá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï ëüãï ôïõ äåí äéóôÜæåé íá ðñï÷ùñÞóåé
óå ðñïãñáììáôéêÝò äçëþóåéò êáé óå äåóìåýóåéò ãéá ôï ìÝëëïí.
Ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ðñïêåéìÝíïõ íá ðåßóåé, åßíáé ç åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ (å-
ðé÷åéñÞìáôá), ç åðßèåóç óôï Þèïò ôïõ áíôéðÜëïõ (ç éóôïñéêÞ áíáäñïìÞ óôá áßôéá ôçò å-
ðáíÜóôáóçò) êáé ç åðßêëçóç óôï ðñïóùðéêü ôïõ Þèïò (çèéêÝò äåóìåýóåéò, ðñïãñáì-
ìáôéêÝò äçëþóåéò, ðïëéôéêü üñáìá).
Ìéá âáóéêÞ èÝóç ôïõ ïìéëçôÞ åßíáé üôé: «Ç ÅíùìÝíç Åõñþðç èá áðïôåëÝ-
óåé ìÝãá óôáèìü óôçí ðáãêüóìéá éóôïñßá ôçò åéñÞíçò, ôçò åëåõèåñßáò êáé
ôïõ ðíåýìáôïò». Íá óõíïøßóåôå óå Ýíá êåßìåíï (ðåñßðïõ 20 óôß÷ùí) ôá å-
ðé÷åéñÞìáôá ìå ôá ïðïßá õðïóôçñßæåé áõôÞí ôçí Üðïøç óôéò ðáñáãñÜöïõò
15-22. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 75)
ÁðÜíôçóç:
Ï Êùíóôáíôßíïò ÊáñáìáíëÞò (1907-1998) Þôáí äåóðüæïõóá ðïëéôéêÞ ðñïóùðéêü-
ôçôá ôçò ìåôáðïëåìéêÞò ðåñéüäïõ. ÄéåôÝëåóå äýï öïñÝò Ðñüåäñïò ôçò ÅëëçíéêÞò Äç-
ìïêñáôßáò (1980-1985 êáé 1990-1995) êáé Ðñùèõðïõñãüò ôçò ÅëëÜäáò åðß 14 óõíï-
ëéêÜ Ýôç (1955-1963 êáé 1974-1980). ×Üñç óôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ ðñïóðÜèåéåò êáé ôï
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 134
ðïëéôéêü ôïõ üñáìá, ç ÅëëÜäá áêïëïýèçóå ÅõñùðáúêÞ ðïñåßá êáé åíôÜ÷èçêå óôéò
28/5/1979 óôçí ÅõñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ Êïéíüôçôá (Å.Ï.Ê.).
Óôï åîåôáæüìåíï áðüóðáóìá, ï Ê. ÊáñáìáíëÞò õðïóôçñßæåé üôé ç ÅíùìÝíç Åõñþ-
ðç èá áðïôåëÝóåé ìÝãá óôáèìü óôçí Ðáãêüóìéá Éóôïñßá. Ðñþôá áð’ üëá, èá åßíáé Ýíáò
áðïöáóéóôéêüò ðáñÜãïíôáò åéñÞíçò, áöïý ëüãù êýñïõò êáé äýíáìçò èá åðçñåÜæåé ôéò
äéåèíåßò åîåëßîåéò. ¸ðåéôá, èá êáôïñèþóåé ëüãù äçìïêñáôéêÞò ðáñÜäïóçò, íá äéáóþ-
óåé êáé íá áíáâéþóåé ôïõò äçìïêñáôéêïýò èåóìïýò ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ìéá ðáãêüóìéá
õðï÷þñçóç. ÅðéðëÝïí, èá ãßíåé ðñïóðÜèåéá íá ðñïá÷èåß íá êáé åíéó÷õèåß ï åõñùðáú-
êüò ðïëéôéóìüò ðïõ äéÝñ÷åôáé ìßá ÷ñüíéá êñßóç, áñêåß íá ìçí ðñïÜãåôáé ìüíï ï åõäáé-
ìïíéóìüò êáé ç õëéêÞ åõìÜñåéá. ÔÝëïò, ìðïñåß ÷Üñç óôç óôáäéáêÞ ïéêïíïìéêÞ åíïðïß-
çóç ôïõ åõñùðáúêïý ÷þñïõ, íá áðåëåõèåñùèïýí ôåñÜóôéåò äõíáìéêÝò åîÝëéîçò êáé
ðñïïðôéêÞò, ïé ïðïßåò èá êáôïñèþóïõí íá îåðåñÜóïõí ôá óçìåñéíÜ åõñùðáúêÜ ðñï-
âëÞìáôá.
12ç ¢óêçóç:
Ï ïìéëçôÞò õðïóôçñßæåé üôé ç Ýíôáîç ôçò ÅëëÜäáò óôçí ÅõñùðáúêÞ Êïéíü-

ôçôá ìðïñåß íá óõìâÜëåé óôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôçò éäÝáò ôçò ÅíùìÝíçò Åõ-
ñþðçò. Íá åðéóçìÜíåôå ôá åðé÷åéñÞìáôá ìå ôá ïðïßá ôåêìçñéþíåé ôçí Ü-
ðïøÞ ôïõ (âë. êõñßùò ôéò ðáñáãñÜöïõò 7, 13 êáé 20).
ÁðÜíôçóç:
Óýìöùíá ìå ôïí ïìéëçôÞ, ç Ýíôáîç ôçò ÅëëÜäáò óôçí ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá ìðïñåß
íá óõìâÜëåé óôçí ðñáãìáôïðïßçóç ôçò éäÝáò ôçò ÅíùìÝíçò Åõñþðçò ãéá ôïõò åîÞò ëü-
ãïõò: ç ÅëëÜäá êáé ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò èåùñïýíôáé áíáðüóðáóôï êïììÜôé ôïõ åõ-
ñùðáúêïý ïéêïäïìÞìáôïò. Óôçí åõñùðáúêÞ êïõëôïýñá, ôï åëëçíéêü ðíåýìá åéóÝöåñå
ôçí éäÝá ôçò åëåõèåñßáò, ôçò áëÞèåéáò êáé ôçò ïìïñöéÜò. ÅðéðëÝïí, ó’ áõôÞ ôç ÷ñïíéêÞ
óôéãìÞ, ç ãåùãñáöéêÞ èÝóç ôçò ÅëëÜäáò (áêñßôáò ôùí åõñùðáúêþí óõíüñùí êáé ìå-
óïãåéáêüò åîþóôçò ôçò ÊïéíÞò ÁãïñÜò), áëëÜ êáé ôï ðïëéôéóôéêü ôçò åðßðåäï, ðñïóöÝ-
ñïõí ìïíáäéêÝò äõíáôüôçôåò óõíåñãáóßáò ìå ôï âáëêáíéêü êáé ìåóïãåéáêü ðåñßãõñï.
ÔÝëïò, óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, üðïõ ï åõñùðáúêüò ðïëéôéóìüò äéáôåëåß óå êñßóç êáé ïé
äçìïêñáôéêïß èåóìïß äéáâñþíïíôáé áðü Ýíáí êáêþò íïïýìåíï õëéêü åõäáéìïíéóìü, ç
÷þñá ôïõ ìÝôñïõ (ÅëëÜäá) ìðïñåß íá óõìâÜëåé óôçí áíáìüñöùóç êáé ôçí áíáíÝùóç
ôçò åõñùðáúêÞò éäÝáò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 135
Ç ÐÅÉÈÙ 135
13ç ¢óêçóç:
«Åðéâåâáéþèçêå Ýôóé ãéá Üëëç ìéá öïñÜ üôé ç ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá äåí åß-
íáé ïýôå åðéèõìåß íá ãßíåé êëåéóôÞ ëÝó÷ç êáé ìÜëéóôá ëÝó÷ç ðëïõóßùí». Ðïéï
ìÞíõìá åðéäéþêåé, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, íá ðåñÜóåé ï ïìéëçôÞò ìå äéðëùìá-
ôéêü ôñüðï óôïõò åêðñïóþðïõò ôùí åííÝá êñáôþí ìåëþí ôçò ÅÏÊ, ðïõ ðá-
ñåõñÝèçêáí óôçí õðïãñáöÞ ôçò óõíèÞêçò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 75)
ÁðÜíôçóç:
Ìå åýóôï÷ï, ïìïëïãïõìÝíùò, êáé äéðëùìáôéêü ôñüðï ï Ê. ÊáñáìáíëÞò åðéôõã÷Ü-
íåé ìå ôçí ðñüôáóç/êñßóç ôïõ, äýï óôü÷ïõò. Ðñþôá-ðñþôá, áíáãíùñßæåé ôç äçìïêñáôé-
êüôçôá êáé ôï öéëåëåõèåñéóìü ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôéò åííÝá åõñùðáúêÝò ÷þñåò, ïé ïðïß-
åò äå äéóôÜæïõí íá ðñïóõðïãñÜøïõí ôçí Ýíôáîç óôçí åõñùðáúêÞ ïéêïãÝíåéá ìéáò öôù-
÷Þò, áíáðôõóóüìåíçò ÷þñáò, ðïõ ìüëéò åß÷å âãåé áðü ìßá åèíéêÞ ðåñéðÝôåéá.
¸ðåéôá, ðñïóðáèåß íá ðñïêáôáâÜëåé åõíïúêÜ, ôïõò éó÷õñïýò åõñùðáßïõò åôáßñïõò
ôçò ÅëëÜäáò êáé ãéá Üëëåò ðáñüìïéåò ìåëëïíôéêÝò äéåõñýíóåéò. Ãéá ôïí Ê. ÊáñáìáíëÞ,
ç ÅõñùðáúêÞ åíïðïßçóç ïöåßëåé íá áãêáëéÜóåé üëá ôá êñÜôç ôçò çðåßñïõ, ÷ùñßò äéá-
êñßóåéò êáé õóôåñïâïõëßåò.
14ç ¢óêçóç:
Óõ÷íÜ ðñïâÜëëåôáé óå äéÜöïñåò ó÷åôéêÝò ïìéëßåò ï åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò

ùò ëßêíï ôïõ åõñùðáúêïý ðïëéôéóìïý. Ï óõãêåêñéìÝíïò ïìéëçôÞò, ùóôüóï,
ðáñïõóéÜæåé óôçí ðáñÜãñáöï 7 ôïí åõñùðáúêü ðïëéôéóìü ùò óýíèåóç ôïõ
åëëçíéêïý, ôïõ ñùìáúêïý êáé ôïõ ÷ñéóôéáíéêïý ðíåýìáôïò. Ãéáôß íïìßæåôå ü-
ôé åðéëÝãåé áõôüí ôïí ôñüðï; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 75)
ÁðÜíôçóç:
Ï Ê. ÊáñáìáíëÞò Ý÷ïíôáò ùò óôáèåñü ðïëéôéêü üñáìÜ ôïõ ôçí åõñùðáúêÞ åíïðïß-
çóç äåí ôáëáíßæåôáé áðü «åëëçíïìáíßåò» êáé óôåßñïõò «åèíïêåíôñéóìïýò». Áðïäßäåé ôçí
ðñáãìáôéêüôçôá. Ç åëëçíéêÞ êëçñïíïìéÜ ôïõ óýã÷ñïíïõ åõñùðáúêïý ðïëéôéóìïý åß÷å
âáñýíïõóá óçìáóßá, üðùò áêñéâþò, ç áíÜìíçóç ôçò ñùìáúêÞò êñáôéêÞò äéïßêçóçò êáé
öõóéêÜ, ï çèéêüò êáé åêðïëéôéóôéêüò ëüãïò ôùí ÷ñéóôéáíþí éåñáðïóôüëùí.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 136
15ç ¢óêçóç:
Ï ïìéëçôÞò óôï ôÝëïò ôïõ ëüãïõ åðéêáëåßôáé ôéò áðüøåéò ôñéþí ðñïóùðé-
êïôÞôùí. Èá ìðïñïýóáìå, ëïéðüí, íá ðïýìå üôé ÷ñçóéìïðïéåß ôçí åðßêëç-
óç óôçí áõèåíôßá ùò ìÝóï ðåéèïýò. Íá áîéïëïãÞóåôå ôçí áðïôåëåóìáôéêü-
ôçôá áõôÞò ôçò ôå÷íéêÞò óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç.
ÁðÜíôçóç:
Óôçí ôåëåõôáßá ðáñÜãñáöï ôïõ ëüãïõ ôïõ, ï Ê. ÊáñáìáíëÞò åðéêáëåßôáé ôçí áõèå-
íôßá ôïõ Ôóþñôóéë (Ãïõßíóôïí Ôóþñôóéë, 1874-1965, óõããñáöÝáò êáé ðïëéôéêüò ðïõ ï-
äÞãçóå ôç Ì. Âñåôáíßá áðü ôá ðñüèõñá ôçò Þôôáò óôç íßêç, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ äåýôå-
ñïõ Ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ), ôïõ ÓÝëëåû (ÐÝñóé Ìðõò ÓÝëëåû, 1792-1822, ¢ããëïò ñï-
ìáíôéêüò ëõñéêüò ðïéçôÞò) êáé ôïõ ÉóïêñÜôç (ãíùóôüò Áèçíáßïò ñÞôïñáò 436-338 ð.×.).
ÈÝëåé ì’ áõôüí ôïí ôñüðï íá åêöñÜóåé ôç èÝëçóç ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò íá åíôá-
÷èåß óôçí åõñùðáúêÞ ïéêïãÝíåéá, ôïíßæïíôáò ôç äéðëÞ éäéüôçôá, ðïõ ãíùóôïß Åõñùðáßïé
ðíåõìáôéêïß Üíèñùðïé åß÷áí åðéóçìÜíåé, üôé ôï åëëçíéêü ðíåýìá, äçëáäÞ, óõíäÝåôáé Ü-
ìåóá ìå ôçí åõñùðáúêÞ ïëïêëÞñùóç.
Ç áðïôåëåóìáôéêüôçôá áõôÞò ôçò ðñïóöõãÞò óôçí áõèåíôßá äåí Ý÷åé ôüóï ìåãÜëç
óçìáóßá, áöïý Þäç óôçí åîÝëéîç ôïõ ëüãïõ ôïõ, Ý÷åé åðé÷åéñçìáôïëïãÞóåé, ó÷åôéêÜ ìå
ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò åëëçíéêÞò Ýíôáîçò. ÁðëÜ, ðñüêåéôáé ãéá Ýíá åýóôï÷ï ñçôïñéêü ôÝ-
÷íáóìá ðïõ åìðëïõôßæåé ôï ëüãï ôïõ êáé åíéó÷ýåé ôï êýñïò ôùí ëåãïìÝíùí ôïõ.
16ç ‘Áóêçóç:
Ï ïìéëçôÞò äßíåé éäéáßôåñç óçìáóßá óôçí áíÜãêç íá áíáìïñöùèåß ôï ðïëé-
ôéóôéêü ðñüôõðï ôçò Åõñþðçò ìÝóù ôçò åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò. Áíôéðá-
ñáèÝôåé, ëïéðüí, óôïõò ðáñÜãïíôåò ðïõ, êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ, ðñïêÜëåóáí ôçí
ðáñáìüñöùóç ôïõ ðïëéôéóôéêïý ðñïôýðïõ, ôéò éäÝåò êáé ôéò áîßåò ðïõ ìðï-
ñïýí íá ôï åîáíèñùðßóïõí. Íá åíôïðßóåôå ôïõò ðáñÜãïíôåò ôçò áíôéðáñÜ-
èåóçò êáé íá ó÷ïëéÜóåôå ôéò áðüøåéò ôïõ ïìéëçôÞ ðÜíù óôï èÝìá áõôü.
ÁðÜíôçóç:
Ïé ðáñÜãïíôåò ðïõ áíôéðáñáôßèåíôáé åßíáé ç óýã÷õóç éäåþí, ï åõäáéìïíéóìüò êáé ï
óôõãíüò ïñèïëïãéóìüò, áðü ôç ìßá êáé ç áíáìüñöùóç ôùí èåóìþí, ç åðáíáóýíäåóç ôïõ
ïñèïëïãéóìïý ìå ôï óõíáéóèçìáôéóìü êáé ôï ìÝôñï ìå ôçí éóïññïðßá, áðü ôçí Üëëç.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 137
Ç ÐÅÉÈÙ 137
Ï ïìéëçôÞò Ý÷åé Þäç åðéóçìÜíåé üôé ôï åõñùðáúêü ðïëéôéóôéêü ðñüôõðï âñßóêåôáé óå

êñßóç åîáéôßáò ôùí êïéíùíéêþí êáé ðïëéôéêþí áëëáãþí, áëëÜ êáé ëüãù ôçò ôÜóçò ôïõ
óýã÷ñïíïõ áíèñþðïõ íá èÝôåé õðü áìöéóâÞôçóç ðáñáäïóéáêïýò èåóìïýò, áíáæçôþ-
íôáò íÝïõò ôñüðïõò æùÞò. ÁõôÞ ç ôÜóç óõíåðéêïõñïýìåíç áðü êÜðïéá óýã÷ñïíá ðñï-
âëÞìáôá áðåéëåß ôéò êáôáêôÞóåéò ôïõ åõñùðáúêïý ðíåýìáôïò. Ç ëýóç ðïõ ðñïôåßíåé ï ï-
ìéëçôÞò åßíáé ç ðñïóöõãÞ óôéò ñßæåò ôïõ åõñùðáúêïý ðïëéôéóìïý êáé ç áíáãÝííçóç ôùí
èåóìþí ìå ôçí åõåñãåôéêÞ åðßäñáóç ôïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò, ôïõ ìÝôñïõ êáé ôçò é-
óïññïðßáò.
17ç ¢óêçóç:
ËáìâÜíïíôáò õðüøç ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ ëüãïõ êáé ôçí ðåñßóôáóç (ôüðï,

÷ñüíï, áêñïáôÝò) óôçí ïðïßá åêöùíÞèçêå, ðñïóðáèÞóôå íá äéáêñßíåôå
ôïõò óôü÷ïõò ðïõ åðéäéþêåé ï ïìéëçôÞò êáé ó÷ïëéÜóôå ôçí êáôáëëçëüôç-
ôá/áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïõ ëüãïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
ÁðÜíôçóç:
Ï åîåôáæüìåíïò ðïëéôéêüò ëüãïò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìåãÜëï âáèìü áðïôåëåóìáôé-
êüôçôáò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ëüãï ðïõ óõíïøßæåé ôï ðïëéôéêü üñáìá ôïõ ïìéëçôÞ ãéá ôçí
ÅíùìÝíç Åõñþðç êáé ôéò ðñïïðôéêÝò ôçò. Ùò åõ÷áñéóôÞñéïò ëüãïò ìå áöïñìÞ ôçí õ-
ðïãñáöÞ ôçò óõíèÞêçò Ýíôáîçò ôçò ÅëëÜäáò óôçí ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá, ÷áñáêôçñß-
æåôáé áðü óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç, áëëÜ êáé áðü åýóôï÷ç ðïëéôéêÞ êñéôéêÞ, ãéá ôï äñü-
ìï ðïõ ðñÝðåé íá áêïëïõèÞóåé ç Åõñþðç óôï ìÝëëïí.
Ïé óôü÷ïé ôïõ ïìéëçôÞ åßíáé ðñïêáèïñéóìÝíïé. Åîáßñåôáé ç áðüöáóç ôùí åííÝá êñá-
ôþí-ìåëþí êáé ðñïâÜëëåôáé ç óõìâïëÞ ôïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò/ðïëéôéóìïý óôï åõñý-
ôåñï åõñùðáúêü ïéêïäüìçìá, ìå éäéáßôåñç ìíåßá óôçí ðáñïýóá óõãêõñßá êáé ôç ãåù-
ãñáöéêÞ èÝóç ôïõ íÝïõ êñÜôïõò-ìÝëïõò. ÅðéðëÝïí, ãßíåôáé ëüãïò ãéá ôç ìïíáäéêÞ é-
óôïñéêÞ åõêáéñßá ðïõ áíôéìåôùðßæåé ç ãçñáéÜ Þðåéñïò, ãéá íá îåðåñÜóåé ôéò áãêõëþóåéò
ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé íá ðñï÷ùñÞóåé åíéáßá, åéñçíéêÞ êáé åõçìåñïýóá ðñïò ôï ìÝëëïí.
18ç ¢óêçóç:
Ï ïìéëçôÞò åêèÝôåé óôéò ðáñáãñÜöïõò 15-22 ôï üñáìÜ ôïõ ãéá ôçí Åõñþ-
ðç ôïõ ìÝëëïíôïò. ÓõæçôÞóôå óå ðïéï âáèìü åðáëçèåýôçêáí Þ äéáøåýóôç-
êáí ïé ðñïóäïêßåò ôïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 138
ÁðÜíôçóç:
Ìå ôç ÷ñïíéêÞ áðüóôáóç ôùí 23 ÷ñüíùí ðïõ ìáò ÷ùñßæïõí áðü ôçí éóôïñéêÞ óôéã-
ìÞ ôçò õðïãñáöÞò ôçò óõíèÞêçò Ýíôáîçò ôçò ÅëëÜäáò óôçí ÅõñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ
Êïéíüôçôá (Å.Ï.Ê.), ìðïñïýìå íá ÷áñáêôçñßóïõìå ìå áóöÜëåéá ôéò ðñïóäïêßåò êáé ôï
üñáìá ôïõ ïìéëçôÞ ãéá ôçí ÅõñùðáúêÞ ïëïêëÞñùóç.
Ïé éäåáëéóôéêÝò, ùò Ýíá âáèìü, áðüøåéò ãéá ôï ìÝëëïí, äéáøåýóôçêáí áðü ôçí ßäéá
ôçí éóôïñéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá. Ìå ôçí êáôÜññåõóç ôïõ «õðáñêôïý óïóéáëéóìïý» óôçí á-
íáôïëéêÞ Åõñþðç êáé ôçí åðáêüëïõèç ëÞîç ôïõ øõ÷ñïý ðïëÝìïõ, ïé óõó÷åôéóìïß Üë-
ëáîáí ðñïò ôï ÷åéñüôåñï. Ç áíáâßùóç ôùí åèíéêéóôéêþí êáé èñçóêåõôéêþí óõãêñïý-
óåùí óôá ÂáëêÜíéá, ç Ýîïäïò ôùí ðëçèõóìþí ðïõ âñßóêïíôáí óå êßíäõíï êáé ïé ðåñé-
öåñåéáêÝò ðïëåìéêÝò óõññÜîåéò êáôÝäåéîáí ôçí áðïõóßá ôùí åõñùðáúêþí ïñãÜíùí á-
ðü ôá êÝíôñá ëÞøçò áðïöÜóåùí êáé ôçí áäõíáìßá ôçò ÅíùìÝíçò Åõñþðçò íá äéáäñá-
ìáôßóåé êáèïñéóôéêü ñüëï óôéò åîåëßîåéò.
ÅðéðñïóèÝôùò, ç áíåñãßá êáé ç ìåßùóç ôïõ ñõèìïý áíÜðôõîçò óôéò áñ÷Ýò ôçò äå-
êáåôßáò ôïõ åíåíÞíôá êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ åéêïóôïý ðñþôïõ áéþíá, äåß÷íïõí üôé ôá åóù-
ôåñéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò Åõñþðçò äåí ìðïñïýí íá îåðåñáóôïýí ïýôå ìå ôçí åíïðïßçóç
ïýôå ìå ôç äéåýñõíóç ôçò Êïéíüôçôáò.
Áíôßèåôá, ï ïìéëçôÞò äå äéáøåýóôçêå óå ü,ôé áöïñÜ óôçí ïéêïíïìéêÞ êáé íïìéóìá-
ôéêÞ åíïðïßçóç ôçò Åõñþðçò. ¹äç áðü ôçí 1/1/2002, óôçí ðëåéïøçößá ôùí ÷ùñþí ôçò
«åõñùæþíçò» êõêëïöïñåß ôï åíéáßï åõñùðáúêü íüìéóìá. Ùóôüóï, ç ðñáãìáôïðïßçóç
ôïõ ðïëéôéêïý ïñÜìáôïò ôùí åìðíåõóôþí ôçò åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò, ãéá ìßá åíéáßá Þ-
ðåéñï ìå âáñýíïõóá èÝóç óôéò äéåèíåßò åîåëßîåéò, åéñçíéêÞ, åõçìåñïýóá, ïéêïíïìéêÜ é-
ó÷õñÞ êáé ðïëéôéóìéêÜ/ðíåõìáôéêÜ áíáãåííçìÝíç, áðïôåëåß ðÜíôïôå ôï æçôïýìåíï ãéá ôï
ìÝëëïí.
19ç ¢óêçóç:
Íá áíôéêáôáóôÞóåôå ôéò õðïãñáììéóìÝíåò ëÝîåéò ìå Üëëåò óõíþíõìåò: «á-

ôáëÜíôåõôç ðßóôç», «ïéêåßïò ÷þñïò», «èá êáôï÷õñþóåé ôçí áíåîáñôçóßá ôçò
Åõñþðçò», «åìðåäþíåôáé ç ÅèíéêÞ áíåîáñôçóßá», «èá ðñïá÷èåß ï åõñù-
ðáúêüò ðïëéôéóìüò». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
ÁðÜíôçóç:
«áðáñáóÜëåõôç ðßóôç», «ãíþñéìïò ÷þñïò», «èá åîáóöáëßóåé ôçí áíåîáñôçóßá ôçò
Åõñþðçò», «åäñáéþíåôáé (ãßíåôáé óßãïõñç) ç åèíéêÞ áíåîáñôçóßá», «èá áíáðôõ÷èåß (èá
âïçèçèåß) ï åõñùðáúêüò ðïëéôéóìüò».
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 139
Ç ÐÅÉÈÙ 139
20ç ¢óêçóç:
Íá ó÷çìáôßóåôå öñÜóåéò ìå ôá ðáñáêÜôù ïíïìáôéêÜ óýíïëá: Ýãêáéñç ðá-

ñÝìâáóç, äéáñêÞò åãñÞãïñóç, áíèñþðéíï äõíáìéêü, óôõãíüò ïñèïëïãé-
óôÞò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
ÁðÜíôçóç:
i) ç Ýãêáéñç ðáñÝìâáóç ôùí äõíÜìåùí ôçò áóôõíïìßáò áðÝôñåøå ôá åðåéóüäéá
ìåôáîý ôùí ïðáäþí ôùí áíôéðÜëùí ïìÜäùí.
ii) ç ðáñïýóá ðïëéôéêÞ óõãêõñßá áðáéôåß äéáñêÞ åãñÞãïñóç áðü ôá ðïëéôéêÜ êüì-
ìáôá.
iii) ç ìåôáíÜóôåõóç óôÝñçóå áðü ôéò ÷þñåò ôçò íïôéïáíáôïëéêÞò Åõñþðçò ôï ðéï ðá-
ñáãùãéêü áíèñþðéíï äõíáìéêü. ÄçëáäÞ, ôïõò íÝïõò.
iv) Ï äéåõèõíôÞò ôçò × åðé÷åßñçóçò åßíáé óôõãíüò ïñèïëïãéóôÞò.
21ç ¢óêçóç:
Íá åîçãÞóåôå (áí ÷ñåéáóôåß, áíáôñÝîôå êáé ó’ Ýíá åñìçíåõôéêü ëåîéêü) ôéò

ðáñáêÜôù öñÜóåéò: «Ç åíïðïßçóç êéíåßôáé ìå ÷áñáêôÞñá íïìïôåëåéáêü»,
«ç ëïãéêÞ ôçò éóôïñßáò êáôÝóôçóå ôçí Ýíùóç êáôçãïñéêÞ ðñïóôáãÞ».
ÁðÜíôçóç:
i) ç äéáäéêáóßá ôçò åõñùðáúêÞò Ýíùóçò õðÜãåôáé óå óõãêåêñéìÝíïõò êáé áðáñÜâá-
ôïõò êáíüíåò.
ii) ç ëïãéêÞ ôçò éóôïñßáò Ýêáíå ôçí Ýíùóç õðï÷ñåùôéêÞ (åðéôáêôéêÞ).
22ç ¢óêçóç:
Íá ÷ñçóéìïðïéÞóåôå óå öñÜóåéò ôéò ðáñáêÜôù ëÝîåéò: ïñéïèåôþ-ïýìáé, óõ-

íåðÜãåôáé, óõó÷åôéóìüò, åîéóïññïðþ, åõäáéìïíéóìüò, åõÜëùôïò, êáôáêåñ-
ìáôéóìÝíïò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
ÁðÜíôçóç:
i) ìå ôï íïìïó÷Ýäéï ðïõ êáôáôÝèçêå ÷èåò, ïñéïèåôïýíôáé ïé ïéêïíïìéêÝò äñáóôç-
ñéüôçôåò ôùí éäéïêôçôþí ôùí Ì.Ì.Å.
ii) Ï ðñïâëçìáôéóìüò ôïõ äå óõíåðÜãåôáé êáé ôçí ÜñíçóÞ ôïõ.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 140
iii) Ï óõó÷åôéóìüò äõíÜìåùí ðïõ êáôáãñÜöçêå ìåôÜ áðü ôï åêëïãéêü áðïôÝëå-

óìá, ðñïêñßíåé êõâåñíÞóåéò óõíåñãáóßáò.
iv) Ìå ìéá áíôåðßèåóç äéáñêåßáò êáôüñèùóå íá åîéóïññïðÞóåé ôïí áãþíá óôï
äåýôåñï çìß÷ñïíï.
v) Ï êáêþò íïïýìåíïò åõäáéìïíéóìüò áðåéëåß ôéò çèéêÝò áîßåò ôïõ ðïëéôéóìïý
ìáò.
vi) Ç ðñïóôáóßá ôùí åõÜëùôùí êïéíùíéêþí ïìÜäùí áðïôåëåß ðñïôåñáéüôçôá ôïõ
êïéíùíéêïý êñÜôïõò.
vii) ÌåôÜ ôï åêëïãéêü áðïôÝëåóìá, ïé äõíÜìåéò ôçò áíôéðïëßôåõóçò åßíáé êáôáêåñ-
ìáôéóìÝíåò.
23ç ¢óêçóç:
Íá äéáêñßíåôå ôç óçìáóéïëïãéêÞ äéáöïñÜ ôùí ðáñáêÜôù óýíèåôùí ñçìÜ-

ôùí: ðáñáìïñöþíù, äéáìïñöþíù, áíáìïñöþíù, óõììïñöþíù, åðéìïñ-
öþíù. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
ÁðÜíôçóç:
ðáñáìïñöþíù: áëëïéþíù ðñïò ôï ÷åéñüôåñï ôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ôçí åìöÜíéóç
Þ ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ / áðïêôþ õðåñâïëéêÞ ìüñöùóç.
äéáìïñöþíù: äßíù ó÷Þìá êáé ìïñöÞ óå êÜôé / êáèïñßæù ôç öýóç óõãêåêñéìÝíïõ
ðñÜãìáôïò Þ ðñïóþðïõ.
áíáìïñöþíù: ôñïðïðïéþ ðñïò ôï êáëýôåñï.
óõììïñöþíù: ôáéñéÜæù êÜôé ìå êÜôé Üëëï / êÜíù êÜðïéïí íá ðåéèáñ÷Þóåé.
åðéìïñöþíù: ðáñÝ÷ù ðñüóèåôåò ãíþóåéò óå êÜðïéïí, åðéóôçìïíéêÞò Þ åðáããåë-
ìáôéêÞò êáôÜñôéóçò.
24ç ¢óêçóç:
×ñçóéìïðïéÞóôå óå öñÜóåéò ôç ëÝîç êïéíüôçôá (ùò êýñéï Þ êïéíü ïõóéá-

óôéêü) ìå äéáöïñåôéêÝò óçìáóßåò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
ÁðÜíôçóç:
i) Óôéò «åê ôïõ óýíåããõò» óõíïìéëßåò ïé áíôéðñïóùðåßåò ôùí äýï ÷ùñþí, äéáðßóôù-
óáí êïéíüôçôá áðüøåùí óôï èÝìá ôùí ðïëéôéóìéêþí êáé ïéêïíïìéêþí áëëáãþí.
ii) Áãáðçôïß óõìðïëßôåò, ç êïéíüôçôÜ ìáò ðÜó÷åé áðü ôçí êáêïäéïßêçóç ôùí õðåõ-
èýíùí êïéíïôéêþí áñ÷þí.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 141
Ç ÐÅÉÈÙ 141
iii) Ç ÅëëçíéêÞ êïéíüôçôá ôçò ÁëåîÜíäñåéáò óõññéêíïýôáé ÷ñüíï ìå ôï ÷ñüíï.

iv) Ç ÅëëÜäá åíôÜ÷èçêå óôçí ÅõñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ Êïéíüôçôá ôï 1979.
25ç ¢óêçóç:
Óôï êåßìåíï ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ ðïëéôéêïý ëüãïõ ... íá áíáäéáôõðþóåôå ü-

ëç ôç öñÜóç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
«óêáðáíåßò ôçò åõñùðáúêÞò éäÝáò»
«äå óõíåðÜãåôáé áëëáãÞ êëßìáôïò ãéá ôç ÷þñá ìïõ».
«ãßíåôáé ìå ôç óõíåñãáóßá üëùí êïéíüò êáñðüò ç êïéíùíéêÞ êáé ïéêïíïìé-
êÞ ðñüïäïò».
«Ç Åõñþðç Þôáí ç ðõñéôéäáðïèÞêç ôïõ êüóìïõ».
«Ç ÅëëÜò åßíáé ï áêñßôáò ôùí Åõñùðáúêþí óõíüñùí êáé ï ìåóïãåéáêüò å-
îþóôçò ôçò ÊïéíÞò ÁãïñÜò».
ÁðÜíôçóç:
«ðñùôïðüñïé ôçò ÅõñùðáúêÞò éäÝáò».
«äå óõíåðÜãåôáé áëëáãÞ ðïëéôéêÞò êáôÜóôáóçò ãéá ôç ÷þñá ìïõ»
«ãßíåôáé ìå ôç óõíåñãáóßá üëùí êïéíü êÝñäïò ç êïéíùíéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ ðñüïäïò»
ç Åõñþðç Þôáí ç åóôßá ðïëÝìïõ ãéá ïëüêëçñï ôïí êüóìï.
Ç ÅëëÜò åßíáé ï öýëáêáò (ï áêñïãùíéáßïò ëßèïò) ôùí åõñùðáúêþí óõíüñùí
êáé ï ìåóïãåéáêüò åîþóôçò ôçò ÊïéíÞò ÁãïñÜò.
26ç ¢óêçóç:
«Ôá ðïëéôåéáêÜ êáé ôá ðïëéôéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò åðï÷Þò ìáò». Íá áíáöåñ-

èÞôå óôç óçìáóéïëïãéêÞ äéáöïñÜ ôùí õðïãñáììéóìÝíùí ëÝîåùí öÝñïíôáò
êÜðïéá ðáñáäåßãìáôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 76)
ÁðÜíôçóç:
i) ðïëéôåéáêüò: áõôüò ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôï ðïëßôåõìá êáé ãåíéêüôåñá ìå ôïí ôñüðï
Üóêçóçò ôùí åîïõóéþí áðü ôçí ðïëéôåßá.
Ðáñáäåßãìáôá: «ç ÷þñá äéÝñ÷åôáé ðïëéôåéáêÞ êñßóç», «ôï ðïëéôåéáêü ëýèçêå ïñéóôé-
êÜ ìå ôï äçìïøÞöéóìá ôïõ 1974» ê.á.
ii) ðïëéôéêüò: áõôüò ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôïí ðïëßôç Þ ôçí ðïëéôéêÞ.
Ðáñáäåßãìáôá: «ðïëéôéêÜ äéêáéþìáôá», «ðïëéôéêïß ðñüóöõãåò», «ç ÷þñá ìáò ÷ïñÞ-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 142
ãçóå ðïëéôéêü Üóõëï óå äýï ¢ñáâåò áíôéöñïíïýíôåò», «Ï × êáé ç Ø ðáíôñåýôçêáí ìå

ðïëéôéêü ãÜìï» ê.á.
27ç ¢óêçóç:
Óôï êåßìåíï ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óõ÷íÜ ïíïìáôéêÜ óýíïëá, ðïõ áðïôåëïýíôáé

áðü áöçñçìÝíá ïõóéáóôéêÜ êáé áðü ìéá ãåíéêÞ ðñïóäéïñéóôéêÞ ... Íá ìå-
ôáôñÝøåôå ôá ðáñáðÜíù ïíïìáôéêÜ óýíïëá óå ñçìáôéêÝò öñÜóåéò.
ÁðÜíôçóç:
«åðéôá÷ýíïíôáé ïé äéáäéêáóßåò ôçò åíïðïßçóçò»
«áîéïðïéåßôáé Ýíá ôåñÜóôéï äõíáìéêü öõóéêþí êáé áíèñþðéíùí ðüñùí»
«åðáíáóõíäÝåôáé ï ïñèïëïãéóìüò ìå ôï óõíáéóèçìáôéóìü»
«ç äçìïêñáôßá ðñïóáñìüæåôáé óôéò óõíèÞêåò ôçò åðï÷Þò ìáò»
28ç ¢óêçóç:
Ãéá ôçí ðñïþèçóç ôçò ÅõñùðáúêÞò éäÝáò ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç Ý÷åé êáôÜ
êáéñïýò åêðïíÞóåé äéÜöïñá åêðáéäåõôéêÜ ðñïãñÜììáôá ... ðïõ ìðïñåß íá
óõìâÜëåé óôç ãíùñéìßá êáé óôç ãüíéìç óõíåñãáóßá ôùí ìáèçôþí ôçò Åíù-
ìÝíçò Åõñþðçò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 77)
ÁðÜíôçóç:
Óôçí Üóêçóç áõôÞ ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá äïõëÝøïõí óå ïìÜäåò, êáôáãñÜöïíôáò
ôéò åìðåéñßåò ôïõò áðü ôï åõñùðáúêü ôáîßäé ôïõò Þ ðñïôåßíïíôáò åíäå÷üìåíåò ðñïôÜóåéò
âåëôßùóçò ôùí õöéóôÜìåíùí åõñùðáúêþí åêðáéäåõôéêþí ðñïãñáììÜôùí.
Óå êÜèå ðåñßðôùóç ðñüêåéôáé ãéá Üóêçóç ìå áíïé÷ôü ðåñéå÷üìåíï, ðïõ ðñïûðïèÝôåé
ôçí ýðáñîç ó÷åôéêþí åìðåéñéþí (Lingua, Comenius) êáé åíáëëáêôéêþí ðñïôÜóåùí. Ãéá ü-
ëïõò áõôïýò ôïõò ëüãïõò, åìåßò åäþ äåí ðñïôåßíïõìå êÜðïéï õðüäåéãìá áðÜíôçóçò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 143
Ç ÐÅÉÈÙ 143
29ç ¢óêçóç:
ÕðïèÝóôå üôé Ýíáò íåáñüò áêñïáôÞò -ôçò äéêÞò óáò - ðåñßðïõ çëéêßáò- ðïõ
Þôáí ðáñþí óôçí ôåëåôÞ êáé Üêïõóå ôïí ëüãï, èÝëçóå óôç óõíÝ÷åéá íá åíç-
ìåñþóåé Ýíá ößëï ôïõ, ðïõ æåé óå Üëëç ðüëç ãéá ôá óçìåßá êáé ôéò éäÝåò ôïõ
ëüãïõ ðïõ ôïõ Ýêáíáí ìåãáëýôåñç åíôýðùóç.
á) Ôé èá ôïõ Ýãñáöå Üñáãå óå ìéá åðéóôïëÞ; (ìÝ÷ñé 300 ëÝîåéò).
â) ÅíáëëáêôéêÜ: Ôé èá Ýãñáöå ï ßäéïò áêñïáôÞò óôï ößëï ôïõ ó÷åôéêÜ ìå
ôï ôé ðéóôåýåé üôé èá êåñäßóïõí ïé íÝïé ôçò ÅëëÜäáò ìåëëïíôéêÜ ìå ôçí Ý-
íôáîç ôçò ÷þñáò ôïõò óôçí ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá; (ìÝ÷ñé 300 ëÝîåéò).
ÁðÜíôçóç:
á) ÁèÞíá, 28/5/1979
ÁãáðçôÝ Íéêüëá,
Óïõ ãñÜöù ãéá íá óïõ ìåôáäþóù ìßá ìïíáäéêÞ áßóèçóç. Ôçí áßóèçóç üôé åßóáé Þ
ãßíåóáé ìÝñïò ôçò éóôïñßáò ôïõ ôüðïõ óïõ. Ãéáôß óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, éóôïñéêÝò åßíáé ïé
óôéãìÝò ôéò ïðïßåò Ýæçóá óÞìåñá, áêïýãïíôáò ôï ëüãïõ ôïõ ¸ëëçíá ðñùèõðïõñãïý,
ìå áöïñìÞ ôçí õðïãñáöÞ ôçò óõíèÞêçò «ðåñß ðñïó÷ùñÞóåùò ôçò ÅëëÜäïò óôçí Åõ-
ñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ Êïéíüôçôá êáé óôçí ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá ÁôïìéêÞò ÅíÝñãåéáò».
Ï ðñùèõðïõñãüò ôçò ÷þñáò ìáò, áöïý åõ÷áñßóôçóå ôçí åõñùðáúêÞ åðéôñïðÞ êáé ôéò
îÝíåò áíôéðñïóùðåßåò ãéá áõôÞ ôïõò ôçí éóôïñéêÞ áðüöáóç, ìßëçóå ãéá ôçí ðñïóöïñÜ
ôïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò óôïí åõñùðáúêü ðïëéôéóìü. ÓôÜèçêå éäéáßôåñá, óôéò ðñïïðôéêÝò
êáé ôçí åõêáéñßá ðïõ Ý÷åé ç ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôçôá, íá åíéó÷ýóåé ôéò óõíåñãáóßåò ìå ôïí
åõñýôåñï âáëêáíéêü êáé ìåóïãåéáêü ÷þñï, ÷Üñç óôç óõììåôï÷Þ ôçò ÅëëÜäáò.
Áõôü üìùò, ðïõ ðñïêÜëåóå éäéáßôåñç åíôýðùóç óôïõò ðáñéóôÜìåíïõò, Þôáí ç åêôå-
íÞò áíáöïñÜ ôïõ ïìéëçôÞ óôï åõñùðáúêü ôïõ üñáìá. Ï Ê. ÊáñáìáíëÞò áíáöÝñèçêå
óôçí éóôïñéêÞ åðéôáãÞ ôçò åõñùðáúêÞò åíïðïßçóçò êáé óôç ìïíáäéêÞ åõêáéñßá ðïõ ðñï-
óöÝñåôáé ìÝóù áõôÞò, ãéá íá åîáóöáëéóôåß ç åéñÞíç, íá ðñïá÷èåß ï åõñùðáúêüò ðïëéôé-
óìüò êáé íá áíáìïñöùèïýí ïé äçìïêñáôéêïß êáé ðïëéôåéáêïß èåóìïß ôçò Åõñþðçò.
Áíáãíþñéóå ôçí ýðáñîç ðñïâëçìÜôùí ëüãù ôùí ôåñáóôßùí êïéíùíéêïðïëéôéêþí êáé
ïéêïíïìéêþí áëëáãþí, áëëÜ õðïóôÞñéîå ìå èÝñìç, üôé ç åíïðïßçóç ôïõ êáôáêåñìáôé-
óìÝíïõ åõñùðáúêïý ÷þñïõ åßíáé ìïíüäñïìïò.
Åðñüêåéôï, üðùò áíôéëáìâÜíåóáé, ãéá Ýíáí êáôáôïðéóôéêü êáé áéóéüäïîï ëüãï ìå
óáöåßò áíáöïñÝò óôï ìÝëëïí êáé ôéò ðñïïðôéêÝò ôçò åõñùðáúêÞò éäÝáò.
ÖéëéêÜ, Ãñçãüñçò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 144
â) ÁèÞíá, 28/5/1979
Óïõ ãñÜöù ìå áöïñìÞ ôç óçìåñéíÞ õðïãñáöÞ ôçò óõíèÞêçò «ðåñß ðñïó÷ùñÞóå-
ùò ôçò ÅëëÜäïò óôçí ÅõñùðáúêÞ ÏéêïíïìéêÞ Êïéíüôçôá êáé óôçí ÅõñùðáúêÞ Êïéíüôç-
ôá ÁôïìéêÞò ÅíÝñãåéáò». Áíáìößâïëá, ðñüêåéôáé ãéá ìßá ôïìÞ óôçí ðïëéôéêÞ éóôïñßá ôçò
ÅëëÜäáò, ôçò ïðïßáò ôéò óõíÝðåéåò äåí åßìáóôå áêüìá óå èÝóç íá áíôéëçöèïýìå êáé íá
ïñßóïõìå.
ÐÝñá áðü êÜèå äéáöùíßá -ðñÜãìá ëïãéêü, áöïý ôï Üãíùóôï, ðÜíôïôå ðñïêáëåß äÝ-
ïò êáé áíáóöÜëåéá- ïé ðñïïðôéêÝò ðïõ áíïßãïíôáé, éäéáßôåñá ãéá åìÜò ôïõò íÝïõò, åßíáé
ìåãÜëåò.
Ðñþôá-ðñþôá, ôá öáéíüìåíá ôïõ ðáñåëèüíôïò (Ýëëåéììá äçìïêñáôßáò, êáôáðÜôçóç
áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí, êßíäõíïò ðïëÝìïõ) èá åîáöáíéóôïýí. Ôï êñÜôïò äéêáßïõ èá
åìðåäùèåß. Ïé äçìïêñáôéêïß èåóìïß èá åíéó÷õèïýí êáé ïé ðïëéôéêÝò åëåõèåñßåò èá êá-
ôï÷õñùèïýí.
ÅðéðëÝïí, ùò ìáèçôÝò (Þ ùò öïéôçôÝò êáé óðïõäáóôÝò, áýñéï) èá Ý÷ïõìå ôçí åõ-
êáéñßá íá åðéóêåöèïýìå ôéò ÷þñåò ôçò õðüëïéðçò Åõñþðçò, íá áíôáëëÜîïõìå åêðáé-
äåõôéêÝò åìðåéñßåò, íá åìðëïõôßóïõìå ôá åêðáéäåõôéêÜ ìáò ðñïãñÜììáôá êáé íá äéåõ-
ñýíïõìå ôïõò åðáããåëìáôéêïýò ìáò ïñßæïíôåò.
Ç åëåýèåñç äéáêßíçóç éäåþí êáé áíèñþðùí óå ìßá åíéáßá Þðåéñï åêáôïììõñßùí áí-
èñþðùí èá äéåõêïëýíåé ôç ëýóç ôùí ðñïâëçìÜôùí ðïõ áíôéìåôùðßæïõìå óÞìåñá êáé èá
ðñïêñßíåé ôùí ðïëõöõëåôéêÞ êáé ðïëõðïëéôéóìéêÞ óõíýðáñîç, äßíïíôáò Ýíá ç÷çñü ñÜðéóìá
óôá öáéíüìåíá öõëåôéêþí êáé ðïëéôéóìéêþí äéáêñßóåùí, ðïõ ìïéÜæïõí íá áíáâéþíïõí.
ÔÝëïò, ç ãüíéìç áíôáëëáãÞ éäåþí êáé ç ïéêïíïìéêÞ åíßó÷õóç ðïõ èá äå÷èåß ç ÷þ-
ñá ìáò, èá èÝóåé Ýíá ïñéóôéêü ôÝñìá óôç ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáèõóôÝñçóç ôïõ ôüðïõ
êáé èá åíèáññýíåé åðé÷åéñçìáôéêÝò Þ Üëëåò äñáóôçñéüôçôåò, ðïõ èá áõîÞóïõí ôçí á-
ðáó÷üëçóç êáé ôéò åõêáéñßåò.
ÖéëéêÜ, Ãñçãüñçò
30ç ¢óêçóç:
Íá áîéïëïãÞóåôå ôï åðé÷åßñçìá «ÁõôÞ ç áíáãíþñéóç ôçò ðñïóäßäåé ôçí õ-

ðï÷ñÝùóç, áêïëïõèþíôáò ôçí áéþíéá èÝëçóç ðïõ êõâåñíÜ áõôüí ôïí êü-
óìï, íá ðáñá÷ùñåß ôç íßêç óôïí êáëýôåñï êáé óôïí ðéï äõíáôü êáé íá äÝ-
÷åôáé ôçí õðïôáãÞ ôùí êáêþí êáé áäýíáìùí», óýìöùíá ìå üóá Ý÷åôå äé-
äá÷èåß ðñïçãïõìÝíùò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 79)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 145
Ç ÐÅÉÈÙ 145
ÁðÜíôçóç:
Ôï ðéï ðÜíù åðé÷åßñçìá äåí áíôÝ÷åé áõóôçñÞ êñéôéêÞ. Ðñüêåéôáé ãéá óõìðÝñáóìá
ðïõ ðáñÜãåôáé ìå ëïãéêïöáíÞ ôñüðï áðü ôéò ðñïêåßìåíåò, ïé ïðïßåò üìùò äåí Ý÷ïõí
êáìßá ó÷Ýóç ìå ôçí ðñáãìáôéêüôçôá. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ïé ðñïêåßìåíåò åßíáé:
á) ç áîßá ôùí äéáöüñùí öõëþí åßíáé ëßãï Þ ðïëý ìåãáëýôåñç.
â) ï áéþíéïò íüìïò ðáñá÷ùñåß ôç íßêç óôïí êáëýôåñï êáé óôï ðéï äõíáôü.
ÓõìðÝñáóìá: ¢ñá, êÜðïéåò áíþôåñåò öõëÝò ðñÝðåé íá êõñéáñ÷Þóïõí óå êÜðïéåò
êáôþôåñåò.
¼ðùò ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå, ôï åðé÷åßñçìá åßíáé Ýãêõñï (ðáñÜãåôáé áðü
ôéò ðñïêåßìåíåò êáôÜ ëïãéêÞ áíáãêáéüôçôá), áëëÜ åßíáé êáé ëïãéêÜ åóöáëìÝíï (áíáëç-
èÝò), ãéáôß äåí áíôáðïêñßíåôáé óôçí ðñáãìáôéêüôçôá (áëÞèåéá, ðïéïò åßíáé áõôüò ï «áé-
þíéïò íüìïò»;).
31ç ¢óêçóç:
ÐñïóðáèÞóôå íá áíáóêåõÜóåôå ïñéóìÝíá áðü ôá åðé÷åéñÞìáôá ôïõ êåéìÝ-

íïõ, óå Ýíá äéêü óáò êåßìåíï 200-300 ëÝîåùí. Ðïéåò Ýííïéåò-áîßåò èá
ðñïóðáèÞóåôå íá «ðñïóôáôÝøåôå» êáé ðïéåò èá ðñïâÜëåôå óôçí åðé÷åéñç-
ìáôïëïãßá óáò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 79)
ÁðÜíôçóç:
Ï ñáôóéóìüò åßíáé äüãìá óýìöùíá ìå ôï ïðïßï õðÜñ÷åé óýíäåóìïò ìåôáîý öõëåôé-
êþí êáé ðïëéôéóôéêþí ãíùñéóìÜôùí êáé üôé ïñéóìÝíåò öõëÝò åßíáé áíþôåñåò áðü ôéò Üë-
ëåò. Ôï öáéíüìåíï îåêéíÜåé üôáí óôç óõíåßäçóç åíüò ëáïý (Þ ìéáò êïéíùíéêÞò ïìÜäáò)
ãéá ôçí áíùôåñüôçôá êáé ôçí «êáèáñüôçôÜ» ôïõ, áíáìåé÷èåß ôï ìßóïò ãéá Üëëïõò ëáïýò-
öõëÝò (Þ Üëëåò ïìÜäåò).
ÃåíéêÜ, ï ñáôóéóìüò åßíáé åðéãÝííçìá ôïõ áíôáãùíéóôéêïý ðíåýìáôïò, ôï ïðïßï á-
íáðôý÷èçêå óôéò óõãêñïýóåéò ìåôáîý ïìÜäùí ãéá êõñéáñ÷ßá êáé åíóùìáôþèçêå óôçí é-
äåïëïãßá, áëëÜ êáé ôïõò èåóìïýò ôçò êñáôéêÞò åîïõóßáò.
Ùóôüóï, åðéóôáìÝíåò Ýñåõíåò âéïëüãùí, áíèñùðïëüãùí, êïéíùíéïëüãùí êáé å-
èíïëüãùí áðÝäåéîáí ôï áâÜóéìï «ðåñß âéïëïãéêÞò áíùôåñüôçôáò» êÜðïéáò öõëÞò. Åðé-
ðëÝïí, ïé éóôïñéêÝò êáé ïé áñ÷áéïëïãéêÝò Ýñåõíåò, áíáãíùñßæïõí ôéò ãüíéìåò áíôáëëá-
ãÝò ìåôáîý ôùí ðïëéôéóìéêþí óõóôçìÜôùí êáé ðáñáäÝ÷ïíôáé üôé êáíÝíáò ðïëéôéóìüò äå
äçìéïõñãåßôáé ìå «ðáñèåíïãÝíåóç».
Ç éäÝá «ðåñß öõëåôéêÞò Þ åèíéêÞò êáèáñüôçôáò» (Ýíá áêüìá óôïé÷åßï ôçò ñáôóéóôé-
êÞò èåùñßáò) äçìéïõñãåßôáé ìå ôçí ïñãÜíùóç ìéáò «äÞèåí» óõìðáãïýò êáé áäéáöïñï-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 146
ðïßçôçò ïìÜäáò ðïõ Ý÷åé óõãêåêñéìÝíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ: ôçí õâñéóôéêÞ áðïâïëÞ ôïõ
äéáöÝñïíôïò êáé ôç ìåôáôñïðÞ ôïõ óå áðåéëçôéêü å÷èñü, ôçí åíáíôßùóç óôï áíïìïéï-
ãåíÝò êáé ôç öñßêç áðÝíáíôé óôçí ðïëéôéóìéêÞ äéáöïñåôéêüôçôá.
Êáé ó’ áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç üìùò, ç åðéóôÞìç áíáöÝñåé ìå ñçôü-êáôçãïñçìáôéêü
ôñüðï üôé äåí õðÜñ÷ïõí öõëåôéêÜ «êáèáñÝò» öõëÝò, áëëÜ ìïíÜ÷á öõëÝò-ìéãÜäåò.
ÅîåôÜæïíôáò ôÝëïò, ôá áßôéá ôïõ ñáôóéóìïý êáôáëÞãïõìå óôï óõìðÝñáóìá üôé ðñü-
êåéôáé ãéá ðáñÜëïãç, ëïãéêÜ åóöáëìÝíç êáé áöåëÞ èåþñçóç ôùí áíèñùðßíùí ðñáã-
ìÜôùí. Ùò êõñéüôåñç áéôßá ðñïâÜëëïíôáé ôá «óôåñåüôõðá». Ïé óôåñåüôõðåò áíôéëÞøåéò,
îåêéíïýí áðü ôçí áðëïõóôåõôéêÞ/áöåëÞ ôÜóç ôïõ áíèñþðïõ íá êáôáôÜóóåé ðñüóùðá
êáé ãåãïíüôá óå «êáôçãïñßåò». Ôá óôåñåüôõðá åßíáé áöåëÞ êáé åðéêßíäõíá ãéáôß áðï-
êôïýí óõ÷íÜ ôçí éó÷ý áîéùìÜôùí, ôá ïðïßá äéåõêïëýíïõí üðïéïí ôá ìåôá÷åéñßæåôáé ãéá-
ôß ôïí áðáëëÜóóïõí áð’ ôç «âÜóáíï» ôçò êáôáíüçóçò, ôçò óýíèåóçò êáé ôçò áíÜëõóçò
äåäïìÝíùí, ôçò óêÝøçò «åí ãÝíåé» êáé öõóéêÜ, ôçò áðüäåéîçò üóùí ëÝåé.
Áêñéâþò, ëïéðüí, åðåéäÞ «ôï óôåñåüôõðï» åßíáé õðåñáðëïúêü, õðåñâïëéêü êáé ãåíé-
êåõôéêü ó÷çìáôïðïéåßôáé, óõãêñáôåßôáé, áöïìïéþíåôáé êáé ÷ñçóéìïðïéåßôáé ùò ôï «åðé-
÷åßñçìá» ôïõ êÜèå ñáôóéóôÞ ñÞôïñá. Åìöáíßæåôáé äçëáäÞ, ùò ðåðïßèçóç ç ïðïßá äåí
åäñáéþíåôáé óå êÜðïéá õðüèåóç ðïõ ìðïñåß íá áðïäåé÷èåß ïñèÞ Þ ëáíèáóìÝíç, áëëÜ
óå êÜôé ôï «ìåôáöõóéêü» (óáí ôïí «áéþíéï íüìï» ôïõ êåéìÝíïõ), ôï ïðïßï öõóéêÜ äåí
ìðïñåß íá ëçöèåß, óå êáìßá ðåñßðôùóç êáé áðü êáíÝíáí, ùò áíôéêåéìåíéêü ãåãïíüò.
32ç ¢óêçóç:
Ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï ðáñïõóéÜæåé äéáöïñåôéêÝò áíôéäñÜóåéò ôïõ ðëÞèïõò

áðÝíáíôé óå Ýíáí ðïëéôéêü/ðñïðáãáíäéóôÞ. Ðïéïé ðáñÜãïíôåò õðïâïçèïýí
ôç äçìéïõñãßá ðáèçôéêþí äåêôþí; Áðü ôçí Üëëç ìåñéÜ ôé âïçèÜåé ôï äÝêôç
í’ áíôéóôáèåß óôçí ðñïðáãÜíäá; Íá áðáíôÞóåôå ðáßñíïíôáò õðüøç óáò ôçí
ðåñéãñáöÞ êáé ôá ó÷üëéá ôïõ êåéìÝíïõ· ìðïñåßôå, öõóéêÜ, íá ðñïóèÝóåôå
ôéò ðñïóùðéêÝò óáò áðüøåéò ðÜíù óôï èÝìá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 80)
ÁðÜíôçóç:
Ç ðñïïäåõôéêÞ õóôåñßá ðïõ öáßíåôáé íá êáôáëáìâÜíåé ôï ðëÞèïò üôáí Ýñ÷åôáé óå å-
ðáöÞ ìå ôïí ðïëéôéêü/ðñïðáãáíäéóôÞ, äåí åñìçíåýåôáé ìüíï ìå ëïãéêïýò/ðñáêôéêïýò
üñïõò, áëëÜ êáé ìå øõ÷ïëïãéêïýò. Ï Üíèñùðïò áíáãêÜæåôáé íá õðïêýøåé üôáí êáôá-
êëýæåôáé áðü åðé÷åéñÞìáôá, äüãìáôá, «ðíåõìáôéêÜ óõíèÞìáôá» êáé êõñßùò ðñïðáãáí-
äéóôéêÜ ìçíýìáôá.
×Üñç óôçí ðñïðáãÜíäá, äéÜöïñïé ðïëéôéêïß öïñåßò, ìðïñïýí íá åðçñåÜæïõí óå
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 147
Ç ÐÅÉÈÙ 147
ðïëý ìåãÜëï âáèìü ôç óêÝøç êáé ôç óõìðåñéöïñÜ ôùí ìáæþí, éäéáßôåñá óå ìßá åðï÷Þ,
üðïõ ôá ôå÷íéêÜ ìÝóá (ôçëåüñáóç, ñáäéüöùíï, åðéêïéíùíßåò) ðáñÝ÷ïíôáé áðëü÷åñá.
Óýìöùíá ìÜëéóôá ìå ôç íáæéóôéêÞ ðïëéôéêÞ èåùñßá, ïé ìåãÜëåò ìÜæåò äåí êáôáíï-
ïýí ôéò áöçñçìÝíåò Ýííïéåò êáé óõãêéíïýíôáé ìüíï áðü ôï óõíáßóèçìá, óôï ïðïßï âñß-
óêïíôáé ïé ðçãÝò ôùí áíôéäñÜóåþí ôïõò, ôüóï ôùí èåôéêþí üóï êáé ôùí áñíçôéêþí. Êá-
ôÜ ôïõò íáæéóôÝò (êáé üëá ôá óõíáöÞ éäåïëïãéêþò êáèåóôþôá), ç äõíáôüôçôá áöïìïßù-
óçò óôéò ëáúêÝò ìÜæåò åßíáé ðåñéïñéóìÝíç, ëüãù ôçò Üìâëõíóçò ôçò äéáíïçôéêÞò ôïõò é-
êáíüôçôáò êáé ôçò êáëëéÝñãåéáò ïìáäéêþí óõíáéóèçìÜôùí. Ãé’ áõôïýò ôïõò ëüãïõò, êÜ-
èå áðïôåëåóìáôéêÞ ðñïðáãÜíäá ðåñéïñßæåôáé óå åëÜ÷éóôá óôáèåñÜ óçìåßá, ôá ïðïßá á-
îéïðïéåß ìå Ýíôïíåò óôåñåüôõðåò öñÜóåéò. Ï ëáüò, õðïóôçñßæïõí ïé íáæéóôÝò, äå èá èõ-
ìçèåß ðáñÜ ôüôå ìüíï, üôáí ôïõ åðáíáëÜâïõí ÷ßëéåò öïñÝò ïñéóìÝíåò áðëÝò Ýííïéåò.
Ç áíôßóôáóç óôçí ðñïðáãÜíäá êáé óôçí êÜèå åßäïõò «ñéíïêåñßôéäá» åîáñôÜôáé áðü
ôïõò ìç÷áíéóìïýò Üìõíáò ðïõ Ý÷åé áíáðôýîåé êÜèå ðïëßôçò îå÷ùñéóôÜ. Ç ðíåõìáôéêÞ
êáëëéÝñãåéá, åðïìÝíùò, ç áíï÷Þ áðÝíáíôé óôç äéáöïñåôéêüôçôá, ç áíáëõôéêÞ êáé êñéôéêÞ
óêÝøç êáé ôï ðñïóùðéêü Þèïò åßíáé åêåßíá ôá áíôéóþìáôá ðïõ âïçèïýí ôïí «áíèñþðé-
íï ïñãáíéóìü» íá áíôÝîåé óôéò åðéèÝóåéò ôùí «öáóéæïõóþí» ðïëéôéêþí ðñïôÜóåùí.
33ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôá áðïóðÜóìáôá áðü ìéá óõíÝíôåõîç ðïõ Ýãéíå óôéò 13-8-1985,

ðñþôá ìå ôïí Éñáíü êáé óôç óõíÝ÷åéá ìå ôïí Éñáêéíü ÐñåóâåõôÞ, ó÷åôéêÜ
ìå ôç äéÝíåîç ôùí äýï êñáôþí. Áí äå ãíùñßæåôå áðü Üëëç ðçãÞ ôá ãåãïíü-
ôá, ìðïñåßôå íá áðïöáóßóåôå ìå âåâáéüôçôá ðïéï áðü ôá äýï êñÜôç Ý÷åé ôï
äßêáéï ìå ôï ìÝñïò ôïõ; Ðïéïò Þôáí ï åéóâïëÝáò; Ðïéïò âñéóêüôáí óå êá-
ôÜóôáóç Üìõíáò;
Âñßóêåôå üôé êÜðïéåò ëÝîåéò, ìÝóá áðü ôï ëüãï ôùí äýï Ðñåóâåõôþí êéí-
äõíåýïõí íá ÷Üóïõí ôï íüçìÜ ôïõò, «íá óêïôùèïýí» üðùò èá Ýëåãå ï ðïé-
çôÞò; ÓõæçôÞóôå ôï èÝìá ôùí äéáöïñåôéêþí ïðôéêþí ãéá ôï ßäéï æÞôçìá, ü-
ðùò áðïôõðþíåôáé óôç ãëþóóá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 81)
ÁðÜíôçóç:
• Ðñïôïý ðñï÷ùñÞóïõìå óôçí áðÜíôçóç ôçò åñþôçóçò, êñßíåôáé óêüðéìï íá ðáñáôå-
èïýí ïñéóìÝíåò ðëçñïöïñßåò ãéá ôïí ðüëåìï ÉñÜí - ÉñÜê (1980-1988).
Ôï ÓåðôÝìâñéï ôïõ 1980, ìå áöïñìÞ ôéò éñáêéíïúñáíéêÝò ìåèïñéáêÝò äéáöïñÝò óôïí
ðïôáìü Óáô áë-¢ñáìð (ðïõ ó÷çìáôßæåôáé áðü ôç óõìâïëÞ ôïõ Ôßãñç êáé ôïõ ÅõöñÜôç),
áëëÜ êáé ðñïôéìþíôáò íá ìç äéáêéíäõíåýóåé éóëáìéêÞ åðáíÜóôáóç óôï åóùôåñéêü ôçò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 148
÷þñáò ôïõ, ï ðñüåäñïò ôïõ ÉñÜê, ÓáíôÜì ×ïõóåÀí äéÝôáîå ôïí éñáêéíü óôñáôü íá åé-
óâÜëåé óôçí ðåôñåëáéïðáñáãùãü íïôéïäõôéêÞ éñáíéêÞ åðáñ÷ßá ×ïõæåóôÜí. Ôá éñáêéíÜ
óôñáôåýìáôá åéóâïëÞò üìùò, óõíÜíôçóáí áðñïóäüêçôç êáé åêðëçêôéêÜ áðïôåëåóìáôé-
êÞ áíôßóôáóç áðü ôï èåùñïýìåíï ùò åîáóèåíçìÝíï éñáíéêü óôñáôü.
Ìå áõôÞ ôçí åéóâïëÞ, îåêßíçóå Ýíáò ïêôÜ÷ñïíïò ðüëåìïò öèïñÜò ðïõ Ýëçîå ôïí É-
ïýëéï ôïõ 1988, üôáí ôï ÉñÜí æÞôçóå åêå÷åéñßá, åîáíôëçìÝíï áðü ôçí ðïëåìéêÞ ðñï-
óðÜèåéá. Ï áðïëïãéóìüò ôïõ ðïëÝìïõ, óýìöùíá ìå åêôéìÞóåéò Þôáí 400.000 íåêñïß
êáé 750.000 ôñáõìáôßåò, åíþ åðéâÜñõíå êáé ôá äýï êñÜôç ìå ôåñÜóôéá ÷ñÝç. Óýìöùíá
ìå åêôéìÞóåéò ï ðüëåìïò óôïß÷éóå 644 äéò. äïëÜñéá óôï ÉñÜí êáé 452 óôï ÉñÜê áðü æç-
ìéÝò êáé áðþëåéá åóüäùí áðü ðåôñÝëáéá.
(Ðçãç: á) Éóôïñéêüò ¢ôëáò 20ïò áéþíáò, åêä. Ç ÊáèçìåñéíÞ, óåë. 166-167, â) Å-
ãêõêëïðáßäåéá ÐÜðõñïò-Larousse-Britannica, åêä. ÐÜðõñïò, ôüìïò 30, óåë. 116).
• ×ùñßò íá ãíùñßæïõìå ôçí áêñßâåéá ôùí ãåãïíüôùí, áðü ôïõò ëüãïõò ôùí äýï ðñå-
óâåõôþí äåí ìðïñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå ðïéï áðü ôá äýï êñÜôç Ý÷åé ôï äßêáéï ìå
ôï ìÝñïò ôïõ Þ ðïéï êñÜôïò âñéóêüôáí óå êáôÜóôáóç Üìõíáò. Áõôü óõìâáßíåé ãéáôß
êáé ïé äýï ðñåóâåõôÝò åðéèõìïýí íá åðçñåÜóïõí ôïí áêñïáôÞ õðÝñ ôùí èÝóåþí
ôïõò áðïêñýðôïíôáò Þ ôïíßæïíôáò êÜðïéá óõãêåêñéìÝíá ãåãïíüôá. ¸ôóé, ï Éñáíüò
ðñÝóâõò ôïíßæåé ôéò áãñéüôçôåò ôïõ éñáêéíïý óôñáôïý áðïêñýðôïíôáò ôçí áðïóôáèå-
ñïðïéçôéêÞ ôáêôéêÞ ôïõ ÉñÜí ðñéí áðü ôçí åéóâïëÞ, åíþ ï Éñáêéíüò äéðëùìáôéêüò, õ-
ðåñôïíßæåé ôéò å÷èñïðñáîßåò ôïõ ÉñÜí êáé ôç óõãêÝíôñùóç óôñáôåõìÜôùí óôç ìåèü-
ñéï, ÷ùñßò íá êÜíåé êáìßá íýîç ãéá ôç óçìåñéíÞ êáôÜóôáóç, ôéò âéáéïðñáãßåò ôùí óõ-
ìðáôñéùôþí ôïõ êáé ôçí áðïôåëìÜôùóç ôïõ ðïëÝìïõ.
ÖáíåñÞ, ôÝëïò, åßíáé ç äéáöïñåôéêÞ ÷ñÞóç ôùí ëÝîåùí áðü ôïõò äýï äéðëùìáôéêïýò
áðåóôáëìÝíïõò. Ïé ëÝîåéò «åéñçíéêÜ», «åðßèåóç», «íüìéìï äéêáßùìá áõôïÜìõíáò», «õðåý-
èõíïò» ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áíÜëïãá ìå «ôá ìÝôñá êáé ôá óôáèìÜ» ôùí äýï ïìéëçôþí. Ç åé-
óâïëÞ ÷áñáêôçñßæåôáé ùò áõôïÜìõíá, áëëÜ êáé ùò ëïõôñü áßìáôïò. Õðåýèõíïò ïíïìÜæå-
ôáé ôüóï åêåßíïò ðïõ åîáðïëýåé ôçí åéóâïëÞ, áëëÜ êáé áõôüò ðïõ ôçí õößóôáôáé ê.ï.ê.
34ç ¢óêçóç:
ÕðïèÝóôå üôé ìå ôçí éäéüôçôá ôïõ ðïëéôéêïý ó’ Ýíá áðü ôá åìðüëåìá êñÜôç
ðñïóðáèåßôå íá ðåßóåôå ôïõò óõìðïëßôåò óáò íá äå÷ôïýí ôçí åéñÞíç ðïõ
ðñïôåßíïõí ïé áíôßðáëïé. Ôé åßäïõò åðé÷åéñÞìáôá èá ÷ñçóéìïðïéïýóáôå;
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 149
Ç ÐÅÉÈÙ 149
ÁðÜíôçóç:
Áò õðïäõèïýìå ôïí Éñáêéíü ðïëéôéêü:
Óõìðïëßôåò êáé óõìðïëßôéóóåò,
Åäþ êáé ðÝíôå ÷ñüíéá ç ÷þñá ìáò Ý÷åé áðïäõèåß óå ìßá õðåñðñïóðÜèåéá ðñïêåé-
ìÝíïõ íá äéáóöáëßóåé ôçí åäáöéêÞ ôçò áêåñáéüôçôá êáé ôçí åèíéêÞ ôçò áíåîáñôçóßá. ¼-
ëïé ãíùñßæïõìå ôéò õðåñÜíèñùðåò äéðëùìáôéêÝò ðñïóðÜèåéåò ðïõ êáôÝâáëå ï ðñüå-
äñüò ìáò, ãéá íá äéáóþóåé ôçí åéñÞíç.
Ôï êáèåóôþò ôçò ãåßôïíïò, üìùò, Þôáí áäéÜëëáêôï. ÓõíÝ÷éóå ôéò ðñïêëÞóåéò ôïõ, å-
ðéèõìþíôáò ôçí áðïóôáèåñïðïßçóç ôçò ÷þñáò êáé åðéèõìþíôáò íá åðéâÜëëåé Ýíá èåï-
êñáôéêü êáèåóôþò, ìå áðïêïñýöùìá ôï âïìâáñäéóìü ôùí ðáñáìåèüñéùí ðüëåþí ìáò,
×áñðßí, ÌåíôÝëç êáé Æïñìðáôßá. Ôüôå, ï óôñáôüò ìáò áíôÝäñáóå, åéóâÜëëïíôáò óôï É-
ñÜí êáé ðñïóðáèþíôáò íá äéáóþóåé ôçí åèíéêÞ áíåîáñôçóßá ìáò.
Ï ðüëåìïò Þôáí äýóêïëïò êáé ïé áðþëåéåò ìåãÜëåò êáé áðü ôéò äýï ðëåõñÝò, áëëÜ
áõôü ðïõ ìáò åíèÜññõíå Þôáí ç ðßóôç ìáò ãéá ôï «äßêáéï ðüëåìï» ôïí ïðïßï äéåîÞãá-
ãå ï ëáüò ìáò. ÓÞìåñá, Ýðåéôá áðü ðÝíôå ÷ñüíéá ðïëÝìïõ, ï Ðñüåäñïò ìáò ðñïôåßíåé
åêå÷åéñßá êáé Üìåóç êáôÜðáõóç ôïõ ðõñüò. Ç åéñÞíç, ðïõ æçôïýìå èá óôçñßæåôáé óôçí
áðåëåõèÝñùóç êáé ôçí áíôáëëáãÞ ôùí áé÷ìáëþôùí êáé óôçí Ýíáñîç äéáðñáãìáôåýóå-
ùí. Áõôü ðïõ æçôïýìå åßíáé íá åðéëýóïõìå ôéò äéáöïñÝò ìáò åéñçíéêÜ, þóôå íá åßìáóôå
óßãïõñïé üôé äå èá îáíáóõãêñïõóôïýìå óôï ìÝëëïí.
35ç ¢óêçóç:
Íá óõãêåíôñþóåôå ðïëéôéêïýò ëüãïõò áðü ôéò åöçìåñßäåò Þ íá ìáãíçôï-

öùíÞóåôå êÜðïéï ðïëéôéêü ëüãï ðïõ ìåôáäüèçêå áðü ôï ñáäéüöùíï Þ ôçí
ôçëåüñáóç. Íá ðáñáôçñÞóåôå áí óôïõò ëüãïõò áõôïýò ðáñïõóéÜæïíôáé ï-
ñéóìÝíá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðïëéôéêïý ëüãïõ ðïõ áíáöÝñïíôáé óôï
ðáñáêÜôù áðüóðáóìá êáé íá ôá ó÷ïëéÜóåôå. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 83)
ÁðÜíôçóç:
Åäþ, ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá äïõëÝøïõí ìüíïé ôïõò Þ óå ïìÜäåò êáé íá óõëëÝîïõí
áðïóðÜóìáôá áðü ëüãïõò ðïëéôéêþí áñ÷çãþí êáé íá åîåôÜóïõí áí áõôïß Ý÷ïõí ôá å-
îÞò ÷áñáêôçñéóôéêÜ: ðëåïíáóìïýò, êáôÜ÷ñçóç óõíùíýìùí, äéáôýðùóç âåâáéùôéêÞ, Ý-
íôïíç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç êáé ìåãáëïóôïìßåò. Ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá óõëëÝîïõí
ðïëéôéêïýò ëüãïõò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ðñïåêëïãéêþí ðåñéüäùí Þ êáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá á-
íôåãêëÞóåùí óôï Êïéíïâïýëéï Þ óå Üëëá Fora. Ùò ðçãÝò èá ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïé-
Þóïõí ôéò êáèçìåñéíÝò åöçìåñßäåò, ôçí ôçëåüñáóç êáé ôï ñáäéüöùíï. Åìåßò ãéá ëü-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 150
ãïõò çèéêïýò êáé äåïíôïëïãéêïýò, äåí ðáñáèÝôïõìå êÜðïéï áðüóðáóìá (üðùò êÜíá-
ìå ðéï ðÜíù), áëëÜ ðåñéïñéæüìáóôå íá äþóïõìå êáôåõèõíôÞñéåò ãñáììÝò ãéá ôçí ïñ-
ãÜíùóç ôïõ õëéêïý ôçò ðáñïýóáò Üóêçóçò.
1ç Åñþôçóç:
Íá ãñÜøåôå ôá áíôþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí:

1. áíåñìÜôéóôïò 6. êáôáìåñéóìüò
2. Üëêéìïò 7. åðéôÜ÷õíóç
3. üìïñïò 8. êáôáêåñìáôéóìÝíïò
4. ïéêåßïò 9. èåìåëéþäçò
5. áíôéêåéìåíéêüôçôá 10. ÷åéñáöÝôçóç
ÁðÜíôçóç:
1. ÐñïóáíáôïëéóìÝíïò, 2. áäýíáìïò, áíßó÷õñïò, 3. ìáêñéíüò, 4. îÝíïò, 5. õðïêåé-
ìåíéêüôçôá, 6. óõãêåíôñùôéóìüò, 7. åðéâñÜäõíóç, 8. åíïðïéçìÝíïò, 9. áíïýóéïò, áóÞ-
ìáíôïò, 10. õðïäïýëùóç.
2ç Åñþôçóç:
Íá äþóåôå ôçí åëëçíéêÞ åñìçíåßá ãéá ôïõò ðéï êÜôù îåíéêïýò üñïõò:
1. O tempores, O mores!, 2. ex cathedra, 3. ex nihilo nihil, 4. éíãêüãíéôï,
5. in perpetuum, 6. in concreto, 7. in medias res, 8. ÉíôåñíÝô, 9. ßíôåî, 10.
ñåðïñôÜæ.
ÁðÜíôçóç:
1. ù êáéñïß, ù Þèç!, 2. áðü êáèÝäñáò, 3. åê ôïõ ìçäåíüò ìçäÝí, 4. áíåðßóçìá (é-
äéùôéêÜ), 5. ãéá ðÜíôá, 6. óõãêåêñéìÝíá, 7. óôï ìÝóï ôçò õðüèåóçò (ôçò ðëïêÞò), 8. äéá-
äßêôõï, 9. áëöáâçôéêüò êáôÜëïãïò ïíïìÜôùí, üñùí Þ ðñáãìÜôùí ðïõ âñßóêåôáé óôï ôÝ-
ëïò êÜèå âéâëßïõ, 10. äçìïóéïãñáöéêÞ Ýñåõíá åðÜíù ó’ Ýíá èÝìá.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 151
Ç ÐÅÉÈÙ 151
Ç ÐÅÉÈÙ ÓÔÏÍ
ÅÐÉÓÔÇÌÏÍÉÊÏ ËÏÃÏ
Ï åðéóôçìïíéêüò ëüãïò äéáöÝñåé áðü ôá ðñïçãïýìåíá åßäç ðïõ åîåôÜóáìå, óôá ìÝóá
ôçò ðåéèïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. Áðü ôç öýóç ôïõ, áðïäåéêôéêüò, åñìçíåõôéêüò êáé ðåñé-
ãñáöéêüò, óõíÞèùò êÜíåé åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ, áðåêäýåôáé ôï ìáíäýá ôçò óõãêéíç-
óéáêÞò öüñôéóçò êáé ôïõ óõíáéóèçìáôéóìïý êáé ðñïóðáèåß íá ðáñáìåßíåé üóï ôï äõ-
íáôüí ðéï áíôéêåéìåíéêüò êáé áðñüóùðïò.
1ç ¢óêçóç:
ÄïêéìÜóôå íá êÜíåôå ìéá äéáöïñåôéêÞ ðáñáãñáöïðïßçóç ôïõ êåéìÝíïõ.

ÐñïóÝîôå éäéáßôåñá ôç óõíï÷Þ ôïõ êåéìÝíïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 85)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 152
ÁðÜíôçóç:
Ìéá äéáöïñåôéêÞ ðáñáãñáöïðïßçóç åßíáé ç áêüëïõèç:
á) «ç óõæÞôçóç ãýñù áðü ôç óêïðéìüôçôá ... ðïõ ðñïâëÝðåé ôç èáíáôéêÞ ðïéíÞ (7§3
Óõíô. 1975), â) «Ôá åðé÷åéñÞìáôá áõôÜ åßíáé ðïëý óïâáñÜ ... ðåñéðôþóåéò ðïñåßáò ðñïò
ôï èÜíáôï», ã) «Ç áíéêáíüôçôá ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò íá áðïôñÝøåé ... ðáñÜ íá óêïôþ-
óïõí ôá èýìáôÜ ôïõò», ä) «Ôï åðé÷åßñçìá ôçò áíåëáóôéêüôçôáò ... åêäüóåùò ðëáíçìÝ-
íçò áðïöÜóåùò», å) «Ôï åðé÷åßñçìá üôé äåí åðéôñÝðåôáé ... ðñïçãåßôáé ôçò åôåñïðñï-
óôáóßáò» êáé óô) «¼ôáí ëïéðüí ç êñáôéêÞ ... üóïé áãùíéïýí ãéá ôç äéáôÞñçóÞ ôïõò».
2ç ¢óêçóç:
Ðþò ÷áñáêôçñßæåé ï óõããñáöÝáò ôá åðé÷åéñÞìáôá ãéá ôçí êáôÜñãçóç ôçò

èáíáôéêÞò ðïéíÞò; Åßíáé ðåéóôéêïß ïé ÷áñáêôçñéóìïß áõôïß;
ÁðÜíôçóç:
Ï É. ÌáíùëåäÜêçò ãñÜöåé: «Ôá åðé÷åéñÞìáôá áõôÜ åßíáé ðïëý óïâáñÜ, áëëÜ ü÷é á-
êáôáìÜ÷çôá». Ãéá ôï óõããñáöÝá, ðïõ ðñïóðáèåß íá áíáóêåõÜóåé áõôÜ ôá åðé÷åéñÞìá-
ôá ìå üñïõò êïéíùíéêïýò/ðñáêôéêïýò êáé íïìéêïýò, ôßðïôå äåí åßíáé áêáôáìÜ÷çôï êáé
Üñá, ï ÷áñáêôçñéóìüò ôïõ åßíáé äéêáéïëïãçìÝíïò.
3ç ¢óêçóç:
«Ôï åðé÷åßñçìá üôé äåí åðéôñÝðåôáé ç áöáßñåóç ... ôçí ðñïçãïýìåíç áõôï-
ðñïóôáóßá ôçò». Íá ó÷ïëéÜóåôå ôç óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá ôïõ óõããñáöÝá óôï
ðáñáðÜíù áðüóðáóìá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 86)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ðñïóðáèåß íá áíáóêåõÜóåé Ýíá áðü ôá ðéï óïâáñÜ åðé÷åéñÞìáôá õ-
ðÝñ ôçò êáôÜñãçóçò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò. Ôï üôé äçëáäÞ, «ç êñáôéêÞ åîïõóßá äåí åðé-
ôñÝðåôáé íá óêïôþíåé». Áðü Üðïøç êïéíùíéêÞ/ðñáêôéêÞ êáé íïìéêÞ äåí åíäéáöÝñåé êá-
èüëïõ «ôï çèéêü/ìåôáöõóéêü ôçò õðåñï÷Þò ôçò áíèñþðéíçò æùÞò». ¸ôóé, ç åðé÷åéñç-
ìáôïëïãßá ôïõ ðåñéïñßæåôáé óôï áí ç êïéíùíßá Ý÷åé ôï íïìéêü äéêáßùìá íá áõôïðñï-
óôáôåýåôáé, åêôåëþíôáò ìÝëç ôçò ðïõ Ý÷ïõí åðéäåßîåé áíôéêïéíùíéêÞ óõìðåñéöïñÜ.
¸ôóé ðñïôÜóóåé ôá ðéï êÜôù åðé÷åéñÞìáôá:
1ï åðé÷åßñçìá: ç æùÞ åßíáé Ýííïìï áãáèü
Ôï Ýííïìï áãáèü áíáãíùñßæåôáé áðü ìéá Ýííïìç ôÜîç.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 153
Ç ÐÅÉÈÙ 153
¢ñá, ç Ýííïìç ôÜîç ðñïóôáôåýåé ôç æùÞ.

2ï åðé÷åßñçìá: ¸ííïìç ôÜîç Ýîù áðü ôçí êñáôéêÞ åîïõóßá äå íïåßôáé.
Ç áíáãùãÞ ôïõ áãáèïý «áíèñþðéíç æùÞ» óå Ýííïìï, ïöåßëåôáé óôçí êñáôéêÞ åîïõóßá.
¢ñá, åßíáé ðáñÜëïãï íïìéêÜ, íá ðñïôÜóóåôáé ôï ðñþôï áðÝíáíôé óôç äåýôåñç.
3ï åðé÷åßñçìá: Áðü èåôéêÞ-êïéíùíéêÞ Üðïøç óôçí ðñïóôáóßá ðñïÝ÷åé áõôüò Þ áõ-
ôü ðïõ ðáñÝ÷åé ðñïóôáóßá.
ç æùÞ ðñïóôáôåýåôáé áðü ôçí êïéíùíßá.
¢ñá, ç áõôïðñïóôáóßá ðñïÝ÷åé ôçò åôåñïðñïóôáóßáò.
4ç ¢óêçóç:
ÎáíáäéáâÜóôå ôïí åðßëïãï ôïõ êåéìÝíïõ êáé ó÷ïëéÜóôå ôïí ôüíï ðïõ åðé-
êñáôåß. Åõèõãñáììßæåôáé Þ äéáöïñïðïéåßôáé áðü ôïí ôüíï ôïõ õðüëïéðïõ
êåéìÝíïõ; ÄïêéìÜóôå íá ãñÜøåôå Ýíáí åðßëïãï õéïèåôþíôáò ôïí ïõäÝôåñï
ôüíï ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï õðüëïéðï êåßìåíï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 86)
ÁðÜíôçóç:
ÎáíáäéáâÜæïíôáò ôï êåßìåíï ôïõ É. ÌáíùëåäÜêç, äéáðéóôþíïõìå üôé ï åðßëïãüò ôïõ
Ý÷åé äéáöïñåôéêü ýöïò êáé ôüíï áðü ôï õðüëïéðï êåßìåíï. Ôï áðñüóùðï, ôï áíáëõôé-
êü êáé áíôéêåéìåíéêü ýöïò ôùí ðñïçãïýìåíùí ðáñáãñÜöùí äßíåé ôç èÝóç ôïõ ó’ Ýíáí
óõíáéóèçìáôéêÜ öïñôéóìÝíï åðßëïãï. ÄéÜ÷õôç åßíáé ç åéñùíéêÞ, ó÷åäüí êáã÷áóôéêÞ
äéÜèåóç ôïõ óõããñáöÝá áðÝíáíôé ôïõò -êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ- «äÞèåí» õðåñáóðéóôÝò ôçò
áíèñþðéíçò áîéïðñÝðåéáò. Ï ßäéïò õðïóôçñßæåé, üôé ìéá ñéæéêÜ áíáìïñöùìÝíç êïéíùíßá
äå èá åß÷å ôçí áíÜãêç ôùí ðïéíþí ãéá íá õðÜñ÷åé. Ãéáôß êÜèå ðïéíÞ ðñïóâÜëåé ôçí áí-
èñþðéíç áîéïðñÝðåéá êáé Üñá, ðñïò ôçí êáôÜñãçóç ôùí ðïéíþí, ðñÝðåé íá óôñáöïýí
ïé «õðÝñìá÷ïé» ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí.
Ìßá åíáëëáêôéêÞ ãñáöÞ ôïõ åðéëüãïõ ôïõ êåéìÝíïõ èá Þôáí ç áêüëïõèç: «ÔÝëïò,
ôï åðé÷åßñçìá ãéá ôçí áíôéóõíôáãìáôéêüôçôá ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò äåí åßíáé éó÷õñü ïý-
ôå ôõðéêÜ, ïýôå ïõóéáóôéêÜ. ÔõðéêÜ, ãéáôß áíôéóõíôáãìáôéêïß êáíüíåò óôï óýíôáãìá äåí
õðÜñ÷ïõí êáé ïõóéáóôéêÜ ãéáôß ç èáíáôéêÞ ðïéíÞ ðñïóâÜëåé ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝ-
ðåéá ôüóï, üóï êáé ïé õðüëïéðåò ðïéíÝò (ë.÷. éóüâéá êÜèåéñîç), ðïõ åðéâÜëëïõí ôç óôÝ-
ñçóç ôçò ðñïóùðéêÞò åëåõèåñßáò, áõôïý ôïõ ïíôïëïãéêïý óôïé÷åßïõ ôçò áíèñþðéíçò ý-
ðáñîçò.
ÅðïìÝíùò, üëïé üóïé áãùíßæïíôáé ãéá ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá èá ðñÝðåé íá æçôÞ-
óïõí ôçí êáôÜñãçóç ôùí ðïéíþí, áëëÜ êáé ôç ñéæéêÞ áíáìüñöùóç ôïõ óõíüëïõ ôùí äï-
ìþí ôçò êïéíùíßáò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 154
5ç ¢óêçóç:
Óçìåéþóôå ôéò åéäéêÝò ëÝîåéò (åéäéêü ëåîéëüãéï) ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõã-

ãñáöÝáò, ð.÷. áíåëáóôéêüôçôá ôçò ðïéíÞò, äéÜðñáîç åãêëçìÜôùí, íïìïèå-
ôéêÞ ïñéïèÝôçóç, Ýííïìï áãáèü. ×ñçóéìïðïéÞóôå ðÝíôå áðü áõôÝò óå öñÜ-
óåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 86)
ÁðÜíôçóç:
Ïé åéäéêÝò ëÝîåéò ðïõ ìðïñïýìå íá óôá÷õïëïãÞóïõìå åßíáé ïé áêüëïõèåò: áíåëá-
óôéêüôçôá ôçò ðïéíÞò, äéÜðñáîç åãêëçìÜôùí, íïìïèåôéêÞ ïñéïèÝôçóç, Ýííïìï áãáèü,
äéêáóôéêÞ ðëÜíç, áíôéóõíôáãìáôéêÞ, áíáóôáëôéêü áðïôÝëåóìá, ç áõôïðñïóôáóßá, ç åôå-
ñïðñïóôáóßá, Ýêäïóç ðëáíçìÝíçò áðüöáóçò ê.á.
Ïé öñÜóåéò ðïõ óõíèÝóáìå åßíáé ïé ðéï êÜôù:
• Êýñéïé ¸íïñêïé, ðñïóÝîôå! ÕðÜñ÷åé êßíäõíïò äéêáóôéêÞò ðëÜíçò!
• Ç áðüöáóç ôïõ äéêáóôçñßïõ åßíáé áíôéóõíôáãìáôéêÞ.
• Ç áõôïðñïóôáóßá äåí ðñïêñßíåôáé óôéò ïñãáíùìÝíåò êïéíùíßåò, ùò ìÝóï êáôÜ
ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò.
• Ç áðüöáóç ôçò êõâÝñíçóçò åß÷å áíáóôáëôéêü áðïôÝëåóìá ãéá ôéò ðñïãñáì-
ìáôéæüìåíåò åñãáôéêÝò êéíçôïðïéÞóåéò.
• Óôçí õðüèåóç ×, õðÜñ÷åé ôï åíäå÷üìåíï Ýêäïóçò ðëáíçìÝíçò áðüöáóçò.
6ç ¢óêçóç:
Íá ãñÜøåôå Ýíá êåßìåíï ðïõ èá ðáñïõóéÜæåé: á) ôï ðñüâëçìá ðïõ áðá-

ó÷ïëåß ôï óõããñáöÝá, â) ôç èÝóç ôïõ, ã) ôá åðé÷åéñÞìáôÜ ôïõ, ä) ôï óõìðÝ-
ñáóìá óôï ïðïßï êáôáëÞãåé. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 86)
ÁðÜíôçóç:
Ï É. ÌáíùëåäÜêçò åðé÷åéñåß «åí Ýôåé» 1978 íá áíáóêåõÜóåé áðü Üðïøç êáèáñÜ íï-
ìéêÞ/èåôéêÞ, ôá åðé÷åéñÞìáôá ôùí õðÝñìá÷ùí ôçò êáôÜñãçóçò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò. Ï
ßäéïò ðéóôåýåé üôé ôá åðé÷åéñÞìáôá áõôÜ åßíáé óïâáñÜ áëëÜ äåí åßíáé áêáôáìÜ÷çôá. Ðñþ-
ôá- ðñþôá, õðïóôçñßæåé üôé ç åðéâïëÞ ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò óõíÜäåé ìå ôï êïéíü áßóèç-
ìá, åíþ ç áíôßëçøç üôé ï êáôáäéêáóìÝíïò óå èÜíáôï, áðïôåëåß ìïíáäéêÞ ðåñßðôùóç áí-
èñþðïõ ðïõ îåðåñíÜåé ôá üñéá ôçò áíèñþðéíçò ýðáñîçò, äåí éó÷ýåé áðüëõôá, áöïý êáé
ïé áíßáôá Üññùóôïé Þ ïé Üíèñùðïé ðïõ åêôåëïýí «áðïóôïëÝò èáíÜôïõ» âñßóêïíôáé óôçí
ßäéá «åîùáíèñþðéíç» êáôÜóôáóç.
¼óïí áöïñÜ óôçí áíáðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò íá ðåñéïñßóåé äñá-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 155
Ç ÐÅÉÈÙ 155
óôéêÜ ôçí åãêëçìáôéêüôçôá, äçëþíåé üôé êÜôé ôÝôïéï äåí Ý÷åé áðïäåé÷ôåß óôçí ðñÜîç. Ãéá-
ôß õðÜñ÷åé ç ðåñßðôùóç ôùí «åðáããåëìáôéþí åãêëçìáôéþí» (ë.÷. áðáãùãåßò), ðïõ üôáí
âñåèïýí óå áäéÝîïäï ðñïôéìïýí íá ðáñáäïèïýí, ðáñÜ íá óêïôþóïõí ôá èýìáôÜ ôïõò.
Ãéá ôï óõããñáöÝá ôïõ êåéìÝíïõ, ôï áíåðáíüñèùôï ôçò áíèñþðéíçò æùÞò åßíáé Ýíá å-
íôõðùóéáêü åðé÷åßñçìá, áëëÜ áñêåôÜ áäýíáìï, áöïý êáìßá ðïéíÞ äåí ìðïñåß íá åðá-
íïñèùèåß åêôüò áðü ôç ÷ñçìáôéêÞ. ÅðéðëÝïí, ç êñáôéêÞ åîïõóßá Ý÷åé ôï äéêáßùìá (áðü
Üðïøç èåôéêÞ/íïìéêÞ) íá áõôïðñïóôáôåýåôáé ãéáôß ç áõôïðñïóôáóßá ðñïÝ÷åé ôçò åôåñï-
ðñïóôáóßáò, êáé ç æùÞ ùò «Ýííïìï áãáèü», áíáãíùñßæåôáé ìüíï áðü ôçí «Ýííïìç ôÜ-
îç» (äçëáäÞ, ôçí êñáôéêÞ åîïõóßá), ðïõ ôçí ðñïóôáôåýåé. Êáé áðü íïìéêÞò Üðïøçò, áõ-
ôüò ðïõ ðáñÝ÷åé ðñïóôáóßá åßíáé áõôüò ðïõ ðñïçãåßôáé.
Ï É. ÌáíùëåäÜêçò êáôáëÞãåé, ôÝëïò, óôï óõìðÝñáóìá, üôé ç èáíáôéêÞ ðïéíÞ äåí åß-
íáé áíôéóõíôáãìáôéêÞ ãéáôß áöåíüò äåí õðÜñ÷ïõí óôï óýíôáãìá, áíôéóõíôáãìáôéêïß êá-
íüíåò êáé áöåôÝñïõ, ãéáôß ç èáíáôéêÞ ðïéíÞ ðñïóâÜëåé ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá, ü-
óï êáé ïé õðüëïéðåò ðïéíÝò (ë.÷. éóüâéá êÜèåéñîç). ÅðïìÝíùò, ãñÜöåé ï É. ÌáíùëåäÜ-
êçò, ïé Üíèñùðïé ðïõ áãùíßæïíôáé ãéá ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá, ðñÝðåé íá óôñÝ-
øïõí ôçí ðñïóï÷Þ ôïõò óå êÜèå ðïéíÞ ðïõ ðñïóâÜëåé ôçí ïíôïëïãéêüôçôá ôïõ áíèñþ-
ðïõ êáé óå ìßá ñéæéêÞ áíáäéÜñèñùóç ôçò êïéíùíéêÞò äïìÞò.
7ç ¢óêçóç:
Ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï áðïôåëåß ôï ðñïëïãéêü ìÝëïò ôçò åôÞóéáò áíáöïñÜò

ðïõ óõíôÜóóåé ç ÄéåèíÞò Áìíçóôßá óôï ðëáßóéï ôçò åêóôñáôåßáò ôçò ãéá ôçí
êáôÜñãçóç ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò. Íá ôï óõãêñßíåôå ìå ôï áíôßóôïé÷ï åðé-
óôçìïíéêü êåßìåíï ðïõ ðñïçãÞèçêå êáé íá åíôïðßóåôå ôéò äéáöïñÝò ôïõ ùò
ðñïò ôïõò ôñüðïõò ðåéèïýò êáé ôï ýöïò ôïõ, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôï óêï-
ðü ãéá ôïí ïðïßï ãñÜöôçêå ôï êÜèå êåßìåíï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 86)
ÁðÜíôçóç:
Óôï êåßìåíï ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôßáò õðÜñ÷ïõí óáöÝóôáôåò äéáöïñÝò ùò ðñïò ôá
ìÝóá ðåéèïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé êáé ùò ðñïò ôï ýöïò, ðïõ åðéëÝãåôáé áðü ôïõò óõ-
íôÜêôåò ôïõ. Ç øõ÷ñÞ íïìéêÞ/èåôéêÞ èåþñçóç ôïõ É. ÌáíùëåäÜêç äåí áêïëïõèåßôáé,
áëëÜ áðëÜ, ðñïêñßíåôáé Ýíáò óõíäõáóìüò ìåôáîý ëïãéêÞò êáé óõíáéóèÞìáôïò, ðïõ
äéáíèßæåôáé áðü ôç ÷ñÞóç óõãêåêñéìÝíùí ðáñáäåéãìÜôùí êáé ôåêìçñßùí (Ýêèåóç ôïõ
Ï.Ç.Å. ãéá ôçí áíáðïôåëåóìáôéêüôçôá ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò), ìå óáöÞ óôü÷ï ôçí åíç-
ìÝñùóç êáé ôçí åõáéóèçôïðïßçóç ôùí ðïëéôþí ãéá ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá êáé ôçí
êáôáóôñáôÞãçóÞ ôïõò áðü ôçí åöáñìïãÞ ôçò óõãêåêñéìÝíçò ðïéíÞò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 156
8ç ¢óêçóç:
ÕðïèÝóôå üôé óå ìéá îÝíç ÷þñá åðßêåéôáé ç åêôÝëåóç åíüò íåáñïý èáíáôï-
ðïéíßôç. Ôï ãåãïíüò Ýëáâå äéåèíåßò äéáóôÜóåéò.
á) Óôçí ðüëç óáò Ý÷åé äçìéïõñãçèåß ìéá êßíçóç äéáìáñôõñßáò ãéá ôçí åðé-
êåßìåíç åêôÝëåóç êáé óáò áíáèÝôïõí ôç óýíôáîç ìéáò ó÷åôéêÞò åðéóôï-
ëÞò. ÓõíôÜîôå ôçí åðéóôïëÞ (ìÝ÷ñé 300 ëÝîåéò) ðñïò ôïí Ðñüåäñï ôçò
÷þñáò (×) õðïóôçñßæïíôáò ôï áßôçìá ãéá ôçí ìç åêôÝëåóç ôïõ èáíáôï-
ðïéíßôç.
¹
â) Íá õðïèÝóåéò üôé áðïöáóßæåéò íá êïéíïðïéÞóåéò ôéò áðüøåéò óïõ ãéá ôï
èÝìá ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò ìå Ýíá Üñèñï óïõ óå ôïðéêÞ åöçìåñßäá.
Óôï êåßìåíü óïõ ìðïñåßò áñ÷éêÜ íá áíáöåñèåßò óå êÜðïéï áðü ôá åðé-
÷åéñÞìáôá ôùí êåéìÝíùí ðïõ äéÜâáóåò (ôïõ É. ÌáíùëåäÜêç êáé ôçò Äéå-
èíïýò Áìíçóôßáò), íá óõìöùíÞóåéò Þ íá ðñïóðáèÞóåéò íá ôá áíáóêåõ-
Üóåéò, êáé óôç óõíÝ÷åéá íá áíáðôýîåéò ôç äéêÞ óïõ Üðïøç (400-500 ëÝ-
îåéò ðåñßðïõ). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 90)
ÁðÜíôçóç:
á) ÁèÞíá 9/6/2002
Áîéüôéìå Êýñéå ×
Ìå áöïñìÞ ôçí åðéêåßìåíç åêôÝëåóç ôïõ J.G., óôá ôÝëç ôïõ ìçíüò, óáò ãñÜöïõìå
ãéá íá óáò ãíùóôïðïéÞóïõìå ôç äõóáñÝóêåéá êáé ôçí áðïäïêéìáóßá ìáò. Äåí êñýâïõ-
ìå ôïí áðïôñïðéáóìü ìáò ãéá ôçí åãêëçìáôéêÞ ðñÜîç ðïõ äéÝðñáîå êáé êáôáäéêÜæïõìå
ôçí «áíôéêïéíùíéêÞ óõìðåñéöïñÜ», ðïõ óôåñåß áíèñþðéíåò æùÝò.
Ùóôüóï áðïññßðôïõìå áðåñßöñáóôá, ôçí åðéâïëÞ ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò.
Êýñéå Ðñüåäñå, õðÜñ÷ïõí êïéíùíßåò ðïõ óÝâïíôáé ôçí áíèñþðéíç æùÞ êáé Üëëåò
ðïõ ôçí ðåñéöñïíïýí. ×ùñßò áìöéâïëßá, ç äéêÞ óáò áíÞêåé óôéò ðñþôåò. Ç èåþñçóç,
üìùò, ôçò áíèñþðéíçò æùÞò, ùò õðÝñôáôç áîßá êáé áíáðáëëïôñßùôï äéêáßùìá, áöïñÜ
åîßóïõ óôïí «Üããåëï» êáé óôïí åãêëçìáôßá.
Êáôáíïåßôáé âÝâáéá, üôé ç åììïíÞ ôçò ÷þñáò óáò óôçí åðéâïëÞ èáíáôéêþí ðïéíþí
êáé åêôåëÝóåùí èáíáôïðïéíéôþí, ðñïôñÝðåé ôçí êïéíùíßá íá åîéóùèåß ìå ôï ÷åéñüôåñï
åãêëçìáôßá êáé íá äñÜóåé ìå ôá äéêÜ ôïõ êñéôÞñéá ðåñß óçìáíôéêïý êáé áóÞìáíôïõ.
Ç èáíáôéêÞ ðïéíÞ, êýñéå Ðñüåäñå, áðïôåëåß ðëÞñç êáé ïñéóôéêÞ Üñíçóç ôùí áí-
èñùðßíùí äéêáéùìÜôùí, Ýôóé üðùò ïñßæïíôáé áðü ôá äéåèíÞ ðñüôõðá, ðïõ Ý÷ïõí õéï-
èåôçèåß áðü ôá ÇíùìÝíá ¸èíç êáé ôïõò ðåñéöåñåéáêïýò ïñãáíéóìïýò, Þäç áðü ôï
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 157
Ç ÐÅÉÈÙ 157
1948. Èá Ý÷åôå õðüøç óáò, åðßóçò, üôé ï ÏÇÅ äéáðßóôùóå åðéóÞìùò, ðñéí áðü äåêá-
ôÝóóåñá ÷ñüíéá (1988), ðùò óå êáìßá ÷þñá äåí ðéóôïðïéÞèçêå ó÷Ýóç áíÜìåóá óôç èá-
íáôéêÞ ðïéíÞ êáé ôç ìåßùóç ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò.
Êýñéå Ðñüåäñå, ìå ôçí åéëçììÝíç áðüöáóÞ óáò, ãéá ôçí åêôÝëåóç ôçò ðïéíÞò ôïõ
íåáñïý J.G., áñíåßóôå ôçí áñ÷Þ ôçò áðïêáôÜóôáóçò êáé ôçò åðáíÝíôáîçò ôïõ êáôçãï-
ñïõìÝíïõ óôçí êïéíùíéêÞ æùÞ, ëçóìïíþíôáò ôç äéáêÞñõîç ôïõ äéáöùôéóìïý, «ðùò
óêïðüò ôçò ðïéíÞò äåí åßíáé ç åîüíôùóç ôïõ äñÜóôç, áëëÜ ï óùöñïíéóìüò ôïõ».
Ìå åêôßìçóç,
Ãéá ôçí Êßíçóç Ðïëéôþí õðÝñ ôçò óùôçñßáò ôïõ J.G.,
Ãéþñãïò Ðáðá÷ñÞóôïõ.
â) Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, ç áíáðïôåëåóìáôéêüôçôá, ôüóï ôùí äéùêôéêþí áñ÷þí, üóï

êáé ôùí åðéâáëëïìÝíùí ðïéíþí, ðïõ óõíÝ÷ïõí êáé ðñïöõëÜóóïõí Ýíá êïéíùíéêü óý-
íïëï, èÝôåé åðéôáêôéêÜ, ôï æÞôçìá ôçò åðéâïëÞò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò. ¢ëëùóôå, äåí åß-
íáé ëßãåò ïé öùíÝò ðïõ ðëçèáßíïõí êáé èÝôïõí èÝìá åðáíáöïñÜò ôçò ðïéíÞò ôïõ èá-
íÜôïõ óôç ÷þñá ìáò.
Áðü ôïõò õðïóôçñéêôÝò ôçò åðéâïëÞò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò ðñïâÜëëïíôáé ùò åðé÷åé-
ñÞìáôá ôá áêüëïõèá: ðïëëÝò öïñÝò ï èÜíáôïò èåùñåßôáé ùò ç ðéï äßêáéç, ôÜ÷á, ôéìù-
ñßá (éäéáßôåñá óå ðåñéðôþóåéò åìðïñßáò íáñêùôéêþí êáé åéäå÷èþí åãêëçìÜôùí) ãéáôß
ìÝóù áõôÞò áðïöåýãåôáé ï êßíäõíïò áðüäñáóçò, áëëÜ êáé ãéáôß üóï ðéï áõóôçñÞ åßíáé
ç ðïéíÞ, ôüóï ðéï Ýíôïíá åêöïâßæåé êáé óùöñïíßæåé.
Áêïýãåôáé åðßóçò, üôé ç áíèñþðéíç êïéíùíßá, üôáí ðñïóâÜëëåôáé ôï «êïéíü áßóèç-
ìá» (ë.÷. ôï ðáñÜäåéãìá ôçò Ãáëëßáò ìå ôçí áðáãùãÞ êáé ôï öüíï ôïõ ìéêñïý ðáéäéïý),
äåí Ý÷åé ôçí õðï÷ñÝùóç íá öåéóèåß ôç æùÞ êÜðïéïõ ðïõ äå óÝâåôáé ôéò æùÝò ôùí óõ-
íáíèñþðùí ôïõ.
Ôï ðéï óïâáñü åðé÷åßñçìá üìùò åßíáé, üôé ç èáíáôéêÞ ðïéíÞ ðñïëáìâÜíåé ôï Ý-
ãêëçìá êáé áíôéìåôùðßæåé êáëýôåñá ôçí åãêëçìáôéêüôçôá.
Ôï æÞôçìá, üìùò, ôçò åðáíáöïñÜò ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò, ðñÝðåé íá ôåèåß óôç óù-
óôÞ âÜóç ôïõ. ¼ôé, äçëáäÞ, ç æùÞ åßíáé ç õðÝñôáôç áîßá ôçò êïéíùíßáò ìáò êáé áíá-
ðáëëïôñßùôï/åããåíÝò äéêáßùìá êÜèå áíèñþðïõ áíåîáñôÞôùò êáôáãùãÞò, èñçóêåßáò,
÷ñþìáôïò, ãëþóóáò, êïéíùíéêÞò Þ íïçôéêÞò êáôáóôÜóåùò. Äå÷üìáóôå, åðßóçò, ùò á-
îßùìá, üôé õðÜñ÷ïõí áíèñþðéíåò êïéíùíßåò ðïõ èåùñïýí ôçí áíèñþðéíç æùÞ, õðÝñôá-
ôç áîßá êáé Üëëåò ðïõ ôçí ðåñéöñïíïýí.
Ç ÷þñá ìáò áíáìößâïëá Ý÷åé åðéëÝîåé íá áíÞêåé óôéò ðñþôåò ðïõ óÝâïíôáé ôçí áí-
èñþðéíç æùÞ. ¼ìùò, áõôüò áêñéâþò, ï óåâáóìüò áöïñÜ ôüóï óôç æùÞ ôïõ íïìïôáãïýò
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 158
ðïëßôç üóï êáé óôç æùÞ ôïõ åãêëçìáôßá. Åêôåëþíôáò Ýíáí Üíèñùðï, ãéá ìßá -ïìïëï-
ãïõìÝíùò- áðïôñüðáéá êáé áíôéêïéíùíéêÞ óõìðåñéöïñÜ, ç ðïëéôåßá åîéóþíåôáé ìå ôï
äñÜóôç êáé êáëåßôáé íá ëåéôïõñãÞóåé ìå ôá äéêÜ ôïõ êñéôÞñéá óõìðåñéöïñÜò. ÄçëáäÞ,
ôçí áäéáöïñßá, ôçí êõíéêüôçôá êáé ôçí ùìüôçôá áðÝíáíôé óôçí áíèñþðéíç æùÞ.
ÅðéâÜëëïíôáò êáé åöáñìüæïíôáò ôçí ðïéíÞ ôïõ èáíÜôïõ, áíáéñïýìå ôï äéêáßùìá ôçò
áðïêáôÜóôáóçò êáé ôçò êïéíùíéêÞò åðáíÝíôáîçò ôïõ äñÜóôç, èåùñþíôáò ôïí áíßêáíï
íá êáôáíïÞóåé ôá óöÜëìáôÜ ôïõ êáé Üñá, íá óùöñïíéóôåß.
Ïé áéôßåò ôÝëïò, ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò äåí åîáëåßöïíôáé ìå ôç èáíÜôùóç ïñéóìÝíùí
åãêëçìáôéþí. Ìßá Ýñåõíá ôïõ Ï.Ç.Å., ôï 1988, äéáðßóôùóå üôé óå êáìßá ÷þñá ðïõ å-
öáñìüæåôáé áõôÞ ç ðïéíÞ, äåí ðéóôïðïéÞèçêå ó÷Ýóç áíÜìåóá ó’ áõôÞí êáé ôç ìåßùóç
ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò. Áíôßèåôá, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ìáò, üôé êáíÝíá äéêáóôéêü/íïìï-
èåôéêü óýóôçìá äåí åßíáé áäÝêáóôï, êáé üôé ç äéáöèïñÜ åßíáé äõíáôü íá ðñïóâÜëëåé ü-
ëá ôá êïéíùíéêÜ óôñþìáôá, êáôáëáâáßíïõìå üôé ïé ïñãáíùôÝò ôùí ÊáñôÝë íáñêùôéêþí,
ôçò «óùìáôåìðïñßáò» ê.á., äåí ðñüêåéôáé ðïôÝ, ü÷é íá ôéìùñçèïýí, áëëÜ íá äéêáóôïýí.
Èá ìðïñïýóáìå, åäþ, íá áíáöÝñïõìå ðïëëÜ ãéá ôç «äéêáóôéêÞ ðëÜíç» Þ ôç «ñá-
ôóéóôéêÞ ÷ñÞóç» ôçò ðïéíÞò áðü äéÜöïñá êáèåóôþôá. ÐñÝðåé, üìùò, íá óçìåéþóïõìå
êáé áõôü: Ôá óïâáñÜ åãêëÞìáôá (áõôÜ ìå ôá ïðïßá, «ðñïóâÜëëåôáé ôï êïéíü áßóèçìá»)
äéáðñÜôôïíôáé åßôå ýóôåñá áðü øõ÷ñü õðïëïãéóìü (ðïëéôéêÜ åãêëÞìáôá, ôñïìïêñáôßá),
ïðüôå ç èáíáôéêÞ ðïéíÞ ùò óõíÝðåéá ôïõ åãêëÞìáôïò èåùñåßôáé ðéï áðßèáíç áðü ôç äéá-
öõãÞ, åßôå êÜôù áðü óõíèÞêåò ðÜèïõò êáé øõ÷éêÞò õðåñäéÝãåñóçò, ïðüôå åßíáé ðñá-
êôéêÜ áäýíáôï íá óôáèìéóôïýí áðü ôï äñÜóôç ïé óõíÝðåéåò ôçò ðñÜîçò ôïõ, üðùò õðï-
óôçñßæïõí áõôïß ðïõ «êüðôïíôáé» ãéá ôç ìåßùóç ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò. Óå Üëëåò ðåñé-
ðôþóåéò ïé äñÜóôåò åßíáé øõ÷éêÜ Þ äéáíïçôéêÜ Üññùóôïé êáé óõíåðþò äåí áéóèÜíïíôáé
öüâï ãéá ôç èáíáôéêÞ ðïéíÞ.
Ãéá üëïõò áõôïýò ôïõò ëüãïõò, êÜèå óõæÞôçóç ãéá ôçí åðáíáöïñÜ Þ ü÷é ôçò èáíá-
ôéêÞò ðïéíÞò ðñÝðåé íá îåêéíÜåé êáé íá ôåëåéþíåé ìå ôï Üñèñï 3 ôçò ïéêïõìåíéêÞò äéá-
êÞñõîçò ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ (10/12/1948) êáé ôç ÄéáêÞñõîç ôçò Óôïê÷üë-
ìçò (11/12/1977) ãéá ôç èáíáôéêÞ ðïéíÞ.
9ç ¢óêçóç:
Ôï êåßìåíï ðïõ äéáâÜóáôå åßíáé åðéóôçìïíéêü -ãßíåôáé üìùò ðñïóðÜèåéá á-

ðü ôï óõããñáöÝá íá ãñáöåß ìå åêëáúêåõìÝíï ôñüðï, þóôå íá ãßíåôáé êáôá-
íïçôü êáé áðü áíáãíþóôåò ðïõ äåí åßíáé åéäéêïß óôï èÝìá. Íá äéáôõðþóå-
ôå ìå äéêÜ óáò ëüãéá ôçí áíèñùðéêÞ áñ÷Þ, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôéò ðáñá-
ãñÜöïõò 3, 4 êáé 10. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 95)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 159
Ç ÐÅÉÈÙ 159
ÁðÜíôçóç:
«ÁíèñùðéêÞ áñ÷Þ», ïíïìÜæåôáé ç áñ÷Þ ìå ôçí ïðïßá ï Üíèñùðïò ðñïóðáèåß íá åñ-
ìçíåýóåé ôï «ó÷Ýäéï» êáé ôï óêïðü ôïõ óýìðáíôïò. Óýìöùíá ì’ áõôÞ ôç èåùñßá, ðïõ
äéáôõðþèçêå ãéá ðñþôç öïñÜ áð’ ôïí ÊïðÝñíéêï êáé åðáíáäéáôõðþèçêå áðü Üëëïõò
äéáíïçôÝò (B. Carter, J. Wheeler), ôï óýìðáí áêüìá êáé óôá áñ÷éêÜ ôïõ óôÜäéá, ìðïñåß
íá åñìçíåõôåß ìå âÜóç ôçí ðáñïõóßá ôïõ áíèñþðïõ, ùò ðáñáôçñçôÞ.
10ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò åêèÝôåé äéÜöïñåò åðéóôçìïíéêÝò ðáñáôçñÞóåéò ùò äåäïìÝ-

íá ðïõ óõíçãïñïýí õðÝñ ôçò áíèñùðéêÞò áñ÷Þò. Íá ôéò åðéóçìÜíåôå êáé
íá ðáñáôçñÞóåôå ðùò ôåêìçñéþíåé ôç èÝóç ôïõ ìå ôá äåäïìÝíá áõôÜ.
ÁðÜíôçóç:
Ïé åðéóôçìïíéêÝò ðáñáôçñÞóåéò åßíáé ïé áêüëïõèåò:
«ç áíèñþðéíç êëßìáêá óõìðßðôåé ðåñßðïõ ... êáé ôçò ÐõñçíéêÞò Êëßìáêáò», «¸íá
ðñùôüíéï, ãéá ðáñÜäåéãìá ... 2÷1033 gr.», «ï ãåùìåôñéêüò ìÝóïò üñïò ... ìÜæá ôïõ áí-
èñþðéíïõ óþìáôïò», «ïé ãñáììéêÝò, åîÜëëïõ, äéáóôÜóåéò ... ðïõ óõíäÝåé ìå êáôÜëëçëï
ôñüðï ôï ìéêñü êüóìï ìå ôï ìåãÜêïóìï».
×ñçóéìïðïéþíôáò, ëïéðüí, ôá ðéï ðÜíù åðéóôçìïíéêÜ óôïé÷åßá, ï óõããñáöÝáò êá-
ôáëÞãåé óôï óõìðÝñáóìá, üôé ç áíèñþðéíç äçìéïõñãßá Ý÷åé êÜðïéá óçìáóßá óôï Óý-
ìðáí· áõôÞ ôçò ðáñáôÞñçóçò êáé ôçò ìåëÝôçò ôïõ.
11ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé ôá áäýíáôá óçìåßá ôçò èåùñßáò êáé ðïéá ôá ðëåïíåêôÞìáôá ôçò;
Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò ìå áíáöïñÝò óôï ßäéï ôï êåßìåíï (âë.
êõñßùò ôéò ðáñáãñ. 16, 17). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 95)
ÁðÜíôçóç:
Ôá áäýíáôá óçìåßá ôçò ðéï ðÜíù «áíèñùðéêÞò èåùñßáò» åóôéÜæïíôáé êõñßùò óôéò
íïçôéêÝò áêñïâáóßåò ôùí åðéóôçìïíéêþí óõëëïãéóìþí ôçò (ç ýðáñîç ôïõ ðáñáôçñçôÞ
åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôç äçìéïõñãßá ôïõ óýìðáíôïò, üóï êáé ôï óýìðáí ãéá ôç äçìéïõñ-
ãßá ôïõ ðáñáôçñçôÞ) êáé ôéò ìåôáöõóéêÝò-èåïëïãéêÝò ðñïåêôÜóåéò ôçò, ðïõ åëÜ÷éóôá ãß-
íïíôáé äåêôÝò áðü ôçí åðéóôçìïíéêÞ êïéíüôçôá.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 160
Ôï áíáìößâïëï ðëåïíÝêôçìÜ ôçò åßíáé üìùò, ôï üôé: «áíáóýñåé êáé ðÜëé ôïí Üí-
èñùðï áðü ôçí áóçìáíôüôçôá êáé ôïí ôïðïèåôåß óå èÝóç ðåñßïðôç».
12ç ¢óêçóç:
Ãéá íá êáôáëÞîïõí ïé åðéóôÞìïíåò óå óõìðåñÜóìáôá, åßíáé õðï÷ñåùìÝíïé

íá èÝôïõí äéáñêþò åñùôÞìáôá óôá ïðïßá êáëïýíôáé íá äþóïõí áðáíôÞ-
óåéò. Ðïéá åñùôÞìáôá åíôïðßæåôå óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï êáé ìå ðïéï
ôñüðï ï óõããñáöÝáò åðé÷åéñåß íá áðáíôÞóåé óôï «ñéæéêüôåñï» áðü áõôÜ;
ÁðÜíôçóç:
Ôá åñùôÞìáôá ðïõ ìðïñïýìå íá åíôïðßóïõìå óôï êåßìåíï åßíáé ôá åîÞò: i) «ç ý-
ðáñîç óêïðéìüôçôáò óôï Óýìðáí», ii) «Áí ç Ýíôáóç ôçò âáñýôçôáò Þôáí, ãéá ðáñÜäåéã-
ìá, ìåñéêÝò öïñÝò ìåãáëýôåñç, ç åíÝñãåéá èá Ýðñåðå íá ðáñÜãåôáé ... ïé ïñãáíéóìïß
íá áíáðôõ÷èïýí», iii) «êáé áí ç Ýíôáóç ôçò âáñýôçôáò Þôáí ìßá ôÜîç ìåãÝèïõò ... ðïõ
åêðÝìðïõí ëßãç áêôéíïâïëßá», iv) «Áí ç Ýíôáóç ôçò çëåêôñïìáãíçôéêÞò äõíÜìåùò ... èá
Þôáí áäýíáôïò», v) «ÕðÜñ÷åé, Üñáãå, êÜðïéïò åðéóôçìïíéêüò -êáé ü÷é èåïëïãéêüò Þ ìå-
ôáöõóéêüò ëüãïò, ðïõ ôï óýìðáí Ý÷åé áõôÞ ôç óêïðéìüôçôá;», vi) «Áí üìùò åëÜ÷éóôåò
... ðïõ õðÞñîå ðïôÝ»;
Ï Ã. ÃñáììáôéêÜêçò åðé÷åéñåß íá áðáíôÞóåé óôï «ñéæéêüôåñï» ôùí åñùôçìÜôùí, åê-
èÝôïíôáò êáé åëÝã÷ïíôáò ôç èåùñßá ôïõ J. Wheeler: äçëáäÞ üôé êÜèå ãåãïíüò ôïõ ìé-
êñüêïóìïõ, õðÜñ÷åé, ìüíï áí ðáñáôçñçèåß êáé üôé ôï óýìðáí åßíáé áðáñáßôçôï ãéá ôç
äçìéïõñãßá ôïõ ðáñáôçñçôÞ, üóï êáé ï ðáñáôçñçôÞò ãéá ôç äçìéïõñãßá ôïõ óýìðáíôïò.
13ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé ôåëéêÜ ç Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá ãéá ôçí áíèñùðéêÞ áñ÷Þ; ôç äÝ-
÷åôáé áíåðéöýëáêôá; Ôçí áðïññßðôåé; Ôçí áðïäÝ÷åôáé ðáñÜ ôéò åðéöõëÜîåéò
ôïõ ãéá ôá ìåéïíåêôÞìáôá ðïõ ðáñïõóéÜæåé; Íá ôåêìçñéþóåôå ôçí áðÜíôç-
óÞ óáò ìå ðáñáðïìðÝò óå óõãêåêñéìÝíá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ. (óåëßäá ó÷ï-
ëéêïý âéâëßïõ 95)
ÁðÜíôçóç:
Ï Ã. ÃñáììáôéêÜêçò, óå ãåíéêÝò ãñáììÝò áðïäÝ÷åôáé ôç óêïðéìüôçôá óôçí ýðáñîç
ôïõ Óýìðáíôïò. Äåß÷íåé üôé åëÝã÷åé «ôçí áíèñùðéêÞ áîßá» êáé éäéáßôåñá ôç èåùñßá ôïõ J.
Wheeler. Óôçí ïõóßá, üìùò, êáôáëÞãåé óôçí åîÞò äéáôýðùóç: «ÊáôÜ ôç ãíþìç ôïõ óõã-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 161
Ç ÐÅÉÈÙ 161
ãñáöÝá ôïõ ðáñüíôïò âéâëßïõ, ç áðïäï÷Þ ôçò áíèñùðéêÞò áñ÷Þò óõíåðÜãåôáé Ýíá Óý-
ìðáí äéÜóðáñôï áðü íïÞìïíá óýìðáíôá».
Ïé åðéöõëÜîåéò ôïõ üóïí áöïñÜ óôçí áíåðéöýëáêôç áðïäï÷Þ ôçò «áíèñùðéêÞò èå-
ùñßáò» åóôéÜæïíôáé óôçí ýðáñîç åíüò Þ ðïëëþí óõìðÜíôùí, ðïõ öéëïîåíïýí æùÞ: «Áí
äå÷èåß êáíåßò ôçí áíèñùðéêÞ áñ÷Þ, ôï Óýìðáí öáßíåôáé åîáéñåôéêÜ óðÜôáëï. Ãéáôß, á-
ðåéñïåëÜ÷éóôç ìüíï áðü ôçí ýëç Þ ôéò äéáäéêáóßåò ôïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá ôïí ôåëéêü
óêïðü [....]. Åêôüò åÜí ôï ó÷Ýäéï õðÞñîå ðïëý ðéï öéëüäïîï: Êáé õðÜñ÷ïõí, óõíåðþò,
äéóåêáôïììýñéá ðëáíÞôåò ðïõ öéëïîåíïýí æùÞ· êáé áõôÞ ðÜëé ç æùÞ åìöáíßæåôáé óå ìå-
ãÜëç ðïéêéëßá ìïñöþí, ðïõ êÜðïéåò äåí èá Ý÷ïõí ôéò äéêÝò ìáò áäõíáìßåò Þ ðåñéïñé-
óìïýò óôç íüçóç».
14ç ¢óêçóç:
ÐñïóÝîôå ìå ðïéïõò ôñüðïõò åðéôõã÷Üíåôáé ç óõíï÷Þ ìåôáîý ôùí ðáñáãñÜ-

öùí 1-8 (ð.÷. ìå ôéò ìåôáâáôéêÝò ëÝîåéò êáé öñÜóåéò ôïõ êåéìÝíïõ). (óåëß-
äá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 96)
ÁðÜíôçóç:
Ç óõíï÷Þ ìåôáîý ôùí ðáñáðÜíù ðáñáãñÜöùí åðéôõã÷Üíåôáé ùò åîÞò:
• áðü ôçí ðñþôç óôç äåýôåñç ðáñÜãñáöï ìå ôéò ëÝîåéò, «ç ðñïóåêôéêÞ, üìùò, ìå-
ëÝôç».
• Áðü ôç äåýôåñç óôçí ôñßôç ìå ôéò ëÝîåéò «áõôÝò êáé Üëëåò».
• Áðü ôçí ðÝìðôç óôçí Ýêôç ìå ôéò ëÝîåéò, «Áí ç Ýíôáóç».
• Áðü ôçí Ýêôç óôçí Ýâäïìç ìå ôï óýíäåóìï, «Äéüôé».
• Áðü ôçí Ýâäïìç óôçí üãäïç ìå ôéò ëÝîåéò, «Óýìöùíá ìå ...».
Ç óõíï÷Þ ôçò ôÝôáñôçò êáé ôçò ðÝìðôçò ðáñáãñÜöïõ åîáóöáëßæåôáé íïçìáôéêÜ êáé
åííïéïëïãéêÜ.
15ç ¢óêçóç:
Ôï êåßìåíï áõôü ðåñéÝ÷åé Ýíá åéäéêü ëåîéëüãéï ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ïé öõ-

óéêÝò åðéóôÞìåò. Íá ôá êáôáãñÜøåôå êáé íá ó÷çìáôßóåôå ìå ïñéóìÝíåò áðü
áõôÝò ôéò ëÝîåéò äéêÝò óáò ðñïôÜóåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 96)
ÁðÜíôçóç:
Ïé ëÝîåéò ðïõ áíÞêïõí óôï åéäéêü ëåîéëüãéï ôùí öõóéêþí åðéóôçìþí åßíáé ïé áêü-
ëïõèåò: «åóùôåñéêÞ áëëçëïõ÷ßá», «áíèñþðéíç êëßìáêá», «ãåùìåôñéêüò ìÝóïò üñïò»,
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 162
«áóôñïíïìéêÞ ðõñçíéêÞ êëßìáêá», «ãñáììéêÝò äéáóôÜóåéò», «ìÜæá», «ìéêñüêïóìïò»,

«ìåãÜêïóìïò», «öõóéêÝò óôáèåñÝò», «õðÝñèåñìç óöáßñá», «ðõñçíïóýíèåóç», «óõíôß-
èåôáé», «çëåêôñïìáãíçôéêÞ äýíáìç», «óõìðáíôéêüò êýêëïò», «ãáëáîéþí», «áóôñéêþí
óùìÜôùí» ê.á.
Ïé öñÜóåéò ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé åßíáé ïé áêüëïõèåò:
• Ôï Óýìðáí ðåñéÝ÷åé ðïéêéëßá ãáëáîéþí.
• Äéóåêáôïììýñéá åßíáé ôá áóôñéêÜ óþìáôá ðïõ âñßóêïíôáé óôï óýìðáí.
• Ïé ÷çìéêÝò áíôéäñÜóåéò ãßíïíôáé óå åéäéêÜ åñåõíçôéêÜ åñãáóôÞñéá.
• Ç çëåêôñïìáãíçôéêÞ äýíáìç ðïõ áðåëåõèåñþèçêå Þôáí ôåñÜóôéáò éó÷ýïò.
• Ôï íåñü óõíôßèåôáé áðü äýï ìüñéá õäñïãüíïõ êáé Ýíá ìüñéï ïîõãüíï (Ç2Ï).
• Ç Êâáíôïìç÷áíéêÞ åßíáé êëÜäïò ôçò öõóéêÞò.
16ç ¢óêçóç:
Åíäüìõ÷åò åðéèõìßåò, ðåñßïðôç èÝóç, íïÞìïíá üíôá, ñéæéêüôåñï åñþôçìá,

áêáôáíüçôï ãåãïíüò, ùñáéïðïéåß, åîïõäåôåñþíïõí, áóçìáíôüôçôá, áðïäï-
÷Þ: íá âñåßôå Üëëåò ëÝîåéò êáé öñÜóåéò éóïäýíáìåò.
ÁðÜíôçóç:
Åíäüìõ÷åò åðéèõìßåò = åõóåâåßò ðüèïé, ìý÷éåò åðéèõìßåò.
ðåñßïðôç èÝóç = åðéöáíÞò, áîéïèáýìáóôç èÝóç
íïÞìïíá üíôá = óêåðôüìåíåò õðÜñîåéò
ñéæéêüôåñï åñþôçìá = ïõóéáóôéêüôåñï, óçìáíôéêüôåñï åñþôçìá
áêáôáíüçôï ãåãïíüò = áóáöÝò, áêáôÜëçðôï ãåãïíüò
ùñáéïðïéåß = åîùñáÀæåé, åîéäáíéêåýåé
åîïõäåôåñþíïõí = áäñáíïðïéïýí, áêéíçôïðïéïýí
áóçìáíôüôçôá = Üíåõ óçìáóßáò
áðïäï÷Þ = óõãêáôÜâáóç, óõìöùíßá, óõãêáôÜèåóç.
17ç ¢óêçóç:
ÍïçôéêÝò áêñïâáóßåò, ìáêñáßùíç åîÝëéîç, åóùôåñéêÞ áëëçëïõ÷ßá, áñ÷Ý-

ãïíç, åñÞìçí, ìéêñüêïóìïò: íá ó÷çìáôßóåôå ìå ôéò ëÝîåéò áõôÝò äéêÝò óáò
ðñïôÜóåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 96)
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 163
Ç ÐÅÉÈÙ 163
ÁðÜíôçóç:
Ïé ðñïôÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
• Äåí Ý÷åé äïìçìÝíï ëüãï êáé áñÝóêåôáé óôéò íïçôéêÝò áêñïâáóßåò.
• Ï Üíèñùðïò ìÝóá áðü ôç ìáêñáßùíç åîÝëéîÞ ôïõ, ðÝôõ÷å íá êõñéáñ÷Þóåé óôï
öõóéêü ðåñéâÜëëïí, ìå êáôáóôñïöéêÝò óõíÝðåéåò ãé’ áõôü êáé ãéá ôïí ßäéï.
• Ìåôáîý áéôßïõ êáé áðïôåëÝóìáôïò õðÜñ÷åé ìßá åóùôåñéêÞ áëëçëïõ÷ßá.
• Ç äéáìüñöùóç ôùí êïéíùíéêþí óõóôçìÜôùí åßíáé áñ÷Ýãïíç äéáäéêáóßá.
• ÊáôáäéêÜóôçêå «äéò åéò èÜíáôïí» åñÞìçí ôïõ.
• Ï ìéêñüêïóìïò ôçò «ãõÜëéíçò ïèüíçò» åßíáé áðáôçëüò êáé åðéêßíäõíïò.
18ç ¢óêçóç:
Íá åðéóçìÜíåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ãíùñßóìáôá ôïõ åðéóôçìïíéêü ëüãïõ

óôï ðáñáêÜôù êåßìåíï, êáèþò êáé ôá âáóéêÜ óçìåßá ôçò óõëëïãéóôéêÞò ðï-
ñåßáò ôïõ óõããñáöÝá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 96)
ÁðÜíôçóç:
Ðñüêåéôáé ãéá åðéóôçìïíéêü ëüãï ðïõ åñåõíÜ ôç äõíáôüôçôá ðáñáôÞñçóçò ôïõ óý-
ìðáíôïò áðü ôïí Üíèñùðï. Ï ëüãïò ôïõ êåéìÝíïõ Ý÷åé üëá áõôÜ ôá óôïé÷åßá ðïõ ÷á-
ñáêôçñßæïõí Ýíá åðéóôçìïíéêü êåßìåíï: áíôéêåéìåíéêüôçôá, ðåñéãñáöéêüôçôá, áíáëõôéêÞ
óêÝøç, ðñïóðÜèåéåò åñìçíåßáò êáé åðåîÞãçóçò.
Ôá âáóéêÜ óçìåßá ôçò óõëëïãéóôéêÞò ðïñåßáò ôïõ óõããñáöÝá åßíáé ôá áêüëïõèá:
• äåí Ý÷åé êáìßá óçìáóßá áí ôï óýìðáí åßíáé Üðåéñï Þ ðåðåñáóìÝíï.
• Åìåßò ðáñáôçñïýìå (áí äéáèÝôïõìå ôÝëåéá ôå÷íïëïãßá) ìüíï ôïí ïñßæïíôá ôùí ãá-
ëáîéþí ðïõ åêôåßíïíôáé ãýñù ìáò óå áêôßíá c t, üðïõ c ç ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò êáé
t, ç çëéêßá ôïõ óýìðáíôïò.
• Ôï ìÝñïò ôïõ óýìðáíôïò ìÝóá óôïí ïñßæïíôá ôïõ Ãáëáîßá, áðïôåëåß ôçí áéôéáôÞ ðå-
ñéï÷Þ (casual region) ôïõ Ãáëáîßá ìáò, üðïõ ìðïñïýìå íá îÝñïõìå ôé óõìâáßíåé.
• Ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ ï ïñßæïíôáò ìáò ìåãáëþíåé, åðåêôåéíüìåíïò ìå ôçí
ôá÷ýôçôá ôïõ öùôüò.
• Óõã÷ñüíùò, ïé ãáëáîßåò áðïìáêñýíïíôáé áðü ôçí «áéôéáôÞ ðåñéï÷Þ ìáò» ìå ôá-
÷ýôçôá ìéêñüôåñç áðü ôï öùò.
• Óõíåðþò, êÜèå öïñÜ óôçí áéôéáôÞ ðåñéï÷Þ ìáò, èá õðÜñ÷åé ðÜíôá êÜðïéï êáé-
íïýñãéï ôìÞìá ôïõ óýìðáíôïò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 164
19ç ¢óêçóç:
Ðïéï åßíáé ôï ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß óÞìåñá ïñéóìÝíïõò åðéóôÞìïíåò;

Ãéáôß áêüìá êáé ïé åéäéêïß äåí ìðïñïýí íá ðáñáêïëïõèÞóïõí ôçí åîÝëéîç
ôùí åðéóôçìïíéêþí èåùñéþí; Ðïéá óçìáóßá èá åß÷å ãéá ôïí Üíèñùðï ç á-
íáêÜëõøç ìéáò åíéáßáò èåùñßáò ðïõ èá åñìÞíåõå ôïõò íüìïõò ôïõ óýìðá-
íôïò; ÁðáíôÞóôå áöïý äéáâÜóåôå ôï ðáñáêÜôù ó÷åôéêü êåßìåíï. (óåëßäá
ÁðÜíôçóç:
Ôï ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß óÞìåñá ïñéóìÝíïõò åðéóôÞìïíåò åßíáé ç áíáêÜëõøç
êáé ç äéáôýðùóç «ôçò ôåëéêÞò èåùñßáò ôïõ óýìðáíôïò». Ç óçìáóßá ðïõ èá åß÷å ãéá ôïí
Üíèñùðï ìßá ôÝôïéá áíáêÜëõøç èá Þôáí ôåñÜóôéá êáé ó÷åäüí, åðáíáóôáôéêÞ. Áõôü èá
óÞìáéíå, üôé ôï óýíïëï ôïõ áíèñþðéíïõ ðëçèõóìïý, ðïõ âñßóêåôáé, ëüãù åêðëçêôéêÞò
åðéóôçìïíéêÞò ðñïüäïõ, óôï ðåñéèþñéï, èá êáôáëÜâáéíå ôïõò íüìïõò ðïõ êõâåñíïýí
ôï óýìðáí êáé êáèïñßæïõí ôçí ßäéá ìáò ôçí ýðáñîç.
Êáé áõôü èá Þôáí ðïëý óçìáíôéêü, áí áíáëïãéóôïýìå, üôé óÞìåñá áðü ôïõò åéäéêïýò
åðéóôÞìïíåò, ìüíï Ýíá ìéêñü ôìÞìá ìðïñåß íá äéáôçñÞóåé åðáöÞ ìå ôéò ðñïüäïõò ôçò
åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò, áõôü ðïõ áöéåñþíåé ôï ÷ñüíï ôïõ êáé åêðáéäåýåôáé óå ìßá ìé-
êñÞ ðåñéï÷Þ ôçò åðéóôÞìçò (åîåéäßêåõóç). Ï ñõèìüò ôçò ðñïüäïõ åßíáé ôÝôïéïò êáé ôü-
óïò, ðïõ üóá ìáèáßíåé êáíåßò, åßôå óôï ó÷ïëåßï, åßôå óôá áíþôåñá/áíþôáôá åêðáéäåõôé-
êÜ éäñýìáôá, åßíáé ðÜíôïôå ðåðåñáóìÝíá.
20ç ¢óêçóç:
ÕðÜñ÷åé ç Üðïøç üôé ïé çèéêÝò, áîéïëïãéêÝò êñßóåéò, ïé ðïëéôéóôéêÝò ðá-
ñáäüóåéò ... Ç áíôßèåôç Üðïøç õðïóôçñßæåé üôé, åðåéäÞ ï êñáôéêüò ... åðç-
ñåÜæïõí ôçí åðéóôÞìç, üðùò êáé êÜèå Üëëï êïéíùíéêü èåóìü. Íá óõæçôÞ-
óåôå ôéò ðñïçãïýìåíåò áðüøåéò. Óôç óõíÝ÷åéá íá äéáâÜóåôå ôï ðáñáêÜôù
èÝìá, êáèþò êáé ôá óõíïäåõôéêÜ ôïõ êåßìåíá, êáé íá äéáôõðþóåôå ôéò áðü-
øåéò óáò ó÷åôéêÜ ìå ôçí êïéíùíéêÞ åõèýíç Þ ôçí ïõäåôåñüôçôá ôçò åðéóôÞ-
ìçò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 96)
ÁðÜíôçóç:
Ç åðéóôÞìç áíáðôýóóåôáé ðÜíôá óå ó÷Ýóç êáé Üìåóç óõíÜñôçóç ìå ôçí ðñáêôéêéÞ
äñáóôçñéüôçôá ôùí áíèñþðùí êáß åîåëßóóåôáé ðáñÜëëçëá ìå ôçí êïéíùíéêÞ åîÝëéîç êáé
ðñüïäï. Áðïöáóéóôéêüò ðáñÜãïíôáò ãéá ôçí áíÜðôõîç êáé ôçí åîÝëéîÞ ôçò, åßôå ãåíéêÜ,
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 165
Ç ÐÅÉÈÙ 165
åßôå óå óõãêåêñéìÝíïõò êëÜäïõò, åßíáé ïé áíÜãêåò ôçò êïéíùíßáò êáé ïé áðáéôÞóåéò ôçò
æùÞò ôùí áíèñþðùí, ôçò ôå÷íéêÞò êáé ôçò ðáñáãùãÞò.
ÓÞìåñá, ôá ðñÜãìáôá åßíáé äéáöïñåôéêÜ. Ç åðáíÜóôáóç óôéò åðéêïéíùíßåò êáé ôçí õ-
øçëÞ ôå÷íïëïãßá åßíáé éó÷õñÞ êáé ðáñïõóéÜæåé áíôéíïìßåò. ÅðïìÝíùò, ôßèåôáé ôï åñþ-
ôçìá ãéá ôçí êïéíùíéêÞ åõèýíç Þ ôçí ïõäåôåñüôçôá ôçò åðéóôÞìçò. Áí ï ÷ñüíïò ãýñéæå
ðßóù óôéò áñ÷Ýò ôçò Âéïìç÷áíéêÞò ÅðáíÜóôáóçò, ç áðÜíôçóç èá Þôáí êáôçãïñçìáôéêÞ
õðÝñ ôçò åõåñãåôéêüôçôáò ôçò åðéóôÞìçò.
Ï óçìáíôéêüôåñïò ëüãïò ðïõ áðáîéþíåé ôçí éäÝá ôçò ïõäåôåñüôçôáò ôçò åðéóôÞìçò
óÞìåñá, åßíáé ç äéáóýíäåóÞ ôçò ìå ôéò ðïëåìéêÝò ðñïóðÜèåéåò, ôá äéáôñïöéêÜ óêÜíäá-
ëá (åêâéïìç÷Üíéóç ôçò áãñïôéêÞò êáé ôçò êôçíïôñïöéêÞò ðáñáãùãÞò) êáé ôçí åêìåôÜë-
ëåõóç ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ. ¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü, ç êñéôéêÞ áõôÞ áöïñÜ ôüóï óôç óôÜ-
óç ôïõ åðéóôÞìïíá, ùò çèéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ïíôüôçôá, üóï êáé óôçí ýðáñîç (êáé Üñá,
ôÞñçóç) åíüò êþäéêá çèéêÞò êáé äåïíôïëïãßáò.
Ï åðéóôÞìïíáò, ùò öïñÝáò ôçò åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò êáé ôçò åöáñìïãÞò ôçò ãéá
ôçí éêáíïðïßçóç ôùí êïéíùíéêþí áíáãêþí, ìðïñåß íá ðñïâÜëëåé ôçí ÜñíçóÞ ôïõ óôçí
êáôáóôñïöéêÞ ÷ñÞóç ôùí åðéôåõãìÜôùí ôçò áíèñþðéíçò ãíþóçò. Åßíáé âÝâáéá äýóêï-
ëï, ü÷é üìùò êáé áêáôüñèùôï, ãéáôß ï åðéóôÞìïíáò ìðïñåß íá áõôïíïìçèåß, íá áõôïå-
íåñãÞóåé, óõíôñßâïíôáò ôá åîïõóéáóôéêÜ ðëÝãìáôá ðïõ ôïí êñáôïýí äÝóìéï ïéêïíïìé-
êþí óõìöåñüíôùí.
21ç ¢óêçóç:
Íá óõæçôÞóåôå ôéò äýï ðñïçãïýìåíåò áðüøåéò. Åßíáé äõíáôü áêüìç êáé óÞ-
ìåñá ç åðéóôÞìç íá åììÝíåé óôï óýíèçìá «ç áëÞèåéá ãéá ôçí áëÞèåéá» êáé
íá äéáêçñýóóåé ôçí ðïëéôéêÞ ôçò ïõäåôåñüôçôá Þ ìÞðùò åßíáé êáéñüò íá
êÜíåé ôçí (áõôï)êñéôéêÞ ôçò êáé íá áíôéìåôùðßóåé ôçí êïéíùíéêÞ ôçò åõèý-
íç; ÄéáâÜóôå êáé ôá ðáñáêÜôù ó÷åôéêÜ êåßìåíá êáé áîéïëïãÞóôå ôá åðé÷åé-
ñÞìáôÜ ôïõò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 100)
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò ðñïáíáöÝñèçêå, åéäéêÜ óôç óçìåñéíÞ ðåñßïäï, ôï áßôçìá ãéá ôçí (áõôï)êñé-
ôéêÞ ôçò åðéóôÞìçò, ðñïâÜëëåé åðéôáêôéêüôåñï áðü ðïôÝ. Ïé äéêáéïëïãßåò ðïõ ðñïâÜë-
ëïíôáé áðü åðéóôÞìïíåò, áëëÜ êõñßùò áðü åêðñïóþðïõò ïñãáíéóìþí, ïìßëùí Þ åôáé-
ñåéþí ðïõ êáñðþíïíôáé ôá ïöÝëç ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò, óôçñßæïíôáé óôçí «ïõäå-
ôåñüôçôá» êáé ôçí «áíåîáñôçóßá» ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò.
Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ðáñáðåéóôéêü åðé÷åßñçìá ðïõ áãíïåß ôï üôé ç åðéóôÞìç áíáðôýó-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 166
óåôáé êáé åîåëßóóåôáé óå ó÷Ýóç êáé Üìåóç óõíÜñôçóç ìå ôéò áíÜãêåò ôçò êïéíùíßáò. ¢-
ñá ôï åñþôçìá ìðïñåß íá äéáôõðùèåß ìå ôçí åîÞò ìïñöÞ: «ÅðéóôÞìç: ãéá ðïéï ëüãï;»
êáé íá óõìðëçñùèåß ìå Ýíá áêüìá: «Ôé åßäïõò êïéíùíßá èÝëïõìå;».
ÊáíÝíáò äåí áìöéóâçôåß ôçí åõåñãåôéêÞ åðßäñáóç ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò êáé
ôçò ôå÷íïëïãßáò. Áõôü ðïõ áìöéóâçôåßôáé Ýíôïíá åßíáé ï «êïéíùíéêüò ñüëïò» ôïõ åðé-
óôÞìïíá, ï ôñüðïò ðïõ ç åðéóôÞìç ÷ñçóéìïðïéåßôáé êáé ôá åðéäéùêüìåíá áðïôåëÝóìá-
ôá ôçò ÷ñÞóçò ôçò. Ôá äýï ôåëåõôáßá åîáñôþíôáé áðü êïéíùíéêïýò óôü÷ïõò êáé áðü ôï
ðïéïò áðïöáóßæåé ãéá áõôïýò ôïõò óôü÷ïõò. ¼óï ãéá ôï «ñüëï» ôïõ åðéóôÞìïíá, ëßãá
ìÝíïõí íá ðñïóôåèïýí áêüìá. Ï åðéóôÞìïíáò ëüãù ôçò èÝóçò ôïõ (âñßóêåôáé ðéï êï-
íôÜ áð’ üëïõò óôç ãíþóç êáé ôçí áëÞèåéá) ìðïñåß íá óõìâÜëëåé óôç «óõíýðáñîç üëùí
ôùí áíèñþðùí ìå åéñÞíç, óôçí ðáñï÷Þ ôùí áíáãêáßùí ãéá ôç æùÞ áãáèþí êáé óôç ìüñ-
öùóç» êáé óôç ÷ñÞóç ôçò åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò ãéá ðáíáíèñþðéíá êáé ü÷é éäéùôéêÜ/å-
èíéêÜ ïöÝëç.
22ç ¢óêçóç:
Íá óõæçôÞóåôå ôéò ðáñáêÜôù áðüøåéò êáé Ýðåéôá íá åêèÝóåôå ãñáðôÜ ôéò äé-
êÝò óáò ãéá ôï ßäéï èÝìá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 102)
ÁðÜíôçóç:
Ç åêðáßäåõóç ôïõ áíèñþðïõ, ç «åîçìÝñùóÞ» ôïõ êáé ç êáëëéÝñãåéá ôïõ áíèñùðé-
óôéêïý éäåþäïõò åßíáé ïé ëýóåéò ðïõ ðñïôåßíïíôáé áðÝíáíôé óôç óõíå÷éæüìåíç ÷ñÞóç ôçò
ôå÷íïëïãßáò êáé ôçò åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò ðñïò «ßäéá ùöÝëç» êáé åýêïëï ðëïõôéóìü.
Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, åðï÷Þ ôçò õøçëÞò ôå÷íïëïãßáò, ôçò ðáãêïóìéïðïéçìÝíçò ïé-
êïíïìßáò, ôçò áíüäïõ ôùí ðáñáãùãéêþí äõíáôïôÞôùí êáé ôçò ìáæéêÞò ðáñáãùãÞò á-
ãáèþí, Ýíá ìåãÜëï ôìÞìá ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý åîáêïëïõèåß íá õðïóéôßæåôáé êáé
íá ðåèáßíåé ëüãù áíõðáñîßáò õãåéïíïìéêþí õðïäïìþí êáé éáôñéêÞò ðåñßèáëøçò.
ÅðïìÝíùò, ðïëëïß åßíáé áõôïß ðïõ áíáñùôéïýíôáé áí óÞìåñá, ç ôå÷íïëïãéêÞ åðá-
íÜóôáóç êáé ãåíéêÜ, êÜèå åðéóôçìïíéêü åðßôåõãìá, âïÞèçóå ôåëéêÜ óôçí êïéíùíéêÞ å-
îÝëéîç ôïõ áíèñþðïõ Þ óôç äéáôÞñçóç ôçò åêìåôÜëëåõóçò áíèñþðïõ áðü Üíèñùðï. Ïé
ëüãïé ôçò ýðáñîçò áìöéâïëéþí åßíáé éó÷õñïß, áöïý óõíÞèùò ç åðéóôçìïíéêÞ ãíþóç
(ðñïúüí åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò ðïõ ðñáãìáôïðïéåßôáé áðü åñãáóôÞñéá ïìßëùí, ïñãá-
íéóìþí êáé ìåãÜëùí åôáéñåéþí) ÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá éäéùôéêÜ ïöÝëç êáé ìÜëéóôá, ôùí
ðëïõôéóìü ôçò «êïéíùíéêÞò åëßô» ðïõ êáôÝ÷åé ôüóï ôá ìÝóá ðáñáãùãÞò üóï êáé ôéò äõ-
íáôüôçôåò êáèïñéóìïý «åêðáéäåõôéêþí íïñìþí».
Ç ìÝãéóôç ðáñáãùãéêüôçôá êáé ç áäéáöïñßá ãéá ôéò êïéíùíéêÝò óõíÝðåéåò ôùí åðé-
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 167
Ç ÐÅÉÈÙ 167
óôçìïíéêþí êáé ôå÷íïëïãéêþí åðéôåõãìÜôùí, äåí ðñÝðåé êáé äåí ìðïñåß íá åßíáé ï ìü-
íéìïò êáé ï ìïíáäéêüò ïäçãüò ôçò áíèñþðéíçò åîÝëéîçò. Ôï èÝìá åßíáé êõñßùò çèéêü
êáé ðïëéôéêü, ãéáôß óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç, ç áéþíéá ðÜëç ôïõ áíèñþðïõ íá êÜíåé ôï
«öõóéêü ðåñéâÜëëïí ôïõ» ðéï óõìâáôü ãé’ áõôüí êáé ôéò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ, äåí Ýëõóå
÷ñüíéá ðñïâëÞìáôá (åëåõèåñßá, áîéïðñÝðåéá, êïéíùíéêÞ äéêáéïóýíç), ïýôå áðïêáôÝ-
óôçóå áéþíéåò áäéêßåò (ïéêïíïìéêÞ êáé ðïëéôéêÞ áíåîáñôçóßá ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ, ðá-
ãêüóìéá åéñÞíç, åõçìåñßá).
ÅðéðëÝïí, äçìéïýñãçóå íÝá, ðïõ áðåéëïýí êáé áõôÞ ôçí ßäéá, ôç âéùóéìüôçôá ôïõ ðëá-
íÞôç. Äåí åßíáé Üëëùóôå Üãíùóôá, ôá äéáôñïöéêÜ óêÜíäáëá ðïõ óõíôÜñáîáí ôçí Åõñþ-
ðç (åêâéïìç÷Üíéóç êáé ìÝãéóôï êÝñäïò áð’ ôçí êôçíïôñïöéêÞ êáé ãåùñãéêÞ ðáñáãùãÞ),
ïé ðñïóðÜèåéåò «åðÝìâáóçò» óôçí äéáôñïöéêÞ áëõóßäá (ìåôáëëáãìÝíåò ãåíåôéêÜ ôñïöÝò),
ðïõ ðñïêñßíïíôáé áðü ôéò êõâåñíÞóåéò ôïõ äõôéêïý êüóìïõ Üêñéôá, Þ ç ðåéóìáôéêÞ Üñíç-
óç ôïõ ðñþôïõ êüóìïõ íá ìåéþóåé ôá ðïóÜ ôùí ñýðùí ôùí âéïìç÷áíéþí ôïõ.
Ç åðéóôÞìç êáé ç ôå÷íïëïãßá, ôåëéêÜ, ùò áðüëõôåò Ýííïéåò, åßíáé ïõäÝôåñåò. Ï ôñü-
ðïò ÷ñÞóçò ôïõò êáé ôá áðïôåëÝóìáôá áõôÞò ôçò ÷ñÞóçò, åßíáé áõôÜ ðïõ åãåßñïõí å-
ñùôÞìáôá êáé èÝôïõí õðü áìöéóâÞôçóç ôïí «ðïëéôéóìü ôïõ áíèñþðïõ, ðïõ Ý÷åé ãßíåé
ëýêïò ãéá ôï óõíÜíèñùðü ôïõ».
1ç Åñþôçóç:
ÃñÜøôå ôá áíôþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí:

1. óêïðßìùò 6. ðñïíïìéáêüò
2. åðßêáéñïò 7. ðåðåñáóìÝíïò
3. Ýííïìïò 8. áñ÷Ýãïíïò
4. ðñïôÜóóù 9. ìåôáâáôéêüò
5. ðáñáâëÝðù 10. Ýêöõëïò
ÁðÜíôçóç:
1. Üóêïðá, 2. Üêáéñïò, ðáñÜêáéñïò, 3. ðáñÜíïìïò, 4. åðéôÜóóù, 5. ðñïóÝ÷ù, 6. å-
ðéâáñõíôéêüò, 7. Üðåéñïò, 8. åîåëéãìÝíïò, 9. áìåôÜâáôïò, 10. çèéêüò.
01.qxd 9/17/08 12:06 PM Óåëßäá 168
2ç Åñþôçóç:
Íá óõìðëçñùèïýí ôá êåíÜ ôùí ðñïôÜóåùí ìå ôéò ëÝîåéò ðïõ óáò äßíïíôáé,

áöïý ôéò âÜëåôå óôïí êáôÜëëçëï ôýðï: åìðñçóìüò, åîáíäñáðïäßæù, óõíý-
ðáñîç, õðáíÜðôõêôïò, óùöñïíéóìüò, êáôåõíÜæù, äïëéïöèïñÜ, áíÜöëåîç,
áðïóôáèåñïðïéçôéêüò, ðáñáäåéãìáôéóìüò (êÜðïéåò ëÝîåéò ðåñéóóåýïõí).
1. Óýìöùíá ìå ôïí åðéêåöáëÞò ôçò ÐõñïóâåóôéêÞò õðçñåóßáò ç ðõñêáúÜ
ïöåéëüôáí óå ....
2. Óôçí áñ÷áéüôçôá, ïé êÜôïéêïé ôùí ðüëåùí ðïõ êáôáëáìâÜíïíôáí áðü ôá
ÑùìáúêÜ óôñáôåýìáôá, ....
3. Ôï æÞôçìá ôçò ðñïüäïõ êáé ôçò ........... óõíýðáñîçò ìåôáîý ôùí ëáþí
ôùí ............. ÷ùñþí, áðáó÷üëçóáí ôç óýíïäï êïñõöÞò ôçò Åõñùðáú-
êÞò ¸íùóçò.
4. Óêïðüò ôçò ðïéíÞò äåí åßíáé ç åîüíôùóç, áëëÜ ï ......... ôïõ äñÜóôç.
5. Óôá éíäïðáêéóôáíéêÜ óýíïñá ç áôìüóöáéñá åßíáé ôåôáìÝíç êáé õðÜñ÷åé
ðÜíôïôå ï êßíäõíïò ..........., ðïõ èá äñÜóåé ................. ãéá ôï óýíïëï
ôùí ÷ùñþí ôçò ðåñéï÷Þò.
ÁðÜíôçóç:
1. åìðñçóìü, 2. åîáíäñáðïäßæïíôáí, 3. åéñçíéêÞò, õðáíÜðôõêôùí, 4. óùöñïíéóìüò,
5. áíÜöëåîçò, áðïóôáèåñïðïéçôéêÜ.
J
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 169
ÔÏ ÄÏÊÉÌÉÏ
ÔÏ ÁÑÈÑÏ
Ç ÅÐÉÖÕËËÉÄÁ
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 170
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 171
ÅÍÏÔÇÔÁ 1Ç
ÔÏ ÄÏÊÉÌÉÏ
á) Ôï äïêßìéï åßíáé Ýñãï ôïõ ðåæïý ãñáðôïý ëüãïõ, ðåñéïñéóìÝíï óå Ýêôáóç êáé ÷á-
ñáêôçñéæüìåíï áðü ìéáí Üíåôç, ñÝïõóá ãñáöÞ, ðÜíù óå Ýíá êáé ìüíï èÝìá, ðïõ á-
ðç÷åß óõíÞèùò ôçí ðñïóùðéêÞ ðåßñá êáé ôçí áíôßëçøç ôïõ ãñÜöïíôïò. Ï üñïò ðñï-
Ýñ÷åôáé áðü ôï ãáëëéêü ïõóéáóôéêü «essai», ðïõ åéóÜãåé ðñþôïò, ï Montaigne (Ìï-
íôáßí 1533-1592) êáé ðïõ Ýêôïôå êáèéåñùìÝíïò äçëþíåé âéâëßï Þ ìáêñïóêåëÝò Üñ-
èñï ðïõ ðñáãìáôåýåôáé Ýíá æÞôçìá ÷ùñßò íá Ý÷åé ôçí áîßùóç íá ôï åîáíôëÞóåé. Ç
ãáëëéêÞ ëÝîç l’ essaie ðñïÝñ÷åôáé áðü ôï ñÞìá essayer (äïêéìÜæù, ðñïóðáèþ)
êáé áõôü ìå ôç óåéñÜ ôïõ áðü ôï ëáôéíéêü exagium (=æõãïóôáèìßæù, æýãéóìá).
â) ÊáôÜ ôçí ðåñßïäï ôïõ íåïåëëçíéêïý äéáöùôéóìïý, ï üñïò «essaie», áðïäüèçêå å-
ðéôõ÷þò, ìå ôç ëÝîç: «äïêßìéï» áðü ôïí ÅõãÝíéï Âïýëãáñç, åíþ ï ÊáôáñôæÞò ÷ñç-
óéìïðïßçóå áñãüôåñá, ùò áðüäïóç ôïõ ßäéïõ ãáëëéêïý üñïõ, ôçí åëëçíéêÞ ëÝîç:
«ó÷Ýäéï».
ã) ÓÞìåñá, ôï äïêßìéï ùò ìåëÝôç ðåñéïñéóìÝíçò Ýêôáóçò, áëëÜ ðåñéåêôéêÞò óå éäÝåò êáé
íïÞìáôá, óôçí ïðïßá ãßíåôáé áðüðåéñá ðñïóÝããéóçò èåìÜôùí öéëïëïãéêþí, öéëïóï-
öéêþí, åðéóôçìïíéêþí, êïéíùíéêþí, ðïëéôéêþí Þ áéóèçôéêþí, óõãêáôáëÝãåôáé óôá
ãñáììáôïëïãéêÜ åßäç éäéáßôåñçò áîßáò, áöïý ç äýíáìç ôçò öáíôáóßáò, ç ðñïóåêôéêÞ
äéÜôáîç ôçò ýëçò êáé ïé ðñùôüôõðåò óõëëÞøåéò ôùí óõããñáöÝùí ôïõ, ôï ÷áñáêôçñß-
æïõí.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 172
1ç ¢óêçóç:
Ìå âÜóç ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá óõæçôÞóôå ôéò áðüøåéò äéáöüñùí

óõããñáöÝùí ãéá ôï äïêßìéï. ÐñïóðáèÞóôå: á) íá åíôïðßóåôå ôá êïéíÜ óç-
ìåßá ôùí áðüøåùí áõôþí, â) íá óõíïøßóåôå ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ äïêéìß-
ïõ, óôá ïðïßá áíáöÝñïíôáé ïé óõããñáöåßò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 109)
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé ðÝíôå óõããñáöåßò óõìöùíïýí ùò ðñïò ôçí áâåâáéüôçôá ôïõ êáèïñéóìïý ôïõ äï-
êéìßïõ. Óõìöùíïýí åðßóçò, êáé óôï ãåãïíüò üôé ôï äïêßìéï åßíáé ìßá óýíôïìç, åõðñü-
óéôç óôï ðëáôý êïéíü ìåëÝôç, ç ïðïßá åßíáé åíôåëþò äéáöïñåôéêÞ áðü ôçí ðñáãìáôåßá,
ãéáôß åìðåñéÝ÷åé ôçí ðåßñá êáé ôçí ðñïóùðéêÞ óöñáãßäá ôïõ óõããñáöÝá, ÷ùñßò íá á-
íáëþíåôáé óå óõóôçìáôéêÞ êáé äéåîïäéêÞ ðïëõóÝëéäç äéåñåýíçóç åíüò èÝìáôïò.
â) Áðü ôçí áíÜãíùóç ôùí áðüøåùí ôùí ðÝíôå óõããñáöÝùí, ùò äïêßìéï, ìðïñïýìå íá
ïñßóïõìå, Ýíá óýíôïìï, åõóýíïðôï êáé åõðñüóéôï óôï ðëáôý êïéíü, êåßìåíï ðïõ
âñßóêåôáé ìåôáîý åðéóôÞìçò êáé ëïãïôå÷íßáò. ×áñáêôçñßæåôáé áðü êáëëéÝðåéá, ãíþ-
óç êáé óõíáéóèçìáôéóìü, áöïý ç óýíôáîç åßíáé ðéï ðñïóùðéêÞ áðü åêåßíçí ôçò å-
ðéóôçìïíéêÞò ðñáãìáôåßáò Þ ôçò ïðïéáóäÞðïôå ðëçñïöïñéáêÞò áíáêïßíùóçò.
2ç ¢óêçóç:
Ðïéá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ äïêéìßïõ Ý÷åôå åðéóçìÜíåé, äéáâÜæïíôáò

ôá ðáñáðÜíù êåßìåíá; Ïé äïêéìéïãñÜöïé (1) ðåñéäéáâÜæïõí åëåýèåñá óôï
÷þñï ôùí éäåþí; (2) Ý÷ïõí óêïðü íá ðëçñïöïñÞóïõí; (3) åêèÝôïõí áðëþò
ôéò éäÝåò ôïõò; (4) èÝëïõí íá ìáò äéáóêåäÜóïõí, íá ìáò ðåßóïõí Þ íá ìáò
óõãêéíÞóïõí; ÄéêáéïëïãÞóôå ôçí ÜðïøÞ óáò, äéáëÝãïíôáò êÜðïéá ðáñá-
äåßãìáôá ìÝóá áðü ôá êåßìåíá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 113)
ÁðÜíôçóç:
Ðñïôïý ðñï÷ùñÞóïõìå óôçí áðÜíôçóç ôùí åñùôçìÜôùí, êñßíåôáé óêüðéìï íá ðá-
ñáèÝóïõìå êÜðïéá âéïãñáöéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôïõò óõããñáöåßò ôùí äýï åîåôáæïìÝíùí á-
ðïóðáóìÜôùí.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 173
TO ÄÏÊÉÌÉÏ – ÔÏ ÁÑÈÑÏ – Ç ÅÐÉÖÕËËÉÄÁ 173
Ï ÌéóÝë ÅêÝì íôå Ìïíôáßí (Michel Eyquem de Montaigne 1533-1592) Þôáí ÃÜëëïò
óõããñáöÝáò. ÕðÞñîå óêåðôéêéóôÞò êáé ðáñáôçñçôÞò ôïõ åáõôïý ôïõ êáé ôçò áíèñùðü-
ôçôáò, ï ïðïßïò ðñïìÜ÷çóå ãéá ôçí áíåîéèñçóêßá, ôçí åðï÷Þ ðïõ ç Ãáëëßá ôáëáíéæüôáí
áðü èñçóêåõôéêÝò Ýñéäåò. Èåùñåßôáé ï èåìåëéùôÞò ôïõ äïêéìßïõ (essaie), åíüò íÝïõ åß-
äïõò Ýíôå÷íïõ ëüãïõ.
Ï ÍôÝéâéíô ×éïõì (David Hume 1711-1776) Þôáí Óêþôïò åìðåéñéêüò öéëüóïöïò, é-
óôïñéêüò, ïéêïíïìïëüãïò êáé äïêéìéïãñÜöïò. Åííïïýóå ôç öéëïóïößá ùò ôçí åðáãù-
ãéêÞ åìðåéñéêÞ åðéóôÞìç ôçò áíèñþðéíçò öýóçò. Ï ×éïõì áðïðåéñÜèçêå, âáóéæüìåíïò
óôç ìÝèïäï ôïõ Íåýôùíá êáé ôç ãíùóéïëïãßá ôïõ Ëïê, íá ðåñéãñÜøåé ðùò ëåéôïõñãåß ï
áíèñþðéíïò íïõò êáôÜ ôç äéáäéêáóßá ôçò áðüêôçóçò ãíþóåùí êáé êáôÝëçîå üôé äåí
ìðïñåß íá õðÜñîåé ãíþóç ãéá ï,ôéäÞðïôå åêôüò ôçò åìðåéñßáò.
1. Ïé äýï äïêéìéïãñÜöïé (Ìïíôáßí êáé ×éïõì) äåí ðåñéäéáâÜæïõí åëåýèåñá óôï ÷þ-
ñï ôùí éäåþí. Ìðïñåß ï ðñþôïò (Ìïíôáßí) íá áêïëïõèåß Ýíá ðéï ðñïóùðéêü ý-
öïò («ôï ðíåýìá ìïõ åßíáé äýóôñïðï êáé ìåëáã÷ïëéêü», «åîÜëëïõ, õðï÷ñÝùóá
ôïí åáõôü ìïõ» ê.ï.ê.) êáé ï äåýôåñïò, Ýíáí ðéï áíôéêåéìåíéêü ôñüðï Ýêöñáóçò
(«Ðïéá ëïéðüí ç áíÜãêç íá èåìåëéþíïõìå», «Ïöåßëïõìå, ìáò ëÝíå», «Ôé êåñäß-
æïõìå» ê.á.), üìùò êáé ïé äýï åêèÝôïõí ôéò áðüøåéò ôïõò ãéá äýï ðïëý óõãêåêñé-
ìÝíá èÝìáôá. Ãéá ôçí áõôïêñéôéêÞ (åîïìïëüãçóç) ï Ìïíôáßí, ãéá ôçí «ðïëéôéêÞ õ-
ðáêïÞ» ï ×éïõì.
2. Êáé ïé äýï óõããñáöåßò ãñÜöïõí ãéá íá ðëçñïöïñÞóïõí. Ï Ìïíôáßí õðïóôçñßæåé ü-
ôé ç áõôïêñéôéêÞ (åîïìïëüãçóç) åßíáé Ýíá âáóéêü óôïé÷åßï ôçò ðñïóùðéêüôçôáò ôïõ
áíèñþðïõ ðïõ óõìâÜëëåé óôçí áðåëåõèÝñùóç êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ êáëëéÝñãåéá, å-
íþ ï ×éïõì, õðïóôçñßæåé üôé ç õðáêïÞ óôïõò íüìïõò äå óôçñßæåôáé ôüóï, óôéò åíäå-
÷üìåíåò óõíÝðåéåò ôçò ðáñÜâáóçò ôïõ üñêïõ õðáêïÞò ðñïò ôïõò Üñ÷ïíôåò, üóï
óôéò åíäå÷üìåíåò áñíçôéêÝò óõíÝðåéåò ãéá ôï êïéíùíéêü óõìöÝñïí, áðü ôçí êáôá-
óôñïöÞ ôçò êïéíùíßáò.
3. Ï Ìïíôáßí êáé ï ×éïõì äåí åêèÝôïõí áðëÜ ôéò éäÝåò ôïõò, áëëÜ åðéèõìïýí íá êá-
ôáäåßîïõí ôç óçìáóßá, áöåíüò ôçò «åîïìïëüãçóçò» êáé áöåôÝñïõ ôçò «õðáêïÞò
óôïõò íüìïõò», ãéá ôï êïéíùíéêü óýíïëï êáé ôïí Üíèñùðï.
4. Ï Ìïíôáßí ðñïêåéìÝíïõ íá åêèÝóåé ôéò éäÝåò ôïõ, ÷ñçóéìïðïéåß Ýíáí ðéï ðñïóù-
ðéêü êáé áíÜëáöñï ôüíï: «óáí ôéò ìýãåò ðïõ äåí ìðïñïýí íá óôáèïýí ðÜíù ó’
Ýíá óþìá êáëÜ ãõáëéóìÝíï êáé ëåéáóìÝíï», «êáé óáí ôéò âäÝëëåò ðïõ ïñÝãïíôáé
êáé ñïõöïýí ìüíï ôï êáêü áßìá».
Ùóôüóï, äåí ðñïóðáèåß íá äéáóêåäÜóåé ôïõò áíáãíþóôåò ôïõ, áëëÜ íá ôïõò ðåßóåé
ãéá ôçí áîßá ôçò «åîïìïëüãçóçò».
Óôï ßäéï ìÞêïò êýìáôïò, áëëÜ ìå ðéï áíôéêåéìåíéêü ôñüðï Ýêöñáóçò, ï ×éïõì, åðé-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 174
æçôåß íá ðåßóåé ôïõò óõìðïëßôåò ôïõ üôé ç õðáêïÞ óôïõò íüìïõò åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôçí
êáëýôåñç ðñïóôáóßá ôùí êïéíùíéêþí óõìöåñüíôùí.
3ç ¢óêçóç:
Ôé áðü ôá ðáñáêÜôù åííïåß ï Ìïíôáßí ìå ôç öñÜóç: «Ïé ÷åéñüôåñïé áðü
ôïõò ôñüðïõò êáé ôéò ðñÜîåéò ìïõ äå ìïõ öáßíïíôáé ôüóï Üóêçìïé, üóï ìïõ
öáßíåôáé Üóêçìï êáé äåéëü íá ìçí ôïëìþ íá ôïõò ïìïëïãÞóù»;
1. Áêüìç êáé ïé ÷åéñüôåñåò ðñÜîåéò åßíáé ðñïôéìüôåñåò áðü ôá Üóêçìá ëüãéá.
2. Ïé êáêÝò ðñÜîåéò êáé ïé êáêïß ôñüðïé äåí åßíáé êáé ôüóï êáêïß üóï öáß-
íïíôáé.
3. ×åéñüôåñï êáé áðü ôïõò êáêïýò ôñüðïõò êáé ôéò ðñÜîåéò åßíáé ç äåéëßá
íá ìçí ôïëìÜò íá ôïõò ïìïëïãÞóåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 113)
ÁðÜíôçóç:
Ç óùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç ôñßôç ðñüôáóç: «÷åéñüôåñï êáé áðü ôïõò êáêïýò ôñüðïõò
êáé ôéò ðñÜîåéò åßíáé ç äåéëßá íá ìçí ôïëìÜò íá ôïõò ïìïëïãÞóåéò».
4ç ¢óêçóç:
Ðïéï åßíáé ôï íüçìá ôçò öñÜóçò: «Ç äõóêïëßá ãéá ôïí êáèÝíá ìáò åßíáé ç
åîïìïëüãçóç, åíþ èá ‘ðñåðå íá ‘íáé ç ðñÜîç; Áíáðôýîôå ôéò óêÝøåéò óáò
ìÝóá óå ìéá ðáñÜãñáöï 80-100 ëÝîåùí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 113)
ÁðÜíôçóç:
Ï ÷áñáêôÞñáò ôïõ áíèñþðïõ åßíáé Ýíá óýíïëï åìöýôùí êáé åðßêôçôùí äõíáôïôÞ-
ôùí, ðïõ ìå Üìåóï Þ Ýììåóï ôñüðï åðåíåñãïýí óôç ñýèìéóç ôçò óõìðåñéöïñÜò ôïõ.
Ìå ôçí «åîïìïëüãçóç», ôçí ïìïëïãßá äçëáäÞ, ôçò êáêÞò êáé áíÜñìïóôçò Þ áíÞèéêçò
óõìðåñéöïñÜò, ï Üíèñùðïò áðïêôÜ áõôïóõíåßäçóç êáé ãíùñßæåé, üóï åßíáé äõíáôüí,
ôéò èåôéêÝò êáé áñíçôéêÝò ðëåõñÝò ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ. Åíôïðßæåé êáé ðåñéïñßæåé ôéò ðá-
ñÜëïãåò åðéèõìßåò êáé ïñìÝò êáé ðñïóðáèåß, åßôå íá ôéò äéï÷åôåýóåé óå èåôéêÝò åíÝñ-
ãåéåò, åßôå íá ôéò áìâëýíåé êáé íá ôéò êáôáóéãÜóåé.
Ùóôüóï, ôï ðéï óõíçèéóìÝíï åßíáé íá ðñÜôôåé Üó÷çìá êáé Ýðåéôá, íá ìçí Ý÷åé ôï
èÜññïò ôçò «åîïìïëüãçóçò» êáé ôçò áõôïêñéôéêÞò. Ç äõóêïëßá áõôÞ, óôçí áõôïêñéôéêÞ,
èá Þôáí «åõ÷Þò Ýñãïí» áí õðÞñ÷å êáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá «ôçò ðñÜîçò». Öáßíåôáé, ëïéðüí,
üôé ï Üíèñùðïò ïöåßëåé íá áóêçèåß áñêåôÜ áêüìá, óôïí áõôïÝëåã÷ï êáé óôï èÜññïò
ôçò áíÜëçøçò åõèõíþí ãéá ôéò ðáñÜíïìåò ðñÜîåéò, ãéáôß äéáöïñåôéêÜ èá ìåßíåé Ýñìáé-
ïò ôùí áäõíáìéþí, ôùí ðáñïñìÞóåùí êáé ôçò óõíÞèåéáò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 175
5ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ôï ðåñéå÷üìåíï ôçò ðáñáêÜôù öñÜóçò (Êåßìåíï 2).

«Ðïéá ç áíÜãêç íá èåìåëéþíïõìå ôï êáèÞêïí ôçò õðïôáãÞò Þ ôçò õðáêïÞò
ðïõ ïöåßëåôáé óôïõò Üñ÷ïíôåò ðÜíù óôç óõíÝðåéá ðñïò ôç äïóìÝíç õðü-
ó÷åóç êáé íá õðïèÝôïõìå üôé óôç äéêÞ ìáò óõãêáôÜèåóç ïöåßëåôáé ç õðá-
ãùãÞ ìáò óôïõò íüìïõò ôïõ ÊñÜôïõò, åíþ åßíáé öáíåñü üôé ôüóï ç õðïôá-
ãÞ áõôÞ, üóï êáé ç óõíÝðåéá áõôÞ Ý÷ïõí óáí âÜóç ôçí åîõðçñÝôçóç ôùí
óõìöåñüíôùí êáé ôùí áíáãêþí ôçò êïéíùíßáò»;
Óôç óõíÝ÷åéá äéáôõðþóôå ôï íüçìÜ ôçò ìå äéêÜ óáò ëüãéá êáé ãñÜøôå Ýíá
êåßìåíï äýï ðáñáãñÜöùí (150-200 ëÝîåùí). Óôç ìßá ðáñÜãñáöï áó÷ïëç-
èåßôå ìå ôçí õðïôáãÞ êáé õðáêïÞ óôïí Üñ÷ïíôá êáé ôïõò íüìïõò, åíþ óôçí
Üëëç ìå ôçí õðï÷ñÝùóÞ óáò íá åîõðçñåôåßôå ôá óõìöÝñïíôá êáé ôéò áíÜ-
ãêåò ôçò êïéíùíßáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 113)
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôçò «êïéíùíéêÞò åëåõèåñßáò» ôïõ áôüìïõ êáé ôçò êïéíùíéêÞò óõíï÷Þò, á-
ðáó÷ïëåß ôïí Üíèñùðï áðü ôüôå ðïõ ôïõ äüèçêå ç åõêáéñßá ãéá óýãêñéóç ðñïò ôï «ôé äåí
åßíáé åëåõèåñßá», äçëáäÞ ôçí áíåëåõèåñßá êáé ôçí õðïôáãÞ óå áëëüôñéá óõìöÝñïíôá.
ÅÜí äå÷ôïýìå üôé ç «õðáêïÞ» óôïõò Üñ÷ïíôåò, äçëþíåé áðþëåéá ôçò åëåõèåñßáò ôïõ
áíèñþðïõ, ôüôå ôï ðÝñáóìá ôïõ áíèñþðïõ óôïí êïéíùíéêü âßï, óçìáßíåé ìéá ãéá ðÜíôá
õðïôáãÞ ôïõ áíèñþðïõ êáé ç ðïëéôéóôéêÞ ôïõ åîÝëéîç äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï, ðáñÜ ìßá
ðïñåßá ìÝóá óôçí Üñíçóç. ÅÜí äå÷ôïýìå, üìùò, üôé ç «õðáêïÞ» óôéò áñ÷Ýò ïäçãåß óôçí
ðñïÜóðéóç ôùí óõìöåñüíôùí êáé ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ, ôüôå ç óõíïëéêÞ å-
îÝëéîç ôïõ áíèñþðïõ äåí åßíáé ðáñÜ ìßá áðåëåõèåñùôéêÞ ðñïóðÜèåéá, ìßá äéáñêÞò êá-
ôÜêôçóç. ÐñáãìáôéêÜ, ç õðïôáãÞ ôïõ áíèñþðïõ, óôïõò «Üñ÷ïíôåò» êáé êáô’ åðÝêôáóç
óå ü,ôé áõôïß åêöñÜæïõí Þ óõìâïëßæïõí, åîáóöáëßæåé ôçí êïéíùíéêÞ óõíï÷Þ, ôçí åõç-
ìåñßá êáé ôçí ðñüïäï ôïõ êïéíùíéêïý óõíüëïõ. ÂÝâáéá, áõôü ôï åßäïò ôçò õðáêïÞò,
äåí ôáõôßæåôáé ìå ôç «äïõëéêÞ õðïôáãÞ» óôá êåëåýóìáôá ìßáò Üäéêçò êáé óôõãíÞò áõ-
ôáñ÷éêÞò åîïõóßáò, áëëÜ êõñßùò, ìå ôï óåâáóìü áðÝíáíôé óå óõìöùíçìÝíç ìïñöÞ ðï-
ëéôéêÞò äéáêõâÝñíçóçò êáé êïéíùíéêÞò óõìâßùóçò.
¢ëëùóôå, áðü ôç óôéãìÞ ðïõ äå÷üìáóôå, ôçí êïéíùíéêÞ ïñãÜíùóç ùò ìßá áðåëåõ-
èåñùôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôïõ áíèñþðïõ, ôüôå, ç õðï÷ñÝùóç ôïõ áíèñþðïõ ôáõôßæåôáé ìå
ôçí ðñïóôáóßá áõôþí áêñéâþò ôùí äéáêõâåõìÜôùí, ãéá ôá ïðïßá äçìéïõñãåßôáé ç «êïé-
íùíßá». ÄçëáäÞ, ôçí ðñïÜóðéóç ôïõ «êïéíïý óõìöÝñïíôïò», ôçí ðñüïäï ôïõ êïéíùíé-
êïý óõíüëïõ, ôçí êáëýôåñç êÜëõøç ôùí áíèñùðßíùí áíáãêþí êáé ôçí áíèñþðéíç å-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 176
ëåõèåñßá. Ç õðï÷ñÝùóç ôïõ áíèñþðïõ íá åîõðçñåôåß ôá óõìöÝñïíôá êáé ôéò áíÜãêåò

ôçò êïéíùíßáò, ðáñáìåñßæïíôáò ôéò åãùúóôéêÝò ôïõ ôÜóåéò, äéáóöáëßæåé ôçí åëåõèåñßá êáé
ôçí åõçìåñßá ôïõ. Ãéáôß, ç äéêÞ ìáò åëåõèåñßá (Üñá, êáé ðñüïäïò) åßíáé ðñïûðüèåóç
ãéá ôçí åëåõèåñßá ôùí Üëëùí êáé áíôßóôñïöá. Ç åëåõèåñßá ìáò, ôÝëïò, ðñáãìáôþíåôáé
êáé åìðëïõôßæåôáé ìÝóá óôï êïéíùíéêü óýíïëï.
6ç ¢óêçóç:
Íá âñåßôå ôá óõíþíõìá êáé ôá áíôþíõìá (áíôßèåôá) ôùí ëÝîåùí: äýóôñïðïò,

åõ÷áñßóôçóç, áíáðáýïìáé, ïñÝãïìáé, õðï÷ñåþíù, áíïìïëüãçôïò, êïõñÜ-
ãéï, åëåõèåñïóôïìßá, ðñïóðïéçôüò, êïõóïýñé, ìáóêáñåýù, áíåëÝçôïò (êåß-
ìåíï 1) êáé: êáèÞêïí, õðïôáãÞ, óõíáëëáãÞ, èñéáìâåýù (êåßìåíï 2).
ÁðÜíôçóç:
• Ôá óõíþíõìá ôùí ðéï ðÜíù ëÝîåùí åßíáé:
äýóôñïðïò = éäéüôñïðïò, óôñõöíüò, ðáñÜîåíïò, êáêüôñïðïò.
åõ÷áñßóôçóç = ÷áñÜ, åõöñïóýíç, çäïíÞ.
áíáðáýïìáé = îåêïõñÜæïìáé, ÷áëáñþíù, îáðïóôáßíù, êïéìÜìáé.
ïñÝãïìáé = åðéèõìþ, ëá÷ôáñþ, ëéãïõñåýïìáé, ëéìðßæïìáé (ëáúê.).
õðï÷ñåþíù = áíáãêÜæù, øõ÷áíáãêÜæù.
áíïìïëüãçôïò = áíåßðùôïò, ìõóôéêüò, áðüññçôïò.
êïõñÜãéï = èÜññïò, ôóáãáíü (ëáúê.), ðáëéêáñéÜ, åõøõ÷ßá.
åëåõèåñïóôïìßá = ðáññçóßá, åõèýôçôá.
ðñïóðïéçôüò = øåýôéêïò, êßâäçëïò, áíåéëéêñéíÞò, ðëáóôüò.
êïõóïýñé = ìåéïíÝêôçìá, áôÝëåéá, åëÜôôùìá.
ìáóêáñåýù = êáìïõöëÜñù, êñýâù, ðáñáëÜóóù.
áíåëÝçôïò = óêëçñüò, Üôåãêôïò, Üóðëá÷íïò, áíçëåÞò.
êáèÞêïí = ÷ñÝïò, õðï÷ñÝùóç.
õðïôáãÞ = õðïäïýëùóç, õðáãùãÞ, óêëáâéÜ, õðïôÝëåéá.
óõíáëëáãÞ = íôáñáâÝñé (ëáúê.), äïóïëçøßá.
èñéáìâåýù = êáôáíéêþ, êáôáóôñáôçãþ, õðåñíéêþ.
• Ôá áíôþíõìá ôùí ßäéùí ëÝîåùí åßíáé:
äýóôñïðïò ⫽ êáëüôñïðïò, âïëéêüò, åõãåíÞò.
åõ÷áñßóôçóç ⫽ äõóèõìßá, ëýðç, äõóáñÝóêåéá
áíáðáýïìáé ⫽ êïõñÜæïìáé, åîáíôëïýìáé, êïðéÜæù
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 177
ïñÝãïìáé ⫽ óé÷áßíïìáé, áíôéðáèþ, áðå÷èÜíïìáé

õðï÷ñåþíù ⫽ áðáëëÜóóù, ãëéôþíù
áíïìïëüãçôïò ⫽ ïìïëïãçìÝíïò, öáíåñüò
êïõñÜãéï ⫽ ìéêñïøõ÷ßá, öüâïò, áôïëìßá
åëåõèåñïóôïìßá ⫽ ëïãïêñéóßá, ößìùóç
ðñïóðïéçôüò ⫽ áíåðéôÞäåõôïò, åéëéêñéíÞò
êïõóïýñé ⫽ ðëåïíÝêôçìá, ðñïóüí
ìáóêáñåýù ⫽ öáíåñþíù, áðïêáëýðôù
áíåëÝçôïò ⫽ åëåÞìùí, öéëÜíèñùðïò
êáèÞêïí ⫽ äéêáßùìá
õðïôáãÞ ⫽ áíõðáêïÞ, áìöéóâÞôçóç, åëåõèåñßá
óõíáëëáãÞ ⫽ áðñáîßá, äõóðñáãßá
èñéáìâåýù ⫽ áðïôõã÷Üíù, çôôþìáé, óõíôñßâïìáé
7ç ¢óêçóç:
ÌåëåôÞóôå ôï êåßìåíï ðñïóåêôéêÜ êáé óõæçôÞóôå ôï óôçí ôÜîç. ÐñïóðáèÞ-

óôå íá åíôïðßóåôå: - ôï èÝìá, - ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá, - ôá ìÝóá ðåéèïýò
ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß, ãéá íá ôåêìçñéþóåé ôçí åñìçíåßá ôïõ öáéíïìÝíïõ ðïõ
ôïí áðáó÷ïëåß - ôçí ðñüôáóç ðïõ äéáôõðþíåé óôï ôÝëïò ôïõ êåéìÝíïõ, ãéá
íá áíôéìåôùðéóôåß ôï ðñüâëçìá.
Äþóôå, ôþñá, ôçí ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (20-25 óôß÷ïé).
ÁðÜíôçóç:
á) Ôï èÝìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï óõããñáöÝá åßíáé ï êïéíùíéêüò êïìöïñìéóìüò. Ç Üðï-
øÞ ôïõ åßíáé üôé ï Üíèñùðïò ãéá ëüãïõò ðïõ ïöåßëïíôáé óôçí «êïéíùíéêÞ öýóç»,
ôïõ åßíáé õðïêåßìåíïò óôéò éäÝåò êáé ôéò ôÜóåéò ôïõ êïéíùíéêïý óþìáôïò. Ôá ìÝóá
ðåéèïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß åßíáé ôá åðé÷åéñÞìáôá (åðßêëçóç, äçëáäÞ, óôç ëïãéêÞ), ç
åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá (Nietzsche, Thomas Szasz, J.E. Asch) êáé ç ÷ñÞóç ôåêìç-
ñßùí (ôï åðéóôçìïíéêü ðåßñáìá ôïõ Áìåñéêáíïý øõ÷ïëüãïõ J. E. Asch).
Óôï ôÝëïò ôïõ êåéìÝíïõ, äéáôõðþíåé ôçí åîÞò ðñüôáóç: ï óçìåñéíüò Üíèñùðïò ìðï-
ñåß íá îåöýãåé áðü ôá äåóìÜ ôïõ «êïéíùíéêïý êïìöïñéóìïý» êáé ôïõ «gregaire in-
stinct» (áãåëáßïõ åíóôßêôïõ), åÜí Ý÷åé äýï óðÜíéåò éêáíüôçôåò, ôçí «çèéêÞ áíäñåßá»
êáé ôçí «ðíåõìáôéêÞ åíôéìüôçôá».
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 178
â) Ôï áí ï Üíèñùðïò åßíáé åëåýèåñïò (öýóåé êáé èÝóåé) íá äéáìïñöþíåé ôéò áíôéëÞ-

øåéò, ôéò êñßóåéò êáé ôéò áðïöÜóåéò ôïõ áìöéóâçôåßôáé áðü ôçí êïéíùíéêÞ øõ÷ïëïãßá
êáé ôéò óõíáöåßò êïéíùíéêÝò åðéóôÞìåò. Ôï «êïéíùíéêü óþìá», óôï ïðïßï Ý÷ïõìå å-
íôá÷èåß êáèïñßæåé óå ìåãÜëç Ýêôáóç êáé âÜèïò, ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ðñïóëáì-
âÜíïõìå Þ áíôéìåôùðßæïõìå ôá ðñÜãìáôá.
Ðñüêåéôáé ãéá ìßá «êïéíùíéêÞ ëåéôïõñãßá» ðïõ óýìöùíá ìå ôïõò êïéíùíéïëüãïõò ðïõ
Ý÷ïõí ìåëåôÞóåé ôï öáéíüìåíï, ïöåßëåôáé óôçí «êïéíùíéêüôçôá» ôïõ áíèñþðïõ. Ïé ðå-
ñéðôþóåéò «êïéíùíéêïý êïìöïñéóìïý» (üðùò ïíïìÜæåôáé ôï öáéíüìåíï) åßíáé åêïý-
óéåò êáé áêïýóéåò. Åêïýóéåò, üôáí ï Üíèñùðïò åðéëÝãåé íá êÜíåé ðïëëÝò ðáñá÷ùñÞ-
óåéò ðñïêåéìÝíïõ í’ áðïëáýóåé ôç óõíôñïöéÜ êáé ôçí åðéêïéíùíßá ìå ôïõò ãýñù ôïõ,
êáé áêïýóéåò, üôáí õðüêåéôáé óôéò éäÝåò êáé ôéò ôÜóåéò ôçò óõìâéùôéêÞò ïìÜäáò. ¼óï
êé’ áí åðáéñüìáóôå, üôé óôçí êïñõöÞ ôçò ãíùóéïëïãéêÞò êëßìáêáò âñßóêåôáé ôï áí-
èñþðéíï ïí, óôçí ïõóßá, ôï «Ýíóôéêôï ôçò áãÝëçò» ôï óðñþ÷íåé íá áðïæçôÜ ôç óõ-
íôñïöéÜ ôùí ïìïßùí ôïõ.
ÂÝâáéá, ç éóôïñéêÞ åîÝëéîç ôïõ áíèñþðéíïõ üíôïò, Ý÷åé áðïäåßîåé üôé ðïëëÜ áðü ôá
ðÜèç êáé ôá Ýíóôéêôá ìðïñïýí íá êáôáíéêçèïýí. Áêüìá êáé ï «êïéíùíéêüò êïìöï-
ñéóìüò» ðïõ Ý÷åé ôç âÜóç ôïõ óôï «instinct gregaire». Ìüíï ðïõ ãéá íá ðñáãìáôï-
ðïéçèåß êÜôé ôÝôïéï áðáéôåßôáé áðü ôïí Üíèñùðï ðíåõìáôéêÞ åíôéìüôçôá êáé çèéêÞ áí-
äñåßá.
8ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò áñ÷ßæåé ôçí ðáñÜãñáöï 1 êáé ôçí ðáñÜãñáöï 6 ìå Ýíá å-

ñþôçìá. Ôç ðåôõ÷áßíåé, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ìå ôçí ôå÷íéêÞ ôùí åñùôÞóåùí
óôçí êÜèå ðåñßðôùóç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 117)
ÁðÜíôçóç:
ÐñáãìáôéêÜ, ôüóï óôçí ðñþôç üóï êáé óôçí Ýêôç ðáñÜãñáöï, ï óõããñáöÝáò îåêé-
íÜåé ôç äéáðñáãìÜôåõóç ôïõ èÝìáôüò ôïõ ìå Ýíá åñþôçìá. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç (ðá-
ñÜãñáöïò 1) èÝëåé ìå Üìåóï ôñüðï íá èÝëîåé ôïí áíáãíþóôç «ôñáâþíôáò ôçí ðñïóï÷Þ
ôïõ». Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç (ðáñÜãñáöïò 6), ôï åñþôçìá ëåéôïõñãåß ùò óýíäåóìïò á-
íÜìåóá ó’ áõôÜ ðïõ ãñÜöôçêáí êáé ó’ áõôÜ ðïõ èá áêïëïõèÞóïõí. ÅðéðëÝïí, «åéóÜ-
ãåé» ôïí áíáãíþóôç óôçí ðñïóùðéêÞ èÝóç ôïõ óõããñáöÝá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 179
9ç ¢óêçóç:
Ó÷ïëéÜóôå ôç ÷ñÞóç ôùí ðáñåíèÝóåùí óôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï.

ÁðÜíôçóç:
Ïé ðáñåíèÝóåéò óôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï ëåéôïõñãïýí åðåîçãçìáôéêÜ-óõìðëçñùìá-
ôéêÜ. Óôçí ðñþôç ðåñßðôùóç áíáëýåé ôïí üñï: «ìéêñÞ êáé ìåãÜëç êïéíùíßá» êáé óôç
äåýôåñç ðåñßðôùóç ðåñéãñÜöåé ôé áêñéâþò ðåñéÝ÷åé ï üñïò «êïéíùíéêü óþìá».
10ç ¢óêçóç:
«Äåí åßìáóôå ôüóï åëåýèåñïé íá ó÷çìáôßæïõìå ôéò åíôõðþóåéò, ôéò ðåðïéèÞ-

óåéò, ôï ðñüãñáììá ôùí åðéäéþîåþí ìáò, üóï íïìßæïõìå». Íá ó÷ïëéÜóåôå
ôçí åðéëïãÞ ôïõ á´ ðëçèõíôéêïý ðñïóþðïõ áðü ôï óõããñáöÝá.
ÁðÜíôçóç:
Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá áêüìá åðéêïéíùíéáêü ôÝ÷íáóìá ôïõ óõããñáöÝá, ï ïðïßïò äåí Ý-
÷åé ôç èÝóç ôïõ áðñüóùðïõ êñéôÞ, áëëÜ áíôßèåôá ôïõ áíèñþðïõ, ðïõ õðüêåéôáé, üðùò
êáé ïé áíáãíþóôåò ôïõ, óôïõò ßäéïõò åôåñïêáèïñéóìïýò, óôéò ßäéåò ðéÝóåéò ôïõ êïéíùíé-
êïý ðåñéâÜëëïíôïò, êáé óôïí ßäéï «êïéíùíéêü êïìöïñéóìü».
11ç ¢óêçóç:
«ÂëÝðù ìå ôá äéêÜ ìïõ ìÜôéá ... äå ìïõ ôç õðÝâáëáí Üëëïé». Óå ôé íïìßæåôå

üôé áðïóêïðåß ï óõããñáöÝáò ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ åõèÝïò ëüãïõ óôï óçìåßï áõ-
ôü; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 117)
ÁðÜíôçóç:
Ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ åõèÝïò ëüãïõ ï óõããñáöÝáò, ôïíßæåé ôçí Üñíçóç áðïäï÷Þò áðü
ôçí ðëåéïøçößá ôùí áíèñþðùí, ôïõ ãåãïíüôïò ôïõ «êïéíùíéêïý êïìöïñéóìïý». Äßíåé
Ýíá èåáôñéêü ôüíï óôï êåßìåíï, þóôå íá ãßíåé ðéï âéùìáôéêü óôïõò áíáãíþóôåò. Ãéáôß Ý-
ôóé, áõôïß èá áíáãíùñßóïõí ðéï åýêïëá ôçí «åãùúóôéêÜ» áöåëÞ ÜñíçóÞ ôïõò, áðÝíáíôé
óôï áõôïíüçôï. Ôï üôé äçëáäÞ, ôï êïéíùíéêü óýíïëï åðéäñÜ óôïí ôñüðï óêÝøçò êáé óõ-
ìðåñéöïñÜò ìáò, áðïöáóéóôéêÜ.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 180
12ç ¢óêçóç:
á) ¸óôù üôé èÝëïõìå íá ÷ùñßóïõìå ôçí ðáñÜãñáöï 5 óå äýï ìÝñç/ìéêñüôå-
ñåò ðáñáãñÜöïõò. Óå ðïéï óçìåßï èá ðñïôåßíáôå íá ÷ùñéóôåß êáé ãéáôß;
×ñåéÜæåôáé óå áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç íá ãßíåé êÜðïéá áëëáãÞ óôï êåßìåíï;
â) ÐáñáôçñÞóôå üôé óôçí ðáñÜãñáöï 6 åíáëëÜóóïíôáé åêôåíÝóôåñåò êáé
ðéï óýíôïìåò ðåñßïäïé. ÐñïóðáèÞóôå íá åîçãÞóåôå ìå ðïéïí ôñüðï ç å-
íáëëáãÞ áõôÞ âïçèÜåé ôï óõããñáöÝá íá åêèÝóåé óôïõò áíáãíþóôåò ôçí
åñìçíåßá ôïõ öáéíïìÝíïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 118)
ÁðÜíôçóç:
á) Ôï óçìåßï óôï ïðïßï ðñÝðåé íá ÷ùñéóôåß ç ðáñÜãñáöïò 5, åßíáé ìåôÜ ôï ôÝëïò ôçò
ñÞóçò ôïõ Thomas Szasz. Êáé áõôü ãéáôß ìüíï Ýôóé, èá Ý÷ïõìå ìéá ïìáëÞ ñïÞ êáé
óõíï÷Þ óôï êåßìåíï. ÅðéðëÝïí, ï óõããñáöÝáò áðü ôçí åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá
(êïéíùíéïëüãïé, øõ÷ïëüãïé, ÁñéóôïôÝëçò, Szasz), åðéóôñÝöåé óôçí åðßêëçóç óôç ëï-
ãéêÞ. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ïé äýï õðïðáñÜãñáöïé åßíáé: i) «Ïé øõ÷ïëüãïé êáé ïé êïé-
íùíéïëüãïé ... (Thomas Szasz)» êáé ii) «Ç åîÞãçóç åßíáé ÷ùñßò ... íá ðáñáäå÷ôåß ôéò
ðñïôéìÞóåéò ôïõ».
Ìå áõôüí ôïí ôñüðï ÷ùñéóìïý áðïöåýãåôáé êáé ç ïðïéáäÞðïôå áëëáãÞ óôï êåßìåíï.
â) Ç åíáëëáãÞ óýíôïìùí êáé ðéï ìáêñþí ðåñéüäùí óôçí Ýêôç ðáñÜãñáöï åîõðçñåôåß
ôçí ïéêïíïìßá ôïõ êåéìÝíïõ. Ìå áõôüí ôïí ôñüðï ï óõããñáöÝáò, áðáíôÜåé óôéò ôõ-
÷üí íïåñÜ äéáôõðùìÝíåò åñùôÞóåéò ôùí áíáãíùóôþí, ðñïëáìâÜíåé ôéò áðïñßåò
ôïõò, äßíåé ôç äéêÞ ôïõ åêäï÷Þ ãéá ôá ðñÜãìáôá êáé ðñïóðáèåß íá ðåßóåé.
Áðü Üðïøç åíôåëþò ðñáêôéêÞ, ßóùò áõôÞ ç åíáëëáãÞ íá åðéëÝ÷èçêå áðü ôï óõã-
ãñáöÝá ãéá íá êÜíåé ðéï åõðñüóéôåò, ôçí åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõ êáé ôçí ôåëéêÞ ôïõ
ðñüôáóç/êñßóç, «ðåñß çèéêÞò áíäñåßáò êáé ðíåõìáôéêÞò åíôéìüôçôáò».
13ç ¢óêçóç:
«¼÷é õðï÷åßñéïò· õðïêåßìåíïò óôéò éäÝåò êáé óôéò óôÜóåéò ôïõ êïéíùíéêïý
óþìáôïò åßíáé ï Üíèñùðïò». Íá áíáäéáôõðþóåôå ôç öñÜóç áíôéêáèéóôþ-
íôáò ôéò õðïãñáììéóìÝíåò ëÝîåéò ìå Üëëåò óõíþíõìåò ëÝîåéò/åêöñÜóåéò.
ÁðÜíôçóç:
«¼÷é áíäñÜðïäï· åðçñåáæüìåíïò áðü ôéò éäÝåò êáé ôéò óôÜóåéò ôïõ êïéíùíéêïý
óþìáôïò åßíáé ï Üíèñùðïò».
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 181
14ç ¢óêçóç:
Ðïéïé åßíáé óõíÞèùò ïé «êñßêïé» ðïõ óõíäÝïõí ôï Üôïìï ìå ìéá ïìÜäá;
Ðïéïé áðü áõôïýò íïìßæåôå üôé åßíáé ïé éó÷õñüôåñïé;
ÁðÜíôçóç:
¸÷ïíôáò õðüøç ìáò ôïõò ìç÷áíéóìïýò êïéíùíéêÞò óõãêñüôçóçò, èá áíáöÝñáìå
ùò «êñßêïõò» óýíäåóçò: ôç ãëþóóá, ôá Ýèéìá êáé ôéò ðáñáäüóåéò, ôçí êïéíÞ êáôáãùãÞ,
ôçí êïéíÞ èñçóêåõôéêÞ ðßóôç, ôçí êïéíÞ éóôïñéêÞ ìíÞìç, ôçí åêðáßäåõóç (ó÷ïëéêÞ, ïé-
êïãåíåéáêÞ, êïéíùíéêÞ), êáé ôç íïïôñïðßá.
Ïé éó÷õñüôåñïé êñßêïé ðïõ óõíäÝïõí ôï Üôïìï ìå ìéá ïìÜäá êáé êáèïñßæïõí ôåëéêÜ,
ôïí ôñüðï óêÝøçò êáé óõìðåñéöïñÜò ôïõ åßíáé: ç ãëþóóá, ç êïéíùíéêïðïßçóç ðïõ ðåñ-
íÜåé ìÝóá áðü ôçí åêðáßäåõóç, ç íïïôñïðßá/Ýèéìá êáé ç êïéíÞ éóôïñéêÞ ìíÞìç. Åðé-
ðëÝïí, ç êïéíÞ èñçóêåõôéêÞ ðßóôç ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ùò ç ðëáôöüñìá ãéá ôçí
áíÜðôõîç êïéíÞò çèéêÞò óôÜóçò êáé áíôßëçøçò ãéá ôá ðñÜãìáôá.
15ç ¢óêçóç:
Ï Ðáðáíïýôóïò âëÝðåé ôï äïêßìéï óáí ìéá «ãÝöõñá åðéêïéíùíßáò» óïâáñþí

óõããñáöÝùí ìå «áðëïýóôåñïõò áíáãíþóôåò». Ãé’ áõôü ðéóôåýåé üôé ðñÝðåé íá
åßíáé åõðñüóéôï óôï ðëáôý êïéíü. Óôï óõãêåêñéìÝíï äïêßìéï ï óõããñáöÝáò
÷ñçóéìïðïéåß äéÜöïñá ìÝóá, ãéá íá ãßíåé óáöÞò, íá êÜíåé ôï êåßìåíï ôïõ æù-
íôáíü, êáé Ýôóé íá åðéêïéíùíÞóåé ìå ôïí áíáãíþóôç. ÐñïóðáèÞóôå íá åíôï-
ðßóåôå êÜðïéá áðü ôá ìÝóá áõôÜ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 119)
ÁðÜíôçóç:
Ç áíÜãíùóç ôïõ åîåôáæüìåíïõ äïêéìßïõ áñêåß ãéá íá ìáò ðåßóåé üôé ï óõããñáöÝáò
ôïõ åíäéáöÝñåôáé íá ôï êáôáóôÞóåé åõðñüóéôï êáé åýëçðôï óôïõò áíáãíþóôåò ôïõ· íá ôï
åêëáúêåýóåé óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç.
Ôá ìÝóá ðïõ ôïí âïçèïýí íá åðéôý÷åé ôï óôü÷ï ôïõ åßíáé áñêåôÜ. ÏñéóìÝíá ìÜëéóôá
áðü áõôÜ, ôá åíôïðßóáìå áðáíôþíôáò óôéò ðñïçãïýìåíåò åñùôÞóåéò. Ðñþôá-ðñþôá,
ðñÝðåé íá óçìåéþóïõìå ôéò åñùôÞóåéò ìå ôéò ïðïßåò åéóÜãåé ôïí áíáãíþóôç óôçí ðñþ-
ôç êáé ôçí Ýêôç ðáñÜãñáöï. ¸ðåéôá, äåí ðñÝðåé íá áãíïÞóïõìå, óôçí ðñþôç ðáñÜ-
ãñáöï ðÜëé, ôç ÷ñÞóç ôïõ åõèÝïò ëüãïõ Þ ôç ÷ñçóéìïðïßçóç öñÜóåùí áðü ôïí åõèý
ëüãï ðïõ ðáñáôßèåíôáé óå åéóáãùãéêÜ, óôçí ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï.
ÐñïóðÜèåéá ãéá íá êÜíåé ðéï åýëçðôï ôï äïêßìéï ôïõ, ðáñáôçñïýìå êáé óôç ÷ñÞóç
ìéêñþí ðñïôÜóåùí óôçí Ýêôç ðáñÜãñáöï. Ðéï óáöÞò üìùò åßíáé áõôÞ ç ðñïóðÜèåéá
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 182
ôïõ óõããñáöÝá, üôáí ÷ñçóéìïðïéåß ðáñáäåßãìáôá áðü ôá ðåéñÜìáôá ôùí åéäéêþí øõ-
÷ïëüãùí êáé êïéíùíéêþí åðéóôçìüíùí, ôá ïðïßá áðïäåéêíýïõí ôçí êáèïñéóôéêÞ âáñý-
ôçôá ôïõ «êïéíùíéêïý óþìáôïò» óôïí ôñüðï áíôßëçøçò ôùí ðñáãìÜôùí (ôñßôç êáé ðÝ-
ìðôç ðáñÜãñáöïò).
16ç ¢óêçóç:
Õðïóôçñßæåôáé üôé ôï äïêßìéï Ý÷åé äéäáêôéêü ÷áñáêôÞñá. ÓõæçôÞóôå ôçí Ü-

ðïøç áõôÞ ìå âÜóç ôï óõãêåêñéìÝíï äïêßìéï. Ìå ðïéïõò ôñüðïõò ìðïñïý-
ìå íá ðïýìå üôé ìáò äéäÜóêåé ï óõããñáöÝáò; ¸÷åé ôï äïêßìéü ôïõ ôç ìïñ-
öÞ ôçò Üìåóçò äéäá÷Þò ðïõ óõíáíôïýìå óå êáèáñÜ äéäáêôéêÜ åßäç ëüãïõ,
ð.÷. óå Ýíá åêêëçóéáóôéêü êÞñõãìá; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 119)
ÁðÜíôçóç:
Óå êáèáñÜ äéäáêôéêÜ åßäç ëüãïõ, üðùò ôá åêêëçóéáóôéêÜ êçñýãìáôá, áõôü ðïõ
ìðïñåß íá ðáñáôçñçèåß åßíáé ï ðáñáéíåôéêüò ôüíïò, ðïõ åêöñÜæåôáé ìå ÷áñáêôçñéóôé-
êïýò ôñüðïõò Ýêöñáóçò: «ÐñÝðåé, ïöåßëïõìå, áò ..., íá ..., ðñïóÝîôå ê.á.».
Áíôßèåôá, ôï óõãêåêñéìÝíï äïêßìéï ÷ùñßò íá ðñï÷ùñÜåé óôï ðñïóôáêôéêü-ðáñáéíåôéêü
ëüãï ôùí èñçóêåõôéêþí êçñõãìÜôùí, åðéèõìåß íá äéäÜîåé ôïõò áíáãíþóôåò, åêèÝôïíôáò
ôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ óõããñáöÝá, üëåò ôéò ðôõ÷Ýò ôïõ èÝìáôïò êáé ôçí ôåëéêÞ ðñüôá-
óç/êñßóç, ç ïðïßá ðñïêýðôåé ìå óáöÞ óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá. Ï åêëáúêåõôéêüò, ôÝëïò, ôüíïò
ôïõ äïêéìßïõ ðïõ ôï êáèéóôÜ åýëçðôï êáé ðñïóéôü, åíéó÷ýåé ôï äéäáêôéêü ôïõ ÷áñáêôÞñá.
17ç ¢óêçóç:
Ôï äïêßìéï ôïõ Ðáðáíïýôóïõ áðïôåëåß, áðü ìßá Üðïøç, ìéá ðñüóêëçóç,

«ãéá íá áíáôÜìïõìå ôïí åáõôü ìáò» êáé íá äéåñåõíÞóïõìå ôç ó÷Ýóç ìáò ìå
ôï öáéíüìåíï ôïõ «êïéíùíéêïý êïìöïñéóìïý». Íá áðáíôÞóåéò ìå Ýíá äéêü
óïõ êåßìåíï óå áõôÞí ôçí ðñüóêëçóç ìå âÜóç ôçí åìðåéñßá óïõ (ó÷ïëéêÞ
Þ åîùó÷ïëéêÞ) äßíïíôáò óõãêåêñéìÝíá ðáñáäåßãìáôá. Ôï êåßìåíü óïõ ìðï-
ñåß íá Ý÷åé ôç ìïñöÞ öéëéêÞò åðéóôïëÞò, óåëßäáò çìåñïëïãßïõ êôë.
ÁðÜíôçóç:
Åäþ ðñïôåßíïõìå Ýíá õðüäåéãìá áðÜíôçóçò ìå ôç ìïñöÞ åðéóôïëÞò, áðü ôï ïðïßï
ïé ìáèçôÝò ìðïñïýí íá áíôëÞóïõí êÜðïéá óôïé÷åßá. ÂÝâáéá, ôï ïñèüôåñï èá åßíáé ï êÜ-
èå ìáèçôÞò, íá êáôáãñÜøåé ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ åìðåéñßåò ì’ Ýíá äéêü ôïõ, åëåýèåñï,
âéùìáôéêü êåßìåíï.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 183
ÁèÞíá 12-5-2002
ÁðïöÜóéóá íá óïõ ãñÜøù åîáéôßáò ôùí ðéÝóåùí ðïõ õößóôáìáé ôåëåõôáßá. Óôï
ðñïçãïýìåíï ãñÜììá ìïõ, óïõ åêìõóôçñåýôçêá ôçí åðéèõìßá ìïõ ãéá óðïõäÝò óôï å-
îùôåñéêü åðÜíù óôïí êéíçìáôïãñÜöï. Óïõ åß÷á áðïóôåßëåé, åðßóçò êáé ôï ó÷åôéêü Ý-
íôõðï õëéêü ãéá ôéò êéíçìáôïãñáöéêÝò áêáäçìßåò êáé ôá óåìéíÜñéÜ ôïõò.
Ùóôüóï, ëüãù Ýëëåéøçò ÷ñçìÜôùí, áëëÜ êáé êáôáíüçóçò áð’ ôçí ðëåõñÜ ôùí äéêþí
ìïõ, ôï üíåéñï öáíôÜæåé Üðéáóôï. ÐéÝæïìáé íá äéáâÜæù ðëçêôéêÜ êáé áíéáñÜ ìáèÞìáôá,
íá ðçãáßíù öñïíôéóôÞñéï êáé ó÷ïëåßï êáé íá ìçí Ý÷ù ÷ñüíï ïýôå ãéá íá ïíåéñåõôþ. Êáé
üìùò äåí åíäéáöÝñïìáé ïýôå ãéá ôéò ÐáíåëëÞíéåò åîåôÜóåéò, ïýôå ãéá ôá åëëçíéêÜ Á.Å.É.
ÁëëÜ ðÜëé, áéóèÜíïìáé üôé ïé ãïíåßò ìïõ Ý÷ïõí åðåíäýóåé óå åìÝíá êáé äå èÝëù íá ôïõò
áðïãïçôåýóù ìå ìéá ôõ÷üí áðïôõ÷ßá ìïõ Þ ìå ìéá ðåéóìáôéêÞ ÜñíçóÞ ìïõ ãéá áõôïý
ôïõ ôýðïõ áíþôåñåò óðïõäÝò.
ÁéóèÜíïìáé «åí ïëßãïéò» óéãÜ-óéãÜ íá óõìâéâÜæïìáé êáé íá âõèßæïìáé ó’ Ýíá ôÝëìá.
Ãéáôß ôÝëìá åßíáé ç óõíå÷Þò åíáó÷üëçóç ìå ðñÜãìáôá ðïõ äå ìáò óõãêéíïýí êáé äå ìáò
ôáéñéÜæïõí.
ÖéëéêÜ, Ãñçãüñçò.
18ç ¢óêçóç:
ÄéåñåõíÞóôå ôç ó÷Ýóç ôùí íÝùí ìå ôï öáéíüìåíï ôïõ «êïéíùíéêïý êïìöï-

ñéóìïý». Ðïéá åßíáé ç óôÜóç ôïõò áðÝíáíôé óôéò éäÝåò êáé óôéò ôÜóåéò ôïõ
êïéíùíéêïý óþìáôïò; Óå ðïéï âáèìü êáé óå ðïéá Ýêôáóç õðüêåéíôáé óå áõ-
ôÝò ïé íÝïé óå óýãêñéóç ìå ôïõò åíçëßêïõò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 119)
ÁðÜíôçóç:
Ç íåïëáßá äåí ìðïñåß íá íïçèåß áöáéñåôéêÜ ùò ïìïéïãåíÝò, åíéáßï óýíïëï, ÷ùñßò
äéáöïñïðïéÞóåéò, áíôéèÝóåéò êáé áíôéöÜóåéò. ÊÜðïéá ôÝôïéá áíôßëçøç ðéèáíüí, íá áíá-
öÝñåôáé óå ìßá öáíôáóôéêÞ, äçëáäÞ ìç õðáñêôÞ íåïëáßá êáé ü÷é óôç æþóá êáé áíôéöá-
ôéêÞ. ¼ìùò, óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ç óôÜóç ôùí íÝùí áðÝíáíôé óôéò éäÝåò êáé ôéò ôÜóåéò
ôïõ êïéíùíéêïý óþìáôïò äåí åßíáé ïýôå åíéáßåò ïýôå ïìïéïãåíåßò.
Ùóôüóï, ó’ áõôü ðïõ óõìöùíïýìå üëïé ìáò, åßíáé üôé ï íÝïò åßíáé, áêüìç êáé âéï-
ëïãéêÜ, åêöñáóôÞò ôçò æùÞò ðïõ Ýñ÷åôáé, ôçò æùíôÜíéáò, ôçò äñáóôçñéüôçôáò êáé åíåñ-
ãçôéêüôçôáò, ôçò êÜèå ìïñöÞò áíáíÝùóçò êáé íåùôåñéóìïý. Åßíáé ëïéðüí, ëïãéêü êáé å-
ðüìåíï íá áìöéóâçôåß êáèéåñùìÝíåò áîßåò êáé ðñüôõðá, íá áóêåß êñéôéêÞ êáé íá åðé-
èõìåß íá áõôïíïìçèåß. Êáé íá áõôåíåñãÞóåé. Áðü áõôÞ ôçí Üðïøç, ïé íÝïé äåí õðüêåé-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 184
íôáé óôéò ôÜóåéò ôïõ êïéíùíéêïý óþìáôïò, üðùò ïé çëéêéùìÝíïé, áëëÜ áíôßèåôá åßíáé åõ-
áßóèçôïé áðÝíáíôé óôéò íÝåò éäÝåò êáé ðñüèõìïé íá ôéò áðïäå÷ôïýí. ÅðéðëÝïí, ç íåïëáßá
äéáêñßíåôáé ðåñéóóüôåñï ãéá ôçí áãíüôçôá, ôçí áèùüôçôá, ôçí áìåñïëçøßá ôçò, ôçí ôÜ-
óç ãéá äéêáéïóýíç, ôçí åëåõèåñßá óêÝøçò êáé ðñïâëçìáôéóìïý, åöüóïí åßíáé êáé ðá-
ñáìÝíåé áíåðçñÝáóôç áðü äåóìåýóåéò ïéêïíïìéêÝò, êïéíùíéêÝò Þ Ýíôïíá óõìöÝñïíôá.
Åí ïëßãïéò, ïé íÝïé ôüóï «öýóåé» üóï êáé «èÝóåé» äåí áíôéäñïýí üðùò ïé ðéï çëé-
êéùìÝíïé óôéò ôÜóåéò ôïõ êïéíùíéêïý óþìáôïò, áëëÜ óáí åêöñáóôÝò ôïõ ðáñüíôïò êáé
ôïõ ìÝëëïíôïò, áðïôåëïýí, ü÷é ìüíï ôï îåðÝñáóìá ôïõ ðáñåëèüíôïò, áëëÜ êáé ôçí êñé-
ôéêÞ ôïõ. Êñßíïõí, êáôáêñßíïõí êáé êáôáäéêÜæïõí åýêïëá, Ýíáí êüóìï (ìßá êïéíùíßá),
ðïõ äå äçìéïýñãçóáí ïé ßäéïé êáé ìå ôïí ïðïßï äåí Ý÷ïõí «äåèåß» áêüìá.
19ç ¢óêçóç:
Ðïéá áðü ôéò ðáñáêÜôù áðüøåéò íïìßæåôå üôé õðïóôçñßæåé ï óõããñáöÝáò;

á) Ç äýíáìç ôçò ìÜæáò åßíáé ôüóï ìåãÜëç, þóôå ï Üíèñùðïò äåí ìðïñåß íá
áðáëëáãåß áðü ôá äåóìÜ ôïõ êïéíùíéêïý êïìöïñéóìïý.
â) ÊÜèå Üíèñùðïò ìðïñåß íá ðñïâÜëåé áíôßóôáóç óôç äýíáìç ôçò ìÜæáò,
áí ôïëìÞóåé íá áíôéêñßóåé ìå ôéò äéêÝò ôïõ äéáíïçôéêÝò äõíÜìåéò ôá
ðñÜãìáôá.
ã) ÅëÜ÷éóôïé åðþíõìïé äéáèÝôïõí ôéò éêáíüôçôåò (áíäñåßá êáé åíôéìüôçôá),
ãéá íá áíôéóôáèïýí óôç äýíáìç ôçò ìÜæáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 119)
ÁðÜíôçóç:
Ç óùóôÞ ðñüôáóç åßíáé ç ðñüôáóç â.
20ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé ç äéêÞ óáò Üðïøç ó÷åôéêÜ ìå ôç äõíáôüôçôá áíôßóôáóçò ôïõ á-

ôüìïõ áðÝíáíôé óôç äýíáìç ôçò ìÜæáò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 119)
ÁðÜíôçóç:
Ç áíÜãêç åðéâßùóçò åðéôåßíåé ôï «êïéíùíéêü Ýíóôéêôï» (instinct gregaire), ðåñéïñßæåé
ôç öõóéêÞ ðáñüñìçóç êáé åõíïåß ôç óõììüñöùóç ìå ôï ãåíéêüôåñï êëßìá ðïõ åðéâÜë-
ëïõí ïé êáíüíåò óõìðåñéöïñÜò ôçò áíèñþðéíçò êïéíüôçôáò. Êáé üëá áõôÜ óõìâáßíïõí,
ãéáôß ôï Üôïìï äåí éêáíïðïéåßôáé ìå ôçí áðëÞ ðáñïõóßá ôïõ «Üëëïõ» êáé ç áíèñþðéíç
êïéíüôçôá äåí åßíáé ôï áðëü Üèñïéóìá ôùí áôüìùí ðïõ ôçí áðáñôßæïõí, áëëÜ áðïôÝëå-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 185
óìá ôçò äñÜóçò êáé ôçò áëëçëåðßäñáóÞò ôïõò êáé ôï óýíïëï ôùí ðïëëáðëþí êáé ôùí
ðïëýìïñöùí ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóåùí.
Ç äýíáìç ôçò ìÜæáò êáé ï âáèìüò ôçò êïéíùíéêÞò åðßäñáóçò åßíáé óçìáíôéêüò ãéáôß
ïé «êïéíùíéêÜ áðïäåêôïß» ôñüðïé óêÝøçò êáé äñÜóçò, åðéâÜëëïíôáé óôï Üôïìï áðü ü-
ëïõò ôïõò öïñåßò ôçò êïéíùíéêïðïßçóÞò ôïõò. Ùóôüóï, áõôü ôï åßäïò äýíáìçò äåí åßíáé
ïýôå áðüëõôï, ïýôå áíßêçôï ãéáôß óå êáìßá ðåñßðôùóç äåí ìðïñåß íá åîáöáíßóåé «ôï ëï-
ãéêü» ìå ôï ïðïßï åßíáé ðñïéêéóìÝíïò ï Üíèñùðïò, ïýôå êáé ôç äçìéïõñãéêÞ äñÜóç ôïõ.
21ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ôçí Üðïøç ôïõ Íßôóå: «Ç ðëÜíç äåí åßíáé ôýöëùóç, ç ðëÜíç åß-
íáé áíäñåßá». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 119)
ÁðÜíôçóç:
Ï Üíèñùðïò êáôÝ÷åé óôç ãíùóéïëïãéêÞ êëßìáêá ôçí êïñõöÞ, ðñïéêéóìÝíïò ìå Ýíá
óðÜíéï äþñï, ôç íüçóç. Ùóôüóï, êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò åîåëéêôéêÞò ôïõ ðïñåßáò, ðëåß-
óôá ãåãïíüôá êáé óõìðåñéöïñÝò áìöéóâçôïýí «óôçí ðñÜîç», ôçí ýðáñîç ôçò íüçóçò
êáé ôç äçìéïõñãéêÞ äñÜóç ôïõ áíèñþðéíïõ ðíåýìáôïò.
Ç óõìâßùóç, óôá ðëáßóéá åíüò êïéíùíéêïý óõíüëïõ, áðåéëåß ìÝóá áðü ôéò «íüñìåò
óõìðåñéöïñÜò» êáé ôçí éó÷õñÞ åðéññïÞ ðïõ áóêïýí ïé ôÜóåéò ôïõ «êïéíùíéêïý óþìá-
ôïò», ôçí åëåýèåñç äéáìüñöùóç ãíþìçò êáé öõóéêÜ, ôçí êñéôéêÞ óêÝøç ôïõ áôüìïõ.
Ëüãù üìùò ôïõ «äþñïõ» ìå ôï ïðïßï Ý÷åé ðñïéêéóôåß ï Üíèñùðïò, ç åðéêñÜôçóç ôïõ
êïìöïñéóìïý äåí åßíáé áðüëõôç. Ãéá íá óõìâåß áõôü, ðñÝðåé íá õðÜñîåé, áðü ôçí ðëåõ-
ñÜ ôïõ áíèñþðïõ, ìßá óáöÞò ðáñáßôçóç, ìßá çèåëçìÝíç Þ ìßá åêïýóéá ðíåõìáôéêÞ
äïõëåßá. Êáé áõôÞ ç ôáêôéêÞ èá ïäçãÞóåé ìå ìáèçìáôéêÞ áêñßâåéá óôçí ðíåõìáôéêÞ á-
íáðçñßá êáé ôïí ðíåõìáôéêü èÜíáôï.
Ç èÝëçóç ôïõ áíèñþðïõ ãéá áðïäÝóìåõóç áð’ ôç öèïñïðïéü åðßäñáóç ôïõ êïéíùíéêïý
óþìáôïò, ìðïñåß íá õðåñíéêÞóåé üëá ôá ôå÷íçôÜ åìðüäéá, ðïõ óõíáíôÜåé. Ç ðáñáßôçóç ôçí þ-
ñá ôçò «ìÜ÷çò», äåí åßíáé ôýöëùóç áëëÜ áíáíäñßá, üðùò åýóôï÷á åðéóçìáßíåé êáé ï Nietzsche.
22ç ¢óêçóç:
«Ôï ïñãáíùìÝíï ðëÞèïò, ç êïéíùíéêÞ ïìÜäá ìáò óôçñßæåé, ìáò ðñïóôáôåý-

åé, áëëÜ êáé èïëþíåé ôçí üñáóç, ìç÷áíïðïéåß ôç óõìðåñéöïñÜ, äÝíåé ôç óêÝ-
øç, áðïäõíáìþíåé ôç öáíôáóßá ìáò ìå ôá ðïëõêáéñéóìÝíá ó÷Þìáôá ôùí á-
ðñüóùðùí åííïéþí êáé áîéþí ôçò». Íá áíáðôýîåôå ôçí ðáñáðÜíù öñÜóç óå
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 186
Ýíá êåßìåíï (250 ðåñßðïõ ëÝîåéò), äßíïíôáò ôá êáôÜëëçëá ðáñáäåßãìáôá ãéá

ôéò èåôéêÝò êáé ôéò áñíçôéêÝò åðéäñÜóåéò ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé ç êïéíùíéêÞ ï-
ìÜäá óôçí ïðïßá åíôÜóóåôáé ôï Üôïìï. ÕðïèÝóôå üôé ôï êåßìåíü óáò èá äç-
ìïóéåõôåß óôï ðåñéïäéêü ôïõ ó÷ïëåßïõ óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 119)
ÁðÜíôçóç:
Óýìöùíá ìå ôïõò êïéíùíéêïýò øõ÷ïëüãïõò, ôïõò áíèñùðïëüãïõò êáé ôïõò êïéíù-
íéïëüãïõò, ç áíÜãêç åðéâßùóçò ëåéôïõñãåß êáèïñéóôéêÜ óôç óõãêñüôçóç êïéíùíéêþí ï-
ìÜäùí. Ç áíÜãêç ðñïüäïõ êáé åéñçíéêÞò óõìâßùóçò ìÝóá óôá êïéíùíéêÜ óýíïëá, å-
ðéôåßíåé ôï «êïéíùíéêü Ýíóôéêôï», åêìçäåíßæïíôáò Þ áìâëýíïíôáò ôéò öõóéêÝò ðáñïñìÞ-
óåéò ôïõ áíèñþðïõ. ¢ëëùóôå, üðùò õðïóôçñßæïõí ïé åéäéêïß åðéóôÞìïíåò, ôï áíèñþðé-
íï ïí äåí éêáíïðïéåßôáé ìå ôçí áðëÞ ðáñïõóßá ôïõ Üëëïõ, áëëÜ áðïæçôÜ åðáöÞ êáé
ðëçñüôçôá ìÝóù ôùí áíèñùðßíùí ó÷Ýóåùí.
Ç «êïéíÞ çèéêÞ» Üñá, óõíßóôáôáé óôç óõìöùíßá ôçò äñÜóçò ôïõ áôüìïõ ìå óõãêå-
êñéìÝíïõò êáíüíåò ëåéôïõñãßáò ôçò êïéíùíéêÞò ïìÜäáò. Åìöáíßæåôáé ìå ôç ìïñöÞ ôçò
êïéíÞò ãíþìçò, ç ïðïßá ëåéôïõñãåß ñõèìéóôéêÜ ãéá ôçí áôïìéêÞ óõìðåñéöïñÜ, åêìåôáë-
ëåõüìåíç ôçí áíÜãêç ôïõ áíèñþðïõ ãéá óõíáéóèçìáôéêÞ áóöÜëåéá êáé øõ÷éêÞ ðëçñü-
ôçôá. Ç ðáãßäåõóç ôïõ áíèñþðïõ Ýãêåéôáé óôç äýíáìç áõôÞò ôçò ôÜóçò ôïõ «êïéíùíé-
êïý óþìáôïò», ðïõ Üëëïôå ôáõôßæåôáé ìå ôçí êïéíÞ ãíþìç êáé Üëëïôå ìå ôïí êïíöïñìé-
óìü. ÅðéðëÝïí, ç äýíáìÞ ôçò âáóßæåôáé óôï öüâï ôïõ áíèñþðïõ ãéá ôçí çèéêÞ êáôáäß-
êç êáé ôçí êïéíùíéêÞ áðïîÝíùóç, áëëÜ êáé óôçí áäõíáìßá ôïõ íá áêïëïõèÞóåé áõôü-
íïìç êáé åðßðïíç ðíåõìáôéêÞ ðïñåßá.
¸ôóé, ùò öáéíüìåíï ãåíéêüôåñï, ìðïñïýìå íá ðáñáôçñÞóïõìå ôçí åðéêñÜôçóç ðá-
ñù÷çìÝíùí éäåþí êáé áîéþí, ðïõ äå óõíÜäïõí ïýôå ìå ôç äçìéïõñãéêüôçôá ôïõ áí-
èñþðéíïõ ðíåýìáôïò, ïýôå ìå ôç ãåíéêüôåñç êïéíùíéêÞ áðáßôçóç (êõñßùò áðü ôçí ðëåõ-
ñÜ ôùí íÝùí) ãéá áëëáãÝò êáé íåùôåñéóìïýò óå üëåò ôéò äïìÝò: áðü ôçí åêðáßäåõóç Ý-
ùò ôéò äéáíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò.
;
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 187
1ç Åñþôçóç:
ÐñïóðáèÞóôå íá ïñßóåôå óå ìßá-äýï ðáñáãñÜöïõò ôé åßíáé ðñïóùðéêüôç-

ôá êáé ðþò åðéäñÜ ó’ áõôÞí, ôï ðåñéâÜëëïí.
ÁðÜíôçóç:
Ùò ðñïóùðéêüôçôá, ïé åéäéêïß åðéóôÞìïíåò Ý÷ïõí ïñßóåé, ôï óýíïëï ôùí öõëåôéêþí,
ïéêïãåíåéáêþí êáé áôïìéêþí ãíùñéóìÜôùí êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áõôÜ åêäçëþ-
íïíôáé óôïí êÜèå Üíèñùðï îå÷ùñéóôÜ. Óôç äéáìüñöùóç ôçò ðñïóùðéêüôçôáò åðåíåñ-
ãïýí äéÜöïñïé ðáñÜãïíôåò üðùò ôï ðåñéâÜëëïí Þ ïé êëçñïíïìéêÝò êáôáâïëÝò.
Ðéï óõãêåêñéìÝíá, óôçí ïéêïãÝíåéá ôï íåáñü Üôïìï, ðñïóðáèåß íá äéáìïñöþóåé
ôçí ðñïóùðéêüôçôÜ ôïõ, óýìöùíá ìå ôéò áîßåò êáé ôá äåäïìÝíá ôçò ïéêïãÝíåéáò. ÁëëÜ
êáé óôï ó÷ïëåßï êáé óôéò äéáðñïóùðéêÝò ó÷Ýóåéò (ößëïé, åñãáóßá) óõíôåëåßôáé ç øõ÷éêÞ
ïëïêëÞñùóç ôïõ íåáñïý áôüìïõ, áöïý åèßæåôáé óôï ðíåýìá óõíåñãáóßáò, óôçí ïìáäé-
êüôçôá, ôçí áëëçëåããýç êáé ôçí êïéíùíéêÞ ðåéèáñ÷ßá. ÌåôáôñÝðåôáé, äçëáäÞ, áðü Ýíá
áíåýèõíï ïí, ó’ Ýíá ïí «öýóåé êáé èÝóåé» ðïëéôéêü, þóôå íá ðñïóöÝñåé ìå ôç óõììå-
ôï÷Þ ôïõ óôá êïéíÜ.
2ç Åñþôçóç:
Íá äþóåôå ôá óõíþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: ðåéèáñ÷ßá, áëëçëåããýç, óõ-

íôåëþ, êïìöïñìéóìüò, õðïêåßìåíïò, âïýëçóç, Ýìöáóç, åðéññïÞ, ïñèþíù,
áêáôáãþíéóôïò.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
ðåéèáñ÷ßá = õðáêïÞ, õðïôáãÞ, åõðåßèåéá.
áëëçëåããýç = áëëçëïâïÞèåéá, áëôñïõúóìüò, óõìðáñÜóôáóç.
óõíôåëþ = ëáìâÜíù ÷þñá, ãßíïìáé.
êïìöïñìéóìüò = óõìâáôéóìüò, óõìâáôéêüôçôá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 188
õðïêåßìåíïò, åßíáé åîáñôçìÝíïò, åðçñåáæüìåíïò.

âïýëçóç = èÝëçóç, ðñïáßñåóç, åðéèõìßá.
Ýìöáóç = ðñïóï÷Þ, âáñýôçôá.
åðéññïÞ = åðßäñáóç, åðçñåáóìüò.
ïñèþíù = óçêþíù, õøþíù, óôÞíù.
áêáôáãþíéóôïò = áóõíáãþíéóôïò, áíßêçôïò.
o
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 189
ÅÍÏÔÇÔÁ 2Ç
Ç ÐÅÉÈÙ ÓÔÏ ÄÏÊÉÌÉÏ
Ïé óõããñáöåßò ôùí äïêéìßùí ùò óêïðü ôïõò, áíáãíùñßæïõí ôçí «åðéêïéíùíßá» ìå ôï á-
íáãíùóôéêü êïéíü. Åðéèõìïýí êõñßùò, íá åíçìåñþóïõí, íá ðëçñïöïñÞóïõí, íá åê-
èÝóïõí ôéò áðüøåéò ôïõò, êáé ãéáôß ü÷é, íá äçìéïõñãÞóïõí Ýíáí êýêëï óõæçôÞóåùí/èÝ-
óåùí êáé áíôéèÝóåùí. Õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá, «äéäÜóêïõí» ôïõò áíáãíþóôåò ôïõò, ãéáôß
ðñïóðáèïýí íá êáëëéåñãÞóïõí ôç ãíþóç êáé íá åìâáèýíïõí ôç óêÝøç, êáôáèÝôïíôáò
ü÷é óðÜíéá, ôéò äéêÝò ôïõò ðñïôÜóåéò/êñßóåéò ãéá äéÜöïñá èÝìáôá.
Óå áõôÞ ôïõò ôçí ðñïóðÜèåéá ÷ñçóéìïðïéïýí ôçí ðåéèþ, áëëÜ ü÷é ôüóï óõóôçìáôé-
êÜ, üðùò óõìâáßíåé óå Üëëïõò ôïìåßò ôçò åðéêïéíùíßáò. Ìå ôç ÷ñÞóç ôçò ðåéèïýò óôï
äïêßìéï, óõíáíôïýìå êáé üëá ôá ìÝóá ðïõ åêåßíç ÷ñçóéìïðïéåß üðùò: ôçí åðßêëçóç óôç
ëïãéêÞ êáé ôï óõíáßóèçìá, ôá ôåêìÞñéá ê.á.
Ùóôüóï, ç âáóéêÞ ëåéôïõñãßá ôïõ äïêéìßïõ åßíáé áõôÞ ðïõ ìüëéò åðéóçìÜíèçêå: ç
äéäá÷Þ äçëáäÞ, áëëÜ ü÷é ìå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõ åêêëçóéáóôéêïý ðáñáéíåôéêïý Þ ðñï-
óôáêôéêïý ëüãïõ, áëëÜ ìå ôï ÷áñáêôÞñá åíüò êåéìÝíïõ, üðïõ ï óõããñáöÝáò åêèÝôåé,
äéáóáöçíßæåé Ýíá èÝìá êáé êáôáëÞãåé óå êÜðïéåò äéêÝò ôïõ ðñïôÜóåéò ãéá ôçí áíôéìå-
ôþðéóç åíüò ðñïâëÞìáôïò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 190
1ç ¢óêçóç:
Ôé õðïóôçñßæåé ï óõããñáöÝáò üôé èá óõìâåß «óôï ðïëý êïíôéíü ìÝëëïí»; Á-

ðü ðïéá Þ ðïéåò áéôßåò; Ðïéá èá åßíáé ôá áðïôåëÝóìáôá; Óå ðïéïõò äçëáäÞ,
ôïìåßò ï Üíèñùðïò ðñïóäéïñßæåé ôïí Üíèñùðï; ¸÷åé ï Üíèñùðïò óõíåé-
äçôïðïéÞóåé ôç íÝá áõôÞ êáôÜóôáóç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 124)
ÁðÜíôçóç:
Ï ¢ããåëïò ÔåñæÜêçò (ëïãïôÝ÷íçò êáé áêáäçìáúêüò, Íáýðëéï 1907 - ÁèÞíá 1979)
ðéóôåýåé üôé óôï ìÝëëïí ï Üíèñùðïò èá áðùëÝóåé Ýíá óõóôáôéêü ïíôïëïãéêü óôïé÷åßï
ôïõ, ôçí åëåõèåñßá. Ïé áéôßåò åßíáé ðïëý óõãêåêñéìÝíåò: Ôá ïéêïíïìéêÜ êáé ðïëéôéêÜ
óõìöÝñïíôá ôùí åìðïñåõìáôïðáñáãùãþí êáé ôùí ðïëõåèíéêþí åôáéñåéþí, Ý÷ïõí öèÜ-
óåé óôï óçìåßï íá åðçñåÜæïõí ôçí ìåôáâéïëïãéêÞ åîÝëéîç ôïõ áíèñþðïõ ìÝóá áðü ôéò
«ôå÷íçÝíôùò äéáìïñöùìÝíåò» áíÜãêåò ôïõò. ÅðéðëÝïí, ôï ãåãïíüò áõôü åðéôåßíåôáé á-
ðü ôçí åíäïôéêüôçôá ôçò áíèñþðéíçò öýóçò óôçí áðüëáõóç.
Ìßá ïñéóìÝíç êáôçãïñßá áíèñþðùí Ý÷åé áíôéëçöèåß ôïí êßíäõíï, áëëÜ äéóôÜæåé íá
ðñï÷ùñÞóåé óôï «óõãêåêñéìÝíï». ÄçëáäÞ, óôç äéåêäßêçóç ôçò «ðñáãìáôéêÞò Ýííïéáò»
ôçò åëåõèåñßáò.
2ç ¢óêçóç:
Íá äéáâÜóåôå ðñïóåêôéêÜ ôéò ðáñáãñÜöïõò 7,8,9,10 êáé íá ðñïóðáèÞóå-

ôå íá ðáñáêïëïõèÞóåôå ôç óõëëïãéóôéêÞ ôïõ óõããñáöÝá üóïí áöïñÜ ôç ëý-
óç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Ôé äéáðéóôþíåôå; Åßíáé áñêåôÜ óáöÞò ó÷åôéêÜ ìå ôç
äõíáôüôçôá íá âñåèåß ëýóç óôï ðñüâëçìá; ¸÷åôå íá ðñïôåßíåôå åóåßò êÜ-
ðïéá ëýóç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 124)
ÁðÜíôçóç:
Ï ¢ããåëïò ÔåñæÜêçò áíáöÝñåé áñ÷éêÜ, üôé ç ëýóç óôï ðñüâëçìá ðåñíÜåé ìÝóá á-
ðü ôçí åðßãíùóç ôïõ ðñïâëÞìáôïò. Êáé ç åðßãíùóç áðïäåéêíýåé üôé ç áíôéìåôþðéóç ôïõ
ðñïâëÞìáôïò áðáéôåß õëéêÝò óôåñÞóåéò. ÕëéêÝò óôåñÞóåéò, üìùò, ðïõ åßíáé äýóêïëï íá
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 191
êÜíåé ï óçìåñéíüò Üíèñùðïò. Ôüóï ãéáôß áõôïß ðïõ åêìåôáëëåýïíôáé ôï ìç÷áíéóìü õ-

ðïêßíçóçò «ðëáóìáôéêþí áíáãêþí» äåí åßíáé äéáôåèåéìÝíïé íá áëëÜîïõí ôáêôéêÞ, üóï
êáé ãéáôß ç åíäïôéêüôçôá óôéò áðïëáýóåéò åßíáé «ßäéïí» ôçò áíèñþðéíçò öýóçò.
Ï óõããñáöÝáò äå äéóôÜæåé íá åðéóçìÜíåé üôé ðïëëïß Üíèñùðïé ðïõ Ý÷ïõí äéáðé-
óôþóåé ôïí êßíäõíï ôïõ åîáíäñáðïäéóìïý, «êáëïýí óå óõíáãåñìü ôéò øõ÷Ýò», üìùò ëç-
óìïíïýí üôé ç åëåõèåñßá, îåðïõëÞèçêå üôáí ï Üíèñùðïò «îÝöõãå áðü ôç öýóç» êáé
«ðáñáäüèçêå óôï óõíÜíèñùðï», ðéóôåýïíôáò üôé áõôüò èá Þôáí öéëÜíèñùðïò.
Ùò ëýóç áðÝíáíôé óôïí åîáíäñáðïäéóìü ðïõ ìáò áðåéëåß, åìåßò èá ìðïñïýóáìå íá
ðñïôåßíïõìå ôçí åíçìÝñùóç, ìå ü,ôé ôßìçìá êé áí óõíåðÜãåôáé áõôü. Ãéáôß áí ïé ëáúêÝò
ìÜæåò êáôïñèþóïõí íá áðáëëáãïýí áðü ôéò äåóìåýóåéò ôùí Ì.Ì.Å. êáé ôùí éäéïêôçôþí
ôïõò, èá Ý÷ïõí êÜíåé Ýíá óçìáíôéêü âÞìá ðñïò ôç äéåêäßêçóç ôçò áðùëåóèåßóáò å-
ëåõèåñßáò. Ç åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, ôá ðñüôõðá æùÞò êáé óõìðåñéöïñÜò, êáèþò å-
ðßóçò êáé ïé «öáëêéäåõìÝíåò åéäÞóåéò», åßíáé ôá «êëïõâéÜ» óôá ïðïßá ïé óýã÷ñïíïé êñá-
ôïýíôåò êñáôïýí öõëáêéóìÝíïõò ôïõò «õðçêüïõò» ôïõò.
3ç ¢óêçóç:
Ï ÔåñæÜêçò ÷ñçóéìïðïéåß ìåôáöïñéêü, åéêïíïðëáóôéêü ëüãï óôï êåßìåíü

ôïõ. Íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï êÜðïéá ðáñáäåßãìáôá. Ôé ðåôõ÷áßíåé ï óõã-
ãñáöÝáò ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ ìåôáöïñéêïý ëüãïõ êáé ôùí åéêüíùí; Ðïéá óõ-
íáéóèÞìáôá ðñïêáëåß óôïí áíáãíþóôç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 124)
ÁðÜíôçóç:
ÐñáãìáôéêÜ, ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ìåôáöïñéêü êáé åéêïíïðëáóôéêü ëüãï óôï
êåßìåíü ôïõ. Ç ôå÷íéêÞ áõôÞ óõìâÜëëåé óôç äçìéïõñãßá ôçò êáôÜëëçëçò áôìüóöáéñáò ãéá
ôïí áíáãíþóôç. Ï ÔåñæÜêçò, ðñïóðáèåß íá êáôáäåßîåé ôïõò êéíäýíïõò ðïõ åíÝ÷åé ç Ü-
êñéôç õéïèÝôçóç ôùí êáôáíáëùôéêþí ðñïôýðùí æùÞò, ãéá ôçí åëåõèåñßá ôïõ áíèñþðïõ.
Óôçí ïõóßá, ìå ôï ìåôáöïñéêü ëüãï «êñïýåé ôïí êþäùíá ôïõ êéíäýíïõ», äéåãåßñåé óõ-
íáéóèçìáôéêÜ ôïõò äÝêôåò/áíáãíþóôåò êáé êáèéóôÜ ôï êåßìåíï ðéï ðñïóéôü êáé åýëçðôï
ãé’ áõôïýò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá ôÝ÷íáóìá, ðïõ åíéó÷ýåé ôï «äéäáêôéêü» ôüíï ôïõ äïêéìßïõ.
Ôá ðáñáäåßãìáôá åßíáé: «Ðïéá áêñéâþò åßíáé ç åëåõèåñßá ôïõ õðçêüïõ ôçò êáôáíá-
ëùôéêÞò êïéíùíßáò ðïõ âïìâáñäßæåôáé ...», «ðüóï ñåõóôü, áí ü÷é, áðáôçëü ãßíåôáé ôï ðå-
ñéå÷üìåíï ôçò óýã÷ñïíçò åëåõèåñßáò», «ðùò õðïëåßðåôáé ôáðåéíùôéêÜ óôïí áãþíá äñü-
ìïõ ðïõ åßíáé ï ñõèìüò ôçò óýã÷ñïíçò æùÞò», «þóôå ôï áüñáôï ëïõñß ðïõ êñáôÜåé äå-
ìÝíï áõôüí ôïí êáôÜäéêï áðü ôï ðüäé», «Ôþñá åßíáé êáéñüò íá êáôáëÜâåé ðùò áëëïý Ý-
÷ïõí êñýøåé ôï êëåéäß ôçò áëõóßäáò ôïõ», «ç åõìÜñåéá åßíáé êÜôé ôï áðýèìåíï, Ýíá ðá-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 192
ñáéóèçóéïãüíï», «ïé áíÜãêåò ðïëëáðëáóéÜóôçêáí, áöçíßáóáí», «äåí Ý÷ïõìå õðïíïéá-

óôåß ðùò ôï îåðïõëÞóáìå ìåèõóìÝíïé», «áëëÜîáìå áöÝíôç» ê.á.
4ç ¢óêçóç:
Áí äå÷ôïýìå üôé ï óõããñáöÝáò óõãêáôáëÝãåé ôïí åáõôü ôïõ áíÜìåóá óå áõ-

ôïýò ðïõ, Ý÷ïíôáò åðßãíùóç ôé áîßæåé ç åëåõèåñßá êáé ôé óçìáßíåé ç áðþ-
ëåéÜ ôçò, «îåóçêþíïíôáé êáé êáëïýí óå óõíáãåñìü ôéò øõ÷Ýò», ðïéá ìÝóá
÷ñçóéìïðïéåß óôï êåßìåíü ôïõ, ãéá íá ìáò åéäïðïéÞóåé «ãéá ôï áíåðáíüñ-
èùôï»; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 125)
ÁðÜíôçóç:
Ï ¢ããåëïò ÔåñæÜêçò áðü ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï áíáðôýóóåé ôï êåßìåíï, öáßíåôáé
üôé áíÞêåé ó’ åêåßíïõò ôïõò áíèñþðïõò, ðïõ Ý÷ïíôáò åðßãíùóç ôïõ êéíäýíïõ ðïõ êñý-
âåé ï êáôáíáëùôéóìüò êáé ïé åðéäñÜóåéò ôïõ, êáëåß «óå óõíáãåñìü ôéò øõ÷Ýò».
Ãéá íá åðéôý÷åé áõôüí ôïí «óõíáãåñìü», áõôÞ, äçëáäÞ, ôçí áöýðíéóç ôùí áíèñþ-
ðùí, åðéêáëåßôáé ôüóï ôç ëïãéêÞ üóï êáé ôï óõíáßóèçìá. ÓáöÞ ÷ñÞóç åðé÷åéñçìÜôùí,
ìðïñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå óôéò ôñåéò ðñþôåò ðáñáãñÜöïõò, üðïõ ï óõããñáöÝáò åê-
èÝôåé ôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ, åðÜíù óôï èÝìá ðïõ ôïí áðáó÷ïëåß. Ôï üôé äçëáäÞ, ï
Üíèñùðïò ÷Üíåé óéãÜ-óéãÜ ôçí åëåõèåñßá ôïõ åîáéôßáò ôùí ìç÷áíéóìþí ìáæéêÞò ðñïðá-
ãÜíäáò, ïé ïðïßïé ôïõ äçìéïõñãïýí, ìÝñá ìå ôç ìÝñá, ðëáóìáôéêÝò áíÜãêåò.
Åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá Ý÷ïõìå óôçí ðáñÜãñáöï 4 êáé 5, üðïõ ï óõããñáöÝáò
ðáñïõóéÜæåé ôï ðáñÜäåéãìá ìå ôïí «êáôÜäéêï-êáôáíáëùôÞ», áëëÜ êáé óôçí ðáñÜãñáöï
10, üðïõ õðïóôçñßæåé üôé ïé Üíèñùðïé «äåí Ý÷ïõìå õðïíïéáóôåß ðùò ôï îåðïõëÞóáìå
(åëåõèåñßá) ìåèõóìÝíïé».
5ç ¢óêçóç:
Ôé åííïåß ï óõããñáöÝáò ìå ôéò áêüëïõèåò öñÜóåéò;

ÖáóìáôéêÞ ðÜåé íá ãßíåé ç åëåõèåñßá ôïõ áíèñþðïõ.
Ï êáôáíáëùôÞò áõôïåíå÷õñéÜæåôáé.
Ç éêáíïðïßçóç ôùí áíáãêþí ãßíåôáé êåíôñéêüò ðüëïò ôïõ øõ÷éêïý âßïõ.
Óõíôåëåßôáé ç áëëïôñßùóç åíüò üíôïò ðïõ êïëáêåýåôáé áêüìç íá ðéóôåýåé
óôï áõôåîïýóéï.
Ìáò áðïìÝíåé ç áîßùóç ôçò åëåõèåñßáò óáí áðü êåêôçìÝíç ôá÷ýôçôá, Ýíá
êåéìÞëéï ðñïãïíéêü. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 125)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 193
ÁðÜíôçóç:
i) ÊåíÞ (÷ùñßò íüçìá) ðÜåé íá ãßíåé ç åëåõèåñßá ôïõ áíèñþðïõ.
ii)Ï êáôáíáëùôÞò îåðïõëÜåé ôïí åáõôü ôïõ (õðïèçêåýåé ôïí åáõôü ôïõ).
iii)
Ç éêáíïðïßçóç ôùí êáôáíáëùôéêþí áíáãêþí ãßíåôáé ðñùôáñ÷éêÞ øõ÷éêÞ áíÜãêç.
iv)Óõíôåëåßôáé ç áðïîÝíùóç åíüò üíôïò ðïõ êïëáêåýåôáé áêüìç íá ðéóôåýåé óôçí å-
ëåõèåñßá ôçò âïýëçóçò, ôçò óêÝøçò êáé ôçò ðñÜîçò.
v) Ìáò ìÝíåé ëïéðüí áðü óõíÞèåéá, ç áîßùóç ôçò åëåõèåñßáò, óáí Ýíá ðáëéü, éóôïñéêü
êåéìÞëéï.
6ç ¢óêçóç:
á) Íá äïèïýí óõíþíõìá ôùí ðáñáêÜôù ëÝîåùí: åíÜñãåéá, áíáðüäñáóôá,

óýãêáéñá, Ýêëõóç, ìåôáðëÜèù.
â) Íá äïèïýí ôá óõíþíõìá êáé ôá áíôþíõìá ôùí ëÝîåùí: åíäïôéêüò, å-
ãêñáôÞò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 125)
ÁðÜíôçóç:
á) åíÜñãåéá: óáöÞíåéá, åõêñßíåéá, äýíáìç.
áíáðüäñáóôá: áíáðüöåõêôá, ìïéñáßá.
óýãêáéñá: ðáñÜëëçëá, ôáõôü÷ñïíá, Ýãêáéñá.
Ýêëõóç: áíçèéêüôçôá, åîá÷ñåßùóç.
ìåôáðëÜèù: îáíáðëÜèù, ìåôáó÷çìáôßæù.
â) åíäïôéêüò: ðáñá÷ùñçôéêüò, õðï÷ùñçôéêüò / Áíôþíõìá: áíÝíäïôïò, Üêáìðôïò, á-
êëüíçôïò.
åãêñáôÞò: óõãêñáôçìÝíïò, ðåéèáñ÷çìÝíïò, ïëéãáñêÞò / Áíôþíõìá: Üóùôïò, öéëÞ-
äïíïò, Ýêäïôïò.
7ç ¢óêçóç:
Äßíåôáé ðáñáêÜôù Ýíáò êáôÜëïãïò áðü ëÝîåéò ìÝóá óå Ýíá ðëáßóéï ðïõ Ý-
÷åé ôñåéò óôÞëåò. Óçìåéþóôå óôçí ðñþôç óôÞëç ôéò ðïëý ãíùóôÝò óáò ëÝîåéò
(Ã)· óôç äåýôåñç, ôéò ëÝîåéò ðïõ ìðïñåßôå íá ÷ñçóéìïðïéåßôáé (×)· êáé óôçí
ôñßôç, üóåò ÷ñåéÜæåôáé ßóùò íá äåßôå óôï ëåîéêü (Ë): ....
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 194
ÁðÜíôçóç:
Åìåßò åäþ èá äþóïõìå ôçí åñìçíåßá ôùí ëÝîåùí, áëëÜ ðñïôåßíïõìå ï ìáèçôÞò íá
êÜíåé ôçí Üóêçóç ìå ôïí ðßíáêá, ìüíïò ôïõ.
11. áíáðüäñáóôïò: áíáðüôñåðôïò, áíáðüöåõêôïò, ìïéñáßïò.
12. åíÜñãåéá: óáöÞíåéá, åõêñßíåéá.
13. êþäéêáò: óýóôçìá óõìâüëùí åðéêïéíùíßáò· óõíáãùãÞ íüìùí êáé íïìéêþí äéá-
ôÜîåùí.
14. öáóìáôéêüò: ï ó÷åôéêüò ìå ôï öÜóìá, öáéíïìåíéêüò.
15. áõôïåíå÷õñéÜæïìáé: õðïèçêåýù ôïí åáõôü ìïõ.
16. Åîáíäñáðïäéóìüò: õðïäïýëùóç, ç ìåôáôñïðÞ êÜðïéïõ óå óêëÜâï, óå áíäñÜðïäï.
17. Åíåñãïýìåíïò: êáèïäçãïýìåíïò.
18. Áëëïôñßùóç: áðïîÝíùóç.
19. Áõôåîïýóéïò: áíåîÜñôçôïò, åëåýèåñïò, áõôüíïìïò.
10. ÅõìÜñåéá: åõðïñßá, åõçìåñßá, áöèïíßá õëéêþí áãáèþí.
11. Óýìöõôïò: Ýìöõôïò, óõìöõÞò, åããåíÞò.
12. Åíäïôéêüò: ðáñá÷ùñçôéêüò, õðï÷ùñçôéêüò.
13. ÊåéìÞëéï: åíèýìéï, áíôéêåßìåíï ìå ìåãÜëç éóôïñéêÞ, êáëëéôå÷íéêÞ êáé çèéêÞ áîßá.
14. Õðïâüóêù: öÝããù áìõäñÜ, á÷íïöÝããù· õðïêñýðôïìáé, õðÜñ÷ù ÷ùñßò íá öáß-
íïìáé.
15. ÌåôáöõóéêÞ: êëÜäïò ôçò öéëïóïößáò ðïõ ðñáãìáôåýåôáé ôéò ðñþôåò áñ÷Ýò ôùí
üíôùí.
16. Õðåñáßñïìáé: åðáßñïìáé, õðåñçöáíåýïìáé.
17. Áâåëôåñßá: áíïçóßá, áìõáëéÜ, ìùñßá.
18. Áãëáüò: áêôéíïâüëïò, ëáìðñüò, áóôñáöôåñüò· õðÝñï÷ïò, Ýîï÷ïò.
19. Áã÷ßíïéá: åõóôñïößá, ãñÞãïñç áíôßëçøç, åôïéìüôçôá ðíåýìáôïò.
20. Áäüëåó÷ïò: öëýáñïò, êïõñáóôéêüò óôç óõæÞôçóç· êåíïëüãïò, âåñìðáëéóôÞò.
8ç ¢óêçóç:
Ôþñá ãñÜøôå áðü ìéá ðñüôáóç ìå êÜèå ëÝîç ðïõ óçìåéþóáôå óôç óôÞëç ×.
ÁðÜíôçóç:
11. Ç êáôáóôñïöÞ ôïõ äÜóïõò Þôáí áíáðüäñáóôç.
12. Ìå åíÜñãåéá êáé äýíáìç ãñÜöôçêå ï ðñüëïãïò áõôïý ôïõ ðïíÞìáôïò.
13. Ç åèíéêÞ âéâëéïèÞêç öõëÜóóåé âõæáíôéíïýò êþäéêåò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 195
14. Ç Üðïøç ðïõ äéáìïñöþíåé ï ôçëåèåáôÞò ãéá ôá ãåãïíüôá åßíáé öáóìáôéêÞ.

15. Ï êáôáíáëùôÞò áõôïåíå÷õñéÜæåôáé ðñïêåéìÝíïõ íá êáëýøåé ôéò ðëáóìáôéêÝò á-
íÜãêåò ðïõ ôïõ äçìéïõñãåß ç äéáöÞìéóç.
16. Åîáíäñáðïäéóìüò êáé óöáãÞ, ðåñßìåíå ôïõò êáôïßêïõò ôùí ðïëéïñêçìÝíùí ðü-
ëåùí êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò áñ÷áéüôçôáò.
17. Ôá åðåéóüäéá ðïõ Ýãéíáí ÷èåò óôï Ï.Á.Ê.Á., Þôáí åíåñãïýìåíá áðü ýðïðôïõò
êýêëïõò.
18. Ç áëëïôñßùóç åßíáé ìßá áðü ôéò âáóéêÝò áéôßåò ôçò êñßóçò ðïõ äéÝñ÷ïíôáé ïé áí-
èñþðéíåò ó÷Ýóåéò.
19. Ï ëáüò ôçò × ÷þñáò ðÜëåøå ãéá íá åßíáé áõôåîïýóéïò.
10. Ç åõìÜñåéá êáé ï óõâáñéôéóìüò, êáôáãñÜöïíôáé ùò áéôßåò ôçò áðï÷áýíùóçò ôùí íÝùí.
11. Ôï «áãåëáßï Ýíóôéêôï» åßíáé óýìöõôï ÷áñáêôçñéóôéêü ôùí ëýêùí.
12. Óôéò äéáêïéíïôéêÝò óõíïìéëßåò ðïõ ïëïêëçñþèçêáí ÷èåò, ï çãÝôçò ôùí Áëâá-
íïöþíùí åìöáíßóôçêå åíäïôéêüò.
13. Ôï ðéóôüëé áõôü åßíáé ïéêïãåíåéáêü êåéìÞëéï.
14. Õðïöþóêåé êßíäõíïò ðïëåìéêÞò óýãêñïõóçò áíÜìåóá óôá äýï ãåéôïíéêÜ êñÜôç.
15. Ç «ÌåôáöõóéêÞ» åßíáé êëÜäïò ôçò öéëïóïößáò.
16. Ï ôýðïò ôçò ãåéôïíéêÞò ÷þñáò õðåñáßñåôáé ãéá ôç ÷èåóéíÞ áèëçôéêÞ åðéôõ÷ßá ôçò
ÅèíéêÞò ôïõò ïìÜäáò ðïäïóöáßñïõ.
17. Ç áðïôõ÷ßá ôïõ Þôáí áðïôÝëåóìá ôçò áâåëôåñßáò ôïõ.
18. Ï óôñáôüò êáôÞãáãå èñßáìâï áãëáü.
19. Ç áã÷ßíïéá êáé ç äéïñáôéêüôçôá ÷áñáêôÞñéæáí ôï ÈåìéóôïêëÞ.
20. Åßíáé êïõñáóôéêüò óôçí ðáñÝá ãéáôß åßíáé áäüëåó÷ïò.
9ç ¢óêçóç:
Óôï óõãêåêñéìÝíï äïêßìéï ï Ðáðáíïýôóïò õðïóôçñßæåé ôçí áîßá ôçò «õëé-

êÞò ðñïüäïõ», ôùí êáôáêôÞóåùí, äçëáäÞ, ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò ôå÷íéêÞò.
Íá áíé÷íåýóåôå ôç ëïãéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ êåéìÝíïõ, êáèþò åðßóçò êáé ôç
óõíï÷Þ ìåôáîý ôùí ðáñáãñÜöùí. Íïìßæåôå üôé ï óõããñáöÝáò äéåõêïëýíåé
ôïí áíáãíþóôç íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôç óõëëïãéóôéêÞ ôïõ ðïñåßá;
ÁðÜíôçóç:
Óôï óõãêåêñéìÝíï äïêßìéï, üíôùò, ï óõããñáöÝáò õðïóôçñßæåé ôçí áîßá ôçò «õëéêÞò
ðñïüäïõ», áíáóêåõÜæïíôáò ìå åðé÷åéñÞìáôá (åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ), áëëÜ êáé ôåêìÞñéá
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 196
(óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá èíçóéìüôçôáò) ôéò ôñåéò êýñéåò ðñïôÜóåéò/êñßóåéò ôùí åðéêñéôþí ôçò
åðéóôçìïíéêÞò ðñïüäïõ.
Ç áíáóêåõÞ ôùí ôñéþí ðñïôÜóåùí/êñßóåùí, ðïõ ðñïôÜóóïíôáé óôçí ðñþôç ðáñÜ-
ãñáöï ãßíåôáé ìå ôñüðï ëïãïêñáôéêü êáé óõãêåêñéìÝíï. Ç ðñþôç ðñüôáóç: «Êáìßá å-
ðéññïÞ äåí Ý÷ïõí áõôÜ ôá ðïëõèñýëçôá èáýìáôá áðÜíù óôïí çèéêü âßï ôïõ áíèñþ-
ðïõ», áíáóêåõÜæåôáé ìå ðáñáãùãéêü óõëëïãéóìü óôçí ôñßôç ðáñÜãñáöï. Ïìïßùò, óôçí
ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï áêïëïõèåß ç áíáóêåõÞ ôçò äåýôåñçò ðñüôáóçò: «Êáìßá ïõóéáóôé-
êÞ áîßá äåí Ý÷ïõí ïé ôå÷íéêÝò ôåëåéïðïéÞóåéò ôùí ìÝóùí ôçò æùÞò, ãéá ôéò ïðïßåò õðå-
ñçöáíåýåôáé ï ðïëéôéóìüò ìáò. Åõôõ÷Ýóôåñïò Þôáí ï Üíèñùðïò ðïõ æïýóå ÷ùñßò ôéò
óçìåñéíÝò áíÝóåéò». ÔÝëïò, ç ôñßôç ðñüôáóç: «¼÷é ìüíï äåí êáëõôÝñåøå, áëëÜ ÷åéñï-
ôÝñåøå ôïí Üíèñùðï ç ðñüïäïò ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò ôå÷íéêÞò», áíáóêåõÜæåôáé óôçí
ðÝìðôç ðáñÜãñáöï ìå Ýëåã÷ï ëïãéêü áõôïý ôïõ åðé÷åéñÞìáôïò.
Ç ìåôÜâáóç áðü ðáñÜãñáöï óå ðáñÜãñáöï ìå ôá áñéèìçôéêÜ: «Ðñþôïí, Äåýôåñïí,
Ôñßôï êáé Ôåëåõôáßï», äéåõêïëýíïõí ôïí áíáãíþóôç íá ðáñáôçñÞóåé (êáé íá áêïëïõ-
èÞóåé, öõóéêÜ!) ôç óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá ôïõ óõããñáöÝá.
10ç ¢óêçóç:
ÌåëåôÞóôå ðñïóåêôéêÜ ôçí ðáñÜãñáöï 3 êáé åíôïðßóôå ôïõò ôñüðïõò ìå

ôïõò ïðïßïõò áíáðôýóóåôáé ç èåìáôéêÞ ðåñßïäïò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé ôñüðïé ìå ôïõò ïðïßïõò áíáðôýóóåôáé ç óõãêåêñéìÝíç èåìáôéêÞ ðåñßïäïò åßíáé
äýï: ìå ðáñáãùãéêü óõëëïãéóìü êáé ìå óýãêñéóç/áíôßèåóç äýï êáôáóôÜóåùí. Ðéï óõ-
ãêåêñéìÝíá, ï ðáñáãùãéêüò óõëëïãéóìüò åßíáé ï áêüëïõèïò:
ç åõçìåñßá åðéäñÜ óôï Þèïò ôïõ áíèñþðïõ.
ç ðåíßá, ç áññþóôéá êáé ç áìÜèåéá åßíáé ï ÷åéñüôåñïò óýìâïõëïò ôïõ áíèñþðïõ.
¢ñá, ôá çèéêÜ ÷áñßóìáôá (åëåõèåñßá, áîéïðñÝðåéá, áõôïêõñéáñ÷ßá) äå ñéæþíïõí å-
êåß, üðïõ âáóéëåýåé ï ðüíïò, ç ìéæÝñéá êáé ç äõóôõ÷ßá.
Ç áíôßèåóç/óýãêñéóç, áíÜìåóá óôéò äýï êáôáóôÜóåéò: åõçìåñßá/äõóôõ÷ßá, åîõðçñå-
ôåßôáé áðü ôïõò «ïñéóìïýò» êáé ôá «÷áñáêôçñéóôéêÜ» ôçò êáèåìéÜò, áëëÜ êáé áðü ôéò åðé-
äñÜóåéò ðïõ Ý÷ïõí áõôÜ ôá ôåëåõôáßá, óôçí çèéêÞ åîÝëéîç ôùí áíèñùðßíùí üíôùí.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 197
11ç ¢óêçóç:
Ðïéá áðïäåéêôéêÜ ìÝóá ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò, ãéá íá áíáóêåõÜóåé

ôç äåýôåñç õðüèåóç óôçí ðáñÜãñáöï 4; ¸íá áðü ôá ìÝóá ðåéèïýò ðïõ
÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò óôçí ßäéá ðáñÜãñáöï åßíáé ç åéñùíåßá. Åíôï-
ðßóôå êÜðïéï ó÷åôéêü ðáñÜäåéãìá.
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ðñïêåéìÝíïõ íá áíáóêåõÜóåé ôç äåýôåñç õðüèåóç, ÷ñçóéìïðïéåß åðé-
÷åéñÞìáôá, ôåêìÞñéá, åéñùíåßá (åðßèåóç óôï Þèïò ôïõ áíôéðÜëïõ) êáé åðßêëçóç óôï óõíáß-
óèçìá. Ðéï óõãêåêñéìÝíá åðé÷åéñÞìáôá åßíáé ôá áêüëïõèá: «Ðñþôá-ðñþôá, ãéáôß äïãìáôß-
æåé ... ãéá íá æÞóåé åõôõ÷Ýóôåñïò», «Êáé Ýðåéôá, ãéáôß åßíáé ôïõëÜ÷éóôï ãåëïßï ... óôï óêüôïò»
êáé «Èá áíáãíùñßóåôå ðÜíôùò üôé üôáí ... äåí ðñïëáâáßíåé ôïõëÜ÷éóôïí íá åõôõ÷Þóåé».
Åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá Ý÷ïõìå óôéò ðéï êÜôù öñÜóåéò: «Ôüôå ðïõ ïé ãéáôñïß ... ôéò
ìïëõóìÝíåò ðçãÝò (÷ùñßò öõóéêÜ, íá ìåôá÷åéñßæïíôáé áíáéóèçôéêÜ Þ áíáëãçôéêÜ öÜñ-
ìáêá)», «Þ ðïõ ðÝèáéíáí ôá ìùñÜ ... áðü åíôåñßôéäá», «êáôáäÝ÷ïíôáí íá èåùñïýí ôç
äïõëåßá áíáðüöåõêôç» ê.á.
ÅéñùíéêÝò åêöñÜóåéò åßíáé ïé áêüëïõèåò: «Á÷! ôé ùñáßá ðïõ æïýóáí ... ôï áåñïðëÜ-
íï», «äåí åãíþñéóá áêüìç êáíÝíá ïðáäü ... ãéá íá æÞóåé åõôõ÷Ýóôåñïò», «Þ ôüôå ðïõ
óïöïß êáé õøçëÞò åõáéóèçóßáò Üíèñùðïé êáôáäÝ÷ïíôáí íá èåùñïýí ôç äïõëåßá áíá-
ðüöåõêôç» ê.á.
12ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò õðïóôçñßæåé óôéò ðáñáãñÜöïõò 5 êáé 6 üôé ç áíÜðôõîç ôçò

ôå÷íéêÞò êáé ôçò åðéóôÞìçò åßíáé áíáãêáßá, áëëÜ ü÷é åðáñêÞò óõíèÞêç ãéá
ôçí ðñüïäï ôïõ áíèñþðïõ. Íá áíáðôýîåôå ìå äéêÜ óáò ëüãéá ôç èÝóç áõôÞ
(80-100 ëÝîåéò). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 129)
ÁðÜíôçóç:
Áíáìößâïëá, ç ôå÷íéêÞ êáé ç åðéóôçìïíéêÞ ðñüïäïò, Ýäùóå ôçí åõêáéñßá óôá áí-
èñþðéíá üíôá íá êáôáêôÞóïõí ôçí åëåõèåñßá ôïõò, áöïý êáôüñèùóáí íá Üñïõí ôïõò
êáôáíáãêáóìïýò ðïõ åß÷áí ùò áöåôçñßá ôçí ßäéá ôç öýóç. Áí êáé ç áíÜðôõîç ôçò ôå-
÷íéêÞò êáé åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò óõíÝâáëå óôçí «åõçìåñßá» ôùí áíèñþðéíùí üíôùí,
äå óõíÝâáëå åîßóïõ êáé óôïí «åîáíèñùðéóìü» ôïõò.
Áíôßèåôá, ç ôå÷íéêÞ êáé ç åðéóôçìïíéêÞ ãíþóç ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ùò üñãáíï, áñ÷é-
êÜ, êõñéïëåêôéêÞò åðéâïëÞò êáé áñãüôåñá, ìåôáöïñéêÞò, áðÝíáíôé óå ëáïýò ðïõ âñß-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 198
óêïíôáí ãéá ðïéêßëïõò ëüãïõò óå ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáèõóôÝñçóç êáé ôå÷íïëïãéêÞ

óôáóéìüôçôá. Áðïäåéêíýåôáé åê ôùí ðñáãìÜôùí, üôé ç âåëôßùóç óõíèçêþí æùÞò, ðïõ å-
ðÝöåñå ç ôå÷íïëïãéêÞ êáé åðéóôçìïíéêÞ ðñüïäïò áöïñïýóå áðïêëåéóôéêÜ, óôïõò ëá-
ïýò ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí. ÅðïìÝíùò, ìðïñåß ç áíÜðôõîç ôçò ôå÷íéêÞò íá åßíáé á-
íáãêáßá óõíèÞêç ãéá ôçí ðñüïäï ôïõ áíèñþðïõ, áëëÜ äåí åßíáé åðáñêÞò, åöüóïí
÷ñçóéìïðïéåßôáé ãéá ôçí ðáãßùóç êáé ôç äéáôÞñçóç åîïõóéáóôéêþí èåóìþí êáé åêìåôáë-
ëåõôéêþí äïìþí.
13ç ¢óêçóç:
á) Ó÷çìáôßóôå öñÜóåéò ðïõ íá ðåñéÝ÷ïõí ôéò ðáñáêÜôù ëÝîåéò êáé åêöñÜ-

óåéò ôïõ êåéìÝíïõ: äïãìáôéêüò, áíôéóôáèìßæù, åðÜñêåéá, áíáìöéóâÞôç-
ôïò, äéåñåýíçóç, óôåãáíÜ ôïé÷þìáôá, Üôåãêôç ãåíßêåõóç, åîþöèáëìá ãå-
ãïíüôá.
á) Öñïíôßóôå ïé öñÜóåéò íá äåß÷íïõí êáèáñÜ ôç óçìáóßá ôùí ëÝîåùí/åê-
öñÜóåùí.
â) «Ç åîáèëßùóç äéçèåßôáé Ýùò ... ðïõ ôï Ý÷ïõí áðïøéëþóåé ïäõíçñÝò õëé-
êÝò óôåñÞóåéò». ÓõæçôÞóôå ôç ëåéôïõñãßá ôçò ìåôáöïñéêÞò ãëþóóáò óôï
áðüóðáóìá. Ó÷çìáôßóôå öñÜóåéò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôéò ëÝîåéò äéçèåßôáé
êáé áðïøéëþóåé ìå ôçí êõñéïëåêôéêÞ ôïõò óçìáóßá.
ã) Ðïéá åßíáé ç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôçí «åõçìåñßá» êåé óôçí «åõìÜñåéá»
óýìöùíá ìå ôïí Ðáðáíïýôóï; Äéáôõðþóôå ôçí ìå äéêÜ óáò ëüãéá, äßíï-
íôáò êÜðïéá ðáñáäåßãìáôá. Íá ëÜâåôå õðüøç êáé ôïí «ïñéóìü» ðïõ äß-
íåé óôçí Ýííïéá åõìÜñåéá ï ÔåñæÜêçò óôï äïêßìéü ôïõ «Ìç÷áíéóìüò ôïõ
åîáíäñáðïäéóìïý» (ðáñÜãñáöïò 7). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 129)
ÁðÜíôçóç:
á) • Ï êýñéïò × åßíáé äïãìáôéêüò óôéò óõæçôÞóåéò ðïõ óõììåôÝ÷åé.
• Ï × ìáèçôÞò áíôéóôáèìßæåé ìå ôçí åîõðíÜäá ôïõ, ôçí Ýëëåéøç ðñïåôïéìáóßáò.
• Ï õðïøÞöéïò ãéá ôç óõãêåêñéìÝíç èÝóç, ðñÝðåé íá Ý÷åé «åðÜñêåéá» îÝíçò
ãëþóóáò.
• Ç åèíéêÞ ïìÜäá ôçò ãåßôïíïò ÷þñáò åßíáé ôï áíáìöéóâÞôçôï öáâïñß ãéá ôï áõ-
ñéáíü ðïäïóöáéñéêü ðáé÷íßäé.
• Ç äéåñåýíçóç ôùí áéôßùí ôçò ÷èåóéíÞò ôñïìïêñáôéêÞò åðßèåóçò, áðáó÷ïëåß ôç
ÃåíéêÞ ÁóöÜëåéá.
• Ôá ôïé÷þìáôá áõôïý ôïõ öñåáôßïõ åßíáé óôåãáíÜ.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 199
• Ôï ñáôóéóôéêü äüãìá óôçñßæåôáé óôéò Üôåãêôåò ãåíéêåýóåéò.

• Ôá ãåãïíüôá, êýñéïé Ýíïñêïé, åßíáé åîþöèáëìá! Ï ìÜñôõò õðåñÜóðéóçò øåýäåôáé!
â) Óôï åîåôáæüìåíï áðüóðáóìá: «Ç åîáèëßùóç äéçèåßôáé Ýùò ... ðïõ ôï Ý÷ïõí áðïøé-
ëþóåé ïäõíçñÝò õëéêÝò óôåñÞóåéò», åíôýðùóç ðñïêáëåß ç ÷ñÞóç ôçò ìåôáöïñéêÞò
ãëþóóáò. Ç ÷ñçóéìïðïßçóç ìåôáöïñéêþí åêöñÜóåùí åìðëïõôßæåé ôçí åðé÷åéñçìá-
ôïëïãßá ôïõ óõããñáöÝá êáé êáèéóôÜ ðéï ïéêåßá êáé ðñïóéôÞ ôçí ðáñáêïëïýèçóç ôçò
óõëëïãéóôéêÞò ðïñåßáò ôïõ óõããñáöÝá, áð’ ôçí ðëåõñÜ ôùí áíáãíùóôþí. ÅîÜëëïõ
äåí ðñÝðåé íá áãíïïýìå ôç óôåíÞ ó÷Ýóç, ðïõ õðÜñ÷åé, áíÜìåóá óôï äïêßìéï êáé ôç
ëïãïôå÷íßá.
Ïé öñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
• Ôï ôñïðéêü äÜóïò ôïõ Áìáæïíßïõ Ý÷åé áðïøéëùèåß áðü ôéò ðáñÜíïìåò äñáóôç-
ñéüôçôåò ôïõ áíèñþðïõ.
• Ìå ôç ìåôáññýèìéóç ôïõ ÅöéÜëôç óôçí áñ÷áßá ÁèÞíá, ï ¢ñåéïò ÐÜãïò áðïøé-
ëþèçêå áðü ôéò åîïõóßåò ôïõ (ìåôáöïñéêÞ óçìáóßá).
• Ïé ñýðïé ôùí âéïìç÷áíéêþí åãêáôáóôÜóåùí ðñÝðåé íá äéçèïýíôáé áðü åéäéêÜ
ìç÷áíÞìáôá.
ã) Åõçìåñßá åßíáé ç åðÜñêåéá ôùí õëéêþí ìÝóùí, ôá ïðïßá åßíáé áðáñáßôçôá ãéá íá
ìðïñÝóåé ï Üíèñùðïò íá Ý÷åé ìßá áóöáëÞ, Üíåôç êáé õãéåéíÞ æùÞ.
ÅõìÜñåéá åßíáé ï ðëïýôïò, ç êáëïðÝñáóç êáé ç áöèïíßá ôùí õëéêþí ìÝóùí, ðïõ
êÜíïõí ôïí Üíèñùðï ìáëèáêü êáé õðåñêáôáíáëùôéêü.
ÐáñÜäåéãìá:
• ç åõçìåñßá üëùí ôùí áíèñþðùí ôïõ êüóìïõ åßíáé ôï æçôïýìåíï ôçò äçìïêñá-
ôéêÞò äéáêõâÝñíçóçò.
• ç åõìÜñåéá, åßíáé õðåýèõíç ãéá ôç ÷áýíùóç êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ óôáóéìüôçôá ôïõ
óýã÷ñïíïõ áíèñþðïõ.
14ç ¢óêçóç:
Ïé óõããñáöåßò ðáßñíïõí, óôá äïêßìéá ðïõ äéáâÜóáôå, ìéá äéáöïñåôéêÞ

óôÜóç áðÝíáíôé óôï èÝìá ôçò ôå÷íéêÞò ðñïüäïõ. Ï Ðáðáíïýôóïò ôïíßæåé ôéò
èåôéêÝò ôçò åðéäñÜóåéò, åíþ ï ÔåñæÜêçò ôéò áñíçôéêÝò. Äéáôõðþóôå ôéò äé-
êÝò óáò áðüøåéò ãéá ôï èÝìá áîéïðïéþíôáò, åöüóïí åóåßò ôï êñßíåôå óêü-
ðéìï, êÜðïéá óôïé÷åßá áðü ôá êåßìåíá ðïõ ìåëåôÞóáôå. Íá õðïèÝóåôå üôé ïé
áðüøåéò óáò èá äçìïóéåõôïýí óôï ó÷ïëéêü ðåñéïäéêü (300-400 ëÝîåéò).
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 200
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôçò ùöÝëåéáò ôçò åðéóôçìïíéêÞò êáé ôå÷íéêÞò ðñïüäïõ åßíáé Üìåóá óõ-
íõöáóìÝíï ìå ôï æÞôçìá ôçò «êïéíùíéêÞò åëåõèåñßáò» êáé ôçò êïéíùíéêÞò äéêáéïóýíçò.
Åßíáé ãíùóôü, üôé ï Üíèñùðïò óôï ðñùôáñ÷éêü óôÜäéï ôçò åîÝëéîÞò ôïõ âßùíå Ýíáí å-
ëåýèåñï âßï ÷ùñßò êïéíùíéêïýò Þ ðïëéôéêïýò ðåñéïñéóìïýò, ï ïðïßïò, üìùò, áíáéñïý-
íôáí áðü ôïõò íüìïõò ôçò öýóçò. Ìå ôï ðÝñáóìá ôïõ áíèñþðïõ óôï êïéíùíéêü óôÜäéï
åîÝëéîçò, ï Üíèñùðïò áðþëåóå áõôÞ ôç ìïñöÞ «ðñùôüãïíçò åëåõèåñßáò» êáé êáôÜöå-
ñå íá êáôáêôÞóåé ôçí «êïéíùíéêÞ», ç ïðïßá óõíßóôáôï óôçí åîõðçñÝôçóç ôùí èåìåëéù-
äþí õëéêþí êáé ðíåõìáôéêþí áíáãêþí ôïõ.
Ùóôüóï, ïé áìöéâïëßåò ãéá ôïýôç ôç íßêç ôçò áíèñþðéíçò öýóçò Ý÷ïõí ðëçèýíåé, é-
äéáßôåñá óÞìåñá, åðï÷Þ åíôõðùóéáêÞò áíüäïõ ôùí ðáñáãùãéêþí äõíáôïôÞôùí êáé ôçò
åðéóôçìïíéêÞò/ôå÷íïëïãéêÞò Ýñåõíáò. Ïé åðéêñéôÝò ôçò åðéóôçìïíéêÞò ðñïüäïõ, åóôéÜ-
æïõí ôéò áéôéÜóåéò ôïõò, óôç ÷ñÞóç ôùí åðéóôçìïíéêþí êáé ôå÷íïëïãéêþí åðéôåõãìÜôùí
êáé óôç äõíáôüôçôá ðñüóâáóçò ôçò ðëåéïøçößáò ôùí áíèñþðùí êáé ôùí ëáþí ó’ áõôÜ.
Ïé áéôéÜóåéò äåí åßíáé ÷ùñßò áîßá. Ç åêðëçêôéêÞ åðéóôçìïíéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ ðñü-
ïäïò ðïõ óõíôåëÝóôçêå óôïõò íåþôåñïõò ÷ñüíïõò óôçí Åõñþðç, ìðïñåß íá ïäÞãçóå
Ýíá ôìÞìá ôïõ åõñùðáúêïý ðëçèõóìïý óôçí åõçìåñßá, áëëÜ óßãïõñá ïäÞãçóå ôï ìå-
ãáëýôåñï ôìÞìá ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý óôçí ðïëéôéêÞ êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ õðï-
äïýëùóç. ÊáíÝíáò äåí ìðïñåß íá áãíïÞóåé ôéò «êáñáâéÝò Áöñéêáíþí óêëÜâùí» ðïõ
áðÞ÷èçóáí áðü ôïõò åõçìåñïýíôåò êáé ðïëéôéóôéêÜ ðñïçãìÝíïõò Åõñùðáßïõò, êáé ï-
äçãÞèçêáí óå Üèëéåò óõíèÞêåò äéáâßùóçò êáé åñãáóßáò, ãéá íá ðëïõôßóïõí ïé áðïéêßåò
êáé ïé ÷þñåò ôùí «áðáãùãÝùí ôïõò».
ÊáíÝíáò åðßóçò, äåí ìðïñåß íá áãíïÞóåé ôç öèïñïðïéü åðßäñáóç ôùí áðïéêéïêñá-
ôéêþí äïìþí óôçí ïéêïíïìéêÞ, êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíùóç ôùí ÷ùñþí ôïõ Ôñß-
ôïõ êüóìïõ êáé ôéò óõíÝðåéÝò ôçò, ðïõ õößóôáíôáé ìÝ÷ñé óÞìåñá, ïé ëáïß ôïõò.
ÁðïôÝëåóìá ôçò «åêðëçêôéêÞò åðéóôçìïíéêÞò êáé ôå÷íïëïãéêÞò åîÝëéîçò» Þôáí ç êá-
ôáëÞóôåõóç ôùí ðëïõôïðáñáãùãéêþí ðçãþí ôïõò êáé ç åðéâïëÞ åëåã÷üìåíùí áðïëõ-
ôáñ÷éêþí êõâåñíÞóåùí óôéò ÷þñåò ðïõ ðÝôõ÷áí íá áðïôéíÜîïõí ôï æõãü ôùí «ðïëéôé-
óôéêÜ ðñïçãìÝíùí Åõñùðáßùí». ¼ðùò áðïôÝëåóìá ôçò ßäéá ðñïüäïõ, åßíáé êáé ç ðá-
ãêïóìéïðïéçìÝíç ïéêïíïìßá ôïõ 21ïõ áéþíá, ðïõ âëÝðåé ôá äýï ôñßôá ôïõ ðáãêüóìéïõ
ðëçèõóìïý íá ðÝíïíôáé êáé íá ðáßñíïõí ôï äñüìï ôçò ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôçò ðñï-
óöõãéÜò, óðñùãìÝíá áðü ôïõò ðïëÝìïõò, ôç öôþ÷éá êáé ôï ëéìü.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 201
15ç ¢óêçóç:
ÅðéëÝîôå ìßá áðü ôéò ðáñáêÜôù öñÜóåéò êáé áíáðôýîôå ôçí óå Ýíá êåßìåíï
(20 ðåñßðïõ óôß÷ùí). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 130)
ÁðÜíôçóç:
• «Ï ôå÷íéêüò åîïðëéóìüò ôùí ó÷ïëåßùí åßíáé áíáãêáßá áëëÜ ü÷é åðáñêÞò óõíèÞêç
ãéá ôçí áíáâÜèìéóç ôçò åêðáßäåõóçò».
ÐáñÜ ôéò öéëüäïîåò ðñïóðÜèåéåò ðïõ êáôáãñÜöïíôáé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ãéá ôçí á-
íáâÜèìéóç ôçò ðáñå÷üìåíçò åêðáßäåõóçò óôç ÷þñá ìáò, ôá áðïôåëÝóìáôá åîáêïëïõ-
èïýí íá åßíáé ðåíé÷ñÜ. Êáé èá ðáñáìåßíïõí ðåíé÷ñÜ ãéáôß äå äéáêñßíåôáé ìßá óõóôçìá-
ôéêÞ ðñïóðÜèåéá, ðïõ èá ðñïóðáèÞóåé íá ðåñéïñßóåé, ôïõëÜ÷éóôïí, ôá öáéíüìåíá ðïõ
åõèýíïíôáé ãéá ôç ÷ñüíéá êáèõóôÝñçóÞ ôçò.
Ï ôå÷íéêüò åîïðëéóìüò, ðïõ Ý÷ïõí ðñïìçèåõôåß ïé ðåñéóóüôåñåò ó÷ïëéêÝò ìïíÜäåò
ôçò ÷þñáò åßíáé ìßá áíáãêáßá ðñïûðüèåóç ãéá ôçí ðñüïäï, áëëÜ äåí åßíáé åðáñêÞò.
Êáé äåí åßíáé åðáñêÞò, üóï ç óõããñáöÞ ôùí ó÷ïëéêþí âéâëßùí äå ãßíåôáé ìå ðáéäáãù-
ãéêÜ êñéôÞñéá Þ üóï êáèõóôåñåß ç áîéïëüãçóç ôïõ åêðáéäåõôéêïý Ýñãïõ ìå êáèáñÜ ðáé-
äáãùãéêïý ÷áñáêôÞñá êñéôÞñéá.
• «Ç Üñôéá åðéóôçìïíéêÞ êáôÜñôéóç åßíáé áíáãêáßá áëëÜ ü÷é åðáñêÞò óõíèÞêç ãéá íá
ãßíåé êÜðïéïò êáëüò äÜóêáëïò».
Ç åðï÷Þ ìáò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí ôÜóç ãéá åîåéäßêåõóç ó’ Ýíá óõãêåêñéìÝíï ôï-
ìÝá åðéóôçìïíéêÞò ãíþóçò, ðñïêåéìÝíïõ íá êáëõöèïýí ïé áíÜãêåò ãéá åðéóôçìïíéêü
ðñïóùðéêü Üñôéá åêðáéäåõìÝíï, ðïõ èá ìðïñåß íá ðáñáêïëïõèÞóåé ôéò ãïñãÝò åîåëß-
îåéò óôï ÷þñï ôïõ åðéóôçìïíéêïý ôïõ ðåäßïõ. Óôïí ôïìÝá ôçò ó÷ïëéêÞò åêðáßäåõóçò, ï
áíôáãùíéóìüò êáé ïé õøçëÝò åðéäüóåéò ôùí ìáèçôþí åßíáé ôá äéáêõâåýìáôá ìéáò ïëü-
êëçñçò ó÷ïëéêÞò ÷ñïíéÜò, ðïõ êñßíåôáé óôï ôÝëïò ìå ôéò ãåíéêÝò åîåôÜóåéò êáé ôçí åé-
óáãùãÞ óôá ÐáíåðéóôçìéáêÜ éäñýìáôá.
Ç åðéóôçìïíéêÞ êáôÜñôéóç ôïõ êáèçãçôÞ Þ ôïõ äáóêÜëïõ åßíáé áíáãêáßá ðñïûðü-
èåóç ãéá íá åðéôåõ÷èåß áõôüò ï óôü÷ïò. Äåí åßíáé üìùò åðáñêÞò, ãéáôß ãéá ôçí åðéôõ÷ßá,
åßíáé áðáñáßôçôïé êáé Üëëïé ðáñÜãïíôåò· ç äéäáêôéêÞ éêáíüôçôá ôïõ äáóêÜëïõ, ç ìåôá-
äïôéêÞ ôïõ äýíáìç, ç ðáéäáãùãéêÞ ôïõ åðÜñêåéá, ç åðéêïéíùíßá, Þ áêüìá êáé ç áãÜðç
ôïõ ðñïò ôá ðáéäéÜ êáé ôï áíôéêåßìåíï äéäáóêáëßáò.
• «Ç êáôáóêåõÞ áóöáëþí äñüìùí åßíáé áíáãêáßá áëëÜ ü÷é åðáñêÞò óõíèÞêç ãéá ôçí
áðïöõãÞ ôùí áôõ÷çìÜôùí».
Ç ÷þñá ìáò åßíáé «ðñùôáèëÞôñéá» óôá ôñï÷áßá áôõ÷Þìáôá. Éäéáßôåñá, Ýðåéôá áðü êÜ-
èå «ìåãÜëç Ýîïäï», ìå ôçí åõêáéñßá ôùí êáëïêáéñéíþí äéáêïðþí Þ ôùí åïñôáóôéêþí
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 202
ôñéçìÝñùí, ï áðïëïãéóìüò ôùí íåêñþí êáé ôùí ôñáõìáôéþí åßíáé èëéâåñüò. Ïé áéôéÜóåéò
áöïñïýí, ôéò ðåñéóóüôåñåò öïñÝò, óôéò êáêïôå÷íßåò ôïõ ïäïóôñþìáôïò êáé ôçí Ýëëåéøç
áóöáëþí «åèíéêþí ïäþí».
Ùóôüóï, ç âåëôßùóç ôïõ õöéóôÜìåíïõ ïäéêïý åèíéêïý äéêôýïõ åßíáé áíáãêáßá ðñï-
ûðüèåóç ãéá ôçí áðïöõãÞ ôùí ôñï÷áßùí áôõ÷çìÜôùí áëëÜ äåí åßíáé åðáñêÞò. Ðïëëïß
õðïóôçñßæïõí üôé âáóéêÞ áéôßá ôùí áôõ÷çìÜôùí åßíáé ç ïäÞãçóç õðü ôçí åðÞñåéá áë-
êïïëïý÷ùí óêåõáóìÜôùí, ç «åðéèåôéêÞ ïäÞãçóç», ôï äéáâëçôü óýóôçìá ÷ïñÞãçóçò äé-
ðëùìÜôùí ïäÞãçóçò, ç åëëçíéêÞ íïïôñïðßá ê.á.
• «Ïé êáôÜëëçëåò íïìéêÝò ñõèìßóåéò åßíáé áíáãêáßá áëëÜ ü÷é åðáñêÞò óõíèÞêç ãéá
ôçí ðñáãìáôéêÞ åîßóùóç ôùí äýï öýëùí».
Ôï æÞôçìá ôçò åîßóùóçò ôùí äýï öýëùí ðñïâÜëëåé óôéò ìÝñåò ìáò éäéáßôåñá åðéôá-
êôéêü, åöüóïí ç ãõíáßêá ðÝôõ÷å íá Üñåé ôï ðëÝãìá ôùí áðáãïñåýóåùí ðïõ ôçí êñá-
ôïýóáí óôçí áðïìüíùóç, ìáêñéÜ áðü ôéò êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò äéáäéêáóßåò. Ãéá ôçí
ðëÞñç åîßóùóç, ôï «ãõíáéêåßï êßíçìá», áëëÜ êáé õðÝñìá÷ïé ôùí áíèñùðßíùí äéêáéù-
ìÜôùí, ðÝôõ÷áí óôï ðáñåëèüí (áðþôåñï êáé ðñüóöáôï), ôç èÝóðéóç êáôÜëëçëùí íï-
ìïèåôéêþí ñõèìßóåùí, ïé ïðïßåò áðïôåëïýí áíáãêáßá ðñïûðüèåóç ãéá ôçí åðßôåõîç áõ-
ôïý ôïõ óôü÷ïõ.
Ùóôüóï, óÞìåñá ðëçèáßíïõí ïé öùíÝò ðïõ éó÷õñßæïíôáé üôé ç ðñáãìáôéêÞ åîßóùóç
ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôçí áëëáãÞ íïïôñïðßáò, ôçí êáôÜñãçóç (ìÝóù åêðáßäåõóçò) ôçò áí-
äñïêñáôïýìåíçò éäåïëïãßáò êáé ôçí ðñïóôáóßá ôçò ãõíáßêáò áðü ôçí áèÝìéôç äéáöÞìé-
óç (êáðçëåßá ãõíáéêåßïõ óþìáôïò êáé ãõíáéêåßùí éäéáéôåñïôÞôùí).
16ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé, êáôÜ ôç ãíþìç óáò, ç áíáãêáßá êáé ðïéá ç åðáñêÞò óõíèÞêç
ãéá ôçí ïéêïäüìçóç ìéáò óôÝñåçò öéëßáò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 130)
ÁðÜíôçóç:
Ùò öéëßá åííïïýìå ôï óõíáéóèçìáôéêü äåóìü ðïõ áíáðôýóóåôáé ìåôáîý ôùí áí-
èñþðùí (äýï ôïõëÜ÷éóôïí) êáé åêäçëþíåôáé åíåñãÜ êáé Ýìðñáêôá. Ç óõìðÜèåéá, ç åý-
íïéá Þ áêüìá êáé ç áãáèÞ ðñïáßñåóç èåùñïýíôáé áíáãêáßåò óõíèÞêåò ãéá ôçí ïéêï-
äüìçóç ìéáò óôÝñåçò öéëßáò, áëëÜ ü÷é åðáñêåßò. Ç öéëßá ÷áñáêôçñßæåôáé êõñßùò áðü
ôçí åéëéêñéíÞ Ýêöñáóç ôùí óõíáéóèçìÜôùí, ôùí áðüøåùí/èÝóåùí êáé ôùí ðñïâëçìá-
ôéóìþí. ×áñáêôçñßæåôáé, åðßóçò, áðü ôçí áíéäéïôÝëåéá êáé ôçí áðïõóßá ôïõ øÝìáôïò êáé
ôçò õðïêñéóßáò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 203
Åñþôçóç:
Íá ãñÜøåôå ôá óõíþíõìá ôùí ðáñáêÜôù ëÝîåùí: åðÜíïäïò, áðÜñíçóç, áõ-

ôáðÜñíçóç, åíôåßíù, áíáëãçóßá, åîþöèáëìïò, ðåíßá, äåêáôßæïìáé, äéçèïý-
ìáé, åîá÷ñåéþíù.
ÁðÜíôçóç:
åðÜíïäïò: åðéóôñïöÞ, ãõñéóìüò
áðÜñíçóç: Üñíçóç, áðüëõôç/óöïäñÞ Üñíçóç
áõôáðÜñíçóç: áõôïèõóßá, çñùúóìüò
åíôåßíù: åíéó÷ýù, åðáõîÜíù
áíáëãçóßá: áíáéóèçóßá, áäéáöïñßá (ìåôáö.)
åîþöèáëìïò: öáíåñüò, ïëïöÜíåñïò
ðåíßá: öôþ÷éá, äõóôõ÷ßá
äåêáôßæïìáé: åîïëïèñåýïìáé, ðåèáßíù
äéçèïýìáé: öéëôñÜñïìáé, äéõëßæïìáé, óïõñþíïìáé
åîá÷ñåéþíù: äéáöèåßñù, åîáèëéþíù
j
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 204
ÅÍÏÔÇÔÁ 3Ç
Ç ÃËÙÓÓÁ ÔÏÕ ÄÏÊÉÌÉÏÕ
Ç ãëþóóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôï äïêßìéï äéáöÝñåé áðü ôç ãëþóóá ôùí õðüëïéðùí
ëïãïôå÷íéêþí Ýñãùí. ×áñáêôçñßæåôáé áðü Ýíáí ðéï áíôéêåéìåíéêü êáé åðéóôçìïíéêü ëü-
ãï êáé ìéáí ðéï åêôåôáìÝíç ÷ñÞóç «ëïãßùí» ëÝîåùí êáé åêöñÜóåùí, áëëÜ êáé óõíåêôé-
êþí ìïñßùí Þ åêöñÜóåùí.
Áðü óõíôáêôéêÞò Üðïøçò, ïé ðñïôÜóåéò ðáñáôßèåíôáé ìå õðïôáêôéêü ëüãï êáé åßíáé
óýíèåôåò êáé ðéï ðïëýðëïêåò, áöïý ãßíåôáé åõñåßá ÷ñÞóç áöçñçìÝíùí åííïéþí. Óå ãå-
íéêÝò ãñáììÝò, óôç ãëþóóá ôïõ äïêéìßïõ äåí õðÜñ÷åé ïìïéïìïñößá êáé äéáôçñåßôáé êÜ-
ôé áðü ôçí ðñïóùðéêüôçôá êáé ôï ýöïò ôïõ óõããñáöÝá. ÊÜðïéá äïêßìéá åßíáé ðåñéóóü-
ôåñï «åðéóôçìïíéêÜ» êáé êÜðïéá Üëëá èõìßæïõí Ýíôïíá, ôç «ëïãïôå÷íéêÞ ìáèçôåßá» ôïõ
ãñÜöïíôïò.
.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 205
¢óêçóç:
Íá óõãêñßíåôå ôá äïêßìéá ôïõ Ðáðáíïýôóïõ ðïõ äéáâÜóáôå ìå ôï äïêßìéï

ôïõ ÔåñæÜêç áðü ôçí Üðïøç ôçò ÷ñÞóçò ôçò ãëþóóáò, ãéá íá äéáðéóôþóå-
ôå áí åðáëçèåýåôáé ç ðáñáðÜíù Üðïøç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 131)
ÁðÜíôçóç:
Áðü Üðïøç ÷ñÞóçò ôçò ãëþóóáò, ï áíáãíþóôçò ìðïñåß íá åíôïðßóåé óáöÝóôáôåò
äéáöïñÝò áíÜìåóá óôá äýï êåßìåíá. Ï ÔåñæÜêçò, ìå «áóýãêñéôåò» ëïãïôå÷íéêÝò éêá-
íüôçôåò, ÷ñçóéìïðïéåß ìéá ìåóôÞ, ðëïýóéá óå åéêüíåò êáé ìåôáöïñÝò, ãëþóóá ãéá íá å-
ðéêïéíùíÞóåé ìå ôïí áíáãíþóôç êáé ãéá íá åêöñÜóåé ôçí áíçóõ÷ßá ôïõ ãéá ôïí êßíäõíï
ðïõ áðåéëåß ôïí Üíèñùðï. Áíôßèåôá, ï Ðáðáíïýôóïò ãñÜöåé Ýíá äïêßìéï, ïñãáíùìÝíï
ìå ðéï åðéóôçìïíéêü ôñüðï (åðé÷åéñÞìáôá, ôåêìÞñéá), ÷ñçóéìïðïéþíôáò Ýíáí ðéï áðñü-
óùðï êáé «óïâáñü» ëüãï.
;
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 206
ÅÍÏÔÇÔÁ 4Ç
Ç ÏÑÃÁÍÙÓÇ ÔÏÕ ÄÏÊÉÌÉÏÕ
á) Áðü ôç ìåëÝôç ôùí äïêéìßùí, äéáðéóôþíïõìå üôé ðáñÜ ôçí ðïëõìïñößá ôïõò, áêï-
ëïõèïýí Ýíá âáóéêü ôýðï óýíèåóçò, ï ïðïßïò áðïôåëåßôáé áðü ôñßá åõäéÜêñéôá ìÝ-
ñç: ôïí ðñüëïãï, ôï êýñéï ìÝñïò êáé ôïí åðßëïãï (Þ ôçí Ýêèåóç, ôçí áíÜðôõîç
êáé ôï óõìðÝñáóìá). Óôïí ðñüëïãï, åêèÝôåé ï äïêéìéïãñÜöïò ôï èÝìá ðïõ èá ôïí
áðáó÷ïëÞóåé, ìå ôñüðï ðïõ íá êåíôñßæåé ôï åíäéáöÝñïí ôïõ áíáãíþóôç. Óôçí ßäéá
Þ êáé óå îå÷ùñéóôÞ ðáñÜãñáöï, ðáñáôßèåôáé ç êáôåõèõíôÞñéá Þ êýñéá éäÝá, ðïõ á-
ðïôåëåß êáé ôç èÝóç ôïõ óõããñáöÝá ðÜíù óôï èÝìá, ðïõ èá áíáðôýîåé óôï êýñéï ìÝ-
ñïò ôïõ äïêéìßïõ. Óôï êýñéï ìÝñïò ôïõ äïêéìßïõ, ï óõããñáöÝáò áíáðôýóóåé ôï èÝ-
ìá ôïõ äéåîïäéêÜ, åêèÝôïíôáò ôéò éäÝåò ôïõ êáé ôá åðé÷åéñÞìáôÜ ôïõ. Ç ôåêìçñßùóç
ôùí éäåþí, ç ðñïâïëÞ êáé ç áíÜðôõîÞ ôïõò, ãßíåôáé óõíÞèùò ìå ôïõò åîÞò ôñüðïõò:
1. óõãêåêñéìÝíá ðáñáäåßãìáôá, 2. áéôéïëüãçóç, 3. óýãêñéóç/áíôßèåóç, 4. äéáßñåóç,
5. áíáëïãßá êáé 6. óõíäõáóìüò ôùí ðéï ðÜíù ìåèüäùí.
Óôïí åðßëïãï ðáñïõóéÜæïíôáé óõíïðôéêÜ üëá üóá áíáðôý÷èçêáí óôï êýñéï ìÝñïò.
ÔÝëïò, ôá äïêßìéá ðïõ ïñãáíþíïíôáé ëïãéêÜ êáé ðñïóåããßæïõí ðåñéóóüôåñï ôïí å-
ðéóôçìïíéêü ëüãï, Ý÷ïõí óõíÞèùò áðïäåéêôéêü ÷áñáêôÞñá. Ôá äïêßìéá ðïõ Ý÷ïõí
ðéï åëåýèåñç ïñãÜíùóç êáé «öëåñôÜñïõí» ìå ôç ëïãïôå÷íéêÞ ãëþóóá, äåí êáôá-
ëÞãïõí óå ìßá óõãêåêñéìÝíç èÝóç. ÁðëÜ, ïé óõããñáöåßò ôïõò ðåñéäéáâÜæïõí óôïí
êüóìï ôùí éäåþí êáé åìðëïõôßæïõí ôï ðíåýìá ôïõ áíáãíþóôç, êáëëéåñãþíôáò ôï.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 207
â) ÌåñéêÝò öïñÝò, ôï äïêßìéï ðáßñíåé ôç ìïñöÞ çìåñïëïãßïõ. Äåí åßíáé üìùò ìßá
óõíçèéóìÝíç áðáñßèìçóç ôùí ãåãïíüôùí ôçò æùÞò ôïõ äïêéìéïãñÜöïõ. Åßíáé ôéò
ðåñéóóüôåñåò öïñÝò «ðíåõìáôéêü çìåñïëüãéï», üðïõ ï óõããñáöÝáò êáôáãñÜöåé
ôçí åîÝëéîç ôïõ óôï÷áóìïý êáé ôùí óêÝøåþí ôïõ. ¢ëëåò öïñÝò, êÜðïéïé äïêéìéï-
ãñÜöïé âëÝðïõí ôï äïêßìéï ùò ìéá åõêáéñßá ïìéëßáò êáé óõíïìéëßáò ìå ôïí åáõôü
ôïõò êáé ôïõò áíáãíþóôåò ôïõò. ÔÝëïò, ôï äïêßìéï ìðïñåß íá ðÜñåé êáé ôç ìïñ-
öÞ åðéóôïëÞò. Ó’ áõôÞí ôçí ðåñßðôùóç, ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß ðñþôï ñçìá-
ôéêü ðñüóùðï êáé áðïëáìâÜíåé ôçí åëåõèåñßá ôïõ áõôïó÷åäéáóìïý. Äå ëåßðåé ìÜëé-
óôá, êáé ç åîïìïëïãçôéêÞ äéÜèåóç ôïõ óõããñáöÝá, ðïõ âïçèÜåé óôï íá áíáäõèåß
ìÝóá áðü ôï êåßìåíï, ç ðñïóùðéêüôçôá êáé ôï Þèïò ôïõ.
1ç ¢óêçóç:
Óôï óõãêåêñéìÝíï äïêßìéï ï ÓåöÝñçò áñ÷ßæåé ôï êåßìåíü ôïõ ìå ôçí ðåñé-

ãñáöÞ ìéáò äéáöÞìéóçò ç ïðïßá áíáöÝñåôáé óôçí áñ÷áßá áñ÷éôåêôïíéêÞ
êáé, êáèþò îåôõëßãïíôáé ïé óêÝøåéò ôïõ, áíáäýåôáé âáèìéáßá ç áíôßëçøç
ôïõ ãéá ôçí ðñïóÝããéóç ôùí áñ÷áßùí ìíçìåßùí, ðïõ áðïôåëåß ôï êåíôñéêü
èÝìá ôïõ äïêéìßïõ. ÐñïóðáèÞóôå íá ðáñáêïëïõèÞóåôå ôçí ðïñåßá ôïõ óôï-
÷áóìïý ôïõ åðéóçìáßíïíôáò: á) ôéò åðéìÝñïõò éäÝåò/èÝìáôá ðïõ ôïí áðá-
ó÷ïëïýí êáé â) ôç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôéò éäÝåò êáé óôï êåíôñéêü èÝìá.
Ãéá ôçí åñãáóßá áõôÞ óáò äßíïíôáé âïçèçôéêÜ ïé ðáñáêÜôù åíäåéêôéêÝò å-
ñùôÞóåéò:
iii) Ôé «äåß÷íåé» ôï ðåñéóôáôéêü ìå ôç äéáöÞìéóç óýìöùíá ìå ôï ÓåöÝñç (§
2);
iii) Óå ðïéï óõìðÝñáóìá ó÷åôéêÜ ìå ôçí åðï÷Þ ìáò êáôáëÞãåé ï ÓåöÝñçò
ìå áöüñìçóç ôç óõãêåêñéìÝíç äéáöÞìéóç (§ 3);
iii) Ôé åðéäéþêåé íá äåßîåé ï ÓåöÝñçò ìå ôá ðáñáäåßãìáôá ôïõ ÌáêñõãéÜí-
íç êáé ôïõ ÔóåëåìðÞ;
iv) Ðïý êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ «Ìðïñåß íá ìáò öÝñåé» ìéá ìïíïìåñÞò ãíþóç
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 208
ôçò áñ÷áßáò áñ÷éôåêôïíéêÞò (§ 8);

iiv) Ðïý ïöåßëåôáé óýìöùíá ìå ôï ÓåöÝñç, ç öèïñÜ ðïõ õðÝóôç ï Ðáñ-
èåíþíáò (§ 9);
ivi) Ìå ðïéïí ôñüðï âëÝðåé ôïí áñ÷áßï êüóìï ìéá êáôçãïñßá áôüìùí (äç-
ëáäÞ ïñéóìÝíïé îåíüãëùóóïé) êáé ðþò ï ßäéïò ï ÓåöÝñçò (§ 11);
vii) Ðïéá åßíáé ç Üðïøç ïñéóìÝíùí ìåëåôçôþí ãéá ôç ó÷Ýóç ôùí ìíçìåßùí
ìå ôïí ðåñéâÜëëïíôá ÷þñï;
viii) Ôé ðéóôåýåé ï ÓåöÝñçò ãéá ôï ßäéï èÝìá; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 136)
ÁðÜíôçóç:
Ðñïôïý áðáíôÞóïõìå óôá äýï õðïåñùôÞìáôá á êáé â, êñßíåôáé óêüðéìï íá áðáíôÞ-
óïõìå óôá åíäåéêôéêÜ åñùôÞìáôá (i - viii) êáé ìåôÜ íá êÜíïõìå ìßá óýíèåóç áõôþí ôùí
áðáíôÞóåùí.
i) Ôï ðåñéóôáôéêü ìå ôç äéáöÞìéóç äåß÷íåé ôç âáèéÜ äéÜóôáóç áíÜìåóá óôï óýã÷ñïíï
êüóìï êáé ôï áñ÷áßï ðáñåëèüí. ÁíÜìåóá ó’ áõôÜ ðïõ áðïëáìâÜíåé óÞìåñá ï Üí-
èñùðïò êáé ó’ áõôÜ ðïõ óõìâïëßæïõí ôï ðáñåëèüí.
ii) Ôï óõìðÝñáóìá óôï ïðïßï êáôáëÞãåé ï ÓåöÝñçò åßíáé ðïëý óõãêåêñéìÝíï. Ï Üí-
èñùðïò óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, óõóóùñåýåé ðëçñïöïñßåò êáé ëåðôïìÝñåéåò ëßãï-ðï-
ëý áóýíäåôåò ðÜíù óôï êáèåôß. Ç áðïóðáóìáôéêÞ ãíþóç èñéáìâåýåé åðÜíù óôçí
ðéï ïëïêëçñùìÝíç, áëëÜ ëéãüôåñï åîåéäéêåõìÝíç ãíþóç.
iii) Óôï äïêßìéï ôïõ ï ÓåöÝñçò áíáöÝñåé ôá ðáñáäåßãìáôá äýï «ëáúêþí» áíèñþðùí
ðïõ ìßëçóáí ãéá ôá áñ÷áßá ìíçìåßá, ìå äéáöïñÜ äýï áéþíùí. Êáé üìùò áõôÞ ç ÷ñï-
íéêÞ äéáöïñÜ áíôéóôáèìßóôçêå áðü ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí ëüãùí ôïõò. Ïé Üíèñùðïé
áõôïß åðÝäåéîáí ìåãáëýôåñï óåâáóìü ãéá ôá ìíçìåßá ôçò áñ÷áéüôçôáò, áð’ áõôüí,
ðïõ öáéíïìåíéêÜ, äåß÷íïõí óÞìåñá, ïé óýã÷ñïíïé êáé ðéï åíçìåñùìÝíïé óõìðïëß-
ôåò ìáò.
iv) ÊáôÜ ôï ÓåöÝñç, ìßá ìïíïìåñÞò ãíþóç ôçò áñ÷áßáò áñ÷éôåêôïíéêÞò ìðïñåß íá åðé-
öÝñåé ôçí áëëïôñßùóç ôïõ ìíçìåßïõ. Äåí åßíáé óðÜíéï ôï öáéíüìåíï, íá âëÝðïõìå
ôçí áíáóýóôáóç ìßáò õðïèåôéêÞò, ßóùò áñ÷éêÞò, ìïñöÞò ôïõ ìíçìåßïõ óå ìáêÝôåò
Þ óå áñ÷éôåêôïíéêÜ ó÷Ýäéá.
v) Ç öèïñÜ ðïõ õðÝóôç ï Ðáñèåíþíáò, ïöåßëåôáé óôï ðÝñáóìá ôùí ÷ñüíùí, ôùí áé-
þíùí êáé ôùí éóôïñéêþí óôéãìþí ôïõ ôüðïõ, ìå ôïí ïðïßï Þôáí Üìåóá óõíõöáóìÝ-
íïò ï áñ÷áßïò íáüò.
vi) ÊáôÜ ôï ÓåöÝñç ìéá óõãêåêñéìÝíç êáôçãïñßá áíèñþðùí (îåíüãëùóóïé äéáíïïýìå-
íïé) âëÝðïõí ôïí áñ÷áßï êüóìï óáí êÜôé ôï íåêñü, óáí êÜôé ôï åíôåëþò ðáñù÷çìÝ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 209
íï, ìå ôï ïðïßï ï óýã÷ñïíïò Üíèñùðïò äåí ìðïñåß íá åðéêïéíùíÞóåé. Áíôßèåôá, ï

ßäéïò ï ÓåöÝñçò ðéóôåýåé üôé ó’ áõôüí ôïí ôüðï (ÅëëÜäá), ï ëáüò åßíáé æõìùìÝíïò
ìå ôá ìíçìåßá êáé ôéò ðáñáäüóåéò ôïõ, ðñÜãìá ðïõ êÜíåé ðïëý äýóêïëåò ôÝôïéïõ åß-
äïõò áðüëõôåò áðüøåéò êáé «áöïñéóìïýò».
vii) Ïé ìåëåôçôÝò ôùí áñ÷áßùí åëëçíéêþí ìíçìåßùí, ðïõ åß÷áí ìåßíåé åíôõðùóéáóìÝíïé
áðü ôçí åêðëçêôéêÞ êáëëéôå÷íéêÞ áñôéüôçôÜ ôïõò, ôá èåþñçóáí áðïêïììÝíá áðü ôïí
ðåñéâÜëëïíôá ÷þñï. Ðßóôåøáí üôé ÷Üñç óôçí ôå÷íéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ áñôéüôçôÜ
ôïõò, èá ìðïñïýóáí íá óôáèïýí óå ïðïéïäÞðïôå ðåñéâÜëëïí.
viii) Ï ÓåöÝñçò ðéóôåýåé üôé ôï ìíçìåßï (áíåîáñôÞôùò êáôáãùãÞò) åßíáé óðáñôü óôïí ôü-
ðï ôïõ. ÆõìùìÝíï ìå ôç ìïßñá êáé ôçí éóôïñéêÞ ðïñåßá åíüò Ýèíïõò. Ãé’ áõôïýò ôïõò
ëüãïõò, êÜèå ðñïóðÜèåéá ìåôáêßíçóçò, ìåôáêüìéóçò Þ ìåôáöïñÜò ôùí êïììáôéþí
áõôþí ôùí ìíçìåßùí óå Üëëåò, ìáêñéíÝò ÷þñåò, ìïéÜæåé íá åßíáé «êåíÞ ðåñéå÷ïìÝ-
íïõ». Ôï ìíçìåßï, óýìöùíá ìå ôï ÓåöÝñç, ìáêñéÜ áðü ôïí ôüðï ôïõ, áðï÷ñùìáôß-
æåôáé, âéÜæåôáé êáé «÷Üíåé ôçí øõ÷Þ ôïõ».
á) Ïé åðéìÝñïõò éäÝåò/èÝìáôá ðïõ áðáó÷ïëïýí ôï Ãéþñãï ÓåöÝñç, ó÷åôßæïíôáé Üìåóá
ì’ áõôü ðïõ ïíïìÜæïõìå «äéá÷åßñéóç ôçò áñ÷áßáò êëçñïíïìéÜò». ÌÝóá óôï äïêßìéï
èßãïíôáé ôá æçôÞìáôá: ôçò óýã÷ñïíçò áñ÷áéïãíùóßáò, ôçò «ëáúêÞò áîßáò» ôïõ áñ÷áß-
ïõ ðáñåëèüíôïò, ôçò ìïíïìÝñåéáò êáé ôçò áðïóôåßñùóçò ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôéò «åðé-
óôÞìåò ôïõ áñ÷áßïõ ðáñåëèüíôïò», ôçò êïéíÞò-óõëëïãéêÞò éóôïñéêÞò ìíÞìçò êáé ôçò
ó÷Ýóçò ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò ìå ôá áñ÷áßá ìíçìåßá.
â) Ïé åðéìÝñïõò éäÝåò Ý÷ïõí Üìåóç ó÷Ýóç ìå ôï èÝìá, ðïõ áðáó÷ïëåß ôï óõããñáöÝá,
ãéáôß áðïôåëïýí óõãêåêñéìÝíåò ðôõ÷Ýò ôïõ, ðïõ ÷ñåéÜæïíôáé ðåñáéôÝñù áíÜëõóç.
2ç ¢óêçóç:
Äéáðéóôþíïõìå üôé ï ÓåöÝñçò áðÝíáíôé óôç ëïãéêÞ èåþñçóç ôçò áñ÷áßáò

áñ÷éôåêôïíéêÞò áíôéðñïôåßíåé, ôåëéêÜ, ìéá Üëëç äéáöïñåôéêÞ ðñïóÝããéóç
ôùí áñ÷áßùí ìíçìåßùí. ÓõæçôÞóôå áõôÞ ôçí ðñïóÝããéóç, ìå âÜóç ôçí ðá-
ñÜãñáöï 16, ðñïóÝ÷ïíôáò éäéáßôåñá ôéò ëÝîåéò/öñÜóåéò êëåéäéÜ: ðßóôç,
ðñïóêõíçôÞò, äéÜëïãïò ìå ôá ìíçìåßá, «ìüíïò êáèñåöôßæïíôáò ôçí øõ÷Þ
ðïõ äéáèÝôåé, óôçí øõ÷Þ ôùí ìáñìÜñùí ìáæß ìå ôï ÷þìá ôïõò».
ÁðÜíôçóç:
Ï Ãéþñãïò ÓåöÝñçò áíôéðñïôåßíåé ìéá óõíáéóèçìáôéêÞ, ó÷åäüí «ðïéçôéêÞ», ðñïóÝã-
ãéóç ôùí áñ÷áßùí ìíçìåßùí. Ðéóôåýåé üôé ç áõóôçñÞ åðéóôçìïíéêÞ èåþñçóÞ ôïõò, óôå-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 210
ñåß áðü ôá ìíçìåßá Ýíá âáóéêü óôïé÷åßï ôçò éäéïóõóôáóßáò ôïõò· áõôü ôçò ó÷Ýóçò ôïõò
ìå ôïí ðåñéâÜëëïíôá ÷þñï. Ãéá ôï óõããñáöÝá ôïõ äïêéìßïõ, Ýíáò áñ÷áßïò íáüò äåí
ìðïñåß íá «ìåôáöõôåõèåß» ó’ Ýíá êáéíïýñãéï, Üîåíï êáé åíôåëþò äéáöïñåôéêü ðåñéâÜë-
ëïí. Ï íáüò äçìéïõñãÞèçêå ôç óõãêåêñéìÝíç åðï÷Þ, áðü ôïõò óõãêåêñéìÝíïõò áí-
èñþðïõò ãéá íá êáëýøåé ôéò éäéáßôåñåò áíÜãêåò ôïõ.
Óôç ïõóßá åßíáé Ýíáò «éåñüò ÷þñïò» ðïõ ÷ôßóôçêå ãéá íá óôåãÜóåé ôéò «èåßåò äõíÜ-
ìåéò», ðïõ ç áñ÷áßá åëëçíéêÞ óêÝøç êáé ðßóôç ãÝííçóáí ó’ áõôüí ôïí ôüðï.
3ç ¢óêçóç:
ÄéåñåõíÞóôå ïñéóìÝíïõò áðü ôïõò ôñüðïõò ìå ôïõò ïðïßïõò áóêåßôáé ç ðåé-

èþ óôï êåßìåíï ôïõ ÓåöÝñç, áðáíôþíôáò óôéò ðáñáêÜôù áóêÞóåéò:
á) Ï ÓåöÝñçò ÷ñçóéìïðïéåß Ýíá ðáñáìýèé, ãéá íá õðïóôçñßîåé ôçí ÜðïøÞ
ôïõ üôé ïé áñ÷áßïé íáïß åßíáé ñéæùìÝíïé óôá ôïðßá ôïõò êáé üôé, åðïìÝ-
íùò, äåí åðéôñÝðåôáé ç áðüóðáóç/ìåôáöïñÜ êÜðïéïõ áñ÷éôåêôïíéêïý
ìÝëïõò óå Üëëïí ôüðï (êÜðïéï ìïõóåßï îÝíçò ÷þñáò). Ðïéá åíôýðùóç
óáò ðñïêÜëåóå ôï ðáñáìýèé áõôü; Ó÷ïëéÜóôå ôçí áîßá ôïõ ùò ìÝóïõ ðåé-
èïýò óôç óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç. Ãéáôß «÷ñåéÜæïíôáé êáìßá öïñÜ ôá
ðáñáìýèéá»;
â) Ï óõããñáöÝáò ðáñåìâÜëëåé óôçí ðïñåßá ôïõ óôï÷áóìïý ôïõ äéÜöïñá
ðáñáäåßãìáôá. Åíôïðßóôå Ýíá ðáñÜäåéãìá êáé äéåñåõíÞóôå ôç ëåéôïõñãßá
ôïõ óå ó÷Ýóç ìå ôçí éäÝá, óêÝøç, Üðïøç ðïõ åêöñÜæåé ï óõããñáöÝáò
óôï óõãêåêñéìÝíï óçìåßï ôïõ êåéìÝíïõ.
ã) Íá ðñïóäéïñßóåôå ôï ýöïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò óôï ðáñá-
êÜôù áðüóðáóìá, ãéá íá óôçëéôåýóåé ôçí ðñÜîç ôïõ ¸ëãêéí: «ÏäÞãçóáí
ôçí ðïõñéôáíéêÞ öéëáíèñùðßá» ôïõ ¸ëãêéí -üðùò ôçí ïíïìÜæïõí ïé á-
ðïëïãçôÝò ôïõ- íá êáôáêñåïõñãÞóåé ôïí Ýêèåôï íáü, ãéá íá «ðñïóôáôÝ-
øåé» óôïí ßóêéï åíüò áíÞëéáãïõ ìïõóåßïõ üóá óðáñÜãìáôá ìðüñåóå íá
óçêþóåé». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 136)
ÁðÜíôçóç:
á) Ï Ãéþñãïò ÓåöÝñçò ÷ñçóéìïðïéåß Ýíá ìýèï ãéá íá ðåßóåé üôé ïé áñ÷áßïé íáïß åßíáé
«óðáñôïß» óôïí ôüðï ôïõò. Ï ìýèïò ôùí èåþí ðïõ äéþ÷ôçêáí áðü ôïõò íáïýò ôïõò êáé
åêåßíïé «îáíá÷ýèçêáí» óôïí ðåñéâÜëëïíôá ÷þñï, áðåéëþíôáò ìáò ìå ðáíéêïýò öü-
âïõò Þ èÝëãçôñá, åíéó÷ýåé ôç óõíáéóèçìáôéêÞ ãëþóóá ôïõ êåéìÝíïõ. Ðñüêåéôáé ãéá
ìßá óáöÝóôáôç åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá ôïõ äÝêôç, ðïõ ôõã÷Üíåé íá åßíáé êÜôïéêïò
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 211
ôçò óõãêåêñéìÝíçò ÷þñáò êáé íéþèåé äéáöïñåôéêÜ, ôüóï ôï ôïðßï, üóï êáé ôá áñ÷áßá
ìíçìåßá. Ïé ìýèïé ÷ñåéÜæïíôáé ïñéóìÝíåò óôéãìÝò ãéá íá ôïíþóïõí ôï óõíáßóèçìá, íá
áíáíåþóïõí ôç óêÝøç êáé íá âïçèÞóïõí óôçí åðáíáðñïóÝããéóç ôïõ ðáñåëèüíôïò.
â) ¸íá ÷áñáêôçñéóôéêü ðáñÜäåéãìá åßíáé áõôü ðïõ ðáñåìâÜëëåôáé óôçí äÝêáôç Ýêôç
ðáñÜãñáöï: «¼ìùò äåí ìðïñþ íá ÷ùñßóù ôï íáü ôïõ Äåëöéêïý Áðüëëùíá áðü ôéò
ÖáéäñéÜäåò Þ ôçí êïñõöïãñáììÞ ôçò Êßñöçò».
Ðñüêåéôáé ãéá ìßá ÷áñáêôçñéóôéêÞ ðñüôáóç ðïõ åíéó÷ýåé ôïí ðñïçãïýìåíï óõëëï-
ãéóìü ôïõ óõããñáöÝá. Ãéá ôï Ã. ÓåöÝñç, ï áñ÷áßïò íáüò äåí ìðïñåß íá åéäùèåß îÝ-
÷ùñá áðü ôï öõóéêü ôïõ ðåñéâÜëëïí, ãéáôß åßìáóôå óå èÝóç íá ãíùñßæïõìå üôé ï íá-
üò, åßíáé ôüóï óçìáíôéêüò ãéá ôç ìïñöÞ ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò, üóï êáé ôï öõóéêü ðå-
ñéâÜëëïí ãéá ôç ìïñöÞ (áñ÷éôåêôïíéêÞ, áéóèçôéêÞ, êáëëéôå÷íéêÞ) ôïõ êÜèå íáïý.
ã) Ï Ãéþñãïò ÓåöÝñçò åßíáé åéñùíéêüò êáé ðéêñáìÝíïò. ÁíáóêåõÜæåé ôï åðé÷åßñçìá
ôùí õðÝñìá÷ùí ôçò ðñÜîçò ôïõ ¸ëãêéí, ÷ñùìáôßæïíôáò áñíçôéêÜ ôüóï ôç öéëïóï-
ößá üóï êáé ôá êßíçôñá áõôÞò ôçò ðñÜîçò. Á÷íïöáßíåôáé êáé ç ðéêñßá ôïõ, ãéáôß ðñï-
óðáèåß íá óõãêéíÞóåé óõíáéóèçìáôéêÜ ôïõò óêåðôüìåíïõò áíèñþðïõò ãéá Ýíá íáü
áðñïóôÜôåõôï, ðïõ «êáôáêñåïõñãÞèçêå» êáé ðïõ ôá áêñùôçñéáóìÝíá ìÝëç ôïõ, êá-
ôáäéêÜóôçêáí íá «ôáöïýí» ó´ Ýíá áíÞëéáãï õðüãåéï.
4ç ¢óêçóç:
Íá ó÷ïëéÜóåôå ôïí ôßôëï ôïõ äïêéìßïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 136)

ÁðÜíôçóç:
Ï ôßôëïò ôïõ äïêéìßïõ åßíáé ìßá ñÞóç ôïõ ÈáëÞ ôïõ ÌéëÞóéïõ: «ÐÜíôá ðëÞñç èåþí»
êáé ôáéñéÜæåé áðüëõôá ìå ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ êåéìÝíïõ. Ç ðñïóÝããéóç ôùí áñ÷áßùí íá-
þí, ðïõ ðñïôåßíåé ï óõããñáöÝáò ãßíåôáé ìå äÝïò êáé åõëÜâåéá, óáí íá ðñüêåéôáé ãéá éå-
ñïýò ôüðïõò ðïõ âñßóêïíôáé óå ÷ñÞóç. Ãéá ôï Ãéþñãï ÓåöÝñç ôá áñ÷áßá ìíçìåßá äåí
åßíáé êåíÜ ðåñéå÷ïìÝíïõ, áëëÜ «ðëÞñç èåþí».
5ç ¢óêçóç:
ÅëÝãîôå áí ôï óõãêåêñéìÝíï äïêßìéï ôïõ ÓåöÝñç ðáßñíåé ðñÜãìáôé ôïí ðñï-

óùðéêü ôüíï ôïõ çìåñïëïãßïõ Þ êáé ôï ýöïò ôçò ïìéëßáò. Ôåêìçñéþóôå ôçí
áðÜíôçóÞ óáò, åíôïðßæïíôáò êÜðïéá åíäåéêôéêÜ óôïé÷åßá óôï êåßìåíï (ð.÷.
ðáñáôçñÞóôå ôçí åðéëïãÞ ôïõ óõããñáöÝá óå ñçìáôéêü ðñüóùðï, åðßðåäï
ëüãïõ êôë.). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 137)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 212
ÁðÜíôçóç:
Óôï äïêßìéï ðïõ åîåôÜæïõìå õðÜñ÷åé ìßá óáöÞò åîïìïëïãçôéêÞ äéÜèåóç ôïõ óõã-
ãñáöÝá ðïõ ðñïóéäéÜæåé óôï ýöïò ôïõ çìåñïëïãßïõ. Ôá óçìåßá óôá ïðïßá åóôéÜæïõìå
ôçí ðñïóï÷Þ ìáò åßíáé: «Êáé áíáñùôéÝìáé ìÞðùò äå ìå óõãêéíïýí ...», «áëëÜ ðïõ åß÷áí
áéóèÞóåéò ðéèáíüôáôá ðéï êïíôÜ óôçí éóïññïðßá ðïõ èá ëá÷ôáñïýóá íá Ýâëåðá êÜðïõ-
êÜðïõ óôéò øõ÷Ýò ôùí ôñéãõñéíþí ìïõ», «üìùò óõëëïãßæïìáé ðùò ôï èÝìá», «èÝëù íá
ôï ôïíßóù ...», «ìðïñåß íá ãßíïìáé óõìâïõëÜôïñáò».
¼ìùò, óå ðïëëÜ óçìåßá, ï ôüíïò ôïõ äïêéìßïõ ðëçóéÜæåé áõôüí ôçò ïìéëßáò. Óáí äç-
ëáäÞ, íá ãñÜöôçêå ãéá íá áêïõóôåß. Ôá óçìåßá ðïõ åíéó÷ýïõí ôçí ðéï ðÜíù Üðïøç åß-
íáé ôá áêüëïõèá: «ÔÝëïò, áõôÜ ôïõ êáéñïý ô’ áëëÜìáôá ìáò ðñïóöÝñïõí», «üóï êáé íá
ìáò ôï åðéôñÝðåé ç ëïãéêÞ èåþñçóç ôïýôçò ôçò áñ÷éôåêôïíéêÞò, íá öáíôáóôïýìå», «èá
Þôáí ðéï áðëü áí áðïêñéíüìáóôáí», «Åêôüò áí ðñïôéìïýìå íá ðåñéìÝíïõìå» ê.á.
6ç ¢óêçóç:
ÕðïèÝóôå üôé ï Ã. ÓåöÝñçò óáò áðåõèýíåé ìéá ðñüóêëçóç: óáò êáëåß íá

óõíïìéëÞóåôå êáé íá óõíåñãáóôåßôå ìáæß ôïõ ó÷åôéêÜ ìå ôï äïêßìéü ôïõ «ÐÜ-
íôá ðëÞñç èåþí». ÅêöñÜóôå åëåýèåñá óå Ýíá äéêü óáò êåßìåíï ôéò áðï-
ñßåò, ôéò åíôõðþóåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá êáé ôéò óêÝøåéò ðïõ ãåííÞèçêáí êá-
ôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ìåëÝôçò ôïõ äïêéìßïõ. Ôï êåßìåíü óáò ìðïñåß íá åðéêå-
íôñùèåß, åîÜëëïõ, óå Ýíá Þ óå ïñéóìÝíá ìüíï óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ ðïõ óáò
ðñïâëçìÜôéóáí Þ åß÷áí éäéáßôåñç áðÞ÷çóç óôá âéþìáôÜ óáò. ¼óïé èÝëåôå,
ìðïñåßôå, åðéðëÝïí, íá áîéïëïãÞóåôå ôç óõíïìéëßá óáò áõôÞ ìå ôï äïêßìéï
ôïõ ÓåöÝñç, íá äéåñåõíÞóåôå äçëáäÞ ôé áðïêïìßóáôå áðü ôçí áíÜãíùóÞ
ôïõ. Íïìßæåôå üôé éó÷ýåé óôç äéêÞ óáò ðåñßðôùóç ç ðáñáêÜôù ñÞóç åíüò
Üëëïõ äïêéìéïãñÜöïõ «ï ðñþôïò êáé ï ôåëéêüò óôü÷ïò ôïõ äïêéìßïõ åßíáé
íá âáèáßíåé ôç äõíáôüôçôá ôïõ ðñïâëçìáôéóìïý ìáò»; (Ã. ÄÜëëáò. Áðü ôç
óõíÝíôåõîç ðïõ Ýäùóå óôï Ä. ÐëÜêá, ðåñ. ÄéáâÜæù ô. 117).
ÁðÜíôçóç:
• Ï åëëçíéêüò ÷þñïò (áíáöåñüìáóôå ó’ áõôüí, åðåéäÞ åäþ æïýìå) åìðëïõôéóìÝíïò
ìå ìíçìåßá ôïõ ðáñåëèüíôïò, éäéáßôåñïõ áéóèçôéêïý êÜëëïõò êáé éóôïñéêÞò óçìá-
óßáò ãéá ôç óõëëïãéêÞ ìíÞìç ôùí êáôïßêùí ôïõ, ðéÝæåôáé ðïéêéëïôñüðùò áðü ïéêï-
íïìéêÜ êáé Üëëá, éäåïëïãéêÜ êõñßùò, óõìöÝñïíôá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 213
Ç ðñïóÝããéóç ôùí áñ÷áßùí ìíçìåßùí êáé êáô’ åðÝêôáóç, ç ðñïóôáóßá êáé ç äéá÷åß-
ñéóÞ ôïõò, áíáäåéêíýåôáé óå ìåßæïí ðñüâëçìá éäåïëïãéêÞò êáé êïéíùíéêïðïëéôéêÞò
öýóçò. Óôçí åðï÷Þ ìáò üðïõ ðñïÜãåôáé ðáãêïóìéïðïéçìÝíá, Ýíáò åíéáßïò ôñüðïò
óêÝøçò êáé áíôßëçøçò ôùí ðñáãìÜôùí, ôá áñ÷áßá ìíçìåßá êéíäõíåýïõí íá áëëïéù-
èïýí êáé íá áðùëÝóïõí ôá éäéáßôåñá óõóôáôéêÜ ôçò éäéïóõóôáóßáò ôïõò. Ôï áñ÷áßï
ìíçìåßï äå íïåßôáé êáé äåí ìðïñåß íá íïçèåß îÝ÷ùñá êáé áðïêïììÝíá áðü ôéò êïé-
íùíéêïðïëéôéêÝò óõíèÞêåò ðïõ ôï äçìéïýñãçóáí, áëëÜ êáé áðü ôï öõóéêü ðåñéâÜë-
ëïí ðïõ ôï öéëïîÝíçóå, ðñïóöÝñïíôÜò ôïõ, Üëëùóôå êáé ôá áðáñáßôçôá õëéêÜ äïìÞò.
Ãéá íá áíôéëçöèïýìå ôï ìÝãåèïò ôçò ðëÜíçò, ïñéóìÝíùí ìåëåôçôþí ðïõ èåùñïýí Ýíá
áñ÷áßï ìíçìåßï áðü Üðïøç ëïãéêÞ/áñ÷éôåêôïíéêÞ, äå ìÝíåé ôßðïôå Üëëï, ðáñÜ íá ôïðï-
èåôÞóïõìå íïåñÜ ôï íáü ôïõ Ðïóåéäþíá óôï Óïýíéï, ó’ Ýíá áëðéêü ôïðßï óôçí Áõóôñßá.
Ðñï÷ùñþíôáò ôç óêÝøç ìáò, áêüìá ðåñéóóüôåñï, èá äéáðéóôþóïõìå üôé ç óõëëïãéêÞ
éóôïñéêÞ ìíÞìç åíéó÷ýåé Ýíá áñ÷áßï ìíçìåßï ìå ìéá éäéáßôåñç äýíáìç, ç ïðïßá åîáöá-
íßæåôáé, üôáí åêåßíï ìåôáöåñèåß ìáêñéÜ áðü ôï ïðôéêü ðåäßï ôïõ êïéíùíéêïý óõíüëïõ.
Ç øõ÷éêÞ öüñôéóç ðïõ íéþèåé ï ¸ëëçíáò ãéá ôï âñÜ÷ï ôçò Áêñüðïëçò åßíáé ìåãÜëç.
Åêåß åðÜíù, ìüëéò ôçí Üíïéîç ôïõ ‘41, óçìåéþèçêå ç ðñþôç áíôéóôáóéáêÞ ðñÜîç óôçí
êáôå÷üìåíç Åõñþðç. ÁëÞèåéá, ï åðéóêÝðôçò ôïõ Âñåôáíéêïý Ìïõóåßïõ üðïõ öõëÜó-
óïíôáé ôá áêñùôçñéáóìÝíá ìÝëç ôïõ Ðáñèåíþíá, íéþèåé ôçí ßäéá øõ÷éêÞ öüñôéóç;
• Áðü ôï ðéï ðÜíù êåßìåíï, äéáðéóôþíïõìå üôé ï Ã. ÄÜëëáò, Ý÷åé äßêáéï üôáí áíá-
ãíùñßæåé óáí ðñþôï êáé ôåëåõôáßï óôü÷ï åíüò äïêéìßïõ ôçí åìâÜèõíóç ôïõ ðñï-
âëçìáôéóìïý ìáò. Åìåßò ðñïôåßíïõìå, ï ìáèçôÞò Ý÷ïíôáò õðüøç üóá äéÜâáóå, íá
ðñïóðáèÞóåé íá åîùôåñéêåýóåé ôéò óêÝøåéò ôïõ, ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá ôçò «äéá÷åßñéóçò
ôçò ðïëéôéóôéêÞò ìáò êëçñïíïìéÜò».
7ç ¢óêçóç:
Ç äéáöÞìéóç ãßíåôáé áöïñìÞ íá ãåííçèïýí óôï ìõáëü ôïõ ÓåöÝñç êÜðïé-

åò óêÝøåéò ðïõ óõíåéñìéêÜ ïäçãïýí óå Üëëåò. ¸ôóé, êáèþò îåôõëßãåôáé ï
óôï÷áóìüò ôïõ ÓåöÝñç, ãñÜöåôáé ôï äïêßìéï. Ìå áöïñìÞ êÜðïéï ðåñé-
óôáôéêü ðïõ óáò ðñïîÝíçóå éäéáßôåñç åíôýðùóç, ðñïóðáèÞóôå íá êáôáèÝ-
óåôå ãñáðôÜ óêÝøåéò êáé áíôéäñÜóåéò ðïõ óõíäÝïíôáé Üìåóá, Ýììåóá Þ óõ-
íåéñìéêÜ ìå ôï ðåñéóôáôéêü áõôü. Ìðïñåßôå, åðïìÝíùò, íá ïñãáíþóåôå ôï
êåßìåíü óáò ëïãéêÜ Þ óõíåéñìéêÜ, íá ÷ñçóéìïðïéÞóåôå êõñéïëåêôéêÞ Þ ìå-
ôáöïñéêÞ ãëþóóá, áñêåß íá ãßíåé öáíåñüò ï ðñïâëçìáôéóìüò óáò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 214
ÁðÜíôçóç: (Õðüäåéãìá)
«¸íáò äéáäçëùôÞò íåêñüò, ôïõëÜ÷éóôïí 100 ôñáõìáôßåò, Üëëåò ôüóåò óõëëÞøåéò»
åßíáé ï èëéâåñüò áðïëïãéóìüò ôçò óõíüäïõ ôïõ G8, ðïõ Ýãéíå óôç ÃÝíïâá ôïí Éïýëéï
(20-22 Éïõëßïõ) ôïõ 2001.
Óôç ÃÝíïâá, ôçí ðñùôåýïõóá ôçò Ëéãïõñßáò, ðïõ åß÷å ìåôáôñáðåß óå ðüëç-öÜíôá-
óìá áðü ôá ðñùôïöáíÞ áóôõíïìéêÜ ìÝôñá êáé ôçí êáôáóôïëÞ, óõãêñïýóôçêáí äýï êü-
óìïé. Ï êüóìïò ôïõ Üôõðïõ äéåõèõíôçñßïõ ôùí ïêôþ ðëïõóéïôÝñùí ÷ùñþí êáé ôï ðï-
ëõåèíéêü ðëÞèïò ôùí «ðïëåìßùí ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò».
Áíáñùôéüìáóôå ôïýôåò ôéò ôñáãéêÝò óôéãìÝò, ôé üðëéóå ôï ÷Ýñé ôïõ áóôõíïìéêïý ãéá íá
áöáéñÝóåé ôç æùÞ ôïõ 23÷ñïíïõ äéáäçëùôÞ. Ï ôýðïò øõ÷ñÜ áíáöÝñåé: «üôé óå âÜñïò
ôïõ áóôõíïìéêïý ðïõ óêüôùóå ôï íåáñü äéáäçëùôÞ, áðáããÝëèçêå êáôçãïñßá ãéá áí-
èñùðïêôïíßá áðü ðñüèåóç».
¼ìùò ïé ðñáãìáôéêïß õðáßôéïé åßíáé õðåñÜíù äéêáóôçñßùí. Ôïýôåò ôéò þñåò æïýìå
ó’ Ýíáí ôÝëåéï ðáñáëïãéóìü. ¸íá «áñéóôïêñáôéêü» êáé Üíåõ ïðïéáóäÞðïôå äçìïêñáôé-
êÞò íïìéìïðïßçóçò, ó÷Þìá, ìå Ýíáí «åðéöáíåéáêü ìáíäýá» áíôéðñïóùðåõôéêüôçôáò, á-
íáæçôÜ ôñüðïõò ãéá íá óõíå÷ßóåé ôçí áíôéäçìïêñáôéêÞ ëåéôïõñãßá ôïõ.
ÁëÞèåéá, äåí áíôéëáìâÜíïíôáé ïé «ïêôþ äõíáôïß» üôé åßíáé áíßó÷õñïé ÷ùñßò ôç óõíáß-
íåóç ôùí áäõíÜôùí ðïõ ðÝíïíôáé, õðïöÝñïõí êáé óêïôþíïíôáé áðü ôéò åðéëïãÝò ôïõò;
Äåí êáôáíïïýí üôé üðùò ðÜíå ôá ðñÜãìáôá, ïé «óýíïäïé ôùí ïêôþ» (áëëÜ êáé Üë-
ëùí ïñãáíéóìþí üðùò ç óýíïäïò ÊñõöÞò ôçò Å.Å., ç Ðáãêüóìéá ÔñÜðåæá, ï Ïñãáíé-
óìüò Äéåèíïýò Åìðïñßïõ), èá êáôáãñÜöïíôáé ðëÝïí óôç óõíåßäçóç ôçò ðëåéïøçößáò
ôùí ðïëéôþí, óáí óõíáíôÞóåéò åëá÷ßóôùí çãåôþí, ðïõ «öïâïýíôáé» êáé «áðå÷èÜíïíôáé
ôï áíõðüôáêôï ðëÞèïò»;
Ôï êßíçìá ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò ìå ôïí 23÷ñïíï ÊÜñëï ÔæïõëéÜíé áðüêôçóå ôïí
ðñþôï ôïõ ìÜñôõñá êáé äéêáéþíåé üóïõò ðéóôåýïõí êáé öùíÜæïõí üôé ç Ðáãêïóìéïðïß-
çóç «ðáôÜåé åðß ðôùìÜôùí». Ôï áßìá ðïõ ÷ýèçêå åíéó÷ýåé ôï ìÞíõìá áíõðáêïÞò, ðïõ
óôÝëíåé óôïõò éó÷õñïýò êáé ôïõò ðëïõóßïõò ôïõ êüóìïõ, ôï ðïëý÷ñùìï «êßíçìá êáôÜ
ôçò Ðáãêïóìéïðïßçóçò» êáé áóêåß åðéäñÜóåéò óôç äéåèíÞ ðïëéôéêÞ óêçíÞ.
Åßìáóôå óßãïõñïé, üôé óôï ìÝëëïí, ï êüóìïò èá äïêéìáóèåß áðü áõôÞ ôçí éó÷õñÞ á-
íôßèåóç, áíÜìåóá óôçí åîïõóßá ðïõ ðñïùèåß ôçí áíåìðüäéóôç äéáêßíçóç êåöáëáßùí êáé
åìðïñåõìÜôùí êáé ôçí áðïññýèìéóç ôçò Üìõíáò ôùí åñãáæïìÝíùí êáé ôùí öôù÷þí ÷ù-
ñþí, êáé óôï áäéáìüñöùôï, áëëÜ öáíôáóôéêü êßíçìá, ðïõ äéåêäéêåß äéêáéüôåñç êáôáíïìÞ
ôïõ ðëïýôïõ, ðåñéóóüôåñá ÷ñÞìáôá êáé ðñïóôáóßá ãéá ôïõò öôù÷ïýò êáé ôï ðåñéâÜëëïí.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 215
8ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá áðü äçìïóéåýìáôá óôïí ôýðï ó÷åôé-

êÜ ìå ôá «Åëãßíåéá ìÜñìáñá». ÐñïóðáèÞóôå íá áíôëÞóåôå áðü ôá áðïóðÜ-
óìáôá áõôÜ, êáèþò åðßóçò êáé áðü ôï äïêßìéï ôïõ ÓåöÝñç, ðïõ ìåëåôÞóá-
ôå ðñïçãïõìÝíùò, áðïäåéêôéêÜ óôïé÷åßá (åðé÷åéñÞìáôá, ôåêìÞñéá), ãéá íá
õðïóôçñßîåôå ôçí Üðïøç üôé ôá ãëõðôÜ ôïõ Ðáñèåíþíá ðñÝðåé íá åðéóôñá-
öïýí óôç ÷þñá ìáò. Ìå âÜóç ôá óôïé÷åßá ðïõ óõãêåíôñþóáôå, ãñÜøôå Ýíá
êåßìåíï (400-450 ëÝîåéò) ìå ôç ìïñöÞ ãñáðôÞò åéóÞãçóçò. ÕðïèÝóôå üôé ç
åéóÞãçóÞ óáò ðñüêåéôáé íá ðáñïõóéáóôåß óå åêäÞëùóç ó÷åôéêÞ ìå ôï èÝìá
ôçí ïðïßá ïñãáíþíåé ôï ó÷ïëåßï óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 138)
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôçò åðéóôñïöÞò ôùí áñ÷éôåêôïíéêþí ãëõðôþí ðïõ áðïóðÜóèçêáí áðü
ôïí Ðáñèåíþíá óôéò áñ÷Ýò ôïõ 19ïõ áéþíá Ý÷åé áðáó÷ïëÞóåé êáôÜ êáéñïýò, ðïëéôé-
êïýò, åñåõíçôÝò, åéäéêïýò åðéóôÞìïíåò êáé öõóéêÜ, ôçí êïéíÞ ãíþìç ôùí åìðëåêïìÝ-
íùí ÷ùñþí.
¼ôáí óôç äåêáåôßá ôïõ ‘80, ç ôüôå õðïõñãüò Ðïëéôéóìïý Ìåëßíá Ìåñêïýñç Ýèåôå
ôï æÞôçìá «ôçò åðéóôñïöÞò ôùí ìáñìÜñùí» ìå ðïëý ñïìáíôéóìü êáé èÝñìç, ïé åðéêñé-
ôÝò ôçò ðñïóðÜèåéáò áíôéðñüôåéíáí ùò åðé÷åéñÞìáôá, ôçí áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç ôçò Á-
èÞíáò, ôçí åýêïëç ðñüóâáóç ôùí åðéóêåðôþí óôï Âñåôáíéêü Ìïõóåßï, ôç íïìéìüôçôá
ôçò ìåôáöïñÜò ôùí áñ÷áßùí ãëõðôþí áðü ôï Ëüñäï ¸ëãéí êáé ôçí Ýëëåéøç ìïõóåßïõ
óôçí ÅëëÜäá.
Åðñüêåéôï ãéá åðé÷åéñÞìáôá, ðïõ ïé áñìüäéåò åëëçíéêÝò åðéôñïðÝò äåí ìðïñïýóáí
íá áíôéêñïýóïõí åêåßíç ôçí åðï÷Þ. ÓÞìåñá, üìùò, ìåôÜ ôçí áðïêÜëõøç ôïõ «äñáóôéêïý
êáèáñéóìïý» ðïõ õðÝóôçóáí ôá åëëçíéêÜ ãëõðôÜ ôï 1928, ôï åðé÷åßñçìá ôçò êáëýôåñçò
öýëáîçò êáé ðñïóôáóßáò áðü ôçí áôìïóöáéñéêÞ ñýðáíóç ôçò ÁèÞíáò, êáôáññÝåé.
ÅðéðëÝïí óýìöùíá ìå ôçí éóôïñéêÞ Ýñåõíá, äåí áðïäåß÷ôçêå ðïôÝ ç ýðáñîç ôïõ
ðñùôüôõðïõ óïõëôáíéêïý öéñìáíéïý, ðïõ åðÝôñåðå ôçí áðüóðáóç áñ÷éôåêôïíéêþí ìå-
ëþí áðü ôïõò áñ÷áßïõò íáïýò. ¢ëëùóôå, êáé ç ìåôÜöñáóç ôïõ «öéñìáíéïý» ðïõ åìöá-
íßóôçêå, Ýêáíå ëüãï «ãéá ìåôáôüðéóç ôùí ÷áñáãìÝíùí ðëáêþí êáé âñÜ÷ùí». Áí õðï-
èÝóïõìå, áêüìá, üôé ç áðüóðáóç Ýãéíå ôçí åðï÷Þ ðïõ ç ÅëëÜäá äåí åß÷å ôïí Ýëåã÷ï
ôïõ åäÜöïõò ôçò, ôüôå áõôü ôï åðé÷åßñçìá «ðåñß íüìéìçò ìåôáöïñÜò» êáôáññßðôåôáé ùò
øåõäÝò.
Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, ðïëý åýêïëá ï êüóìïò ðåôÜåé ðñïò ôçí ÁèÞíá, üðïõ ïé ðñï-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 216
óðÜèåéåò, êáé ôþñá ôåëåõôáßá ïé äéáäéêáóßåò, ãéá ôç äçìéïõñãßá êáéíïýñãéïõ ìïõóåßïõ,

âñßóêïíôáé óå êáëü äñüìï. Ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ «ìïõóåßïõ ôçò Áêñïðüëåùò» êáé õ-
ðü ôï âÜñïò ôùí áðïêáëýøåùí ôïõ êõñßïõ William St. Clair, ôï æÞôçìá ôçò «åðéóôñï-
öÞò» ãßíåôáé åðéôáêôéêüôåñï.
Êáé ãßíåôáé åðéôáêôéêüôåñï ãéá äýï áêüìç ëüãïõò: Ðñþôïí, ôá áñ÷éôåêôïíéêÜ ìÝëç
ðïõ áðïóðÜóôçêáí ôüôå, åß÷áí êáôáóêåõáóôåß ãéá íá óôïëßóïõí êáé íá ëáìðñýíïõí ôá
åîùôåñéêÜ ôìÞìáôá åíüò íáïý. ÓÞìåñá âñßóêïíôáé óôï åóùôåñéêü åíüò êôéñßïõ.
Äåýôåñïí, ç íåüôåñç Ýñåõíá äÝ÷åôáé ôçí «åíüôçôá» ôïõ ìíçìåßïõ ôüóï ìå ôïí ðåñé-
âÜëëïíôá ÷þñï, üóï êáé ìå õöáñðáãìÝíá ìÝëç ôïõ. ¸íáò íáüò (Þ Ýíá ìíçìåßï) äç-
ëáäÞ, äåí ìðïñåß íá áíáãíùóèåß Ýîù áðü ôï öõóéêü êáé êïéíùíéêïðïëéôéêü ðåñéâÜë-
ëïí ðïõ ôïí äçìéïýñãçóå. Êáé õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá ôá «öõëáêéóìÝíá» ìÝëç ôïõ Ðáñ-
èåíþíá, ðïôÝ äåí ðñüêåéôáé íá ìåôáäþóïõí êÜôé áðü ôçí ôå÷íéêÞ áñôéüôçôá êáé ôçí êáë-
ëéôå÷íéêÞ ôïõò ðïéüôçôá, ìÝóá ó’ Ýíá Üîåíï êáé å÷èñéêü ðåñéâÜëëïí.
9ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôï ðáñáêÜôù ðïßçìá êáé ðáñáôçñÞóôå ðþò ç ðïéÞôñéá áðïäßäåé

ìÝ äéêü ôçò ôñüðï ôï èÝìá ôùí åëãéíåßùí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 144)
ÁðÜíôçóç:
Ç ÊéêÞ ÄçìïõëÜ (ÐïéÞôñéá ôçò äåýôåñçò ìåôáðïëåìéêÞò ãåíéÜò. ÃåííÞèçêå óôçí Á-
èÞíá ôï 1931), ìå áëçèéíÞ åõáéóèçóßá ðïõ öèÜíåé óôá üñéá ôïõ óðáñáãìïý, óõíäéá-
ëÝãåôáé ìå ôá ãëõðôÜ ôïõ Ðáñèåíþíá, ðïõ âñßóêïíôáé óôï Âñåôáíéêü Ìïõóåßï. Ãéá ôçí
Åëëçíßäá ðïéÞôñéá, ôá «öõëáêéóìÝíá» ãëõðôÜ åßíáé æùíôáíÜ. Óçêþíïíôáé áðü ôéò èÝóåéò
ôïõò, ôï âñÜäõ, üôáí ïé åðéóêÝðôåò áäåéÜæïõí ôéò áßèïõóåò ôïõ ìïõóåßïõ êáé ôüôå, ìå
«íïóôáëãéêïýò óôåíáãìïýò êáé äÜêñõá», áíáðïëïýí ôï åëëçíéêü öùò ðïõ óôåñÞèçêáí
ôüóá ÷ñüíéá.
¸íôïíç åßíáé ç óõíáéóèçìáôéêÞ öüñôéóç ôçò ðïéÞôñéáò, ðïõ åðéèõìåß íá ìïéñáóôåß
ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò ôçò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ ôçò ìå ôïõò áíáãíþóôåò ôçò.
10ç ¢óêçóç:
ÅðéëÝîôå ìéá áðü ôéò ðáñáêÜôù ïìáäéêÝò áóêÞóåéò: á) óõæçôÞóôå óå ïìÜ-

äåò ôç ó÷Ýóç óáò ìå ôá ìíçìåßá (ôçò áñ÷áßáò Þ ôçò íåüôåñçò åðï÷Þò) ðïõ
Ý÷ïõí áíáãíùñéóìÝíç áñ÷áéïëïãéêÞ áîßá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 217
á) Áíáöåñèåßôå óå åíäå÷üìåíåò åðáöÝò óáò (ðëçñïöïñßåò, ãíþóåéò áðü ôï

ó÷ïëåßï Þ áðü åîùó÷ïëéêÜ äéáâÜóìáôá, åðéóêÝøåéò óå ìïõóåßá, ðáñáêï-
ëïýèçóç êÜðïéáò ó÷åôéêÞò ôçëåïðôéêÞò åêðïìðÞò êôë.). ÐåñéãñÜøôå ôéò
üðïéåò åíôõðþóåéò, óêÝøåéò, óõíáéóèÞìáôá ãåííÞèçêáí áðü ôçí åðáöÞ
áõôÞ.
â) ÓõæçôÞóôå ôç ó÷Ýóç óáò ìå êÜðïéï óõãêåêñéìÝíï ìíçìåßï óôçí ðåñéï÷Þ
óáò, Üãíùóôï óôï åõñý êïéíü, ôï ïðïßï üìùò Ý÷åé óçìáóßá ãéá ôç óõë-
ëïãéêÞ ìíÞìç ôçò êïéíüôçôáò óôçí ïðïßá æåßôå ð.÷. ï íåñüìõëïò ôïõ ÷ù-
ñéïý, Ýíá áñ÷ïíôéêü ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá, ôï êôßñéï üðïõ óôåãÜóôçêå
ç ðñþôç âéâëéïèÞêç ôçò ðåñéï÷Þò êôë. Ôé ãíùñßæåôå ãéá ôï óõãêåêñéìÝ-
íï ìíçìåßï êáé ôé èá èÝëáôå áêüìç íá ìÜèåôå; ÓõíäÝåôáé ôï ìíçìåßï áõ-
ôü ìå êÜðïéá âéþìáôá äéêÜ óáò, ôçò ïéêïãÝíåéÜò óáò Þ ôçò åõñýôåñçò
êïéíüôçôáò; Ôé ìÝôñá Ý÷ïõí ëçöèåß áðü ôçí êïéíüôçôá ãéá ôç óõíôÞñçóç
ôïõ ìíçìåßïõ;
b) (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 145)
ÁðÜíôçóç:
Åìåßò ó’ áõôÞí åäþ ôçí åñãáóßá äå èá ðñïôåßíïõìå üðùò êÜíïõìå óõíÞèùò Ýíá õ-
ðüäåéãìá áðÜíôçóçò, ãéáôß ðñüêåéôáé ãéá èÝìá åëåýèåñçò áíÜðôõîçò, üðïõ ï ìáèçôÞò
ìðïñåß íá áõôïó÷åäéÜóåé. Ðñþôá áð’ üëá, ïöåßëåé íá åðéëÝîåé ôá ìíçìåßá. ¸ðåéôá íá
áíôëÞóåé ðëçñïöïñßåò áðü åãêõêëïðáßäåéåò, éóôïñéêÜ ëåîéêÜ, åã÷åéñßäéá éóôïñßáò ôçò
ôÝ÷íçò, áí ðñüêåéôáé ãéá ìíçìåßá ðïõ Ý÷ïõí áíáãíùñéóìÝíç áñ÷áéïëïãéêÞ áîßá, Þ íá
ìáæÝøåé óôïé÷åßá áðü ôï ïéêïãåíåéáêü ðåñéâÜëëïí, ôïõò ößëïõò Þ ôïõò çëéêéùìÝíïõò,
áí ðñüêåéôáé ãéá ìíçìåßï ðïõ åßíáé Üãíùóôï óôï åõñý êïéíü, áëëÜ óçìáíôéêü ãéá ôç
óõëëïãéêÞ ìíÞìç ôçò êïéíüôçôáò óôçí ïðïßá áíÞêåé.
Ôá óôïé÷åßá áõôÜ ìðïñåß íá ôá óõíèÝóåé ó’ Ýíá êåßìåíï êáé íá ôá ðáñïõóéÜóåé å-
íþðéïí ôùí óõììáèçôþí ôïõ.
ÄéáâÜóôå ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá áðü Üñèñá ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá «Ìíç-

ìåßá êáé Åêðáßäåõóç» êáé óõæçôÞóôå ôïõò ôñüðïõò ðïõ ðñïôåßíïíôáé, ãéá
íá ïéêïäïìÞóïõí ïé ìáèçôÝò ìéá ïõóéáóôéêÞ ó÷Ýóç ìå ôá ìíçìåßá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 218
ÁðÜíôçóç:
Êáé ôá äýï êåßìåíá ðïõ åðåëÝãçóáí íá óõìðåñéëçöèïýí óôï ó÷ïëéêü åã÷åéñßäéï êé-
íïýíôáé óôïí ßäéï ÷þñï. ÄçëáäÞ óôçí Üðïøç ðïõ èÝëåé ôï áñ÷áßï ìíçìåßï ðñïóéôü êáé
ïéêåßï ãéá ôçí ðëåéïøçößá ôùí áíèñþðùí, Þäç áðü ôç ó÷ïëéêÞ çëéêßá. Ãéá ôï óêïðü
áõôü, ç íÝá åêðáéäåõôéêÞ öéëïóïößá ðñïôåßíåé ôçí åîïéêåßùóç ôùí ìáèçôþí ìå ôá ìíç-
ìåßá ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ, üðïõ ìðïñåß íá ëáìâÜíåé ÷þñá êáé ç äéäáóêáëßá êÜðïéùí ìá-
èçìÜôùí üðùò ôçò (éóôïñßáò, ôçò ãåùãñáößáò, ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò Þ áêüìá êáé ôùí ìá-
èçìáôéêþí).
Ôá åñåèßóìáôá ðïõ ìðïñåß íá ëÜâåé ï ìáèçôÞò áðü ôçí åðßóêåøç ó’ Ýíá ìíçìåßï
åßíáé ðïëëÜ. Áñêåß ãé’ áõôÞí ôçí åðßóêåøç íá õðÜñ÷åé ç êáôÜëëçëç ïñãÜíùóç ôïõ õëé-
êïý, ðïõ èá åðéôñÝøåé ôçí åìâÜèõíóç óå ëåðôïìÝñåéåò: õëéêÜ äïìÞò, åðáããåëìáôéêÝò
ôÜîåéò ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ãéá ôçí êáôáóêåõÞ ôïõ, ëáúêÝò äïîáóßåò ðïõ áöïñïýí ôï
ìíçìåßï, éóôïñéêÜ óôïé÷åßá ãéá ôç ÷ñÞóç ôïõ ê.á.
ÅðéðëÝïí, ç ÅõñùðáúêÞ ¸íùóç ðñïùèåß ðñïãñÜììáôá õéïèÝôçóçò áñ÷áßùí êáé íå-
ùôÝñùí ìíçìåßùí áðü ó÷ïëåßá, ôá ïðïßá åßíáé õðï÷ñåùìÝíá íá ôá ìåëåôÞóïõí, íá ôá
áíáäåßîïõí êáé óôï ôÝëïò ôïõ ðñïãñÜììáôïò íá êáôáèÝóïõí ôéò ðñïôÜóåéò êáé ôéò áðü-
øåéò ôïõò.
ÁõôÜ ôá ðñïãñÜììáôá åîïéêåßùóçò åßíáé óçìáíôéêÜ ãéáôß Ýôóé ï ìáèçôÞò ìáèáßíåé ãéá
ôá ìíçìåßá, áñ÷éêÜ ôçò ðåñéï÷Þò ôïõ êáé Ýðåéôá, ôçò ðáôñßäáò ôïõ, áðïöåýãïíôáò «óôå-
ñåüôõðåò áíôéëÞøåéò» êáé áãêõëþóåéò ôïõ ôýðïõ: «ìüíï ï Ðáñèåíþíáò åßíáé ìíçìåßï
êáé ü÷é ôï åêêëçóÜêé ôïõ ÷ùñéïý ìïõ».
12ç ¢óêçóç:
Ðïéï åßíáé ôï «áìÜñôçìá» ðïõ åîïìïëïãåßôáé ï Åëýôçò; Ìå ðïéá åðé÷åéñÞ-

ìáôá ôï äéêáéïëïãåß; Íá áðáíôÞóåôå ìå âÜóç ôçí ôñßôç ðáñÜãñáöï.
ÁðÜíôçóç:
Ï ÏäõóóÝáò Åëýôçò åîïìïëïãåßôáé ôï áìÜñôçìÜ ôïõ: ÷ùñßò íá áíÞêåé óôïõò ðïéç-
ôÝò ðïõ äéáèÝôïõí ìéá åêðëçêôéêÞ êñéôéêÞ éêáíüôçôá, äåí ôáõôßæåôáé ìå ôïõò ðïéçôÝò ôçò
äåýôåñçò êáôçãïñßáò, ðïõ ìÝíïõí ðåñéïñéóìÝíïé óôï ÷þñï ôçò ðïßçóçò. Áíôßèåôá, äï-
êéìÜæåé êáé óôï ÷þñï ôïõ äïêéìßïõ, ÷ùñßò íá åßíáé óßãïõñïò ãéá ôï áðïôÝëåóìá.
Ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ áõôÞ ôç äéêáéïëïãåß ãéá äýï ëüãïõò. Ðñþôïí, ùò ðïéçôÞò äåí
êéíäõíåýåé íá ðáñåîçãçèåß ãéá ôá ðïéçôéêÜ óôïé÷åßá ðïõ èá Ý÷åé ç ãëþóóá ôïõ. Äåýôå-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 219
ñïí, åßíáé ÷ñÝïò ôïõ ðïéçôÞ íá åðé÷åéñåß ó’ áõôü ôï ÷þñï, ãéá íá åìðëïõôßæåôáé ç ãëþó-
óá, ç óýíôáîç êáé ôï ýöïò áðü ôçí ðïéçôéêÞ åõáéóèçóßá.
13ç ¢óêçóç:
Ï Åëýôçò áíôéìåôùðßæåé ìå êñéôéêü ìÜôé ôá ðñþôá ôïõ êåßìåíá (äïêßìéá). Áíá-

ãíùñßæåé ôá áñíçôéêÜ ôïõò óçìåßá, áëëÜ åðéóçìáßíåé êáé ôá èåôéêÜ. Íá åíôïðß-
óåôå ôá óçìåßá áõôÜ (áñíçôéêÜ êáé èåôéêÜ). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
ÁðÜíôçóç:
Ôá óçìåßá ðïõ ï Åëýôçò êñßíåé ùò áñíçôéêÜ, âñßóêïíôáé óôçí ðáñÜãñáöï 4 êáé åß-
íáé ôá áêüëïõèá: «Åíèïõóéáóìïß áäéêáéïëüãçôïé, êÜðïôå ìðïñþ íá ðù êáé áíôéðáèç-
ôéêïß, öñÜóåéò ìå áðßèáíï áëëÜ ü÷é, äõóôõ÷þò, ðÜíôïôå êáé áâßáóôï ìÞêïò, ëõñéêÝò å-
îÜñóåéò ÷ùñßò áíôßêñéóìá, ãëùóóéêïß áêñïâáôéóìïß êáé öñáóôéêÜ ðõñïôå÷íÞìáôá, ãåíé-
êÜ ìéá ðåñßóóåéá ëüãïõ ðïõ, êïíôÜ óô’ Üëëá, äå ì’ Üöçóå ðïôÝ íá ìéëÞóù ìå ôñüðï åõ-
èýãñáììï ...».
Ôá èåôéêÜ óçìåßá âñéóêïíôáé ôüóï óôçí ôÝôáñôç üóï êáé ôçí ðÝìðôç ðáñÜãñáöï êáé
åßíáé ôá áêüëïõèá: «Êáèþò ôá îáíáäéáâÜæù óÞìåñá, ìáæß ìå ôç ãïçôåßá, ðïõ åßíáé öõ-
óéêü íá öÝñíåé ôï îáíáæùíôÜíåìá ìéáò çñùúêÞò åðï÷Þò ....», «Ôï ãñÜøéìï äåí ìðï-
ñïýóå íá ‘íáé ðáñÜ ìéá óõíåéäçôÞ, áäéÜëëá÷ôç êáé áäéÜêïðç Üóêçóç áíïñèïäïîßáò»,
«èõìÜìáé, Þèåëá íá áéóèÜíïìáé ðñéí áð’ üëá åëåýèåñïò», «èÝëù íá ðù üôé ôï âÜñïò
ôçò ãïçôåßáò Ýðåöôå óôçí ðáñÜâáóç».
14ç ¢óêçóç:
Ï Åëýôçò äéáôõðþíåé ôçí Üðïøç üôé ãéá Ýíáí Ýöçâï ôï ãñÜøéìï äåí ìðïñåß
íá åßíáé «ðáñÜ ìéá óõíåéäçôÞ, áäéÜëëá÷ôç êáé áäéÜêïðç Üóêçóç áíïñèï-
äïîßáò». Ôé íïìßæåôå üôé åííïåß ìå áõôü; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
ÁðÜíôçóç:
Ï ÏäõóóÝáò Åëýôçò äéáôõðþíåé ìå åýóôï÷ï ôñüðï ôï áõôïíüçôï. Ï Ýöçâïò êáé ãå-
íéêüôåñá, ï íÝïò, åßíáé êáé âéïëïãéêÜ, ï åêöñáóôÞò ôçò ðñùôïðïñßáò, ôçò íåùôåñéêüôç-
ôáò êáé ôçò áëëáãÞò. Óôï ðíåõìáôéêü ðåäßï, ï Ýöçâïò äåí êéíåßôáé óôçí «ðåðáôçìÝíç»,
áëëÜ åðé÷åéñåß óå êáéíïýñãéïõò ôüðïõò, ìå ìïíáäéêÞ èÝëçóç íá åßíáé åëåýèåñïò áðü
«íüñìåò», åðéôáãÝò êáé êÜèå åßäïõò áðáãïñåýóåéò, ðïõ åðéâÜëëåé ç ðíåõìáôéêÞ Þ ëïãï-
ôå÷íéêÞ ïñèïäïîßá. Åðéèõìåß êáé ðáëåýåé íá åßíáé åêïõóßùò, áíïñèüäïîïò êáé áéñåôéêüò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 220
15ç ¢óêçóç:
Ðïéï åßíáé ôï êýñéï èÝìá ðïõ èßãåé ï Åëýôçò óôï êåßìåíï ôïõ; Áöïý åíôï-
ðßóåôå ôï êýñéï èÝìá, äþóôå Ýíáí êáôÜëëçëï ôßôëï óôï êåßìåíï, ôï ïðïßï åß-
íáé áðüóðáóìá áðü Ýíá åêôåíÝò äïêßìéï ðïõ ðñïôÜóóåé ï Åëýôçò óôï Ýñ-
ãï ôïõ «Áíïé÷ôÜ ÷áñôéÜ». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
ÁðÜíôçóç:
Ôï êýñéï èÝìá ðïõ èßãåé ï ðïéçôÞò óôï åîåôáæüìåíï äïêßìéï åßíáé ç ÷ñÞóç êáé ç ëåé-
ôïõñãßá ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò. Ðéóôåýåé üôé ôï ÷ñÝïò ôïõ ðíåõìáôéêïý áíèñþðïõ åßíáé
ç áíáíÝùóç ôùí êáèéåñùìÝíùí ôñüðùí Ýêöñáóçò, åßôå ìå ôïí åìðëïõôéóìü ôçò ãëþó-
óáò, åßôå ìå ôç «êáôÜêôçóÞ» ôçò, áð’ ôçí ðëåõñÜ ôùí ïìéëçôþí ôçò. Ùò êáôÜëëçëïò ôßôëïò
èá óôåêüôáí ï áêüëïõèïò: «Ç ãëùóóéêÞ áíáíÝùóç» Þ «ç åëåõèåñßá ôçò ãëþóóáò».
16ç ¢óêçóç:
Ìðïñåßôå íá åíôïðßóåôå êÜðïéá áðü ôá ðáñáðÜíù óôïé÷åßá óôï äïêßìéï ôïõ

Åëýôç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
ÁðÜíôçóç:
Óôï åîåôáæüìåíï äïêßìéï, õðÜñ÷ïõí óôïé÷åßá ðïõ èõìßæïõí ìéá åðéóôïëÞ. Ðñþôá-ðñþ-
ôá, ç åðéëïãÞ ôïõ ðñþôïõ ñçìáôéêïý ðñïóþðïõ êáé ç åîïìïëïãçôéêÞ äéÜèåóç, êÜíïõí ôçí
«ðñïóðÝëáóç» ôïõ äïêéìßïõ ðéï åýêïëç. Ðéï óõãêåêñéìÝíá: «Èá Þèåëá ... íá ôï åîïìï-
ëïãçèþ áìÝóùò», «üóï ìðïñþ ...», «Ôï äéêü ìïõ áìÜñôçìá - êáé ðåßóìá ...», «ìðïñåß ôï é-
äáíéêü ìïõ íá Þôáí áíÝêáèåí ...», «Áðü áíôßäñáóç Ýöôáóá óôï Üëëï Üêñï» ê.á.
Ç åíäåéêôéêÞ, ðéï ðÜíù, óôá÷õïëüãçóç, åíéó÷ýåé êáé ôçí Üðïøç, üôé ôï äïêßìéï ðïõ
åîåôÜæïõìå, ðáßñíåé ôï ýöïò ôçò óõíïìéëßáò Þ êáé ôçò ðñïóùðéêÞò éäåïëïãéêÞò êáôÜ-
èåóçò, áöïý åêöñÜæåôáé áðåñßöñáóôá ç èÝëçóç ôïõ ðïéçôÞ ãéá áðåëåõèÝñùóç ôçò
ãëþóóáò, áðü «åîïõóéáóôéêÝò êáé ðáñù÷çìÝíåò» áíôéëÞøåéò.
17ç ¢óêçóç:
Ï Åëýôçò âëÝðåé ôï äïêßìéï óáí Ýíá «÷þñï ãåùäáéôçìÝíï áðü ôá üñãáíá á-
êñéâåßáò ðïõ äéáèÝôåé ç óêÝøç». Èåùñåß, ùóôüóï, ÷ñÝïò ôïõ íá ðáñáìåßíåé
ðïéçôÞò, ðáñüëï ðïõ «ìåôáôïðßæåôáé» áðü ôï ÷þñï ôçò ðïßçóçò óôï ÷þñï
ôïõ äïêéìßïõ. Óôï êåßìåíü ôïõ, ëïéðüí, åðéêñáôåß ï ìåôáöïñéêüò êáé åéêï-
íïðëáóôéêüò ëüãïò ðïõ ðñïóéäéÜæåé óôç ëïãïôå÷íßá. Íá åíôïðßóåôå ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá áõôïý ôïõ ëüãïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 221
ÁðÜíôçóç:
¼ëï ôï êåßìåíï ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôï ìåôáöïñéêü êáé åéêïíïðëáóôéêü ëüãï. Åìåßò
åäþ èá ðåñéïñéóôïýìå óôá ðéï åíäåéêôéêÜ: «ðïõ óçìáßíåé üôé âïõôþ ìÝóá ôïõ», «ðïëëÝò
öïñÝò ôá ñåýìáôá ìå ðáñáóýñïõí», «¸ôóé óá íá ‘âãáéíá óôá âïõíÜ êáé íá ìðïñïýóá
... ðßíù ÷ïýöôåò ôï êáèáñü íåñü», «üëïõò åêåßíïõò ôïõò ÷õìïýò ðïõ åßíáé éêáíïß ìå ôç
æùçñÞ ôïõò êõêëïöïñßá íá èåñìÜíïõí áêüìç êáé ôçí ðéï èåùñçôéêÞ Ýêöñáóç, êáé íá
ôçí áðáëëÜîïõí áðü ôç ìõñùäéÜ ôïõ ãñáöåßïõ, ôçí êéôñéíßëá ôçò ðåñãáìçíÞò».
18ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé ç êõñéïëåêôéêÞ óçìáóßá ôùí ðáñáêÜôù ìåôáöïñéêþí åêöñÜóåùí:

– «Ôï êüêêéíï ðáíß ìïõ - ôï ðéï êüêêéíï - Þôáí êáé åßíáé áêüìç ç åõêïëßá».
– «Þèåëá, óôï âÜèïò íá ôñáãïõäÞóù áëëéþò áð’ ü,ôé ôñáãïõäÜíå ïé Üëëïé -
êé áò Þôáíå êáé öÜëôóá».
– «íá ôçí áðáëëÜîïõíå (ôç ãëþóóá) áðü ôç ìõñùäéÜ ôïõ ãñáöåßïõ, ôçí êé-
ôñéíßëá ôçò ðåñãáìçíÞò». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
ÁðÜíôçóç:
Ç êõñéïëåêôéêÞ óçìáóßá ôùí ðéï ðÜíù ìåôáöïñéêþí åêöñÜóåùí åßíáé:
– «Ôï óôïé÷åßï ðïõ áðå÷èÜíïìáé êáé ìå åêíåõñßæåé ðåñéóóüôåñï, Þôáí êáé åßíáé áêü-
ìç ç åõêïëßá».
– «Þèåëá êáôÜ âÜèïò íá áõôïíïìçèþ êáé íá åêöñáóôþ åëåýèåñá - êé áò Þôáíå êáé ëÜ-
èïò êáé õðåñâïëÞ ãéá ôçí ßäéá ôç ãëþóóá».
– «íá ôçí áðáëëÜîïõíå (ôç ãëþóóá) áðü ôá «áêáäçìáúêÜ» ðñüôõðá êáé ôéò áðáñ÷áé-
ùìÝíåò áíôéëÞøåéò ãéá ôç óùóôÞ äéáôýðùóç êáé Ýêöñáóç ôùí éäåþí».
19ç ¢óêçóç:
Óôçí ðáñÜãñáöï 5 ï Åëýôçò ÷ñçóéìïðïéåß ìéá ðáñïìïßùóç.

á) Íá åíôïðßóåôå ôá äýï óêÝëç ôçò ðáñïìïßùóçò. Ôé ðáñìïéÜæåôáé/óõãêñß-
íåôáé ìå ôé;
â) Íá ó÷ïëéÜóåôå ôá óýìâïëá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôï â’ óêÝëïò ôçò ðá-
ñïìïßùóçò, ð.÷. «óá íá âãáéíá óôá âïõíÜ», ðñïóÝ÷ïíôáò êõñßùò ôç óõ-
íõðïäçëùôéêÞ óçìáóßá ôùí ñçìÜôùí.
ã) Ôé íïìßæåôå üôé ðåôõ÷áßíåé ï Åëýôçò ìå ôç ÷ñÞóç ôçò óõãêåêñéìÝíçò ðá-
ñïìïßùóçò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 222
ÁðÜíôçóç:
á) Ôï ðñþôï óêÝëïò ôçò ðáñïìïßùóçò åßíáé ï ßäéïò ï ðïéçôÞò/Ýöçâïò ðïõ üôáí Ýðéá-
íå ôçí ðÝíá Þèåëå íá áéóèÜíåôáé åëåýèåñïò. Ôï äåýôåñï óêÝëïò ôçò ðáñïìïßùóçò
åßíáé ôï áêüëïõèï: «¸ôóé óá íá ‘âãáéíá óôá âïõíÜ êáé íá ìðïñïýóá íá ôóáãêñïõ-
íßæïìáé óô’ áãñéïêëþíáñá, íá æïõðÜù ðïõ êáé ðïõ êáíÝíá ìïó÷ïìðßæåëï, íá äñá-
óêåëÜù ÷áíôÜêéá, íá ðßíù ÷ïýöôåò ôï êáèáñü íåñü».
Åäþ ç åëåýèåñç ðåñéäéÜâáóç ôïõ ðïéçôÞ óôïí êüóìï ôùí éäåþí óõãêñßíåôáé ìå ôç
ðåñéäéÜâáóÞ ôïõ óôï äÜóïò êáé ôç öýóç.
â) «Ôá âïõíÜ» óõìâïëßæïõí ôçí åëåõèåñßá êáé ôçí «ïðôéêÞ áðü øçëÜ». Ôï «ôóáãêñïý-
íéóìá óô’ áãñéïêëþíáñá», óõìâïëßæåé ôïõò êéíäýíïõò ðïõ êñýâåé ãéá ôï íåáñü ðïé-
çôÞ ôï Üãíùóôï ðåäßï ôùí íåùôåñéêþí éäåþí. Ôï «æïýðéóìá ôùí ìïó÷ïìðßæåëùí»,
óõìâïëßæåé ôéò ìéêñÝò óôéãìÝò áíÜðáõëáò, êáôÜ ôç äéÜñêåéá áõôÞò ôçò ðåñéðëÜíçóçò.
Ôï «äñáóêÝëéóìá ôùí ÷áíôáêéþí» óõìâïëßæåé ôçí õðåñíßêçóç ôùí äõóêïëéþí êáé ç
«áðüëáõóç ôïõ êáèáñïý íåñïý» åßíáé ï èñßáìâïò, ç åýñåóç ôïõ áõèåíôéêïý êáé ç
íßêç ôïõ íåáíéêïý êáé áãíïý ðíåýìáôïò ôïõ ðïéçôÞ.
ã) Ìå ôç ÷ñÞóç ôçò óõãêåêñéìÝíçò ðáñïìïßùóçò, ï ðïéçôÞò åðéôõã÷Üíåé äýï ëåéôïõñ-
ãßåò: Ðñþôïí, êáëåß ôïí áíáãíþóôç íá åðéäåßîåé ôçí ßäéá ôüëìç, þóôå íá áðåëåõèå-
ñùèåß ç ãëþóóá áðü ôçí «áêáäçìáúêÞ óôåéñüôçôÜ ôçò» êáé äåýôåñïí, ðåñéãñÜöåé ìå
åéêïíïðëáóôéêü êáé ìåôáöïñéêü ôñüðï, üëç ôïõ ôçí ðíåõìáôéêÞ äéáäñïìÞ óôá ÷ñü-
íéá ôçò åöçâåßáò, ôüôå ðïõ Þèåëå íá êÜíåé êÜôé ôï ðñùôïðïñéáêü êáé ôï åëåýèåñï.
20ç ¢óêçóç:
ÐñïóãñÜöù-ïìáé, óõììïñöþíù-ïìáé: á) íá äþóåôå óõíþíõìåò ëÝîåéò/åê-

öñÜóåéò, â) íá ó÷çìáôßóåôå óýíèåôá ñÞìáôá ìå á’ óõíèåôéêü äéÜöïñåò
ðñïèÝóåéò êáé íá ôá ÷ñçóéìïðïéÞóåôå óå öñÜóåéò.
– ãåùäáéóßá, ðáíäáéóßá, áõèáéñåóßá: íá åôõìïëïãçèïýí êáé íá ÷ñçóéìï-
ðïéçèïýí óå öñÜóåéò.
– áíôéóôñáôåýïìáé, ÷ëéäÞ, áíåîÝëåã÷ôïò, áéöíéäéáóôéêüò, óõãêáôÜâáóç, äõ-
óðéóôþ: íá âñåßôå óõíþíõìá.
– áäéÜëëá÷ôïò, áíïñèüäïîïò, åãêñÜôåéá: íá âñåßôå áíôþíõìá.
– Ýîáñóç, êëõäùíéóìüò, ðáñÜâáóç, ðáñáóéþ-ðçóç, õðáéíéãìüò, áðïôõðþ-
íù: íá ó÷çìáôßóåôå öñÜóåéò, öñïíôßæïíôáò íá öáßíåôáé êáèáñÜ ç óçìá-
óßá ôùí ëÝîåùí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 154)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 223
ÁðÜíôçóç:
á) ðñïóãñÜöù-ïìáé: ðñïóèÝôù, óõìðëçñþíù.
óõììïñöþíù-ïìáé: ðñïóáñìüæù, ðåéèáñ÷þ.
â) ðáñáãñÜöù, õðïãñÜöù, áðïãñÜöù, êáôáãñÜöù, ðåñéãñÜöù, äéáãñÜöù, áíáãñÜ-
öù.
êáé: ðáñáìïñöþíù, äéáìïñöþíù, áíáìïñöþíù, ìåôáìïñöþíù, åðéìïñöþíù ê.á.
• Ôá áäéêÞìáôá Ý÷ïõí ðáñáãñáöåß.
• ÕðïãñÜöôçêå ÷èåò ç óõíèÞêç ãéá ôç ìåßùóç ôùí ðõñçíéêþí.
• ÐñÝðåé íá êáôáãñáöåß ôï ìÝãåèïò ôùí êáôáóôñïöþí.
• ÐñÝðåé íá áðïãñáöåß ï ðëçèõóìüò áõôÞò ôçò ÷þñáò.
• Íá ðåñéãñÜøåôå ôç öùôïãñáößá ðïõ óáò äßíåôå!
• Ï × äéáãñÜöçêå áðü ôçí êïììáôéêÞ ïñãÜíùóç óôçí ïðïßá áíÞêå.
• Ïé ôéìÝò áíáãñÜöïíôáé óå åõñþ êáé äñá÷ìÝò.
• Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðáñáìïñöþèçêáí áðü ôï áôý÷çìá.
• Äåí Ý÷ù áêüìá äéáìïñöþóåé ôïí êÞðï ìïõ.
• Ç ÷þñá ìåôáìïñöþíåôáé óéãÜ-óéãÜ!
• Ðáñáêïëïõèþíôáò óåìéíÜñéá åðéìïñöþèçêå.
– ãåùäáéóßá (ãÝù<ãç + äáéóßá<äáßïìáé: ÷ùñßæù, ìïéñÜæù óå ßóá ìÝñç)

ðáíäáéóßá (ðáí+äáéóßá<äáßïìáé: ÷ùñßæù, ìïéñÜæù óå ßóá ìÝñç)
áõèáéñåóßá [áõè - (<áõôüò)+áéñåóßá(<áéñïýìáé: åêëÝãù)]
• ç ãåùäáéóßá åßíáé êëÜäïò ôùí åöáñìïóìÝíùí ìáèçìáôéêþí.
• Ðáíäáéóßá ÷ñùìÜôùí êáé ìïõóéêÞò ìå ðëçììýñéóå.
• Ïé áõèáéñåóßåò ôùí êñáôéêþí ëåéôïõñãþí áðåéëïýí ôç ÷þñá.
– áíôéóôñáôåýïìáé: áíôéâáßíù, áíôßêåéìáé, åíáíôéþíïìáé.

÷ëéäÞ: ðïëõôÝëåéá, ðëïýôïò óêáíäáëþäçò.
áíåîÝëåã÷ôïò: åðéêßíäõíïò, áóýäïôïò, á÷áëßíùôïò.
áéöíéäéáóôéêüò: îáöíéêüò, áðñïóäüêçôïò, áðñüïðôïò.
óõãêáôÜâáóç: óõìöùíßá, êáôáíüçóç.
äõóðéóôþ: åðéöõëÜóóïìáé, äéóôÜæù.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 224
– áäéÜëëá÷ôïò: äéáëëáêôéêüò, óõìâéâáóôéêüò.

áíïñèüäïîïò: «ïñèüäïîïò», óõìâáôéêüò, êáèéåñùìÝíïò.
åãêñÜôåéá: åîá÷ñåßùóç, öéëçäïíßá.
– Ïé öñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
• ¸îáñóç ôùí åðéäçìéþí, öÝôïò ôï ÷åéìþíá.
• Ï êëõäùíéóìüò ôïõ ðïëéôåýìáôïò ïöåßëåôáé óôç äéáöèïñÜ.
• Êáôçãïñåßôáé ãéá «ðáñÜâáóç êáèÞêïíôïò».
• Ç ðáñáóéþðçóç óçìáíôéêþí ðëçñïöïñéþí, âëÜðôåé ôçí áðïêÜëõøç ôçò áëÞèåéáò.
• ÌéëÜåé ìå õðáéíéãìïýò, Ýôóé ðïõ ï Üëëïò äåí ìðïñåß íá ôïí êáôáëÜâåé.
• Ï ëüãïò ôïõ × ðïëéôéêïý, áðïôõðþèçêå óôç ìíÞìç ìáò.
21ç ¢óêçóç:
ÐñïóÝîôå ôç ÷ñÞóç ôçò Üíù ôåëåßáò óôï êåßìåíï ð.÷. §1 óô. 7, § 2 óô. 8, §
3 óô. 15, § 4 óô. 6, §5 óô. 1. ÓõæçôÞóôå ôç ëåéôïõñãßá ôçò Üíù ôåëåßáò óôéò
ðáñáðÜíù ðåñéðôþóåéò, ëáìâÜíïíôáò õðüøç üóá áíáöÝñïíôáé óôç Ãñáì-
ìáôéêÞ ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ óçìåßïõ óôßîçò.
ÁðÜíôçóç:
¢íù ôåëåßá óçìåéþíïõìå, üôáí èÝëïõìå íá äåßîïõìå ìéêñüôåñï óôáìÜôçìá áðü áõ-
ôü ôçò ôåëåßáò êáé ìåãáëýôåñï áðü áõôü ôïõ êüììáôïò. Ç ÷ñÞóç ôçò óôï ðéï ðÜíù á-
ðüóðáóìá åßíáé:
• óôï ôÝëïò ìéáò çìéðåñéüäïõ êáé óôçí áñ÷Þ ìéáò Üëëçò (§ 1 óô. 7, § 5 óô. 1)
• óôï ÷ùñéóìü äýï ìåñþí ìéáò öñÜóçò (§ 2 óô. 8).
• üôáí ðñïôÜóóåôáé áðáñßèìçóç óôïé÷åßùí (§ 3 óô. 15).
22ç ¢óêçóç:
Ï Åëýôçò äçëþíåé üôé ðáñáìÝíåé ðéóôüò óôç âáóéêÞ áñ÷Þ ðïõ ôïí ùèïýóå,
üôáí Þôáí íÝïò, óôçí «ðáñÜâáóç», ðïõ ôïí Ýâáæå íá äõóðéóôåß óå êáèåôß
ðáñáäåãìÝíï êáé íá ôï áíôéóôñáôåýåôáé óõóôçìáôéêÜ.
Ðþò áíôéìåôùðßæåéò åóý ôá «ðáñáäåãìÝíá» óôï ðëáßóéï ôçò ó÷ïëéêÞò Þ ôçò
åîùó÷ïëéêÞò óïõ æùÞò; Ðïéá áðü áõôÜ óå ðñïâëçìáôßæïõí, óå åíï÷ëïýí,
óå êÜíïõí íá äõóðéóôåßò; Óå ðïéá óõììïñöþíåóáé êáé ìå ðïéï ôßìçìá; Óå
ðïéá áðü áõôÜ áíôéäñÜò êáé ìå ðïéï ôñüðï; Íá åêöñÜóåéò åëåýèåñá ôéò
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 225
óêÝøåéò êáé ôá óõíáéóèÞìáôÜ óïõ óå Ýíá êåßìåíï ìå åîïìïëïãçôéêü ôüíï.

ÁðÜíôçóç:
Êáé ó’ áõôÞí ôçí Üóêçóç êáëü åßíáé ï ìáèçôÞò íá áõôåíåñãÞóåé. Åìåßò åíôåëþò âïç-
èçôéêÜ äßíïõìå ìßá õðïäåéãìáôéêÞ áðÜíôçóç:
• Åäþ êáé ôñßá ÷ñüíéá ç æùÞ ìïõ êõëÜåé áäéÜöïñá ìÝóá óôçí ðëÞîç êáé ôï ôÝëìá.
«ÐñÝðåé íá äéáâÜóåéò ãéá íá óðïõäÜóåéò!», «ÐñÝðåé íá ìðåéò óôï ÐáíåðéóôÞìéï, ü-
ðùò ï áäåëöüò óïõ!» «ÓêÝøïõ ôé èá ‘ðåé ï êüóìïò áí äåí ôá êáôáöÝñåéò!» «Áí äåí
ðåñÜóåéò åäþ, èá óå óôåßëïõìå óôçí Áããëßá, ãé’ áõôü êïßôáîå íá åðéôý÷åéò óôéò åîå-
ôÜóåéò ôïõ Lower!».
Åßíáé Ýíá ôìÞìá áðü ôï êáèçìåñéíü ãïíåúêü êÞñõãìá, ðïõ õößóôáìáé áðü ôçí ðñþ-
ôç Ëõêåßïõ. Áíôß ãéá «ÊáëçìÝñá» Þ «ôé êÜíåéò;», ïé ãïíåßò ìïõ, ìïõ áðåõèýíïõí ôá ðá-
ñáðÜíù. Áäéáöïñþ. ¼ìùò, íéþèù ôüóç åõ÷áñßóôçóç, üôáí îåêëÝâù ëßãï ÷ñüíï ãéá íá
ãñÜøù ôéò óêÝøåéò ìïõ óôï ÷áñôß, üðùò ôþñá, üôáí «öôýíù» üëá ôá ðñÝðåé êáé «÷Üíï-
ìáé» ìÝóá óôéò óåëßäåò ôïõ Rilke, ôïõ Lorka, áëëÜ êáé ôïõ Ìðüñ÷åò!
Åãþ ìå ôç ëïãïôå÷íßá èÝëù íá áó÷ïëçèþ êáé ìå ôï èÝáôñï. Ïýôå ïé «Üëãåâñåò» ìå
åíäéáöÝñïõí, ïýôå ïé ÐáíåëëÞíéåò åîåôÜóåéò ðïõ ðëçóéÜæïõí, ïýôå ôá ÐáíåðéóôÞìéá
ôïõò. ¼ìùò, íá ôþñá, ìïõ ÷ôõðïýí ðÜëé ôçí ðüñôá, ãéá íá óõíå÷ßóïõí «ôï êÞñõãìá»
ðïõ ðåñéÝãñáøá ðéï ðÜíù.
23ç ¢óêçóç:
Íá áíáðôýîåôå ôéò áðüøåéò óáò ó÷åôéêÜ ìå ôçí åëåõèåñßá ôïõ ãñáðôïý ëü-
ãïõ ìÝóá óôï ðëáßóéï ôïõ ó÷ïëåßïõ. Ðüóï åëåýèåñá áéóèÜíåôáé ï ìáèçôÞò,
üôáí êáëåßôáé íá ãñÜøåé Ýíá êåßìåíï óôï ãëùóóéêü, êõñßùò ìÜèçìá; Ðïé-
åò äåóìåýóåéò áíôéìåôùðßæåé ùò ðñïò ôç ìïñöÞ êáé ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ êåé-
ìÝíïõ; Ìå ðïéåò ðñïûðïèÝóåéò èá ìðïñïýóå ï ìáèçôÞò, áðü ôç ìéá ðëåõ-
ñÜ íá åêöñÜæåôáé åëåýèåñá, êáé áðü ôçí Üëëç íá êáëëéåñãåß óõóôçìáôéêÜ,
ìÝóá óôï ó÷ïëåßï ôçí éêáíüôçôÜ ôïõ óôï ãñáðôü ëüãï;
ÕðïèÝóôå üôé ôï êåßìåíü óáò ðñüêåéôáé íá äçìïóéåõôåß ùò Üñèñï, óå ìá-
èçôéêü ðåñéïäéêü. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 155)
ÁðÜíôçóç:
ÐáñÜ ôéò ðñüóöáôåò áëëáãÝò ðïõ óõíôåëÝóôçêáí óôïí ôñüðï äéäáóêáëßáò êáé åîÝ-
ôáóçò óôá ãëùóóéêÜ ìáèÞìáôá, ï ìáèçôÞò åîáêïëïõèåß íá õðüêåéôáé óå íüñìåò êáé ðå-
ñéïñéóìïýò, üóïí áöïñÜ óôçí åëåýèåñç óêÝøç êáé Ýêöñáóç.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 226
Ôï âéâëßï ðïõ äéäÜóêåôáé ãéá ðáñÜäåéãìá, óôç Ã’ Ëõêåßïõ, áöÞíåé ìåãÜëá ðåñéèþ-
ñéá áõôåíÝñãåéáò êáé åëåõèåñßáò óôï ìáèçôÞ, áöïý äå æçôåßôáé ðëÝïí, ç êëáóéêÞ áíÜ-
ðôõîç éäåþí ó’ Ýíá èÝìá, áëëÜ ç êéíçôéêüôçôá, ç ÷ñÞóç äéáöïñåôéêþí åðéêïéíùíéáêþí
ìçíõìÜôùí (óõæÞôçóç, åðéóôïëÞ, çìåñïëüãéï) êáé öõóéêÜ, ç öáíôáóßá.
Ùóôüóï, ï ìáèçôÞò ùò Ýöçâïò êáé íÝïò, åßíáé êáé âéïëïãéêÜ ï åêöñáóôÞò ôïõ ðá-
ñüíôïò êáé ôïõ ìÝëëïíôïò êáé åðéæçôåß ìåãáëýôåñç åëåõèåñßá óôçí Ýêöñáóç, êñßíïíôáò
ðïëý áõóôçñÜ, ôéò õöéóôÜìåíåò «óõíôáãÝò» áíÜðôõîçò ôïõ ãñáðôïý ëüãïõ. ¼ìùò, óôá
ðëáßóéá åíüò ó÷ïëéêïý ìáèÞìáôïò ïöåßëåé íá ðåéèáñ÷Þóåé óôç ãëþóóá ôïõ, ãéá íá ôçí
êáôáêôÞóåé. Ç åðáíáóôáôéêÞ ÷ñÞóç ôçò ãëþóóáò åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò íåáíéêÞò á-
íçóõ÷ßáò. ÁëëÜ äõóôõ÷þò, ó’ Ýíá åêðáéäåõôéêü óýóôçìá «óêïðéìïôÞôùí», üðùò ôï ðá-
ñüí, åßíáé áíÜãêç íá èõóéÜæåôáé ï ëõñéóìüò êáé ç åõáéóèçóßá õðÝñ ôïõ áðïôåëÝóìáôïò,
ðïõ äåí åßíáé Üëëï, áðü ôçí åêìÜèçóç ïñéóìÝíùí ôñüðùí Ýêöñáóçò, ðñïêåéìÝíïõ íá
åðéôåõ÷èåß ç åéóáãùãÞ óôá áíþôåñá êáé áíþôáôá åêðáéäåõôéêÜ éäñýìáôá.
¼ìùò, ï ìáèçôÞò ìðïñåß ðáñ’ üëç ôçí ðßåóç, ðïõ õößóôáôáé áðü ôç äïìÞ ôïõ åê-
ðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò, íá åêöñÜæåôáé åëåýèåñá. Ç äçìéïõñãßá ìáèçôéêþí åíôýðùí,
üðïõ èá öéëïîåíïýíôáé ïé áðüøåéò ôùí ìáèçôþí ãéá ôá ðñÜãìáôá, åßíáé ìßá ðñüôáóç
ðñïò áõôÞí ôçí êáôåýèõíóç. ¼ðùò Üëëùóôå, êáé ïé êýêëïé óõæçôÞóåùí, ðïõ ìðïñåß íá
áíáðôýóóïíôáé ðáñÜëëçëá ìå ôç äéäáóêáëßá ôùí ãëùóóéêþí ìáèçìÜôùí.
24ç ¢óêçóç:
Ìå âÜóç ôéò åðéóçìÜíóåéò ðïõ Ýãéíáí óôçí áñ÷Þ ðñïóðáèÞóôå íá áðáíôÞ-

óåôå óôéò áêüëïõèåò åñùôÞóåéò:
Óå ðïéïí áðåõèýíåôáé ï óõããñáöÝáò;
Ðïéï åßíáé ôï óýìâïëï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò êáé ðïéá åßíáé ôá
óçìáíôéêüôåñá íïÞìáôá ðïõ õðïâÜëëåé ìÝóù áõôïý ôïõ óõìâüëïõ;
Óå ðïéï óçìåßï ôïõ äïêéìßïõ ï óõããñáöÝáò áðåõèýíåôáé óôïí áíáãíþóôç;
Ðïéá óôÜóç åêöñÜæåé ï óõããñáöÝáò ìå ôï êåßìåíü ôïõ áðÝíáíôé óôç íáæé-
óôéêÞ ëáßëáðá; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 159)
ÁðÜíôçóç:
Ï Å.Â. White ìïéÜæåé í’ áðåõèýíåôáé óôïí ßäéï ôïõ ôïí åáõôü åêìõóôçñåõüìåíïò ìý-
÷éåò óêÝøåéò êáé óõíáéóèÞìáôá. Ôï ðñþôï ðñüóùðï åíéêïý áñéèìïý ðïõ ÷ñçóéìïðïé-
åß õðïâÜëëåé óôïí áíáãíþóôç ôçí åíôýðùóç üôé ðñüêåéôáé ãéá óçìåéþóåéò ðáñìÝíåò á-
ðü ôï çìåñïëüãéï ôïõ óõããñáöÝá. Ç ðåñéãñáöéêÞ äéÜèåóç ôïõ áöçãçôÞ «áãêáëéÜæåé»
óõãêåêñéìÝíåò êáèçìåñéíÝò äñáóôçñéüôçôÝò ôïõ.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 227
Ôï óýìâïëï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò åßíáé ç ¢íïéîç, ç áíáãåííçôéêÞ äéÜ-

èåóç ðïõ åêåßíç ðñïêáëåß êáé ôï áõãü. Ôï áõãü ìÜëéóôá ùò «öýóåé êáé èÝóåé» æùÞ, ôáõ-
ôßæåôáé ìå ôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ óõããñáöÝá ðïõ åðéæçôåß íá êáôáäéêÜóåé ôçí Üñíçóç
êáé ôï èÜíáôï ðïõ óõìâïëßæåé ç íáæéóôéêÞ ëáßëáðá. Ç ðßóôç óôçí åëðßäá ôçò æùÞò, åßíáé
ôï êßíçôñï ðïõ êñáôÜåé óå åãñÞãïñóç ôïí Üíèñùðï áõôÞ ôçí Üíïéîç ôïõ 1941.
Ï E.B. White áðåõèýíåôáé óôïõò áíáãíþóôåò ôïõ óå äýï óçìåßá: á) åêåß ðïõ ðåñé-
ãñÜöåé ôï äéÜëïãï ìå ôï ößëï ôïõ êáé â) åêåß ðïõ áíáöÝñåé üôé: «Ôçí Üíïéîç áõôÞ ôïõ
1941 Ýíáò Üíôñáò öñïíôßæåé ôç öùôéÜ ôïõ ìÝóá óå ìéá Ýêóôáóç ...».
25ç ¢óêçóç:
Ðþò ðñïïéêïíïìåß ï óõããñáöÝáò, ìå ôçí ðñþôç êéüëáò ðáñÜãñáöï, ôç äï-

ìÞ êáé ôï óôï÷áóôéêü ÷áñáêôÞñá ôïõ äïêéìßïõ ôïõ; Ðïý íïìßæåôå üôé èá ðå-
ñéïñßóåé êõñßùò ôï óôï÷áóìü ôïõ; (ÐñïóÝîôå êõñßùò ôá åíáñêôÞñéá ôìÞ-
ìáôá ôïõ äïêéìßïõ êáé åêìåôáëëåõôåßôå ôéò íýîåéò êáé ôç óõíåéñìéêÞ äýíá-
ìç ôùí ëÝîåùí, åéêüíùí êáé éäåþí). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 159)
ÁðÜíôçóç:
Ôï «ìåèýóé ôçò Üíïéîçò» ùò üñáìá êáé ðßóôç ôïõ óêåðôüìåíïõ áíèñþðïõ óôç æùÞ,
ôç äçìéïõñãßá êáé ôçí åéñçíéêÞ óõíýðáñîç, áðïôåëåß ôï æçôïýìåíï ôïõ óôï÷áóìïý ôïõ
E.B. White. Óôéò áñ÷Ýò ôïõ äåõôÝñïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ, ôç óôéãìÞ ðïõ ç öýóç áíá-
íåþíåôáé åìðíÝïíôáò ôïõò áíèñþðïõò ãéá íá êÜíïõí ôï ßäéï, ï íáæéóìüò óáñþíåé ôá
ÂáëêÜíéá. Ç áíôßäñáóç ôïõ äéáíïïýìåíïõ åßíáé Üìåóç: óôï÷Üæåôáé åðÜíù óôï ìõóôÞ-
ñéï ôçò æùÞò, Þäç, áðü ôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï ôïõ Ýñãïõ êáé áöÞíåé íá ãßíåé êáôáíïç-
ôü üôé áõôüò èá åßíáé ï èåìáôéêüò Üîïíáò ôïõ ãñáðôïý ôïõ.
26ç ¢óêçóç:
Âñåßôå êáé óõó÷åôßóôå ôéò óõíåéñìéêÝò óõíäÝóåéò ôçò ëÝîçò «Üíïéîç». Ðïé-
åò éäÝåò óáò õðïâÜëëïõí; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 160)
ÁðÜíôçóç:
Ïé óõíåéñìéêÝò óõíäÝóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé: «ôï ìåèýóé ôçò Üíïéîçò, áëçèéíÞ êñá-
óïêáôÜíõîç, äåí Ý÷ù äåé áêüìá ößäé, äýï øáñüíéá áíáêáéíßæïõí ôï êïýöùìá óôï îý-
ëï, íá ãåííÞóïõí ôá áõãÜ, íá êëùóÞóïõí ôá ðïõëéÜ, ìéá áíïéîéÜôéêç áßóèçóç, ôçí Ü-
íïéîç áõôÞ ôïõ 1941, íáæéóôéêÞ éäÝá ôïõ Fruhling (ôçò ¢íïéîçò)» ê.á.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 228
Ïé éäÝåò ðïõ ìáò õðïâÜëïõí áõôïý ôïõ åßäïõò ïé óõíäÝóåéò ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí ðéï
êÜôù öñÜóç: «Ôçí ÊõñéáêÞ 6 Áðñéëßïõ, ôç ìÝñá ðïõ ç ãåñìáíéêÞ ÅáñéíÞ åðßèåóç Üñ-
÷éóå óôá ÂáëêÜíéá, êÜðíá Üñ÷éóå íá ó÷çìáôßæåôáé óôç ìéá ðëåõñÜ ôçò ó÷Üñáò ìïõ...».
Ç Üíïéîç ôïõ E.B. White, ç öùôéÜ ôçò ÜíïéîÞò ôïõ, åßíáé ç ìüíç ðïõ ìðïñåß íá á-
íôéðáñáôá÷èåß «óôç íáæéóôéêÞ éäÝá ôïõ Fruhling (ôçò ¢íïéîçò)».
27ç ¢óêçóç:
ÅîåôÜóôå ôï ôìÞìá ôïõ äïêéìßïõ ðïõ áñ÷ßæåé ìå ôéò äõóêïëßåò ôïõ «íá öñï-
íôßæåéò Ýíáí åêêïëáðôéêü öïýñíï». Ðþò óõíäÝåôáé ìå ôï èÝìá ôïõ äïêéìß-
ïõ; Óå ðïéåò óêÝøåéò ïäçãåß ôï óõããñáöÝá ç óýãêñéóç ôïõ öïýñíïõ ìå ôçí
êüôá; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 160)
ÁðÜíôçóç:
Ðñïóðáèþíôáò íá ïñßóïõìå ôï óýìâïëï ôïõ «åêêïëáðôéêïý öïýñíïõ» ïäçãçèÞ-
êáìå óå ìßá ôïëìçñÞ óêÝøç. Ï «åêêïëáðôéêüò öïýñíïò» åßíáé ç æùïäüôñá äýíáìç ôçò
Üíïéîçò êáé ôçò èåôéêÞò ðñïóðÜèåéáò. Åßíáé ç ßäéá ç åëðßäá ôçò æùÞò êáé ãé’ áõôü äåí
ðñÝðåé íá «êñõþóåé». Õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá, ç óýíäåóç ôïõ «åêêïëáðôéêïý öïýñíïõ» ìå
ôï ðíåýìá ôïõ õðïëïßðïõ äïêéìßïõ åßíáé Üìåóç êáé êáôáíïçôÞ.
Ïé óêÝøåéò óôéò ïðïßåò êáôáëÞãåé ï óõããñáöÝáò ó÷åôßæïíôáé ìå ôá ðëåïíåêôÞìáôá
ôçò êüôáò êáé ôá ìåéïíåêôÞìáôá ôïõ åêêïëáðôéêïý öïýñíïõ. Óôç óýãêñéóç áõôÞ, ç õ-
ðåñï÷Þ åßíáé õðÝñ ôçò êüôáò ðïõ åßíáé ðéï ïéêåßá, ðéï æåóôÞ, ìå ìåãáëýôåñç åðéêïéíù-
íéáêÞ Üíåóç êáé ìåãáëýôåñç éêáíüôçôá áíáôñïöÞò êáé ðñïóôáóßáò. Ôï ðëåïíÝêôçìá
ôïõ öïýñíïõ óôáìáôÜåé «óôï äåäïìÝíï» êáé ôï óßãïõñï ôçò èÝóçò ôïõ.
28ç ¢óêçóç:
ÐáñáôçñÞóôå ôéò óõããñáöéêÝò åíáó÷ïëÞóåéò ôïõ óõããñáöÝá ìå ôéò Üëëåò

ôïõ åíáó÷ïëÞóåéò êáé ìå ôá óõìâÜíôá ãýñù ôïõ. Óå ðïéåò óõãêñïýóåéò ôïí
ïäçãïýí; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 160)
ÁðÜíôçóç:
Ï áöçãçôÞò åêôüò áðü ôéò óõããñáöéêÝò ôïõ äñáóôçñéüôçôåò áó÷ïëåßôáé êáé ìå ôéò äïõ-
ëåéÝò ôïõ áãñïêôÞìáôïò. Éäéáßôåñá, ç öñïíôßäá ôïõ åêêïëáðôéêïý öïýñíïõ åßíáé ðïëý á-
ðáéôçôéêÞ. Ï óõíäõáóìüò ôùí äýï åñãáóéþí åðéöÝñåé ðñïâëÞìáôá óôçí õãåßá ôïõ áöç-
ãçôÞ: «ãéá ôñåéò ìÝñåò äåí êïéìÞèçêá ó÷åäüí êáèüëïõ, êáé Üñ÷éóá íá íéþèù ôá äõóÜñå-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 229
óôá óõìðôþìáôá êáé ôç æáëÜäá ôçò õðåñêüðùóçò ôïõ ìõáëïý» êáé åðßóçò: «Ãéá ìéá óôéã-
ìÞ Ýíéùóá óáí íá åðñüêåéôï íá ìïõ ‘ñèåé áõôü ðïõ ï êüóìïò åäþ ãýñù ïíïìÜæåé ôñåëÞ
öÜóç», «ÎåìáíôÜëùóá ôçí ðüñôá, êáé Þôáí ï ãéïò ìïõ ãéá íá ìïõ ðåé ðùò ôï äåßðíï Þôáí
Ýôïéìï êáé ðùò ôá íÝá áðü ôïí ðüëåìï Þôáí ðïëý Üó÷çìá. Ãéá Ýíá ìüëéò äåõôåñüëåðôï Ý-
íéùóá óõíôåôñéììÝíïò êáé óõã÷õóìÝíïò êáé öïâéóìÝíïò. Ìá áõôü äåí êñÜôçóå».
29ç ¢óêçóç:
Ôé ñüëï ðáßæïõí óôï äïêßìéï ïé ëÝîåéò «æåóôáóéÜ» êáé «öùôéÜ»; (óåëßäá

ÁðÜíôçóç:
Ìå ôéò äýï áõôÝò ëÝîåéò, ï E.B. White, áìýíåôáé áðÝíáíôé óôçí áó÷Þìéá, ôï öüâï êáé
ôçí Üñíçóç ðïõ óðÝñíåé óôïí êüóìï ç íáæéóôéêÞ éäÝá ôïõ Fruhling (ôçò ¢íïéîçò). Åßíáé
ôá óýìâïëá ôçò æùÞò áðÝíáíôé óôï èÜíáôï.
30ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò äßíåé óõìâïëéêü ðåñéå÷üìåíï óôéò ëÝîåéò «áõãü» êáé «êÜñ-

âïõíï». Óå ðïéá èÝóç êáôáëÞãåé; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 160)
ÁðÜíôçóç:
Ôüóï ôï «áõãü» üóï êáé ôï «êÜñâïõíï», óõìâïëßæïõí ôá ßäéá ðñÜãìáôá: ôï óðÝñìá, ôç
óðßèá ôçò æùÞò, ðïõ ðñÝðåé íá óõíôçñçèåß êáé íá öïõíôþóåé ãéá íá óôáìáôÞóåé ï üëåèñïò
ôïõ ðïëÝìïõ. Ç êáôáêëåßäá ôïõ êåéìÝíïõ ôïõ E.B. White åßíáé áðïêáëõðôéêÞ: «×þñåò ëå-
çëáôïýíôáé, êïéëÜäåò ðïôßæïíôáé ìå áßìá. Áí êáé öáßíåôáé ðáñÜêáéñï, åãþ áêüìá äçìïóé-
åýù ôçí ðßóôç ìïõ óôï áõãü, óôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ áõãïý, óôï æåóôü êÜñâïõíï êáé ôçí á-
íÜãêç íá åíáó÷ïëåßóôå ìå ïðïéáäÞðïôå öùôéÜ óáò åõ÷áñéóôåß êáé óáò óôçñßæåé».
31ç ¢óêçóç:
Ìðïñåßôå íá áíé÷íåýóåôå ôï óôïé÷åßï ôçò ðåéèïýò ó’ áõôü ôï äïêßìéï;

ÁðÜíôçóç:
Åßíáé äýóêïëï ó’ áõôü ôï óõíåéñìéêü, ó÷åäüí ðïéçôéêü, äïêßìéï íá áíé÷íåõèåß ôï
óôïé÷åßï ôçò ðåéèïýò. ÁõôÜ ðïõ áíé÷íåýïíôáé åõêïëüôåñá åßíáé ï åîïìïëïãçôéêüò ôüíïò
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 230
ôïõ óõããñáöÝá êáé ç óõíïìéëßá ôïõ ìå ôïõò áíáãíþóôåò. Ç üðïéá ðåéèþ ôïõ äïêéìßïõ,
óôçñßæåôáé óôçí åðßêëçóç óôï óõíáßóèçìá êáé ôïí áðïôñïðéáóìü áðÝíáíôé óôïí ðüëåìï.
32ç ¢óêçóç:
Ðïéïò åßíáé ï êõñßáñ÷ïò ôüíïò ôïõ äïêéìßïõ: Áðü ðïéåò ëÝîåéò êáé öñÜ-
óåéò öáßíåôáé; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 160)
ÁðÜíôçóç:
Ï ôüíïò åßíáé áéóéüäïîïò êáé áãùíéóôéêüò. Ç êáôáêëåßäá ôïõ êåéìÝíïõ (âë. áðÜíôç-
óç óôçí åñþôçóç 30) åßíáé ðïëý áðïêáëõðôéêÞ. ¼ðùò êáé ôï ðáñáêÜôù ÷ùñßï: «ÃñÞ-
ãïñá êáôÜëáâá ðùò ç æåóôáóéÜ ðïõ áðÝìåíå ó’ áõôüí ôïí ðåéóìáôÜñç öïýñíï Þôáí ü-
ëá üóá åß÷á íá áíôéôÜîù áðÝíáíôé óôç íáæéóôéêÞ éäÝá ôïõ Fruhling (ôçò ¢íïéîçò)».
33ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá áðü Ýíá äïêßìéï ôïõ ÓâÜéôóåñ. Ðïéïò

åßíáé ï êõñßáñ÷ïò ôüíïò ó’ áõôü ôï äïêßìéï; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 161)
ÁðÜíôçóç:
Ï ÁëâÝñôïò ÓâÜúôóåñ (Áëóáôüò èåïëüãïò, öéëüóïöïò êáé éáôñüò, Áëóáôßá 1875 -
Ãêáìðüí ÁöñéêÞ 1965, ðïõ ßäñõóå éáôñéêÞ áðïóôïëÞ óôçí ÉóçìåñéíÞ ÁöñéêÞ) ãñÜöåé
Ýíá äïêßìéï ìå Ýíôïíï äéäáêôéêü êáé áðïäåéêôéêü ôüíï. Ðñïóðáèåß íá áðïäåßîåé üôé ç
çèéêÞ ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôï óåâáóìü êÜèå åêäÞëùóçò èÝëçóçò ôçò æùÞò.
34ç ¢óêçóç:
Äþóôå ôï äéÜãñáììá ôïõ äïêéìßïõ. Åíôïðßóôå ôéò óõíäåôéêÝò ëÝîåéò Þ öñÜ-

óåéò áíÜìåóá óôéò ðáñáãñÜöïõò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 162)
ÁðÜíôçóç:
Ôï äéÜãñáììá ôïõ äïêéìßïõ åßíáé ôï áêüëïõèï:
á) Ðñüëïãïò (ðáñÜãñáöïò 1): «ÁíáðëÝáìå ... âáóßæåôáé ðÜíù óôç óêÝøç».
â) Ôï èÝìá ôïõ äïêéìßïõ (ðáñÜãñáöïò 2): Ðïéï åßíáé ... ç ßäéá ôïõ ç óõíåßäçóç».
ã) Ç áíÜðôõîç ôçò èÝóçò ôïõ óõããñáöÝá (ðáñÜãñáöïò 3-4): «Ï ÍôåêÜñô ... êáé á-
ðñáãìáôïðïßçôç èÝóç».
ä) Ç áíáóêåõÞ ôçò Üðïøçò ôïõ ÓïðåíÜïõåñ êáé ôçò ÉíäéêÞò óêÝøçò (ðáñÜãñáöïò 5):
«Ç ÉíäéêÞ óêÝøç ... óôçí åõóõíåßäçôç óêÝøç ôïõ».
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 231
å) Ç áöåôçñßá ôçò óêÝøçò êáé ç åðéâåâáßùóç ôçò æùÞò ùò ðíåõìáôéêÞ ðñÜîç (ðáñÜ-
ãñáöïé 6 êáé 7): «Ç áöåôçñßá ôçò óêÝøåùò ... Ýîáñóç ôçò èåëÞóåùò ôçò æùÞò».
óô) Ç çèéêÞ ùò óåâáóìüò êÜèå åìâßïõ üíôïò (ðáñÜãñáöïé 8-9): «ï Üíèñùðïò ðïõ óêÝ-
ðôåôáé ... êÜèå æùÞ ðïõ êéíäõíåýåé».
æ) Åðßëïãïò (ðáñÜãñáöïé 10-11): «ÌïíÜ÷á ç ðáãêüóìéá çèéêÞ ... óôç ÷áñÜ êáé êïéíÞ
ðñïóðÜèåéá».
Ïé óõíäåôéêÝò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò åßíáé ïé áêüëïõèåò:
á) «Ðïéïò åßíáé ï óåâáóìüò ôÞò æùÞò...» (áðü ôçí ðñþôç óôç äåýôåñç ðáñÜãñáöï).
â) «Ï ÍôåêÜñô ...» (áðü ôç äåýôåñç óôçí ôñßôç ðáñÜãñáöï).
ã) «¼ðùò ç èÝëçóÞ ìïõ ...» (áðü ôçí ôñßôç óôçí ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï).
ä) «Ç éíäéêÞ óêÝøç, üðùò êáé ...» (áðü ôçí ôÝôáñôç óôçí ðÝìðôç ðáñÜãñáöï).
å) «Ç áöåôçñßá ôçò óêÝøåùò ...» (áðü ôçí Ýêôç óôçí Ýâäïìç ðáñÜãñáöï).
óô) «Ç åðéâåâáßùóç ...» (áðü ôçí Ýêôç óôçí Ýâäïìç ðáñÜãñáöï).
æ) «Ï Üíèñùðïò ...» (áðü ôçí Ýâäïìç óôçí üãäïç ðáñÜãñáöï).
ç) «Ôï ìåãÜëï êåíü ...» (áðü ôçí üãäïç óôçí Ýíáôç ðáñÜãñáöï).
è) «ÌïíÜ÷á ...» (áðü ôçí Ýíáôç óôç äÝêáôç ðáñÜãñáöï).
é) «Ç çèéêÞ ôïõ óåâáóìïý ...» (áðü ôç äÝêáôç óôçí åíäÝêáôç ðáñÜãñáöï).
35ç ¢óêçóç:
Ôï äïêßìéï Ý÷åé Ýíá áöçãçìáôéêü ôìÞìá êáé Ýíá óôï÷áóôéêü. Îå÷ùñßóôå ôá
ôìÞìáôá êáé äåßîôå ðùò ãßíåôáé ç ìåôÜâáóç áðü ôï Ýíá óôï Üëëï. Óôç óõ-
íÝ÷åéá åíôïðßóôå ðïéï åßíáé ôï êåíôñéêü ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï óõã-
ãñáöÝá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 162)
ÁðÜíôçóç:
Ôï êåíôñéêü ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôïí ÁëâÝñôï ÓâÜúôóåñ ó÷åôßæåôáé ìå ôçí ý-
ðáñîç Þ ü÷é ìéáò åíéáßáò êáé ðáãêüóìéáò, óõìðáíôéêÞò çèéêÞò.
Ôï áöçãçìáôéêü ìÝñïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç ðñþôç ðáñÜãñáöïò: «ÁíáðëÝáìå óé-
ãÜ-óéãÜ.: .. Âáóßæåôáé ðÜíù óôç óêÝøç». Ôï óôï÷áóôéêü ìÝñïò ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé üëï
ôï õðüëïéðï (ðáñÜãñáöïé 2-11). Ôï áöçãçìáôéêü ìÝñïò óõíäÝåôáé ìå ôï óôï÷áóôéêü ï-
ìáëÜ. Ç ðåñéãñáöÞ ôïõ ðñþôïõ ìÝñïõò áðïôåëåß ôçí áöåôçñßá ôïõ óôï÷áóìïý ãéá ôï
äåýôåñï ìÝñïò. Åßíáé, äçëáäÞ, ç áðáñáßôçôç «ëïãïôå÷íéêÞ» åéóáãùãÞ ãéá ôï äåýôåñï.
36ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò èåùñåß ôç óêÝøç êáèïñéóôéêü óôïé÷åßï ôïõ ðïëéôéóìïý. Ï
ÍôåêÜñô îåêéíÜ ôç óêÝøç áðü ôçí áñ÷Þ: «ÓêÝðôïìáé, Üñá õðÜñ÷ù». Óå ôé
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 232
äéáöïñïðïéåßôáé ç óêÝøç ôïõ ÓâÜúôóåñ áðü åêåßíç ôïõ ÍôåêÜñô; Ó÷ïëéÜ-

óôå ôç ìÝóá óå ìßá ðáñÜãñáöï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 162)
ÁðÜíôçóç:
Ç óêÝøç ôïõ ÍôåêÜñô åßíáé áöçñçìÝíç êáé äß÷ùò óõãêåêñéìÝíï áíôéêåßìåíï. Ðñü-
êåéôáé ãéá ìßá ôå÷íçôÞ êáé ÷ùñßò ðåñéå÷üìåíï óêÝøç óýìöùíá ìå ôï ÓâÜúôóåñ. Ãé’ áõ-
ôüí ç óõíåéäçôïðïßçóç ôçò ýðáñîçò îåêéíÜ ìå ôç óêÝøç: «Åßìáé æùÞ ðïõ èÝëù íá æÞ-
óç, ðëáéóéùìÝíç áðü ôç æùÞ ðïõ èÝëåé íá æÞóç». Ï ëüãïò ôïõ ÓâÜúôóåñ ðñùôïðïñéá-
êüò êáé áíèñùðéóôéêüò äåí áíáãíùñßæåé ôá áöçñçìÝíá óýìâïëá ôùí óôï÷áóôþí ôïõ
ðáñåëèüíôïò. Óôçí áöçñçìÝíç óêÝøç ôïõ Êáñôåóßïõ, ðñïôÜóóåé ôç äéêÞ ôïõ óõãêå-
êñéìÝíç ðñüôáóç ãéá ìßá áíþôåñç ðïéïôéêÜ, êáé ïéêïõìåíéêþí äéáóôÜóåùí, çèéêÞ.
37ç ¢óêçóç:
Ðþò äéêáéïëïãåß ï óõããñáöÝáò ôçí ÜðïøÞ ôïõ üôé ï óåâáóìüò êáé ç åðé-
âåâáßùóç ôçò æùÞò åßíáé ç «áðüëõôç êáé âáóéêÞ áñ÷Þ ôçò çèéêÞò, áëëÜ óõ-
íÜìá êáé ôï âáóéêü áîßùìá ôçò óêÝøçò»; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 162)
ÁðÜíôçóç:
ÊÜèå áöåôçñßá ôçò óêÝøçò åßíáé ôï ìõóôÞñéï ôçò áíèñþðéíçò ýðáñîçò, ðïõ öáíôÜ-
æåé ãéá ôï óêåðôüìåíï Üíèñùðï, áíåîåñåýíçôï. ¼ìùò êáé ç åðéâåâáßùóç ôçò æùÞò (ç
óõíåéäçôïðïßçóç ôïõ ãåãïíüôïò üôé æïýìå) åßíáé ðñÜîç ðíåõìáôéêÞ. ¼ìùò ï Üíèñùðïò
ðïõ óêÝðôåôáé üôé æåé, èÝëåé íá óõíå÷ßóåé íá æåé, ãéáôß áõôü ôïõ ÷áñßæåé åõôõ÷ßá. Êáé ï
óêåðôüìåíïò Üíèñùðïò áíáãíùñßæåé ôï ßäéï äéêáßùìá óå üëá ôá Ýìâéá üíôá ãéáôß óÝâå-
ôáé «ôç èÝëçóç ãéá æùÞ», ðïõ äåí åßíáé áðïêëåéóôéêü ðñïíüìéï ôïõ. Ï óåâáóìüò óôç èÝ-
ëçóç ôçò æùÞò åßíáé ðíåõìáôéêÞ ðñÜîç êáé çèéêÞ óôÜóç æùÞò.
38ç ¢óêçóç:
Ìå âÜóç ôéò óêÝøåéò ôïõ ÓâÜúôóåñ ãéá ôç æùÞ ãñÜøôå Ýíá äéêü óáò äïêß-
ìéï ìå äéÜèåóç ìÜëëïí ÷éïõìïñéóôéêÞ. ÐñïóðáèÞóôå íá åßóôå áõèåíôéêïß
êáé ðñùôüôõðïé. Ðñáãìáôåõèåßôå ôï èÝìá áðëÜ êáé öõóéêÜ óáí íá ìéëïý-
óáôå óå êÜðïéïí. ÁöÞóôå åëåýèåñç ôç óêÝøç óáò íá êáëðÜæåé á÷áëßíùôá
óôï ÷éïýìïñ, óå ü,ôé éäéüôñïðï êáé ðáñÜîåíï. ¼ìùò, êáé üôáí áêüìá ðå-
ñéðëáíéÝóôå Üóêïðá áðü ôç ìßá óêÝøç óôçí Üëëç, ðÜíôá íá âñßóêåóôå ìÝ-
óá óôï èÝìá. Ç óýíèåóç ìðïñåß íá ãßíåé ìå êÜðïéï áóÞìáíôï åðåéóüäéï
ðïõ íá ìðáßíåé «ðáñåìðéðôüíôùò» óôçí êáôÜëëçëç èÝóç. Ï ôßôëïò ôïõ èÝ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 233
ìáôïò óáò ìðïñåß íá åßíáé óáöÞò Þ õðáéíéêôéêüò êáé ìåôáöïñéêüò: Ð.÷.

«Ç áîßá ôçò æùÞò», «Ôï ðáé÷íßäé ôçò æùÞò», «Áíåìïäåß÷ôçò», «ÖôÞíéá», «Ôï
êåíü» ê.ï.ê. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 162)
ÁðÜíôçóç:
«Ôï ðáé÷íßäé ôçò æùÞò»
«Íá ðñïóÝ÷åéò ôï ðáé÷íßäé ôçò æùÞò!» Öþíáîå ðßóù ìïõ ç ìçôÝñá ìïõ, êáèþò Ý-
êëåéíá ôçí ðüñôá ôïõ óðéôéïý êáé ìå ôï íáõôéêü óÜêï óôïí þìï, êáôåõèýíèçêá ðñïò ôï
ëéìÜíé.
¹ìïõí äýï ìÞíåò «îÝìðáñêïò» êáé äåí õðÞñ÷å óôç ôóÝðç ìßá. «Ôï ðáé÷íßäé ôçò æù-
Þò, ðÜñå-ðÜñå! Áðüøå êëçñþíåé -åé -åé! ÐÜñå êáðåôÜíéï -ï, ôï ðáé÷íßäé ôçò æùÞò»!
¼ôáí ôïõ åßðá üôé äåí õðÞñ÷å öñÜãêï ìïõ áðÜíôçóå, óáí áðåéëÞ ßóùò, «íá ðñï-
óÝ÷åéò ôï ðáé÷íßäé ôçò æùÞò!». Óõíå÷ßæïíôáò ôçí ðåñéðëÜíçóÞ ìïõ áðü ãñáöåßï óå ãñá-
öåßï, ìÞðùò êé Ýâñéóêá êáíÝíá óõìöÝñïí «ìðÜñêï», ðñüóåîá áðÝíáíôé, ìßá åíôõðù-
óéáêÞ îáíèéÜ ãõíáßêá, ðïõ ðåñßìåíå óôç óôÜóç ôïõ ëåùöïñåßïõ. Áóõíáßóèçôá, êéíÞ-
èçêá ðñïò ôï ìÝñïò ôçò. Ï áÝñáò ôçò, ôï ÷ñþìá ôùí ìáëëéþí êáé ôï ñïæ öïõóôÜíé ôçò,
ìå åß÷áí ìáãÝøåé. Äåí ðñüëáâá íá äéáó÷ßóù ôï äñüìï ðïõ ìáò ÷þñéæå êáé óùñéÜóôç-
êá óôï ðåæïäñüìéï.
Ç õóôåñéêÞ öùíÞ áðü ôï ìðáëêüíé ôïõ ðñþôïõ ïñüöïõ ôçò ðëáúíÞò ðïëõêáôïéêßáò
ìå óõíÝöåñå: «Æù-Þ ç ç ... êáé óôï åßðá! ÌÜæåøå ôá ðáé÷íßäéá óïõ, ìçí ôá ðåôÜò óôï
äñüìï, èá óêïôùèåß êáíÝíáò Üíèñùðïò! Æù-Þ ç ç óïõ ìéëÜù-ù ù....!
l
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 234
Åñþôçóç:
Íá ó÷ïëéÜóåôå óå ìéá ðáñÜãñáöï ôç ñÞóç ôïõ E.B. White:

«×þñåò ëåçëáôïýíôáé, êïéëÜäåò ðïôßæïíôáé ìå áßìá. Áí êáé öáßíåôáé ðáñÜ-
êáéñï, åãþ áêüìá äçìïóéåýù ôçí ðßóôç ìïõ óôï áõãü, óôá ðåñéå÷üìåíá ôïõ
áõãïý, óôï æåóôü êÜñâïõíï êáé ôçí áíÜãêç íá åíáó÷ïëåßóôå ìå ïðïéáäÞ-
ðïôå öùôéÜ óáò åõ÷áñéóôåß êáé óáò óôçñßæåé».
ÁðÜíôçóç:
Ç ðßóôç óôïí Üíèñùðï êáé ôçí åëðßäá, åßíáé ôï ôåëåõôáßï üðëï ðïõ ìðïñåß íá áíôé-
ôÜîåé ç áíèñùðüôçôá áðÝíáíôé óôç öñßêç êáé ôïí ðáñáëïãéóìü ôïõ ðïëÝìïõ. Ìðïñåß íá
ìïéÜæåé ùò øõ÷ïëïãéêÞ Üìõíá êáé ðáñáßôçóç, áëëÜ äåí åßíáé Ýôóé. Ï ðíåõìáôéêüò Üí-
èñùðïò óõíå÷ßæåé íá óêÝðôåôáé, íá ãñÜöåé, íá åðéêïéíùíåß êáé íá åíçìåñþíåé ãéá ôçí
áîßá ôçò åëðßäáò. Ãéá ôçí áîßá ôçò æùÞò ðïõ ãåííéÝôáé, ãéá ôçí áîßá íá ðåñéìÝíåéò.
Ç óõóôñÜôåõóç ôïõ áíèñþðïõ êáé ç ðüëç áðÝíáíôé óôï öáóéóìü êáé ôçí Üñíçóç,
åßíáé éåñÞ õðï÷ñÝùóç. ÉåñÞ õðï÷ñÝùóç åßíáé åðßóçò, êáé ç ðßóôç óôï ìÝëëïí êáé ôï êá-
ëýôåñï áýñéï.
s
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 235
ÅÍÏÔÇÔÁ 5Ç
ÉÓÔÏÑÉÁ ÔÏÕ ÄÏÊÉÌÉÏÕ
• Ï üñïò äïêßìéï åßíáé ó÷åôéêÜ ðñüóöáôïò (16ïò áéþíáò). ÄïêéìéáêÜ êåßìåíá ìðï-
ñïýìå íá åíôïðßóïõìå êáé óôïõò ÷ñüíïõò ôçò áñ÷áéüôçôáò: Ðëáôùíéêïß ÄéÜëïãïé,
×áñáêôÞñåò ôïõ ÈåïöñÜóôïõ, ÇèéêÜ ôïõ ÐëïõôÜñ÷ïõ, ÅðéóôïëÝò ôïõ Ðëéíßïõ êáé
ôïõ ÓåíÝêá, ÄéÜëïãïé ôïõ ÊéêÝñùíá, Óôï÷áóìïß ôïõ ÌÜñêïõ Áõñçëßïõ, Ðáñïéìßåò
ôçò ÐáëáéÜò ÄéáèÞêçò, ÅêêëçóéáóôÞò.
• O Michael de Montaigne (1533 - 1592) èåùñåßôáé «ï ðáôÝñáò ôïõ äïêéìßïõ». Óôá äï-
êßìéÜ ôïõ (Essais) åðé÷åéñåß íá êáôáãñÜøåé ôéò óêÝøåéò ôïõ ãéá ôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ,
ôç öéëïóïößá, ôçí çèéêÞ. ¼ìùò, ï óõããñáöÝáò äåí êáôáëÞãåé óå óõìðåñÜóìáôá,
áëëÜ áíôßèåôá, äéáôõðþíåé áðüøåéò êáé óôï÷áóìïýò, ìå ðåñéóóüôåñï Þ ëéãüôåñï õ-
ðïêåéìåíéêü ÷áñáêôÞñá.
• Ï Sir Francis Bacon (1561 - 1626) åéóÜãåé ôï äïêßìéï óôçí Áããëßá. Ôá äïêßìéÜ ôïõ
(essays) äéáöÝñïõí áðü åêåßíá ôïõ ðñïãåíÝóôåñïý ôïõ, Ìïíôáßí, ãéá äýï ëüãïõò.
Ôá äïêßìéá ôïõ Bacon åßíáé óýíôïìá êáé ðõêíÜ. ÅðéðñïóèÝôùò, îåêéíþíôáò áðü ôçí
ðáñáôÞñçóç ôçò óõìðåñéöïñÜò ôùí óõíáíèñþðùí ôïõ, åðé÷åéñåß íá êáôáëÞîåé óå
óõìðåñÜóìáôá, îåðåñíþíôáò Ýôóé, ôï ÃÜëëï óõíÜäåëöü ôïõ, ðïõ áíáëßóêåôáé óå ðå-
ñéðëáíÞóåéò êáé õðïêåéìåíéêÝò äéáðéóôþóåéò.
• Óôïí åõñùðáúêü ÷þñï, ôï äïêßìéï öèÜíåé óôçí ðëÞñç áêìÞ ôïõ - Ý÷ïíôáò äéáìïñ-
öþóåé ôéò âáóéêÝò ìïñöÝò ôïõ - ìåôÜ ôï äÝêáôï Ýâäïìï áéþíá. Ï ÷áñáêôçñéóôéêü-
ôåñïò åêðñüóùðïò åêåßíç ôçí åðï÷Þ ï ¢ããëïò John Lock (1632 - 1704), ï ïðïßïò
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 236
óôçñßæåôáé óôïí åìðåéñéóìü ãéá íá êáôáëÞîåé óå óõìðåñÜóìáôá, ó÷åôéêÜ ìå ôéò ðç-

ãÝò, ôç ìïñöÞ êáé ôçí Ýêôáóç ôçò áíèñþðéíçò ãíþóçò («Äïêßìéï ãéá ôçí áíèñþðé-
íç íüçóç»).
• Ôï äÝêáôï üãäïï áéþíá, ôï äïêßìéï âñßóêåôáé óôçí ðëÞñç áêìÞ ôïõ. ÄïêéìéïãñÜ-
öïé üðùò ï David Hume (1711 - 1776) êáé ï Voltaire (1694 - 1778), êáôáðéÜíïíôáé
ìå èÝìáôá ðïëéôéêÞò, öéëïóïößáò, öéëïëïãßáò, çèéêÞò êáé ðïëéôéóìïý. ×áñáêôçñé-
óôéêÜ äåßãìáôá ãñáöÞò áðü áõôÞí ôçí ðåñßïäï åßíáé: «Äïêßìéá çèéêÜ, ðïëéôéêÜ êáé
öéëïëïãéêÜ» ôïõ Hume êáé «Äïêßìéï ãéá ôá Ýèéìá êáé ôï ðíåýìá ôùí åèíþí» ôïõ
Voltaire.
• Áðü ôï äÝêáôï Ýíáôï áéþíá êáé Ýùò ôéò ìÝñåò ìáò, ôï äïêßìéï áöïñÜ óôç ëïãïôå-
÷íéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ êñéôéêÞ, êáèþò êáé ôçí áíÜëõóç åðÜíù óå ôñÝ÷ïíôá èÝìáôá
ôçò ðïëéôéêÞò, ïéêïíïìéêÞò êáé çèéêÞò æùÞò.
• Óôïí åëëçíéêü ÷þñï, ôï äïêßìéï åìöáíßæåôáé ôáõôü÷ñïíá ìå ôéò ðíåõìáôéêÝò êáôá-
êôÞóåéò ôïõ íåïåëëçíéêïý äéáöùôéóìïý. Óôá êåßìåíá ôïõ ÁäáìÜíôéïõ ÊïñáÞ, ôïõ
Äçìçôñßïõ ÊáôáñôæÞ êáé Üëëùí, ìðïñïýìå íá äéáêñßíïõìå ôá ðñþúìá ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ ôïõ ëïãïôå÷íéêïý åßäïõò ôïõ äïêéìßïõ. Ç äéáìüñöùóç, üìùò, áõôïý ôïõ åß-
äïõò ôáõôßæåôáé ìå ôá ìåãÜëá åèíéêÜ, ðïëéôéêÜ, ðïëéôéóôéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ðñïâëÞ-
ìáôá ôïõ ôüðïõ. ¸ôóé, óôá ôÝëç ôïõ äåêÜôïõ åíÜôïõ áéþíá êáé óôéò áñ÷Ýò ôïõ åéêï-
óôïý, ðíåõìáôéêïß Üíèñùðïé, ëïãïôÝ÷íåò, äéáíïïýìåíïé êáé åðéóôÞìïíåò ãñÜöïõí
äïêßìéá, ôá ïðïßá áöïñìþíôáé áðü ôá ãåãïíüôá ôçò åðï÷Þò (ãëùóóéêü ðñüâëçìá,
ÌåãÜëç ÉäÝá - áëõôñùôéóìüò, äçìïêñáôéêÝò åëåõèåñßåò) êáé áðïôåëïýí ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ äåßãìáôá áõôïý ôïõ åßäïõò.
Ùóôüóï, ìåôÜ ôï 1930 èá ìðïñÝóïõìå íá ìéëÞóïõìå ãéá óõããñáöÞ äïêéìßùí ìå
«êáèáñÞ» ìïñöÞ êáé äéáôõðùìÝíïõò óôü÷ïõò. Ùò êõñéüôåñïõò äïêéìéïãñÜöïõò á-
íÜ åðï÷Þ ìðïñïýìå åíäåéêôéêÜ íá áíáöÝñïõìå ôïõò áêüëïõèïõò: 1) áñ÷Ýò åéêï-
óôïý áéþíá: ºùí Äñáãïýìçò, ÃéÜííçò Øõ÷Üñçò, ÁëÝîáíäñïò Äåëìïýæïò, ÄçìÞ-
ôñéïò Ãëçíüò, ÐåñéêëÞò Ãéáííüðïõëïò, Ãñçãüñéïò Îåíüðïõëïò, Êùíóôáíôßíïò
ÂÜñíáëçò êáé Üëëïé. 2) 1930 êáé Ýðåéôá: É.Ì. Ðáíáãéùôüðïõëïò, Ã. ÓåöÝñçò, Ïä.
Åëýôçò, Áãã. ÔåñæÜêçò. Ã. ÈåïôïêÜò, Ì. ÐñåâåëÜêçò, Ô. ¢ãñáò êáé Üëëïé.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 237
1ç Åñþôçóç:
Ãéá ðïéïõò ëüãïõò óôçí êáôçãïñßá ôùí äïêéìéïãñÜöùí ìðïñïýí íá óõ-

ìðåñéëçöèïýí êáé ðåæïãñÜöïé, ðïéçôÝò Þ åéäéêïß åðéóôÞìïíåò;
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò ðñïáíáöÝñèçêå êáé óôéò ðñïçãïýìåíåò åíüôçôåò ôïõ êåöáëáßïõ, ôá üñéá êáé
ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ äïêéìßïõ, ùò åßäïõò ôçò ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò, äåí åßíáé åõ-
äéÜêñéôá. Åîáéôßáò áõôÞò ôçò «äçìéïõñãéêÞò ñåõóôüôçôáò», äïêßìéï ìðïñåß íá ãñÜøåé
êÜèå ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò (äéáíïïýìåíïò, êáëëéôÝ÷íçò, åéäéêüò åðéóôÞìïíáò, ðïëé-
ôéêüò), ðïõ áíáðôýóóåé êñéôéêü ðñïâëçìáôéóìü ãéá ôá ôåêôáéíüìåíá. Õðü áõôÞ ôçí ïðôé-
êÞ ãùíßá äåí åßíáé ðáñÜîåíï ôï ãåãïíüò, üôé óõíáíôÜåé êáíåßò íá åðé÷åéñïýí óôï ÷þ-
ñï ôçò äïêéìéïãñáößáò êáé Üíèñùðïé, ïé ïðïßïé ïñìþìåíïé áðü êÜðïéï ÷áñáêôçñéóôé-
êü ãåãïíüò ôçò êïéíùíéêï-ðïëéôéêÞò Þ ðïëéôéóôéêÞò æùÞò, åðéèõìïýí íá êáôáèÝóïõí ôçí
åêôßìçóç, ôéò áðüøåéò êáé ôá óõìðåñÜóìáôÜ ôïõò.
×Üñç ó’ áõôÞí ôçí ðïëõóõëëåêôéêüôçôá ôïõ äïêéìßïõ, ìðïñïýìå íá áðïëáýóïõìå
ôïí ðñïâëçìáôéóìü êáé ôç óõëëïãéóôéêÞ ôùí ìåãáëýôåñùí ëïãïôå÷íþí, åðéóôçìüíùí
êáé äéáíïçôþí, åðÜíù óå èÝìáôá ôçò êáèçìåñéíüôçôáò Þ óå óïâáñÜ êïóìïúóôïñéêÜ ãå-
ãïíüôá ðïõ ÷ñÞæïõí ðåñáéôÝñù äéåñåýíçóçò êáé åðéóôáìÝíçò ìåëÝôçò.
2ç Åñþôçóç:
Ìðïñåßôå íá áéôéïëïãÞóåôå ìå âÜóç üôé Ý÷åôå äéáâÜóåé ãéá ôï ÷áñáêôÞñá

êáé ôç ìïñöÞ ôïõ äïêéìßïõ, ãéáôß ï Michael de Montaigne èåùñåßôáé «Ðá-
ôÝñáò» áõôïý ôïõ åßäïõò;
ÁðÜíôçóç:
O Michael de Montaigne ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç öéëïëïãéêÞ Ýñåõíá ùò «ÐáôÝñáò»
ôïõ äïêéìßïõ, ãéáôß åêåßíïò ãéá ðñþôç öïñÜ äéáôýðùóå åëåýèåñá ôïõò óôï÷áóìïýò ôïõ
ãéá ìßá ðëçèþñá èåìÜôùí ðïõ áöïñïýóáí óôïí êüóìï, óôç æùÞ ôïõ áíèñþðïõ, óôç
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 238
öéëïóïößá êáé ôçí çèéêÞ. ¸÷ïíôáò õðüøç ìáò, ôéò ìåôáëëÜîåéò ôùí ìïñöþí ôïõ äïêé-
ìßïõ êáé ôç ñåõóôüôçôá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôï «äñáóôéêü» ôïõ ðåäßï, ìðïñïýìå íá ‘ðïý-
ìå üôé ï Montaigne åßíáé ï ðñùôïðüñïò ôùí óýã÷ñïíùí äïêéìéïãñÜöùí. Ç õðïêåéìå-
íéêüôçôÜ ôïõ, ç åëåõèåñßá óôï÷áóìïý êáé ðáñáôÞñçóçò, êáèþò êáé ç áâßáóôç ðåñéäéÜ-
âáóÞ ôïõ áðü ôï Ýíá ãíùóôéêü ôïìÝá óôïí Üëëï, ðïõ ôïí äéáêñßíïõí, èõìßæåé Ýíôïíá ôá
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí óýã÷ñïíùí äïêéìéïãñÜöùí, ïé ïðïßïé, ìå ìßá óáöÞ åîïìïëïãçôé-
êÞ äéÜèåóç, åðéèõìïýí íá åðéêïéíùíÞóïõí ìå ôïí áíáãíþóôç Þ íá áíáðôýîïõí ìßá ðéï
ðñïóùðéêÞ ó÷Ýóç ìáæß ôïõ.
3ç Åñþôçóç:
Ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé óùóôÝò;

á) O Sir Francis Bacon óôçñß÷èçêå óôçí åìðåéñéïêñáôßá êáé ôïí êñéôéêü
ñåáëéóìü ðñïêåéìÝíïõ íá êáôáëÞîåé óå áóöáëÞ óõìðåñÜóìáôá.
â) O Michael de Montaigne ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí áíôéêåéìåíéêüôçôá ôùí
åêôéìÞóåþí ôïõ, ôç óáöÞíåéá êáé ôç ëïãéêÞ ïñãÜíùóç ôùí essais ôïõ.
ã) O John Lock åéóÞãáãå ôï äïêßìéï óôçí Áããëßá.
ä) Ôï äïêßìéï óÞìåñá, ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìéá áõóôçñÞ ðåñé÷áñÜêùóç
ôçò èåìáôïëïãßáò ôïõ.
å) ÄïêéìéïãñÜöïé ìðïñåß íá åßíáé üëïé üóïé áíáðôýóóïõí êñéôéêü ðñï-
âëçìáôéóìü êáé ðíåõìáôéêÞ áíçóõ÷ßá åðÜíù óå ðïéêßëá èÝìáôá ôçò êïé-
íùíéêÞò, ðíåõìáôéêÞò êáé ðïëéôéêÞò æùÞò.
óô)Ïé áðáñ÷Ýò ôïõ íåïåëëçíéêïý äïêéìßïõ ðñÝðåé íá áíáæçôçèïýí óôá
ðíåõìáôéêÜ åðéôåýãìáôá ôïõ íåïåëëçíéêïý äéáöùôéóìïý.
æ) Ôï íåïåëëçíéêü äïêßìéï äéáìïñöþèçêå áíåîÜñôçôá áðü ôá óýã÷ñïíá
êïéíùíéêïðïëéôéêÜ/ðíåõìáôéêÜ ðñïâëÞìáôá ôïõ åëëçíéóìïý.
è) Äïêßìéá ìðïñïýìå íá åíôïðßóïõìå ìüíï ìåôÜ ôï äÝêáôï Ýêôï áéþíá.
ÁðÜíôçóç:
á ðñüôáóç: ëÜèïò, â ðñüôáóç: ëÜèïò, ã ðñüôáóç: ëÜèïò, ä ðñüôáóç: ëÜèïò, å ðñü-
ôáóç: óùóôÞ, óô ðñüôáóç: óùóôÞ, æ ðñüôáóç: ëÜèïò, è ðñüôáóç: ëÜèïò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 239
ÅÍÏÔÇÔÁ 6Ç
ÁÑÈÑÏ
Ùò Üñèñï ïñßæåôáé ôï äçìïóßåõìá óå åöçìåñßäá Þ ðåñéïäéêü ðÜíù ó’ Ýíá èÝìá å-
ðßêáéñï, åéäéêü Þ ãåíéêïý åíäéáöÝñïíôïò. Óôï Üñèñï åêèÝôïíôáé ïé áðüøåéò ôïõ óõã-
ãñáöÝá ãýñù áðü ðïëéôéêÜ, êáëëéôå÷íéêÜ, ðïëéôéóôéêÜ, êïéíùíéêÜ Þ Üëëá èÝìáôá.
Óôç äçìïóéïãñáößá êýñéï Üñèñï, ïíïìÜæåôáé ôï Üñèñï óôï ïðïßï ç åöçìåñßäá «åê-
öñÜæåé ôç ãñáììÞ ôçò» (ôçí ÜðïøÞ ôçò) ãéá ôï óçìáíôéêüôåñï ãåãïíüò. Åßíáé óõíÞèùò
áíõðüãñáöï. ¼ôáí åßíáé åíõðüãñáöï, Ý÷åé ãñáöôåß áð’ ôïí åêäüôç, ôï äéåõèõíôÞ, ôïí
áñ÷éóõíôÜêôç Þ åéäéêü óõíåñãÜôç ôçò åöçìåñßäáò.
Óôïí ôýðï, äçìïóéåýïíôáé êáé Üëëá Üñèñá ãåíéêüôåñïõ Þ åéäéêüôåñïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ
(öéëïëïãéêïý, êïéíùíéêïý, ðïëéôéóôéêïý ê.á.) áðü Üëëïõò äçìïóéïãñÜöïõò. ¢ñèñá, ü-
ìùò, ãñÜöïõí êáé ðåñéóôáóéáêïß óõíåñãÜôåò ôçò åöçìåñßäáò êáé Üëëïé Üíèñùðïé (ðï-
ëéôéêïß, ðáíåðéóôçìéáêïß, åðéóôÞìïíåò, åñåõíçôÝò, êáëëéôÝ÷íåò) ðïõ åðéèõìïýí íá êïé-
íïðïéÞóïõí ôéò áðüøåéò ôïõò.
Óôá åðéóôçìïíéêÜ ðåñéïäéêÜ (ðïõ Ý÷ïõí ðåñéïñéóìÝíï áíáãíùóôéêü êïéíü) ôï Üñ-
èñï ìðïñåß íá Ý÷åé ôï ÷áñáêôÞñá äçìïóßåõóçò êáéíïýñãéïõ åñåõíçôéêïý õëéêïý Þ ôï
÷áñáêôÞñá äéáëüãïõ ãéá ôçí áðïóáöÞíéóç äéáöüñùí åðéóôçìïíéêþí èåìÜôùí åéäéêïý
åíäéáöÝñïíôïò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 240
1ç ¢óêçóç:
Äéáôýðùóå ìå äéêü óïõ ëüãï ôá åñùôÞìáôá ðïõ èÝôåé ï óõããñáöÝáò ó÷åôé-

êÜ ìå ôï ðïäüóöáéñï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 168)
ÁðÜíôçóç:
Ôá åñùôÞìáôá ðïõ èÝôåé ï Ä. ÄçìçôñÜêïò åßíáé ôá áêüëïõèá:
1. Ãéáôß óôçí ÅëëÜäá üôáí áíáöåñüìáóôå óôï ðáãêüóìéï êýðåëëï ðïäïóöáßñïõ,
÷ñçóéìïðïéïýìå ôïí üñï, «ÌïõíôéÜë»;
2. Ãéáôß õðÜñ÷åé ðáãêüóìéï åíäéáöÝñïí ãéá Ýíá áèëçôéêü ãåãïíüò;
3. Ãéáôß åéäéêÜ ôï ðïäüóöáéñï óõãêéíåß êáé óõíåãåßñåé ôüóá äéóåêáôïììýñéá áí-
èñþðïõò êáé áðü ôéò ðÝíôå çðåßñïõò;
2ç ¢óêçóç:
Ôé íïìßæåôå üôé åîõðçñåôåß ç äéáßñåóç ôïõ Üñèñïõ óå åíüôçôåò ìå ðëáãéü-

ôéôëïõò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 168)
ÁðÜíôçóç:
Ç äéáßñåóç ôïõ Üñèñïõ óå åíüôçôåò ìå ðëáãéüôéôëïõò, âïçèÜåé óôçí áíÜãíùóç êáé
ôçí ðáñïõóßá ôïõ Üñèñïõ, óôéò óåëßäåò ìéáò åöçìåñßäáò, áöïý ìå ìéá ãñÞãïñç ìáôéÜ
ï áíáãíþóôçò Ý÷åé ìðñïóôÜ ôïõ ôá êåíôñéêÜ óçìåßá ôïõ Üñèñïõ.
ÂïçèÜåé, üìùò, áõôÞ ç äéáßñåóç êáé ôïí ßäéï ôï óõããñáöÝá ðïõ ìðïñåß êïììÜôé-
êïììÜôé íá åñåõíÞóåé ôï èÝìá êáé íá äéáôõðþóåé ìå åõêñßíåéá ôéò èÝóåéò ôïõ.
3ç ¢óêçóç:
Ãéáôß óýìöùíá ìå ôï óõããñáöÝá ìüíï ôï ðïäüóöáéñï áðü üëá ôá áèëÞ-

ìáôá åíþíåé ôïõò ðÜíôåò êáé Ý÷åé ãßíåé óÞìåñá ðáãêüóìéï Üèëçìá; Óõì-
öùíåßôå Þ äéáöùíåßôå ìå ôçí Üðïøç áõôÞ; Áíáðôýîôå ôéò óêÝøåéò óáò óå Ý-
íá êåßìåíï (150-200 ëÝîåéò). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 168)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 241
ÁðÜíôçóç:
Ï Ä. ÄçìçôñÜêïò åðéóçìáßíåé äýï ëüãïõò ãéá ôïõò ïðïßïõò ôï ðïäüóöáéñï åíþíåé
ôïõò ðÜíôåò êáé Ý÷åé ãßíåé óÞìåñá ðáãêüóìéï Üèëçìá. Ï ðñþôïò óõíäÝåôáé ìå ôïí ðá-
ãêïóìéïðïéçìÝíï ôñüðï æùÞò êáé Ýêöñáóçò, óôïí ïðïßï áóêåßôáé ï óýã÷ñïíïò êü-
óìïò, Þäç áðü ôá ÑùìáúêÜ ÷ñüíéá êáé ï äåýôåñïò, óõíäÝåôáé ìå ôçí áíÜãêç ôïõ áí-
èñþðïõ ãéá óõëëïãéêÞ ôáýôéóç êáé ìÜëéóôá, åðéèåôéêÞ. Ç åðéèåôéêÞ óõëëïãéêÞ ôáýôéóç
áöïñÜ, ôïõò Üíäñåò ãéá éäéáßôåñïõò êïéíùíéêïýò êáé øõ÷ïëïãéêïýò ëüãïõò.
Óôçí ïõóßá, üìùò, ôï ðïäüóöáéñï óõãêéíåß êáé óõíåãåßñåé äéóåêáôïììýñéá áíèñþ-
ðïõò êáé óôéò ðÝíôå çðåßñïõò, áíåîáñôÞôùò ðïëéôéóôéêÞò, êïéíùíéêÞò ðáñÜäïóçò, öõ-
ëÞò, èñçóêåßáò Þ ÷ñþìáôïò. Åßíáé ëïéðüí, Ýíá êïéíùíéêü öáéíüìåíï êáé ùò ôÝôïéï ðñÝ-
ðåé íá áíôéìåôùðßæåôáé. Åßíáé ãíùóôü, Üëëùóôå, üôé ïé Üíèñùðïé åéäéêÜ, óôç íåáíéêÞ ôïõò
çëéêßá Ý÷ïõí ôçí áíÜãêç óõëëïãéêÞò ôáýôéóçò êáé ôçí åðéèõìßá Ýíôáîçò óå êÜðïéá ï-
ìÜäá. Ôï ðïäüóöáéñï ìå ôïí «ðïëåìéêü ôïõ ÷áñáêôÞñá» (÷ñþìáôá öáíÝëáò, åìâëÞ-
ìáôá, íßêåò, Þôôåò, èñßáìâïé, óõíôñéâÝò) áíôéêáôïðôñßæåé üëá üóá áðïæçôÜåé Ýíáò íÝïò
áðü ìßá «ïìÜäá». Ôá øõ÷ïóùìáôéêÜ óõìðôþìáôá ðïõ åìöáíßæåé ï «ïðáäüò ìéáò ðïäï-
óöáéñéêÞò éäåïëïãßáò» åñìçíåýïíôáé ìå âÜóç áõôÞí ôçí áíÜãêç ôáýôéóçò. Ïé åðéôõ÷ßåò
ôçò ïìÜäáò, óôçí ïõóßá åßíáé êáé äéêÝò ôïõ åðéôõ÷ßåò, áðü ôéò ïðïßåò áíôëåß ðåñçöÜíéá
êáé äýíáìç ãéá íá áíôéðáëÝøåé ôéò äõóêïëßåò. ÁëëÜ êáé ïé óõíôñéâÝò ôçò ïìÜäáò, ôïí
èëßâïõí, ãéáôß åßíáé êáé äéêÝò ôïõ óõíôñéâÝò.
Ùóôüóï, ôï ðïäüóöáéñï äåí áöïñÜ óôçí ðëåéïøçößá ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý,
áëëÜ Ýíá ìåãÜëï êïììÜôé ôçò êáé éäéáßôåñá ôïí áíäñéêü ðëçèõóìü, ðïõ üðùò åßðáìå
äåß÷íåé éó÷õñüôåñç ôÜóç óõëëïãéêÞò ôáýôéóçò.
4ç ¢óêçóç:
ÄÝ÷åóôå ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá üôé ôï ðïäüóöáéñï óõíäÝåôáé ìå ôçí áí-
äñéêÞ åðéèåôéêüôçôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 168)
ÁðÜíôçóç:
Ç áíèñùðïëïãéêÞ èåþñçóç ôçò éäéáßôåñçò áíÜãêçò ôïõ Üíäñá ãéá åðéèåôéêÞ óõë-
ëïãéêÞ ôáýôéóç åñìçíåýåé ùò Ýíá ìåãÜëï âáèìü áõôÞ ôçí åêëåêôéêÞ óõããÝíåéá áíÜìå-
óá óôïõò Üíäñåò êáé ôá ïìáäéêÜ áèëÞìáôá. Ùóôüóï, óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, ðïõ ïé ñü-
ëïé ôùí äýï öýëùí Ýðáøáí íá åßíáé ôüóï äéáêñéôïß üóï óôï ðáñåëèüí, ôÝôïéïõ åßäïõò
áíáëýóåéò åßíáé åðéóöáëåßò.
ºóùò, ç ïõóßá áõôÞò ôçò áíÜãêçò ãéá åðéèåôéêÞ óõëëïãéêÞ ôáýôéóç, èá ðñÝðåé íá á-
íáæçôçèåß óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ óýã÷ñïíïõ ìáæéêïý ðïëéôéóìïý, üðïõ ï ðëïõñáëé-
óìüò, ç ðïëõöùíßá êáé ç åîáôïìßêåõóç, áðïôåëïýí ôçí åîáßñåóç êáé ü÷é ôïí êáíüíá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 242
5ç ¢óêçóç:
á) Áðü ðïõ ðñïÝñ÷åôáé ç ëÝîç Mundial êáé ôç óçìáßíåé óôçí ðñþôç óçìá-
óßá ôçò;
â) Íá ó÷çìáôßóåôå öñÜóåéò, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ôá ðáñáêÜôù ïíïìáôéêÜ óý-
íïëá: ðïëéôéóôéêüò ðåñßãõñïò, êáèïñéóôéêÝò åðéðôþóåéò, ðáãêüóìéá óý-
ìðíïéá, êïéíÞ óõíéóôáìÝíç, áôïìéêÝò åðéäüóåéò, óõëëïãéêÞ ôáýôéóç, á-
ðïôåëåóìáôéêÞ óôñáôçãéêÞ.
ã) Íá âñåßôå óýíèåôåò ëÝîåéò ìå â’ óõíèåôéêü -óõëëÝêôçò êáé ðïßçóç.
ä) Íá ÷ñçóéìïðïéÞóåéò ôéò ëÝîåéò ðáãêïóìéïðïßçóç óå öñÜóåéò, áëëÜæï-
íôáò óôïí ðáñáäåéãìáôéêü Üîïíá ôç ãåíéêÞ ðïõ ìðïñåß íá óõíïäåýåé ôç
ëÝîç ð.÷. ðáãêïóìéïðïßçóç ôçò áãïñÜò.
å) Ïé ëÝîåéò øõ÷áãùãßá êáé äéáóêÝäáóç åßíáé óÞìåñá ó÷åäüí óõíþíõìåò,
áëëÜ äéÝöåñáí óçìáóéïëïãéêÜ óôçí áñ÷áéüôçôá. Íá ôéò åôõìïëïãÞóåôå
ìå ôç âïÞèåéá ëåîéêïý êáé íá åëÝãîåôå óå ôé äéÝöåñáí.
óô)Íá áíôéêáôáóôÞóåôå ôéò ðáñáêÜôù ëÝîåéò/öñÜóåéò ôïõ êåéìÝíïõ ìå Üë-
ëåò éóïäýíáìåò: èåÜìáôïò, óõíõöáóìÝíïõ, áìåßëéêôï, ðáñÝ÷ïõí äéÝîï-
äï, åãåßñåé, åêôñÝöåé.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç ëÝîç Mundial åßíáé éóðáíéêÞ êáé óçìáßíåé «ðáãêüóìéïò». ÐñïÝñ÷åôáé áðü ôï ëá-
ôéíéêü ïõóéáóôéêü: mundus, ðïõ óçìáßíåé êüóìïò.
â) Ïé öñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
• Êáèïñéóôéêüò óôÜèçêå ãéá ôïí åëëçíéóìü ï ðïëéôéóôéêüò ðåñßãõñïò ôçò Ìåóï-
ãåßïõ.
• Ç õðïôßìçóç ôïõ åèíéêïý íïìßóìáôïò åß÷å êáèïñéóôéêÝò åðéðôþóåéò ãéá ôç ÷þñá.
• ÕðÜñ÷åé ðáãêüóìéá óýìðíïéá ãéá ôçí õðåñÜóðéóç ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí.
• ÊïéíÞ óõíéóôáìÝíç êáé ôùí äýï èåìÜôùí, åßíáé ôï åèíéêü óõìöÝñïí.
• Ïé áôïìéêÝò åðéäüóåéò ôïõ óôï Üëìá åéò ìÞêïò Üããéîáí ôá üñéá ôïõ Ðáãêïóìß-
ïõ ñåêüñ.
• ÁíåîÜñôçôá áð’ ôç óõëëïãéêÞ ôáýôéóç, ì’ áñÝóåé ï × ðïäïóöáéñéóôÞò ôçò áíôß-
ðáëçò ïìÜäáò.
• Ç íßêç Þôáí óõíÝðåéá ôçò áðïôåëåóìáôéêÞò óôñáôçãéêÞò ôïõ ðñïðïíçôÞ ôçò
ïìÜäáò.
ã) Ïé óýíèåôåò ëÝîåéò óå -óõëëÝêôçò åßíáé: ôñïöïóõëëÝêôçò, êáñðïóõëëÝêôçò, ñáêï-
óõëëÝêôçò, íïìéóìáôïóõëëëÝêôçò, âéâëéïóõëëÝêôçò ê.á.
Ïé óýíèåôåò ëÝîåéò óå -ðïßçóç åßíáé: ìáæïðïßçóç, ïìïãåíïðïßçóç, êáêïðïßçóç,
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 243
ðáñáãñáöïðïßçóç, êïéíïðïßçóç, êáôçãïñéïðïßçóç, áðëïðïßçóç, áóôéêïðïßçóç, ïéêï-

ðåäïðïßçóç, ðáñáãïíôïðïßçóç ê.á.
ä) Ïé öñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé: ðáãêïóìéïðïßçóç ôçò áãïñÜò, ðáãêïóìéïðïßçóç
ôçò ïéêïíïìßáò, ðáãêïóìéïðïßçóç ôïõ ðïëéôéóìïý, ðáãêïóìéïðïßçóç ôçò óõìðåñé-
öïñÜò, ðáãêïóìéïðïßçóç ôùí ðñïâëçìÜôùí, ðáãêïóìéïðïßçóç ôùí áãþíùí ê.á.
å) øõ÷áãùãßá: øõ÷Þ+áãùãüò (Üãù=ïäçãþ). Ç ëÝîç óÞìáéíå óôçí áñ÷Þ ôçí êáèï-
äÞãçóç ôçò øõ÷Þò óå êÜðïéï ìÝñïò. ÓõíçèÝóôåñá óôïí ¢äç ìå ôç óõíïäåßá ôïõ
«øõ÷ïðïìðïý» ÅñìÞ.
äéáóêÝäáóç: áðü ôï áñ÷áßï ñÞìá äéáóêåäÜííõìé ðïõ óçìáßíåé äéáóêïñðßæù.
óô) Ïé éóïäýíáìåò ëÝîåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
èåÜìáôïò = åéêüíáò, åíôýðùóçò
óõíõöáóìÝíïõ = óõíäåäåìÝíïõ óôåíÜ
áìåßëéêôï = áíåëÝçôï, áäõóþðçôï
ðáñÝ÷ïõí äéÝîïäï = äßíïõí ôç äõíáôüôçôá äéáöõãÞò
åãåßñåé = îåóçêþíåé
åêôñÝöåé = êáëëéåñãåß, áíáðôýóóåé.
6ç ¢óêçóç:
ÏñéóìÝíïé õðïóôçñßæïõí üôé óôéò ìÝñåò ìáò ç ãõíáßêá Ý÷åé õéïèåôÞóåé áñ-
êåôÜ áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðïõ ðáñáäïóéáêÜ áðïäßäïíôáé óôïí Üíôñá.
¸íá ôÝôïéï ÷áñáêôçñéóôéêü åßíáé êáé ç åðéèåôéêüôçôá ðïõ åêäçëþíåôáé óå
äéÜöïñïõò ôïìåßò ôçò æùÞò. Óõìöùíåßôå ìå ôçí Üðïøç áõôÞ; Íá áíáðôý-
îåôå ôéò äéêÝò óáò áðüøåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 169)
ÁðÜíôçóç:
Óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç ìáæéêÞ ðáñáãùãÞ áãáèþí, ôçí å-
ðáíÜóôáóç óôçí ðëçñïöüñçóç êáé ôçí ôå÷íïëïãßá, ç ãõíáßêá êáôüñèùóå íá óõììåôÝ-
÷åé éóüôéìá ìå ôïí Üíäñá óôçí ðáñáãùãéêÞ äéáäéêáóßá. Ùóôüóï, áõôÞ ç óõãêëïíéóôéêÞ
ðïñåßá ðñïò ôç ÷åéñáöÝôçóç, ôçí éóïôéìßá êáé ôï óåâáóìü, äå èåùñåßôáé ïëïêëçñùìÝ-
íç. Åéäéêïß åðéóôÞìïíåò ðïõ ìåëåôïýí ôéò åðéðôþóåéò ôïõ óýã÷ñïíïõ ôñüðïõ æùÞò êáé
åñãáóßáò óôïí øõ÷éóìü ôçò ãõíáßêáò, êñïýïõí «ôïí êþäùíá ôïõ êéíäýíïõ».
Ç ãõíáßêá ðñïêåéìÝíïõ íá áíôáðåîÝëèåé óôéò áðáéôÞóåéò ôçò «êáô’ åðßöáóéí» éóïôé-
ìßáò, áíáãêÜóôçêå íá ôñïðïðïéÞóåé åêåßíá ôá óôïé÷åßá ôçò éäéïóõóôáóßáò ôçò, ðïõ Þôáí
áðáñáßôçôá ãéá ôïí «åîáíèñùðéóìü» êáé ôïí åîåõãåíéóìü ôïõ åñãáóéáêïý ðåñéâÜëëï-
íôïò, êáé ðïõ ìüíï ç ãõíáßêá ùò öïñÝáò ôïõò, èá ôï åðéôýã÷áíå. ÁíôéèÝôùò, áíáãêÜ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 244
óôçêå íá õéïèåôÞóåé ôá áñíçôéêÜ óôïé÷åßá ôçò áíäñéêÞò øõ÷ïëïãßáò êáé ôçò áíäñïêñá-
ôïýìåíçò éäåïëïãßáò, äçìéïõñãþíôáò «õâñéäéêÜ ðñüôõðá» óõìðåñéöïñÜò ðïõ æçìéþ-
íïõí ôçí ßäéá êáé ãåíéêüôåñá, ôéò äéáöõëéêÝò ó÷Ýóåéò.
7ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ðþò äéáöïñïðïéïýíôáé ïé áíôéäñÜóåéò ôïõ èåáôÞ: á) üôáí ðáñá-

êïëïõèåß Ýíáí áèëçôéêü áãþíá áðü ôçí ôçëåüñáóç êáé â) üôáí âñßóêåôáé
ìÝóá óôï ãÞðåäï áíÜìåóá óôï ðëÞèïò ôùí èåáôþí.
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü ç «ãçðåäéêÞ èÝáóç» äéáöÝñåé åíôåëþò áðü ôçí ôçëåïðôéêÞ
áíáìåôÜäïóç. Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç, áí êáé õðÜñ÷åé «óõëëïãéêÞ ôáýôéóç» êáé áãùíßá,
ï èåáôÞò åßíáé «êïìðÜñóïò», äå íéþèåé üôé åßíáé «ðñùôáãùíéóôÞò» óôá «ãçðåäéêÜ» ôå-
êôáéíüìåíá. Áíôßèåôá, óôï ãÞðåäï, ï èåáôÞò äåí áéóèÜíåôáé «êïìðÜñóïò». ÁéóèÜíåôáé
ìÝëïò ôçò ïìÜäáò êáé ðñïóðáèåß íá ôçí åíéó÷ýóåé ìå ôïí ôñüðï ôïõ. Ç áëëçëüäñáóç
åßíáé ôÝôïéá ìÝóá óôï ãÞðåäï, ðïõ ðïëý óõ÷íÜ ïé èåáôÝò åìöáíßæïõí «øõ÷ïóùìáôéêÜ»
óõìðôþìáôá. Äåí åßíáé óðÜíéåò ïé ðåñéðôþóåéò ðïõ èåáôÝò Ý÷ïõí ÷Üóåé ôç æùÞ ôïõò åß-
ôå áðü ëýðç åßôå áðü õðåñâïëéêÞ ÷áñÜ.
ÁõôÞ ç «åðéèåôéêÞ óõëëïãéêÞ ôáýôéóç» åßíáé ðïõ ïäçãåß êáé óôéò óõãêñïýóåéò ìÝóá
êáé Ýîù áðü ôïõò áãùíéóôéêïýò ÷þñïõò. Åßðáìå êáé ðñïçãïõìÝíùò, üôé ôï ðïäüóöáé-
ñï ìå ôá ðïëåìéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ, åßíáé ôï êáôåîï÷Þí ïìáäéêü Üèëçìá, ðïõ óõ-
ìðõêíþíåé ôç ÷áñÜ ãéá ôçí áãùíéóôéêÞ íßêç êáé ôç èëßøç ìÝ÷ñé óõíôñéâÞò, ãéá ôçí á-
ãùíéóôéêÞ Þôôá.
8ç ¢óêçóç:
Áí áó÷ïëåßóôå ìå êÜðïéï Üëëï ïìáäéêü Üèëçìá åêôüò áðü ôï ðïäüóöáéñï

ð.÷. êáëáèüóöáéñá, õäáôïóöáßñçóç ê.ô.ë., óõæçôÞóôå ôéò åìðåéñßåò óáò ùò
áèëïýìåíïò êáé ùò èåáôÞò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 169)
ÁðÜíôçóç:
Ç óõëëïãéêÞ ôáýôéóç ðïõ ðñïáíáöÝñáìå áðïôåëåß ôï óõóôáôéêü óôïé÷åßï êáé ôùí
Üëëùí ïìáäéêþí áèëçìÜôùí. Ùóôüóï, ðïõèåíÜ äåí ðáñáôçñåßôáé ç Ýíôáóç êáé ôï ðÜ-
èïò ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôï ðïäüóöáéñï. Ïé éäéáßôåñïé øõ÷ïëïãéêïß êáé êïéíùíéêïß ëü-
ãïé, ðïõ Ý÷ïõí êáôáóôÞóåé ôï ðïäüóöáéñï, ìáæéêü ðñïúüí ðñïò êáôáíÜëùóç êáé ôá ôå-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 245
ñÜóôéá ïéêïíïìéêÜ óõìöÝñïíôá ðïõ óôçñßæïíôáé «óôéò ðëÜôåò» ôùí áèëçôþí êáé ôùí
«êáôáíáëùôþí - ïðáäþí», äåí ìáò åßíáé Üãíùóôá.
Ðïëý ðåñéóóüôåñï, äå ìáò åßíáé Üãíùóôç, ç ÷áýíùóç ðïõ ðñïêáëåß áõôü ôï Üèëç-
ìá ùò «ðáãêïóìéïðïéçìÝíï ðñïúüí ìå åôéêÝôá ãéá Üìåóç êáôáíÜëùóç» (âë. Ðáãêüóìéï
Êýðåëëï, Champions League, Åõñùðáúêü ÐñùôÜèëçìá ê.á.). Êáé üìùò ìáò óõíå-
ðáßñíåé! ºóùò åõèýíåôáé áõôÞ ç ñïìáíôéêÞ - ðáéäéÜóôéêç äéÜèåóç ðïõ Ý÷ïõìå üëïé ìáò,
üôáí ðñùôïáñ÷ßóáìå íá êëùôóÜìå ìßá ìðÜëá óôç ãåéôïíéÜ ìáò. ºóùò ðÜëé íá åõèýíå-
ôáé ç áíÜìíçóç ôïõ ðáñåëèüíôïò. Ôüôå ðïõ ç ðïäïóöáéñéêÞ íßêç ôçò ïìÜäáò, Þôáí íß-
êç ìå «ðïëéôéêü êáé êïéíùíéêü» ìÞíõìá -ãéá íá ìéëÞóïõìå êáé ãéá ôéò ðïëéôéêÝò ðñïå-
êôÜóåéò ôïõ öáéíïìÝíïõ.
ºóùò ôåëéêÜ, íá ìçí åßíáé ôßðïôå áð’ üëá áõôÜ êáé ï èáõìáóìüò ìáò íá óôçñßæåôáé
óôç «äéáðßóôùóç ôçò äçìïêñáôéêüôçôáò» ôïõ ðïäïóöáßñïõ. Óå êáíÝíá Üëëï Üèëçìá äå
óõíäõÜæåôáé ôüóï áñìïíéêÜ, ç åîõðíÜäá (ç åõöõßá) ìå ôç óùìáôéêÞ åõåîßá. Óå êáíÝíá
Üëëï Üèëçìá, äåí áðïèåþíåôáé óå ôüóï ìåãÜëï âáèìü ç óùìáôéêÞ áêáëáéóèçóßá. Ãéá
íá ðáßîåéò ðïäüóöáéñï êáé íá íéêÞóåéò äåí áðáéôåßôáé ï åîùðñáãìáôéêüò ÷ñüíïò åðß-
äïóçò êáé ôï ôÝëåéá ãõìíáóìÝíï óþìá. Áðáéôåßôáé ïñãÜíùóç, ðåéèáñ÷ßá êáé ïìáäéêü-
ôçôá. Áðáéôåßôáé Üóêçóç ôïõ ðíåýìáôïò óôçí áõôïêñéôéêÞ êáé õðïôáãÞ ôïõ áôïìéêéóìïý
ìáò, õðÝñ ôïõ êïéíïý óõìöÝñïíôïò.
9ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå óå ïìÜäåò ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá áðü êåßìåíá ðïõ äçìï-

óéåýôçêáí óôïí ôýðï ìå áöüñìçóç ôï Mundial 1998. ÅðéëÝîôå Ýíá áðü áõ-
ôÜ êáé áíáðôýîôå ôï óå 20 óåéñÝò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 169)
ÁðÜíôçóç:
Âë. áðáíôÞóåéò áóêÞóåùí 7 êáé 8.
10ç ¢óêçóç:
á) ÓõæçôÞóôå ôéò åìðåéñßåò óáò áðü äéÜöïñåò ìïñöÝò ïìáäéêÞò øõ÷áãù-

ãßáò, ð.÷. áðü ìßá óõíáõëßá êëáóéêÞò Þ óýã÷ñïíçò ìïõóéêÞò, áðü Ýíá
ðáíçãýñé, áðü Ýíá ÷ïñü, áðü Ýíáí áèëçôéêü áãþíá êôë. Ðïéá ìïñöÞ ï-
ìáäéêÞò øõ÷áãùãßáò óáò óõíåðáßñíåé êáé ãéáôß;
â) Áíáðôýîôå óå Ýíá Üñèñï ãéá ôï ó÷ïëéêü ðåñéïäéêü ôéò óêÝøåéò óáò ó÷å-
ôéêÜ ìå ôç ìïñöÞ øõ÷áãùãßáò ðïõ óáò óõíåðáßñíåé. ÕðïèÝóôå üôé ôï Üñ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 246
èñï óáò áöïñìÜôáé áðü ìéá åêäÞëùóç ïìáäéêÞò øõ÷áãùãßáò ðïõ Ýãé-
íå «ôï ãåãïíüò ôùí çìåñþí» ãéá ôçí ðåñéï÷Þ óáò. Ìðïñåßôå, áí èÝëåôå,
íá ïñãáíþóåôå ôï Üñèñï óáò ìå ôñüðï ðáñüìïéï ìå ôï êåßìåíï ðïõ äéá-
âÜóáôå, ð.÷. íá èÝóåôå óôïí ðñüëïãï ôïõ êåéìÝíïõ êÜðïéá åñùôçìáôéêÜ
óôá ïðïßá èá ðñïóðáèÞóåôå óôç óõíÝ÷åéá íá äþóåôå áðÜíôçóç. Öñïíôß-
óôå, åîÜëëïõ, íá äéåõêïëýíåôå ôïí áíáãíþóôç, ÷ùñßæïíôáò ôï êåßìåíü
óáò óå åíüôçôåò, ìå êáôÜëëçëïõò ðëáãéüôéôëïõò. ÐñïóÝîôå, åðßóçò íá å-
ðéëÝîåôå Ýíáí ôßôëï ãéá ôï Üñèñï óáò ðïõ èá óôïé÷åß ðñïò ôï ðåñéå÷üìå-
íï êáé óõã÷ñüíùò èá ðñïóåëêýåé ôïí áíáãíþóôç.
ÁðÜíôçóç:
á) Ç èåáôñéêÞ ìÝèåîç, ç áëëçëüäñáóç áíÜìåóá óôïí çèïðïéü êáé ôïõò èåáôÝò, ôï ðÜ-
èïò êáé óôï ôÝëïò, ç êÜèáñóç, åßíáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ åêåßíá ðïõ óå êÜíïõí íá ëá-
ôñÝøåéò ôï èÝáôñï ìéá ãéá ðÜíôá. ÂëÝðïíôáò ôïõò çèïðïéïýò åðÜíù óôç óêçíÞ, åðé-
êïéíùíåßò ìáæß ôïõò êáé áãùíéÜò, ðáñáêïëïõèþíôáò ôçí ðëïêÞ ôïõ Ýñãïõ êáé ôéò ðå-
ñéðÝôåéÝò ôïõò. Êáé üìùò! Äåí åßíáé ìüíï áõôü ðïõ ìáò óõíåðáßñíåé óôï èÝáôñï! Åß-
íáé êáé ï ëüãïò ôïõ ðïéçôÞ (áñ÷áßïõ êáé óýã÷ñïíïõ) ðïõ ðëÜèåé ÷áñáêôÞñåò, ìå ðÜ-
èç áíèñþðéíá, áëÞèåéåò ôçò æùÞò êáé óêÝøåéò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí êáôáóôáëÜãìáôá ôçò
ðåßñáò ôùí áíèñþðùí. Åßíáé êáé ç ëýóç óôï ôÝëïò ôïõ Ýñãïõ, ðïõ ìáò áíáêïõößæåé
êáé ìáò áðáëëÜóóåé áð’ üóá åíôüíùò âéþóáìå êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ðáñÜóôáóçò. Ó’
áõôü ôï óçìåßï Ýãêåéôáé ç ìáãåßá ôïõ èåÜôñïõ. Ôï íá åêìõóôçñåýåóáé, äçëáäÞ, ôá
áíèñþðéíá ðÜèç êáé ôéò áíçóõ÷ßåò, íá ôá áíáðáñéóôÜíåéò êáé íá áíáêïõößæåóáé. Åß-
íáé êáé ôï èÝáôñï ìéá ìïñöÞ åîïìïëüãçóçò êáé áõôïêñéôéêÞò, äå íïìßæåôå;
â) Ðáíüñáìá êéíçìáôïãñÜöïõ.
Åßíáé ìáãåõôéêüò áíáìößâïëá ï êüóìïò ôïõ êéíçìáôïãñÜöïõ. Ìå üëá áõôÜ ôá öþ-
ôá, ôéò õðïâëçôéêÝò åéêüíåò, ôç ãïñãÞ åîÝëéîç ôçò éóôïñßáò, ôï ÷áñáêôçñéóôéêü Þ÷ï
ôïõ îåôõëßãìáôïò ôçò ìðïìðßíáò êáé ôç âïõâÞ áãùíßá óôá ðñüóùðá ôùí èåáôþí. Åß-
íáé üìùò Ýíá åßäïò ïìáäéêÞò øõ÷áãùãßáò;
Ç åîáôïìéêåõìÝíç øõ÷áãùãßá.
Ï êéíçìáôïãñÜöïò áíáðôý÷èçêå ðáñÜëëçëá ìå ôá õðüëïéðá öáéíüìåíá ìáæéêÞò
øõ÷áãùãßáò êáé óôçí åðéöáíåéáêüôåñç óýëëçøÞ ôïõ, äåí åßíáé ôßðïôå Üëëï, áðü Ý-
íá õëéêü ðñïúüí óå óåëéëüéíô, ðïõ åîõðçñåôåß óõãêåêñéìÝíåò áíÜãêåò êáé ðïëý ðéï
óõãêåêñéìÝíåò óôï÷åýóåéò ðïëõåèíéêþí åôáéñåéþí, ìïíïðùëéáêþí Þ ïëéãïðùëéá-
êþí åìðïñåõìáôïðáñáãùãþí åôáéñåéþí êáé äéáöçìéóôþí, ðïõ áðïôåëïýí ôï óýíï-
ëï ôçò «âéïìç÷áíßáò ôïõ èåÜìáôïò».
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 247
Ðáñáêïëïõèþíôáò, üìùò, ôçí ðñï÷èåóéíÞ ðñïâïëÞ óôï äçìïôéêü êéíçìáôïãñÜöï,

äåí Þìïõí óßãïõñïò ãéá ôá óõìðåñÜóìÜôá ìïõ. ºóùò íá Þôáí ç óïõñåáëéóôéêÞ ìá-
ãåßá ôïõ «Áíäáëïõóéáíïý óêýëïõ», ßóùò ï êéíçìáôïãñáöéêüò öáêüò ôïõ Ìðïõíé-
ïõÝë, ðïõ óôç äåêáåôßá ôïõ ‘20 êáôáäýèçêå óôá ìý÷éá ôçò áíèñþðéíçò øõ÷Þò, Þ ß-
óùò íá Þôáí áõôÞ ç äéáöïñÜ áíôßëçøçò, áíÜìåóá óôïí áíèñùðïêåíôñéêü åõñù-
ðáúêü êéíçìáôïãñÜöï êáé ôïí «áíèñùðïöáãéêü» áìåñéêáíéêü êéíçìáôïãñÜöï.
Êáé íá! ÎáöíéêÜ ðáñáäå÷üìïõí, üôé ï êéíçìáôïãñÜöïò åßíáé ßóùò ç ìïíáäéêÞ ìïñ-
öÞ «åîáôïìéêåõìÝíçò ìáæéêÞò øõ÷áãùãßáò». Ìéá ðáñáäïîïëïãßá ðïõ äåí åßíáé ðá-
ñáäïîïëïãßá. Áò ôï áíáëïãéóôïýìå áõôü ôçí åðüìåíç öïñÜ ðïõ èá ðáñáêïëïõèÞ-
óïõìå Ýíá êéíçìáôïãñáöéêü Ýñãï ðïéüôçôáò. Ìå ôçí ðáñÝá ìáò, áëÜ óôçí ïõóßá
ìüíïé ìáò. Ìüíïé ìáò áðÝíáíôé óôçí êáëëéôå÷íéêÞ óýëëçøç ôïõ óêçíïèÝôç. Ìüíïé
ìáò áðÝíáíôé óôçí éóôïñßá ðïõ ðáó÷ßæåé íá áöçãçèåß. Åìåßò êáé åêåßíïò. Åìåßò êáé
ôï ìõóôÞñéï ôçò êáëëéôå÷íéêÞò äçìéïõñãßáò.
Åñþôçóç:
á) Íá äþóåôå ôçí åëëçíéêÞ ëÝîç ôùí ðáñáêÜôù: ÌïõíôéÜë, áöéèéïíÜäïò,

÷ïýëéãêáí.
â) Ï Jean d’ Omesson ìéëÜåé ãéá ôï íÝï «üðéï ôïõ ëáïý». Ôé óáò èõìßæåé
áõôÞ ç Ýêöñáóç;
ã) Äþóôå ôá áíôþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: óýìðíïéá, óõëëïãéêüò.
ÁðÜíôçóç:
á) ÌïõíôéÜë = ðáãêüóìéïò, áöéèéïíÜäïò = ïé ïðáäïß, ÷ïýëéãêáí = ôáñáîßáò,
ôáñá÷ïðïéüò ôùí ãçðÝäùí.
â) Ç Ýêöñáóç èõìßæåé ôç ñÞóç ôïõ Êáñüëïõ Ìáñî: «ç èñçóêåßá åßíáé ôï üðéï ôïõ ëá-
ïý». O Jean d’ Omesson, Ý÷ïíôáò õðüøç ôïõ ôá «èñçóêåõôéêÜ óôïé÷åßá» ôïõ ðïäï-
óöáßñïõ, äå äéóôÜæåé íá áðïôïëìÞóåé ôçí ßäéá óýãêñéóç.
ã) Ôá áíôþíõìá ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
óýìðíïéá = äé÷üíïéá, äé÷ïãíùìßá, óõëëïãéêüò = áôïìéêüò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 248
ÅÍÏÔÇÔÁ 7Ç
ÁÑÈÑÏ ÊÁÉ ÄÏÊÉÌÉÏ
ÓõíïðôéêÜ ïé äéáöïñÝò ìåôáîý ôïõ Üñèñïõ êáé ôïõ äïêéìßïõ åßíáé: á) Ôï Üñèñï Ý-
÷åé åðéêáéñéêü ÷áñáêôÞñá, â) Ôï Üñèñï êéíåßôáé óôï ÷þñï ôçò åñìçíåõôéêÞò äçìïóéï-
ãñáößáò (áíáöïñéêÞ ëåéôïõñãßá ôçò ãëþóóáò), ã) Ôï Üñèñï åßíáé áñêåôÜ óýíôïìï êáé
äåí Ý÷åé ôï ðñïóùðéêü êáé ïéêåßï ôüíï ôïõ äïêéìßïõ.
Áíôßèåôá ôï äïêßìéï: á) ÷áñáêôçñßæåôáé «õâñßäéï» êáé êéíåßôáé áíÜìåóá óôçí åðéóôÞ-
ìç/öéëïóïößá êáé ôç ëïãïôå÷íßá, â) áêüìá êé’ áí ãñáöôåß ìå áöïñìÞ Ýíá óýã÷ñïíï ãå-
ãïíüò, áíÜãåôáé óôï ìüíéìï êáé ôï ãåíéêü, ã) Ý÷åé ôüíï ðåñéóóüôåñï ðñïóùðéêü êáé ïé-
êåßï, ä) Ý÷åé ìåãáëýôåñç Ýêôáóç áðü ôï Üñèñï.
1ç ¢óêçóç:
Íá óõíïøßóåôå:
– ôï ðñüâëçìá ðïõ èÝôåé ï áñèñïãñÜöïò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 249
– ôç âáóéêÞ ôïõ èÝóç/ôï ðéóôåýù ôïõ, ó÷åôéêÜ ìå ôï ãåíéêüôåñï èÝìá ðïõ á-

íáêéíåßôáé ìå áöïñìÞ ôçí åíäå÷üìåíç ðáñá÷þñçóç ôïõ Çñùäåßïõ óôçí
åôáéñåßá ÊëÜéí.
– ôç óôÜóç ðïõ ðáßñíåé áðÝíáíôé óôçí ðñüôáóç ôçò åôáéñåßáò ÊëÜéí. (óåëß-
äá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 174)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò èÝôåé ùò ðñüâëçìá ôïõò äéáêñéôïýò ñüëïõò áíÜìåóá óôçí ðïëéôé-
óìéêÞ êáé ôçí ïéêïíïìéêÞ óöáßñá. Ôïíßæåé éäéáßôåñá ôçí åðéèåôéêÞ ðñïóðÜèåéá ôçò ïé-
êïíïìßáò ôçò áãïñÜò ãéá ìßá «áðïéêéïðïßçóç» ôùí ðïëéôéóìéêþí åêäçëþóåùí. Ï óõã-
ãñáöÝáò ðéóôåýåé üôé ç åêäÞëùóç ÊëÜéí, áðïôåëåß êëáóéêü ðáñÜäåéãìá «áðïéêéïðïßç-
óçò» êáé äå óõíáéíåß óôçí ðáñá÷þñçóç ôïõ Çñùäåßïõ. Áíôéðñïôåßíåé óôçí åôáéñåßá, ôï
èåóìü ôçò ÷ïñçãßáò, üðïõ ôïõëÜ÷éóôïí åßíáé äéáêñéôüò ï ñüëïò ôçò êáëëéôå÷íéêÞò äç-
ìéïõñãßáò.
2ç ¢óêçóç:
ÐáñáôçñÞóôå ôç ëïãéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ êåéìÝíïõ, êõñßùò ôéò ðáñáãñÜöïõò

(1) (3) (4) êáé (5) êáé ðñïóÝîôå ôç óõíï÷Þ ìåôáîý ôïõò. ÓõæçôÞóôå áí ç ïñ-
ãÜíùóç åîõðçñåôåß ôï óêïðü ôïõ óõããñáöÝá íá ðáñïõóéÜóåé ðåéóôéêÜ ôçí
ÜðïøÞ ôïõ ãéá ôçí ðñüôáóç ôçò åôáéñåßáò ÊëÜéí. ÐñïóÝîôå üôé:
– Ï áñèñïãñÜöïò, ðñéí ðñï÷ùñÞóåé óôçí áíÜðôõîç ôçò äéêÞò ôïõ èÝóçò,
ðáñáèÝôåé ôá åðé÷åéñÞìáôá ôçò áíôßèåôçò ðëåõñÜò ìå ôá ïðïßá óõìöùíåß.
– Ï áñèñïãñÜöïò åîåôÜæåé ôçí ðñüôáóç ôçò åôáéñåßáò ÊëÜéí ìÝóá óôï
ðëáßóéï ôïõ åõñýôåñïõ ðñïâëÞìáôïò ðïõ áöïñÜ ôç ó÷Ýóç ðïõ ðñÝðåé íá
Ý÷åé ï ðïëéôéóìüò ìå ôçí ïéêïíïìßá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 174)
ÁðÜíôçóç:
Ç ëïãéêÞ ïñãÜíùóç ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ïìáëÞ êáé äéáñèñþíåôáé ìå âÜóç ôï æåýãïò
ïéêïíïìßá ôçò áãïñÜò - ðïëéôéóìéêÞ êáé êáëëéôå÷íéêÞ äçìéïõñãßá. Ï áñèñïãñÜöïò ôÜó-
óåôáé «áíáöáíäüí» õðÝñ ôçò äéáêñéôÞò ó÷Ýóçò ôùí äýï ÷þñùí. Ãéá íá áðïäåßîåé ôçí õ-
ðïâïëéìáßá óêÝøç ôçò åôáéñåßáò ÊëÜéí, ÷ñçóéìïðïéåß åðé÷åéñÞìáôá ðïõ áðïäåéêíýïõí
üôé ç ÷ñÞóç ôïõ Çñùäåßïõ èá áðïöÝñåé ôåñÜóôéá êÝñäç óôçí åôáéñåßá. ÄÝ÷åôáé ìå óõ-
ãêáôÜâáóç ôá åðé÷åéñÞìáôá ôçò Üëëçò ðëåõñÜò, áëëÜ îåêáèáñßæåé üôé ç ÜñíçóÞ ôïõ Ý-
ãêåéôáé óå áíôéêåéìåíéêÜ äéáìïñöùìÝíåò ðñáãìáôéêüôçôåò êáé ü÷é óå øõ÷ïëïãéêÜ ÷á-
ñáêôçñéóôéêÜ êáé óå ðñïèÝóåéò áíèñþðùí.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 250
3ç ¢óêçóç:
Óôçí ðáñÜãñáöï (5) ï áñèñïãñÜöïò åêöñÜæåé ôçí Üðïøç üôé «ç ÷ñÞóç

ôïõ Çñùäåßïõ áðü ôçí åôáéñåßá ÊëÜéí åßíáé Ýíá êñáõãáëÝï ðáñÜäåéãìá á-
ðïéêéïðïßçóçò ôïõ «ðëéôéóìéêïý» áðü ôï «åìðïñéêü» êáé ÷ñçóéìïðïéåß ùò
ìÝóï ðåéèïýò ôç óýãêñéóç, ãéá íá õðïóôçñßîåé ôçí ÜðïøÞ ôïõ. Íá åðéóç-
ìÜíåôå ôïõò ðüëïõò ôçò óýãêñéóçò êáé íá äéáôõðþóåôå ìå äéêü óáò ëüãï ôï
óõëëïãéóìü ôïõ óõããñáöÝá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 174)
ÁðÜíôçóç:
Ïé âáóéêïß ðüëïé ôçò óýãêñéóçò åßíáé: ï «÷áìçëÞò ðïéüôçôáò» ÷ïñïãñÜöïò Þ óõí-
èÝôçò êáé ç «õøçëÞò êáëëéôå÷íéêÞò áñôéüôçôáò» ðáñÜóôáóç ôçò åôáéñåßáò ÊëÜéí.
Ç äéáöïñÜ áíÜìåóá óôéò äýï ðñïóðÜèåéåò åßíáé êÜôé ðåñéóóüôåñï áðü ðñïöáíÞò.
Ï «êáêüò» ÷ïñïãñÜöïò ðïõ èá ðáñïõóéÜóåé ôçí «êáêÞò ðïéüôçôáò» ðáñÜóôáóç óôï Ç-
ñþäåéï, ôï êÜíåé ãéá ôçí ðñïóùðéêÞ ôïõ «Áßãëç», áíáãíùñßæïíôáò ôïí éäéáßôåñï ñüëï
ðïõ êáôÝ÷åé ôï Çñþäåéï óôï ðïëéôéóìéêü óôåñÝùìá. Ç ðáñÜóôáóç «õøçëÞò êáëëéôå÷íé-
êÞò áñôéüôçôáò» ôçò åôáéñåßáò ÊëÜéí, áðïóêïðåß óôï «ðïëéôéóôéêü êåöÜëáéï» ôïõ Çñù-
äåßïõ. ÄçëáäÞ, ôï Çñþäåéï ìåôáôñÝðåôáé âßáéá, êáé ÜèåëÜ ôïõ óå áêïýóéï óðüíóïñá
êáé äéáöçìéóôÞ ôùí åóùñïý÷ùí, ôæéíò Þ áñùìÜôùí ÊëÜéí. Óôá ìÜôéá ôùí êáôáíáëùôþí
ï óõìâïëéóìüò èá åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêüò: «áãïñÜóôå ðñïúüíôá ÊëÜéí. Åßíáé êáëëéôå÷íé-
êÜ äçìéïõñãÞìáôá! ÐáñïõóéÜóôçêáí êáé óôï Çñþäåéï».
4ç ¢óêçóç:
Íá ó÷ïëéÜóåôå ôïí ôßôëï ôïõ êåéìÝíïõ. Ðéóôåýåôå üôé åßíáé ï êáôÜëëçëïò; Íá

äéêáéïëïãÞóåôå ôçí áðÜíôçóÞ óáò. Ìðïñåßôå íá ðñïôåßíåôáé Ýíáí Üëëï å-
íáëëáêôéêü ôßôëï; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 175)
ÁðÜíôçóç:
Ï õðüôéôëïò ôïõ Üñèñïõ åßíáé: «Ôé èÝëåé ç áëåðïý óôï ðáæÜñé;». Ðñüêåéôáé ãéá Ýíáí
åýóôï÷ï, ðåñéðáéêôéêü êáé åëáöñÜ åéñùíéêü õðüôéôëï ðïõ óõìðëçñþíåé Ýîõðíá ôïí ôßô-
ëï ôïõ Üñèñïõ: «Ç äéáìÜ÷ç ãéá ôçí ðáñá÷þñçóç ôïõ Çñùäåßïõ óôïí ó÷åäéáóôÞ ÊÜë-
âéí ÊëÜéí êáé ïé ðñïåêôÜóåéò ôçò». Ï ôßôëïò ôïõ Üñèñïõ åßíáé êõñéïëåêôéêüò êáé áðïäß-
äåé ìå óáöÞíåéá ôï ãåãïíüò ðïõ óôÜèçêå áöïñìÞ ãéá ôç óõããñáöÞ ôïõ Üñèñïõ.
Ùò åíáëëáêôéêü ôßôëï èá ðñïôåßíáìå: «Ç ïéêïíïìßá ôçò áãïñÜò áðåéëåß ôçí ðïëéôé-
óôéêÞ äçìéïõñãßá».
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 251
5ç ¢óêçóç:
Íá ãñÜøåôå Ýíá äéêü óáò êåßìåíï (10-15 óåéñÝò) óôï ïðïßï íá áíáóêåõÜ-
æåôå ôá ðáñáêÜôù åðé÷åéñÞìáôá õðÝñ ôçò ðáñá÷þñçóçò ôïõ Çñùäåßïõ óôïí
ÊëÜéí. Ìðïñåßôå íá áíôëÞóåôå õëéêü áðü ôï êåßìåíï ôïõ Í. ÌïõæÝëç, áðï-
öåýãïíôáò, âÝâáéá ôçí áíôéãñáöÞ. Ôá åðé÷åéñÞìáôá õðÝñ ôçò ðáñá÷þñç-
óçò ôïõ Çñùäåßïõ:
á) Ôï Çñþäåéï ðñÝðåé íá ðáñá÷ùñçèåß óôïí ÊëÜéí, ãéáôß äåí ðñüêåéôáé íá
ðáñïõóéÜóåé ìéá áðëÞ åðßäåéîç ìüäáò, áëëÜ ìßá óýíèåôç ìïõóéêï÷ï-
ñåõôéêÞ åêäÞëùóç ðïéüôçôáò.
â) ¢ëëùóôå óôï Çñþäåéï Ý÷ïõí öéëïîåíçèåß êáôÜ êáéñïýò äéÜöïñåò êáë-
ëéôå÷íéêÝò åêäçëþóåéò áìöéâüëïõ ðïéüôçôáò.
ã) ÔÝëïò, åßíáé ãíùóôü üôé ôá Ýóïäá áðü ôçí ðáñÜóôáóç èá äïèïýí ãéá ôçí
áíÝãåñóç ôïõ Ìïõóåßïõ ôçò Áêñüðïëçò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 175)
ÁðÜíôçóç:
Ïé õðïóôçñéêôÝò ôçò ðñüôáóçò ÊëÜéí áíáöÝñïõí: «Ôï Çñþäåéï ðñÝðåé íá ðáñá÷ù-
ñçèåß ãéáôß äåí ðñüêåéôáé íá ðáñïõóéáóôåß ìßá áðëÞ åðßäåéîç ìüäáò áëëÜ ìéá óýíèåôç
ìïõóéêï÷ïñåõôéêÞ åêäÞëùóç ðïéüôçôáò. ¢ëëùóôå, åêåß óôï ðáñåëèüí öéëïîåíÞèçêáí
êáëëéôå÷íéêÝò åêäçëþóåéò áìöéâüëïõ ðïéüôçôáò». Îå÷íïýí üìùò, üôé ôï æçôïýìåíï óôç
óõãêåêñéìÝíç ðåñßðôùóç äåí åßíáé ç «êáëëéôå÷íéêÞ ðïéüôçôá», áëëÜ ï óêïðüò ôçò ðá-
ñÜóôáóçò. Êáé ï óêïðüò ôçò ðáñÜóôáóçò äåí åßíáé éåñüò, üóï êé áí ðñïâÜëëåôáé õðï-
âïëéìáßá, ðùò ôá Ýóïäá èá äïèïýí ãéá ôçí áíÝãåñóç ôïõ Ìïõóåßïõ ôçò Áêñüðïëçò.
Ï óêïðüò ôçò ðñüôáóçò ÊëÜéí åßíáé êáèáñÜ åìðïñéêüò, ãéáôß ç åôáéñåßá ðáñÝ÷åé ìéá
«áìöéâüëïõ ðïéüôçôáò ðáñÜóôáóç» êáé áãïñÜæåé «çèéêÞ êáôáîßùóç» ðïõ èá ôç ÷ñçóé-
ìïðïéÞóåé ãéá äéáöçìéóôéêü üöåëïò. Ôï Çñþäåéï åßíáé ðïëéôéóìéêü óýìâïëï, ðïõ äåí
ðñÝðåé ãéá ëüãïõò áíôéêåéìåíéêïýò íá óõìðëÝêåôáé ìå ôïõò üñïõò ôçò ïéêïíïìßáò ôçò
áãïñÜò ãéáôß êÜôé ôÝôïéï áðïôåëåß «âÜíáõóç áðïéêéïðïßçóç» ôïõ âéïêüóìïõ ìáò.
6ç ¢óêçóç:
á) Íá áíôéêáôáóôÞóåôå ôéò ðáñáêÜôù ëÝîåéò/öñÜóåéò ôïõ êåéìÝíïõ ìå Üëëåò

óõíþíõìåò, ëáìâÜíïíôáò õðüøç ôï ýöïò ôïõ óõããñáöÝá:
á) ðñïôßèåôáé, êéíçôïðïéÞóåé, ôÜóóïìáé ìå áõôïýò, õðïóêÜðôïíôáé, åöéêôü,
óõóóþñåõóç, ðñïþèçóç, áëëüêïôï.
â) Íá ó÷çìáôßóåôå öñÜóåéò ìå ôá ðáñáêÜôù ïíïìáôéêÜ óýíïëá: êáèïñé-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 252
óôéêÞ óçìáóßá, êñáõãáëÝï ðáñÜäåéãìá, áéóèçôéêÞ ðïéüôçôá, ïéêïíïìé-

êÞ äéÜóôáóç, ðïëéôéóìéêüò ÷þñïò, ðïëõäéÜóôáôïò ôñüðïò, éóïðåäùôéêü
óõìðÝñáóìá.
ã) Íá åðéóçìÜíåôå ôç óçìáóéïëïãéêÞ äéáöïñÜ áíÜìåóá óôéò ïìüç÷åò ëÝ-
îåéò: óõãêñçôéêüò - óõãêñéôéêüò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 175)
ÁðÜíôçóç:
á) ðñïôßèåôáé = óêïðåýåé, ó÷åäéÜæåé.
êéíçôïðïéÞóåé = äñáóôçñéïðïéÞóåé, åíåñãïðïéÞóåé
ôÜóóïìáé ìå áõôïýò = óõíôÜóóïìáé ìå áõôïýò, ôïðïèåôïýìáé ìå áõôïýò
õðïóêÜðôïíôáé = õðïíïìåýïíôáé
åöéêôü = äõíáôü, ðñáãìáôïðïéÞóéìï
óõóóþñåõóç = óõãêÝíôñùóç
ðñïþèçóç = ðñïâïëÞ
áëëüêïôï = áöýóéêï, ðåñßåñãï.
• ÊáèïñéóôéêÞ óçìáóßá ãéá ôçí ïéêïíïìßá åß÷å ç Üíïäïò ôïõ ðëçèùñéóìïý.
• Ç ýðáñîç êáé ç åðéâïëÞ ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò åßíáé êñáõãáëÝï ðáñÜäåéãìá
ðáñáâßáóçò ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí.
• Ç êéíçìáôïãñáöéêÞ ôáéíßá ðïõ ðñïâëÞèçêå ÷èåò, Þôáí áìöéâüëïõ áéóèçôéêÞò
ðïéüôçôáò.
• Ç ïéêïíïìéêÞ äéÜóôáóç ðïõ ëáìâÜíåé ôï èÝìá ôçò áíåñãßáò óôçí Åõñþðç åß-
íáé ôåñÜóôéá.
• Ôá ìíçìåßá ôçò êëáóéêÞò áñ÷áéüôçôáò èåùñïýíôáé êáôåîï÷Þí ðïëéôéóìéêïß ÷þñïé.
• Ãéá ôçí áíôéìåôþðéóç ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò áðáéôïýíôáé ðïëõäéÜóôáôïé ôñüðïé
áíôéìåôþðéóçò.
•ÏäçãÞèçêå óå äïãìáôéóìïýò êáé éóïðåäùôéêÜ óõìðåñÜóìáôá.
ã) • ç ëÝîç óõãêñçôéêüò óçìáßíåé áõôüí ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôï óõãêñçôéóìü (áíÜ-
ìåéîç óôïé÷åßùí äéáöïñåôéêÞò ðñïÝëåõóçò þóôå íá ðñïêýøåé êÜôé êáéíïýñãéï).
• ç ëÝîç óõãêñéôéêüò óçìáßíåé áõôüí ðïõ ó÷åôßæåôáé ìå ôç óýãêñéóç.
7ç ¢óêçóç:
Ï áñèñïãñÜöïò ÷ñçóéìïðïéåß óõ÷íÜ äýï óõíþíõìåò ëÝîåéò ìáæß óôçí ßäéá

öñÜóç êáé ôéò ÷ùñßæåé ìå êÜèåôç ãñáììÞ, ð.÷. áéóèçôéêÞ/êáëëéôå÷íéêÞ. Å-
ðéëÝîôå ìÝóá áðü ôï êåßìåíï äýï ôÝôïéá æåýãç êáé ðñïóðáèÞóôå íá åîçãÞ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 253
óåôå ãéáôß ï áñèñïãñÜöïò ÷ñçóéìïðïéåß ôá óõãêåêñéìÝíá æåýãç. (óåëßäá

ÁðÜíôçóç:
Ôá æåýãç ðïõ ôõ÷áßá áíáöÝñïõìå åäþ åßíáé: áðïìüíùóç/óôåãáíïðïßçóç êáé ìïíï-
ëïãéêü/ìïíïäéÜóôáôï. Ï áñèñïãñÜöïò áñÝóêåôáé ó’ áõôïý ôïõ åßäïõò ôçí ðáñïõóßáóç
ãéá ëüãïõò ïéêïíïìßáò êáé ðõêíüôçôáò íïçìÜôùí. Ìå ôá æåýãç ôùí óõíùíýìùí ëÝîå-
ùí áðïäßäåé ìå óõíôïìßá êáé êáèáñüôçôá ôéò ðôõ÷Ýò ôïõ öáéíïìÝíïõ ðïõ åîåôÜæåé. Óôçí
ðñïêåéìÝíç ðåñßðôùóç áíôß íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé äýï ðñïôÜóåéò ðïõ èá Ýêáíáí ëüãï ãéá
ôçí «áðïìüíùóç» êáé ôç «óôåãáíïðïßçóç» ôïõ ðïëéôéóìéêïý êáé ôïõ ïéêïíïìéêïý ÷þñïõ
Þ äýï ðñïôÜóåéò ðïõ èá Ýêáíáí ëüãï ãéá ôï «ìïíïëïãéêü» êáé «ìïíïäéÜóôáôï» ôñüðï
åêóõã÷ñïíéóìïý ìéáò êïéíùíßáò, åðéëÝãåé ôç ÷ñÞóç ôùí óõíùíýìùí áíÜ æåýãç ðïõ å-
íþíïíôáé ìåôáîý ôïõò ìå ôçí êÜèåôï (/).
8ç ¢óêçóç:
Ðþò áíôéëáìâÜíåóôå ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá üôé ôá ôñßá èëéâåñÜ ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ ôïõ íåïåëëçíéêïý óõíôçñçôéóìïý åßíáé ç îåíïöïâßá, ç áñ÷áéï-
ëáôñßá êáé ï åðáñ÷éùôéóìüò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 175)
ÁðÜíôçóç:
Ôï ðñüâëçìá ôïõ íåïåëëçíéêïý óõíôçñçôéóìïý äåí åßíáé ðñüóöáôï. Åßíáé Üìåóá
óõíõöáóìÝíï ìå ôçí åîÝëéîç ôùí ïéêïíïìéêþí êáé êïéíùíéêïðïëéôéêþí äïìþí ôçò ÷þ-
ñáò óôç äéÜñêåéá ôïõ äåêÜôïõ åíÜôïõ êáé ôïõ åéêïóôïý áéþíá.
Áðü ôéò åèíéêéóôéêÝò åîÜñóåéò êáé ôç ÌåãÜëç ÉäÝá, Ýùò ôï «ÅõáããåëéêÜ», ôï «ãëùó-
óéêü» êáé ôç «äéáìÜ÷ç ãéá ôéò ôáõôüôçôåò», ìðïñïýí íá äéáðéóôùèïýí ôá åîÞò: Ýíá ôìÞ-
ìá ôçò íåïåëëçíéêÞò êïéíùíßáò åìöïñïýìåíï áðü Ýíáí «êáêþò íïïýìåíï» õðåñðá-
ôñéùôéóìü, «õøþíåé ôá ëÜâáñá» ôïõ êëáóéêïý ðïëéôéóìïý êáé ôïõ Ýíäïîïõ ðáñåëèüíôïò,
âáõêáëéæüìåíï ìå ôçí éäÝá, üôé áðïôåëåß ôï êÝíôñï ôïõ êüóìïõ.
Ó’ áõôÞ ôçí éäéáßôåñç øõ÷ïêïéíùíéêÞ êáôÜóôáóç ïäçãÞèçêå ãéá äýï ëüãïõò. Ï
ðñþôïò óõíäÝåôáé Üññçêôá ìå ôçí ðïéüôçôá ôçò ðáñå÷üìåíçò ãíþóçò óôá åêðáéäåõôé-
êÜ éäñýìáôá ôçò ÷þñáò. Ìå ôïí ôñüðï äçëáäÞ, ðïõ ìáèáßíåé íá áíôéëáìâÜíåôáé ï íÝ-
ïò ôï ðáñåëèüí ôçò ÷þñáò ôïõ, ôéò ó÷Ýóåéò ôïõ ìå ôïõò Üëëïõò ëáïýò êáé ôéò ãåíéêüôå-
ñåò ðáãêüóìéåò åîåëßîåéò, ðïõ åðçñåÜæïõí ó’ Ýíá âáèìü ôçí êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéóìé-
êÞ æùÞ ôïõ ôüðïõ ôïõ. Ï äåýôåñïò åßíáé ðéï óýíèåôïò, ãéáôß åäþ õðåéóÝñ÷ïíôáé ðïëëïß
-êáé ðïëëÝò öïñÝò áíôéêñïõüìåíïé- ðáñÜãïíôåò üðùò ï äçìüóéïò ëüãïò, ï ëüãïò ôùí
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 254
Ì.Ì.Å., ïé ðáñáäüóåéò êáé ç óõëëïãéêÞ éóôïñéêÞ ìíÞìç, ç èñçóêåßá, êáèþò êáé éäéáß-
ôåñåò øõ÷ïëïãéêÝò ðáñÜìåôñïé, üðùò ç áíáóöÜëåéá, ç áãùíßá ãéá ôï áýñéï êáé ôï áß-
óèçìá êáôùôåñüôçôáò (åðáñ÷éùôéóìüò - êïéíùíéêÞ ìåéïíåîßá).
9ç ¢óêçóç:
Ôé ðñïôåßíåé ï óõããñáöÝáò óôçí ðåñßðôùóç ðïõ êÜðïéåò åìðïñéêÝò åðé÷åéñÞ-

óåéò èÝëïõí íá ðñïùèÞóïõí ôçí ôÝ÷íç êáé óå ðïéï óêåðôéêü âáóßæåôáé ç ðñü-
ôáóÞ ôïõ. Óõìöùíåßôå ìå ôçí ðñüôáóç áõôÞ; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 175)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ðñïôåßíåé ôï èåóìü ôçò ÷ïñçãßáò, üðïõ ôï åìðïñéêü/ïéêïíïìéêü óêÝ-
ëïò äåí åðéóêéÜæåé ôï êáëëéôå÷íéêü/ðïëéôéóìéêü êáôÜ ôñüðï åìöáíÞ ôïõëÜ÷éóôïí. Ç á-
íôßèåôç åðéäßùîç, õðïóôçñßæåé ï áñèñïãñÜöïò, ôïðïèåôåß ôá ðÜíôá (ìíçìåßá, ðïëéôéóìü,
ôÝ÷íç) óôçí õðçñåóßá ôçò ðñïþèçóçò ôùí ðñïúüíôùí. Ï èåóìüò ôçò ÷ïñçãßáò äåí ðñï-
êáëåß ôÝôïéá ðñïâëÞìáôá êáé åðéðëÝïí âãÜæåé ôçí ôÝ÷íç áðü ôçí áðïìüíùóç êáé ôïí á-
ðïêëåéóìü.
10ç ¢óêçóç:
Óå Ýíáí ðáñáäïóéáêü Þ éóôïñéêü ÷þñï ôçò ðåñéï÷Þò óáò ìå êáëëéôå÷íéêÞ

áîßá (èÝáôñï, ðáëéü áñ÷ïíôéêü, áíïéêôü áñ÷áéïëïãéêü ÷þñï) ðñïãñáììá-
ôßæåôáé ìéá êáëëéôå÷íéêÞ åêäÞëùóç áðü ìßá åìðïñéêÞ åôáéñåßá. ÕðïèÝóôå
üôé óõììåôÝ÷åôå óôï Äçìïôéêü Óõìâïýëéï· åôïéìÜóôå ôçí ðñüôáóÞ óáò, ç ï-
ðïßá ìðïñåß íá åßíáé èåôéêÞ Þ áñíçôéêÞ ãéá ôçí ðáñá÷þñçóç ôïõ ÷þñïõ
óôçí åôáéñåßá, áñêåß íá åßíáé ôåêìçñéùìÝíç ìå ôá êáôÜëëçëá åðé÷åéñÞìá-
ôá. Óôçí åðé÷åéñçìáôïëïãßá óáò ìðïñåßôå íá ëÜâåôå õðüøç ôçí éóôïñßá ôïõ
ôüðïõ, ôá ïéêïíïìéêÜ ïöÝëç, ôçí ðñïâïëÞ ôçò ðåñéï÷Þò êôë.
ÁðÜíôçóç:
Êýñéå ÄÞìáñ÷å, Êýñéå ÁíôéäÞìáñ÷å,
Êõñßåò êáé Êýñéïé äçìïôéêïß óýìâïõëïé.
Óôç óõæÞôçóç ðïõ Üíïéîå ãéá ôçí ðáñá÷þñçóç ôïõ áñ÷áßïõ óôáäßïõ ôçò ðüëçò ìáò
óôçí åôáéñåßá × ãéá ôçí ðáñïõóßáóç ôçò êáéíïýñãéáò ôçò óåéñÜò áèëçôéêþí åéäþí, óõ-
íôÜóóïìáé ìå ôçí Üðïøç ôçò ìåéïøçößáò. Êáé óõíôÜóóïìáé ì’ åêåßíïõò ðïõ áðÜíôçóáí
áñíçôéêÜ, ü÷é ãéáôß óõììåñßæïìáé ôçí åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõò. ÏõäÝðïôå Þìïõí -ïýôå
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 255
ôþñá èá ãßíù- ðñïãïíüðëçêôïò êáé «åëëçíïìáíÞò». Ïýôå áíôéëáìâÜíïìáé ôéò êñáõãÝò

êáé ôéò êéíäõíïëïãßåò ðåñß «áíèåëëçíéêÞò ðñïðáãÜíäáò» ôçò óõãêåêñéìÝíçò åôáéñåßáò
óôï ðáñåëèüí Þ «ðåñß ðñïóðÜèåéáò áöåëëçíéóìïý» ôçò ðüëçò ìáò êáé Üëëùí äïëåñþí
óêïðþí.
Ôçí ßäéá óôÜóç èá êñáôïýóá êáé áí ôï óôÜäéï æçôïýíôáí áðü äéÜóçìï ¸ëëçíá ó÷å-
äéáóôÞ Þ áðü ôïí éäéïêôÞôç ôùí «íåùôåñéóìþí» ôçò ãåéôïíéÜò ìïõ. Ôï ðñüâëçìá äåí åß-
íáé èÝìá åôáéñåéþí Þ èÝìá «åëëçíéêüôçôáò êáé «áíèåëëçíéêüôçôáò» åßíáé èÝìá åõñýôå-
ñá ðïëéôéêü. Êáé üðùò üëá ôá ðïëéôéêÜ èÝìáôá áðáéôåß ðïëéôéêÞ áðÜíôçóç. Ôï áñ÷áßï
óôÜäéï ôçò ðüëçò åßíáé ìíçìåßï ôçò áíèñùðüôçôáò êáé üðùò üëá ôá ìíçìåßá ôçò áí-
èñùðüôçôáò ðåñéÝ÷åé åî ïñéóìïý Ýíáí éäéáßôåñï óõìâïëéóìü. Ðéóôåýù, ëïéðüí, üôé ï «é-
äéáßôåñïò» áõôüò «óõìâïëéóìüò» ðëÞôôåôáé áíåðáíüñèùôá áðü ôçí ðñüèåóç ôçò åôáé-
ñåßáò. Ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôïõ óôáäßïõ, ùò öüíôïõ ôùí áèëçôéêþí ðáðïõôóéþí Þ ùò öü-
íôïõ ôùí áèëçôéêþí ñïý÷ùí, äçìéïõñãåß óôï åðßðåäï ôïõ óçìáéíüìåíïõ, ôçí áíôßëçøç,
üôé ôá «óõãêåêñéìÝíá ðáðïýôóéá êáé ñïý÷á» ðñÝðåé íá áãïñáóôïýí ãéáôß åßíáé «Ýñãá
êëáóéêÜ» êáé «Ýñãá ðïéüôçôáò», üðùò ôï óôÜäéï ðïõ âñßóêåôáé ðßóù ôïõò.
Ðéï áðëÜ, ôï óôÜäéï ôçò ðüëçò -êáé ùò ðñïò ôçí éóôïñéêÞ ôïõ ÷ñÞóç- Þôáí ðñïóá-
íáôïëéóìÝíï óôïõò áèëçôéêïýò áãþíåò. Ç áíáâßùóç áèëçôéêþí áãþíùí óôï ßäéï ìÝ-
ñïò, üóï êáêÞò ðïéüôçôáò êé áí åßíáé, üóï êé áí ÷áñáêôçñßæïíôáé «êßôò» äå âëÜðôïõí
ôçí éäÝá ôïõ ìíçìåßïõ, ãéáôß óôï÷åýïõí óôï íá áðïêôÞóïõí áßãëç áðü áõôü. Áíôßèåôá
üìùò, ç åðßäåéîç áèëçôéêþí ñïý÷ùí óôï÷åýåé óôç ìåôáôñïðÞ ôïõ óôáäßïõ óå åêïýóéï
äéáöçìéóôÞ ôçò åôáéñåßáò ìå óêïðü ôçí ðñïþèçóç ôùí óõãêåêñéìÝíùí ðñïúüíôùí êáé
Üñá, ôç ìÝãéóôç áðüêôçóç êÝñäïõò.
Êáé åãþ, êýñéïé óõíÜäåëöïé, äå óõíáéíþ óôï âéáóìü ôçò ðáãêüóìéáò ðïëéôéóôéêÞò
êëçñïíïìéÜò áðü ôá ïéêïíïìéêÜ óõìöÝñïíôá. Äåí ôï èÝëù, ïýôå ôï åðéèõìþ! Áãùíßæï-
ìáé êáé èá áãùíßæïìáé ðÜíôá ãéá ôçí ïñèÞ ðñïâïëÞ ôïõ ðïëéôéóìïý êáé ôçò ðüëçò ìáò.
11ç ¢óêçóç:
Óêåöôåßôå Ýíá ãåãïíüò ðïõ äß÷áóå ôçí êïéíÞ ãíþìç, ð.÷. ôéò êáôáëÞøåéò
ôùí ó÷ïëåßùí, ôçí åðéâïëÞ ôçò åõèáíáóßáò áðü Ýíáí Áìåñéêáíü ãéáôñü, êáé
ãñÜøôå Ýíá Üñèñï ãéá ôï ìáèçôéêü ðåñéïäéêü. Óôï Üñèñï óáò íá ðáñïõ-
óéÜóåôå ü÷é ìüíï ôá åðé÷åéñÞìáôá, ìå ôá ïðïßá õðïóôçñßæåôå ôç äéêÞ óáò
èÝóç, áëëÜ êáé ôá åðé÷åéñÞìáôá ôçò áíôßèåôçò ðëåõñÜò, ðñïóðáèþíôáò íá
ôá áíáóêåõÜóåôå. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 175)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 256
ÁðÜíôçóç:
Êáëü åßíáé ï êÜèå ìáèçôÞò íá ðñïóðáèÞóåé íá äéáôõðþóåé ôéò ðñïóùðéêÝò ôïõ á-
ðüøåéò åðÜíù óôï èÝìá ðïõ èá åðéëÝîåé. Åìåßò åäþ äéáôõðþíïõìå ôéò ðñïóùðéêÝò ìáò
áðüøåéò, ðïõ ïñèü èá Þôáí íá ìçí áíôéãñáöïýí, ãéáôß êÜôé ôÝôïéï äåí åßíáé ïýôå äåï-
íôïëïãéêü ïýôå çèéêü.
Åõèáíáóßá: ÐñÜîç åëåõèåñßáò Þ ðáñáâßáóç ôùí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜ-
ôùí;
Ìå áöïñìÞ ôá ó÷åôéêÜ äçìïóéåýìáôá ãéá ôç íïìéìïðïßçóç Þ ü÷é ôçò åõèáíáóßáò,
áëëÜ êáé ôç óõæÞôçóç ðïõ îåêßíçóå, èá ðñïóðáèÞóïõìå íá åñåõíÞóïõìå ïñéóìÝíåò
ðôõ÷Ýò ôïõ æçôÞìáôïò åëÝã÷ïíôáò ôá åðé÷åéñÞìáôá ôüóï ôçò ìéáò ðëåõñÜò, üóï êáé ôçò
Üëëçò.
ËÝíå ïé åðéêñéôÝò ôçò åõèáíáóßáò, üôé áõôÞ ç ðñÜîç áðïôåëåß ýâñç áðÝíáíôé óôçí áí-
èñþðéíç æùÞ êáé ôï äçìéïõñãü ôçò. Ç áíèñþðéíç æùÞ åßíáé Ýííïìï áãáèü êáé áíá-
ãíùñßæåôáé áðü ôçí ÏéêïõìåíéêÞ äéáêÞñõîç ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ (Ï.Ç.Å.,
10/12/1948) ùò ç õðÝñôáôç áîßá ôçò áíèñþðéíçò êïéíùíßáò.
ÅðéðëÝïí, êáíåßò äåí åßíáé óå èÝóç íá ãíùñßæåé ôéò ðéèáíüôçôåò áíÜíçøçò ôùí á-
óèåíþí ðïõ ðÜó÷ïõí áðü «áíßáôåò» áóèÝíåéåò. ÕðÜñ÷ïõí ðïëëÜ ðáñáäåßãìáôá, ëÝíå,
ðïõ áðïäåéêíýïõí êÜôé ôÝôïéï. Ôï åðéóôçìïíéêü üöåëïò, åðßóçò, áðü ôç ìåëÝôç êáé ôçí
Ýñåõíá ôùí áíßáôùí áóèåíåéþí åßíáé ôåñÜóôéï, ãéá ôç óùôçñßá ôùí ìåëëïíôéêþí áóèå-
íþí. Ç åõèáíáóßá óôåñåß áõôÞ ôç äõíáôüôçôá Ýñåõíáò.
ÅëÝã÷ïíôáò áõôÜ ôá âáóéêÜ åðé÷åéñÞìáôá ðáñáôçñïýìå üôé åßíáé óïâáñÜ, áëëÜ ü÷é
áêáôáìÜ÷çôá. Ç áíèñþðéíç æùÞ áðïôåëåß ðñÜãìáôé õðÝñôáôç áîßá ôùí áíèñùðßíùí
êïéíùíéþí. Ôé ãßíåôáé üìùò ìå ôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ áõôÞ ÷Üíåé ôçí áîßá ôçò, áöïý ï öï-
ñÝáò ôçò, ï Üíèñùðïò æåé êáôáäéêáóìÝíïò óå áñãü, âáóáíéóôéêü, áöÜíôáóôá åðþäõíï
êáé áíáîéïðñåðÞ èÜíáôï; Ôé ãßíåôáé óôéò ðåñéðôþóåéò ðïõ ï ßäéïò ï áóèåíÞò, ï ïðïßïò
äéáôçñåß ôï ëïãéêü ôïõ, áðïöáóßæåé üôé äå èÝëåé íá õðïóôåß ôï ìáñôýñéï ôïõ áñãïý èá-
íÜôïõ; Åßíáé áëÞèåéá, üôé ï áóèåíÞò ðïõ Ý÷åé åðßãíùóç ôçò áóèÝíåéÜò ôïõ êáé ôïõ å-
ðåñ÷üìåíïõ èáíÜôïõ ôïõ, ôïðïèåôåßôáé áõôüìáôá Ýîù áðü ôá üñéá ôçò áíèñþðéíçò ý-
ðáñîçò, ðñÜãìá ðïõ åðéôåßíåé ôçí áãùíßá êáé ôçí øõ÷éêÞ ôïõ ôõñáííßá.
¸ðåéôá, êÜèå Üíèñùðïò Ý÷åé ôï äéêáßùìá óå ìßá áîéïðñåðÞ æùÞ. Ç åðéóôçìïíéêÞ Ý-
ñåõíá ðïõ áöïñÜ óôéò áíßáôåò ðåñéðôþóåéò áóèåíþí, êáèéóôÜ ôïõò ßäéïõò «ðåéñáìáôü-
æùá», óôåñþíôáò ôïõò ôï áíáöáßñåôï äéêáßùìá óôçí åëåõèåñßá ðñÜîçò êáé âïýëçóçò.
Ïé åðéêñéôÝò ôçò åõèáíáóßáò õðïóôçñßæïõí üôé áõôÞ áðïôåëåß ôï áßó÷éóôï óçìåßï «õ-
âñåùò» áðÝíáíôé óôç æùÞ. Åßíáé áëÞèåéá, üôé ç áîßá ôçò áíèñþðéíçò æùÞò åßíáé õðåñÜ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 257
íù óõæÞôçóçò. Óõìâáßíåé üìùò, ðïëëÝò öïñÝò ïé ßäéïé Üíèñùðïé íá åðéêñïôïýí ôçí å-

ðéâïëÞ ôçò èáíáôéêÞò ðïéíÞò óå åãêëçìáôßåò. Ç «ýâñéò» áðÝíáíôé óôç æùÞ áöïñÜ åîß-
óïõ óôïí Üãéï êáé óôïí åãêëçìáôßá, üìùò.
ÁíáöÝñïíôáé åðßóçò óôç ðåñßðôùóç áíÜíçøçò áíèñþðùí ðïõ èåùñïýíôáé «êëéíéêÜ
íåêñïß». Ôé ãßíåôáé üìùò óôéò ðåñéðôþóåéò «ìåôáìüó÷åõóçò ïñãÜíùí» êëéíéêÜ íåêñþí;
12ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò óõãêñßíåé ôéò äýï Ýííïéåò «ëáúêüôçôá» êáé «ëáúêéóìüò» åðé-

óçìáßíïíôáò ôéò äéáöïñÝò ôïõò. Ìå ðïéá ìÝèïäï ãßíåôáé ç äéáóÜöçóÞ
ôïõò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 177)
ÁðÜíôçóç:
Ç äéáóÜöçóç ôùí äýï åííïéþí ãßíåôáé ìå ôïí ïñéóìü áñ÷éêÜ, êáé Ýðåéôá ìå ôç óý-
ãêñéóç ôùí äýï åííïéþí. Ðñþôá, ïñßæïíôáé ïé ðôõ÷Ýò (åðéìÝñïõò) ôùí äýï åííïéþí êáé
ìåôÜ óõãêñßíïíôáé ãéá íá äéáóáöçíéóôïýí ïé äéáöïñÝò ôïõò.
13ç ¢óêçóç:
Ðïý ïöåßëåôáé, êáôÜ ôï óõããñáöÝá, «ï ëáúêéóìüò» êáé ðïéá åßíáé ôá áðï-

ôåëÝóìáôÜ ôïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 177)
ÁðÜíôçóç:
Ï ëáúêéóìüò, ïöåßëåôáé óôçí õðï÷þñçóç ôçò óõììåôï÷Þò êáé ôçò ðáñïõóßáò ôïõ ëá-
ïý óôï êïéíùíéêïðïëéôéêü ãßãíåóèáé êáé êáëëéåñãåßôáé áðü áõôïýò ðïõ åêìåôáëëåýïíôáé
áõôÞ ôçí Ýëëåéøç ãéá íá ðñïâÜëëïõí ôïí áõôáñ÷éêü êáé äåóðïôéêü ÷áñáêôÞñá ôçò å-
îïõóßá ôïõò. Ôá áðïôåëÝóìáôá ôïõ ëáúêéóìïý åßíáé: 1. êáô’ åðßöáóç ëáúêÞ êõñéáñ÷ßá-
äçìéïõñãßá «ëáúêþí» õðïêáôáóôÜôùí, 2. õðïêïõëôïýñá êáé åìðïñåõìáôïðïßçóç ôçò
óõëëïãéêÞò øõ÷Þò, 3. ÷Üëêåõóç ðïëéôéêþí, êïéíùíéêþí, áèëçôéêþí éíäáëìÜôùí, 4. é-
óïðÝäùóç êáé áðÝ÷èåéá óôçí ðïéïôéêÞ äéáöïñïðïßçóç-ðñïâïëÞ ìïíÜ÷á «ëáúêéóôéêþí»
ðñïôýðùí ãéá ôçí áóöÜëåéá ôïõ êáèåóôþôïò, 5) ðáñá÷Üñáîç êáé íïèåßá ôïõ ëáúêïý
ðíåýìáôïò êáé ôçò ëáúêÞò øõ÷Þò.
14ç ÁðÜíôçóç:
Ðïéá åßíáé ç âáóéêÞ ìÝèïäïò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõããñáöÝáò ãéá ôçí á-

íÜðôõîç ôïõ êåéìÝíïõ ôïõ; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 177)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 258
ÁðÜíôçóç:
Ç âáóéêÞ ìÝèïäïò ðïõ áêïëïõèåßôáé åßíáé ç ìÝèïäïò ôçò óýãêñéóçò ôùí äýï åí-
íïéþí: ëáúêüôçôá êáé ëáúêéóìüò. ¼ðùò ðñïáíáöÝñèçêå (âë. áðÜíôçóç óôçí Üóêçóç
12) áñ÷éêÜ, ï óõããñáöÝáò ïñßæåé ôéò äýï Ýííïéåò êáé êáôüðéí, «õöáßíåé ôïí êáìâÜ» ôïõ
êåéìÝíïõ ôïõ, óõãêñßíïíôáò ôá åðéìÝñïõò ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõò.
15ç ¢óêçóç:
Ãéáôß åðéìÝíåé ï óõããñáöÝáò íá äéáóáöçíßóåé ôï íüçìá ôùí äýï áõôþí ü-

ñùí; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 177)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò åðéìÝíåé óôç äéáóáöÞíéóç ôïõ íïÞìáôïò ôùí äýï üñùí ãéáôß ðéóôåý-
åé üôé áõôü (äçëáäÞ, ç áðïóáöÞíéóç) «èá óõìâÜëëåé ôïõëÜ÷éóôïí óôçí ðïëéôéêÞ êáé êïé-
íùíéêÞ ìáò áõôïãíùóßá». Ï áñèñïãñÜöïò, Þäç, óôïí ðñüëïãü ôïõ åß÷å äéáðéóôþóåé ü-
ôé ç óýã÷õóç åííïéþí êáé üñùí åßíáé ðñüâëçìá ôïõ óýã÷ñïíïõ ðïëéôéêïý ëüãïõ êáé Ü-
ñá, ôçò ðïëéôéêÞò êáé êïéíùíéêÞò äñáóôçñéüôçôáò, ãåíéêüôåñá.
16ç ¢óêçóç:
ÐñïóðáèÞóôå íá âñåßôå êé åóåßò ìåñéêÜ ðáñáäåßãìáôá ëáúêéóìïý óôï ÷þ-

ñï ôçò ðïëéôéêÞò, ôçò åêðáßäåõóçò, ôïõ áèëçôéóìïý, ôçò ôÝ÷íçò êôë. (óýã-
÷ñïíá Þ ðáëéÜ) êáé ãñÜøôå Ýíá êåßìåíï, óôï ïðïßï íá äéêáéïëïãåßôå ôç èÝ-
óç óáò õðÝñ Þ êáôÜ ôïõ ëáúêéóìïý.(óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 177)
ÁðÜíôçóç:
¸÷ïíôáò ïñßóåé ôï «ëáúêéóìü» ùò ðïëéôéêÞ óôÜóç êáé ðñáêôéêÞ ðïõ áðåõèýíåôáé óôï
èõìïåéäÝò ôùí ðïëéôþí êáé ðïõ ìå ôçí õðüèáëøç åðéèõìéþí Þ ôçí ðñïâïëÞ ðáôåñíá-
ëéóôéêþí ðñïôýðùí, óôï÷åýåé óôçí ðñïóðüñéóç ðïëéôéêþí êåñäþí, ðñÝðåé íá óôáèïý-
ìå óôï óýã÷ñïíï áèëçôéóìü êáé êõñßùò óôéò ìåãÜëåò «áèëçôéêÝò-åèíéêÝò» åðéôõ÷ßåò êáé
ôéò ìåãÜëåò «áèëçôéêÝò äéïñãáíþóåéò», ôýðïõ: ïëõìðéáêþí áãþíùí, ðáãêïóìßùí êõ-
ðÝëëùí êáé Üëëùí óõíáöþí «óüïõ».
Ìå ôçí ðñïâïëÞ ÷áëêåõìÝíùí éíäáëìÜôùí áðü ôï ÷þñï ôïõ áèëçôéóìïý (ôï ßäéï
ìðïñåß íá óõìâåß, üðùò áíôéëáìâáíüìáóôå êáé óôï ÷þñï ôçò ðïëéôéêÞò, ôçò ôÝ÷íçò, ôçò
åêðáßäåõóçò), ïé öïñåßò ôïõ ëáúêéóìïý åðéäéþêïõí ôçí ðïëéôéóôéêÞ õðïâÜèìéóç ôïõ ëá-
ïý êáé ôç äéáôÞñçóç/ðáñáìïíÞ ôïõ, óôï ðåñéèþñéï ôùí ðïëéôéêþí åîåëßîåùí, ãåãïíüò
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 259
ôï ïðïßï ðñïóéäéÜæåé óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ïëïêëçñùôéêþí êáèåóôþôùí. ÅéäéêÜ, óôï ÷þ-

ñï ôïõ óýã÷ñïíïõ áèëçôéóìïý, ïé åðéôõ÷ßåò ÷ñçóéìåýïõí ãéá ôç äéáöÞìéóç êáé ôïí åê-
èåéáóìü óõãêåêñéìÝíùí ðïëéôéêþí/êïéíùíéêþí óõóôçìÜôùí, áöïý ìå áõôÝò ôïíßæåôáé
«ôï åíäéáöÝñïí» ôïõ êáèåóôþôïò ãéá ôçí áñìïíéêÞ áíÜðôõîç ôçò øõ÷Þò êáé ôïõ óþìá-
ôïò ôùí áèëçôþí, ôïõ ëáïý, ôùí íÝùí.
17ç ¢óêçóç:
Ðáôåñíáëéóìüò: ÁíáæçôÞóôå ôç óçìáóßá êáé ôçí åôõìïëïãßá ôçò ëÝîçò ó’ Ý-

íá åñìçíåõôéêü ëåîéêü.(óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 177)
ÁðÜíôçóç:
Ùò ðáôåñíáëéóìüò ïñßæåôáé ôï óýóôçìá, ç éäåïëïãéêÞ Üðïøç, ç áíôßëçøç êáé ç ðï-
ëéôéêÞ ðñáêôéêÞ ôïõ åëÝã÷ïõ ìå êçäåìïíåõôéêü/ðáôñéêü ÷áñáêôÞñá ôçò äéïßêçóçò êáé
ôçò ðáñáãùãÞò ôïõ ëáïý, ôùí áôüìùí, ôùí åñãáæïìÝíùí ìéáò åôáéñåßáò Þ ìéáò ïëü-
êëçñçò ÷þñáò. Êýñéá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðáôåñíáëéóìïý åßíáé «ôï óôïñãéêü» åíäéáöÝ-
ñïí ôçò åñãïäïóßáò ãéá êÜèå åñãáæüìåíï, ðïõ üìùò áñíåßôáé ðåéóìáôéêÜ ôçí ðáñï÷Þ
äéêáéùìÜôùí.
Ç ëÝîç åßíáé ìåôáöïñÜ óôá åëëçíéêÜ ôïõ îåíéêïý üñïõ (ãáëë.) paternalisme, ï ï-
ðïßï ðáñÜãåôáé áðü ôï ëáôéíéêü åðßèåôï paternus «ðáôñéêüò» êáé áõôü ìå ôç óåéñÜ ôïõ,
áðü ôï ëáôéíéêü ïõóéáóôéêü pater «ðáôÝñáò».
18ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò áíáöåñåé óôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï üôé ïñãáíþíåé ôï êåßìå-

íï óå ôñßá ìÝñç. Íá åíôïðßóåôå ôá ìÝñç áõôÜ êáé íá äþóåôå ôïõò êáôÜëëç-
ëïõò ðëáãéüôéôëïõò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 181)
ÁðÜíôçóç:
Ôï ðñþôï ìÝñïò (ðáñÜãñáöïé 2-4) ìðïñåß íá ëÜâåé ùò ðëáãéüôéôëï ôïí áêüëïõèï:
áëÞèåéá êáé øÝìáôá ãéá ôçí êëùíïðïßçóç. Ôï äåýôåñï ìÝñïò (ðáñÜãñáöïé 5-9)
ìðïñåß íá Ý÷åé ùò ðëáãéüôéôëï ôïí áêüëïõèï: áñíçôéêÝò åðéðôþóåéò ãéá ôïí Üí-
èñùðï. Ôï ôñßôï ìÝñïò (ðáñÜãñáöïé 10-12) ìðïñåß íá ëÜâåé ùò ðëáãéüôéôëï: Ïé èå-
ñáðåõôéêÝò éêáíüôçôåò ôçò êëùíïðïßçóçò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 260
19ç ¢óêçóç:
Íá äéáâÜóåôå ðñïóåêôéêÜ ôçí ðñþôç êáé äåýôåñç ðáñÜãñáöï êáé íá ðñï-

ôåßíåôå ìéá äéáöïñåôéêÞ ðáñáãñáöïðïßçóç ÷ùñßæïíôáò ôï êåßìåíï óå ìé-
êñüôåñåò ðáñáãñÜöïõò. Óôçí ðåñßðôùóç áõôÞ öñïíôßóôå íá êÜíåôå, åðß-
óçò, ôéò åðåìâÜóåéò ðïõ íïìßæåôå üôé ÷ñåéÜæïíôáé, ð.÷. ðñïóèÞêç äéáñ-
èñùôéêþí/ëÝîåùí, ãéá íá åîáóöáëéóôåß ç óõíï÷Þ ìåôáîý ôùí ðáñáãñÜöùí.
ÁðÜíôçóç:
Ç äéáöïñåôéêÞ ðáñáãñáöïðïßçóç ðïõ æçôåßôáé èá ìðïñïýóå íá Þôáí ç áêüëïõèç:
i) «Ôï êñßóéìï êáé åðßìá÷ï ... åõåñãåôéêÝò ãéá ôïí Üíèñùðï» (1ç ðáñÜãñáöïò).
ii) «Ï ãåíéêüëïãåò äéáêçñýîåéò ... ï ôñüðïò ðïõ æåé ï óýã÷ñïíïò Üíèñùðïò» (2ç ðá-
ñÜãñáöïò).
iii) «¼ìùò, (äéáñèñùôéêÞ ëÝîç ðïõ ðñïóèÝôïõìå) ç Dolly äå ãåííÞèçêå ... üðùò üëá
ôá ðñüâáôá ôïõ èåïý» (3ç ðáñÜãñáöïò).
iv) «Ôï åðé÷åßñçìá «ðñïóâÜëëåé ôçí ... ìå êñéôÞñéï ôç ãåíåôéêÞ ôáõôüôçôá» (4ç ðáñÜ-
ãñáöïò).
20ç ¢óêçóç:
Íá åðéóçìÜíåôå óôï êåßìåíï öñÜóåéò ðïõ âñßóêïíôáé óå åéóáãùãéêÜ êáé íá

äéêáéïëïãÞóåôå ôç ÷ñÞóç ôùí åéóáãùãéêþí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 181)
ÁðÜíôçóç:
á) Óå ìßá ðñþôç êáôçãïñßá ðñÝðåé íá åíôÜîïõìå åêåßíåò ôéò öñÜóåéò ðïõ Ý÷ïõí ìßá
åéñùíéêÞ ÷ñïéÜ: «åßíáé Ýîù áðü ôç öýóç», «ï Üíèñùðïò äéêáéïýôáé íá ãåííéÝôáé ìå áí-
èñþðéíï ôñüðï êáé ü÷é óôá åñãáóôÞñéá», «ðñïóâÜëëåé ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá»,
«óýã÷ñïíïò Üíèñùðïò ôùí óðçëáßùí ôùí ðüëåùí».
â) Óå ìßá äåýôåñç êáôçãïñßá ðñÝðåé íá åíôÜîïõìå ôéò ëÝîåéò ðïõ Ý÷ïõí áíôëçèåß á-
ðü èñçóêåõôéêÜ êåßìåíá (âéâëßá ÐáëáéÜò ÄéáèÞêçò): «êáô’ åéêüíáí», «êáëüí», «êáô’ åé-
êüíá Èåïý», «ðíïÞò æþóçò».
21ç ¢óêçóç:
Óå ïñéóìÝíá óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ ï óõããñáöÝáò õéïèåôåß Ýíá Ýíôïíá êñéôé-

êü ýöïò. Íá åíôïðßóåôå ôá óçìåßá áõôÜ êáé íá ðñïóÝîåôå ôéò ëÝîåéò/öñÜ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 261
óåéò ðïõ ðñïóäßäïõí Ýìöáóç ôçí êñéôéêÞ ôïõ. Íïìßæåôå üôé äéêáéïëïãåßôáé
ç õéïèÝôçóç åíüò ôÝôïéïõ ýöïõò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 181)
ÁðÜíôçóç:
Ôï Ýíôïíï ýöïò ôïõ áñèñïãñÜöïõ äéêáéïëïãåßôáé ãéá äýï ëüãïõò. Ðñþôïí, ôï êåß-
ìåíï áðïôåëåß äéáóêåõÞ åíüò ëüãïõ ðïõ åêöùíÞèçêå åíþðéïí áêñïáôçñßïõ êáé Üñá
äéáôçñåß ôïí ôýðï ôïõ ðñïöïñéêïý ëüãïõ. Äåýôåñïí, ï áñèñïãñÜöïò åðéèõìåß íá äé-
äÜîåé ôï áíáãíùóôéêü êïéíü êáé ãé’ áõôü ÷ñçóéìïðïéåß êÜèå ìÝóï ðåéèïýò. ÁíÜìåóá ó’
áõôÜ åßíáé êáé ç åðßèåóç óôï Þèïò ôùí áíôéðÜëùí, ìå ôç âïÞèåéá ôïõ åðéêñéôéêïý ýöïõò.
Ïé ÷áñáêôçñéóôéêÝò öñÜóåéò/åêöñÜóåéò ðïõ ðñïäßäïõí Ýíôïíá êñéôéêü ýöïò, åßíáé:
«åßíáé ôïõëÜ÷éóôïí åðéðüëáéåò êáé ðñïäßäïõí Üãíïéá êáé áäéêáéïëüãçôï ðáíéêü», «Á-
íÞêïõí óôç ìõèéóôïñéïðïßçóç ôçò åðéóôÞìçò», «åßíáé ìÜëëïí åîïñãéóôéêÞ üôé ôüóï ðïë-
ëïß ...», «Ïé áóôåéüôçôåò ...», «äå èÝëïõí ìåãÜëç óõæÞôçóç».
22ç ¢óêçóç:
ÄïêéìÜóôå íá áíáäéáôõðþóåôå ðñïöïñéêÜ Þ ãñáðôÜ ôçí áíáóêåõÞ ôçò Ü-

ðïøçò üôé ç êëùíïðïßçóç ðñïóâÜëëåé ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá (§ 2 êáé
3). ÐñïóÝîôå üôé ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß äéÜöïñá ìÝóá ðåéèïýò, üðùò
åðé÷åéñÞìáôá, ðáñáäåßãìáôá êáé åðéóôçìïíéêÜ ôåêìÞñéá.
ÁðÜíôçóç:
Ç êëùíïðïßçóç äåí ðñïóâÜëëåé ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá ãéáôß «äå äçìéïõñãåß
üìïéïõò áíèñþðïõò». Åêôüò áðü ôï äéáöïñåôéêü DNA ôùí ìéôï÷ïíäñßùí ìåôáîý äüôç
êáé êëþíïõ, êáèïñéóôéêü ñüëï ðáßæåé êáé ç åðßäñáóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. ¼ðùò áêñé-
âþò óõìâáßíåé, äçëáäÞ, êáé óôçí ðåñßðôùóç ôùí ìïíùïãåíþí äéäýìùí, üðïõ ëüãù ôïõ
ðåñéâÜëëïíôïò, ïé äéáöïñÝò ôïõò óôï ÷áñáêôÞñá åßíáé ðåñéóóüôåñåò áðü ôéò ïìïéüôç-
ôåò. ¢ëëùóôå, ôï ðåñéâÜëëïí åßíáé äéáöïñåôéêü óôïí êÜèå Üíèñùðï êáôÜ ìßá ãåíéÜ, áí
õðÜñîåé êëùíïðïßçóç áíèñþðïõ, êáé ìïíáäéêü óôïí êÜèå Üíèñùðï, áðü ôç óôéãìÞ
ðïõ ãåííéÝôáé öõóéïëïãéêÜ.
23ç ¢óêçóç:
Ðïéïé åßíáé ïé êßíäõíïé ðïõ ìðïñïýí íá ðñïêýøïõí áðü ôçí êëùíïðïßçóç;

Áíáðôýîôå ôéò óêÝøåéò óáò ìå âÜóç üóá áíáöÝñïíôáé óôï êåßìåíï êáé üóá
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 262
åðéðëÝïí Ý÷åéò åíäå÷ïìÝíùò õðüøç ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá.

ÁðÜíôçóç:
Áíáìößâïëá ïé ðñáêôéêÝò åöáñìïãÝò ôçò êëùíïðïßçóçò (êëùíéóìïý) õðüó÷ïíôáé
ðïëëÜ ãéá ôç èåñáðåßá áíéÜôùí áóèåíåéþí êáé ôçí ôåëåéïðïßçóç ôùí ÷åéñïõñãéêþí å-
ðåìâÜóåùí. Ùóôüóï, áðü öéëïóïöéêÞ Üðïøç åßíáé áíçóõ÷çôéêÝò. Ôï åíäå÷üìåíï ðá-
ñáãùãÞò áíèñùðßíùí êëþíùí áðü Ýíá ìüíï âåëôéùìÝíï Üôïìï, ìðïñåß íá åîáóöáëß-
óåé ôçí åð’ áüñéóôï áíáðáñáãùãÞ åéäéêþí ãåíåôéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí.
¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü, ï êßíäõíïò íá ÷ñçóéìïðïéçèåß áõôÞ ç åðéóôçìïíéêÞ áíá-
êÜëõøç ãéá ôåëåßùò äéáöïñåôéêïýò óêïðïýò, ãåííÜåé ðïëëÜ åñùôçìáôéêÜ. ¼ðùò ãéá ôï
ðïéïò èá Ý÷åé ôç äýíáìç íá áðïöáóßæåé ãéá ôç äéáôÞñçóç ïñéóìÝíùí ãåíåôéêþí ÷áñá-
êôçñéóôéêþí êáé ðïéïò ãéá ôçí áðüññéøç êÜðïéùí Üëëùí.
ÅðéðñïóèÝôùò, ðñÝðåé íá åîáóöáëéóôåß üôé ï êëùíéóìüò èá áöïñÜ áõóôçñÜ, ìüíï
êõôôáñéêÝò óåéñÝò, ðïõ óêïðü èá Ý÷ïõí íá áðáëýíïõí ôïí ðüíï áð’ ôïõò áíßáôá áñ-
ñþóôïõò. ¼ðùò ðñÝðåé íá äéáóöáëéóôåß êáé ôï åîÞò: üôé ç êëùíïðïßçóç áíèñþðùí èá
ðñï÷ùñÞóåé, ìüíï üôáí èá õðÜñîïõí ëüãïé áìéãþò éáôñéêïß êáé ôá å÷Ýããõá üôé ôá âñÝ-
öç äå èá Ý÷ïõí ìéêñÝò Þ ìåãÜëåò óõããåíåßò áíùìáëßåò, äå èá õðïöÝñïõí Þ èá åßíáé
åðéññåðÞ óå íïóÞìáôá êáé èá ðåèÜíïõí ãñÞãïñá.
24ç ¢óêçóç:
Íá óõíïøßóåéò ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá ãéá ôï èÝìá ôçò êëùíïðïßçóçò

óå Ýíá êåßìåíï (10 óôß÷ïõò). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 181)
ÁðÜíôçóç:
Ç êëùíïðïßçóç äåí åßíáé ï áõñéáíüò åöéÜëôçò ãéá ôçí áíèñùðüôçôá ãéáôß ïýôå «Ý-
îù áðü ôç öýóç» åßíáé, ïýôå «ðñïóâÜëëåé ôçí áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá»· ôïõëÜ÷éóôïí ü-
÷é ðåñéóóüôåñï áð’ üôé ôçí ðñïóâÜëëïõí ï èÜíáôïò áðü ðåßíá, ç ïéêïíïìéêÞ êáé óå-
îïõáëéêÞ åêìåôÜëëåõóç ôùí ðáéäéþí óÞìåñá.
Ç êëùíïðïßçóç êõôôáñéêþí óåéñþí ìðïñåß íá Ý÷åé åõåñãåôéêÜ áðïôåëÝóìáôá óôç
èåñáðåßá áíéÜôùí áññþóôùí êáé íá åðéôñÝøåé ôçí åîÝëéîç ôùí èåñáðåõôéêþí éáôñéêþí
ìåèüäùí. Áíáìößâïëá, üìùò, èá Ý÷åé êáé áñíçôéêÝò åðéðôþóåéò, áí ÷ùñßò áìéãþò éá-
ôñéêïýò ëüãïõò ðñï÷ùñÞóïõìå óôïí «êëùíéóìü» íåïãíþí, ðïõ èá Ý÷ïõí ìéêñÝò Þ ìå-
ãÜëåò óõããåíåßò áíùìáëßåò, áõîçìÝíç èíçóéìüôçôá êáé èá åßíáé åðéññåðÞ óå Üëëåò á-
óèÝíåéåò. Ïðüôå, ïé åðéôñïðÝò âéïçèéêÞò ðñÝðåé íá óôñÝøïõí ôçí ðñïóï÷Þ ôïõò ðñïò
áõôÜ ôá «ìåëëïíôéêÜ» êáé «ðáñáêéíäõíåõìÝíá» Üëìáôá ðñïò ôá åìðñüò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 263
25ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò õðïóôçñßæåé «ç Üãíïéá ðñïêáëåß öüâï êáé äçìéïõñãåß ðñï-

êáôáëÞøåéò. Åßíáé óõíåðþò áíÜãêç íá åîïéêåéþíåôáé ç êïéíùíßá ìå ôá å-
ðéôåýãìáôá ôçò åðéóôÞìçò ãéá íá ìç ôá öïâÜôáé». (Ôï ôìÞìá áõôü äåí ðåñé-
ëáìâÜíåôáé óôï áðüóðáóìá). Ðïéåò ðëçñïöïñßåò áíôëÞóáôå åóåßò áðü ôï
êåßìåíï; Óáò âïÞèçóáí ïé ðëçñïöïñßåò áõôÝò íá áðáëëáãåßôå áðü êÜðïé-
ïõò öüâïõò Þ áðü êÜðïéá ðñïêáôÜëçøç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 181)
ÁðÜíôçóç:
ÓáöÝóôáôá, ï åðéóôçìïíéêÜ ôåêìçñéùìÝíïò ëüãïò åíüò åéäéêïý âïçèÜåé óôçí åíç-
ìÝñùóç ôïõ áíáãíùóôéêïý êïéíïý. Ïé åéäéêÝò ãíþóåéò öùôßæïõí åêåßíá ôá óçìåßá ðïõ
äåí åßíáé áðïóáöçíéóìÝíá êáé ãéá áõôü ðñïêáëïýí áíáóöÜëåéá. Ãéáôß üðùò åßíáé ãíù-
óôü, ôï «Üöáôï», ôï ìáêñéíü êáé ôï Üãíùóôï ðñïêáëïýí öüâï óôïí Üíèñùðï. Ùóôüóï,
ôï èÝìá ðïõ áíáëýåôáé Ý÷åé öéëïóïöéêÝò êáé çèéêÝò ðñïåêôÜóåéò, ïé ïðïßåò äåí êáëý-
ðôïíôáé áðü ôçí åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõ áñèñïãñÜöïõ.
Ïé ðëçñïöïñßåò ðïõ áíôëïýìå áðü ôï Üñèñï åßíáé:
á) Ç êëùíïðïßçóç äåí åßíáé åöéÜëôçò ãéáôß äå äçìéïõñãåß üìïéïõò áíèñþðïõò.
â) Ôï D.N.A. ôùí ìéôï÷ïíäñßùí ôïõ äüôç äåí åßíáé üìïéï ì’ áõôü ôïõ êëþíïõ.
ã) Ôï ðåñéâÜëëïí äéáäñáìáôßæåé êáèïñéóôéêü ñüëï ôüóï åíäïìçôñéêÜ, üóï êáé áñ-
ãüôåñá, ìåôÜ ôç ãÝííçóç ôïõ áíèñþðïõ.
ä) ÅéäéêÜ, ãéá ôïí «áíèñþðéíï êëþíï», ôï ðåñéâÜëëïí èá åßíáé äéáöïñåôéêü êáôÜ
ìßá ïëüêëçñç ãåíéÜ, áðü åêåßíï ôïõ äüôç.
å) Ç êëùíïðïßçóç êõôôáñéêþí óåéñþí èá âïçèÞóåé óôç èåñáðåßá äýóêïëá áíôéìå-
ôùðßóéìùí áóèåíåéþí êáé ôïí ðåñéïñéóìü ôïõ áíèñþðéíïõ ðüíïõ.
óô) Ç êëùíïðïßçóç áíèñùðßíùí åìâñýùí ðñÝðåé íá ãßíåé üôáí äïèïýí ôá å÷Ýããõá
ãéá ôçí áóöáëÞ ìåôáãåííçôéêÞ ôïõò ðïñåßá êáé üôáí óõíôñÝîïõí áìéãþò éáôñéêïß ëüãïé.
26ç ¢óêçóç:
Íá áíáðôýîåôå óå Ýíá êåßìåíï (2 óåëßäùí ðåñßðïõ) ôç öñÜóç ôïõ óõããñá-

öÝá: «Ç Üãíïéá ðñïêáëåß öüâï êáé äçìéïõñãåß ðñïêáôáëÞøåéò». Óôï êåß-
ìåíï óáò ðñïóðáèÞóôå íá äéåñåõíÞóåôå ôçí éó÷ý ôçò ðáñáðÜíù Üðïøçò óå
äéÜöïñïõò ôïìåßò ôçò ðñïóùðéêÞò êáé êïéíùíéêÞò æùÞò, áêïëïõèþíôáò
ôïí ôñüðï áíÜðôõîçò åíüò äïêéìßïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 182)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 264
ÁðÜíôçóç:
Ç áíèñþðéíç åîÝëéîç ÷áñáêôçñßóôçêå áðü ìßá äéáñêÞ áðåëåõèåñùôéêÞ ðïñåßá áð’
ôá êáôáíáãêáóôéêÜ äåóìÜ ôçò ðíåõìáôéêÞò äïõëåßáò, ôçò Üãíïéáò, ôùí ðñïêáôáëÞøåùí
êáé ôùí äåéóéäáéìïíéþí. ÁðÝíáíôé ó’ áõôü ôï ðëÝãìá ðïõ ôïí êñáôïýóå óöé÷ôÜ öõëáêé-
óìÝíï, ï Üíèñùðïò áíôÝôáîå ôï ìïíáäéêü ôïõ üðëï. Áõôü ôï «äþñï», ðïõ ôïí êÜíåé íá
îå÷ùñßæåé áð’ üëá ôá Ýìâéá üíôá ôïõ ðëáíÞôç, ôç íüçóç.
Ç íüçóç ó’ áõôÜ ôá ðñþôá äýóêïëá âÞìáôá, Þôáí ôï åñãáëåßï ôçò áíáêÜëõøçò ôïõ
öõóéêïý êüóìïõ, ôùí áéôéáêþí ó÷Ýóåùí, ðïõ ôç äéÝðïõí êáé ôùí ôñüðùí, ðïõ èá ôïõ
åðÝôñåðáí íá ôçí «êáèõðïôÜîåé», åîáóöáëßæïíôáò ôç æùÞ êáé ôçí åõçìåñßá ôïõ.
Ùóôüóï õðáíá÷ùñÞóåéò, ëáíèáóìÝíåò åêôéìÞóåéò êáé ïðéóèïäñüìçóç ôçò óêÝøçò
êáé ôçò Ýñåõíáò õðÞñîáí ðÜíôïôå. Ç ôå÷íïëïãéêÞ åðáíÜóôáóç äå âÜäéæå ôáõôü÷ñïíá ìå
ôçí êïéíùíéêÞ. Ï Ãáëéëáßïò ìðïñåß íá äéáôýðùóå ôçí Üðïøç üôé «ç ãç êéíåßôáé», üìùò
ï öüâïò ãéá ôï Üãíùóôï êáé ç Üãíïéá, ðñïóðÜèçóáí íá ôïí öéìþóïõí.
Ïé ëüãïé áõôÞò ôçò ÷ñïíéêÞò êáèõóôÝñçóçò áíÜìåóá óôçí ðíåõìáôéêÞ êáôÜêôçóç êáé
ôçí êïéíùíéêÞ áðïäï÷Þ åßíáé óõíõöáóìÝíïé ìå ôïí áíèñþðéíï øõ÷éóìü êáé ôçí éêáíü-
ôçôá ðïõ äéáèÝôåé ç áíèñþðéíç êïéíùíßá, ùò ïñãáíéóìüò íá åðéâÜëëåé ôá ìïíôÝëá óõ-
ìðåñéöïñÜò óôçí ðíåõìáôéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ ðñùôïðïñßá êáé íá áöïìïéþíåé «÷ùñßò
êñáäáóìïýò» ôá áðïôåëÝóìáôá áõôÞò ôçò ðñùôïðïñßáò óå êïéíùíéêü åðßðåäï. Ðñüêåéôáé
ãéá ìßá äýóêïëç êáé åðþäõíç äéáäéêáóßá, ðïõ åìðïäßæåôáé åðéðñïóèÝôùò, áð’ ôï ìüíéìï
å÷èñü ôçò áíèñþðéíçò ðñïüäïõ ôçí Ýëëåéøç ðíåõìáôéêÞò êáëëéÝñãåéáò êáé ôçí Üãíïéá.
Ùò èëéâåñÜ ðåñéóôáôéêÜ ïðéóèïäñïìéêÞò óõìðåñéöïñÜò ëüãù Üãíïéáò, ìðïñïýìå
íá áíáöÝñïõìå óôï ðåäßï ôùí áíèñùðßíùí ó÷Ýóåùí ôï ñáôóéóìü. Áõôü ôï äüãìá, äç-
ëáäÞ, ðïõ óôçñßæåôáé óôç «öõëåôéêÞ» ðñïêáôÜëçøç êáé ðñïùèåßôáé åîáéôßáò ôçò áðïõ-
óßáò «óôéâáñÞò» åêðáéäåõôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò êáé ðíåõìáôéêïý ëüãïõ.
Óôï ðåäßï ôçò Ýñåõíáò êáé ôçò åðéóôÞìçò, ôï öáéíüìåíï ãßíåôáé ïîýôåñï. Ãéá ëüãïõò
ðïõ óõíäÝïíôáé êáé ìå ôçí Ýëëåéøç åêëáúêåõôéêÞò ðñïóðÜèåéáò, ïé åîåëßîåéò åñìçíåýï-
íôáé «êáôÜ ôï äïêïýí» áðü ôïí åðéðüëáéï, åíôõðùóéïèçñéêü êáé ðñïâëçìáôéêü ëüãï ôùí
Ì.Ì.Å. Åîçãïýìáóôå: ôï ðéï óõíçèéóìÝíï öáéíüìåíï åßíáé, ìéá óçìáíôéêÞ åðéóôçìïíé-
êÞ áíáêÜëõøç íá ìåôáôñÝðåôáé, åñÞìçí ôçò åðéóôçìïíéêÞò êïéíüôçôáò, óå ðåäßï äéáîé-
öéóìþí áíáñìïäßùí ðñïóþðùí («äéáóçìïôÞôùí» ôçò ôçëåüñáóçò), ðïõ êéíäõíïëï-
ãïýí, ðáñáðëçñïöïñïýí êáé äçìéïõñãïýí öïâßåò óôïõò áíåíçìÝñùôïõò ôçëåèåáôÝò.
Ôï ðñüâëçìá åßíáé ïîý ãéáôß åäþ åêôüò ôïõ «ðáñáìïñöùôéêïý» ñüëïõ ôçò ôçëåüñá-
óçò, õðåéóÝñ÷åôáé êáé ï ñüëïò ôùí ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí, ðïõ ïöåßëïõí íá ÷ôõðÞ-
óïõí ôçí Üãíïéá êáé êõñßùò ôéò «ôåñáôïãåíÝóåéò» ðïõ åêåßíç äçìéïõñãåß.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 265
á) íôåíôåñìéíéóìüò, ïõìáíéóìüò: áíáæçôÞóôå ôçí ðñïÝëåõóç êáé ôç óçìá-

óßá ôùí ëÝîåùí ìå ôç âïÞèåéá ëåîéêïý.
â) èíçóéãåíÞò, êõïöïñþ-ïýìáé, åìöõóþ, êáôáññßðôù, ôñáõìáôßæù: íá óõ-
æçôÞóåôå ôç ìåôáöïñéêÞ ÷ñÞóç ôùí ëÝîåùí, íá ôéò óõíäõÜóåôå ìå ôéò êá-
ôÜëëçëåò ëÝîåéò ð.÷. èíçóéãåíÞò õðüèåóç, åìöõóþ ðÜèïò, êáôáññßðôù
ìéá èåùñßá êôë. êáé íá ó÷çìáôßóåôå öñÜóåéò.
ã) ÷ñçóéìïðïéÞóôå óå öñÜóåéò ôá ðáñáêÜôù ïíïìáôéêÜ óýíïëá: åðßìá÷ï
èÝìá, ãåíéêüëïãç äéáêÞñõîç, áíáó÷åôéêüò ìç÷áíéóìüò, áíáóôñÝøéìç
ðïñåßá, áðïäåêôÞ åöáñìïãÞ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 182)
ÁðÜíôçóç:
á) Ç ëÝîç íôåíôåñìéíéóìüò åßíáé ìåôáöïñÜ óôá åëëçíéêÜ ôïõ îåíéêïý üñïõ (âë. áã-
ãë.) determinism, ï ïðïßïò ðáñÜãåôáé áðü ôï ãáëëéêü ñÞìá determiner «ðñïó-
äéïñßæù, êáèïñßæù» êáé áõôü, áðü ôï ëáôéíéêü determino. Ç ëáôéíéêÞ ëÝîç ðáñÜãå-
ôáé áðü ôï de+terminus «üñéï, üñïò».
Ï íôåôåñìéíéóìüò åßíáé ç öéëïóïöéêÞ èåùñßá óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá üëá ôá öáé-
íüìåíá, ôá ãåãïíüôá óõìâáßíïõí óýìöùíá ìå ôïõò öõóéêïýò êáé áíôéêåéìåíéêïýò
íüìïõò.
Ç ëÝîç ïõìáíéóìüò åßíáé ìåôáöïñÜ óôá åëëçíéêÜ ôïõ îåíéêïý üñïõ (ðñâë. íåïëáô.)
humanismus ðïõ ðáñÜãåôáé áðü ôï humanus «áíèñþðéíïò» êáé áõôü ìå ôç óåé-
ñÜ ôïõ áðü ôï ëáôéíéêü ïõóéáóôéêü homo «Üíèñùðïò».
Ï ïõìáíéóìüò (áíèñùðéóìüò) Þôáí ôï êßíçìá ðïõ îåêßíçóå óôç Ä. Åõñþðç êáôÜ
ôçí ÁíáãÝííçóç êáé ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí ðñïóðÜèåéá åîýøùóçò ôïõ áíèñùðß-
íïõ ðíåýìáôïò êáé ôçí áíáâßùóç ôïõ åëëçíïñùìáúêïý êëáóéêïý ðáñåëèüíôïò. Ïõ-
ìáíéóìüò åßíáé êáé ç öéëïóïöéêÞ èåùñßá ðïõ ôïðïèåôåß ôïí Üíèñùðï õðåñÜíù ü-
ëùí ôùí Üëëùí óôïé÷åßùí, ðñáãìÜôùí, áîéþí.
â) Ç ìåôáöïñéêÞ ÷ñÞóç ôçò ãëþóóáò åßíáé ðéï ðáñáóôáôéêÞ, Üìåóç êáé õðïâëçôéêÞ êáé
ãé’ áõôü ÷ñçóéìïðïéåßôáé ôüóï óôïí ðåæü üóï êáé ôïí ðïéçôéêü ëüãï.
• èíçóéãåíÞò áéôßá, èíçóéãåíÞò áðüðåéñá
• êõïöïñïýí êéíäýíïõò, êõïöïñåßôáé ìéá éäÝá
• åìöõóþ ðíïÞ, åìöõóþ èÜññïò, åìöõóþ ðßóôç
• êáôáññßðôù å÷èñéêü áåñïðëÜíï, êáôáññßðôù èåùñßåò, êáôáññßðôù ñåêüñ
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 266
• ôñáõìáôßæù Ýíáí Üíèñùðï, ôñáõìáôßæù ôçí øõ÷Þ ôïõ, ôñáõìáôßæù Ýíá ìíçìåßï.
ã) • Ç äéáöùíßá åß÷å ùò åðßìá÷ï èÝìá, ôçí ðáñá÷þñçóç äáóéêþí åêôÜóåùí ãéá ïé-
êïäüìçóç.
• Äåí åéóÞëèå óôçí ïõóßá, áëëÜ ðåñéïñßóôçêå óå ãåíéêüëïãåò äéáêçñýîåéò.
• Ç ðñùôïâïõëßá ôùí êáôïßêùí ãéá ôç óùôçñßá ôïõ × äÜóïõò ëåéôïýñãçóå ùò á-
íáó÷åôéêüò ìç÷áíéóìüò, óôá ó÷Ýäéá ôçò Ø åôáéñåßáò.
• Ï ãéáôñüò ÷áñáêôÞñéóå ôçí ðïñåßá ôïõ áóèåíïýò ìç áíáóôñÝøéìç.
• Ç áðïäåêôÞ åöáñìïãÞ ôùí êáíüíùí äéêáßùí ðñïöõëÜóóåé ôéò áíèñþðéíåò
êïéíùíßåò áðü ôçí êáôáóôñïöÞ.
28ç ¢óêçóç:
á) Íá áíôéêáôáóôÞóåôå ôéò õðïãñáììéóìÝíåò ëÝîåéò ìå Üëëåò éóïäýíáìåò

ëÝîåéò/åêöñÜóåéò:
á) ... äåí Ý÷åé êáíÝíá ëüãï íá ðñïóöýãåé óôçí êëùíïðïßçóç.
á) ... õðïíïìåýåé ôï ìÝëëïí ôïõò.
á) ... ç áíèñþðéíç áîéïðñÝðåéá åõôåëßæåôáé êáèçìåñéíÜ óå ðáãêüóìéá êëß-
ìáêá.
á) ... äåí ðñÝðåé íá áíáóôáëåß ç åðéóôçìïíéêÞ ðñüïäïò.
á) ... ïé âéïçèéêÝò åðéôñïðÝò ðñÝðåé íá åðéêåíôñùèïýí óå åîåëßîåéò.
â) Íá óõíäõÜóåôå ôéò õðïãñáììéóìÝíåò ëÝîåéò ìå Üëëåò êáôÜëëçëåò, ãéá íá
ó÷çìáôßóåôå äéêÝò óáò öñÜóåéò ð.÷. ðñïóöåýãù óå äéåèíÞ ïñãáíéóìü,
óå äéêçãüñï êôë. áíáóôÝëëù ôçí áðåñãßá, ôç ëåéôïõñãßá, ôçí Ýêäïóç å-
íôýðïõ êôë., õðïíïìåýù ôï êýñïò, ôç èÝóç êÜðïéïõ, ôçí ïéêïíïìßá êôë.
åðéêåíôñþíù ôï åíäéáöÝñïí, ôçí ðñïóï÷Þ ìïõ êôë. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-
âëßïõ 182)
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé éóïäýíáìåò ëÝîåéò/åêöñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
ðñïóöýãåé = êáôáöýãåé
õðïíïìåýåé = õðïóêÜðôåé, åðéâïõëåýåôáé
åõôåëßæåôáé = åîåõôåëßæåôáé, õðïâéâÜæåôáé
áíáóôáëåß = ìáôáéùèåß, åìðïäéóôåß, óôáìáôÞóåé
åðéêåíôñùèïýí = åóôéáóôïýí, óõãêåíôñùèïýí
• Ï × ðñïóÝöõãå óôï Óõìâïýëéï ôçò Åðéêñáôåßáò ãéá íá äéêáéùèåß.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 267
• Ìå ôéò åíÝñãåéÝò ôïõ õðïíüìåõóå ôç âéùóéìüôçôá ôçò åôáéñåßáò.

• Ìå ôç èáíáôéêÞ ðïéíÞ åõôåëßæåôáé ç áîßá ôçò áíèñþðéíçò æùÞò.
• Ç áðåñãßá ðñÝðåé íá áíáóôáëåß ãéáôß ðëÞôôåôáé ôï åèíéêü óõìöÝñïí.
• Ïé ðñïóðÜèåéåò óáò ðñÝðåé íá åðéêåíôñùèïýí óôçí áíáêÜëõøç ôùí âáóéêþí
áéôßùí ôïõ öáéíïìÝíïõ.
29ç ¢óêçóç:
Óêåöôåßôå êáé óõæçôÞóôå ôéò åðéðôþóåéò ðïõ åíäÝ÷åôáé íá Ý÷åé óôç æùÞ ôïõ
áíèñþðïõ ç áíÜëõóç ôïõ ãïíéäéþìáôïò. Ãéá ðáñÜäåéãìá óêåöôåßôå ìå ðïé-
ïõò ôñüðïõò ïé ðëçñïöïñßåò ó÷åôéêÜ ìå ôá ãåíåôéêÜ ìáò óôïé÷åßá ìðïñïýí
íá åðçñåÜóïõí ôç æùÞ ôïõ áôüìïõ óôïí ôïìÝá ôçò åñãáóßáò êáé ôçò áóöÜ-
ëéóçò ôïõ åñãáæïìÝíïõ Þ ðïéá ðñïâëÞìáôá ìðïñåß íá ðñïêýøïõí áðü ôéò
ðëçñïöïñßåò áõôÝò óôéò ó÷Ýóåéò åíüò æåõãáñéïý.
ÁðÜíôçóç:
Ôï çèéêü/öéëïóïöéêü ðñüâëçìá ðïõ ãåííÜôáé áðü ôçí áíáêÜëõøç/áíÜëõóç ôïõ
ãïíéäéþìáôïò áöïñÜ óôç ÷ñÞóç áõôïý ôïõ åßäïõò ôùí ðëçñïöïñéþí. Ç èåñáðåõôéêÞ
ðôõ÷Þ ôïõ åðéôåýãìáôïò âñßóêåôáé õðåñÜíù óõæÞôçóçò áöïý åêêéíåß áðü áíèñùðéóôé-
êÝò áöåôçñßåò ìå óêïðü ôçí «ïéêïíïìßá» êáé ôï «êáëýôåñï éáìáôéêü áðïôÝëåóìá» ãéá
ôïí Üíèñùðï.
Ùóôüóï, ç êáôáëïãïãñÜöçóç ôïõ ãïíéäéþìáôïò, áí äåí ëçöèïýí ôÜ÷éóôá, íïìïèå-
ôéêÜ ìÝôñá, èá êáôáóôåß Ýíá åßäïò «çëåêôñïíéêïý öáêåëþìáôïò» ðïõ èá ïäçãÞóåé ó’ Ý-
íá åßäïò êïéíùíéêïý áðïêëåéóìïý, áöïý ïé «ãåíåôéêÜ åðéâáñõìÝíïé» Üíèñùðïé èá óôå-
ñïýíôáé óôïé÷åéþäç äéêáéþìáôá üðùò: áóöáëéóôéêÜ ðñïãñÜììáôá, óõíôÜîåéò, äùñåÜí
õãåéïíïìéêÞ ðåñßèáëøç êáé Üëëá óõíáöÞ.
Ôéò ßäéåò åðéðôþóåéò èá åß÷å êáé óôç æùÞ åíüò æåõãáñéïý, áöïý èá åðçñÝáæå óå ìå-
ãÜëï âáèìü ôéò, ìåôáîý ôïõò, ó÷Ýóåéò êáé ôéò ìåëëïíôéêÝò ðñïïðôéêÝò. Ùò óõãêåêñéìÝ-
íï ðáñÜäåéãìá èá ìðïñïýóáìå íá áíáöÝñïõìå ôïí «åõãïíéóìü», ðïõ õðü áêñáßåò
óõíèÞêåò ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå áêñáßåò óõìðåñéöïñÝò, ðïõ èõìßæïõí ïëïêëçñùôéêÜ
êáèåóôþôá èåìåëéùìÝíá óôç óùìáôéêÞ êáé ðíåõìáôéêÞ õðåñï÷Þ óõãêåêñéìÝíïõ ëáïý.
Ïé åíôõðùóéáêÝò ðñáãìáôéêÜ, åðéôåýîåéò ôçò âéïôå÷íïëïãßáò ìáò åðéôñÝðïõí íá áôå-
íßæïõìå ôï ìÝëëïí ìå áíÜìåéêôá óõíáéóèÞìáôá. Áéóéïäïîßá, áðü ôç ìßá, ãéá ôçí ðñüï-
äï ðïõ óõíôåëåßôáé õðÝñ ôïõ áíèñþðïõ êáé öüâï, áð’ ôçí Üëëç, ãéá ôçí õðïâïëéìáßá
óêÝøç ïñéóìÝíùí öïñÝùí êáé ïñãáíéóìþí.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 268
30ç ¢óêçóç:
Ôé ðñïóðáèåß íá åðéóçìÜíåé ï óõããñáöÝáò óôï Üñèñï ôïõ êáé ðïéï åßíáé ôï

âáóéêü åñþôçìá ðïõ èÝôåé ðñïò äéåñåýíçóç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 188)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ðñïóðáèåß íá åðéóçìÜíåé ôçí áîßá ôçò ÷ñÞóçò ôùí çëåêôñïíéêþí õ-
ðïëïãéóôþí óôç ó÷ïëéêÞ äéáäéêáóßá êáé ôçí áíÜãêç ýðáñîçò êÜðïéùí «êáíüíùí» å-
öáñìïãÞò, Ýôóé þóôå íá åðéôåõ÷èåß ôï åðéèõìçôü áðïôÝëåóìá (ïìáëÞ áíÜðôõîç ôùí øõ-
÷ïðíåõìáôéêþí äõíáôïôÞôùí ôïõ ðáéäéïý). Ôï âáóéêü åñþôçìá ðïõ èÝôåé ðñïò äéåõêñß-
íçóç åßíáé ôï áí Ý÷ïõí ëçöèåß õðüøç üëá åêåßíá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðáéäéïý, þóôå
íá ãßíåé ç åðáöÞ ìå ôïí õðïëïãéóôÞ, åõ÷Üñéóôç, åëêõóôéêÞ êáé áðïäïôéêÞ.
31ç ¢óêçóç:
Íïìßæåôå üôé ï óõããñáöÝáò åßíáé õðÝñ Þ êáôÜ ôçò ÷ñÞóçò ôçò ðëçñïöïñé-
êÞò óôçí åêðáßäåõóç; Íá äéêáéïëïãÞóåôå ôçí ÜðïøÞ óáò ìå ðáñáðïìðÝò
óôï êåßìåíï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 188)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ôÜóóåôáé õðÝñ ôçò ÷ñÞóçò ôùí õðïëïãéóôþí óôçí åêðáßäåõóç, áëëÜ
ìå êÜðïéåò åðéöõëÜîåéò, ðïõ ìðïñïýí íá óõíïøéóôïýí ìå ôïí üñï: «áôïìéêÝò äéáöï-
ñÝò» ôùí ìáèçôþí.
Ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá ðïõ äéêáéïëïãïýí ôçí ÜðïøÞ ìáò åßíáé:
á) «Ùóôüóï, ç ðñþéìç åéóáãùãÞ .. äåîéïôÞôùí ôïõ ðáéäéïý», «ðÜíôùò ãéá ôï ðáéäß ôçò
ó÷ïëéêÞò çëéêßáò ... êáé üóåò áëëáãÝò åðéèõìåß (Lewin, Boruta and Vasconellos,
1983)» [ðáñÜãñáöïò 4].
â) «ôÝôïéá åõñÞìáôá åßíáé áóöáëþò åíèáññõíôéêÜ ... óáöÞ êáé ïñéóôéêÜ» [ðáñÜãñáöïò
5].
ã) «Ç ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ óôïí ôïìÝá áõôüí åßíáé êáé åðéèõìçôÞ êáé ùöÝëéìç» [ðáñÜãñá-
öïò 6].
ä) «¸íá ðñüãñáììá äéäáêôéêü ìå Ç/Õ ... ðïõ Ý÷åé ôéò ðåñéóóüôåñåò ðéèáíüôçôåò íá ðå-
ôý÷åé ôïõò óôü÷ïõò ôïõ» [ðáñÜãñáöïò 19].
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 269
32ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå, ìå âÜóç ôçí åìðåéñßá óáò, ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá üôé ôï öý-
ëï åßíáé Ýíáò ðáñÜãùí áôïìéêþí äéáöïñþí ðïõ ðñÝðåé íá ëçöèåß õðüøç ãéá
ôç ÷ñÞóç ôïõ õðïëïãéóôÞ óôçí åêðáßäåõóç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 188)
ÁðÜíôçóç:
Ç åðéóôçìïíéêÞ ðáñáôÞñçóç ðïõ åêèÝôåé ï óõããñáöÝáò óôï Üñèñï ôïõ óõíçãïñåß
óôï üôé ôï öýëï åßíáé Ýíáò ðáñÜãïíôáò áôïìéêþí äéáöïñþí. Êáé ôïýôï ãßíåôáé óáöÝò
êáé óôçí ðñïèõìßá ìå ôçí ïðïßá áãüñéá êáé êïñßôóéá ðñïóåããßæïõí ôïí Ç/Õ, êáôÜ ôç
äéÜñêåéá ôçò ó÷ïëéêÞò ôïõò äéáäñïìÞò.
Ç Ýñåõíá Ý÷åé êáôáëÞîåé óôï óõìðÝñáóìá, üôé ç ðïéïôéêÞ áëëáãÞ óôç ó÷Ýóç ôùí êï-
ñéôóéþí ìå ôïí çëåêôñïíéêü õðïëïãéóôÞ óõìâáßíåé óôáäéáêÜ, ìåôÜ ôï ðÝñáò ôçò ó÷ïëé-
êÞò çëéêßáò.
Ïé ëüãïé ôïõ öáéíïìÝíïõ åßíáé øõ÷ïëïãéêïß (áðÝ÷èåéá ãéá ôá çëåêôñïíéêÜ ðáé÷íßäéá
âßáò), áí êáé õðïóôçñß÷èçêå åðßóçò, üôé ç Üñíçóç ôùí êïñéôóéþí óõíäÝåôáé ìå ôéò ãåíé-
êüôåñåò åðéäüóåéò ôïõò óôá ìáèçìáôéêÜ êáé ôçí êáôáíüçóç ôïõ ÷þñïõ. ¼ðïéïé, üìùò
êé áí åßíáé ïé ëüãïé, ïé öïñåßò ôçò åêðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò ðñÝðåé íá åíéó÷ýïõí ôçí
åíáó÷üëçóç ôùí êïñéôóéþí ìå ôïõò Ç/Õ, ãéáôß üôáí ôï êÜíïõí åßíáé ôï ßäéï áðïôåëå-
óìáôéêÜ ìå ôá áãüñéá.
33ç ¢óêçóç:
Ðþò êñßíåôå ôçí Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá üôé ç åîùóôñÝöåéá Þ ç åóùóôñÝ-

öåéá åðçñåÜæåé ôç ó÷Ýóç ôïõ ÷ñÞóôç ìå ôïí õðïëïãéóôÞ;
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ùò øõ÷ïëüãïò/åñåõíçôÞò åßíáé ãíþóôçò ôçò ó÷åôéêÞò âéâëéïãñáößáò
êáé ôùí ðéï ðñüóöáôùí åñåõíþí ó÷åôéêÜ ìå ôçí åðßäñáóç ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ôçò
ðñïóùðéêüôçôáò ôïõ ðáéäéïý óôç ó÷Ýóç ôïõ, ìå ôïí õðïëïãéóôÞ. ÐÜíôùò áðü ëïãéêÞ Ü-
ðïøç, ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðñïóùðéêüôçôáò åðçñåÜæïõí ãåíéêÜ, ôçí åíáó÷üëçóÞ ìáò
ìå äéÜöïñïõò ôïìåßò.
ÅéäéêÜ, ãéá ôá åîùóôñåöÞ ðáéäéÜ, ç óõíå÷Þò êáé åðéôõ÷Þò ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ, ôá âïç-
èÜåé, ãéáôß ôïõò äßíåé ôçí áßóèçóç, ìå ôéò «åíôïëÝò» ðïõ ôïõ äßíïõí, üôé åëÝã÷ïõí ôçí êá-
ôÜóôáóç êáé ôá ðñÜãìáôá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 270
34ç ¢óêçóç:
Óôï óõãêåêñéìÝíï êåßìåíï ðáñáôçñïýìå êÜðïéá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ

ôïõ åðéóôçìïíéêïý ëüãïõ, üðùò ôçí ðñïóåêôéêÞ ôåêìçñßùóç Üðïøçò ìå Ý-
ãêõñá åðéóôçìïíéêÜ äåäïìÝíá, ôçí êñéôéêÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôç ó÷åôéêÞ âé-
âëéïãñáößá, ôçí åðéäßùîç ôçò áíôéêåéìåíéêüôçôáò. Ï óõããñáöÝáò, ðñÜã-
ìáôé, ðñïóðáèåß óõóôçìáôéêÜ íá ôåêìçñéþóåé ôçí êÜèå Üðïøç ôïõ, ðáñá-
ðÝìðïíôáò óå ó÷åôéêÝò Ýñåõíåò. Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, üìùò, áíôéìåôùðßæåé
êñéôéêÜ ôéò Ýñåõíåò áõôÝò êáé åêöñÜæåé ôéò åðéöõëÜîåéò ôïõ, üôáí êñßíåé ü-
ôé Ýíá èÝìá äåí Ý÷åé åîåôáóôåß ðëÞñùò êáé áðáéôåßôáé ðåñáéôÝñù Ýñåõíá, ãéá
íá óõíá÷èïýí áóöáëÝóôåñá óõìðåñÜóìáôá. Íá åíôïðßóåôå óôï êåßìåíï ï-
ñéóìÝíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 188)
ÁðÜíôçóç:
Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ðáñáäåßãìáôá ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
á) «Åßíáé óßãïõñá Ýíá èÝìá ðïõ áðáéôåß ðåñáéôÝñù Ýñåõíá ... êáé üóåò áëëáãÝò åðéèõ-
ìåß (Lewin, Boruta and Vasconellos, 1983)».
â) «¸ñåõíåò Ý÷ïõí äåßîåé ... (Degelman et al, 1986)».
ã) «ÔÝôïéá åõñÞìáôá åßíáé áóöáëþò åíèáññõíôéêÜ ... áðïëýôùò óáöÞ êáé ïñéóôéêÜ».
ä) «Áõôü åßíáé ìéá ìåôáãíùóôéêÞ éäéüôçôá ... (Ðáñáóêåõüðïõëïò, 1985)».
å) «Åêåß üðïõ ïé äéáöïñÝò åßíáé åíôïíüôåñåò ..... (Ðáñáóêåõüðïõëïò, 1992)».
óô) «Óôçí ðñáãìáôéêüôçôá, ìüíï Ýíáò (1) ... (Dulit, 1975)».
æ) «¼óïí áöïñÜ ôç ÷ñÞóç ... (Campbell and Schwartz, 1986)».
ç) «ÐÜíôùò èá ðñÝðåé íá åíèáññõíèåß ... (Lockheed, 1985)» êáé Üëëá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá.
35ç ¢óêçóç:
Ç óáöÞíåéá êáé ç áêñßâåéá óôç äéáôýðùóç åßíáé æçôïýìåíá óôïí åðéóôç-

ìïíéêü ëüãï. Ï óõããñáöÝáò óå áñêåôÜ óçìåßá ôïõ êåéìÝíïõ äéáóáöçíßæåé
Ýíáí üñï ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß Þ åðåîçãåß ìéá óêÝøç ôïõ. ×ñçóéìïðïéåß, åðß-
óçò, ðïëý ðñïóåêôéêÜ ëÝîåéò Þ åêöñÜóåéò ìå ôéò ïðïßåò äçëþíåé ìå áêñß-
âåéá «ôç óôÜóç» ôïõ áðÝíáíôé óôï èÝìá ðïõ èßãåé (ð.÷. «áóöáëþò», «íá á-
íôéìåôùðéóôïýí ðåñéóóüôåñï ùò äéåñåõíçôéêÜ» êôë.). Íá åðéóçìÜíåôå êÜ-
ðïéá ðáñáäåßãìáôá ãéá ôéò ðáñáðÜíù ðåñéðôþóåéò. ÐñïóÝîôå éäéáßôåñá ìå
ðïéåò ëÝîåéò/öñÜóåéò äéáôõðþíåé ôéò åðéöõëÜîåéò ôïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-
âëßïõ 188)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 271
ÁðÜíôçóç:
á) ïé ëÝîåéò ðïõ äçëþíïõí åðéöõëÜîåéò åßíáé: «Äåí åßìáé óßãïõñïò áí ... (ðáñÜãñáöïò
1)», «ãéáôß ßóùò åìðïäßæåé (ðáñÜãñáöïò 4)», «áëëÜ èåùñþ ðùò ðñÝðåé íá áíôéìåôù-
ðéóèïýí ðåñéóóüôåñï ùò äéåñåõíçôéêÜ... (ðáñÜãñáöïò 5)», «õðÜñ÷åé êáé ç õðüèå-
óç ... (ðáñÜãñáöïò 11)» êáé Üëëá óõíáöÞ ðáñáäåßãìáôá.
â) Ïé ëÝîåéò ðïõ äéáóáöçíßæïõí Þ åðåîçãïýí åßíáé: «ï êåíôñéêüò üñïò ... (ðáñÜãñá-
öïò 7), «Ð.÷. üôáí äéáðéóôþóåé ... (ðáñÜãñáöïò 7), «Åßíáé áëÞèåéá ... (ðáñÜãñáöïò
9)», «¸íá ðáñÜäåéãìá ... (ðáñÜãñáöïò 10)», «¼óïí áöïñÜ ... (ðáñÜãñáöïò 11)»,
«ÅéäéêÜ óôá ... (ðáñÜãñáöïò 11)», «Ôá åñùôÞìáôá åäþ åßíáé äýï ... (ðáñÜãñáöïò
12)», «¸íá Üëëï èÝìá ðïõ èÝëù íá èßîù ... (ðáñÜãñáöïò 16)» êáé Üëëá óõíáöÞ
ðáñáäåßãìáôá.
36ç ¢óêçóç:
Ç áõóôçñÞ ëïãéêÞ ïñãÜíùóç ÷áñáêôçñßæåé ãåíéêÜ Ýíá åðéóôçìïíéêü êåß-

ìåíï. Íá ðáñáôçñÞóåôå êáé íá ó÷ïëéÜóåôå ôçí ïñãÜíùóç ôïõ óõãêåêñéìÝ-
íïõ Üñèñïõ. Åßíáé åõäéÜêñéôá ôá âáóéêÜ ìÝñç ôïõ êåéìÝíïõ (ðñüëïãïò, êý-
ñéï ìÝñïò, åðßëïãïò); Ìðïñåßôå ó÷åôéêÜ åýêïëá íá ÷ùñßóåôå ôï êåßìåíï óå
íïçìáôéêÝò åíüôçôåò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 188)
ÁðÜíôçóç:
Ï ÷ùñéóìüò ìðïñåß íá ãßíåé ùò åîÞò:
á) Ðñüëïãïò (ðáñÜãñáöïò 1).
â) Óêïðüò ôçò åðéóôçìïíéêÞò åéóÞãçóçò (ðáñÜãñáöïò 2).
ã) Ïé ôñåéò ôñüðïé ÷ñÞóçò ôïõ Ç/Õ óôï ó÷ïëåßï (ðáñÜãñáöïé 3-7).
ä) ÐñïâëÞìáôá óôç ÷ñÞóç Ç/Õ - ÁôïìéêÝò äéáöïñÝò (ðáñÜãñáöïé 8-14).
å) ÌÝôñá ãéá ôçí «åëêõóôéêüôçôá» êáé ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôùí Ç/Õ óôï ó÷ïëåßï
(ðáñÜãñáöïé 15-18).
óô) Åðßëïãïò (ðáñÜãñáöïò 19).
37ç ¢óêçóç:
ÐñïóðáèÞóôå, ôþñá, íá áðïäþóåôå ìå Ýíá äéÜãñáììá ôç óõëëïãéóôéêÞ ðï-

ñåßá ðïõ áêïëïõèåß ï óõããñáöÝáò óôï êåßìåíü ôïõ.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 272
ÁðÜíôçóç:
Ôï äéÜãñáììá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ôï áêüëïõèï:
á) Ðñüëïãïò (ðáñÜãñáöïò 1).
â) ÅðéóÞìáíóç ôïõ èÝìáôïò: ÅÜí Ý÷ïõí ëçöèåß õðüøç üëá åêåßíá ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ
ôïõ ðáéäéïý, þóôå íá ãßíåé åëêõóôéêüôåñç, ðéï åõ÷Üñéóôç êáé áðïäïôéêüôåñç ç ðá-
ñïõóßá ôùí Ç/Õ óôï ó÷ïëåßï (ðáñÜãñáöïò 2).
ã) Êõñßùò èÝìá (ðáñÜãñáöïé 3-18).
1) Ïé ôñåéò ôñüðïé ÷ñÞóçò ôïõ Ç/Õ óôï ó÷ïëåßï: åðåîåñãáóßá êåéìÝíïõ, ðñïãñáì-
ìáôéóìüò, äéäáóêáëßá ìáèçìÜôùí (ðáñÜãñáöïé 3-7).
2) Ôï ðñüâëçìá óôçí ôñßôç ëåéôïõñãßá ôïõ Ç/Õ, ïöåßëåôáé óôéò áôïìéêÝò äéáöïñÝò
ôùí ðáéäéþí (ðáñÜãñáöïò 8).
3) Ç äéáöïñÜ óôç íïçôéêÞ çëéêßá (ðáñÜãñáöïé 9-10).
4) Ç äéáöïñÜ óôï öýëï (ðáñÜãñáöïò 11).
5) Ç åðßäñáóç ôïõ Ç/Õ óôïí øõ÷ïêïéíùíéêü ôïìÝá ôïõ ðáéäéïý (ðáñÜãñáöïò 12).
6) Ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðñïóùðéêüôçôáò-ãíùóôéêü óôéë (ðáñÜãñáöïé 13-14).
7) Ôá êßíçôñá ãéá ôçí åíåñãïðïßçóç ôïõ Ç/Õ ãéá ìáèçóéáêïýò óêïðïýò (ðáñÜãñá-
öïò 15).
8) Ôï ìïñöùôéêü-ïéêïíïìéêü-ðïëéôéóìéêü õðüâáèñï ôçò ïéêïãÝíåéáò (ðáñÜãñáöïò
16).
9) Ï ñüëïò ôïõ äáóêÜëïõ: åðüðôçò ôçò ìáèçóéáêÞò äéáäéêáóßáò êáé äçìéïõñãßáò
ðñïãñÜììáôïò ãéá ôïõò Ç/Õ, ëüãù äéäáêôéêÞò åìðåéñßáò (ðáñÜãñáöïé 17-18).
ä) Åðßëïãïò (ðáñÜãñáöïò 19).
38ç ¢óêçóç:
Íá ãñÜøåôå ôçí ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ óå 20-25 óåéñÝò Þ óå 200-250 ëÝ-

îåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 188)
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôçò ÷ñÞóçò ôùí Ç/Õ óôçí åêðáßäåõóç ðñÝðåé íá åîåôáóôåß êáé áðü ôçí
øõ÷ïëïãéêÞ ðëåõñÜ. Áí äçëáäÞ, Ý÷ïõí ëçöèåß õðüøç ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí
ðáéäéþí, þóôå íá êáôáóôåß ç ÷ñÞóç ôïõò åëêõóôéêüôåñç êáé áðïäïôéêüôåñç. Áðü ôéò
ôñåéò êýñéåò ÷ñÞóåéò ôïõ õðïëïãéóôÞ (åðåîåñãáóßá êåéìÝíïõ, ðñïãñáììáôéóìüò, äéäá-
óêáëßá ìáèçìÜôùí), óôçí ôñßôç Ý÷ïõí ãßíåé ðïëý ëßãá ðñÜãìáôá, åíþ èá ìðïñïýóáí íá
ãßíïõí ðåñéóóüôåñá. Ïé ëüãïé áõôÞò ôçò êáèõóôÝñçóçò ìðïñïýí íá óõíïøéóôïýí ìå
ôïí üñï áôïìéêÝò äéáöïñÝò. Ôá ðáéäéÜ áí êáé åìöáíßæïõí ðïëëÜ üìïéá ÷áñáêôçñéóôé-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 273
êÜ, äéáöÝñïõí áñêåôÜ ìåôáîý ôïõò. Ïé äéáöïñÝò ìðïñïýí íá åíôïðéóôïýí óôç íïçôéêÞ
çëéêßá, ðïõ ðïéêßëåé áðü Üôïìï óå Üôïìï, óôï öýëï (ôá êïñßôóéá ãéá êïéíùíéêïýò êáé
øõ÷ïëïãéêïýò ëüãïõò, äå äåß÷íïõí, ðáñÜ ôçí éêáíüôçôÜ ôïõò, ôçí ßäéá ðñïèõìßá ãéá
÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ, ìå ôá óõíïìÞëéêÜ ôïõò áãüñéá), óôï ðïëéôéóìéêü-ìïñöùôéêü-ïéêïíïìé-
êü åðßðåäï ôçò ïéêïãÝíåéáò ôùí ðáéäéþí êáé óôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ðñïóùðéêüôçôáò
(åîùóôñÝöåéá, ãíùóôéêü óôéë ê.á.). Ç ëýóç óôï ðñüâëçìá âñßóêåôáé óôá êßíçôñá ðïõ èá
äïèïýí óôï ðáéäß ãéá íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ôïí Ç/Õ ãéá ìáèçóéáêïýò óêïðïýò. Ôá êßíç-
ôñá èá áöïñïýí ôüóï ôçí Üðïøç ðïõ Ý÷åé ôï ßäéï ôï ðáéäß ãéá ôïõò õðïëïãéóôÝò üóï
êáé ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïõ èá Ý÷ïõí ôá ðñïãñÜììáôá ôùí Ç/Õ (óáöÞíåéá, åëêõóôéêü-
ôçôá, óåâáóìüò óôïí øõ÷éóìü êáé ôç äçìéïõñãéêüôçôá ôïõ ìáèçôÞ). Ðïëýôéìïò áñùãüò
ó’ áõôÞ ôç äéáäéêáóßá èá óôáèåß ï äÜóêáëïò, ùò åðüðôçò ôçò ìáèçóéáêÞò äéáäéêáóßáò
êáé ùò «âïçèüò» óôç äçìéïõñãßá ôùí ðñïãñáììÜôùí, ëüãù ôçò ðïëýôéìçò åêðáéäåõôé-
êÞò ôïõ åìðåéñßáò.
39ç ¢óêçóç:
Óå Ýíá åðéóôçìïíéêü êåßìåíï óõíáíôïýìå óõ÷íÜ Ýíá åéäéêü ëåîéëüãéï, äç-

ëáäÞ ôïõò åéäéêïýò üñïõò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óå ìßá óõãêåêñéìÝíç åðé-
óôÞìç. Íá óõãêåíôñþóåôå ôïõò åéäéêïýò üñïõò ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôï
Üñèñï áõôü. Ðïéïé áðü ôïõò üñïõò áõôïýò íïìßæåôå üôé ìðïñïýí íá áîéï-
ðïéçèïýí êáé óôçí êáèçìåñéíÞ ÷ñÞóç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 188)
ÁðÜíôçóç:
Ïé åéäéêïß üñïé ðïõ óõãêåíôñþóáìå åßíáé: «ÅîåëéêôéêÞ øõ÷ïëïãßá», «óõíáéóèçìáôé-
êüò, ãíùóôéêüò, øõ÷ïêïéíùíéêüò ôïìÝáò», «çëåêôñïíéêÞ ôå÷íïëïãßá», «äåîéüôçôá», «ëå-
ðôÝò êéíçôéêÝò äåîéüôçôåò», «áöáéñåôéêÞ ëïãéêÞ», «åîåëéêôéêÞ ðïñåßá», «ìåôáãíùóôéêÞ é-
äéüôçôá», «þñéìï áíáðôõîéáêü åðßôåõãìá», «ãíùóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ», «åìðñüèåôåò óêü-
ðéìåò áíôéëçðôéêÝò äéáäéêáóßåò», «åóôßáóç ôçò ðñïóï÷Þò», «÷ùñçôéêüôçôá ôçò ìíÞìçò»,
«íïçôéêÞ çëéêßá», «ôõðéêÞ áöáéñåôéêÞ óêÝøç», «åóùóôñÝöåéá-åîùóôñÝöåéá», «åíäïðñï-
óùðéêüò-åîùðñïóùðéêüò», «äéÜ÷õôïé ôýðïé», «ðáñïñìçôéêïß ôýðïé», «äéáóêåðôéêïß ôý-
ðïé», «íïçôéêÞ ðáñÜóôáóç», «øõ÷éóìüò», «ìáèçóéáêÞ äéáäéêáóßá».
Ïé üñïé ðïõ äåí ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí åßíáé: «ìåôáãíùóôéêÞ éäéüôçôá, åí-
äïðñïóùðéêüò-åîùðñïóùðéêüò, äéÜ÷õôïò-ðáñïñìçôéêüò-ðåñéóêåðôéêüò ôýðïò, åìðñü-
èåôåò óêüðéìåò áíôéëçðôéêÝò äéáäéêáóßåò, ãíùóôéêÞ óõìðåñéöïñÜ, åîùóôñÝöåéá-åóù-
óôñÝöåéá». Ïé õðüëïéðïé üñïé ìðïñïýí íá ÷ñçóéìïðïéçèïýí óå ðñïóåãìÝíï ãñáðôü Þ
ðñïöïñéêü ëüãï åéäéêÞò èåìáôïëïãßáò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 274
40ç ¢óêçóç:
Åñãáóôåßôå óå ïìÜäåò ãéá íá êáôáñôßóåôå Ýíá ëåîéëüãéï ó÷åôéêü ìå ôïõò õ-

ðïëïãéóôÝò. Óõãêåíôñþóôå ëÝîåéò/öñÜóåéò êáé åéäéêïýò üñïõò êáé óõæçôÞ-
óôå ôç óçìáóßá ôïõò, ð÷.. åðåîåñãáóßá êåéìÝíïõ, ðñïãñáììáôéóìüò ôïõ õ-
ðïëïãéóôÞ, ëïãéóìéêü, åéêïíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá, êõâåñíï÷þñïò.
ÁðÜíôçóç:
Ç åñãáóßá áõôÞ êáëü åßíáé íá ãßíåé áðü ôïõò ìáèçôÝò. Åìåßò åäþ áðëÜ êáôáãñÜ-
öïõìå ïñéóìÝíåò ëÝîåéò: ìïíÜäåò åéóüäïõ, ìïíÜäåò åîüäïõ, óêëçñüò, ìçôñéêÞ ðëÜêá,
ìíÞìç ôõ÷áßáò ðñïóðåëÜóåùò, ðáñÜèõñá, êÜäïò áíáêýêëùóçò, ðëçêôñïëüãéï, ôÜïõ-
åñ (ðýñãïò), ìüíôåì, óüöôãïõåñ, ÷Üñíôãïõåñ, óêÜííåñ, åêôõðùôÞò, êÜñôá ãñáöéêþí,
êÜñôá Þ÷ïõ, áíáâÜèìéóç êáé Üëëá, ôá ïðïßá ìðïñåßôå íá âñåßôå êáé íá óõæçôÞóåôå óôçí
ôÜîç óáò.
41ç ¢óêçóç:
Ïé íÝïé óôçí åðï÷Þ ìáò Ý÷ïõí ôç äõíáôüôçôá íá åîïéêåéùèïýí áðü ìéêñÞ

çëéêßá ìå ôç ÷ñÞóç ôùí õðïëïãéóôþí, óå áíôßèåóç ìå ôïõò åíçëßêïõò ðïõ
äåí åß÷áí áíÜëïãåò åõêáéñßåò. Ðáñáôçñåßôáé, ëïéðüí, óõ÷íÜ ôï öáéíüìåíï
íá êáôÝ÷ïõí ïñéóìÝíïé íÝïé ðåñéóóüôåñåò ãíþóåéò êáé äåîéüôçôåò óôïí ôï-
ìÝá áõôüí áðü êÜðïéïõò åíçëßêïõò. ÓõæçôÞóôå ó÷åôéêÜ ìå ôéò åðéäñÜóåéò,
áñíçôéêÝò êáé èåôéêÝò, ðïõ ìðïñåß íá Ý÷åé ôï öáéíüìåíï áõôü óôéò ó÷Ýóåéò
ôùí íÝùí ìå ôïõò ìåãáëýôåñïõò, ãïíåßò, äáóêÜëïõò êáé Üëëïõò. Ðïéá ðñï-
âëÞìáôá äçìéïõñãïýíôáé óôéò ìåôáîý ôïõò ó÷Ýóåéò; Åßíáé äõíáôüí êáôÜ ôç
ãíþìç óáò, ìå áõôÜ ôá äåäïìÝíá íá áíáðôõ÷èåß ìéá âáèýôåñç êáé ðéï ãü-
íéìç ó÷Ýóç áíÜìåóá óôçí ðáëáéüôåñç êáé óôç íåüôåñç ãåíéÜ; Áí íáé, ðïéåò
ðñïûðïèÝóåéò íïìßæåôå üôé áðáéôïýíôáé. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 189)
ÁðÜíôçóç:
Ïé íÝïé, üðùò åðéóÞìáíáìå êáé íùñßôåñá, óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé
áðü ôçí åêðëçêôéêÞ Üíïäï ôùí ðáñáãùãéêþí äéáäéêáóéþí êáé ôçí åðáíÜóôáóç óôéò íÝ-
åò ôå÷íïëïãßåò, åê ôùí ðñáãìÜôùí, Ý÷ïõí ðåñéóóüôåñåò äõíáôüôçôåò íá åîåéäéêåõôïýí
ó’ áõôÝò. Áò ìç ëçóìïíïýìå üôé áöåíüò ôï âéïôéêü åðßðåäï Ý÷åé âåëôéùèåß, áöåôÝñïõ ôï
ìïñöùôéêü-ðïëéôéóìéêü åðßðåäï ìéáò ìÝóçò óýã÷ñïíçò ïéêïãÝíåéáò åßíáé åíôåëþò äéá-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 275
öïñåôéêü, áð’ üôé ßó÷õå ðñï åéêïóáåôßáò. Êáé áð’ áõôÞ ôçí Üðïøç ëïéðüí, ï íÝïò ìðï-
ñåß íá Ýëèåé óå åðáöÞ áðü ðïëý íùñßò ìå ôéò íÝåò ôå÷íïëïãßåò êáé íá ôéò «êáôáêôÞóåé».
Ç êáôÜóôáóç åßíáé äéáöïñåôéêÞ ãéá ôïõò åíçëßêïõò, ðïõ áðü Üðïøç ôå÷íïëïãéêÞò
åîÝëéîçò áíÞêïõí óå äéáöïñåôéêÞ ãåíéÜ. Áí êáé «ôï ÷Üóìá» äåí åßíáé ôüóï âáèý, ðñï-
âëÞìáôá óôéò ó÷Ýóåéò ôùí äýï óõíüëùí õðÜñ÷ïõí. ÅéäéêÜ, áí ó’ áõôü ôï ÷Üóìá õðåé-
óÝëèïõí êáé ïé áéôßåò ôïõ «÷Üóìáôïò ãåíåþí», ôüôå ôá ðñïâëÞìáôá öáíôÜæïõí áãåöý-
ñùôá. Ðáñ’ üëá áõôÜ, ðïëëïß åíÞëéêïé êáôáâÜëëïõí ðñïóðÜèåéåò ãéá íá êáëýøïõí áõ-
ôü ôï «êåíü ôå÷íïãíùóßáò», ðñïóåããßæïíôáò Ýôóé ôéò íåüôåñåò ãåíéÝò. Óå ãåíéêüôåñåò
ãñáììÝò, ìðïñïýìå íá õðïóôçñßîïõìå üôé ïé íÝåò ôå÷íïëïãßåò ëåéôïõñãïýí ðåñéóóüôå-
ñï «åíïðïéçôéêÜ» ðáñÜ «äéáóðáóôéêÜ», áöïý áðïôåëïýí ìßá éäáíéêÞ åõêáéñßá ãéá ïìá-
äéêÞ äïõëåéÜ, óõíåñãáôéêüôçôá êáé áíôáëëáãÞ áðüøåùí ìåôáîý ôùí «÷ñçóôþí», íåüôå-
ñùí Þ ðéï ìåãÜëùí óå çëéêßá.
42ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ìå âÜóç ôçí åìðåéñßá óáò, ðïéá åßíáé ôá ðëåïíåêôÞìáôá êáé åí-
äå÷ïìÝíùò êáé ôá ìåéïíåêôÞìáôá áðü ôç ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ ãéá ôçí åðåîåñãá-
óßá êåéìÝíïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 189)
ÁðÜíôçóç:
Ç ÷ñÞóç ôùí Ç/Õ óôçí åðåîåñãáóßá êåéìÝíùí åßíáé ðÝñá áðü êÜèå áìöéâïëßá èå-
ôéêÞ. Ôá ðëåïíåêôÞìáôá ôçò åðåîåñãáóßáò êåéìÝíïõ áðü Ýíáí Ç/Õ åíôïðßæïíôáé êõñßùò
óôçí åõåëéîßá ôïõ. Ï Ç/Õ åßíáé Ýíáò åõÝëéêôïò êåéìåíïãñÜöïò ðïõ åðéôñÝðåé óôï «÷ñÞ-
óôç» íá êÜíåé ðñïóèáöáéñÝóåéò óôï êåßìåíü ôïõ, äéïñèþóåéò, ïñèïãñáöéêü êáé óõíôá-
êôéêü Ýëåã÷ï. ÅðéðëÝïí ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ, åðéôõã÷Üíåôáé ç áñôéüôåñç áéóèçôéêÜ ðá-
ñïõóßá ôïõ êåéìÝíïõ, áöïý ü÷é ìüíï õðÜñ÷åé åõôáîßá óôï êåßìåíï, áëëÜ åðßóçò áõôü
ìðïñåß íá åìðëïõôéóôåß ìå ðßíáêåò, åéêüíåò êáé ó÷åäéÜãñÜììáôá.
Ôá ìåéïíåêôÞìáôá ôçò åðåîåñãáóßáò êåéìÝíïõ áðü ôïõò Ç/Õ, áöïñïýí êõñßùò óôï
óõíáéóèçìáôéêü ôïìÝá (äéáöïñÜ áßóèçóçò áíÜìåóá óôï ÷åéñüãñáöï êáé ôï äáêôõëï-
ãñáöçìÝíï êåßìåíï) êáé óôá ôå÷íéêÜ ðñïâëÞìáôá, ðïõ ìðïñïýí íá «åîáöáíßóïõí» ôï
çëåêôñïíéêü áñ÷åßï (éïß, äéáêïðÞ çëåêôñéêïý ñåýìáôïò ê.á.).
43ç ¢óêçóç:
Ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåôáé óôçí êáôáóêåõÞ ðñïãñáììÜôùí ãéá Ç/Õ áðü ìá-

èçôÝò. Ðïéá åßíáé êáôÜ ôç ãíþìç ôïõ, ôá ðëåïíåêôÞìáôá áõôÞò ôçò åêðáéäåõ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 276
ôéêÞò äñáóôçñéüôçôáò; Áí Ý÷åôå áó÷ïëçèåß ìå ôçí êáôáóêåõÞ ôÝôïéùí ðñï-

ãñáììÜôùí, êáôáèÝóôå ôéò åìðåéñßåò óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 189)
ÁðÜíôçóç:
Ôá ðëåïíåêôÞìáôá áõôÜ ôçò äéáäéêáóßáò åßíáé ç áíÜðôõîç ôçò ìåôáãíùóôéêÞò éäéü-
ôçôáò ôïõ ðáéäéïý, ìéáò þñéìçò, äçëáäÞ, áíáðôõîéáêÞò åðßôåõîçò. Ùóôüóï, åðåéäÞ ôï
ðáéäß åßíáé õðï÷ñåùìÝíï íá áíáêáëýðôåé ôá ëÜèç ôïõ ãéá íá êÜíåé ôï ðñüãñáììá íá
ëåéôïõñãÞóåé, Ý÷åé áíÜ ðÜóá óôéãìÞ åðßãíùóç ôùí íïçôéêþí ôïõ ëåéôïõñãéþí óôç ëýóç
ôïõ ðñïâëÞìáôïò.
44ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ó÷åôéêÜ ìå ôç ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ óôç äéäáóêáëßá ôùí ó÷ïëéêþí ìá-
èçìÜôùí. Ðïéåò äõíáôüôçôåò ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé ç ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ; Ðïéá
ðñïâëÞìáôá ìðïñïýí åíäå÷ïìÝíùò íá ðñïêýøïõí;
ÁðÜíôçóç:
Ôá ðñïâëÞìáôá, ðïõ åíäå÷ïìÝíùò ðñïêýðôïõí áðü ôç ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ, áöïñïýí
óõãêåêñéìÝíá ôå÷íéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôïõ ðñïãñáììáôéóìïý ôïõò. Óôéò ìéêñüôåñåò ôÜ-
îåéò, õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò, áí ôï ðñüãñáììá äéäáóêáëßáò äåí åßíáé êáôÜëëçëá äéáìïñ-
öùìÝíï, íá äçìéïõñãçèïýí ôÜîåéò «ðïëëþí ôá÷õôÞôùí». Åßíáé äçëáäÞ, áðáñáßôçôï,
ðñþôá íá êáèïñéóôåß ìå áõóôçñïýò øõ÷ïëïãéêïýò êáé ðáéäáãùãéêïýò üñïõò, ôï ðåñéå-
÷üìåíï, ç ìïñöÞ, ç åõêéíçóßá ôùí ðñïãñáììÜôùí áõôïý ôïõ åßäïõò êáé Ýðåéôá, íá ðñï-
÷ùñÞóïõìå óå ìßá ñéæéêüôåñç êáé ìáæéêüôåñç õéïèÝôçóç ôçò ÷ñÞóçò ôùí Ç/Õ ãéá ìá-
èçóéáêïýò óêïðïýò.
Áíáìößâïëá, ïé Ç/Õ ìðïñïýí íá áëëÜîïõí ôçí åéêüíá ôçò ìÝ÷ñé óÞìåñá, ðáéäåõôé-
êÞò äéáäéêáóßáò. Ç ãïçôåßá ôïõò óôçñßæåôáé óôçí éêáíüôçôá íá áíáóõíèåôïýí êáé íá åì-
öáíßæïõí, ðïëõáéóèçôçñéáêÜ, ðëçñïöïñßåò ðïõ ï ìáèçôÞò èá Ýðñåðå íá ‘âñåé óå ðïë-
ëÜ äéáöïñåôéêÜ âéâëßá. Ïé «ðñïóïìïéþóåéò éóôïñéêþí ðåñéüäùí», åðßóçò, åìðëïõôßæïõí
ôçí éóôïñéêÞ äéäáóêáëßá êáé ðáñÜëëçëá áóêïýí ôï ìáèçôÞ ó’ Ýíáí ìåãÜëï áñéèìü åê-
ðáéäåõôéêþí áóêÞóåùí, ó÷åäüí «âéùìáôéêÜ». Ïé åêðëçêôéêÝò äõíáôüôçôåò ôùí Ç/Õ, ðá-
ñÜ ôéò «ðåñß áíôéèÝôïõ áíáöïñÝò», åíéó÷ýïõí ôç óõíôñïöéêüôçôá êáé ôçí ïìáäéêüôçôá
ôùí ðáéäéþí. Ôá ðáéäéÜ êáëïýíôáé íá äïõëÝøïõí óôçí áßèïõóá áíÜ äýï êáé óôï óðßôé
ôïõò ìå ößëïõò Þ óõììáèçôÝò. ÔçñïõìÝíùí ôùí áíáëïãéþí ï Ç/Õ, åðéôåëåß ôï ñüëï,
ðïõ êÜðïôå åðéôåëïýóå ôï ðáé÷íßäé óôïõò äñüìïõò êáé ôéò ãåéôïíéÝò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 277
45ç ¢óêçóç:
Áðåõèõíèåßôå, ùò äåêáðåíôáìåëÝò óõìâïýëéï óå åôáéñåßá ðïõ åìðïñåýåôáé

çëåêôñïíéêïýò õðïëïãéóôÝò êáé ðñïóðáèÞóôå íá ôçí ðåßóåôå íá äéáèÝóåé,
óå åîáéñåôéêÜ ÷áìçëÞ ôéìÞ, Ýíá óçìáíôéêü áñéèìü õðïëïãéóôþí óå ìáèçôÝò
ôïõ ó÷ïëåßïõ óáò ðïõ åðéèõìïýí, áëëÜ äåí Ý÷ïõí ôçí ïéêïíïìéêÞ äõíáôü-
ôçôá íá áãïñÜóïõí äéêü ôïõò õðïëïãéóôÞ. Öñïíôßóôå óôçí åðéóôïëÞ óáò íá
ôïíßóåôå ôéò äõíáôüôçôåò ðïõ ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé ï õðïëïãéóôÞò óå Ýíá
íÝï Üíèñùðï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 192)
ÁðÜíôçóç:
ÁèÞíá 25/5/2002
Áîéüôéìå êýñéå Ðñüåäñå, ôçò åôáéñåßáò ×
Ãíùñßæïíôáò ôçí åõáéóèçóßá ðïõ åðéäåéêíýåôáé ãéá ôç âåëôßùóç ôùí óõíèçêþí åê-
ðáßäåõóçò óôá ó÷ïëåßá ôçò ÷þñáò ìáò êáé Ý÷ïíôáò õðüøç ôçí áãÜðç ðïõ äåß÷íåôå ãéá
ôïõò ìáèçôÝò, ðïõ áó÷ïëïýíôáé ìå ôéò «íÝåò ôå÷íïëïãßåò», óáò ãñÜöù åê ìÝñïõò ôùí
óõììáèçôþí ìïõ, ãéá íá óáò åðéóçìÜíù ôéò ôñáãéêÝò åëëåßøåéò ôïõ ó÷ïëåßïõ ìáò óå ôå-
÷íïëïãéêü åîïðëéóìü.
Óôï ìÜèçìá ôùí Ç/Õ, óôïéâáæüìáóôå óå ìßá áßèïõóá ðïõ ÷ùñÜåé «ìåôÜ âßáò» Ýîé ìá-
èçôÝò êáé ìïéñáæüìáóôå ôï ìïíáäéêü çëåêôñïíéêü õðïëïãéóôÞ ðïõ õðÜñ÷åé óôï ó÷ï-
ëåßï. ÐáñÜ ôéò ôåñÜóôéåò äõóêïëßåò ðïõ áíôéìåôùðßæïõìå, ðñïóðáèïýìå ãéá ôï êáëýôå-
ñï. Ðáñáêïëïõèïýìå ôï ó÷åôéêü Ýíôõðï õëéêü (ðåñéïäéêÜ, âéâëßá) ðïõ êõêëïöïñåß ãéá
ôïõò Ç/Õ êáé åíäéáöåñüìáóôå íá ìç÷áíïñãáíþóïõìå ôç ó÷ïëéêÞ âéâëéïèÞêç. ÌÜëéóôá,
óêåöôüìáóôå íá äçìéïõñãÞóïõìå ìßá éóôïóåëßäá, ðïõ èá ðåñéÝ÷åé ôéò ðïëéôéóôéêÝò êáé
Üëëåò åêäçëþóåéò ôïõ ó÷ïëåßïõ ìáò ãéá êáëýôåñç åðéêïéíùíßá ìå ôïõò óõììáèçôÝò ìáò
óôá Üëëá ìÝñç ôçò ÅëëÜäáò.
Ãéá üëïõò áõôïýò ôïõò ëüãïõò êáé óõãêåêñéìÝíá, ãéáôß íïìßæù üôé ç åîïéêåßùóç ìå
ôïõò Ç/Õ åßíáé áðáñáßôçôç ãéá ôïõò íÝïõò áíèñþðïõò, óáò ðáñáêáëþ íá ìáò óôåßëåôå
ôï ó÷åôéêü Ýíôõðï õëéêü ðïõ õðÜñ÷åé, ãéá ôïõò Ç/Õ ôçò åôáéñåßáò óáò êáé öõóéêÜ, ìßá
êáëÞ ðñïóöïñÜ, ãéá íá ìðïñÝóïõìå íá êáëýøïõìå ôéò áíÜãêåò ìáò óå ôå÷íïëïãéêü å-
îïðëéóìü. ÁíáìÝíïíôáò ôçí áðÜíôçóÞ óáò êáé åëðßæïíôáò óå åê íÝïõ åðéêïéíùíßá,
Ìå ôéìÞ, ×
Ðñüåäñïò ôïõ 15ìåëïýò óõìâïõëßïõ
ôïõ × Ëõêåßïõ Áèçíþí.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 278
46ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôá ðáñáêÜôù áðïóðÜóìáôá áðü ôïí ôýðï êáé óõæçôÞóôå ôá äéÜ-

öïñá ðñïâëÞìáôá ðïõ äçìéïõñãïýíôáé áðü ôç ÷ñÞóç ôïõ Internet óå ðïé-
êßëïõò ôïìåßò ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 193)
ÁðÜíôçóç:
âë. ÁðÜíôçóç ¢óêçóçò 47.
47ç ¢óêçóç:
Íá ãñÜøåéò Ýíá Üñèñï ó÷åôéêÜ ìå ôçí åðßäñáóç ôïõ Äéáäéêôýïõ óå Ýíáí åé-
äéêÜ Þ óå äéÜöïñïõò ôïìåßò ôçò êïéíùíéêÞò æùÞò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-
âëßïõ 196)
ÁðÜíôçóç:
«Ç ÷ñÞóç ôïõ äéáäéêôýïõ· ìßá Üðïøç».
Áðü ôï 1995, üôáí ôï äéáäßêôõï (Internet) êáôÝêôçóå ôï äõôéêü êüóìï êáé ðñïóôÝ-
èçêå óôá ðáñáäïóéáêÜ ìÝóá åðéêïéíùíßá, Ýãéíå öáíåñü üôé áõôüò ï ôñüðïò óõëëïãÞò,
ìåôáöïñÜò êáé Ýêäïóçò ðëçñïöïñéþí èá Üëëáæå ñéæéêÜ, ôá üóá ãíùñßæáìå ãéá ôéò äõ-
íáôüôçôåò ôùí Ç/Õ.
Ùóôüóï, ç áíÜðôõîç ôïõ Internet, ïýôå áõôüìáôç Þôáí, ïýôå ÷ùñßò áíôéäñÜóåéò. Ïé
êáôçãïñßåò ðïõ äéáìïñöþèçêáí åíáíôßïí ôïõ, óõíßóôáíôáé óå äýï ëüãïõò. Ï ðñþôïò
ëüãïò ó÷åôßæåôáé ìå ôï íïìïèåôéêü ðëáßóéï, ìÝóá óôï ïðïßï ðñÝðåé íá êéíïýíôáé ïé ðëç-
ñïöïñßåò êáé ïé ÷ñÞóôåò ôïõ äéáäéêôýïõ. Ï äåýôåñïò ëüãïò åßíáé ðéï óýíèåôïò êáé óõí-
äÝåôáé ìå ôçí êïéíùíéêÞ áíéóüôçôá êáé ôï Þäç äéáìïñöùìÝíï «÷Üóìá» ìåôáîý öôù÷þí
êáé ðëïõóéïôÝñùí ÷ùñþí. Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, äçëáäÞ, üðïõ ç óõãêÝíôñùóç êáé ç
ðáñï÷Þ ðëçñïöïñéþí åßíáé ñáãäáßåò, ôï ìåãáëýôåñï ôìÞìá ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõ-
óìïý, êéíäõíåýåé íá âñåèåß «åêôüò åîåëßîåùí» ãéá ëüãïõò «ðñüóâáóçò» óôïí «ðõñÞíá»
ôùí ðëçñïöïñéþí. Ðñüêåéôáé ãéá ìßá äõóÜñåóôç åîÝëéîç, ðïõ óêéÜæåé ôçí üðïéá ïéêï-
íïìéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ åîÝëéîç. Ãéáôß áíáìößâïëá, ôï äéáäßêôõï ìå ôéò ðïéêßëåò åöáñ-
ìïãÝò ôïõ ìðïñåß íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ãéá ôç ãñÞãïñç êáé Üíåôç ðñüóâáóç ìïõóåßùí,
âéâëéïèçêþí êáé ãåíéêüôåñá, ðëçñïöïñéþí, áëëÜ êáé ôïí åêóõã÷ñïíéóìü (ìÝóù áðÜ-
ëåéøçò ôçò ãñáöåéïêñáôßáò) ôïõ äõóêßíçôïõ êñáôéêïý ìç÷áíéóìïý.
ÔÝëïò, ç Ýëëåéøç íïìïèåôéêïý ðëáéóßïõ, ãéá ôéò ðëçñïöïñßåò ôïõ äéáäéêôýïõ, Üñ÷é-
óå íá áíôéìåôùðßæåôáé áðü ôçí ðëåéïøçößá ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí, ðñïò ôç óùóôÞ
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 279
êáôåýèõíóç. Éäéáßôåñá, ìåôÜ ôç óõíåéäçôïðïßçóç üôé êÜðïéåò åéäÞóåéò áöïñïýóáí óôç

óåîïõáëéêÞ åêìåôÜëëåõóç ðáéäéþí, Þ óôç äéÜäïóç áêñïäåîéþí (ñáôóéóôéêþí, öáóéóôé-
êþí) éäåþí.
Ïêôþ ÷ñüíéá, Ýðåéôá, áðü ôçí åêðëçêôéêÞ åîÜðëùóç ôïõ äéáäéêôýïõ, áêüìá áíáæç-
ôåßôáé ôï êáôÜëëçëï ðëáßóéï ìÝóá óôï ïðïßï èá åíôá÷èåß áõôüò ï åêðëçêôéêüò äõíáôï-
ôÞôùí, ôñüðïò åðéêïéíùíßáò êáé åíçìÝñùóçò, ÷ùñßò êéíäýíïõò êáé ïéêïíïìéêïýò Þ êïé-
íùíéêïýò áðïêëåéóìïýò.
Åñþôçóç:
á) Óôá êåßìåíá: «Ç êëùíïðïßçóç. Ôá õðÝñ êáé ôá êáôÜ ãéá ôïí Üíèñùðï»

êáé ç «ãïíéäéáêÞ ôáõôüôçôá óå ìéêñïôóßð», óõãêåíôñþóôå ôïõò åéäéêïýò
åðéóôçìïíéêïýò üñïõò.
â) ìå ôç âïÞèåéá åíüò ëåîéêïý, åñìçíåýóôå ôïõò üñïõò: êëùíïðïßçóç, ãï-
íéäéáêüò.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé åéäéêïß åðéóôçìïíéêïß üñïé åßíáé ïé áêüëïõèïé: «êëùíïðïßçóç», «ôå÷íçôÞ ãïíéìï-
ðïßçóç», «ãåíåôéêüò íôåôåñìéíéóìüò», «ìïíùïãåíåßò äßäõìïé», «DNA ìéôï÷ïíäñßùí»,
«åíäïìÞôñéá æùÞ», «èíçóéãåíþí íåïãíþí», «óõããåíåßò áíùìáëßåò», «êõôôáñéêÝò óåé-
ñÝò», «íåõñþíåò», «íüóïò Alzeimer Þ Parkinson», «ðïëõäýíáìá áéìïðïéçôéêÜ êýô-
ôáñá», «÷çìåéïèåñáðåõôéêÝò ìåãáèåñáðåßåò», «ìõåëüò ôùí ïóôþí», «ãïíéäßùìá»,
«ãïíßäéï», «ìéêñïôóßð».
â) • Êëùíïðïßçóç (êëùíéóìüò): åßíáé ç ôå÷íéêÞ ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé óôçí êáëëéÝñãåéá
éóôþí (áëëÜ êáé æþùí), ÷Üñç óôçí ïðïßá üëá ôá êýôôáñá ðïõ ëáìâÜíïíôáé, ðñï-
Ýñ÷ïíôáé áðü Ýíá ìüíï êýôôáñï.
• ãïíéäéáêüò: åßíáé áõôüò ðïõ áíáöÝñåôáé óôï ãïíßäéï, äçëáäÞ, ôç âáóéêÞ öõóéêÞ
ìïíÜäá êëçñïíïìéêüôçôáò, ðïõ ðåñéÝ÷åôáé ó’ Ýíá ÷ñùìüóùìá, áðïôåëåßôáé áðü
Ýíá ìüñéï D.N.A êáé ìåôáäßäåôáé êëçñïíïìéêÜ óôïí áðüãïíï êáèïñßæïíôáò ôá
åããåíÞ ÷áñáêôçñéóôéêÜ.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 280
ÅÍÏÔÇÔÁ 8Ç
ÅÐÉÖÕËËÉÄÁ
Ç åðéöõëëßäá, åðßóçò, åßíáé Ýíá êåßìåíï ðïõ áíáöÝñåôáé óå èÝìáôá öéëïëïãéêÜ,
åðéóôçìïíéêÜ, êáëëéôå÷íéêÜ êáé ãñÜöåôáé áðü ðñüóùðï ó÷åôéêü ìå ôï èÝìá. Ðáëáéüôå-
ñá ç åðéöõëëßäá ÷ùñéæüôáí áðü ôçí õðüëïéðç ýëç ôçò åöçìåñßäáò, ìå ìßá ïñéæüíôéá
ãñáììÞ êáé âñéóêüôáí óôï êÜôù Üêñï ôçò óåëßäáò. ÓÞìåñá ç èÝóç ôçò åðéöõëëßäáò ðïé-
êßëëåé. Ùóôüóï, ç åðéöõëëßäá ìïéÜæåé ìå ìéêñü Üñèñï, Ý÷åé äïêéìéáêü ÷áñáêôÞñá êáé
ãñÜöåôáé ìå áöïñìÞ Ýíá åðßêáéñï ãåãïíüò, áëëÜ áðïêôÜ âáèýôåñï êáé äéá÷ñïíéêüôå-
ñï ÷áñáêôÞñá. Åðéöõëëßäá, ïíïìáæüôáí åðßóçò, ôï ëáúêü áíÜãíùóìá (ìõèéóôüñç-
ìá) ðïõ äçìïóéåõüôáí óå óõíÝ÷åéåò óôéò åöçìåñßäåò.
1ç ¢óêçóç:
Ïé äéáóôÜóåéò ôïõ èÝìáôïò ôïõ ìçôñéêïý èçëáóìïý êáôïíïìÜæïíôáé êáé å-

ðåîçãïýíôáé ôçëåãñáöéêÜ ìÝóá óå ðáñÝíèåóç. ÌåôáôñÝøôå ôïí åëëåéðôéêü
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 281
ëüãï ôùí ðáñåíèÝóåùí óå áíáëõôéêüôåñï, áíáðôýóóïíôáò óå ëßãåò öñÜóåéò

ôçí êÜèå ìßá áðü ôéò äéáóôÜóåéò ôïõ ìçôñéêïý èçëáóìïý.
ÁðÜíôçóç:
• Åßíáé ðïëýôéìåò ïé èñåðôéêÝò ïõóßåò ôïõ ìçôñéêïý ãÜëáêôïò. ÅðéðëÝïí ìå ôï ìçôñé-
êü èçëáóìü, áêïëïõèåßôáé ï êáëýôåñïò ñõèìüò äéáôñïöÞò ãéá ôï ðáéäß.
• Óýìöùíá ìå ôïõò åéäéêïýò åðéóôÞìïíåò, óçìáíôéêÝò åßíáé ïé áíïóïðïéçôéêÝò éäéü-
ôçôåò ôïõ ìçôñéêïý ãÜëáêôïò.
• Ç øõ÷ïëïãéêÞ áíÜãêç ãéá íá íéþóåé êÜèå ìçôÝñá ôï âßùìá ôïõ èçëáóìïý åßíáé êá-
èïñéóôéêÞ.
• Ôï èÝìá ôïõ èçëáóìïý êáé ôçò ìçôñüôçôáò óõíäÝåôáé ìå ôçí åðáããåëìáôéêÞ æùÞ ôçò
ìçôÝñáò êáé ãåíéêüôåñá ôïí ôñüðï æùÞò ôçò.
• Ôï êïéíùíéêü ðåñéâÜëëïí êáé ç óõíåðáãüìåíç óôÜóç ôïõ, áðÝíáíôé óôï ìçôñéêü èç-
ëáóìü åðçñåÜæåé ôç óôÜóç ôçò ìçôÝñáò.
• Ôá ïéêïíïìéêÜ óõìöÝñïíôá ôùí âéïìç÷áíéþí ãÜëáêôïò åðçñåÜæïõí ó’ Ýíá âáèìü
ôç óôÜóç áðÝíáíôé óôï ìçôñéêü èçëáóìü, áöïý õðÜñ÷åé áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ôïõ
ìçôñéêïý ãÜëáêôïò êáé ôùí õðïêáôÜóôáôùí ôïõ.
• Ï áíôáãùíéóìüò ìåôáîý ôçò äåïíôïëïãéêÞò åíçìÝñùóçò åðÜíù óôï ìçôñéêü èçëá-
óìü êáé ôçò äéáöÞìéóçò ôùí õðïêáôÜóôáôùí ôïõ, åðçñåÜæåé ôç óôÜóç ôùí ìçôÝñùí
óôï èÝìá ôïõ èçëáóìïý.
2ç ¢óêçóç:
Ìå ðïéá åðé÷åéñÞìáôá áíáðôýóóåé ç åðéöõëëéäïãñÜöïò ôçí Üðïøç üôé «ôï

ðñüâëçìá ôïõ ìçôñéêïý èçëáóìïý äåí ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæåôáé áíåîÜñôç-
ôá áðü ôï êïéíùíéêü-ïéêïíïìéêü êáé ðïëéôéóìéêü ðåñéâÜëëïí»; Íá ôá óõíï-
øßóåôå ìå äéêÜ óáò ëüãéá óå 10-15 óåéñÝò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 205)
ÁðÜíôçóç:
Ç Ì. Çëéïý õðïóôçñßæåé üôé ôï ðñüâëçìá ôïõ ìçôñéêïý èçëáóìïý äåí ðñÝðåé íá á-
íôéìåôùðßæåôáé áíåîÜñôçôá áðü ôï êïéíùíéêü-ïéêïíïìéêü êáé ðïëéôéóìéêü ðåñéâÜëëïí.
Ôï åñãáóéáêü ðåñéâÜëëïí (Üäåéåò ìçôñüôçôáò, áíáãíþñéóç äéêáéùìÜôùí óôéò åñãáæü-
ìåíåò ìçôÝñåò), ôï ïéêïíïìéêü åðßðåäï ôçò ïéêïãÝíåéáò êáé ôï ìïñöùôéêü åðßðåäï ôçò
ßäéáò ôçò ìçôÝñáò, åðçñåÜæïõí ôç óôÜóç ôçò áðÝíáíôé óôï èçëáóìü. ÓáöÝóôáôç åðß-
äñáóç, áóêåß åðßóçò, êáé ç øõ÷ïëïãéêÞ áíÜãêç ôçò ìçôÝñáò íá âéþóåé ôç ó÷Ýóç èçëá-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 282
óìïý ìå ôï âñÝöïò. ¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü, Ýíá å÷èñéêÜ äéáêåßìåíï êïéíùíéêïïéêï-

íïìéêü ðåñéâÜëëïí, åðçñåÜæåé áñíçôéêÜ áõôÞ ôçí ôÜóç ãéá ôï ìçôñéêü èçëáóìü. ÊÜôé ôÝ-
ôïéï, üìùò, ìðïñåß íá ïöåßëåôáé êáé óôïí ïîýôáôï áíôáãùíéóìü, ìåôáîý åôáéñåéþí âéï-
ìç÷áíïðïéçìÝíïõ ãÜëáêôïò êáé åðéóôçìïíéêÞò åíçìÝñùóçò.
3ç ¢óêçóç:
Ðïéåò äéåõêïëýíóåéò ãíùñßæåôå üôé äßíïíôáé óôçí åñãáæüìåíç ìçôÝñá êáé

ðïéåò êáôÜ ôç ãíþìç óáò ìðïñïýí íá äïèïýí åðéðëÝïí, ãéá íá Ý÷åé ôç äõ-
íáôüôçôá íá èçëÜóåé ôï ðáéäß ôçò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 205)
ÁðÜíôçóç:
Åßìáóôå óå èÝóç íá ãíùñßæïõìå üôé ç åíáñìüíéóç ôçò åëëçíéêÞò íïìïèåóßáò ìå ôçí
áíôßóôïé÷ç êïéíïôéêÞ, åíèÜññõíå ôç ìçôñüôçôá êáé Ýäùóå ôá å÷Ýããõá åêåßíá, ðïõ áðáé-
ôïýíôáí, þóôå ïé åñãáæüìåíåò ìçôÝñåò íá ìç íéþèïõí åñãáóéáêÞ áíáóöÜëåéá. Ôï åëá-
óôéêü ùñÜñéï êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò êýçóçò êáé ôçò áíáôñïöÞò ôùí ðáéäéþí åßíáé Ýíá èå-
ôéêü óôïé÷åßï. Ùóôüóï, ç áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí ðñÝðåé íá óõíäåèåß ïëïêëçñùìÝíá ìå
ôçí áðáßôçóç ãéá ãïíåúêÞ éóïôéìßá êáé íá ìç èåùñåßôáé ìßá áðïêëåéóôéêÜ ãõíáéêåßá õ-
ðüèåóç. ÁõôÞ ç ðñïïðôéêÞ, üðùò êáé ç ìåô’ áðïäï÷þí ìçôñéêÞ Üäåéá êáè’ üëç ôç äéÜñ-
êåéá ôçò êýçóçò êáé ôçò ìåôáãåííçôéêÞò ðåñéüäïõ, ßóùò äéåõêïëýíåé áêüìá ðåñéóóüôå-
ñï ôéò åñãáæüìåíåò ìçôÝñåò.
4ç ¢óêçóç:
Åñãáóôåßôå óå ïìÜäåò êáé óõíôÜîôå Ýíá öõëëÜäéï ðïõ áöïñÜ ìéá åêóôñá-
ôåßá ãéá ôçí ðñïþèçóç ôïõ èçëáóìïý. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 205)
ÁðÜíôçóç:
Óôçí åñãáóßá áõôÞ ìðïñåßôå íá áõôåíåñãÞóåôå. ×ñçóéìïðïéåßóôå Ýíôõðï õëéêü ðïõ
èá âñåßôå óôá ó÷åôéêÜ ðåñéïäéêÜ. ×ñçóéìïðïéÞóôå ôéò äéáóôÜóåéò ôïõ èÝìáôïò, üðùò äß-
íïíôáé óôç óåëßäá 203 ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ êáé õðïãñáììßóôå ôçí áîßá ôïõ «èçëáóìïý»
Ýíáíôé ôùí âéïìç÷áíéêþí óêåõáóìÜôùí.
5ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ó÷åôéêÜ ìå ôç óôÜóç ðïõ õéïèåôåß ôï êïéíùíéêü óáò ðåñéâÜëëïí

áðÝíáíôé óôç ìçôÝñá ðïõ èçëÜæåé Þ äå èçëÜæåé. ÄéáöÝñåé ç óôÜóç ôùí íÝ-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 283
ùí áðü ôç óôÜóç ôùí åíçëßêùí, ç óôÜóç ôùí ãõíáéêþí áðü ôç óôÜóç ôùí
áíäñþí; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 205)
ÁðÜíôçóç:
Áí êáé äåí åßìáóôå óå èÝóç íá ãíùñßæïõìå ôï êïéíùíéêü ðåñéâÜëëïí êáé ôï ìïñ-
öùôéêü-ïéêïíïìéêü åðßðåäï äÝêá åêáôïììõñßùí ÅëëÞíùí, åßìáóôå óå èÝóç íá ðáñá-
ôçñÞóïõìå ôá ðéï êÜôù:
á) Ç óõíåéäçôÞ Þ ü÷é åðéëïãÞ ôçò ìçôñüôçôáò êáèïñßæåé ôç óôÜóç ôçò ìçôÝñáò áðÝ-
íáíôé óôï èçëáóìü, ôçí áíáôñïöÞ êáé ôç óõìðåñéöïñÜ áðÝíáíôé óôï ðáéäß.
â) Ôï åñãáóéáêü ðåñéâÜëëïí êáé ç êïéíùíéêÞ èÝóç ôçò ãõíáßêáò, ôçí åíéó÷ýïõí Þ
ôçí áðïôñÝðïõí áðü ôï ìçôñéêü èçëáóìü.
ã) Ôï åõñýôåñï íïìïèåôéêü ðëáßóéï, ðïõ åíèáññýíåé ôç ìçôñüôçôá, åðçñåÜæåé ôç
óôÜóç ôçò áðÝíáíôé óôï èçëáóìü.
ä) Ïé øõ÷ïëïãéêïß ëüãïé (ïëïêëÞñùóç øõ÷éêÞ, âßùìá) äéáäñáìáôßæåé êáèïñéóôéêü
ñüëï åðÜíù ó’ áõôü ôï èÝìá.
6ç ¢óêçóç:
ÏñéóìÝíïé õðïóôçñßæïõí üôé ï èçëáóìüò áðïôåëåß åðéâåâëçìÝíï êáèÞêïí

ãéá üëåò ôéò ìçôÝñåò. Íá áíáðôýîåéò ôç äéêÞ óïõ Üðïøç óå Ýíá êåßìåíï
(äýï óåëßäåò ðåñßðïõ), áîéïðïéþíôáò, åöüóïí ôï êñßíåéò óêüðéìï, óôïé÷åßá
áðü ôçí åðéöõëëßäá ðïõ äéÜâáóåò. Íá õðïèÝóåéò üôé ôï êåßìåíü óïõ èá äç-
ìïóéåõôåß óå ðåñéïäéêü ðïõ áðåõèýíåôáé óå ãõíáßêåò.
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôïõ ìçôñéêïý èçëáóìïý, ðÝñá áðü ôéò øõ÷ïëïãéêÝò êáé ôéò éáôñéêÝò ôïõ
ðñïåêôÜóåéò åßíáé æÞôçìá êïéíùíéêü êáé ðïëéôéêü, üðùò êáé ôá ðåñéóóüôåñá èÝìáôá ðïõ
áöïñïýí ôï óõíäõáóìü åñãáóßáò êáé áíáôñïöÞò, åñãáóßáò êáé éóüôçôáò êáé áíèñùðß-
íùí ó÷Ýóåùí.
Åîçãïýìáóôå: äåí åííïïýìå, üôé ôï ðåñéâÜëëïí åßíáé ï êáèïñéóôéêüò ðáñÜãïíôáò
ãéá ôçí åðéëïãÞ ôçò óýã÷ñïíçò ãõíáßêáò óôï èçëáóìü Þ ü÷é, áëëÜ üôé ï ïéêïíïìéêüò,
ðïëéôéóìéêüò êáé êïéíùíéêüò êáèïñéóìüò ôçò ãõíáßêáò, ôçí åðçñåÜæïõí óå ðïëý ìåãÜ-
ëï âáèìü.
Ãéá íá êáôáíïÞóïõìå ôï ñüëï, ðïõ ôï åõñýôåñï ðåñéâÜëëïí äéáäñáìáôßæåé ó’ áõôÞ
ôçí áðüöáóç, ìðïñïýìå íá äïýìå äýï ðáñáäåßãìáôá. Óôïí Ôñßôï êüóìï, ïé ãõíáßêåò
ìå ôç äåäïìÝíç, ìÝóá óôï ðåñéâÜëëïí êáé ôéò ðáñáãùãéêÝò äéáäéêáóßåò, èÝóç, åîáðá-
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 284
ôïýíôáé áðü ôçí áèÝìéôç äéáöÞìéóç ôùí ðïëõåèíéêþí åôáéñåéþí óêåõáóìÜôùí ãÜëáêôïò
óå óêüíç. Ç áèÝìéôç ðñïóÝããéóç ôïõ èÝìáôïò, êáèþò êáé ç Ýëëåéøç õãéåéíÞò, Ý÷åé ùò
áðïôÝëåóìá ôçí áõîçìÝíç ðáéäéêÞ èíçóéìüôçôá áðü äõóåíôåñßá, ðïõ èá áðïôñåðüôáí
ßóùò ìå ôï ìçôñéêü èçëáóìü.
Óôçí ðñïçãìÝíç Óïõçäßá, ðñüóöáôç Ýñåõíá (1981), Ýäåéîå üôé ôï 95,2% ôùí ìçôÝ-
ñùí ðáíåðéóôçìéáêïý åðéðÝäïõ èçëÜæïõí. Ôé óçìáßíïõí áõôÜ ôá óôáôéóôéêÜ üìùò; Ðï-
ëý áðëÜ, óôïí «êáèõóôåñçìÝíï» (åîáéôßáò ôùí ðáñáëåßøåùí ôïõ Ðñþôïõ êüóìïõ) Ôñß-
ôï êüóìï, ïé ìçôÝñåò ðÝöôïõí èýìáôá ôïõ «åêìïíôåñíéóìïý» ðïõ ðáñÜãåé ç äõôéêÞ âéï-
ìç÷áíßá, õéïèÝôçóáí ÷ùñßò ôéò áðáñáßôçôåò ãíþóåéò ôï óêåýáóìá ìå ôï ãÜëá óêüíç,
ðïõ üìùò ðáñáóêåõáæüìåíï ìå ôï áêÜèáñôï íåñü, åß÷å ôñáãéêÝò óõíÝðåéåò. Åðéðñï-
óèÝôùò, ç ìçôÝñá ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ, áíáãêáæüìåíç íá äïõëåýåé óå Üèëéåò óõíèÞêåò
÷ùñßò äéåõêïëýíóåéò êáé «Üäåéåò ìçôñüôçôáò» ðñïÝêñéíå ôï ãÜëá-óêüíç, ãéáôß èá ôç
âïçèïýóå íá áõîÞóåé ôçí ðáñáãùãéêüôçôÜ ôçò, êåñäßæïíôáò ÷ñüíï.
Áíôßèåôá, ç ìçôÝñá ôçò Óïõçäßáò Ý÷ïíôáò ôï ðëåïíÝêôçìá ôïõ «êïéíùíéêïý êñÜ-
ôïõò» êáé ôçò ìüñöùóçò, ðñïôéìÜ ôï èçëáóìü, ãåãïíüò ðïõ ÷áñßæåé õãåßá êáé óùóôÞ
äéáôñïöÞ óôï âñÝöïò.
Åßíáé, ëïéðüí, ôï èÝìá ôïõ èçëáóìïý, ôïõëÜ÷éóôïí áðü áõôÞ ôçí Üðïøç ðïëéôéêü êáé
êïéíùíéêü. Êáé åßíáé åðßóçò, ï èçëáóìüò ü÷é åðéâåâëçìÝíï êáèÞêïí, áëëÜ åðéâáëëü-
ìåíç óôÜóç æùÞò, áðü ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò óôáèåñÝò.
7ç ¢óêçóç:
á) ÓõæçôÞóôå ó÷åôéêÜ ìå ôï èÝìá ôçò éóüôéìçò ãïíåúêÞò åõèýíçò. Äéåñåõ-

íÞóôå, ìå âÜóç ôçí åìðåéñßá óáò, áí Ý÷åé ðåñÜóåé óôçí åëëçíéêÞ ïéêï-
ãÝíåéá ç áíôßëçøç ôçò éóüôéìçò ãïíåúêÞò åõèýíçò ðïõ áíáöÝñåôáé óôï
êåßìåíï. Áíáñùôçèåßôå ð.÷. ìïéñÜæïíôáé ïé äýï ãïíåßò üëåò ôéò öñïíôß-
äåò êáé ôçí åõèýíç áðÝíáíôé óôá ðáéäéÜ ôïõò Þ ìÞðùò Üëëåò äñáóôçñéü-
ôçôåò-öñïíôßäåò èåùñïýíôáé áðïêëåéóôéêÜ áñìïäéüôçôá ôçò ìçôÝñáò êáé
Üëëåò ôïõ ðáôÝñá;
â) Óôï ðëáßóéï ìéáò Ýñåõíáò ðïõ óôï÷åýåé óôç äéåñåýíçóç ôçò óôÜóçò ôùí
íÝùí áðÝíáíôé óôï èåóìü ôçò ïéêïãÝíåéáò óáò èÝôïõí ôï åñþôçìá; Ðþò
öáíôÜæåóôå ôçí êáôáíïìÞ ôùí åõèõíþí óå ìßá ìåëëïíôéêÞ äéêÞ óáò ïé-
êïãÝíåéá; Íá áíáðôýîåôå ôéò óêÝøåéò óáò óå Ýíá êåßìåíï (äýï óåëßäåò
ðåñßðïõ). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 205)
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 285
ÁðÜíôçóç:
á) Ç Üñóç ôùí ðáñáäïóéáêþí áíôéëÞøåùí êáé äïìþí, ðïõ êñáôïýóáí ôç ãõíáßêá ìá-
êñéÜ áðü ôéò ðáñáãùãéêÝò äéáäéêáóßåò, åðéôåý÷èçêå óôáäéáêÜ. ÓôáäéáêÞ Þôáí êáé ç
óõíåéäçôïðïßçóç áð’ ôçí ðëåõñÜ ôùí áíäñþí, üôé ç áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí Ýðáøå
íá áðïôåëåß ãõíáéêåßá áó÷ïëßá êáé üôé ïé óýã÷ñïíïé ñõèìïß æùÞò áðáéôïýí êáôáìå-
ñéóìü åñãáóßáò êáé éóüôéìç ãïíåúêÞ åõèýíç, ôïõëÜ÷éóôïí óôïí ôïìÝá ôçò áíáôñï-
öÞò ôùí ðáéäéþí. Ç Ýîïäïò ôçò ãõíáßêáò óôçí áãïñÜ åñãáóßáò êáé ç óõíåðáãüìå-
íç áðïõóßá ôçò ìåãÜëï äéÜóôçìá ôçò çìÝñáò, áð’ ôçí ïéêïãåíåéáêÞ åóôßá, áðáéôåß
ôçí ðáñïõóßá ôïõ Üëëïõ ãïíéïý, Ýôóé þóôå óôç óõíåßäçóç ôïõ ðáéäéïý íá ìçí êá-
ôáãñáöåß ç åñãáóéáêÞ åíáó÷üëçóç ôçò ìçôÝñáò ôïõ, ùò åãêáôÜëåéøç ôïõ ßäéïõ. Óôç
÷þñá ìáò óå ãåíéêÝò ãñáììÝò, ç êáôÜóôáóç áñ÷ßæåé íá áëëÜæåé áñãÜ êáé óôáäéáêÜ.
Ùóôüóï, ðñÝðåé íá áëëÜîïõí äñáóôéêÜ, ç áíäñïêñáôïýìåíç Üðïøç «ðåñß áíäñé-
êþí êáé ãõíáéêåßùí åñãáóéþí» êáé ç íïïôñïðßá ôïõ «Üíäñá-áöÝíôç», ðïõ áäéáöï-
ñåß ãéá ôéò áíÜãêåò ôçò ãõíáßêáò ôïõ êáé ôùí ðáéäéþí ôïõ.
â) Ïé ïéêïíïìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò áëëáãÝò ðïõ óõíôåëÝóôçêáí óå äéåèíÝò åðßðåäï, ôá ôå-
ëåõôáßá ÷ñüíéá, äåí áöÞíåé áíåðçñÝáóôï ôïí ôïìÝá ôçò éóüôéìçò ãïíåúêÞò åõèýíçò ãéá
ôçí áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí êáé ôïí ôïìÝá ôïõ êáôáìåñéóìïý åñãáóéþí ìÝóá óôçí ïéêï-
ãÝíåéá. Ïé óýã÷ñïíïé ñõèìïß æùÞò, åðéâÜëëïõí «åõêßíçôåò» ïéêïãÝíåéåò, ðïõ äß÷ùò ôéò
áãêõëþóåéò ôïõ ðáñåëèüíôïò, èá ìðïñÝóïõí íá áíôáðåîÝëèïõí óôéò ïéêïíïìéêÝò á-
ðáéôÞóåéò. Ç Ýîïäïò ôçò ãõíáßêáò óôçí áãïñÜ åñãáóßáò êáé ïé íßêåò ôïõ ãõíáéêåßïõ êé-
íÞìáôïò, óôï èÝìá ôçò éóüôéìçò êáé éóüíïìçò ìåôá÷åßñéóçò áíäñþí êáé ãõíáéêþí, ðñï-
êÜëåóå äñáóôéêÝò áëëáãÝò óôçí áíäñïêñáôïýìåíç éäåïëïãßá êáé íïïôñïðßá ãéá ãõ-
íáéêåßåò êáé áíäñéêÝò áó÷ïëßåò. Ç «ôå÷íçôÞ» áõôÞ äéÜêñéóç Þôáí áðïôÝëåóìá ôçò ðá-
ñáäïóéáêÞò áíéóïôéìßáò ôçò ãõíáßêáò, ðïõ ðÞãáæå áð’ ôï ãåãïíüò, üôé äåí ìðïñïýóå
íá óõíåéóöÝñåé, ôïõëÜ÷éóôïí ôá ßäéá ìå ôïí Üíäñá, óôéò ðáñáãùãéêÝò äéáäéêáóßåò.
Ïé åõêáéñßåò ðïõ äüèçêáí ìå ôç âéïìç÷áíéêÞ êáé ôçí ôå÷íïëïãéêÞ åðáíÜóôáóç, ðÝ-
ôõ÷áí ôçí Üñóç áõôÞò ôçò áíéóïôéìßáò êáé ôçí åðáíáèÝóðéóç åíüò ðëáéóßïõ óõì-
âßùóçò êáé åñãáóéþí óôçí ïéêïãÝíåéá. ¸ôóé, ç óõììåôï÷Þ ôïõ Üíäñá ü÷é ìüíï óôçí
áíáôñïöÞ ôùí ðáéäéþí, áëëÜ êáé óôá õðüëïéðá ïéêïãåíåéáêÜ âÜñç (ïéêéáêÝò áó÷ï-
ëßåò, êÜëõøç âéïëïãéêþí áíáãêþí) èåùñåßôáé åðéâåâëçìÝíç ãéá ôç äéáôÞñçóç ôïõ-
ëÜ÷éóôïí ìßáò éóïññïðßáò.
Ðñüêåéôáé âÝâáéá, ãéá áñãÝò äéáäéêáóßåò óõíåéäçôïðïßçóçò êáé áöïìïßùóçò, ðïõ
óôçí ÅëëÜäá åìðïäßæïíôáé áêüìá, ëüãù ôçò ÷ñüíéáò ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò
êáèõóôÝñçóçò êáé ôùí åðéâéþóåùí ôçò, ðïõ ðáñáôçñïýíôáí ìÝ÷ñé êáé ôï ôåëåõôáßï
ôÝôáñôï ôïõ 20ïõ áéþíá.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 286
8ç ¢óêçóç:
ÁéóèáíèÞêáôå ðïôÝ íá óáò åðéâÜëëïõí ùò êáèÞêïí êÜôé ðïõ èá ìðïñïýóå

íá åßíáé ÷áñÜ Þ äçìéïõñãßá; ÕðïèÝóôå üôé åêöñÜæåôå ôéò óêÝøåéò êáé ôá óõ-
íáéóèÞìáôÜ óáò óå Ýíá ãñÜììá ðïõ áðåõèýíåôáé óå ößëï ðïõ ôïí åìðé-
óôåýåóôå. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 205)
ÁðÜíôçóç:
25/5/2002
Ößëå Íéêüëá
Óïõ ãñÜöù ãéáôß íéþèù ôçí áíÜãêç íá óïõ åêìõóôçñåõôþ ôéò óêÝøåéò, ôïõò öüâïõò
êáé ôçí «ôñïìáêôéêÞ» ðßåóç ðïõ íéþèù ôï ôåëåõôáßï êáéñü. Ãíùñßæåéò âÝâáéá, ôçí õðåñ-
âïëéêÞ áãÜðç ðïõ ôñÝöù ãéá ôïí ðïëéôéóìü, ôç ëïãïôå÷íßá êáé ôçí êïõëôïýñá ôùí Üë-
ëùí ëáþí. Ãíùñßæåéò, åðßóçò, ôçí áãÜðç ìïõ ãéá ôéò îÝíåò ãëþóóåò, ðïõ ôéò èåùñþ ùò
«åñãáëåßï» ðñïóÝããéóçò ôïõ ðïëéôéóìïý, ôùí áíèñþðùí, ôçò ìïõóéêÞò êáé ôùí ðáñá-
äüóåùí ìéáò ÷þñáò.
Ùóôüóï, äéáöùíþ ìå ôïí ôñüðï äéåîáãùãÞò ôùí åîåôÜóåùí ãëùóóïìÜèåéáò êáé ôá
áíôéêåßìåíá åîÝôáóçò. ÐéÝæïìáé õðåñâïëéêÜ íá äéáâÜæù «ìç÷áíéóôéêÜ» ëÝîåéò êáé êåß-
ìåíá ãéá íá åðéôý÷ù ó’ áõôïý ôïõ åßäïõò ôéò åîåôÜóåéò. Èá ðñïôéìïýóá Ýíáí åëåýèåñï
äéÜëïãï, åðÜíù óå ðïéêßëá èÝìáôá ðïõ èá ìïõ Ýäéíå ôï äéêáßùìá åëåýèåñçò Ýêöñá-
óçò êáé åðéêïéíùíßáò. ÐñÝðåé üìùò, íá êÜíù êïõñÜãéï êáé íá ðåñÜóù áõôÞ ôç äïêé-
ìáóßá. ¢ëëùóôå, åßíáé Ýíáò ôñüðïò êáé áõôüò ãéá ãíùóôéêü Ýëåã÷ï êáé áðïôßìçóç ôùí
ãëùóóéêþí ìïõ éêáíïôÞôùí.
Ìå åêôßìçóç, ï ößëïò óïõ,
Ãñçãüñçò.
9ç ¢óêçóç:
á) Ó÷çìáôßóôå öñÜóåéò ìå ôá ðáñáêÜôù íïçìáôéêÜ óýíïëá: áêßíäõíç ÷ñÞ-

óç, áðïêëåéóôéêÞ åõèýíç, åíåñãüò êïéíùíéêÞ æùÞ, óõíåéäçôÞ åðéëïãÞ, é-
äåïëïãéêÞ ðñïâïëÞ.
â) Íá áíôéêáôáóôÞóåôå ôéò õðïãñáììéóìÝíåò ëÝîåéò ìå Üëëåò óõíþíõìåò ëÝ-
îåéò/åêöñÜóåéò:
â) ï ïéêïíïìéêüò áðïêëåéóìüò êáé ç óõíáêüëïõèç áýîçóç ôùí ôéìþí Ý-
ðëçîå êõñßùò ôéò áóèåíÝóôåñåò ïéêïíïìéêÜ ôÜîåéò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 287
â) Ïé ðñÜîåéò ôïõ åßíáé áíáêüëïõèåò ðñïò ôéò åîáããåëßåò ôïõ.

â) Óçìåéþèçêáí áíôéäñÜóåéò ÷ùñßò óïâáñÜ åðáêüëïõèá.
ã) Íá âñåßôå óýíèåôåò ëÝîåéò ìå ðñþôï óõíèåôéêü ôï äõó-, ð.÷. äõóðëáóßá,
äõóðñáãßá, äõóëåéôïõñãßá, äõó÷Ýñåéá, äõóìÝíåéá, êáé íá ó÷çìáôßóåôå
öñÜóåéò.
ä) ÓõíäõÜóôå ôç ëÝîç êáèÞêïí ìå ñÞìáôá Þ ïõóéáóôéêÜ ðïõ äßíïíôáé ðá-
ñáêÜôù, ãéá íá ó÷çìáôßóåôå öñÜóåéò: åêôåëþ, åêðëçñþíù, áóêþ, áìå-
ëþ, áíáëáìâÜíù, åðùìßæïìáé, óýãêñïõóç, ðáñÜâáóç, õðÝñâáóç, ðñï-
óÞëùóç, åðßãíùóç, óõíáßóèçóç.
å) ÁíôéêáôáóôÞóôå ôéò õðïãñáììéóìÝíåò ëÝîåéò ìå Üëëåò óõíþíõìåò ëÝ-
îåéò/åêöñÜóåéò:
â) ... åßíáé áðáñáßôçôï íá õðïãñáììéóôåß.
â) ... ÊÜèå åêóôñáôåßá åìðåñéÝ÷åé ôïí êßíäõíï ôçò ìåñßêåõóçò ôïõ èÝìáôïò.
â) Ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï áõôÝò ïé äéáóôÜóåéò áñèñþíïíôáé êáé ôï åéäéêü
ôïõò âÜñïò êÜèå öïñÜ ðáñáëëÜæïõí áðü ôç ìéá ðåñßðôùóç óôçí Üëëç.
â) ... åßíáé Ýíäåéîç êïéíùíéêÞò äõóðëáóßáò.
â) ... Ïé êáôÜëëçëïé êïéíùíéêïß êáé íïìéêïß ìç÷áíéóìïß ðïõ èá ðñïóôá-
ôåýóïõí êáé èá ðëáéóéþóïõí ôçí ðáéäéêÞ çëéêßá.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé öñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
• Äåí Ý÷åé äéáðéóôùèåß ç áêßíäõíç ÷ñÞóç ôçò éíäéêÞò êÜííáâçò.
• Ôá Ýêôñïðá Þôáí áðïêëåéóôéêÞ åõèýíç ôùí ðáñáãüíôùí ôùí äýï áíôéðÜëùí ï-
ìÜäùí.
• ÊÜèå ðïëßôçò óõììåôÝ÷åé óôçí åíåñãü êïéíùíéêÞ æùÞ ôçò ÷þñáò ôïõ.
• Ç ðïëéôéêÞ óôñÜôåõóÞ ôïõ Þôáí óõíåéäçôÞ åðéëïãÞ.
• Ç éäåïëïãéêÞ ðñïâïëÞ ôïõ êáèåóôþôïò ãéíüôáí ìå êÜèå Ýíôõðï êáé çëåêôñï-
íéêü ìÝóï åðéêïéíùíßáò.
â) Ïé óõíþíõìåò ëÝîåéò êáôÜ óåéñÜ åßíáé: óõíåðáãüìåíç, áíôßèåôåò, óõíÝðåéåò, åðé-
ðôþóåéò.
ã) Ïé óýíèåôåò ëÝîåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé: äõóáíåîßá, äõóôïêßá, äõóëåîßá, äõóöÞìç-
óç, äõóåíôåñßá ê.á. Ïé öñÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
• Ï ïñãáíéóìüò ôïõ áóèåíïýò ðáñïõóßáóå äõóáíåîßá óôï öÜñìáêï ×.
• Ç äõóôïêßá óôçí åðßèåóç ôçò åèíéêÞò ïìÜäáò, ïöåßëåôáé óôçí åëëéðÞ ðñïåôïé-
ìáóßá ôçò.
02.qxd 9/17/08 12:09 PM Óåëßäá 288
• Ç äõóëåîßá åßíáé ìáèçóéáêÞ äõóêïëßá.

• Ç äõóöÞìçóç äéþêåôáé ðïéíéêÜ.
• Ôá ðáéäéÜ ôùí ÷ùñþí ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ ðåèáßíïõí áðü äõóåíôåñßá.
ä) Ïé öñÜóåéò ðïõ ó÷çìáôßæïíôáé åßíáé: åêôåëþ ôï êáèÞêïí ìïõ, åêðëçñþíù ôá êáèÞ-
êïíôá, åðùìßæïìáé êáèÞêïíôá, óýãêñïõóç êáèçêüíôùí, ðáñÜâáóç êáèÞêïíôïò, õ-
ðÝñâáóç êáèÞêïíôïò, ðñïóÞëùóç óôï êáèÞêïí ìïõ, åðßãíùóç ôùí êáèçêüíôùí
ìïõ, óõíáßóèçóç ôïõ êáèÞêïíôïò.
å) Ïé óõíþíõìåò ëÝîåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé ïé áêüëïõèåò (êáôÜ óåéñÜ ôùí ðñïôÜóå-
ùí).
• íá ôïíéóôåß
• åêóôñáôåßá êéíäõíåýåé íá åðéêåíôñùèåß óå åðéìÝñïõò ðôõ÷Ýò ôïõ èÝìáôïò
• åêöñÜæïíôáé / -äéáöïñïðïéïýíôáé
• êïéíùíéêÞò äõóëåéôïõñãßáò
• õðïóôçñßîïõí, åíéó÷ýóïõí
Åñþôçóç:
á) Íá âñåßôå ôïõò åéäéêïýò åðéóôçìïíéêïýò üñïõò ôïõ êåéìÝíïõ,

â) Äþóôå ôá óõíþíõìá óôéò ëÝîåéò: ìïíüôñïðïò, ðåñéèþñéï.
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé åéäéêïß åðéóôçìïíéêïß üñïé åßíáé: «ìïíüôñïðïò åðçñåáóìüò», «ìçôñéêüò èçëá-
óìüò», «áíïóïðïéçôéêÝò éäéüôçôåò», «äåïíôïëïãßá ôçò ðëçñïöüñçóçò», «áñèñþíï-
íôáé ïé äéáóôÜóåéò», «êïéíùíéêÞ äõóðëáóßá», «óõëëïãéêüò êïéíùíéêüò ðñïâëçìáôé-
óìüò», «êïéíùíéêïß êáé íïìéêïß ìç÷áíéóìïß», «ãïíåúêÞ éóüôéìç åõèýíç», «óõíåéäçôÞ
ìçôñüôçôá».
â) Ôá óõíþíõìá ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
ìïíüôñïðïò = ïìïéüìïñöïò, ìïíüôïíïò.
ðåñéèþñéï = Üêñç, áðïìüíùóç.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 289
ÄÉÊÁÉÏÓ
ÊÁÉ
ÁÄÉÊÏÓ ÃÏÃÏÓ
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 290
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 291
ÄÉÊÁÉÏÓ ËÏÃÏÓ ÊÁÉ ÁÄÉÊÏÓ ËÏÃÏÓ 291
ÅÍÏÔÇÔÁ 1Ç
ÅÉÓÁÃÙÃÉÊÁ
ÈÅÙÑÉÁ
Ôï êåöÜëáéï ìå ôï ïðïßï èá áó÷ïëçèïýìå äå äéáéñåßôáé åéäïëïãéêÜ, üðùò ôá äýï
ðñïçãïýìåíá êáé ãé’ áõôü èá áêïëïõèÞóïõìå Ýíá ÷ùñéóìü åíïôÞôùí ìå âÜóç ôç èå-
ìáôïëïãßá ôùí êåéìÝíùí, ðïõ èá ôßèåíôáé êÜèå öïñÜ ðñïò áíÜëõóç.
¼ðùò áíáöÝñïõí ïé óõããñáöåßò ôïõ âéâëßïõ, ï èåìáôéêüò Üîïíáò ôïõ Êåöáëáßïõ
êéíåßôáé ðÜíù óôï äßðôõ÷ï: «äßêáéïò êáé Üäéêïò ëüãïò» (ðñâ. ÍåöÝëáé ÁñéóôïöÜíç) êáé
ðåñéëáìâÜíåé ðïëëÜ ó÷åôéêÜ áíôéèåôéêÜ æåýãç. Óêïðüò ôïõ êåöáëáßïõ åßíáé ç óõæÞôç-
óç, ï ðñïâëçìáôéóìüò êáé ôåëéêÜ, ç áéôéïëüãçóç ãéá ôï ðïéïò åßíáé ðéï äõíáôüò, ï «äß-
êáéïò Þ ï Üäéêïò ëüãïò».
Ôá áíôéèåôéêÜ æåýãç, ðïõ óôïé÷ßæïíôáé ðßóù áðü ôï «äßêáéï êáé Üäéêï ëüãï», åßíáé: ç
ãëþóóá ôçò ðáéäåßáò êáé ç ãëþóóá ôçò åîïõóßáò, ï Üíèñùðïò êáé ç ó÷Ýóç ôïõ ìå ôïõò
Üëëïõò áíèñþðïõò, ç åèíéêÞ áãùãÞ êáé ï ïëïêëçñùôéóìüò, o Ìåóóéáíéóìüò êáé ç á-
îßá ôçò ðáéäåßáò, «ùò èåñáðåõôéêÞ äýíáìéò øõ÷Þò».
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 292
ÅÍÏÔÇÔÁ 2Ç
Ç ÃËÙÓÓÁ ÔÇÓ ÅÎÏÕÓÉÁÓ

ÊÁÉ Ç ÃËÙÓÓÁ ÔÇÓ ÐÁÉÄÅÉÁÓ
¼ôáí áíáöåñüìáóôå óôç ãëþóóá ôçò åîïõóßáò, åííïïýìå åêåßíç ôçí «åîïõóßá», ðïõ
ùò óôõãíÞ êáé êáôáðéåóôéêÞ ìïñöÞ äéáêõâÝñíçóçò äéáóôñÝöåé ôá ðñÜãìáôá êáé õðçñå-
ôåß ôïí «Üäéêï ëüãï» ãéá íá åîõðçñåôÞóåé ôá óõìöÝñïíôÜ ôçò. Éäéáßôåñá óÞìåñá, ðïõ ôá
Ì.Ì.Å. ðáñÝ÷ïõí åêðëçêôéêÝò äõíáôüôçôåò åðéññïÞò ôçò êïéíÞò ãíþìçò ðñïò üöåëïò
ôùí éäéïêôçôþí ôïõò êáé ôïõ êáèåóôþôïò, ôï æÞôçìá áðïêôÜ êåöáëáéþäç óçìáóßá.
¼ìùò, õðÜñ÷åé êáé ï áíôßëïãïò· ç ãëþóóá ôçò ðáéäåßáò. Åßíáé ç ãëþóóá, ðïõ õðç-
ñåôåß ôï «äßêáéï ëüãï», ôï ÷ñÝïò, äçëáäÞ, êÜèå ðíåõìáôéêïý áíèñþðïõ êáé ôï ôåëïëï-
ãéêü ðñïïñéóìü êÜèå áíèñþðïõ. Ï Üíèñùðïò ìå ôç ãëþóóá ôçò ðáéäåßáò êáôáêôÜ ôçí
ðñáãìáôéêÞ åëåõèåñßá êáé Ýôóé, áíèßóôáôáé óôéò ðéÝóåéò ðïõ áóêåß ç éó÷õñÞ (óå õëéêÜ
ìÝóá êáé «çèéêÞ» êáôáîßùóç) ãëþóóá ôçò åîïõóßáò.
j
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 293
1ç ¢óêçóç:
Ïé ðéï ðÜíù èÝóåéò ðåñéÝ÷ïíôáé êáé óôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß. ÌåëåôÞ-
óôå ôï, áíáæçôÞóôå áõôÝò ôéò äéáìåôñéêÜ áíôßèåôåò ãëþóóåò êáé ðåßôå áéôéï-
ëïãçìÝíá ìå ðïéá áðü ôéò äýï èá óõíôáóóüóáóôáí. Áí ðÜëé ôéò áðïññßðôå-
ôå êáé ôéò äýï, ôüôå ðñïôåßíåôå åóåßò ìéáí Üëëç ðåéóôéêüôåñç ãëþóóá. (óå-
ÁðÜíôçóç:
Ïé äýï ãëþóóåò ðïõ «óõãêñïýïíôáé» óôï êåßìåíï ðïõ åîåôÜæïõìå, åßíáé ç ãëþóóá
ôçò åîïõóßáò êáé ç ãëþóóá ôçò ðáéäåßáò. Ç ãëþóóá ôçò åîïõóßáò Ý÷åé üëá áõôÜ ôá õëé-
êÜ ìÝóá ðïõ ôçí êáèéóôïýí áíßêçôç. ¸÷åé ôå÷íéêÞ õðåñïðëßá, Ý÷åé ðñïðáãáíäéóôéêÜ
ìÝóá, Ý÷åé «çèéêÞ êáôáîßùóç», áöïý áðïññÝåé áðü «êõâåñíçôéêÝò ðçãÝò» êáé Ý÷åé ìÝ-
óá åðéâïëÞò. Ôá éäéáßôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò: ëáíèÜíùí äéáôáêôéêüò ÷áñáêôÞñáò, ï-
íïìáôéêüò ëüãïò, ëåêôéêüò óõìâïëéóìüò ìå ñïðÞ óôïí çìéêáôáëçðôü ëüãï, áðïóôåù-
ìÝíïò ÷áñáêôÞñáò ìå ñïðÞ óôç ìåãáëçãïñßá, ìÜëëïí ôçí êáèéóôïýí áíåíåñãÞ êáé
öèïñïðïéü.
Áðü ôçí Üëëç ðëåõñÜ, âñßóêåôáé ç ãëþóóá ôçò ðáéäåßáò, ðïõ åíåñãïðïéåß ôá áíôé-
óþìáôá ôïõ ïñãáíéóìïý ôïõ áíèñþðïõ áðÝíáíôé óôïí «Üäéêï ëüãï», ôçí êáðçëåßá, ôçí
áíåëåõèåñßá êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ äïõëåßá, óôçñéæüìåíç óôçí åîýøùóç ôùí ðíåõìáôéêþí
êáé øõ÷éêþí ÷áñéóìÜôùí, ðïõ åããåíþò äéáèÝôåé êÜèå áíèñþðéíï ïí. ÐÝñá áðü êÜèå
áìöéâïëßá, ï Üíèñùðïò Ý÷åé ôï çèéêü ÷ñÝïò (ôï ïðïßï áðïññÝåé áðü ôç óõíåéäçôïðïß-
çóç ôïõ êïéíùíéêïý ôïõ ñüëïõ) íá óõìðáñáôá÷èåß ìå ôç ãëþóóá ôçò ðáéäåßáò, áí öõ-
óéêÜ åðéèõìåß íá ‘äåé íá êáôáêñçìíßæïíôáé åêåßíá ôá êáèåóôþôá, ðïõ «äïëïöïíïýí»
óõóôçìáôéêÜ ôçí áíèñþðéíç óêÝøç, üðùò êáé ôçí áíèñþðéíç ýðáñîç.
2ç ¢óêçóç:
Ðñïóï÷Þ! Èá åôïéìáóôåßôå êáëýôåñá ãéá ôç óõæÞôçóç, áí áíáæçôÞóåôå ôá

ãíùñßóìáôá ôçò ãëþóóáò ôçò åîïõóßáò, êáèþò êáé ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 294
ï Ìðñå÷ô áíÝëõå, äçëáäÞ áðïäéÜñèñùíå/áðïäéïñãÜíùíå, ôï íáæéóôéêü ëü-

ãï, þóôå íá áíáäýåôáé ç èáììÝíç/ðáñáëëáãìÝíç áðü ôï ëüãï ôçò åîïõóßáò,
áëÞèåéá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 220)
ÁðÜíôçóç:
Ï ÌðÝñôïëô Ìðñå÷ô (1898-1956) êáôïñèþíåé íá áðïäéáñèñþóåé êáé íá áðïäéïñ-
ãáíþóåé ôï íáæéóôéêü ëüãï, ðåñéóóüôåñï äéáéóèçôéêÜ/åìðåéñéêÜ, äéáèÝôïíôáò åêðëçêôéêÞ
ïîýíïéá êáé áöáéñåôéêüôçôá ùò ðïéçôÞò. Ãåíéêüôåñá, üìùò, ãéá íá áðïäéáñèñùèåß ï å-
îïõóéáóôéêüò ëüãïò, áðáéôåßôáé ìåèïäéêÞ óêÝøç êáé Üóêçóç åðßìïíç ôïõ íïõ. Ùò êýñéá
ãíùñßóìáôá ôïõ ëüãïõ ôçò åîïõóßáò êáôáãñÜöïíôáé: ç õðåñï÷Þ ôïõ ïíïìáôéêïý ëüãïõ,
ï ëáíèÜíùí äéáôáêôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôùí áíáêïéíþóåùí, ï ëåêôéêüò óõìâïëéóìüò ê.á.
3ç ¢óêçóç:
Ìðïñåßôå ôþñá ðïõ ãíùñßæåôå êáé ôá äýï êåßìåíá (áñ÷éêü êåßìåíï êáé êåß-
ìåíï ôçò óõíÝíôåõîçò), íá äéáôõðþóåôå ôïí ðñïâëçìáôéóìü óáò êáé ôéò á-
ðüøåéò óáò ðÜíù óôá áêüëïõèá èÝìáôá:
á) Óõìöùíåßôå Þ ü÷é (êáé ãéáôß) ìå ôçí Üðïøç üôé «ôçí ðéï ìåãÜëç äýíáìç
ôç äéáèÝôåé ç ðéï åëåýèåñç øõ÷Þ, ç øõ÷Þ ìå ôçí ðéï âáèéÜ ðáéäåßá» êáé
üôé áõôÞ áñèñþíåé êáé ôïí ðéï äõíáôü ëüãï;
â) Óõìöùíåßôå Þ ü÷é (êáé óå êÜèå ðåñßðôùóç ãéáôß) üôé ï åëëçíéêüò ëüãïò,
üðùò áñèñþèçêå óôçí Áñ÷áßá ÅëëÜäá, ïäçãåß ôïí Üíèñùðï ðñïò ôçí å-
ëåõèåñßá;
ã) Óõìöùíåßôå Þ ü÷é (êáé óå êÜèå ðåñßðôùóç ãéáôß) üôé ç ðáéäåßá Ý÷åé ôç äý-
íáìç íá åîáíèñùðßæåé ôïí Üíèñùðï;
¾óôåñá áðü ôç óõæÞôçóç áíáðôýîôå Ýíá áðü ôá ôñßá áõôÜ èÝìáôá ãñáðôþò
÷ñçóéìïðïéþíôáò 400 ëÝîåéò ðåñßðïõ. Óå êÜèå ðåñßðôùóç óõìâïõëåõôåßôå
ôá êåßìåíá ðïõ áêïëïõèïýí åßôå áíáöÝñïíôáé óôï èÝìá ðïõ ðñáãìáôåýåóôå
åßôå ü÷é. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 225)
ÁðÜíôçóç:
Åìåßò åäþ äå èá ðåñéïñéóôïýìå óôçí åðéãñáììáôéêÞ áðÜíôçóç ôùí ôñéþí õðïåñù-
ôçìÜôùí. Áíôßèåôá èá ðñï÷ùñÞóïõìå áðåõèåßáò óôçí áíÜðôõîç êáé ôùí ôñéþí ðéï ðÜ-
íù èåìÜôùí.
á) Ïñßæïíôáò ùò ðáéäåßá ôç âáóéêÞ êïéíùíéêÞ ëåéôïõñãßá, óôçí ïðïßá âáóßæåôáé ç ãåíéêÞ
áíÜðôõîç êáé êáëëéÝñãåéá ôùí ðíåõìáôéêþí êáé øõ÷éêþí éäéïôÞôùí ôïõ áíèñþðïõ, áë-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 295
ëÜ êáé ôç ãåíéêüôåñç åêðáßäåõóç êáé ìüñöùóç, ôçí ïðïßá êáôÝ÷åé Ýíáò Üíèñùðïò,
èåùñïýìå ùò äåäïìÝíç ôç ìåãÜëç éó÷ý ðïõ äéáèÝôåé ç øõ÷Þ êáé ï ëüãïò ôïõ.
Ç ðáéäåßá ùò ðñïûðüèåóç ôçò åëåõèåñßáò óêÝøçò êáé ëüãïõ, áíáãíùñßóôçêå Þäç
áðü ôïõò áñ÷áßïõò ¸ëëçíåò öéëïóüöïõò, ôçí êëáóéêÞ ðåñßïäï ãéá ôá åëëçíéêÜ
ãñÜììáôá êáé ôïí ðïëéôéóìü. Ùóôüóï, ðñÝðåé íá äéåõêñéíéóôïýí ïé ëüãïé ãéá ôïõò ï-
ðïßïõò ï «ðåðáéäåõìÝíïò» Üíèñùðïò, èåùñåßôáé åëåýèåñïò êáé äõíáôüò.
Ðñþôá-ðñþôá, ãéáôß ÷Üñç óôçí åõåñãåôéêÞ åðßäñáóç ôçò ðáéäåßáò Ý÷åé áóêçèåß óôçí
áõôïðåéèáñ÷ßá êáé ôïí áõôïÝëåã÷ï. Åßíáé ìåãÜëç ç åðßäñáóç ôçò åêðáéäåõôéêÞò äéá-
äéêáóßáò ãéá ôçí áðüêôçóç áõôþí ôùí äåîéïôÞôùí, ðïõ áíõøþíïõí ôïí Üíèñùðï
óôçí êëßìáêá ôùí Ýìâéùí üíôùí. ¸ðåéôá, «åîáíèñùðßæåôáé», áðïâÜëëåé üëá ôá áíôé-
êïéíùíéêÜ êáé áôïìéêéóôéêÜ Ýíóôéêôá êáé åõáéóèçôïðïéåßôáé. ÁõôÞ ç åõáéóèçôïðïßç-
óç åßíáé ðïõ êÜíåé ôïí Üíèñùðï íá ðáëåýåé êáé íá áãùíßæåôáé ãéá ìéá éäÝá. ÁõôÞ ç
ðñÜîç áðïôåëåß ôï èåìÝëéï ôçò áíèñþðéíçò óõíåßäçóçò. ÁõôÞ ç ðñÜîç ôïí êÜíåé Ý-
íá îå÷ùñéóôü ïí ìÝóá óôï óýìðáí.
Ãéáôß ï Üíèñùðïò ìå ôç âïÞèåéá ôçò ðáéäåßáò, âñßóêåôáé óôï öùôåéíü ÷þñï ôçò á-
ëÞèåéáò. Êáé üôáí Ýëèåé óå åðáöÞ ìå ôçí áëÞèåéá êáé ôç äéêáéïóýíç ôùí ðñáãìÜ-
ôùí, áñíåßôáé ôçí åèåëïôõöëßá, ôïí ù÷áäåëöéóìü êáé óôñáôåýåôáé ðñïò üöåëïò ôïõ
êïéíùíéêïý óõíüëïõ. Ç ðßóôç ôïõ ðåðáéäåõìÝíïõ áíèñþðïõ üôé âñßóêåôáé ðëçóéÝ-
óôåñá óôçí áëÞèåéá, åßíáé ðïõ ôïí êÜíåé ðñáãìáôéêÜ åëåýèåñï. Êáé ï åëåýèåñïò Üí-
èñùðïò ìå ôï ëüãï ôïõ, áóêåß ìåãáëýôåñç åðéññïÞ êáé ãïçôåßá áðü ôï íüèï êáé êá-
ôáðéåóôéêü ëüãï ôçò åîïõóßáò.
â) Ç ðñïóöïñÜ ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò óêÝøçò êáé ãåíéêüôåñá, ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíé-
êïý ðïëéôéóìïý óôïí êüóìï, åßíáé åõñýôåñá áíáãíùñéóìÝíç. Êáé áõôü, ãéáôß ï áñ-
÷áßïò åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò ìå ôç ðñùôïðïñéáêÞ ðïëéôéêÞ êáé öéëïóïöéêÞ óêÝøç, Ý-
èåóå ùò êÝíôñï ôïõ ðïëéôéóìïý ôçí áíèñþðéíç ïíôüôçôá êáé ôéò éäéáéôåñüôçôÝò ôçò.
Áõôü áêñéâþò, ôï éäéáßôåñï ÷áñáêôçñéóôéêü ôçò éäéïóõóôáóßáò ôïõ áñ÷áßïõ åëëçíé-
êïý ðïëéôéóìïý, åðáíåêôéìÞèçêå ôçí ðåñßïäï ôçò ÁíáãÝííçóçò êáé áðåôÝëåóå Ý-
êôïôå, ôï èåìÝëéï ôïõ åõñùðáúêïý ðïëéôéóìïý ðïõ ïéêïõìåíïðïßçóå óôá íåüôåñá
÷ñüíéá, ãéá ðñþôç öïñÜ, üëç ôçí õöÞëéï.
Ðñïóðåñíþíôáò ôéò åããåíåßò áäõíáìßåò ôïõ åëëçíéêïý ðïëéôéêïý óõóôÞìáôïò (äïõ-
ëåßá, õðïâáèìéóìÝíç èÝóç ôçò ãõíáßêáò, ôéìïêñáôéêÜ êñéôÞñéá óõììåôï÷Þò óôï êïé-
íùíéêïðïëéôéêü ãßãíåóèáé), ïöåßëïõìå íá óôáèïýìå ó’ áõôÜ ôá óôïé÷åßá ðïõ ãéá
ðñþôç öïñÜ äéáôõðþèçêáí óôïí êüóìï êáé áðïôåëïýí áêüìá êáé óÞìåñá, êáôçãï-
ñçìáôéêÝò åðéôáãÝò ôçò äçìïêñáôßáò êáé ôçò åëåõèåñßáò.
Ç áíáãùãÞ ôïõ áíèñþðïõ óå ðüëï ôçò ðïëéôéêÞò äéáêõâÝñíçóçò, ôçò êïéíùíéêÞò
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 296
êáé ïéêïíïìéêÞò ïñãÜíùóçò êáé ç ðßóôç óôéò Ýìöõôåò äõíáôüôçôÝò ôïõ (íüçóç, âïý-
ëçóç) åßíáé ìßá áñ÷áßá åëëçíéêÞ êáôÜêôçóç, ðïõ áíáðüöåõêôá ïäçãåß óôçí ðñáã-
ìÜôùóç ôçò åëåõèåñßáò. Ï Üíèñùðïò ðéá äå íïåßôáé ùò Üèõñìá ôçò âïýëçóçò ôùí
èåþí, åîùáíèñþðéíùí ðáñáãüíôùí êáé ôùí öõóéêþí äõíÜìåùí, áëëÜ ùò íïÞìïí
ïí, ðïõ åßíáé «öýóåé» ðïëéôéêü êáé êïéíùíéêü êáé éêáíü íá äéáìïñöþóåé ìüíï ôïõ,
ôïõò üñïõò ôçò êïéíùíéêÞò êáé ðïëéôéêÞò æùÞò ôïõ.
Áõôüò ï åëëçíéêüò ëüãïò, ðïõ áíáãíùñßæåé óôïí Üíèñùðï ôï äéêáßùìá íá áõôï-
ðñïóäéïñßæåôáé, íá åêëÝãåé êáé íá åêëÝãåôáé (Ýóôù êáé ì’ áõôÜ ôá ìåëáíÜ óçìåßá ðïõ
åðéóçìÜíèçêáí óôç äåýôåñç ðáñÜãñáöï) ïäçãåß ôïí Üíèñùðï ðñïò ôçí ðñáãìÜ-
ôùóç ôçò åëåõèåñßáò. Áõôü ôï éäéáßôåñï áíèñùðéóôéêü óôïé÷åßï, Þôáí ðïõ áíáãíþ-
ñéóå ç åõñùðáúêÞ áíáãÝííçóç êáé ï åõñùðáúêüò äéáöùôéóìüò óôïí åëëçíéêü ëüãï
êáé ôïí êáôÝóôçóå èåìÝëéï ôïõ óýã÷ñïíïõ ðáãêüóìéïõ ðïëéôéóìïý.
ã) ¸÷ïíôáò Þäç ïñßóåé ôçí ðáéäåßá ùò åêåßíç ôçí êïéíùíéêÞ äéáäéêáóßá, ðïõ åðéäñÜ
êáèïñéóôéêÜ, óôç äéáìüñöùóç ôùí ðíåõìáôéêþí êáé øõ÷éêþí äõíáôïôÞôùí ôïõ áí-
èñþðïõ, õðïóôçñßæïõìå üôé ç ðáéäåßá Ý÷åé ôç äýíáìç íá åîáíèñùðßæåé ôïí Üíèñùðï.
Ôï ãåãïíüò üôé ï Üíèñùðïò öÝñèçêå ùò ôþñá ìå áðýèìåíï ìßóïò êáé áãñéüôçôá
óôïõò ïìïßïõò ôïõ, äåí ðñÝðåé íá äçìéïõñãåß óõíáéóèÞìáôá çôôïðÜèåéáò êáé áðáé-
óéïäïîßáò. ÐñÝðåé ðÜíôïôå íá Ý÷ïõìå õðüøç üôé üíôáò, óôçí êïñõöÞ ôçò íïçôéêÞò
êëßìáêáò ï Üíèñùðïò, èá åîáíèñùðéóôåß êáé èá êáôïñèþóåé íá áëëÜîåé ôéò äåäï-
ìÝíåò äõó÷åñåßò óõíèÞêåò. Êáé ï åîáíèñùðéóìüò ôïõ ðåñíÜåé ðÜíôïôå, ìÝóá áðü
ôçí ðáéäåßá.
Ìå ôçí åêðáßäåõóç ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá áðïâÜëëåé ïñéóìÝíá áñíçôéêÜ óôïé÷åßá
ðïõ äåí Ý÷åé äéåõêñéíéóôåß áí åßíáé Ýìöõôá Þ åðßêôçôá. Ç ëåéôïõñãßá, áõôÞ, ôçò ðáé-
äåßáò, óõíßóôáôáé óôï ãåãïíüò üôé ç öýóç ôïõ áíèñþðïõ, éäéáßôåñá êáôÜ ôç íåáíéêÞ
çëéêßá, åðéäÝ÷åôáé ïõóéáóôéêÝò ìåôáôñïðÝò. ÁõôÜ ôá Ýìöõôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, ðïõ å-
ðéóçìÜíáìå ðéï ðñéí, ç åêðáßäåõóç ôá áíáðôýóóåé ðñïò ôçí åðéèõìçôÞ êáôåýèõí-
óç. ¼ìùò, ãéá ôçí åðéôõ÷ßá (äçëáäÞ, ôïí åîáíèñùðéóìü), áðáñáßôçôç åßíáé êáé ç
ðñïóùðéêÞ óõìâïëÞ.
ÐÜíôùò, üðùò ìðïñåß íá äéáðéóôùèåß, ç êïéíùíéêÞ áëëçëåðßäñáóç êáé äõíáìéêÞ
ðïõ áíáðôýóóåôáé óôéò ó÷ïëéêÝò áßèïõóåò (áëëÜ êáé ãåíéêÜ, óå êÜèå åêðáéäåõôéêÞ
äéáäéêáóßá), åîçìåñþíåé ôá Þèç, åõáéóèçôïðïéåß ôçí øõ÷Þ êáé åîáíèñùðßæåé ôá Þèç.
Ï Üíèñùðïò ìÝóù ôçò ðáéäåßáò, áðåëåõèåñþíåôáé áðü ôçí Üãíïéá, ôç ìïéñïëáôñßá,
ôéò ðñïëÞøåéò êáé êÜèå åßäïõò «-éóìïýò» êáé áãêõëþóåéò, ðïõ åîá÷ñåéþíïõí ôá Þ-
èç êáé åîéóþíïõí ôïí Üíèñùðï ìå ôá êáôþôåñá èçëáóôéêÜ.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 297
4ç ¢óêçóç:
á) ÌåôÜ ôçí áíÜãíùóç ôïõ äéáëüãïõ ÐñïìçèåÜ-ÅñìÞ áíáãíþóôå ... êáé

äéáôõðþóôå ôç äéêÞ óáò èÝóç ãéá ôçí áéó÷õëéêÞ åëåõèåñßá êáé ôï äõíá-
ôüôåñï ëüãï.
â) ÓõæçôÞóôå êáé êÜôé áêüìç: Íïìßæåôå üôé ç áéó÷õëéêÞ/ÐñïìçèåúêÞ åëåõèå-
ñßá èá ìðïñïýóå íá Ý÷åé êÜðïéá óçìáóßá ãéá ôï óçìåñéíü Üíèñùðï; Óõì-
öùíåßôå ð.÷. ìå ôçí Üðïøç üôé «åßíáé áíÜãêç ç Åõñþðç ... ï Üíèñùðïò
ôïõ Áéó÷ýëïõ åßíáé ôï êÝíôñï ôïõ óýìðáíôïò: ï Üíèñùðïò åëåýèåñïò áðÝ-
íáíôé óôïí Üíèñùðï, óôçí ïìÜäá, óôï óõìöÝñïí, óôï èåü ôïõ, óå üëïõò å-
êåßíïõò ðïõ åêìáõëßæïõí ôç æùÞ ôïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 225)
ÁðÜíôçóç:
á) Ïé èÝóåéò ôïõ Ëßâéíãêóôïí åßíáé åíäéáöÝñïõóåò êáé ðáñÜãïíôáé áðü ôç óõãêñéôéêÞ
ìåëÝôç ôùí äýï éóôïñéþí, ôïõ Éþâ êáé ôïõ ÐñïìçèÝá. Óå ãåíéêÝò ãñáììÝò ùò óõ-
ìðåñÜóìáôá ôçò ìåëÝôçò ôïõ Ëßâéíãêóôïí èá ìðïñïýóáìå íá óçìåéþóïõìå ôá áêü-
ëïõèá: ç åâñáúêÞ óêÝøç êáé ç åëëçíéêÞ ãéá ôïí êüóìï, åßíáé åíôåëþò äéáöïñåôéêÝò.
Ç ìßá èåùñåß ôï èåßï ùò ðáñáðëçñùìáôéêü óôïé÷åßï, ç Üëëç ðñïôÜóóåé ôï èåü ùò
ðñùôáñ÷éêü óôïé÷åßï ôçò êïéíùíéêÞò êáé ðïëéôåéáêÞò ïñãÜíùóçò. Ç åâñáúêÞ óêÝøç
äå äéáíïåßôáé íá êñßíåé ôï èåßï, ç åëëçíéêÞ áíôßèåôá ôï õðïâÜëëåé óôç äéáäéêáóßá
ôïõ «áãþíá ëüãùí» êáé äå äéóôÜæåé íá êáôáäéêÜóåé ôçí áäéêßá êáé ôçí áõèáéñåóßá
ôïõ. Ï áñ÷áßïò ¸ëëçíáò äåí êáèïñßæåôáé, ðéÝæåôáé Þ åîïíôþíåôáé áðü ôï èåü, üðùò
ï óýã÷ñïíüò ôïõ, êÜôïéêïò ôïõ ÉóñáÞë, áðëÜ ôïí óÝâåôáé êáé ôïí ëáôñåýåé. ÔÝëïò,
óôçí áñ÷áßá ÅëëÜäá, áíáêáëýöèçêáí ïé èåïß. Óôï ÉóñáÞë, ôï èåßï áíáêÜëõøå ôïí
«åêëåêôü ëáü» ôïõ.
Ùò ðñïò ôá Þèç ôùí ðñùôáãùíéóôþí, ï Äßáò êáé ï Éå÷ùâÜò ôáõôßæïíôáé ðëÞñùò. Åß-
íáé óêëçñïß, åêäéêçôéêïß, æçëüôõðïé êáé ðïëëÝò öïñÝò Üäéêïé. Åêåß ðïõ õðÜñ÷åé ïõ-
óéáóôéêÞ äéáöïñÜ åßíáé óôï Þèïò ôùí äýï «áíáîéïðáèïýíôùí». Ï Éþâ, õðïöÝñåé ÷ù-
ñßò íá Ý÷åé êÜíåé ôßðïôå êáé áðïäÝ÷åôáé ìå óõíôñéâÞ üôé åßíáé áäáÞò. ¼ôé äåí ìðïñåß
íá óõëëÜâåé «ôáò ïäïýò ôïõ Êõñßïõ». Áíôßèåôá, ï ÐñïìçèÝáò ðÜó÷åé áðü öéëåõ-
óðëá÷íßá êáé äå äéóôÜæåé íá êáõôçñéÜóåé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ åêäéêçôéêïý èåßïõ.
ÖèÜíåé ìÜëéóôá, ìÝ÷ñé ôï óçìåßï íá êáôáñáóôåß ôï èåü, óôçñéæüìåíïò óôï øõ÷éêü
ôïõ óèÝíïò êáé ôçí ðåðïßèçóç üôé ç ðñÜîç ôïõ Þôáí äßêáéç êáé áñìüæïõóá.
Ï ÐñïìçèÝáò åßíáé ôï óýìâïëï ôçò áéó÷õëéêÞò åëåõèåñßáò. Åßíáé ìßá åëåõèåñßá
ðïõ ðñáãìáôþíåôáé óôï ðïëéôéêü ðåäßï áëëÜ êáé óôï ðåäßï ôùí éäåþí êáé ôùí áíôé-
ëÞøåùí. Ï ÐñïìçèÝáò ãßíåôáé ôï óýìâïëï ôïõ ðÜó÷ïíôïò áíèñþðïõ áðÝíáíôé ó’
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 298
Ýíá Üîåíï, åðéêßíäõíï ðåñéâÜëëïí, ðïõ åßíáé åìðïôéóìÝíï áð’ ôçí Üãíïéá, ôéò ðñï-
ëÞøåéò, ôç äåéóéäáéìïíßá êáé ôï óêïôáäéóìü. Åßíáé üìùò, êáé ôï óýìâïëï ôïõ áí-
èñþðïõ ðïõ õøþíåé ôï áíÜóôçìÜ ôïõ áðÝíáíôé óôçí êáôáðéåóôéêÞ, Üäéêç êáé ðáñÜ-
ëïãç åîïõóßá. Êé áò åßíáé Ýíáò ìüíï! Äå öïâÜôáé, ãéáôß ôï èÜññïò ôïõ åßíáé øõ÷éêü.
Ôï èÜññïò ôïõ áðïññÝåé áðü ôçí ðåðïßèçóç üôé Ýðñáîå óôï Ýðáêñïí, ôï êáèÞêïí
ôïõ. Êáé áõôÞ ôçí ðåðïßèçóç äåí ìðïñåß êáìßá åîïõóßá íá îåñéæþóåé.
â) Óôç óçìåñéíÞ åðï÷Þ, üðïõ ôï êÝñäïò Ý÷åé êáôáóôåß áõôïóêïðüò êáé ïé êïéíùíßåò
ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëáíçôéêïý ÷ùñéïý, Ý÷ïõí áëùèåß áðü ôçí õðåñâïëéêÞ Üíïäï ôùí
ðáñáãùãéêþí äõíáôïôÞôùí êáé ôïõ êáôáíáëùôéóìïý, ç «áéó÷õëéêþò ïñéóìÝíç», å-
ëåõèåñßá ìðïñåß íá ðñïâëçèåß ùò åíáëëáêôéêÞ ëýóç.
Ôï óõíå÷éæüìåíï êáé ïëïÝíá äéåõñõíüìåíï ÷Üóìá, ôüóï áíÜìåóá óôéò ðëïýóéåò êáé
ôéò öôù÷Ýò ÷þñåò, üóï êáé áíÜìåóá óôïõò «ðáñßåò» êáé ôïõò ðñïíïìéïý÷ïõò ôùí åõ-
ñùðáúêþí åîåëéãìÝíùí êïéíùíéþí, èÝôåé ðñïò áìöéóâÞôçóç ôï áêïëïõèïýìåíï ìï-
íôÝëï áíÜðôõîçò.
Ç áðï÷áýíùóç êáé ç óõíåðáãüìåíç áëëïôñßùóç, ðïõ åðéôõã÷Üíåôáé ìå ôçí ðñïâï-
ëÞ êáé ôçí õéïèÝôçóç õðåñêáôáíáëùôéêþí ðñïôýðùí æùÞò, åßíáé Ýíá äåýôåñï æÞôç-
ìá, ðïõ êÜíåé ðéï åðßêáéñç áðü ðïôÝ ôçí ðñïìçèåúêÞ óôÜóç æùÞò. Ùóôüóï, ãéá íá
ðñáãìáôùèåß áõôÞ ç óôÜóç æùÞò áðáéôåßôáé ìßá åðáíáóôáôéêÞ áëëáãÞ óôéò óõìðåñé-
öïñÝò êáé óôéò -åðß ÷ñüíéá- óôåñåüôõðåò áíôéëÞøåéò ãéá ôïí êüóìï êáé ôïí Üíèñù-
ðï. Ôï ðñïìçèåúêü ðñüôõðï æùÞò, Ýñ÷åôáé íá ðñïôåßíåé óå ìßá áäýíáìç, áíôéöáôé-
êÞ, êáôáêåñìáôéóìÝíç êáé áëëïôñéùìÝíç Åõñþðç, ìßá åíáëëáêôéêÞ ëýóç: ç ðïëéôé-
êÞ, ç åðéóôÞìç, ç ãíþóç ãéá ôïí Üíèñùðï êáé ôï ðåñéâÜëëïí ôïõ, äß÷ùò äéáêñßóåéò
êáé áðïêëåéóìïýò ðáíôïåéäïýò ôýðïõ.
5ç ¢óêçóç:
Óôï áðüóðáóìá ðïõ áêïëïõèåß Ý÷ïõìå Ýíáí Ýíôïíï äéÜëïãï Áíôéãüíçò-

ÊñÝïíôá. Ï êáèåßò êáé ôá üðëá ôïõ. ÓõæçôÞóôå, ùóôüóï, ðïéïò åßíáé ï ðåé-
óôéêüôåñïò ëüãïò, ï ëüãïò ôïõ ÊñÝïíôá, óôïí ïðïßï áðü öüâï ðåéèáñ÷ïýí
üëïé ïé Èçâáßïé, Þ ï ëüãïò ôçò Áíôéãüíçò, êé áò ìç âñßóêåé öáíåñïýò õ-
ðïóôçñéêôÝò. Ðïéïò åßíáé ï ¢äéêïò êáé ðïéïò ï Äßêáéïò Ëüãïò. (óåëßäá
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 299
ÁðÜíôçóç:
Ó’ áõôü ôï êëáóéêü êáé ðïëõóõæçôçìÝíï áðüóðáóìá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ëïãï-
ôå÷íßáò óõãêñïýåôáé ç ðáñÜäïóç êáé ôá Ýèéìá, ðïõ åêðñïóùðåß ç Áíôéãüíç, ìå ôçí
êñáôéêÞ ïñãÜíùóç ðïõ åêðñïóùðåß ï ÊñÝïíôáò. Áðü ôá åðé÷åéñÞìáôá ôùí óõíïìéëç-
ôþí óå áõôüí ôïí áãþíá ëüãùí, äéáöáßíåôáé ç õðåñï÷Þ ôùí Üãñáöùí êáíüíùí Ýíáíôé
ôùí èåóìïèåôçìÝíùí áðü ôá êñáôéêÜ üñãáíá, ãéáôß áõôïß ïé ôåëåõôáßïé, åßíáé ðáñÜëïãïé
êáé äå óõíÜäïõí ìå ôçí ðáñáäåäåãìÝíç -áðü ôçí ôñÝ÷ïõóá çèéêÞ- äßêáéç êáé áñìü-
æïõóá óõìðåñéöïñÜ. Õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá, ï ëüãïò ôïõ ÊñÝïíôá åßíáé Üäéêïò, åíþ áõ-
ôüò ôçò Áíôéãüíçò, ï äßêáéïò ãéáôß áðïññÝåé áðü äýíáìç ðïëý ðéï éó÷õñÞ, áðü ôçí êñá-
ôéêÞ åîïõóßá: ôç äýíáìç ôçò óõíÞèåéáò êáé ôïõ Þèïõò/åèßìïõ.
1ç Åñþôçóç:
Íá ó÷ïëéÜóåôå óå ìßá-äýï ðáñáãñÜöïõò ôç ó÷Ýóç êáé ôçí áëëçëåðßäñáóç

ôùí Üãñáöùí êáíüíùí êáé ôùí íüìùí.
ÁðÜíôçóç:
Óå êÜèå áíèñþðéíç êïéíùíßá õðÜñ÷ïõí ïé ãñáðôïß êáíüíåò äéêáßïõ ðïõ ñõèìßæïõí
ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí áíèñþðùí. ÐáñÜëëçëá, õðÜñ÷ïõí êáé Üëëïé êáíüíåò -Üãñáöïé-
ïé ïðïßïé óéùðçñÜ ñõèìßæïõí ôçí êáèçìåñéíÞ óõìðåñéöïñÜ ôùí áíèñþðùí.
Ïé Üãñáöïé êáíüíåò åßíáé éóôïñéêÜ äçìéïõñãÞìáôá ìßáò åðï÷Þò ãéá íá éêáíïðïéÞ-
óïõí ôéò áíÜãêåò ôùí êïéíùíéþí êáé ç áîßá (üðùò êáé ç éó÷ýò ôïõò) óõíßóôáôáé óôï ãå-
ãïíüò üôé ðñïÝñ÷ïíôáé áð’ ôç èÝëçóç üëùí êáé áðïâëÝðïõí óôçí éêáíïðïßçóç üëùí.
Ïé êáíüíåò áõôïß áðïäåéêíýïõí ôï åðßðåäï åíüò ëáïý, ôçí éäéïóõãêñáóßá ôïõ, ôçí êïé-
íùíéêÞ ðñüïäï Þ ôçí êïéíùíéêÞ ïðéóèïäñüìçóç.
Áíôßèåôá, ïé íüìïé äçìéïõñãïýíôáé áðü óõãêåêñéìÝíá íïìïèåôéêÜ üñãáíá, ìåôá-
âÜëëïíôáé êáé ôñïðïðïéïýíôáé åýêïëá êáé ç áîßá ôïõò åßíáé ðåñéïñéóìÝíç ÷ñïíéêÜ, ó÷å-
ôéêÞ êáé ü÷é áðüëõôç, áöïý ðïëëÝò öïñÝò óõíäÝïíôáé ìå áíåëáóôéêÜ êáé ìç íïìéìï-
ðïéçìÝíá êáèåóôþôá.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 300
2ç Åñþôçóç:
Äþóôå ôá óõíþíõìá ôùí ëÝîåùí: ãüìùóç, èÝùóç, áðïóôåùìÝíïò, èñáýù,

õðåñâáôéêüò, ìåãáëçãïñßá.
ÁðÜíôçóç:
ãüìùóç = ãÝìéóìá (ìå åêñçêôéêÜ)
èÝùóç = èåïðïßçóç (Ýíùóç ôïõ èåßïõ ìå ôïí Üíèñùðï)
áðïóôåùìÝíïò = áäõíáôéóìÝíïò, ëéðüóáñêïò· êáé ìåôáöïñéêÜ: Üêáìðôïò, óõíôç-
ñçôéêüò
èñáýù = óðÜæù, óõíôñßâù, êáôáóôñÝöù
õðåñâáôéêüò = íïçôéêüò, äéáéóèçôéêüò
ìåãáëçãïñßá = ìåãáëïññçìïóýíç, ìåãáëáõ÷ßá, ç ÷ñçóéìïðïßçóç óôï ëüãï ðï-
ìðùäþí åêöñÜóåùí.
;
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 301
ÅÍÏÔÇÔÁ 3Ç
Ï ÁÍÈÑÙÐÏÓ
ÈÅÙÑÉÁ
Ï áñ÷áßïò åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò ìå ôéò êáôáêôÞóåéò êáé ôá åðéôåýãìáôá ôïõ, åßíáé ï
ðñþôïò «áíèñùðïêåíôñéêüò» ðïëéôéóìüò. Ç ïíôüôçôá ôïõ áíèñþðïõ âñßóêåôáé óôï êÝ-
íôñï ôçò ôÝ÷íçò, ôçò ðïëéôéêÞò óêÝøçò, ôçò ðïëéôåéáêÞò ïñãÜíùóçò, ôçò ñçôïñéêÞò êáé
ôçò öéëïóïößáò.
Ï áñ÷áßïò åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò ãéá ðñþôç öïñÜ, óôïí ôüôå êüóìï Üíïéîå ôï äñü-
ìï ãéá ôç äçìïêñáôßá êáé ôçí åëåõèåñßá, ôüóï ôçí ðïëéôéêÞ, üóï êáé ôç íïçôéêÞ. Ïé áñ-
÷áßïé ¸ëëçíåò Þôáí ïé ðñþôïé ðïõ äçìéïýñãçóáí ìßá áíèñùðïêåíôñéêÞ èñçóêåßá, äß-
íïíôáò óôïõò èåïýò ôïõò áíèñþðéíá ÷áñáêôçñéóôéêÜ, áëëÜ êáé óõìðëçñùìáôéêü/ðáñá-
ðëçñùìáôéêü ñüëï.
Óôçí ðñáãìÜôùóç ôçò åëåõèåñßáò, Ýöèáíå ï Üíèñùðïò, Ýðåéôá áðü êïðéþäç åóù-
ôåñéêÞ ðïñåßá êáé áíáæÞôçóç. Êáôáêôïýóå ôï ðïëõôéìüôåñï áãáèü ìüíï ôüôå, áöïý åß-
÷å áóêçèåß óôçí áõôïãíùóßá êáé ôçí áõôïêñéôéêÞ.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 302
1ç ¢óêçóç:
Ðïéï åßíáé óôï âÜèïò-âÜèïò, ôï èÝìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôïí ðïéçôÞ; Åßíáé ìü-
íïí Åëëçíéêü; Åßíáé êáé ðáãêüóìéï; Áí åßíáé êáé ðáãêüóìéï, ôüôå ãéáôß ï
ðïéçôÞò ôï áíôéêñßæåé ôüóï åëëçíéêÜ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 236)
ÁðÜíôçóç:
Ôï èÝìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï óõããñáöÝá åßíáé ç áãÜðç ãéá ôçí áíèñùðéÜ. ÄçëáäÞ, ï
áíèñùðéóìüò. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá æÞôçìá ðïõ äåí åßíáé ìüíï åëëçíéêü, áëëÜ áíôéèÝôùò,
Ýíá æÞôçìá, ðïõ èåùñåßôáé, áðü ôá ßäéá ôá ðñÜãìáôá, ðáãêüóìéá åðéôáãÞ. Êé üìùò öáé-
íïìåíéêÜ, ï ðïéçôÞò áíôéìåôùðßæåé ôï æÞôçìá ôçò áíèñùðéÜò, óôåíÜ åèíéêÜ. Ç öáéíïìå-
íéêÞ áõôÞ óôåíüôçôá áíáéñåßôáé, üôáí óêåöôïýìå üôé ðñþôïò ï áñ÷áßïò åëëçíéêüò ðïëé-
ôéóìüò (êáé Üñá, ç åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç), Ýèåóå ôïí Üíèñùðï óôï êÝíôñï ôïõ ðïëéôéêï-
êïéíùíéêïý ãßãíåóèáé. Áíáéñåßôáé åðßóçò, áõôüò ï äÞèåí «ôïðéêéóìüò», üôáí óêåöôïý-
ìå, üôé Ýíáò ¸ëëçíáò ðïéçôÞò, âñáâåýåôáé ãéá ôçí åëëçíéêÞ ðïßçóÞ ôïõ áðü ôç Óïõç-
äéêÞ Áêáäçìßá ôï 1963. Åßíáé äçëáäÞ, åðéâåâëçìÝíï íá åéäùèåß áõôÞ ç «åììïíÞ» êáé
óå ó÷Ýóç ìå ôï óêïðü êáé ôïí ðñïïñéóìü áõôïý ôïõ ëüãïõ.
2ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé ç èÝóç ôïõ áðÝíáíôé óôï èÝìá êáé ãéáôß ôï äéáðëÝêåé ìå ôçí åðé-
óôÞìç êáé ôç ëïãïôå÷íßá; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 236)
ÁðÜíôçóç:
¼ðùò åßðáìå êáé ðñïçãïõìÝíùò, ôï èÝìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï óõããñáöÝá åßíáé ï áí-
èñùðéóìüò. Ï ßäéïò ðéóôåýåé üôé óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, ðåñéóóüôåñï áðü ðïôÝ, åßíáé á-
íáãêáßï ï åðéóôÞìïíáò íá óêýøåé êáé íá áöïõãêñáóôåß ôïí áñ÷áßï åëëçíéêü ëüãï ðïõ
ìéëÜåé ãéá ôçí áãÜðç ðñïò ôïí Üíèñùðï êáé ôç äéêáéïóýíç.
Éäéáßôåñá ôþñá, óôçí åðï÷Þ ôçò ôå÷íïëïãéêÞò åðáíÜóôáóçò, üðïõ ç âéïìç÷áíéêÞ
ðáñáãùãÞ êáé ç ôå÷íïëïãéêÞ åîÝëéîç áìöéóâçôåß ôçí ðñùôïêáèåäñßá ôïõ áíèñþðïõ,
ðñÝðåé ç áíèñùðüôçôá íá åðáíáâáðôéóôåß óôá íÜìáôá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò ëïãïôå-
÷íßáò êáé íá áíáêáëýøåé åê íÝïõ, ôéò áîßåò ðïõ áõôÞ åêðñïóùðåß.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 303
3ç ¢óêçóç:
Ðþò äéêáéïëïãåßôáé ï óõó÷åôéóìüò ôïõ èÝìáôïò ìå ôçí åëëçíéêÞ ðáñÜäï-
óç, ôçí åëëçíéêÞ ãëþóóá, ìå ôçí áíôßëçøç ðïõ Ý÷åé ï Åëëçíéóìüò ãéá ôç äé-
êáéïóýíç êáé ôïí Üíèñùðï, ìå ôïí Ïéäßðïäá êáé ôç Óößããá; Óçìåéþóôå ü-
ôé ï Ïéäßðïäáò åßíáé ôï êáôåîï÷Þí åëåýèåñï Üôïìï. «Ðáéäß ôïõ ðÝìðôïõ áé-
þíá, ðáéäß ôïõ ëüãïõ, ëýíåé ôï Ýíá ìåôÜ ôï Üëëï ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ áí-
èñþðïõ» ìå ôïí ïñèü ëüãï êáé ü÷é ìå ôçí ïéùíïóêïðßá (= «ãíþìç êõñÞ-
óáò ïõê áð’ ïéùíþí ìáèþí»). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 236)
ÁðÜíôçóç:
Ï óõó÷åôéóìüò ôïõ ÓåöÝñç äéêáéïëïãåßôáé ìå äýï ôñüðïõò. ¸íáí êïéíùíéêü/ðñá-
êôéêü êáé Ýíáí éäåïëïãéêü. Ï êïéíùíéêüò/ðñáêôéêüò, Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôï ãåãïíüò ãéá ôï
ïðïßï åêöùíåßôáé ï ëüãïò (âñÜâåõóç ôïõ ÓåöÝñç áðü ôç ÓïõçäéêÞ Áêáäçìßá). ÊáôÜ
óõíÝðåéá ç óýíäåóç ôçò ðïßçóçò ìå ôçí áñ÷áßá åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç åßíáé åðéâåâëçìÝ-
íç áðü ôá ßäéá ôá ðñÜãìáôá, áöïý ôá áíèñùðéóôéêÜ éäåþäç ôçò êëáóéêÞò ÅëëÜäáò ìå-
ôáëáìðáäåýôçêáí óôç ãëþóóá ôçò ðáãêüóìéáò ðïßçóçò.
Ï éäåïëïãéêüò, ôþñá, åßíáé áõôïíüçôïò. Õðïóôçñß÷èçêå êáé óôçí åéóáãùãÞ, áëëÜ
êáé óôéò ðñïçãïýìåíåò åñùôÞóåéò, üôé ç åëëçíéêÞ ðáñÜäïóç ùò èåìáôïöýëáêáò ôïõ
áñ÷áßïõ åëëçíéêïý ðïëéôéóìïý äéáóþæåé åêåßíá ôá óôïé÷åßá, ðïõ ôïðïèåôïýí ôïí Üí-
èñùðï óôï êÝíôñï ôïõ êïéíùíéêïðïëéôéêïý êáé ðïëéôéóìéêïý ãßãíåóèáé. Áðü ìßá åõ÷á-
ñéóôÞñéá ïìéëßá, ç ïðïßá êéíåßôáé óôï äßðïëï: áíèñùðéóìüò-ìáôåñéáëéóìüò, äåí èá ìðï-
ñïýóå íá ëåßðåé ç åðßêëçóç óôïí êáôåîï÷Þí ðïëéôéóìü, äçëáäÞ ôïí êëáóéêü.
4ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ôçí êáôáêëåßäá ôïõ êåéìÝíïõ: «Ó’ áõôü ôïí êüóìï, ðïõ ïëïÝíá
óôåíåýåé, ï êáèÝíáò ìáò ÷ñåéÜæåôáé üëïõò ôïõò Üëëïõò. ÐñÝðåé íá áíáæç-
ôÞóïõìå ôïí Üíèñùðï üðïõ êáé íá âñßóêåôáé.
¼ôáí, óôï äñüìï ôçò ÈÞâáò, ï Ïéäßðïõò óõíÜíôçóå ôç Óößããá, êé áõôÞ ôïõ
Ýèåóå ôï áßíéãìÜ ôçò, ç áðüêñéóÞ ôïõ Þôáí: ï Üíèñùðïò. Ôïýôç ç áðëÞ ëÝ-
îç ÷Üëáóå ôï ôÝñáò. ¸÷ïõìå ðïëëÜ ôÝñáôá íá êáôáóôñÝøïõìå. Áò óõëëï-
ãéóôïýìå ôçí áðüêñéóç ôïõ Ïéäßðïäá».(óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 236)
ÁðÜíôçóç:
Ç êáôáêëåßäá ôïõ åõ÷áñéóôçñßïõ ëüãïõ ôïõ Ãéþñãïõ ÓåöÝñç, åßíáé áðüëõôá åíôáã-
ìÝíç óôï ðíåýìá êáé ôïõò óôü÷ïõò ôïõ õðüëïéðïõ êåéìÝíïõ. Ãéá ôï ÓåöÝñç, ï áíèñù-
ðéóìüò (ç áíáêÜëõøç ôïõ áíèñþðïõ) åßíáé ôï ðñþôï âÞìá, ðïõ êáëåßôáé íá êÜíåé ç áí-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 304
èñùðüôçôá áí åðéèõìåß íá îïñêßóåé üëá áõôÜ ôá «ôÝñáôá», ðïõ áëëïéþíïõí ôç öýóç êáé
ôï ÷áñáêôÞñá ôçò áíèñþðéíçò óêÝøçò êáé óõìðåñéöïñÜò. Ç áíáæÞôçóç ôïõ «áíèñþ-
ðïõ» ðñÝðåé íá ãßíåé ìåèïäéêÜ êáé óõóôçìáôéêÜ. ¸ôóé üðùò äßäáîå ï áñ÷áßïò åëëçíé-
êüò ïñèüò ëüãïò, ôïí 5ï ð.×. áéþíá.
Äåí ðñüêåéôáé ãéá åýêïëç õðüèåóç, üìùò ç êáôåýèõíóç áõôÞ, åßíáé ç ìïíáäéêÞ ëý-
óç áðü ôï áäéÝîïäï óôï ïðïßï Ý÷åé ðåñéÝëèåé ï óýã÷ñïíïò êüóìïò.
5ç ¢óêçóç:
Ôé óçìáßíåé, ëïéðüí, ãéá ôï ÓåöÝñç êáé ôé ãéá óáò ç ëÝîç «Üíèñùðïò» ðïõ
êáé ìüíï ìå ôçí áíáöïñÜ ôçò «÷Üëáóå» ôï ôÝñáò; Áðü ðïõ ðáßñíåé áõôÞ ôç
äýíáìç ï Üíèñùðïò êáé ðüôå ôçí ðáßñíåé; ÃñÜøôå, ýóôåñá, áðü ôç óõæÞôç-
óç, Ýíá êåßìåíï êáôÜ ôçí åðéèõìßá óáò êáé ôéò óêÝøåéò óáò ÷ùñßò ðåñéï-
ñéóìïýò.(óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 236)
ÁðÜíôçóç:
Ôá áíèñùðéóôéêÜ äéäÜãìáôá ôçò áñ÷áßáò åëëçíéêÞò óêÝøçò ðïõ Ýèåôáí ôïí Üí-
èñùðï ùò êÝíôñï êÜèå äñáóôçñéüôçôáò, ðñïêáëïýí êáé óôéò ìÝñåò ìáò ôçí áíÜðôõîç
åíüò «ãåíéêüôåñïõ áíèñùðéóìïý» ðïõ óôï÷åýåé óôçí ðñïóôáóßá ôçò âéïëïãéêÞò êáé ôçò
ðíåõìáôéêÞò õðüóôáóçò ôïõ áíèñþðïõ.
Ç åéäéêüôåñç áõôÞ áíÜðôõîç ôïõ áíèñùðéóìïý óõíäÝåôáé ìå ôç ãåíéêüôåñç êïéíù-
íéêïðïëéôéêÞ êáé ðïëéôéóìéêÞ êáôÜóôáóç ôïõ óýã÷ñïíïõ êüóìïõ. Áíáìößâïëá, ç êá-
ôÜññåõóç ôùí êáèåóôþôùí ôïõ «õðáñêôïý óïóéáëéóìïý» êáé ç ðáãêïóìéïðïßçóç ôçò
íåïöéëåëåýèåñçò ïéêïíïìßáò åéóÞãáãå «ÊáéíÜ ÔÝñáôá» óôïí «ôåñáôïëïãéêü êáôÜëïãï»
ðïõ åß÷å íá áíôéðáëÝøåé ï Üíèñùðïò. ¸ôóé, äßðëá óôéò ðñïëÞøåéò, ôçí Üãíïéá, ôéò äåé-
óéäáéìïíßåò, ôçí áëëïôñßùóç áðü ôï âéïìç÷áíéêü-áóôéêü ðåñéâÜëëïí, ôéò ðáñáäïóéáêÝò
(åããåíåßò, ó÷åäüí) öõëåôéêÝò êáé êïéíùíéêÝò äéáêñßóåéò êáé ôïí áìïñáëéóìü, ðñïóôßèå-
íôáé ôþñá áíáâéùìÝíá ðÜèç üðùò: ï åèíéêéóìüò, ï öáóéóìüò êáé ï íáæéóìüò.
¼ìùò, ï áíèñùðéóìüò Ý÷åé íá ðáëÝøåé áðÝíáíôé êáé óôçí áíåñãßá, ôçí áêñáßá öôþ-
÷éá, ôçí êïéíùíßá ôùí äýï ôñßôùí êáé ôïõ áðïêëåéóìïý, ôçò ðåßíáò, ôùí ðåñéöåñåéáêþí
ðïëåìéêþí óõãêñïýóåùí êáé ôçò áâÜóôá÷ôçò ðåíßáò ôùí ðñïóöýãùí ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ.
ÁðÝíáíôé ó’ üëá áõôÜ ôá ðñïâëÞìáôá, ç áíèñùðüôçôá êáëåßôáé íá áðáíôÞóåé ùò íÝ-
ïò Ïéäßðïäáò. Ùò ðáéäß ôïõ ðïëéôéóìïý ôçò áíï÷Þò êáé ôïõ ïñèïý ëüãïõ. Êáé ç áðÜ-
íôçóç äåí ìðïñåß íá åßíáé Üëëç, áð’ ôïí áíèñùðéóìü, ôçí áëëçëåããýç êáé ôç óõìðá-
ñÜóôáóç ðñïò ôïõò áðüêëçñïõò êáé ôïõò áíáîéïðáèïýíôåò. Ç áíèñþðéíç åîÝëéîç óõ-
íå÷ßóôçêå ìå ôçí ôüëìç êáé ôï èÜññïò. Ôüëìç ëïéðüí ÷ñåéÜæåôáé êáé áñåôÞ ãéá íá åîá-
öáíéóôïýí áðü ôïí ðëáíÞôç ôá «ôÝñáôá» ðïõ ìáò êáôáôñý÷ïõí.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 305
1ç Åñþôçóç:
Äþóôå ôá áíôþíõìá ôùí ëÝîåùí: áíáâñýæù, ìåôÝùñïò, áäéÜøåõóôïò.

ÁðÜíôçóç:
Ôá áíôþíõìá ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
áíáâñýæù = óôåñåýù, ëéãïóôåýù
ìåôÝùñïò = áðïöáóéóìÝíïò, êáôçãïñçìáôéêüò, áíåðéöýëáêôïò.
áäéÜøåõóôïò = äéáøåõìÝíïò.
2ç Åñþôçóç:
Ó÷ïëéÜóôå ôç ñÞóç ôïõ ÓåöÝñç: «Ôïýôç ôçí þñá áéóèÜíïìáé ðùò åßìáé ï ß-
äéïò ìéá áíôßöáóç [...] èÝëçóå íá ôéìÞóåé ôç ãëþóóá ìïõ, êáé íá -åêöñÜ-
æù ôþñá ôéò åõ÷áñéóôßåò ìïõ óå îÝíç ãëþóóá. Óáò ðáñáêáëþ íá ìïõ äþ-
óåôå ôç óõããíþìç ðïõ æçôþ ðñþôá-ðñþôá áðü ôïí åáõôü ìïõ».
ÁðÜíôçóç:
Ðñüêåéôáé ãéá ìßá åõöõÞ åéóáãùãÞ åõ÷áñéóôçñßïõ ëüãïõ ðïõ ðñïêáôáâÜëëåé åõ-
íïúêÜ ôï áêñïáôÞñéï õðÝñ ôïõ ïìéëçôÞ. Ùóôüóï, äåí ìðïñïýìå íá áãíïÞóïõìå êáé ôá
óôïé÷åßá ðïõ ÷áñáêôçñßæïõí ôï Þèïò ôïõ ïìéëçôÞ, ôçí ÜðïøÞ ôïõ ãéá ôá ðñÜãìáôá êáé
ôï èåóìü ôçò ÓïõçäéêÞò Áêáäçìßáò. Ç åõóôï÷ßá, üìùò, ôçò ðéï ðÜíù öñÜóçò ïöåßëå-
ôáé óôï ó÷Þìá ëüãïõ ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß: «óáò ðáñáêáëþ íá ìïõ äþóåôå ôç óõããíþìç
ðïõ æçôþ ðñþôá áð’ ôïí åáõôü ìïõ, åðåéäÞ äå ÷ñçóéìïðïéþ ùò ìÝóï åðéêïéíùíßáò ôç
ãëþóóá ãéá ôçí ïðïßá âñáâåýôçêá».
Ï ÷áñáêôÞñáò ôçò åëëçíéêÞò ãëþóóáò, åìöáíßæåôáé óôïí ðñüëïãï ôïõ Ýñãïõ ôïõ,
áëëÜ èá åìöáíéóôåß ôñåéò öïñÝò áêüìá óôçí ðïñåßá ôïõ ëüãïõ. Åßíáé åõäéÜêñéôç íïìß-
æïõìå, ç èÝëçóç ôïõ ðïéçôÞ íá ôïíßóåé áõôÞ ôç ãëùóóéêÞ éäéáéôåñüôçôá.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 306
ÅÍÏÔÇÔÁ 4Ç
Ï ÁËËÏÓ ÁÍÈÑÙÐÏÓ
Ìå ôïí áíèñùðéóìü ôçò ðñïçãïýìåíçò åíüôçôáò öèÜóáìå óôçí ðñïóÝããéóç ôçò å-
ôåñüôçôáò. Ùò ìÝóï ðñïóÝããéóçò ðñïôåßíåôáé ç ðáéäåßá êáé ï áëëçëïóåâáóìüò. Éäéáß-
ôåñá ï óåâáóìüò ôçò åëåõèåñßáò ôïõ Üëëïõ (ëáïý Þ áíèñþðïõ) êáé ç áíáãíþñéóç ôïõ
äéêáéþìáôïò ôçò åêðáßäåõóçò êáé ôçò æùÞò ó’ üëïõò áíåîáéñÝôùò ôïõò áíèñþðïõò.
á) áíèñùðéóìüò ïíïìÜóôçêå ôï êßíçìá ðïõ áíáðôý÷èçêå óôï ôÝëïò ôïõ ìåóáßùíá êáé
ðñïåôïßìáóå ôçí ÁíáãÝííçóç. Åß÷å ùò óêïðü ôçí ïëïêëçñùìÝíç êáé áñìïíéêÞ áíÜ-
ðôõîç ôùí ðíåõìáôéêþí, óùìáôéêþí êáé çèéêþí äõíáôïôÞôùí ôïõ áíèñþðïõ. Ùò ìÝóï
ãéá ôçí åðßôåõîç áõôïý ôïõ óôü÷ïõ, ðñïÝêñéíå ôçí ðáéäåßá êáé éäéáßôåñá, ôá êëáóóéêÜ
ãñÜììáôá.
ÓÞìåñá, ìå ôïí üñï «áíèñùðéóìüò» åííïïýìå: ôçí áíôßëçøç ðùò êÝíôñï êÜèå
äñáóôçñéüôçôáò ðñÝðåé íá åßíáé ï Üíèñùðïò êáé ðùò ðñÝðåé íá áíôéìåôùðßæåôáé ùò
óôáèåñÞ êáé áôáëÜíôåõôç áîßá.
â) Åèíéóìüò ïíïìÜæåôáé ôï êßíçìá ðïõ áíáæçôÜ êïéíÜ óôïé÷åßá (ãëþóóá, èñçóêåßá,
Þèç/Ýèéìá, ôñüðïò óêÝøçò, êïéíü éóôïñéêü ðáñåëèüí) ôá ïðïßá ôõ÷üí óõíäÝïõí ìå-
ôáîý ôïõò ôá Üôïìá êáé ôá êáôáôÜóóïõí óå åõñåßåò êïéíÝò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò, ôá Ý-
èíç. Ùò éäåïëïãßá äåí áðåéëåß ôá ãåéôïíéêÜ Ýèíç, ïýôå äéáðíÝåôáé áðü ñáôóéóôéêÝò
áíôéëÞøåéò.
ã) Åèíéêéóìüò ïíïìÜæåôáé ôï öáéíüìåíï, üðïõ ðáñáôçñåßôáé õðåñôïíéóìüò ôùí åèíé-
êþí óôïé÷åßùí ìå ôñüðï óêüðéìï êáé ýðïðôï þóôå íá åîõðçñåôçèïýí áëëüôñéá (êáé
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 307
ðïëëÝò öïñÝò áíôåèíéêÜ) óõìöÝñïíôá – ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí üîõíóç ôùí åèíé-
êþí ðáèþí, ôç ìåãéóôïðïßçóç (ìÝ÷ñé ôï óçìåßï ôïõ ñáôóéóìïý) ôùí äéáöïñþí áíÜ-
ìåóá óôéò äéÜöïñåò åèíüôçôåò êáé ôçí áðïóôáèåñïðïßçóç, ðïõ åíäÝ÷åôáé íá ïäç-
ãÞóåé óå ðïëåìéêÝò óõãêñïýóåéò.
1ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ôïí åíäïêñáôéêü êáé ôïí êáèïëéêü áíèñùðéóìü, üðùò ðñïêý-

ðôïõí áðü ôçí åéóÞãçóç ðïõ ìåëåôÜôå. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 242)
ÁðÜíôçóç:
Åíäïêñáôéêüò áíèñùðéóìüò Þôáí ï áíèñùðéóìüò ðïõ ñýèìéæå ùò ôïí ðñþôï ðá-
ãêüóìéï ðüëåìï ôéò ó÷Ýóåéò ôùí áôüìùí, ðïõ áíÞêáí óôçí ßäéá åèíéêÞ ïìÜäá. Êáé áõ-
ôïý ôïõ åßäïõò ï áíèñùðéóìüò, áíáöÝñåôáé óôá ßäéá æçôÞìáôá: ôçí áãÜðç, ôçí åéëéêñß-
íåéá, ôçí ôéìéüôçôá êáé ôç äéêáéïóýíç. Ùóôüóï, áõôÜ ðïõ ï åíäïêñáôéêüò áíèñùðéóìüò
áðïäÝ÷åôáé ãéá ôïõò ðïëßôåò ôïõ, ôá áñíåßôáé óôïõò ðïëßôåò ôùí Üëëùí êñáôþí. Áõôïß
óõëëÞâäçí, èåùñïýíôáé å÷èñïß ðñïò ôçí êïéíÞ åèíüôçôá, ôéðïôÝíéïé, áðïëßôéóôïé, áäéÜ-
öïñïé, å÷èñéêïß.
Ï åíäïêñáôéêüò áíèñùðéóìüò êëïíßóôçêå åê ôùí Ýóù, ìå ôçí åõêáéñßá ôïõ ðï-
ëÝìïõ, ãéáôß üðùò áðïäåß÷ôçêå Þôáí ìßá åðßöáóç áíèñùðéóìïý, áöïý ïé åíôÜóåéò êáé
ï áíôáãùíéóìüò ôùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí ìÝóá óôï ßäéï ôï Ýèíïò, Þôáí ðïëý Ýíôïíåò.
Ùò áíôßäñáóç óôïí åíäïêñáôéêü áíèñùðéóìü, áíáðôý÷èçêå ï êáèïëéêüò (ïéêïõ-
ìåíéêüò) áíèñùðéóìüò, ï ïðïßïò êëüíéóå ôïí åèíéóìü, áëëÜ êáé ôçí åèíéêÞ ïìÜäá. Ï
êáèïëéêüò áíèñùðéóìüò áíáãíùñßæåé ó’ üëïõò áíåîáéñÝôùò ôïõò áíèñþðïõò ôá ßäéá
äéêáéþìáôá. Óýìöùíá ðÜíôïôå ìå ôï Äåëìïýæï, áõôÞ ç ôÜóç ãßíåôáé ïëïÝíá êáé ðéï Ý-
íôïíç áðáéôþíôáò ôçí ïñèüôåñç åíäïêñáôéêÞ êáé êáèïëéêÞ ïëïêëÞñùóç.
2ç ¢óêçóç:
×ñçóéìïðïéÞóôå ìÝóá óå öñÜóåéò/ðñïôÜóåéò/ðåñéüäïõò ëüãïõ Þ êáé ìÝóá
óå åõñýôåñá êåßìåíá ôéò ëÝîåéò: åèíéêüò, åèíéêéóìüò, åèíéêéóôÞò/åèíéêß-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 308
óôñéá, åèíéêéóôéêüò, åèíéêïðïßçóç, åèíéêïáðåëåõèåñùôéêüò, åèíéêïóïóéá-

ëéóìüò, åèíïëïãßá, åèíïãñáößá, äéåèíÞò, äéåèíéóôÞò, äéåèíéóìüò. Óõìâïõ-
ëåõôåßôå, üðïõ ÷ñåéÜæåôáé, ëåîéêü. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 243)
ÁðÜíôçóç:
Ïé ðñïôÜóåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé ïé áêüëïõèåò:
• Ï åèíéêüò êßíäõíüò Þôáí Üìåóïò, áëëÜ ïé øý÷ñáéìïé ÷åéñéóìïß ôçò åèíéêÞò êõ-
âÝñíçóçò ôïí áðïóüâçóáí.
• Ï åèíéêéóìüò åßíáé ìßá öèïñïðïéüò êáé âëáâåñÞ éäåïëïãßá, ðïõ êáôáóôñÝöåé áõ-
ôü ðïõ èåùñçôéêÜ ðñïóôáôåýåé.
• Ïé åèíéêéóôÝò âïõëåõôÝò áðåß÷áí áðü ôçí øçöïöïñßá, êáôçãïñþíôáò ôçí êõâÝñ-
íçóç ãéá åíäïôéóìü.
• Ï åèíéêéóôéêüò ðõñåôüò ðïõ êáôÝëáâå ôá êñáôéêÜ ìïñöþìáôá, ðïõ ðñïÝêõøáí, Ý-
ðåéôá áðü ôçí êáôÜññåõóç ôùí êáèåóôþôùí «ôïõ õðáñêôïý óïóéáëéóìïý», åßíáé áðü-
ôïêïò ôçò ðïëéôéêÞò êáé ïéêïíïìéêÞò êáôÜóôáóçò, êáèþò êáé ôùí ÷ñïíßùí áíôáãùíé-
óìþí.
• Ï Óáëâáôüñ ÁëéÝíôå, ðñïâáßíïíôáò óôçí åèíéêïðïßçóç ôùí ïñõ÷åßùí ÷áëêïý ôçò
×éëÞò, Ýóôñåøå ôçí áìåñéêáíéêÞ åîùôåñéêÞ ðïëéôéêÞ åíáíôßïí ôïõ.
• Ï åèíéêïáðåëåõèåñùôéêüò áãþíáò ôùí ÅëëÞíùí ðÝôõ÷å ôçí ßäñõóç ôïõ áíåîÜñ-
ôçôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò.
• Ï åèíéêïóïóéáëéóìüò Þôáí ç éäåïëïãßá ðÜíù óôçí ïðïßá óôçñß÷èçêå ï ×ßôëåñ ãéá
íá êáôáëÜâåé ôçí åîïõóßá óôçí ðñïðïëåìéêÞ Ãåñìáíßá.
• Ç åèíïëïãßá åßíáé ï åðéóôçìïíéêüò êëÜäïò ðïõ ìåëåôÜ óõãêñéôéêÜ ôç äïìÞ, ôçí å-
îÝëéîç êáé ôéò åêäçëþóåéò ðïëéôéóìïý äéáöüñùí åèíïôéêþí ïìÜäùí.
• Ç åèíïãñáößá ìåëåôÜ ôçí åêäÞëùóç ðïëéôéóôéêþí öáéíïìÝíùí óå äéáöüñïõò ëá-
ïýò êáé åßíáé êëÜäïò ôçò åèíïëïãßáò.
• Ç äéåèíÞò Ýêèåóç Èåóóáëïíßêçò ãßíåôáé êÜèå ÓåðôÝìâñéï óôç óõìðñùôåýïõóá.
• ÌéóÝë ÐÜìðëï Þôáí ãíùóôüò äéåèíéóôÞò.
• Ìå ôï äéåèíéóìü óõóößããïíôáé ïé äéáêñáôéêÝò ó÷Ýóåéò.
3ç ¢óêçóç:
Óõíüäåõóå üóï ìðïñåßò ðåñéóóüôåñá ïõóéáóôéêÜ ìå ôï åðßèåôï åèíéêüò.

Ðáñáäåßãìáôá: åèíéêÝò ðáñáäüóåéò, åèíéêü ðÝíèïò, åèíéêüò äñõìüò, åèíé-
êüò ýìíïò, åèíéêÞ Üìõíá, åèíéêÞ ïéêïíïìßá ... ÓõíÝ÷éóå.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 309
ÁðÜíôçóç:
åèíéêÞ ïìÜäá, åèíéêÞ ðñïóðÜèåéá, åèíéêüò óôü÷ïò, åèíéêüò êßíäõíïò, åèíéêÞ ïäüò,
åèíéêüò áåñïìåôáöïñÝáò, ÅèíéêÞ ÔñÜðåæá, åèíéêÞ áóöÜëåéá, åèíéêÞ åðéôõ÷ßá, åèíéêÞ
ôñáãùäßá, åèíéêÞ ãéïñôÞ, åèíéêü óðïñ, åèíéêÜ ðñïâëÞìáôá ê.á
4ç ¢óêçóç:
Ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï äéáðáéäáãùãïýíôáé êáé óÞìåñá áêüìç ïé ìáèçôÝò

óôá ó÷ïëåßá ôïõ êüóìïõ äåí åßíáé, êáôÜ ôïí Äåëìïýæï, ï åíäåäåéãìÝíïò ãéá
ôçí ðñïóÝããéóç ôùí ëáþí, êáé ãéá ôçí ðíåõìáôéêÞ êáé ôçí åéñçíéêÞ ôïõò óõì-
âßùóç. Åßíáé áñíçôéêüò. Ìðïñåßôå íá ðåßôå ãéáôß; Áíáðôýîôå, åí óõíå÷åßá, óå
ãñáðôü ëüãï, ìå ðïéïí ôñüðï ðñïôåßíåé ï Äåëìïýæïò íá óâÞóåé áõôüò ï áñ-
íçôéóìüò, ìå ðïéïí ôñüðï, äçëáäÞ, ðñïôåßíåé íá áëëÜîåé ôï áñíçôéêü êëßìá
ðïõ åðéêñáôåß óôá ó÷ïëåßá ôùí êñáôþí· ðïéá ìÝôñá ïöåßëïõí íá ðÜñïõí ïé
ëáïß, þóôå íá äçìéïõñãçèïýí óôá ó÷ïëåßá ôïõò ïé êáôÜëëçëåò ðñïûðïèÝóåéò
ãéá Ýíáí êáèïëéêü áíèñùðéóìü. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 243)
ÁðÜíôçóç:
Ï åðéëåãìÝíïò ôñüðïò äéáðáéäáãþãçóçò ôùí ìáèçôþí áðü ôá åèíéêÜ êñÜôç óôéò ìÝ-
ñåò ôïõ ìåóïðïëÝìïõ, äåí Þôáí êáé ï ðéï åíäåäåéãìÝíïò, Ýôóé þóôå íá áðáëåéöèïýí ôá
åèíéêéóôéêÜ ðÜèç, ôá öõëåôéêÜ ìßóç êáé íá ðñïá÷èåß ç åéñÞíç êáé ç áãÜðç ìåôáîý ôùí
ëáþí. Ãéá ëüãïõò âéïêïéíùíéêïýò/ðñáêôéêïýò, ç åèíéêÞ åêðáßäåõóç åß÷å åðéëÝîåé ôï
«óêïëéü ìïíïðÜôé», ôçò êáôáóêåõÞò óôåñåïôýðùí ãéá ôïí áëëüäïîï, ôïí áëëïåèíÞ, ôçí
åôåñüôçôá, «åí ãÝíåé». Ôï åðéêßíäõíï áõôü ìïíïðÜôé ôùí óôåñåïôýðùí ïäçãåß óôçí ðå-
ñé÷áñÜêùóç ôçò êõñéáñ÷ïýóáò åèíüôçôáò êáé óôçí õâñéóôéêÞ, ó÷åäüí, áðüññéøç ôïõ
äéáöÝñïíôïò. ÁõôÞ áêñéâþò ç óõìðåñéöïñÜ, åßíáé ç ìÞôñá ôïõ ñáôóéóìïý, ôùí ðñïêá-
ôáëÞøåùí êáé öõóéêÜ, ôïõ åèíéêéóìïý.
Ç óôñïöÞ ôçò åíäïêñáôéêÞò åèíéêÞò áãùãÞò ðñïò ôá ðáíáíèñþðéíá éäåþäç, ôçò á-
ãÜðçò, ôçò åéñçíéêÞò óõíýðáñîçò, ôçò áíï÷Þò, ôïõ «áíèñùðéóìïý» êáé ôïõ óåâáóìïý
ðñïò ôçí åëåõèåñßá ôïõ Üëëïõ (áôüìïõ Þ ëáïý) åßíáé ç ëýóç ðïõ ðñïêñßíåôáé áðü ôï
ìåãÜëï ¸ëëçíá ïñáìáôéóôÞ. Ï Äåëìïýæïò äåí áêïëïõèåß êáôåäáöéóôéêÞ/ìçäåíéóôéêÞ
êñéôéêÞ, äåí áñíåßôáé ôçí áíáãêáéüôçôá ôçò åèíéêÞò áãùãÞò. ÁðëÜ, Ý÷ïíôáò õðüøç ôïõ,
ôéò åããåíåßò áäõíáìßåò áõôïý ôïõ åêðáéäåõôéêïý óõóôÞìáôïò, ðñïôåßíåé ôç ñéæéêÞ áíá-
äéÜñèñùóÞ ôïõ, óôç âÜóç ôïõ «êáèïëéêïý áíèñùðéóìïý». Êáé óôç âÜóç ôïõ áñ÷áßïõ
åëëçíéêïý áíèñùðéóìïý, åðïìÝíùò. ¼ìùò ï Äåëìïýæïò äå äéóôÜæåé íá ðñï÷ùñÞóåé Ý-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 310
íá âÞìá ðéï ðÝñá. Ôá äéêáéþìáôá, ëÝåé ï ìåãÜëïò ðáéäáãùãüò, ðïõ áíáãíùñßæïõìå ãéá
ôïõò ïéêåßïõò ìáò, ðñÝðåé êáé ïöåßëïõìå íá ôá áíáãíùñßóïõìå êáé óôïõò Üëëïõò, ôïõò
ìÝ÷ñé ðñüôéíïò å÷èñïýò ìáò. Ìüíï Ýôóé èá ðñïá÷èåß ç åéñÞíç, ìüíï Ýôóé èá êáôáöÝ-
ñïõìå íá «áããßîïõìå» ôïí Üëëï Üíèñùðï.
5ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ôï èÝìá åèíéóìüò êáé êáèïëéêüò áíèñùðéóìüò. Ðïéï íüçìá Ý-
÷ïõí ïé ëüãïé ôïõ Äåëìïýæïõ: «Äåí ìðïñåß íá óôáèåß, ïýôå íá íïçèåß êáí
ìüñöùóç, êáé ðïëý ëéãüôåñï ðáéäåßá, ðïõ íá ìçí Ý÷åé åèíéêü ÷ñþìá, ðïõ
íá ìçí åßíáé åèíéêÞ». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 243)
ÁðÜíôçóç:
¸÷ïíôáò ïñßóåé ùò «åèíéóìü» åêåßíï ôï áãíü êáé ðáôñéùôéêü êßíçìá ðïõ óêïðü Ý-
÷åé ôçí åýñåóç åêåßíùí ôùí êïéíþí óôïé÷åßùí ðïõ óõíÝ÷ïõí ìßá åèíüôçôá, Ýíá Ýèíïò,
ãéá íá ôá áíáäåßîåé êáé íá ôá ÷ñçóéìïðïßçóåé êáôÜ ôç äéáäéêáóßá óõãêñüôçóçò åíüò Ý-
èíïõò, äéáðéóôþíïõìå üôé áõôüò, (ï åèíéóìüò, äçëáäÞ) äåí Ýñ÷åôáé óå óýãêñïõóç ìå
ôïí «êáèïëéêü áíèñùðéóìü».
Ç êñßóç ðïõ äçìéïõñãÞèçêå áíÜìåóá óôá äýï êéíÞìáôá ìåôÜ ôç ëÞîç ôïõ ðñþôïõ
ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ, ïöåéëüôáí «åí ðïëëïßò», óôçí ðßåóç ôçò ÏêôùâñéáíÞò ÅðáíÜ-
óôáóçò (1917), ðïõ áìöéóâÞôçóå ôéò áóôéêÝò äïìÝò ôïõ åèíéêïý êñÜôïõò, áëëÜ êáé óôçí
åóöáëìÝíç äéáìüñöùóç ôçò åèíéêÞò áãùãÞò êáé åêðáßäåõóçò. Ðéï áðëÜ, ðéóôåýôçêå
ôüôå, üôé ï åèíéóìüò Þôáí ç áéôßá ãéá ôçí «áðïóôåùìÝíç» êáé åðéêßíäõíç åèíéêÞ áãùãÞ
ðïõ äéáìüñöùóå ðùñùìÝíåò óõíåéäÞóåéò ìå åõåñáßóèçôá åèíéêéóôéêÜ áíôáíáêëáóôéêÜ.
Óôçí ïõóßá ôïõ üìùò, ï «êáèïëéêüò áíèñùðéóìüò» ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôïí åèíéóìü,
áöïý ãéá íá ðñïóôáôåõèïýí áðïôåëåóìáôéêÜ ôá «áíèñþðéíá äéêáéþìáôá», ðñÝðåé ç å-
èíéêÞ áãùãÞ íá åßíáé ðñïóáíáôïëéóìÝíç ðñïò ôï óåâáóìü ôçò åëåõèåñßáò ôïõ Üëëïõ.
Êáé åäþ, åíôïðßæåôáé ï áãíüò ñüëïò êáé ÷áñáêôÞñáò ôïõ åèíéóìïý.
6ç ¢óêçóç:
Ï Äåëìïýæïò êëåßíåé ôçí åéóÞãçóÞ ôïõ ìå ôá ëüãéá: «ÊÜèå Üíèñùðïò Ý÷åé
äéêáßùìá íá æÞóåé êáé íá áíáðôýîåé åëåýèåñá ôïí åáõôü ôïõ êáé üëïé ïé Üí-
èñùðïé Ý÷ïõí ôï ßäéï äéêáßùìá óôç æùÞ». Ðþò âñßóêåôå áõôÞí ôç èÝóç ãéá
ôçí åðï÷Þ ôçò; ÐÝñáóáí áðü ôüôå åâäïìÞíôá ÷ñüíéá· éó÷ýåé óÞìåñá; Èá åß-
÷áôå íá ðñïôåßíåôå ìéáí Üëëç èÝóç ðåñéóóüôåñï ðñï÷ùñçìÝíç; ¸êáìå âÞ-
ìáôá ï Üíèñùðïò óôï ÷ñüíï ðïõ ðÝñáóå; Äåßôå ôï èÝìá ìå öüíôï ôá óçìå-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 311
ñéíÜ ÂáëêÜíéá. ÐñïóðáèÞóôå íá êáôáëÜâåôå. ÓõæçôÞóôå. ÁéôéïëïãÞóôå ôéò

èÝóåéò óáò. Áíáëýóôå ôçí êáôÜóôáóç.
Êáé êÜôé áêüìç. Íïìßæåôå üôé ìðïñåß íá âïçèÞóåé ôç óõæÞôçóÞ óáò ç Üðï-
øç ôïõ Äåëìïýæïõ üôé ï óçìáíôéêüôåñïò ðáñÜãïíôáò, ðïõ ìðïñåß íá óõ-
íôåëÝóåé óôç ìüñöùóç ôùí áôüìùí êáé ôùí ëáþí ìå áðþôåñï óêïðü Üôï-
ìá êáé ëáïß íá ðïñåõôïýí ðñïò ôïí êáèïëéêü áíèñùðéóìü, åßíáé ç ðáéäåßá;
«Äéêü ôçò Ýñãï, èá ðåé, åßíáé ç øõ÷éêÞ êáëëéÝñãåéá ôïõ áíèñþðïõ, êÜôé äç-
ëáäÞ ðïõ äå ãßíåôáé áðüôïìá áðü ôç ìéá ìÝñá óôçí Üëëç, áëëÜ åßíáé áäéÜ-
êïðç ðñïóðÜèåéá ðïõ äå âñßóêåé ðïôÝ ôá üñéÜ ôçò. Ãéá ôçí ðáéäåßá âÞìá
ôï âÞìá èá õøþíåôáé ç áíèñùðüôçôá, üóï ðéï ðïëý èá äïõëåýåôáé ç øõ÷Þ
ôïõ áíèñþðïõ êáé üóï âáèýôåñá èá ðïôßæåôáé ìå ôçí áãÜðç êáé ôçí êáëï-
óýíç». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 243)
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôïõ óåâáóìïý ôùí «áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí» êáé áêïëïýèùò ôçò åéñç-
íéêÞò óõíýðáñîçò êáé ôïõ áíèñùðéóìïý, ùò âÜóåùí ôùí äéáêñáôéêþí ó÷Ýóåùí, äåí åß-
íáé êáéíïýñãéï. Ôßèåôáé ãéá ðñþôç öïñÜ ìåôÜ ôïí ðñþôï ìåãÜëï ðüëåìï, ðïõ áéìáôï-
êýëéóå ôçí Åõñþðç êáé Üöçóå áíåðïýëùôá ôñáýìáôá óôéò øõ÷Ýò ôùí áíèñþðùí. Õðü
ôçí ðßåóç ìÜëéóôá êïéíùíéêþí/åèíéêþí êéíçìÜôùí, ðïõ ôñïöïäïôÞèçêáí áðü ôïí åðá-
íáóôáôéêü åíèïõóéáóìü ðïõ ìåôáëáìðÜäåõóå ç ðñþôç íéêçöüñá ðñïëåôáñéáêÞ åðá-
íÜóôáóç (1917, Ñùóßá), ïé äéáíïïýìåíïé, ïé ðïëéôéêïß, ïé ðíåõìáôéêïß Üíèñùðïé áíá-
æÞôçóáí êáé ðñüôåéíáí ôñüðïõò, ðñïêåéìÝíïõ íá êáëõöèåß ôï Ýëëåéììá äçìïêñáôßáò,
åëåõèåñßáò êáé áëëçëïóåâáóìïý ðïõ ôáëÜíéæå ôçí áíèñùðüôçôá.
Ï Äåëìïýæïò, ôÝêíï áõôü ôïõ ðïëéôéêïêïéíùíéêïý ãßãíåóèáé, ðñïôåßíåé ôçí «áíèñù-
ðéóôéêÞ ðáéäåßá» ìÝóá óôïõò êüëðïõò ôïõ åèíéêïý êñÜôïò ùò ôç ëýóç ãéá ôá ÷ñüíéá ðñï-
âëÞìáôá áíáóöÜëåéáò êáé åèíéêéóìþí ðïõ ÷áñáêôÞñéæáí ôéò ó÷Ýóåéò ôùí âáëêáíéêþí
êñáôþí. ÂÝâáéá, ç óêÝøç ôïõ åðåêôåßíåôáé êáé áãêáëéÜæåé üëç ôçí áíèñùðüôçôá. Ç «áí-
èñùðéóôéêÞ ðáéäåßá», ìå ôçí ðßóôç ôçò óôá ðáíáíèñþðéíá éäáíéêÜ êáé ôçí åõåñãåôéêÞ å-
ðßäñáóç, ðïõ ìðïñåß íá áóêÞóåé óôïí, õðü äéáìüñöùóç, øõ÷éêü êáé ðíåõìáôéêü êüóìï
ôùí íÝùí, ðñïâÜëëåé ùò ç ìïíáäéêÞ ëýóç êáé ãéá ôá ðñïâëÞìáôá ôïõ óÞìåñá.
Ç ÃéïõãêïóëáâéêÞ êñßóç, ç áíáâßùóç ôùí åèíéêéóìþí, ï ó÷çìáôéóìüò ôå÷íçôþí êñá-
ôþí/ðñïôåêôïñÜôùí óôá ÂáëêÜíéá ôïõ 21ïõ áéþíá, äåí áðÝ÷ïõí ðïëý áðü ôï ÷èåò, êáèé-
óôþíôáò ôï ëüãï ôïõ Äåëìïýæïõ ðéï åðßêáéñï áðü ðïôÝ. ¹ëèå ï êáéñüò ðéóôåýïõìå, ðïõ
åäþ óôá ÂáëêÜíéá, ïé ëáïß ïöåßëïõí íá åãêáôáëåßøïõí ôéò «áãêõëþóåéò» ôïõ ÷èåò êáé íá
áíáêáëýøïõí, óåâüìåíïé, ï Ýíáò ôçí ýðáñîç ôïõ Üëëïõ, ôá êïéíÜ óôïé÷åßá ðïõ ôïõò åíþ-
íïõí: ôïí ôüðï, ôçí éóôïñéêÞ ìïßñá, ôéò ðáñáäüóåéò, ôéò ãëþóóåò, ôá Ýèéìá êáé ôéò ìïõóéêÝò.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 312
Êáé öõóéêÜ, áõôÞ ç êáôáíüçóç, áõôüò ï áëëçëïóåâáóìüò, ðñÝðåé íá ðåñÜóåé ìÝóá

áðü ôç èáõìáôïõñãü äýíáìç ôçò ðáéäåßáò. Ãéáôß ìüíï ï êáëëéåñãçìÝíïò Üíèñùðïò, å-
êåßíïò ðïõ Ý÷åé áóðáóôåß ôéò áëÞèåéåò ôçò áíèñùðéóôéêÞò ðáéäåßáò, åßíáé Ýôïéìïò íá á-
íáãíùñßóåé óôïí Üëëïí Üíèñùðï, ôïí åáõôü ôïõ.
7ç ¢óêçóç:
ÐáñïõóéÜóôå óõíïðôéêÜ óå óõíå÷Þ ëüãï: ðïéï åßíáé ôï ðñüâëçìá ðïõ èÝôåé
ï åéóçãçôÞò ìå ôçí åéóÞãçóÞ ôïõ, ðéá ëýóç ðñïôåßíåé, ðþò ìåèïäåýåé áõôÞí
ôçí ëýóç êáé ðïéá åðé÷åéñÞìáôá åðéêáëåßôáé. Ðïéá åßíáé ç äéêÞ óáò èÝóç
áðÝíáíôé óôï ðñüâëçìá êáé áðÝíáíôé óôç èÝóç ôïõ åéóçãçôÞ: óõìöùíåßôå
ìáæß ôïõ; Äéáöïñïðïéåßóôå; Äéáöùíåßôå; Óå êÜèå ðåñßðôùóç áéôéïëïãÞóôå
ôç èÝóç óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 244)
ÁðÜíôçóç:
ÌåôÜ ôç ëÞîç ôïõ ðñþôïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ ôï èÝìá ôçò ÅéñçíéêÞò óõíýðáñîçò
ôùí ëáþí ôÝèçêå áðü äéáíïïýìåíïõò, ðïëéôéêïýò êáé áðëïýò áíèñþðïõò. Ùò áéôßá ãéá
ôçí áíáóöÜëåéá ôïõ ðáñåëèüíôïò, ðïõ ïäÞãçóå óôç öñßêç ôïõ ðïëÝìïõ, èåùñÞèçêå ç
ìïíüðëåõñç êáé ðåñé÷áñáêùìÝíç åèíéêÞ áãùãÞ, ç ïðïßá «êáôáóêåýáæå» å÷èñïýò,
ðñïêåéìÝíïõ íá êáëýøåé ôéò âéïëïãéêÝò áíÜãêåò ýðáñîçò ôïõ Ýèíïõò. ÁõôÞ ç áíôßëçøç
üìùò, ïäÞãçóå óôçí Ýîáñóç ôùí åèíéêþí ðáèþí êáé ôï ìßóïò.
Óáí áíôéóôÜèìéóìá ôçò èëéâåñÞò áõôÞò êáôÜóôáóçò, ðñïôÜèçêå ï êáèïëéêüò áí-
èñùðéóìüò (óåâáóìüò ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ Üëëïõ, ëáïý Þ áíèñþðïõ), ðïõ ðñáãìá-
ôþíåôáé ìÝóù ôçò áíèñùðéóôéêÞò ðáéäåßáò óôá ðëáßóéá ôïõ åèíéêïý êñÜôïõò. Äåí åãêá-
ôáëåßðåôáé ç åèíéêÞ áãùãÞ, áðëÜ áíáäéïñãáíþíåôáé óôç âÜóç ôïõ áíèñùðéóìïý, ôçò åé-
ñÞíçò êáé ôïõ áëëçëïóåâáóìïý.
Ç ëýóç, ðïõ ðñïôåßíåôáé áðü ôï Äåëìïýæï, åßíáé óÞìåñá, ðéï åðßêáéñç áðü ðïôÝ.
Óôçí åðï÷Þ ôçò ðáãêïóìéïðïéçìÝíçò ïéêïíïìßáò êáé ôïõ ìáæéêïý ðïëéôéóìïý, üðïõ õ-
ðåñêñáôéêÜ ìïñöþìáôá äåß÷íïõí üôé êáôáñãïýí óôçí ðñÜîç ôéò äïìÝò ôùí åèíéêþí
êñáôþí, ç ðáéäåßá èá äéáäñáìáôßóåé êáèïñéóôéêü ñüëï, óôç äéáìüñöùóç ÷áñáêôÞñùí
åìðíåïìÝíùí áðü ôá áíèñùðéóôéêÜ éäåþäç êáé ôïí áëëçëïóåâáóìü. Éäéáßôåñá, óôçí ðå-
ñéï÷Þ ìáò, ðïõ ï ÷ñüíïò äåß÷íåé íá Ý÷åé óôáìáôÞóåé óôéò áñ÷Ýò ôïõ 20ïõ áéþíá, ç êá-
ôáóßãáóç ôùí åíôüíùí åèíéêþí ðáèþí êáé ç ðñïóÝããéóç ôïõ åôåñüäïîïõ êáé áëëïå-
èíïýò âáëêáíßïõ ãåßôïíÜ ìáò, ðåñíÜåé áðü ôç äçìïêñáôéêÞ, åëåýèåñç êáé áíèñùðéóôé-
êÞ ðáéäåßá, ç ïðïßá èá ìåôáëáìðáäåýóåé óôéò øõ÷Ýò ôùí íÝùí ôçí áãÜðç ðñïò ôï óõ-
íÜíèñùðï (áíåîáñôÞôùò Ýèíïõò) êáé ôçí ðßóôç ðñïò ôçí åéñÞíç.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 313
8ç ¢óêçóç:
ÐáñïõóéÜóôå óõíïðôéêÜ êáé óå óõíå÷Þ ëüãï ôéò èÝóåéò, ôç óõëëïãéóôéêÞ êáé

ôéò ðñïôÜóåéò ôïõ Äåëìïýæïõ, ðïõ èá âïçèÞóïõí ôçí ðñïóÝããéóç ôùí ó÷ï-
ëåßùí êáé ôùí ëáþí ôçò ãçò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 244)
ÁðÜíôçóç:
Ï Äåëìïýæïò õðïóôçñßæåé üôé ç ðáéäåßá äåí ðñÝðåé íá êñáôÞóåé ôçí «åèíéêÞ ìüñ-
öùóç» ìå ôï ðåñéå÷üìåíï ðïõ åß÷å ðñéí ôï ðüëåìï, áëëÜ ïýôå êáé íá êáôáñãçèåß, üðùò
åðéèõìïýí ïé åðéêñéôÝò ôçò. Ï Üíèñùðïò ãåííéÝôáé óå ìßá åèíïôéêÞ ïìÜäá êáé äåí ìðï-
ñåß íá îåñéæþóåé ôçí õðçêïüôçôÜ ôïõ. Áêüìá êé áí äåí ðÞãáéíå ó÷ïëåßï, ôçí åèíéêÞ á-
ãùãÞ èá ôç ëÜìâáíå áðü ôï óõã÷ñùôéóìü êáé ôçí åðáöÞ ìå ôïõò ïìïåèíåßò ôïõ.
ÊáôÜ ôï Äåëìïýæï ç åèíéêÞ áãùãÞ ïöåßëåé íá áëëÜîåé ÷áñáêôÞñá. ¸÷åé ôçí õðï-
÷ñÝùóç íá «ðëáôýíåé» êáé íá «âáèýíåé» ôï ðåñéå÷üìåíü ôçò. ÐñÝðåé íá åìðëïõôéóôåß ìå
ôï éäåþäç ôïõ êáèïëéêïý áíèñùðéóìïý. Ç óùóôÞ åèíéêÞ ìüñöùóç äåí áãùíßæåôáé ìü-
íï ãéá ôçí åóùôåñéêÞ áíÜðôõîç ôïõ Ýèíïõò. Áíôßèåôá, «âÜæåé Ýíá ðåôñÜäé óôïí êïéíü
óêïðü üëùí». Ó’ áõôÞ ôçí áëëáãÞ ôçò åèíéêÞò áãùãÞò, óçìáíôéêü ñüëï èá äéáäñáìá-
ôßóåé ç ðáéäåßá. Ìå ôçí øõ÷éêÞ êáëëéÝñãåéá ðïõ åðéôõã÷Üíåé ç «áíèñùðéóôéêÞ ðáéäåßá»,
«âÞìá ôï âÞìá èá õøþíåôáé ç áíèñùðüôçôá». Ãé’ áõôü ôï óêïðü, üìùò, ðñÝðåé íá áë-
ëÜîåé ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí éóôïñéêïöéëïëïãéêþí ìáèçìÜôùí. Óôç ìÝóç ðáéäåßá åêôüò á-
ðü ôç ìåëÝôç ôïõ åèíéêïý ðïëéôéóìïý, ðñÝðåé ïé ìáèçôÝò íá áðïêôïýí ãíþóåéò ãéá ôïõò
íåüôåñïõò ðïëéôéóìïýò Üëëùí ëáþí (ìåôáöñÜóåéò ëïãïôå÷íçìÜôùí ë.÷.). Ôá åêðáéäåõ-
ôéêÜ óõíÝäñéá, ôÝëïò, êáé ïé åðéóêÝøåéò öïéôçôþí êáé åêðáéäåõôéêþí óôá ãåéôïíéêÜ êñÜ-
ôç, èá óõìâÜëëïõí ðñïò áõôÞí ôçí êáôåýèõíóç.
9ç ¢óêçóç:
ÁíáæçôÞóôå êáé ðáñïõóéÜóôå ôçí áðïäåéêôéêÞ äéáäéêáóßá ôïõ êåéìÝíïõ.

ÁðÜíôçóç:
Ç áðïäåéêôéêÞ äéáäéêáóßá ôïõ êåéìÝíïõ/åéóÞãçóç, êáôÜ ðáñÜãñáöï åßíáé:
Ðñþôç ðáñÜãñáöïò: Ç ìåôáññýèìéóç óôç ó÷ïëéêÞ äéäáóêáëßá åßíáé áðáñáßôçôç.
¼ðùò åßíáé áðáñáßôçôç êáé óôï óýíïëï ôçò ó÷ïëéêÞò åêðáßäåõóçò, ãéáôß áíôéìÜ÷åôáé
ôçí «êáèïëéêÞ áíÜãêç ôùí ëáþí ãéá óõíåííüçóç êáé óõíåñãáóßá»
Äåýôåñç ðáñÜãñáöïò: Ï áíèñùðéóìüò ðïõ êáëëéåñãïýíôáí Ýùò ôþñá áðü ôçí «å-
èíéêÞ áãùãÞ» Þôáí áíôéöáôéêüò. Áñíéüôáí óôïõò Üëëïõò (ôçí åôåñüôçôá), áõôÜ ðïõ æç-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 314
ôïýóå íá ãßíïõí áð’ ôïõò ìáèçôÝò. Ï åíäïêñáôéêüò áíèñùðéóìüò óôçñéæüôáí ó’ Ýíá

öáýëï óýóôçìá êáôáóêåõÞò «å÷èñþí» ôïõ Ýèíïõò.
Ôñßôç ðáñÜãñáöïò: Ôï áðïôÝëåóìá áõôÞò ôçò áíôßöáóçò öÜíçêå ìå ôçí ôñáãùäßá
ôïõ ðïëÝìïõ. Ùóôüóï, ï åíäïêñáôéêüò áíèñùðéóìüò êëïíßóôçêå êáé áðü äýï ãåãïíü-
ôá: á) áðü ôïí áíôáãùíéóìü ôùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí óôïõò êüëðïõò ôùí åèíéêþí êñá-
ôþí êáé â) áðü ôïí êáèïëéêü áíèñùðéóìü, ðïõ ðñïêñßíåôáé ôþñá, ùò ëýóç.
ÔÝôáñôç ðáñÜãñáöïò: Ç åèíéêÞ áãùãÞ äåí ìðïñåß íá êáôáñãçèåß, üðùò æçôïýí ïé
åðéêñéôÝò ôçò, ãéáôß óôçñßæåôáé óôïí åèíéóìü. Êáé ï åèíéóìüò äåí åßíáé áõèáßñåôï äçìé-
ïýñãçìá, áëëÜ ç ðñáãìáôéêüôçôá. ÊÜèå Üôïìï «áð´ôç óôéãìÞ ðïõ ãåííéÝôáé êáé ìåãá-
ëþíåé óå ïñéóìÝíç åèíéêÞ ïìÜäá, ìïñöþíåôáé åèíéêÜ êáé ÷ùñßò ôï ó÷ïëåßï».
ÐÝìðôç ðáñÜãñáöïò: Ç åèíéêÞ áãùãÞ ðñÝðåé íá åìðïôéóôåß ìå ôï ðíåýìá ôïõ áí-
èñùðéóìïý. ÁõôÞ åßíáé ç ìüíç ëýóç áðÝíáíôé óôá åèíéêéóôéêÜ ðÜèç. «Ïé Üëëåò ïìÜäåò,
äåí ðñÝðåé íá åßíáé áäéÜöïñåò Þ å÷èñéêÝò, ðáñÜ óõíåñãÜôåò ðïõ áãùíßæïíôáé ãéá ôïí
ßäéï óêïðü».
¸êôç ðáñÜãñáöïò. Ç áðïóôïëÞ ôçò ðáéäåßáò åßíáé äýóêïëç, áëëÜ ìüíï áõôÞ ìðï-
ñåß íá åîõðçñåôÞóåé ôï óêïðü ôïõ áíèñùðéóìïý, ãéáôß åéó÷ùñåß óôçí áíèñþðéíç øõ÷Þ
êáé ôçí êáëëéåñãåß. Ìå ôçí åðßìïíç êáé áäéÜêïðç ðñïóðÜèåéá ôçò ðáéäåßáò, èá ðïôéóôåß
ç øõ÷Þ ôïõ áíèñþðïõ ìå áãÜðç êáé êáëïóýíç.
¸âäïìç - ¼ãäïç ðáñÜãñáöïò: Ç áëëáãÞ ôùí åã÷åéñéäßùí ôùí éóôïñéêïöéëïëïãé-
êþí ìáèçìÜôùí, ïé åêðáéäåõôéêÝò áíôáëëáãÝò êáé ç ãíùñéìßá ôïõ ðïëéôéóìïý ôùí Üë-
ëùí ëáþí, èá óõìâÜëëåé ðñïò ôçí êáôåýèõíóç ôïõ áíèñùðéóìïý êáé ôçò åéñçíéêÞò óõ-
íýðáñîçò.
10ç ¢óêçóç:
Õðïãñáììßóôå êáé áíáëýóôå ôéò åéäéêÝò ëÝîåéò ìå ôéò ïðïßåò ðëÝêåôáé ï åí-
íïéïëïãéêüò éóôüò ôïõ êåéìÝíïõ: åèíéóìüò, áíèñùðéóìüò, åèíéêÞ áãùãÞ ...
Óõíå÷ßóôå. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 244)
ÁðÜíôçóç:
Ïé åéäéêÝò ëÝîåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
á) «åèíéêÞ ìüñöùóç». Ôï ðíåýìá ðïõ åðéêñáôïýóå óôá ÂáëêáíéêÜ êñÜôç (áëëÜ êáé óôá
õðüëïéðá êñÜôç) ìÝ÷ñé ôïí ðñþôï ðáãêüóìéï ðüëåìï, ü÷é ìüíï óôï ó÷ïëåßï, áëëÜ êáé
óå ïëüêëçñç ôçí êïéíùíßá, èñåììÝíï áðü éóôïñéêÝò, ðïëéôéóôéêÝò êáé Üëëåò óõíèÞêåò.
â) «åíäïêñáôéêüò áíèñùðéóìüò»: Ï áíèñùðéóìüò ðïõ ðåñéïñéæüôáí ìÝóá óôá êñáôéêÜ
üñéá.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 315
ã) «åèíéêÞ áãùãÞ»: Ï åèíéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò ðáéäåßáò êÜèå êñÜôïõò.

ä) «êáèïëéêüò áíèñùðéóìüò»: ç óõóôçìáôéêÞ êáëëéÝñãåéá ôùí áãáèþí ôïõ ðïëéôéóìïý.
Ç áíáãíþñéóç ôùí äéêáéùìÜôùí, ðïõ áðïëáìâÜíïõìå åìåßò, êáé óôïõò Üëëïõò (ëá-
ïýò Þ áíèñþðïõò).
å) «äéåèíéêÞ ìïñöÞ»: ç ìïñöÞ ðïõ ðñÝðåé íá ëÜâåé ç åèíéêÞ áãùãÞ óå üëá ôá êñÜôç.
11ç ¢óêçóç:
ÁíáæçôÞóôå ôï äïìéêü äéÜãñáììá ôçò åéóÞãçóçò.

ÁðÜíôçóç:
Ôï äïìéêü äéÜãñáììá ôçò åéóÞãçóçò ìðïñåß íá äïèåß óõíïðôéêÜ ùò åîÞò:
á) Ðñüëïãïò - ÅéóáãùãÞ: ðáñÜãñáöïò 1. Ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåôáé óôï ðñüâëçìá
ðïõ èá ôïí áðáó÷ïëÞóåé: ç áíÜãêç ìåôáññýèìéóçò ôçò ó÷ïëéêÞò åêðáßäåõóçò êáé
ôçò åèíéêÞò áãùãÞò.
â) ÉóôïñéêÞ áíáäñïìÞ - ×áñáêôçñéóôéêÜ ôçò óçìåñéíÞò ó÷ïëéêÞò åêðáßäåõóçò êáé å-
èíéêÞò áãùãÞò - áéôßåò êëïíéóìïý ôçò ðáñïýóáò åèíéêÞò áãùãÞò:
ðáñÜãñáöïé 2 êáé 3. Ï äéÜ÷õôïò åèíéêéóôéêüò ÷áñáêôÞñáò ôçò åèíéêÞò áãùãÞò ïäÞãç-
óå óôçí ôñáãùäßá ôïõ ÐïëÝìïõ.
ã) Ç áíÜãêç ýðáñîçò åèíéêÞò ìüñöùóçò êáé åèíéêÞò ðáéäåßáò: ðáñÜãñáöïò 4. ÊÜèå
Üíèñùðïò öÝñåé áíåîßôçëç ôç óöñáãßäá ôïõ Ýèíïõò ôïõ.
ä) Ç áíÜãêç ìåôáññýèìéóçò ôçò åèíéêÞò áãùãÞò: ðáñÜãñáöïò 5. Ï áíèñùðéóìüò
ðñÝðåé íá åßíáé ï ãíþìïíáò êÜèå ìåôáññýèìéóçò óôçí åèíéêÞ áãùãÞ. Ìüíï ìå ôïí
áíèñùðéóìü ìðïñåß íá ðñïá÷èåß ç åéñÞíç êáé ç áãÜðç áíÜìåóá óôïõò ëáïýò.
å) Ï ñüëïò ôçò ðáéäåßáò - áíáãêáßåò áëëáãÝò: ðáñÜãñáöïé 6 êáé 7. Ìå ôçí åõåñãåôéêÞ
åðßäñáóç ôçò ðáéäåßáò, áñãÜ áëëÜ óôáèåñÜ, ç øõ÷Þ ôùí íÝùí èá ðïôéóôåß ìå ôçí á-
ãÜðç êáé ôçí êáëïóýíç ãéá ôïí «Üëëï Üíèñùðï». Ïé áëëáãÝò (ðñáêôéêÝò) óôï ðåñéå-
÷üìåíï ôùí éóôïñéêïöéëïëïãéêþí ìáèçìÜôùí, èá óõìâÜëëïõí ðñïò áõôÞ ôçí êáôåý-
èõíóç.
óô) Åðßëïãïò: ðáñÜãñáöïò 8. Ôï áßôçìá áëëáãÞò ôïõ ÷áñáêôÞñá ôçò åèíéêÞò áãùãÞò
åßíáé ðáãêüóìéï êáé óôçñßæåôáé óôç óõíåßäçóç: «ðùò ï êÜèå Üíèñùðïò Ý÷åé äéêáßù-
ìá íá æÞóåé êáé í’ áíáðôýîåé åëåýèåñá ôïí åáõôü ôïõ êáé ðùò üëïé ïé Üíèñùðïé Ý-
÷ïõí ôï ßäéï äéêáßùìá óôç æùÞ».
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 316
12ç ¢óêçóç:
ÁíáæçôÞóôå êáé áîéïëïãÞóôå ðÝíôå äéáñèñùôéêÝò ëÝîåéò Þ öñÜóåéò ðïõ

äéáñèñþíïõí ðÝíôå óõíå÷üìåíåò ðáñáãñÜöïõò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé äéáñèñùôéêÝò ëÝîåéò ðïõ óôá÷õïëïãÞóáìå åßíáé ïé áêüëïõèåò: «üðùò åßðá» (áñ-
÷Þ 2çò ðáñáãñÜöïõ), «ÔÝôïéïò êëïíéóìüò» (áñ÷Þ 4çò ðáñáãñÜöïõ), «Ýôóé ðåñéå÷üìå-
íï ...» (áñ÷Þ 5çò ðáñáãñÜöïõ), «¸ôóé» (áñ÷Þ 6çò ðáñáãñÜöïõ), «Óýìöùíá» (áñ÷Þ
7çò ðáñáãñÜöïõ).
Óôçí ôñßôç ðáñÜãñáöï, ìå ôç öñÜóç «üðùò åßðá», êÜíåé áíáöïñÜ ï óõããñáöÝáò,
óôéò áìÝóùò ðñïçãïýìåíåò óêÝøåéò ôïõ. Óôçí ôÝôáñôç ðáñÜãñáöï, ìå ôçí åðáíÜëçøç
ôçò ëÝîçò «êëïíéóìüò», áíáöÝñåôáé óôïí ðõñÞíá ôçò áìÝóùò ðñïçãïýìåíçò ðáñáãñÜ-
öïõ. Óôçí ðÝìðôç êáé Ýêôç ðáñÜãñáöï, ìå ôç ëÝîç: Ýôóé (åðßññçìá ôñïðéêü), äçëþíå-
ôáé ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï èá åðéôåõ÷èåß ôï åðéäéùêüìåíï áðïôÝëåóìá.
ÔÝëïò, óôçí Ýâäïìç ðáñÜãñáöï, ç ëÝîç: óýìöùíá (åðßññçìá ôñïðéêü), äçëþíåé ìå
ôé ôñüðï èá ãßíïõí ôá ðáñáêÜôù.
13ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå äéåîïäéêÜ áí ç åéóÞãçóç áõôÞ ôïõ Äåëìïýæïõ èá ìðïñïýóå íá

Ý÷åé èÝóç, áí äçëáäÞ èá åß÷å åíäéáöÝñïí, óå ìßá óçìåñéíÞ ÂáëêáíéêÞ ÄéÜ-
óêåøç. ÅîåôÜóôå äçëáäÞ áí ôá óçìåñéíÜ ðïëéôéêÜ, ðïëéôéóôéêÜ, åêðáéäåõ-
ôéêÜ êôë. äåäïìÝíá ôçí êáèéóôïýí áíáãêáßá êáé åðßêáéñç. (óåëßäá ó÷ïëé-
êïý âéâëßïõ 244)
ÁðÜíôçóç:
Åßíáé óõãêëïíéóôéêü, üóï êáé èëéâåñü íá äéáðéóôþíåéò üôé åâäïìÞíôá ÷ñüíéá, ìåôÜ
ôçí åêöþíçóç áõôÞò ôçò åéóÞãçóçò, åëÜ÷éóôá, Ý÷ïõí áëëÜîåé. Êáé áò ðÝñáóå ç ëáßëá-
ðá ôïõ äåõôÝñïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ êáé ï åöéÜëôçò ôïõ «Øõ÷ñïý ÐïëÝìïõ». ÐáëáéÜ
êáêïèáììÝíá ðÜèç, öõëåôéêü ìßóïò, áíáóöÜëåéá, åðåêôáôéêÝò âëÝøåéò, ìåãáëïúäåáôé-
óìüò, ðüëåìïé êáé ðñïóöõãéÜ, ÷áñáêôçñßæïõí ôá ÂáëêÜíéá ôïõ óÞìåñá.
Ìå ôéò õðïäïìÝò ôïõò êáôåóôñáììÝíåò áðü ôéò åìöýëéåò óõãêñïýóåéò êáé ôçí êáêÞ
äéáêõâÝñíçóç, ïé ðåñéóóüôåñåò ÂáëêáíéêÝò ÷þñåò ðñïóðáèïýí íá óôáèïýí óôá ðüäéá
ôïõò. Êáé ôï ôßìçìá áõôÞò ôçò ðñïóðÜèåéáò; Ç áêñáßá öôþ÷éá, ç ìåßùóç ôïõ êáôÜ êå-
öáëÞí åéóïäÞìáôïò, ç áíåñãßá êáé ç ìåôáíÜóôåõóç. Óå áõôü ôï èüëï êáé åðéêßíäõíï ôï-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 317
ðßï, ç Ýêêëçóç ôïõ Äåëìïýæïõ, ãéá êáëëéÝñãåéá áíèñùðéóôéêÞò ðáéäåßáò ðñïâÜëëåé å-

ðéôáêôéêüôåñç áðü ðïôÝ. Ìðïñåß íá ðÝñáóáí äÝêá ÷ñüíéá áðü ôéò öñéêùäßåò óôç Âïó-
íßá êáé ôçí Êñïáôßá, üìùò ïé ìíÞìåò åßíáé íùðÝò áêüìá.
Ç ðñïóÝããéóç ôïõ «Üëëïõ áíèñþðïõ» äåí ðñÝðåé íá êáôáóôåß óêüðåëïò áðñïóðÝ-
ëáóôïò. Ç íßêç ôïõ áíèñþðïõ åßíáé ç ðíåõìáôéêÞ íßêç. Åßíáé ç íßêç ôçò íüçóçò êáé ôçò
øõ÷Þò åðÜíù óôá åîá÷ñåéùìÝíá Þèç êáé ôá ðñùôüãïíá Ýíóôéêôá. Áò ôï óêåöôïýìå ü-
ëïé ìáò! Ç áíèñùðéóôéêÞ ðáéäåßá åßíáé ôï óôïß÷çìá ôïõ êÜèå áíèñþðïõ ãéá ôçí ðñüï-
äï êáé ôçí åõçìåñßá. Ç áëëçëïåîüíôùóç êáé ï «êáííéâáëéóìüò», ìÜëëïí Ýâëáøáí ôçí
áíèñùðüôçôá ðáñÜ ôçí ùöÝëçóáí. (Ãéá ðåñéóóüôåñá âë. åäþ, áðÜíôçóç óôçí Üóêçóç
4 êáé 6).
1ç Åñþôçóç:
Ôé åßíáé ï äéåèíéóìüò; Ðþò óõíäÝåôáé ìå ôïí åèíéóìü;

ÁðÜíôçóç:
Äéåèíéóìüò åßíáé ç èåùñßá, óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá, ïé ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí ëáþí
ðñÝðåé íá óõóößããïíôáé, ðáñáìåñßæïíôáò ôá åðéìÝñïõò êáé áíïýóéá «åèíéêÜ» óõìöÝ-
ñïíôá. Ç ðñáãìÜôùóç ôïõ äéåèíéóìïý áðáéôåß ðíåõìáôéêÞ ùñéìüôçôá ôùí ðïëéôþí, áí-
èñùðéóôéêÜ éäåþäç, áëëçëïóåâáóìü êáé ðßóôç óôï üôé ï «Üëëïò», ï äéáöïñåôéêüò äåí
áðïôåëåß áðåéëÞ.
ÅðéìÝñïõò åêöÜíóåéò ôïõ äéåèíéóìïý Þôáí ïé ÓïóéáëéóôéêÝò äéåèíåßò, ç Ôñßôç Äéå-
èíÞò êáé ç ÔÝôáñôç ÄéåèíÞò ôïõ ðáñåëèüíôïò. Óôçí ïõóßá, ï äéåèíéóìüò äå óõãêñïýå-
ôáé ìå ôïí åèíéóìü ãéáôß, ï ðñþôïò äåí áðåéëåß ïýôå ôçí åèíéêÞ áêåñáéüôçôá, ïýôå ôçí å-
èíéêÞ óõíåßäçóç. Ï äéåèíéóôÞò, åîáêïëïõèåß êáé åßíáé ðáôñéþôçò, áëëÜ áðëÜ áñíåßôáé
íá áóðáóôåß ôïõò êÜèå ëïãÞò «-éóìïýò», ðïõ åðéâÜëëïõí åíßïôå, ïé êñáôïýíôåò Þ ïé êïé-
íùíéêÝò åëßô ôùí êñáôþí, ãéá íá åîõðçñåôïýí ôá ïéêïíïìéêÜ ôïõò óõìöÝñïíôá.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 318
2ç Åñþôçóç:
Íá äþóåôå ôá áíôþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: åèíéêéóìüò, áõèýðáñêôïò,

åíäïêñáôéêüò.
ÁðÜíôçóç:
Ôá áíôþíõìá ðïõ æçôïýíôáé åßíáé:
åèíéêéóìüò = ðáôñéùôéóìüò, åèíéóìüò.
áõèýðáñêôïò = åîáñôçìÝíïò, åôåñüíïìïò.
åíäïêñáôéêüò = ðáãêüóìéïò, ïéêïõìåíéêüò, äéåèíÞò.
S
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 319
ÅÍÏÔÇÔÁ 5Ç
ÅÈÍÉÊÇ ÁÃÙÃÇ
ÊÁÉ ÏËÏÊËÇÑÙÔÉÓÌÏÓ
Ïëïêëçñùôéóìüò åßíáé ç ìïñöÞ äéáêõâÝñíçóçò ðïõ èåùñçôéêÜ äåí åðéôñÝðåé êá-
ìßá áôïìéêÞ åëåõèåñßá êáé ðïõ åðéäéþêåé íá õðïôÜîåé üëåò ôéò ðëåõñÝò ôçò æùÞò ôïõ á-
ôüìïõ óôçí åîïõóßá ôçò êõâÝñíçóçò. Õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá, ôï æÞôçìá ôçò «åèíéêÞò á-
ãùãÞò» ìåôáôñÝðåôáé óå ìç÷áíéóìü ìáæéêÞò ðñïðáãÜíäáò ôïõ êáèåóôþôïò.
Ôá áíáãíùóôéêÜ ôïõ äçìïôéêïý (ãéáôß ç ðñïðáãÜíäá îåêéíÜåé ìå ôá ðñþôá ãñÜììá-
ôá) åßíáé åìðïôéóìÝíá áðü ôï ðíåýìá ôïõ ïëïêëçñùôéóìïý. ¼ëá ôá óôïé÷åßá ôïõò
(ãëþóóá, ðåñéå÷üìåíï, ýöïò, Ýêöñáóç) êáôáôåßíïõí ðñïò ôï óêïðü ôïõ ïëïêëçñùôé-
êïý êñÜôïõò, ðïõ äåí åßíáé Üëëïò áðü ôç äéáôÞñçóç ôçò óôõãíÞò êáé êáôáðéåóôéêÞò å-
îïõóßáò ôïõ äéêôÜôïñá êáé ôçí ðñïóùðïëáôñßá.
Éäéáßôåñá, Ýíôïíç åßíáé ç ðñïóðÜèåéá ôùí ïëïêëçñùôéêþí êñáôþí íá áíôéêáôáóôÞ-
óïõí ðáëáéïýò êïéíùíéêïýò êáé ðïëéôéêïýò èåóìïýò ìå Üëëïõò, äéêïýò ôïõò. Ïé ðïëß-
ôåò (åéäéêÜ, ïé íÝïé) ðáñïôñýíïíôáé íá ëáìâÜíïõí ìÝñïò óå íÝåò ïñãáíþóåéò (ôýðïõ:
×éôëåñéêÞ Íåïëáßá, Å.Ï.Í. ê.á.), óå ãéïñôÝò ðñïò ôéìÞ ôïõ êáèåóôþôïò êáé ôïõ «çãÝôç».
Áñãüôåñá, åðéâÜëëåôáé áõôÞ ç óõììåôï÷Þ.
Ôï åíäéáöÝñïí ãéá ôçí «ðëýóç åãêåöÜëïõ» ôùí íÝùí (ðáéäéþí êáé åöÞâùí) ôùí ï-
ëïêëçñùôéêþí êáèåóôþôùí åßíáé ãíùóôü êáé êáôáäéêáóôÝï. ÊáôáäéêáóôÝï ãéáôß áðïôå-
ëåß ôçí áßó÷éóôç ìïñöÞ êáôáðßåóçò ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ ðáéäéïý óôçí åêðáßäåõóç, ôç
æùÞ êáé ôç ãíþóç.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 320
1ç ¢óêçóç:
Óõãêñßíåôå ôá êåßìåíá É («4ç Áõãïýóôïõ) êáé ÉÉ («Ôá Ôßñáíá ãéïñôÜæïõí»)

ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôç ãëþóóá ôïõò êáé áíáæçôÞóôå ôïõò óôü÷ïõò
ôïõò, ôéò ïìïéüôçôåò êáé ôéò äéáöïñÝò ôïõò. Åéäéêüôåñá óôá êåßìåíá áõôÜ
óõæçôÞóôå:
• ôé íïìßæåôå üôé åðéäéþêïõí ïé äéêôáôïñßåò ìå ôéò åïñôáóôéêÝ åêäçëþóåéò
ôéò ïðïßåò, üðùò Ý÷åé ðáñáôçñçèåß, ïñãáíþíïõí óõ÷íÜ· éäéáßôåñá äåßôå:
• ôçí åðßäñáóç ðïõ ìðïñïýí áõôÝò íá áóêÞóïõí óôéò ðáéäéêÝò øõ÷Ýò·
• ðüóï öáíôá÷ôåñü êáé ðüóï áãíü ðñïâÜëëåé ôï åïñôáóôéêü óêçíéêü ôïõò,
êáé äïêéìÜóôå íá óýñåôå ôçí áõëáßá, ãéá íá äåßôå ôé êñýâåôáé ðßóù áðü
áõôü êáé êÜôù áðü ôá áèþá ëüãéá ãïíÝùí êáé ðáéäéþí·
• ìå ðüóç åõêïëßá ç äéêôáôïñßá ðáñáìåñßæåé ôçí ðáéäåßá êáé åéóâÜëëåé óôï
ó÷ïëåßï, ãéá íá ÷ñçóéìïðïéÞóåé ÷ùñßò äéóôáãìü ôïí íÝï Üíèñùðï. Óôá-
èåßôå éäéáßôåñá óôá óçìåßá:
• «¹ñèå Ýíáò áñ÷çãüò, ï ÌåôáîÜò, êáé åßðå: ¸îù ... ðñáãìáôéêÜ Åëëçíü-
ðïõëá» ôïõ êåéìÝíïõ É, êáé
• «ÊÏÌÌÁ ÅÑÃÁÓÉÁÓ ... Åãþ óå áãáðþ ðïëý» ôïõ êåéìÝíïõ IV. Äåßôå á-
êüìç:
• ôçí ðñïâïëÞ ôïõ äéêôÜôïñá êáé ôïí áöáíéóìü üëùí ôùí Üëëùí·
• ôçí éäéáßôåñç ó÷Ýóç ðïõ åðéäéþêïõí ïé äéêôáôïñßåò íá äçìéïõñãÞóïõí á-
íÜìåóá óôï äéêôÜôïñá êáé ôïõò íÝïõò·
• ôïí áõèáßñåôï ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ÷ñçóéìïðïéåßôáé ôï ðáñåëèüí ôçò ×þ-
ñáò, ãéá íá õðçñåôÞóåé ôç íÝá êáôÜóôáóç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 245)
ÁðÜíôçóç:
ÓôõãíÝò êáé áíåëáóôéêÝò, åßíáé ïé óõíèÞêåò æùÞò, óôá äéêôáôïñéêÜ êáèåóôþôá, äç-
ìéïõñãïýí óôïõò ðïëßôåò, åêåßíá ôá óõíáéóèÞìáôá êáé åêåßíç ôçí øõ÷ïëïãéêÞ êáôÜ-
óôáóç, ðïõ åêìåôáëëåýïíôáé ïé «ãéïñôÝò», ïé «ðáñåëÜóåéò» êáé ïé -êÜèå åßäïõò- íüèåò
åïñôáóôéêÝò åêäçëþóåéò. ÊïéíÞ áöåôçñßá, áëëÜ êáé êïéíüò áðïäÝêôçò áõôþí ôùí «ãéïñ-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 321
ôþí» åßíáé ôï êáèåóôþò. Ôï êáèåóôþò åðéèõìåß, ïé ðïëßôåò ôïõ, íá äåß÷íïõí «åõôõ÷åßò»

êáé ôï áðáéôåß, ïñãáíþíïíôáò «åïñôáóôéêÝò åêäçëþóåéò», ðïõ óôçñßæïíôáé óôïí åíôõ-
ðùóéáóìü, ôçí êåíïëïãßá, ôï «êßôò» êáé ôá õðïêáôÜóôáôá.
Åßíáé ëïãéêü (êáé áõôü ôï äéáðéóôþíïõìå êáé óôá äýï êåßìåíá), ç ìåãáëýôåñç åðß-
äñáóç, íá áóêåßôáé óôá ìéêñÜ ðáéäéÜ. Áäéáìüñöùôïò, êáèþò åßíáé, ï øõ÷éêüò ôïõò êü-
óìïò, åßíáé ôá ðñþôá èýìáôá ôïõ íïçôéêïý êáé øõ÷éêïý åîáíäñáðïäéóìïý ðïõ õößóôá-
ôáé ï ðïëßôçò ôùí äéêôáôïñéþí. Ôá ïëïêëçñùôéêÜ êáèåóôþôá åíäéáöÝñïíôáé êõñßùò ãéá
ôç ëáúêÞ õðïóôÞñéîç, ìå ó÷åäéáóìü ðïõ óôçñßæåôáé óôï «âÜèïò ÷ñüíïõ». Ãé’ áõôü ôï
óêïðü åðåíäýïõí óôéò íåüôåñåò çëéêßåò. Óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, ìå ôçí åêðëçêôéêÞ ðñü-
ïäï ôçò ôå÷íéêÞò êáé ôçò ôå÷íïëïãßáò, ôï ïëïêëçñùôéêü êáèåóôþò äéáèÝôåé ìïíáäéêÞ õ-
ðåñïðëßá. Ôýðïò, ñáäéüöùíï, ôçëåüñáóç üëá âñßóêïíôáé óôçí õðçñåóßá ôïõ êáèåóôþ-
ôïò êáé ôçò ðñïðáãÜíäáò ôïõ. Ôá éóôïñéêÜ ðáñáäåßãìáôá íåïëáéþí ðïõ ÷ñçóéìïðïéÞ-
èçêáí ùò «ðñáéôùñéáíïß» ôùí äéêôáôïñéþí åßíáé ðïëëÜ (÷éôëåñéêÞ íåïëáßá, öáóéóôéêÞ
íåïëáßá ê.á.).
Óôçí ïõóßá, äåí õðÜñ÷åé êáíÝíáò óåâáóìüò ãéá ôçí ïìáëÞ áíÜðôõîç ôïõ ðáéäéïý.
Áíôßèåôá, ïé áîßåò ôçò ðáéäáãùãéêÞò åðéóôÞìçò, ôçò ðáéäéêÞò øõ÷ïëïãßáò, ðïäïðáôïý-
íôáé ãéá íá äçìéïõñãçèåß ìßá íÝá ãåíéÜ áíèñþðùí, ðïõ èá õðçñåôåß ðéóôÜ ôï äéêôÜôï-
ñá êáé ôï êáèåóôþò. Ìå ôç âßáéç óôñáôïëüãçóç ðáéäéþí óôéò íåïëáßåò, ôá êáèåóôþôá,
åëðßæïõí üôé èá ìåéùèåß ï ðëïõñáëéóìüò óôçí Ýêöñáóç, ï áôïìéêéóìüò, ç ðïëõìïñößá
óôçí Ýêöñáóç êáé èá áíôéêáôáóôáèåß áðü ìßá ìáæéêÞ ïìïéïìïñößá, ðïõ åßíáé áðáñáß-
ôçôç ãéá ôç óõíôÞñçóç ôçò åîïõóßáò.
Ìå ôç «ðáëëáúêÞ» óõììåôï÷Þ, ðïõ óôçí áñ÷Þ åõíïåßôáé êáé ìåôÜ «åðéâÜëëåôáé», óôéò
óõãêåêñéìÝíåò ãéïñôÝò, ïñãáíþóåéò, ðáñåëÜóåéò êáé åêäçëþóåéò, åðéôõã÷Üíåôáé ï õ-
ðåñôïíéóìüò ôïõ ëáúêïý åñåßóìáôïò ôïõ äéêôÜôïñá. Åðéôõã÷Üíåôáé, åðßóçò, ï õðåñôïíé-
óìüò ôïõ ðñïóþðïõ ôïõ, ðïõ ïäçãåß ìå ìáèçìáôéêÞ áêñßâåéá óôçí ðñïóùðïëáôñßá.
ÄåêÜäåò áößóåò, äéáöçìéóôéêÜ Ýíôõðá, êáôá÷ùñÞóåéò, öùôïãñáößåò, ðëáêÜô êáé áåñï-
ðáíþ, ÷ñçóéìïðïéïýíôáé ãéá íá ðñïâÜëëïõí ôï ðñüóùðï ôïõ äéêôÜôïñá óôç ÷þñá,
óôïõò åðéóêÝðôåò êáé ôïõò ßäéïõò ôïõò ðïëßôåò.
Ï ëüãïò ôïõ äéêôÜôïñá ðñïêñßíåé Ýíáí åéäéêü óôü÷ï (åêâéïìç÷Üíéóç, åðÝêôáóç å-
äáöþí ê.á.) ãéá íá ðáñáðëáíÞóåé êáé íá áðïðñïóáíáôïëßóåé. Óôçí åêðëÞñùóç áõôïý
ôïõ åéäéêïý óôü÷ïõ óõìðëÝêåôáé ï åèíéêéóìüò, ñáôóéóìüò êáé ïé ðñïêáôáëÞøåéò ðïõ
äçëçôçñéÜæïõí ôç æùÞ ôùí ðïëéôþí. ÄñáìáôéêÜ, ç áíáðüöåõêôç óõíÝðåéá, èá åßíáé ï
Ðüëåìïò.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 322
2ç ¢óêçóç:
Ðáñáëëçëßóôå ôá êåßìåíá ÉÉÉ («Ç ðåäéÜäá ôùí Óåññþí») êáé IV («Ï êÜìðïò
ôçò Äñüðïëçò») êáé ó÷ïëéÜóôå ôá:
• ðïéïé åßíáé ïé ðïìðïß ôïõò, ïé áðïäÝêôåò ôïõò, ïé åðéäéùêüìåíïé óêïðïß
ôïõò êáé ðùò ôïõò ðñáãìáôïðïéïýí.
• áíáëýóôå ôá äïìéêÜ ôïõò äéáãñÜììáôá. ÐáñáôçñÞóôå ð.÷. ôïõò äýï âá-
óéêïýò óðïíäýëïõò ôïõ êåéìÝíïõ ÉÉÉ ïé ïðïßïé áñèñþíïíôáé óôïí Üîïíá
ôïõ ÷ñüíïõ (ôüôå ... ôþñá ... êáôáêëåßäá) êáé æçôÞóôå ôá áíÜëïãá äïìéêÜ
óôïé÷åßá óôï êåßìåíï IV (ôüôå ... ôþñá ... êáôáêëåßäá)·
• ðáñáôçñÞóôå ðÜëé ôá ðåñéå÷üìåíá, ôéò ãëùóóéêÝò ðïéêéëßåò êáé ôá äïìé-
êÜ äéáãñÜììáôá ôùí äýï êåéìÝíùí êáé åîçãÞóôå ðïõ ìðïñïýí íá ïöåß-
ëïíôáé ïé åíôõðùóéáêÝò ïìïéüôçôÝò ôïõò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 247)
ÁðÜíôçóç:
Ôá êåßìåíá ÉÉÉ êáé IV, ðñïÝñ÷ïíôáé áð’ ôï ìç÷áíéóìü ðñïðáãÜíäáò äýï áíôéèÝôùí
éäåïëïãéêÜ, áëëÜ üìïéùí ðñáêôéêÜ, äéêôáôïñéþí. Ïé óõíôÜêôåò ôùí êåéìÝíùí, ìå Ýììå-
óï ôñüðï åêèåéÜæïõí ôá Ýñãá ôçò äéêôáôïñéêÞò äéáêõâÝñíçóçò êáé ðáñïõóéÜæïõí ôï
ëáü íá åðéêñïôåß ôï üñáìá, ôçí ðáñïõóßá êáé ôïõò åéäéêïýò óôü÷ïõò ôïõ êáèåóôþôïò,
ðïõ äåí åßíáé Üëëïé áðü ôçí «åîõðçñÝôçóç ôïõ ëáïý».
Ç Ýììåóç ðñïðáãÜíäá äå öåßäåôáé ôçò øõ÷Þò ôùí ìáèçôþí, áëëÜ ïýôå êáé ôï óêï-
ðü ôïõ ó÷ïëåßïõ, ðïõ öõóéêÜ äåí åßíáé ï «åêèåéáóìüò ôïõ êõâåñíçôéêïý Ýñãïõ». Ç åê-
ðëçêôéêÞ ïìïéüôçôá ôùí äýï êåéìÝíùí ïöåßëåôáé óôïí êïéíü ðáñïíïìáóôÞ ôïõò, ðïõ åß-
íáé ï áðïðñïóáíáôïëéóìüò ôçò êïéíÞò ãíþìçò êáé ï Ýëåã÷ïò ôçò óêÝøçò ôùí ìéêñþí
ðáéäéþí.
Ïé äýï âáóéêïß óðüíäõëïé ôùí êåéìÝíùí åßíáé: ãéá ôï êåßìåíï ÉÉÉ, «Ôé Þôï Üëëïôå» êáé
«ï êÜìðïò Þëëáîåí üøéí ... äéá íá áíïßîç ìßá íÝá ðåñßïäïò åõôõ÷ßáò, ÷áñÜò êáé ðñïüäïõ».
Ãéá ôï êåßìåíï IV, «Ðñéí êáé ôïýôïò» êáé «Ôþñá ï êÜìðïò ðïôßæåôáé ... ¼ëá ôá êáëÜ
ôïõò ôá Ýöåñå ôï Êüììá ìáò».
3ç ¢óêçóç:
Ï ¾ìíïò ôçò ÅèíéêÞò Íåïëáßáò, ó. 250, åßíáé ï ¾ìíïò ôçò ÅèíéêÞò Ïñ-
ãÜíùóçò ÍÝùí, ôçò ãíùóôÞò ìå ôá áñ÷éêÜ Å.Ï.Í., óôçí ïðïßá ç äéêôáôïñßá
ôçò 4çò Áõãïýóôïõ åß÷å ïñãáíþóåé ôïõò íÝïõò ôçò ×þñáò. ÌåëåôÞóôå ôïí
ðñïóåêôéêÜ êáé áíáæçôÞóôå ôá óôïé÷åßá ôïõ ðåñéå÷ïìÝíïõ êáé ôçò ãëþóóáò
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 323
ðïõ ôïí óõíèÝôïõí. Áí ôïí óõíèÝôïõí. Ãéáôß êýñéï ÷áñáêôçñéóôéêü ôïõ ãíþ-
ñéóìá åßíáé ç áóõíáñôçóßá êáé ç êåíüôçôá, ôéò ïðïßåò ðñïóðáèåß ï «óõí-
èÝôçò» ôïõ íá êáëýøåé ìå ëÝîåéò ç÷çñÝò: ðáôñßäá ôñáíÞ êé éóôïñéêÞ, åèíé-
êÞ áõãÞ, ï ìåãÜëïò ÊõâåñíÞôçò êôë. Óõíå÷ßóôå ôçí áíáæÞôçóç ôùí ç÷çñþí
ãëùóóéêþí óôïé÷åßùí. Áðü Üðïøç ðåñéå÷ïìÝíïõ, ðÜëé, áíôéêñýæïõìå, ìå
ôçí ðñþôç ìáôéÜ, Ýíá êåßìåíï ðïõ êñáõãÜæåé, ðïõ ìåôáâÜëëåé óå öùíÝò,
ðïëýôéìåò êáé óåâáóôÝò áîßåò: ðáôñßäá, ÅëëÜäá êôë. Óõíå÷ßóôå.... (óåëßäá
ÁðÜíôçóç:
Ôá ç÷çñÜ ãëùóóéêÜ óôïé÷åßá åßíáé: ðáôñßäá ôñáíÞ êé éóôïñéêÞ, åèíéêÞ áõãÞ, ï ìå-
ãÜëïò êõâåñíÞôçò, ïëüèåñìç øõ÷Þ, åëëçíéêÞ êáñäéÜ, ìåãÜëïò âáóéëéÜò, ç äüîá ç ðá-
ëéÜ, ðåñÞöáíá-ãåííáßá ðáéäéÜ.
Ïé áîßåò ðïõ öèåßñïíôáé åßíáé: Åëðßäá, íåïëáßá, ç äüîá ç ðáëéÜ. [Âë. ðåñéóóüôåñá
óôçí áðÜíôçóç ôçò Üóêçóçò 5].
4ç ¢óêçóç:
Ó÷ïëéÜóôå ôï «ðïßçìá» VI. ÐñïóÝîôå ôçí êáôáêëåßäá ôïõ ðüóï áóåâåß ðñïò
ôçí Ðáéäåßá êáé ðñïò ôï ðáéäß, ôï ïðïßï ðñïâÜëëåôáé õðïäåéãìáôéêÜ íôõ-
ìÝíï êáé ÷ôåíéóìÝíï íá ÷áéñåôÜåé åõôõ÷éóìÝíï, ôç æùÞ, ôç öýóç, ôï êüììá
êáé ôïí äéêôÜôïñá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 250)
ÁðÜíôçóç:
Óôï åîåôáæüìåíï ðïßçìá áëãåéíÞ åíôýðùóç ðñïêáëåß ï óõó÷åôéóìüò åíüò öõóéêïý
ãåãïíüôïò (áíáôïëÞ êáéíïýñãéáò áíïéîéÜôéêçò çìÝñáò) ìå ôï êáèåóôþò êáé ôïí åêöñá-
óôÞ ôïõ êáèåóôþôïò. Ï ìáèçôÞò áíáãêÜæåôáé íá äå÷ôåß ùò äåäïìÝíï, üôé üðùò ôï êï-
ñéôóÜêé óôçí åéêüíá, ïöåßëåé ôç ÷áñÜ ôïõ êáé ôçí áíáãÝííçóç ôçò öýóçò óôï «êüììá»
êáé ôïí «ÅíâÝñ».
Åßíáé ôüóï «÷ïíäñïåéäÞò» ç ðñïðáãÜíäá, ç ïðïßá ðñïóðáèþíôáò íá «áðáëýíåé» ëß-
ãï ôï «Üãïò ôçò», áíáöÝñåé ôï äéêôÜôïñá ìå ôï ìéêñü ôïõ üíïìá ùò Ýíäåéîç ôçò ïéêåéü-
ôçôáò ðïõ Ý÷åé áíáðôõ÷èåß áíÜìåóá óôïõò íÝïõò êáé ó’ áõôüí. Äå ÷ñåéÜæåôáé íá ðñï-
óèÝóïõìå üôé ôÝôïéïõ åßäïõò ðñïðáãáíäéóôéêÝò ðñïóðÜèåéåò áóåâïýí ôüóï áðÝíáíôé
óôï ðáéäß (ùò øõ÷ïóùìáôéêÞ ïíôüôçôá), üóï êáé áðÝíáíôé óôçí ðáéäåßá (ùò äéáäéêáóßá,
ðïõ Ý÷åé óêïðü ôçí ïëüðëåõñç êáé áñìïíéêÞ áíÜðôõîç ôùí ðíåõìáôéêþí êáé øõ÷éêþí
÷áñéóìÜôùí ôïõ áôüìïõ).
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 324
5ç ¢óêçóç:
Óõãêñßíåôå ìå ôïí ôñüðï êáé ôç ìÝèïäï ðïõ åóåßò èá ðñïôéìïýóáôå ôá äýï
êåßìåíá (V êáé VI). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 251)
ÁðÜíôçóç:
Îåêéíþíôáò ôç óýãêñéóÞ ìáò áðü ôïí ¾ìíï ôçò Å.Ï.Í., ðñÝðåé íá óôáèïýìå óôá å-
îÞò óçìåßá: ç íåïëáßá ðïõ Ý÷åé ïñãáíùèåß êÜôù áðü ôéò ðñïóôáãÝò ôùí áíèñþðùí ôçò
ìåôáîéêÞò äéêôáôïñßáò ðñïâÜëëåôáé ùò ç ìïíáäéêÞ åëðßäá ãéá ôçí ÅëëÜäá. Åëðßäá, ü-
ìùò ôßíïò ðñÜãìáôïò; Ç Åëðßäá ãéá ðïéï óêïðü; Ïé áìÝóùò åðüìåíïé óôß÷ïé, ìáò åîç-
ãïýí áõôü ôï åßäïò ôçò «Åëðßäáò». Ìå åðéêåöáëÞò ôï äéêôÜôïñá, ïé íÝïé èá áíáâéþóïõí
ôï åèíéêü ìåãáëåßï ôïõ ðáñåëèüíôïò. Èá áíáâéþóïõí ôç äüîá ðïõ ÷Üèçêå, åîáéôßáò
ìÜëëïí ôçò «Üèëéáò äéáêõâÝñíçóçò» ôçò ÷þñáò ðñéí áð’ ôï äéêôÜôïñá.
Ï äéêôÜôïñáò êáé óå óõìðëçñùìáôéêü ñüëï ï ÂáóéëéÜò, åßíáé ïé åããõçôÝò áõôÞò ôçò
«ìåãÜëçò åèíéêÞò ðñïóðÜèåéáò» ðïõ èá êáôáâÜëëïõí ïé Åïíßôåò êáé ïé Åoíßôéóóóåò. Íá
öÝñïõí äçëáäÞ, ôçí ÅëëÜäá øçëÜ. Ðïõ áêñéâþò; Äåí ïñßæåôáé áðü ôïí ýìíï, áëëÜ
ìÜëëïí õðïíïåßôáé. Ðñüêåéôáé ãéá ìßá ÅëëÜäá ìéóáëëüäïîç, åðåêôáôéêÞ êáé ôõöëùìÝíç
áðü åèíéêéóôéêÜ ðÜèç. Ìßá ÅëëÜäá ðïõ äå óÝâåôáé ôïõò Üëëïõò, õâñßæïíôáò ìÜëëïí,
ðáñÜ ôéìþíôáò ôç «äüîá ôç ðáëéÜ ìáò».
Óôï ßäéï ìÞêïò êýìáôïò âñßóêåôáé êáé ôï äåýôåñï «ðïßçìá». Åäþ, ï äéêôÜôïñáò öáß-
íåôáé íá åßíáé õðåýèõíïò ãéá ôá ðÜíôá. Åêôüò áðü ôç äéáêõâÝñíçóç êáé ôïí Ýëåã÷ï ôïõ
êñáôéêïý ìç÷áíéóìïý êáé ôçò ðáñáãùãÞò, ìïéÜæåé íá åßíáé õðåýèõíïò êáé ãéá ôï îçìÝ-
ñùìá, ôçí áíáôïëÞ ôïõ çëßïõ, ôá ëïõëïýäéá êáé ôçí áíáãÝííçóç ôçò öýóçò.
Óôç ïõóßá ðñüêåéôáé ãéá öáéäñÜ êåßìåíá ðïõ äåí áíôÝ÷ïõí óôçí êñéôéêÞ. Äõóôõ÷þò,
üìùò, åðéäñïýí óôéò øõ÷Ýò ôùí íÝùí, äçìéïõñãþíôáò øåõäáéóèçôéêÝò áíôéëÞøåéò ãéá
ôïí êüóìï êáé ôï êïéíùíéêïðïëéôéêü ãßãíåóèáé.
G
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 325
1ç Åñþôçóç:
Óõíïøßóôå óå ìßá-äýï ðáñáãñÜöïõò ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ åíüò ïëïêëçñùôé-

êïýò êáèåóôþôïò.
ÁðÜíôçóç:
Ï ïëïêëçñùôéóìüò ùò óýóôçìá äéáêõâÝñíçóçò ÷áñáêôçñßæåôáé áðü éó÷õñÞ óõãêå-
íôñùôéêÞ åîïõóßá ðïõ åëÝã÷åé êáé êáôåõèýíåé üëåò ôéò ðëåõñÝò ôçò áôïìéêÞò æùÞò.
Ãéá íá åðéôý÷åé êÜôé ôÝôïéï ÷ñçóéìïðïéåß ôçí ðñïðáãÜíäá, ôçí êáôáóôïëÞ êáé ôïí ðåé-
èáíáãêáóìü. Ôï ïëïêëçñùôéêü êñÜôïò èÝôåé êÜðïéïõò åéäéêïýò óôü÷ïõò ðñïò åðßôåõ-
îç, ãéá íá áðïðñïóáíáôïëßóåé ôï ëáü. Ïé ðáñáäïóéáêïß êïéíùíéêïé-ðïëéôéêïß èåóìïß á-
íôéêáèßóôáíôáé áðü Üëëïõò ìå óêïðü íá åîáóèåíÞóåé ç êïéíùíéêÞ óõíï÷Þ êáé íá ãßíåé
ï ëáüò ðéï ðåéèÞíéïò, Ýôóé þóôå íá áðïññïöçèåß áðü ôï «êßíçìá ôïõ äéêôÜôïñá». Áõ-
ôüí ôï óêïðü åîõðçñåôåß êáé ç ïñãÜíùóç ôùí ðïëéôþí óå íåïëáßåò Þ Üëëåò ïñãáíþ-
óåéò.
Âáóéêüò óôü÷ïò ôçò ðñïðáãÜíäáò êáé ôçò êáôáóôïëÞò (ãéáôß õðÜñ÷åé êé áõôÞ êáé ìÜ-
ëéóôá, óêëçñÞ êáé Ýíôïíç) åßíáé íá ìåéùèåß ï ðëïõñáëéóìüò êáé ç ðïëõöùíßá ôùí áôü-
ìùí êáé íá åðéêñáôÞóåé ç ïìïéïìïñößá Þ ç óõíáßíåóç óôéò éäÝåò êáé ôá ðñüôõðá ôïõ
êáèåóôþôïò.
2ç Åñþôçóç:
Ìðïñåßôå íá âñåßôå áðü ôá ó÷ïëéêÜ óáò åã÷åéñßäéá Þ ôéò ìåëÝôåò óáò, êåß-
ìåíá ôçò ðáãêüóìéáò ëïãïôå÷íßáò ðïõ óôçëéôåýïõí ôïí ïëïêëçñùôéóìü;
ÁðÜíôçóç:
ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñïõìå ôá ðéï êÜôù:
á) Bertolt Brecht, Ôñüìïò êáé áèëéüôçôá ôïõ ôñßôïõ ÑÜú÷
«Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: ¸öõãå óôá áëÞèåéá.
Ï ÁÍÔÑÁÓ: Ãéáôß íá ìç öýãåé;
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 326
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: Ìá ÷áëÜåé ï êüóìïò áð’ ôç âñï÷Þ!

Ï ÁÍÔÑÁÓ: Ãéáôß íåõñéÜæåéò ôüóï ðïëý åðåéäÞ ôï ðáéäß âãÞêå Ýîù;
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: Ãéá ôé ðñÜãìá ìéëïýóáìå;
Ï ÁÍÔÑÁÓ: Ôé ó÷Ýóç Ý÷åé áõôü;
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: Äå óõãêñáôéÝóáé êáèüëïõ ôïí ôåëåõôáßï êáéñü.
Ï ÁÍÔÑÁÓ: Áõôü äåí åßí’ áëÞèåéá, áëëÜ áêüìá êé áí Þôáíå, ôé ó÷Ýóç Ý÷åé ìå ô’ üôé
Ýöõãå ï ìéêñüò;
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: Ìá îÝñåéò üôé âÜæïõí áõôß.
Ï ÁÍÔÑÁÓ: Å, êáé;
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: Å, êáé; Êé áí ôï óõæçôÞóåé; ÎÝñåéò ôé ôïõò ìáèáßíïõí ôþñá óôç ×éôëå-
ñéêÞ Íåïëáßá. Ôïõò ëÝíå óôá ßóéá íá ôá ìáñôõñÜíå üëá. Åßíáé ðåñßåñ-
ãï ðïõ Ýöõãå ôüóï áèüñõâá.
Ï ÁÍÔÑÁÓ: Áíïçóßåò.
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: Äåí åßäåò ðüôå Ýöõãå;
Ï ÁÍÔÑÁÓ: Ôñéãýñéæå áñêåôÞ þñá óôï ðáñÜèõñï.
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: ¹èåëá íá ‘îåñá ôé ðñüëáâå í’ áêïýóåé.
Ï ÁÍÔÑÁÓ: Ìá îÝñåé ôé óõìâáßíåé óôïõò áíèñþðïõò ðïõ ôïõò êáôáããÝëëïõí.
Ç ÃÕÍÁÉÊÁ: Êáé ôï ðáéäß ðïõ ìáò Ýëåãáí ïé Óìïýëêåò; Öáßíåôáé ðùò ï ðáôÝñáò ôïõ
åßíáé áêüìá óôï óôñáôüðåäï. Áí îÝñáìå ðüóï Ýìåéíå óôï äùìÜôéï.
Ï ÁÍÔÑÁÓ: ¼ë’ áõôÜ åßíáé êïõôáìÜñåò».
(Êåßìåíá ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò, Ã’
Ëõêåßïõ, åêä. ÏÅÄÂ, ÁèÞíá 1991, óåë. 285-6).
..
â) Heinrich Boll, Ôï ëõðçìÝíï ìïõ ðñüóùðï
[...] Ìá ï ðïëéôóìÜíïò ôéíÜæïíôÜò ìå áðüôïìá ìå ôñÜâçîå ôüóï êïíôÜ, ðïõ Þôáí á-
äýíáôï íá îåöýãù. «Ìá ãéáôß;» ñþôçóá ðÜëé. «Ï íüìïò äéáôÜæåé íá åßóáé åõôõ÷éóìÝ-
íïò!». «Åßìáé åõôõ÷éóìÝíïò», öþíáîá «Ôï ëõðçìÝíï óïõ ðñüóùðï;» êïýíçóå ôï êåöÜ-
ëé. «Ìá ï íüìïò áõôüò åßíáé êáíïýñéïò» åßðá. «¸ãéíå ðñéí ôñéáíôáÝîé þñåò, êáé ôï îÝ-
ñåéò êáëÜ, ðùò êÜèå íüìïò éó÷ýåé óáí ðåñÜóïõí åéêïóéôÝóóåñåò þñåò áðü ôç äçìïóß-
åõóÞ ôïõ». «Ìá äåí Ý÷ù éäÝá». «ÊáìéÜ äéêáéïëïãßá! Áðü ðñï÷ôÝò ôï ‘ëÝãáí üëá ôá ìå-
ãÜöùíá êé üëåò ïé åöçìåñßäåò, êáé óå êåßíïõò», åäþ ìå êïßôáîå ðåñéöñïíçôéêÜ, «êáé óå
êåßíïõò ðïõ äåí öôÜíåé ç åõëïãßá ïýôå ôçò åöçìåñßäáò ïýôå ôïõ ñáäéïöþíïõ, ôï ‘êÜ-
íáí ãíùóôü ïé ðñïêçñýîåéò ðïõ óêïñðßóôçêáí óôïõò äñüìïõò üëïõ ôïõ ÊñÜôïõò. Ëïé-
ðüí, óõíÜäåñöå, è’ áðïäåé÷ôåß ðïõ Þóïõí ôéò ôåëåõôáßåò ôñéáíôáÝîé þñåò.» [...]
(Êåßìåíá ÍåïåëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò, Ã´Ëõêåßïõ,
åêä. ÏÅÄÂ, ÁèÞíá 1991, óåë. 293).
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 327
ÅÍÏÔÇÔÁ 6Ç
ÌÅÓÓÉÁÍÉÓÌÏÓ
Âë. ÁðÜíôçóç óôçí Üóêçóç 2
1ç ¢óêçóç:
Ðáñïõóßáóå âÜóåé ó÷åäßïõ óå ãñáðôü êåßìåíï 150 ðåñßðïõ ëÝîåùí ôï ðå-

ñéå÷üìåíï ôçò åðéöõëëßäáò Ýôóé þóôå íá ðÜñåé ôï ìÞíõìÜ ôçò êÜðïéïò ï ï-
ðïßïò äåí ôçí Ý÷åé äéáâÜóåé. Áí äåí Ý÷åéò äéêü óïõ ó÷Ýäéï, ìðïñåßò íá á-
êïëïõèÞóåéò ôï ðáñáêÜôù:
Ôé åßíáé ï ìåóóéáíéóìüò: Ðïéá ç èÝóç ôùí ëáþí ôçò ÁíáôïëÞò áðÝíáíôß ôïõ
êáé ðïéá ç èÝóç ôùí ÅëëÞíùí. Ôé ðéóôåýåé ãéá ôïí ìåóóéáíéóìü ï óõããñá-
öÝáò ôïõ êåéìÝíïõ êáé ìå ðïéá åðé÷åéñÞìáôá õðïóôçñßæåé áõôÞ ôïõ ôç ðß-
óôç. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 254)
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 328
ÁðÜíôçóç:
Ï ìåóóéáíéóìüò, áõôÞ ç åõëáâéêÞ áíáìïíÞ ôïõ õðåñáíèñþðïõ ðïõ èá öÝñåé ôïí á-
ôïìéêü ëõôñùìü, Þôáí ðÜíôïôå îÝíç óôçí áñ÷áßá ÅëëçíéêÞ óêÝøç. Îåêéíþíôáò áðü ôçí
ÁíáôïëÞ êáé ôá éäéáßôåñá ðïëéôéóìéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôùí ëáþí ôçò, ìïéÜæåé íá Ý÷åé êåñ-
äßóåé ôçí åìðéóôïóýíç ìßáò ìåñßäáò ôçò íåïëáßáò ìáò. Ùóôüóï, áõôü ôï
éäåïëïãéêü/èñçóêåõôéêü ñåýìá, åßíáé åíôåëþò îÝíï ìå ôéò ðáñáäüóåéò ôïõ Åëëçíéóìïý.
Ï áñ÷áßïò ¸ëëçíáò ðñáãìÜôùíå ìüíïò ôïõ ôçí åëåõèåñßá, ìÝñá ôç ìÝñá êáé êáôüñ-
èùíå íá áíáæçôÞóåé ôï Ùñáßï, ôï Áãáèü, ôï Áëçèéíü. Áõôüò ï Üíèñùðïò Þôáí ï ðñáã-
ìáôéêÜ åëåýèåñïò. Êáé áõôüò Þôáí óå ôåëåõôáßá áíÜëõóç, áõôüò ðïõ ðßóôåøå óôç «èåßá
áðïêÜëõøç», ãéáôß Þôáí óå èÝóç íá äéáðéóôþóåé ôçí ùñáéüôçôá ôùí ëüãùí ôïõ ×ñéóôïý
êáé ôçí áãáèüôçôá ôïõ êçñýãìáôüò ôïõ. ¢ëëùóôå, üðùò áðïäåéêíýåôáé áðü ôç èåáôñé-
êÞ ðáñáãùãÞ, ïõóßá óôç äñáìáôïõñãßá õðÜñ÷åé ìüíï ìå ôç óýãêñïõóç åëåõèÝñùí á-
ôüìùí. Áôüìùí ðïõ Ý÷ïõí áíáêáëýøåé ôçí ïõóßá ôçò æùÞò êáé ðáëåýïõí ãé’ áõôÞí, äß-
÷ùò óõìâéâáóìïýò êáé äß÷ùò õðï÷ùñÞóåéò.
2ç ¢óêçóç:
ÓõãêÝíôñùóå ãéá ôï Ìåóóßá êáé ôï ìåóóéáíéóìü üóï ìðïñåßò ðåñéóóüôåñåò

ðëçñïöïñßåò áðü ôá ó÷ïëéêÜ óïõ åã÷åéñßäéá êáé áðü ôéò äéÜöïñåò ìåëÝôåò
óïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 254)
ÁðÜíôçóç:
á) Ìåóóßáò: åëëçíéêÞ áðüäïóç ôçò åâñáúêÞò Masiah (=×ñéóôüò, êå÷ñéóìÝíïò) êáé
ôçò áñáìáúêÞò mesiha. Ùò üñïò ÷ñçóéìïðïéÞèçêå ãéá íá ÷áñáêôçñßóåé ôï âáóéëéÜ êáé
áñ÷éåñÝá ôïõ ÉóñáÞë. Óôçí ÐáëáéÜ ÄéáèÞêç ìå ôïí üñï áõôü äçëþíåôáé ï «áíáìåíü-
ìåíïò Ìåóóßáò». Ï Éçóïýò ×ñéóôüò ôáýôéóå ôï ðñüóùðü ôïõ ìå ôéò ðáëáéïäéáèçêéêÝò
ðñïöçôåßåò êáé îåêßíçóå ôçí êçñõãìáôéêÞ ôïõ äñÜóç. Ôï ìåóóéáíéêü êÞñõãìá ôïõ ×ñé-
óôïý ôï áðïäÝ÷ôçêå ï ÷ñéóôéáíéóìüò. Áíôßèåôá, ï Éïõäáúóìüò áíáìÝíåé áêüìá ôïí ðñï-
áíáããåëèÝíôá áðü ôïõò ðñïöÞôåò ôïõ ÉóñáÞë, Ìåóóßá.
â) Ìåóóéáíéóìüò: åßíáé ôï éäåïëïãéêü êáé èñçóêåõôéêü ñåýìá ôï ïðïßï óôçñßæåôáé
óôçí áíáìïíÞ åíüò õðåñáíèñþðïõ, ðïõ èá èÝóåé ôÝñìá óôá áôïìéêÜ ðñïâëÞìáôá, ôéò êá-
êïõ÷ßåò êáé ôç äõóôõ÷ßá. Ï õðåñÜíèñùðïò (Ìåóóßáò) èá èÝóåé ôá èåìÝëéá ìßáò åíôåëþò
äéáöïñåôéêÞò ôÜîçò ðñáãìÜôùí, üðïõ èá âáóéëåýåé ç åõôõ÷ßá, ç ÷áñÜ êáé ç áöèïíßá.
Ùò èñçóêåõôéêü ñåýìá ÷áñáêôçñßæåé ôéò èñçóêåßåò åó÷áôïëïãéêïý ÷áñáêôÞñá (×ñé-
óôéáíéóìüò, Éïõäáúóìüò), áëëÜ íåüôåñåò Ýñåõíåò åéäéêþí åðéóôçìüíùí (áíèñùðïëü-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 329
ãùí, èñçóêåéïëüãùí, êïéíùíéêþí áíèñùðïëüãùí), áðïäåéêíýïõí üôé áöïñÜ êáé Üëëá

èñçóêåõôéêÜ óõóôÞìáôá.
Óôç ìç èñçóêåõôéêÞ ôïõ äéÜóôáóç, ï ìåóóéáíéóìüò åðçñåÜæåé ôéò êïéíùíéêÝò êáé ðï-
ëéôéêÝò áíôéëÞøåéò ôùí áíèñþðùí. Åßíáé ãíùóôÞ óôéò ìÝñåò ìáò, ç åðßäñáóç ôïõ «ìåó-
óéáíéóôéêïý ðïëéôéêïý ìçíýìáôïò» óå ðåñéðôþóåéò ðïëéôéêÞò áâåâáéüôçôáò êáé ãåíéêüôå-
ñçò ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò áíçóõ÷ßáò (ëáúêéóìüò, ëáïðñüâëçôïé çãÝôåò, ïëïêëç-
ñùôéóìüò).
3ç ¢óêçóç:
Äåí Ý÷ïõìå êáìßá áìöéâïëßá üôé ï ìåóóéáíéóìüò Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôç èåï-

êñáôßá êáé ôá öåïõäáñ÷ßá ôçò ÁíáôïëÞò, ç ïðïßá, ùóôüóï, äåí åðçñÝáóå
ôï áñ÷áßï åëëçíéêü ðíåýìá ôï ïðïßï ðáñÝìåéíå áëþâçôï áðü ôÝôïéåò åðé-
äñÜóåéò. Ìðïñåßò íá åñìçíåýóåéò áõôü ôï öáéíüìåíï; Ðïéá åßíáé ç äýíá-
ìç (åëëçíéêÞ êáôÜêôçóç), ôçí ïðïßá ï Åëëçíéóìüò áíôéôÜóóåé óôï ìåóóéá-
íéóìü, óôï èåïêñáôéóìü êáé óôï óáôñáðéóìü ôçò ÁíáôïëÞò. Ôá êåßìåíá (É
êáé ÉÉ) ðïõ áêïëïõèïýí èá óå âïçèÞóïõí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 254)
ÁðÜíôçóç:
Ï Öþôïò Ðïëßôçò (èåáôñéêüò êñéôéêüò, óêçíïèÝôçò êáé óõããñáöÝáò, ÁèÞíá 1890-
1934) ãñÜöåé óôï êåßìåíü ôïõ: «Ãíþèé óáõôüí ... Éäïý ç äéáöïñÜ åíüò ëáïý ðïõ æåé ãéá
íá öéëïóïöåß, ãéá íá ãíùñßæåé». Êáé ðéï ðÜíù õðïóôÞñéæå: «Ç áíáìïíÞ ôïõ áôïìéêïý
ëõôñùìïý áðü ìéáí õðåñÜíèñùðç Þ õðåñêüóìéá äýíáìç åßíáé äåßãìá õðïêåéìåíéêÞò
áíáíäñßáò».
Ï ïñèüò ëüãïò ëïéðüí, ç öéëïóïößá êáé ç êáèçìåñéíÞ Üóêçóç óôçí åëåõèåñßá, åß-
íáé ôá üðëá ðïõ ï áñ÷áßïò åëëçíéêüò ðïëéôéóìüò áíôéôÜóóåé óôï ìåóóéáíéóìü, ôï èåï-
êñáôéóìü êáé ôï óáôñáðéóìü ôçò ÁíáôïëÞò. Ïé éäéáßôåñåò êïéíùíéêÝò êáé ðïëéôéêÝò óõí-
èÞêåò ðïõ åðéêñÜôçóáí óôïí Åëëáäéêü ÷þñï, Ýäùóáí ôç äõíáôüôçôá óôïõò êáôïßêïõò,
íá áíáðôýîïõí åêåßíá ôá óôïé÷åßá ôçò éäéïóõãêñáóßáò ôïõ, ðïõ èá ôïõò Ýêáíáí íá îå-
÷ùñßóïõí. Ïé áñ÷áßïé ¸ëëçíåò äåí áìöéóâçôïýóáí ôçí êñáôéêÞ ïñãÜíùóç. ÁðëÜ, ìå-
ôÝôñåðáí ôçí õðáêïÞ óôéò äïìÝò ôçò åîïõóßáò óå áõôïðåéèáñ÷ßá êáé áõôïãíùóßá. Åß÷áí
óõíåéäçôïðïéÞóåé, üôé ï êïñìüò ôïõ êñÜôïõò ôïõò, Þôáí áõôïß ïé ßäéïé. Ç åëåýèåñç êáé
áõôüíïìç óêÝøç ôïõò, äçëáäÞ, ðïõ äå äéóôÜæåé íá öéëïóïöÞóåé êáé íá êñßíåé, áëëÜ
ðïõ åßíáé êáé Ýôïéìç íá õðïôá÷èåß óôïõò íüìïõò êáé íá óõóôñáôåõôåß ãéá ôçí åðéôõ÷Þ Ý-
êâáóç, ôçò êïéíÞò ðñïóðÜèåéáò.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 330
4ç ¢óêçóç:
Äéáðéóôþíåéò óÞìåñá ôçí ýðáñîç ôïõ ìåóóéáíéóìïý Þ ôÜóåùí ìåóóéáíéêþí

óå ëáïýò ôçò ÁíáôïëÞò; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 258)
ÁðÜíôçóç:
Óôï êïéíùíéêü-ðñáêôéêü åðßðåäï, ôï éäåïëïãéêü ñåýìá ôïõ ìåóóéáíéóìïý äåí åßíáé
«áðïêëåéóôéêü ðñïíüìéï» ôùí ëáþí ìéáò óõãêåêñéìÝíçò ãåùãñáöéêÞò ðåñéï÷Þò. Èá
ëÝãáìå ìÜëéóôá, üôé «ìåóóéáíéóôéêÝò ôÜóåéò» Ý÷ïõí åðéäåßîåé óôï ðáñåëèüí, ìå ìåãáëý-
ôåñç óõ÷íüôçôá, ïé Åõñùðáúêïß «åîåëéãìÝíïé» ëáïß. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ãéá ôçí åêäÞ-
ëùóç ìåóóéáíéóôéêïý éäåïëïãéêïý ñåýìáôïò, ðñÝðåé íá óõíôñÝîïõí áõôïß ïé åéäéêïß øõ-
÷ïêïéíùíéêïß ëüãïé (ðïëéôéêÞ áóôÜèåéá, çèéêÞ êáôÜðôùóç, êïéíùíéêÞ óÞøç, øõ÷éêüò
êÜìáôïò, áíåóôéüôçôá), ðïõ êáèéóôïýí ôïí áôïìéêü ëõôñùìü, Ýñãï ìßáò õðåñÜíèñùðçò
êáé õðåñêüóìéáò äýíáìçò.
5ç ¢óêçóç:
Ôé óõìâáßíåé, ëïéðüí, ìå ôçí ÁíáôïëÞ êáé ôçí áíáôïëßôéêç íïïôñïðßá óÞìå-

ñá êáé ôé óõíÝâáéíå êáôÜ ôçí áñ÷áéüôçôá; ÓõæçôÞóôå ôï. Óôç óõæÞôçóÞ óáò
èá óáò åßíáé ÷ñÞóéìïò ôüóï ï Çñüäïôïò êáé ç ÂõæáíôéíÞ Éóôïñßá üóï ôá
ÈñçóêåõôéêÜ óáò êáé ï êáèçìåñéíüò ôýðïò. Äåßôå áðü ôá ëåîéêÜ óáò, áí
ôï êñßíåôå óêüðéìï, ôéò ëÝîåéò Ìåóóßáò, ìåóóßáò, ÁíáôïëÞ, áíáôïëßôçò, á-
íáôïëßôéêïò, áíáôïëéêüò.
ÁðÜíôçóç:
¼íôùò áð’ ôçí ÁíáôïëÞ êáé ôçí áíáôïëßôéêç íïïôñïðßá ôïõ ðáñåëèüíôïò, ðïõ êá-
ôáãñÜöåé êáé ï Çñüäïôïò óôçí Éóôïñßá ôïõ, îåêßíçóå áõôÞ ç åõëáâéêÞ ðßóôç ôïõ áôïìé-
êïý ëõôñùìïý áð’ ôçí õðåñêüóìéá êáé õðïêåßìåíÞ ìáò, õðåñÜíèñùðç äýíáìç. ¹ôáí
ôüóï óöïäñÞ ç äéáöïñÜ áíôßëçøçò êáé åîïõóßáò, áíÜìåóá óôïõò ¸ëëçíåò êáé ôïõò Á-
óéÜôåò, ðïõ ï ìåóóéáíéóìüò, êáôÜëçîå íá èåùñåßôáé ðñïíüìéï, èëéâåñü åßíáé ç áëÞèåéá,
ôçò ÁíáôïëÞò. Ùóôüóï, ç Ðáãêüóìéá Éóôïñßá Ý÷åé íá åðéäåßîåé ðïëëÜ ðáñáäåßãìáôá Åõ-
ñùðáúêþí ëáþí ðïõ åíáðüèåóáí ôéò åëðßäåò ôïõò óôï ÷áñéóìáôéêü Ìåóóßá. Ç íáæéóôé-
êÞ éäåïëïãßá, ç ðñïóùðïëáôñåßá ôïõ ÓôÜëéí, ï öáóéóìüò ôïõ Ìïõóïëßíé åßíáé êÜðïéá
áðü ôá ðáñáäåßãìáôá çãåôþí ðïõ êáôÝêôçóáí ôçí åîïõóßá, ãéáôß êÜðïéïé åßäáí óôá ðñü-
óùðÜ ôïõò, ôïí áôïìéêü ëõôñùìü.
Ç ðïëéôéêÞ êáôÜóôáóç óÞìåñá óôçí ÁíáôïëÞ äåí åßíáé ïìáëÞ. Áõôáñ÷éêÜ êáèåóôþ-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 331
ôá åðéâéþíïõí óå ðïëëÜ êñÜôç ôüóï ôçò ÌÝóçò ÁíáôïëÞò üóï êáé ôçò ÊåíôñéêÞò Áóßáò.
¼ìùò, áõôáñ÷éêÜ êáèåóôþôá åßíáé åãêáèéäñõìÝíá êáé óôç ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ, ôçí Á-
öñéêÞ êáé ôçí ¢ðù ÁíáôïëÞ. Áõôü âÝâáéá, äå óçìáßíåé üôé ïé ëáïß ôùí ÷ùñþí áõôþí,
áíôÝäñáóáí ðáèçôéêÜ, áäéáöïñþíôáò ãéá ôéò ôý÷åò ôïõò êáé ôçò æùÝò ôïõò. Ïé áðïôõ-
÷çìÝíåò ëáúêÝò åîåãÝñóåéò äåß÷íïõí üôé ëáïß «ðíåõìáôéêÜ åõíïõ÷éóìÝíïé» äåí õðÜñ-
÷ïõí ïýôå óôç Äýóç ïýôå óôçí ÁíáôïëÞ. Áõôü ìðïñåß íá áñÝóêïíôáé íá ôï ðéóôåýïõí,
åêåßíïé ðïõ âëÝðïõí ùò «ìåóóéáíéóôéêÜ», ôá êáèåóôþôá ðïõ åãêáèéäñýèçêáí ìå ôéò åõ-
ëïãßåò ôùí áëëïôñßùí ðïëéôéêþí êáé ïéêïíïìéêþí óõìöåñüíôùí, åéò âÜñïò ôùí õðáíÜ-
ðôõêôùí êáé áíáðôõóóüìåíùí ÷ùñþí.
Áí ôïëìÞóïõìå íá áíáðôýîïõìå ôï ìåóóéáíéóìü ìå èñçóêåõôéêïýò üñïõò, ðñÝðåé
íá õðïëïãßóïõìå êáé ôïýôï. Ïé ðåñéóóüôåñïé áíåðôõãìÝíïé ëáïß ôïõ êüóìïõ ðéóôåýïõí
óôï ÷ñéóôéáíéóìü. Ï ÷ñéóôéáíéóìüò, üìùò, ùò åó÷áôïëïãéêÞ èñçóêåßá, áíáìÝíåé åõëá-
âéêÜ ôç «ÄåõôÝñá Ðáñïõóßá ôïõ Êõñßïõ» (ìåóóéáíéóìüò), ç ïðïßá èá êñßíåé æþíôåò êáé
íåêñïýò. Äåí ðñüêåéôáé ãéá ìéá ìåóóéáíéóôéêïý ôýðïõ Ýëåõóç, ðïõ èá åðéâÜëëåé ìßá íÝá
ôÜîç äéêáéïóýíçò êáé åõôõ÷ßáò;
6ç ¢óêçóç:
Óôïí åëëçíéóìü ôçò áñ÷áéüôçôáò ï ìåóóéáíéóìüò äåí åß÷å èÝóç· Ôá åßðáìå.

Éó÷ýåé, üìùò, áõôü ãéá ôï óçìåñéíü ¸ëëçíá; Ìðïñåßôå íá ôï óõæçôÞóåôå.
ÁðÜíôçóç:
Ï «ìåóóéáíéóìüò» ùò öáéíüìåíï øõ÷ïëïãéêü êáé êïéíùíéêü, ëïãéêÜ ðñÝðåé íá á-
ðáó÷ïëåß üëåò ôéò óýã÷ñïíåò êïéíùíßåò êáé ü÷é áðïêëåéóôéêÜ, ôçí åëëçíéêÞ. Ç ðßóôç
óôïí åñ÷ïìü åíüò ÷áñéóìáôéêïý áíèñþðïõ, ðïõ èá èÝóåé Ýíá ôÝëïò, óôá êáêþò êåßìå-
íá ìßáò óõãêåêñéìÝíçò ÷ñïíéêÞò ðåñéüäïõ, ðñÝðåé íá óõíäåèåß ìå åêåßíá ôá ÷áñáêôç-
ñéóôéêÜ, ðïõ êÜíïõí ôçí áíáìïíÞ ôïõ, íá ìïéÜæåé ìå ðïëéôéêÞ ðñüôáóç äéáêõâÝñíçóçò.
¸ôóé, ëïéðüí, óå ðåñéüäïõò ðïëéôéêÞò áóôÜèåéáò, ïîõôÜôçò êñßóçò ôùí ðïëéôåéáêþí
èåóìþí, åèíéêþí ðñïâëçìÜôùí êáé ïéêïíïìéêÞò äõó÷Ýñåéáò, ðïõ óõíåðéêïõñïýíôáé á-
ðü ôçí áíåñãßá, ôçí åãêëçìáôéêüôçôá, ôï áßóèçìá áíáóöÜëåéáò êáé ôç öôþ÷éá, ï «ìåó-
óßáò» ðñïâÜëëåé ùò ç ïñèüôåñç ëýóç. Ï «ìåóóßáò» èá èÝóåé ôÝñìá óôçí Þäç äéáìïñ-
öùìÝíç êáôÜóôáóç, ðïõ èåùñåßôáé áðÜíèñùðç êáé èá äçìéïõñãÞóåé ôç äéêÞ ôïõ, ðïõ
èá ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôç ÷áñÜ êáé ôçí åõôõ÷ßá. Åäþ, ó’ áõôü ôï óçìåßï âñßóêåôáé ç âÜ-
óç êÜèå åêôñïðÞò êáé áõôÞ ôçí ðáñÜìåôñï, ïöåßëåé íá ôçí ðñïóÝîåé êÜèå äçìïêñáôé-
êü êñÜôïò, Üñá êáé ç ÅëëÜäá.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 332
ÅðéðëÝïí, ç ÷ñüíéá ðíåõìáôéêÞ êáé êïéíùíéêïïéêïíïìéêÞ êáèõóôÝñçóç ôçò ÅëëÜ-

äáò, ïäÞãçóå ìßá ïñéóìÝíç êáôçãïñßá áíèñþðùí óôï ìåóóéáíéóìü. Óôç ðßóôç äçëáäÞ,
üôé ç «óùôçñßá» ôçò ÷þñáò ìðïñåß íá ãßíåé «Ýîùèåí». Ðñüêåéôáé ãéá áêüìá ìßá ðáñÜ-
ìåôñï ðïõ ðñÝðåé íá ðñïóÝîåé ç åëëçíéêÞ êïéíùíßá.
7ç ¢óêçóç:
Óôï âÜèïò âÜèïò ôùí äýï êåéìÝíùí, ôïõ Éù. ÊáêñéäÞ êáé ôïõ Ä. Äáíéçëß-
äç, öáßíåôáé íá õðÜñ÷åé óõìöùíßá, öáßíåôáé -èá ôï äéáðéóôþóáôå êé åóåßò-
íá äÝ÷ïíôáé êáé ïé äýï üôé êáèõóôÝñçóå (êáé êáèõóôåñåß;) ç ðáéäåßá ôïõ åë-
ëçíéêïý ëáïý êáé üôé ç íåïåëëçíéêÞ ðñáãìáôéêüôçôá äå äéáìïñöþèçêå á-
êüìç Ýôóé üðùò õðüó÷åôáé ç äõíáìéêÞ ôïõ åëëçíéêïý ðíåýìáôïò: äåí
«ðñáãìáôþèçêå áêüìç ôï éäáíéêü ôïõ åëåýèåñïõ ðïëßôç», óçìåéþíåé ï Êá-
êñéäÞò «Ç íåïåëëçíéêÞ ðáñÜäïóç, üóï êáé áí äõíáìþíåé áäéÜêïðá, äåí
ìðïñåß, Ýôóé ðïõ ôçí ðåñéóößããïõí ïé ôýðïé ôçò ÂõæáíôéíÞò ÐáñÜäïóçò, íá
êéíåßôáé êáé íá áíáðôýóóåôáé åëåýèåñá, ÷Üíåé óõ÷íÜ ôïí ïéêåßï öõóéêü ôçò
ñõèìü êáé ðáñáìïñöþíåôáé», ðáñáôçñåß ï Äáíéçëßäçò.
Ðïéá åßíáé ç äéêÞ óáò Üðïøç; ÓõæçôÞóôå ôï èÝìá. ÐáñïõóéÜæåé ôï åíäéá-
öÝñïí ðïõ Ý÷åé êÜèå èÝìá ôï ïðïßï áíáöÝñåôáé óôçí áõôïãíùóßá åíüò ëá-
ïý. ÁíáæçôÞóôå ðñïðÜíôùí ìáæß ìå ôïí ÊáêñéäÞ êáé ôï Äáíéçëßäç ôéò áéôßåò
áõôÞò ôçò êáôÜóôáóçò. Ðïéåò åßíáé áõôÝò êáôÜ ôïí ðñþôï êáé ðïéåò êáôÜ ôï
äåýôåñï óõããñáöÝá; Ðïéåò åßíáé ãéá óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 260)
ÁðÜíôçóç:
Ôï ðñüâëçìá ôçò «ðíåõìáôéêÞò êáèõóôÝñçóçò» ôïõ Ýèíïõò äåí åßíáé êáéíïýñãéï.
Êáé ãé’ áõôü ðïëý óùóôÜ, ïé äýï åñåõíçôÝò åíôïðßæïõí ôéò áñ÷Ýò ôïõ, óôá ðñþôá ÷ñüíéá
ôçò äçìéïõñãßáò ôïõ åëëçíéêïý êñÜôïõò. Ùò áéôßåò ãéá ôïí ÉùÜííç ÊáêñéäÞ åðéóçìáß-
íïíôáé: ç îåíïìáíßá, ï ìéìçôéóìüò êáé ç Ýëëåéøç ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí, ðïõ èá
ðñáãìÜôùíáí ôï æçôïýìåíï ôçò åëåõèåñßáò êáé ôçò ïëïêëçñùìÝíçò åèíéêÞò áãùãÞò. Ï
ÄçìïóèÝíçò Äáíéçëßäçò óçìåéþíåé ùò áéôßá âáóéêÞ, ôéò öüñìåò ôçò áíáôïëéêÞò èåï-
êñáôéêÞò âõæáíôéíÞò ðáñÜäïóçò, ðïõ äåí áöÞíåé ôï ðíåýìá ôçò íåïåëëçíéêÞò ðáñÜ-
äïóçò íá ìåãáëïõñãÞóåé.
Åìåßò åäþ, ó’ áõôü ôï ôåñÜóôéï æÞôçìá, ðïõ Ý÷åé áðáó÷ïëÞóåé äéáíïïýìåíïõò êáé
ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò ôïõ ôüðïõ, èá ôïëìïýóáìå íá õðïäåßîïõìå ùò õðåýèõíç êáé
ôç ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáé ðïëéôéêÞ åîÜñôçóç áðü ôïí «îÝíï ðáñÜãïíôá». Ïé ðåíé÷ñÝò å-
ðåíäýóåéò ôïõ íåïóýóôáôïõ êñÜôïõò óôçí ðáéäåßá, óõíÝâáëáí ìå ôç óåéñÜ ôïõò, óôçí
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 333
ðñïâëçìáôéêÞ «åèíéêÞ ðáéäåßá» ôïõ ôüðïõ, ðïõ äåí ðñïùèåß ôçí «åëåõèåñßá», ìå ôçí
Ýííïéá ôçò êëáóéêÞò ÅëëÜäáò.
8ç ¢óêçóç:
Áðü êÜðïéïõò êýêëïõò ðñïâëçìáôéæüìåíùí ÅëëÞíùí õðïóôçñßæåôáé üôé ....
ïé ïðïßåò õðïíïìåýïíôáé ùò êáôþôåñåò êáé áíåðáñêåßò.
ÓõæçôÞóôå áõôÝò ôéò áðüøåéò êáé äéáôõðþóôå ôéò äéêÝò óáò èÝóåéò.
ÁðÜíôçóç:
Åßíáé áíáìöéóâÞôçôï ãåãïíüò üôé ç ðáéäåßá äéáäñáìáôßæåé êáèïñéóôéêü ñüëï óôçí
ðïëéôéêÞ, ôçí êïéíùíéêÞ êáé ïéêïíïìéêÞ åîÝëéîç åíüò ëáïý. Äåí åßíáé ÷ùñßò óçìáóßá
Üëëùóôå, üôé ôùí åèíéêïáðåëåõèåñùôéêþí êéíçìÜôùí, ðñïçãåßôáé ç ðáéäåßá, ï äéáöùôé-
óìüò, ç óõíåéäçôïðïßçóç. Ç ðáéäåßá åßíáé áõôÞ ç äéáäéêáóßá ðïõ ìåôáôñÝðåé ôïí Üí-
èñùðï áðü Üâïõëï ïí êáé Üèõñìá ôçò ïéáóäÞðïôå åîïõóßáò, óå êýñéï ôïõ åáõôïý ôïõ.
Óôçí ÅëëÜäá üìùò, ðáñ’ üëç ôçí ðáñÜäïóç ôçò êëáóéêÞò áñ÷áéüôçôáò, ç ðáéäåßá
êáèõóôÝñçóå, ìå áðïôÝëåóìá ï ¸ëëçíáò íá ñÝðåé ðñïò ìåóóéáíéóôéêÜ äüãìáôá êáé íá
êéíäõíåýåé íá ÷áñáêôçñéóôåß ùò ìåóáéùíéêþí áíôéëÞøåùí, Üíèñùðïò. Ç êáèõóôÝñçóç
ôçò åëëçíéêÞò ðáéäåßáò ïöåßëåôáé óå äýï êõñßùò ëüãïõò. Ï ðñþôïò åßíáé øõ÷ïêïéíù-
íéêüò. Ôï íåïóýóôáôï åëëçíéêü êñÜôïò ëüãù ôçò ðïëéôéêÞò ôïõ áóôÜèåéáò óôñÜöçêå ãéá
âïÞèåéá óôïí «îÝíï ðáñÜãïíôá». Ïé ðïëßôåò ôïõ, ìéìïýìåíïé ôçí ðïëéôéêÞ çãåóßá óôñÜ-
öçêáí ðñïò ôçí Üêñéôç õéïèÝôçóç ôùí îåíéêþí ìïíôÝëùí. Ï ìéìçôéóìüò êáé ç îåíïìá-
íßá âáóáíßæïõí Ýêôïôå ôçí ÅëëÜäá. Ï äåýôåñïò ëüãïò óõíäÝåôáé ìå ôçí ðáñÜäïóç êáé
ôéò åðéâéþóåéò ôùí áíåëáóôéêþí êáé èåïêñáôéêþí öïñìþí ôçò âõæáíôéíÞò ðáñÜäïóçò.
Ï ôñßôïò ëüãïò, åìðëÝêåé ôïõò ðíåõìáôéêïýò áíèñþðïõò ôïõ ôüðïõ êáé ôçí ðïëéôé-
êÞ çãåóßá. Êáôçãïñïýíôáé üôé áêüìá êáé óÞìåñá, äåí ðñïóðáèïýí íá åìöõóÞóïõí ìÝ-
óù ôçò ðáéäåßáò, óôïõò ðïëßôåò, áõôïðåðïßèçóç êáé éó÷õñü áõôïóõíáßóèçìá.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 334
Åñþôçóç:
Äþóôå ôá óõíþíõìá ôùí ëÝîåùí: õðåñêüóìéïò, óåðôüò, ðëÝñéïò, ÷áõíùìÝ-

íïò, èåìáôïöýëáêáò.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá ðïõ æçôïýíôáé åßíáé: õðåñêüóìéïò = ïõñÜíéïò, èåßïò, õðåñöõóéêüò
óåðôüò = óåâáóôüò, áîéïóÝâáóôïò.
ðëÝñéïò = ãåìÜôïò, ïëïêëçñùìÝíïò, ðëÞñçò, ôÝëåéïò.
÷áõíùìÝíïò = áðï÷áõíùìÝíïò, êïéìéóìÝíïò, íùèñüò.
èåìáôïöýëáêáò = ðñïóôÜôçò, öýëáêáò.
DE
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 335
ÅÍÏÔÇÔÁ 7Ç
ÐÁÉÄÅÉÁ
ÄÕÍÁÌÉÓ ÈÅÑÁÐÅÕÔÉÊÇ ØÕ×ÇÓ
Ç ðáéäåßá åßíáé ç äéáäéêáóßá ðïõ êáëëéåñãåß ôçí øõ÷Þ. Êáé êáëëéåñãåß ôçí øõ÷Þ ãéá-
ôß óôçñßæåôáé óôçí ðíåõìáôéêÞ ó÷Ýóç äáóêÜëïõ êáé ìáèçôÞ. ÁõôÞ ç êïéíÞ äéáäñïìÞ ôùí
äýï áíèñþðùí åßíáé ðïõ áíáãÜãåé ôçí ðáéäåßá óå èåñáðåõôéêÞ äýíáìç øõ÷Þò.
ÌÝ÷ñé íá åðéäñÜóåé åõåñãåôéêÜ ç ðáéäåßá óôéò øõ÷Ýò ôùí äýï ðüëùí ôçò äéäáêôéêÞò
äéáäéêáóßáò, ï äñüìïò åßíáé ìáêñýò êáé åðßðïíïò. Ç ðáéäåßá áðåéëåßôáé áðü ôá ðÜèç
ôçò óýã÷ñïíçò åðï÷Þò (áðëçóôßá, êïñåóìüò, áíçèéêüôçôá) ðïõ ðñïóðáèïýí íá áðï-
ðñïóáíáôïëßóïõí ôï íÝï. ¼ìùò, ç ðáéäåßá íéêÜåé, Ýðåéôá áðü óõóôçìáôéêÞ êáé åðßìï-
íç ðñïóðÜèåéá ðïõ áðïâëÝðåé óôï îýðíçìá ôùí óõíåéäÞóåùí êáé ôçí êáôÜêôçóç ôçò
«áëçèéíÞò åëåõèåñßáò» ãéá ôïí Üíèñùðï.
G
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 336
1ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôï êåßìåíï êáé óçìåéþóôå ôá ÷ùñßá óôá ïðïßá åíôïðßæåôáé ç áë-

ëçëüäñáóç áõôþí ôùí êéíÞóåùí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 262)
ÁðÜíôçóç:
Ôá ÷ùñßá üðïõ åíôïðßæåôáé ç áëëçëüäñáóç áõôþí ôùí êéíÞóåùí åßíáé:
• ÁíÜìåóá óôï ìáèçôÞ êáé óôï äéäÜóêáëï åßíáé âÝâáéï ðùò óéãÜ óéãÜ ìÝóá óôá ÷ñü-
íéá ôçò êïéíÞò ðñïóðÜèåéáò õöáßíåôáé ìéá ó÷Ýóç [ ... ]
• Äåí îÝñïõìå üôé óå ìéá ðáéäåßá, öôÜíåé í’ áîßæåé ôï üíïìá áõôü ðñáãìáôéêÜ, êáé ïé
äýï ðëåõñÝò ôáõôü÷ñïíá êáé ðáßñíïõí êáé äßíïõí [...]
• ¼ôé äåí åßíáé ìüíï ï ìáèçôÞò, åßíáé êáé ï äÜóêáëïò ðïõ ðáéäåýåôáé [...]
• Ó’ áõôÞ ôçí áìïéâáßá õðï÷ñÝùóç, ðïõ äÝíåé ìáèçôÞ êáé äÜóêáëï, èá Þèåëá íá äþ-
óïõìå ôï üíïìá ÷Üñéò [...]
• ¼ðùò ï ìáèçôÞò ôï äÜóêáëü ôïõ, ôï ßäéï âëÝðåé êáé ï äÜóêáëïò ôï ìáèçôÞ ôïõ [....]
• ¸ôóé üðùò åßäáìå ðñéí ôï ìáèçôÞ áõóôçñü ìðñïóôÜ óôï äÜóêáëï, âëÝðïõìå ôï äÜ-
óêáëï áõóôçñü ìðñïóôÜ óôï ìáèçôÞ [...]
• ¸ôóé ï íÝïò Ýëêåôáé ðñïò ôï äÜóêáëï, ãéáôß íéþèåé ôçí áíÜãêç íá ìåóôþóåé êáé íá ï-
ëïêëçñùèåß, ï äÜóêáëïò ðÜëé Ýëêåôáé ðñïò ôï íÝï áðü ôçí áíÜãêç íá áðïîå÷Üóåé [...]
• Ç áôìüóöáéñá áõôÞò ôçò áìïéâáßáò ðßóôçò êáé áãÜðçò [...]
• ¼ìùò Ýîù áðü ôçí åðéóôÞìç õðÜñ÷åé êé Ýíáò Üëëïò, ðïëý ðéï ìåãÜëïò áíôéêåéìåíé-
êüò äåóìüò ðïõ äÝíåé ôï ìáèçôÞ ìå ôï äÜóêáëï: ç áãÜðç ôçò ðáôñßäáò [....]
• ÌÝóá ó’ áõôÞ ôçí áìïéâáßá ó÷Ýóç áãÜðçò êáé áõóôçñüôçôáò ðåñíïýí ôá ÷ñüíéá ôçò
êïéíÞò ðñïóðÜèåéáò [...] ê.á.
2ç ¢óêçóç:
Ôþñá ðïõ áíáãíþóáôå ôï êåßìåíï, ßóùò áíôéëçöèÞêáôå êáëýôåñá ôéò óõí-
êéíçóéáêÝò/óõãêéíçóéáêÝò öÜóåéò áðü ôéò ïðïßåò ðåñíÜåé ç ðáéäåõôéêÞ å-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 337
ðéêïéíùíßá äáóêÜëïõ êáé ìáèçôÞ. Ìðïñåßôå íá óõæçôÞóåôå êÜðïéåò êáôÜ

ôçí ðñïôßìçóÞ óáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 266)
ÁðÜíôçóç:
Ç ðáéäåõôéêÞ åðéêïéíùíßá åßíáé ìéá ðïëýðëïêç êáé áðáéôçôéêÞ äéáäéêáóßá ðïõ èÝôåé
óå êßíçóç ôüóï ôçí øõ÷Þ êáé ôéò éêáíüôçôåò ôïõ ìáèçôÞ, üóï êáé åêåßíåò ôïõ ðáéäåõôÞ.
Ï íÝïò åðéèõìåß íá ïëïêëçñùèåß êáé íá ìïñöþóåé ôï íïõ êáé ôçí øõ÷Þ ôïõ, ãé’ áõ-
ôü áíáæçôÜ Ýíáí ïäçãü óôç äéáäñïìÞ ôïõ, ðïõ ôïí ðéóôåýåé êáé ôïí óÝâåôáé. Ìå üëç ôïõ
èÝñìç êáé ôï íåáíéêü åíèïõóéáóìü, ï íÝïò äßíåôáé óôï äÜóêáëï êáé ðñïóðáèåß íá öèÜ-
óåé óôï åðßðåäü ôïõ. ¼ìùò, ï íÝïò åßíáé êáé ï ðéï áõóôçñüò êñéôÞò. Ìå ôçí áðüëõôç
ðßóôç ôïõ óôçí çèéêÞ, óôï ùñáßï êáé ôï áãáèü, êñßíåé áõóôçñüôáôá, ôï äÜóêáëï åêåßíï,
ðïõ äå óôÝêåôáé óôï ýøïò ôùí ðåñéóôÜóåùí.
Åßíáé ç ãíùóôÞ, «áðéóôßá» ðïõ óõíïäåýåé ôïõò íÝïõò. Ç ãíùóôÞ «åðáíáóôáôéêüôçôá»
ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôéò êñßóåéò êáé ôéò áðüøåéò ôïõ. ¼ìùò, ó’ áõôü åäþ ôï óçìåßï, êñßíå-
ôáé ï óùóôüò ðáéäåõôÞò, ðïõ äåí åðéâÜëåé, áëëÜ èá ðñïâÜëåé óôï íÝï ôéò äéá÷ñïíéêÝò
áîßåò ôïõ êáëïý êáé ôçò áëÞèåéáò.
Ç ó÷Ýóç ðïõ áíáðôýóóåôáé áíÜìåóá óôïõò äýï ðüëïõò ôçò ðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò
óôçñßæåôáé êáé óôçí ðßóôç. Óôçí ðßóôç ðïõ äåß÷íåé ï ðáéäåõôÞò ãéá ôï ìáèçôÞ ôïõ. Êáé åß-
íáé áõôÞ ç ðßóôç, ðïõ áíõøþíåé ôï áõôïóõíáßóèçìá êáé ôçí áõôïðåðïßèçóç ôïõ ìáèç-
ôÞ ãéá íá êáôáêôÞóåé åêåßíïò, ôï ðåäßï ôçò ãíþóçò êáé ôçò åðéóôÞìçò. Ãéáôß ç áãÜðç ãéá
ôçí åðéóôÞìç åßíáé Ýíáò áêüìá ëüãïò ðïõ óõíäÝåé ôïí ðáéäåõôÞ êáé ôï ìáèçôÞ ôïõ.
¼ìùò, ôï ôåëåõôáßï óôïé÷åßï ðïõ åðéäñÜ óôçí ðáéäåõôéêÞ ó÷Ýóç åßíáé ç öéëïðáôñßá.
Ôï Ýñãï ôïõ åðéóôÞìïíá, ôïõ ðáéäåõôÞ, ôïõ êÜèå äáóêÜëïõ äåí åßíáé ç åðéóôçìïíéêÞ
ìïíïìáíßá. Áíôßèåôá, üôáí åêåßíïò åìöõóÞóåé ôçí áãÜðç ôïõ ãéá ôï ôüðï êáé ôçí åðé-
óôÞìç óå íÝïõò, ðïõ èá ôïí äéáäå÷ôïýí, èá Ý÷åé åêðëçñþóåé ôï üñáìÜ ôïõ. Ï ðáéäåõ-
ôÞò ìüíï ôüôå áéóèÜíåôáé åõôõ÷éóìÝíïò, üôáí îåðñïâïäßæïíôáò ìåôÜ áðü ÷ñüíéá áëëç-
ëüäñáóçò ôï íÝï, åêåßíïò óõíå÷ßæåé ôï Ýñãï ôïõ êáé ôï îåðåñíÜåé.
3ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå, ùóôüóï, ôï èÝìá ôçò áðéóôßáò ôùí íÝùí. Óõìöùíåßôå ìå ôç èÝóç

ôïõ óõããñáöÝá: «¼ðïéïò äåí áðßóôçóå íÝïò, äåí ìðïñåß íá ðéóôÝøåé âáèéÜ,
üôáí èá ãßíåé þñéìïò Üíèñùðïò· üðïéïò âñÞêå Ýôïéìï ôï óðßôé ôçò ðßóôçò
ôïõ, ðïëý åýêïëá ìðïñåß íá âñåèåß ìéá ìÝñá Ýîù, ÷ùñßò íá ôï êáôáëÜâåé»;
• Ðïéá åéíáé ç óôÜóç ôïõ äáóêÜëïõ-ïäçãïý áðÝíáíôé ó’ áõôü ôï ðñüâëçìá
ôïõ íÝïõ. Êáé ðéï ðÝñá.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 338
• Ôé óçìáßíåé ï ëüãïò ôïõ ÐëÜôùíá «Ôï ìÝãéóôïí ìÜèçìá ñçôüí ïõäáìþò

åóôéí ùò Üëëá ìáèÞìáôá». Êáé ôé óçìáßíåé ï ëüãïò ôïõ óõããñáöÝá: «Ìï-
íÜ÷á ýóôåñá áðü óýíôïíç êïéíÞ ðñïóðÜèåéá, îáöíéêÜ ìéá ìÝñá, óáí á-
ðü ìéá öëüãá ðïõ ðåôéÝôáé, Ýíá öùò è’ áíÜøåé óôçí øõ÷Þ ôïõ íÝïõ, ðïõ
èá ðÜñåé Ýðåéôá íá èñÝöåôáé ìïíá÷ü ôïõ». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 266)
ÁðÜíôçóç:
á) Ï íÝïò -êáé âéïëïãéêÜ- åßíáé ï åêöñáóôÞò ôçò æùÞò ðïõ Ýñ÷åôáé. Åßíáé äõíáìéêüò,
ðñùôïðüñïò, áðüëõôïò óôéò êñßóåéò ôïõ êáé áõóôçñüò áðÝíáíôé óôï Üó÷çìï, ôï ðï-
ôáðü êáé ôï êáêü. Åßíáé ï åêöñáóôÞò ôïõ ðáñüíôïò êáé ôïõ ìÝëëïíôïò êáé ãé’ áõôü
ôï ëüãï, ç êñéôéêÞ êáé ôï îåðÝñáóìá ôïõ ðáñåëèüíôïò. Åßíáé ëïãéêü êáé åðüìåíï, ç
áõóôçñÞ êñéôéêÞ ôùí íÝùí íá åðåêôåßíåôáé óå üëïõò ôïõò ôïìåßò, üðïõ ç øõ÷Þ ôïõò
áóöõêôéÜ êáé âëÝðïõí üôé åðéêñáôåß êáêüôçôá, áäéêßá êáé óõíôçñçôéóìüò.
ÁõôÞ ç óõìðåñéöïñÜ -ðïëý êïéíÞ ó’ üëïõò ôïõò íÝïõò, üëùí ôùí åðï÷þí- åßíáé ðïõ
ùñéìÜæåé ôçí øõ÷Þ ôïõò. Ãéáôß ï óùóôüò äÜóêáëïò äåí èá ðñïóðáèÞóåé íá ðïäç-
ãåôÞóåé áõôÞí ôçí «åðáíáóôáôéêÞ ôÜóç», áëëÜ èá ðñïóðáèÞóåé íá ðñïâÜëëåé ôçí á-
ãÜðç ãéá ôï êáëü, ôï ùñáßï, ôï õøçëü. Èá óðåßñåé ôï óðüñï ôïõ áíèñùðéóìïý êáé
ôéò åëåõèåñßáò. Êáé ç åðáíáóôáôéêÞ øõ÷Þ ôùí íÝùí èá ôïí áðïññïöÞóåé ãéáôß äéøÜåé
ãéá ôçí áëÞèåéá, ôï êáëü êáé ôï õøçëü. Ï ðáéäåõôÞò åßíáé åêåßíïò, ðïõ èá êáë-
ëéåñãÞóåé ôçí áãíÞ êáé öëåãüìåíç áðü åíèïõóéáóìü, øõ÷Þ ôïõ íÝïõ.
Êáé ï íåáíéêüò åíèïõóéáóìüò åßíáé åêåßíïò ðïõ èá êáèïäçãÞóåé ôï íÝï óôéò äéêÝò
ôïõ ðßóôåéò, áìöéóâçôþíôáò êáèéåñùìÝíåò áñ÷Ýò êáé «çèéêÜ êáôáîéùìÝíåò» áðü-
øåéò. Ç êïóìïèåùñßá ðïõ è’ áêïëïõèÞóåé èá åßíáé äéêü ôïõ êáôáóôÜëáãìá æùÞò.
â) Ï ÐëÜôùíáò áíáöÝñåôáé óôçí áîßá ôçò ðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò ëÝãïíôáò üôé: «Ôï
ìÝãéóôï ðñïöïñéêü ìÜèçìá êáèüëïõ äåí åßíáé üðùò ôá Üëëá ìáèÞìáôá». Ìßá ñÞ-
óç ðïõ åíéó÷ýåé ôï ëüãï ôïõ ÉùÜííç ÊáêñéäÞ üôé: «ìå óýíôïíç êïéíÞ ðñïóðÜèåéá è’
áíÜøåé óôçí øõ÷Þ ôï íÝïõ, ç ãíþóç ôçò áëÞèåéáò êáé ôïõ êáëïý èá ðÜñåé Ýðåéôá íá
èñÝöåôáé ìüíç ôçò».
Åßíáé ôüóç ç áîßá ôçò ðáñïõóßáò ôïõ ðáéäåõôÞ óôçí ðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá, ðïõ äåí
íïåßôáé ìåôáëáìðÜäåõóç ôçò ãíþóçò ÷ùñßò ôçí ðñïöïñéêÞ äéäáóêáëßá. ÌÝóù áõôÞò
ôçò áëëçëüäñáóçò, ç óðßèá ôçò ãíþóçò ðïõ âñßóêåôáé óå ëáíèÜíïõóá êáôÜóôáóç
óôçí øõ÷Þ ôïõ íÝïõ, èá öïõíôþóåé êÜðïôå êáé èá áñ÷ßóåé íá èñÝöåôáé ìüíç ôçò.
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 339
4ç ¢óêçóç:
Ðïéïò êáôÜ ôï óõããñáöÝá åßíáé ï ñüëïò ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò åðéóôçìï-
íéêÞò ãíþóçò ó’ áõôÞí ôçí ðáéäåõôéêÞ ó÷Ýóç. Ôé óçìáßíïõí, ðþò äçëáäÞ
åñìçíåýïíôáé, ïé ëüãïé ôïõ ÊáêñéäÞ «Ç åðéóôÞìç ìÜò åíäéáöÝñåé ü÷é áí
êáé êáôÜ ðüóï ïîýíåé ôï íïõ ôïõ íÝïõ -ãé’ áõôü äåí õðÜñ÷åé êáìßá áìöé-
óâÞôçóç. Åäþ ìáò åíäéáöÝñåé áí êáëëéåñãåß ôçí øõ÷Þ ôïõ, áí ôïí êÜíåé ðéï
Üíèñùðï». Äéáôõðþóôå ôç èÝóç óáò êáé áéôéïëïãÞóôå ôçí. Äåßôå êáé ôçí «Ï-
ìéëßá ôïõ ÓåöÝñç óôç Óôïê÷üëìç», êáèþò êáé ôçí åéóÞãçóç ôïõ Äåëìïý-
æïõ «Ðáéäåßá êáé åèíéêÞ ìüñöùóç». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 266)
ÁðÜíôçóç:
Ç åðéóôÞìç, ùò äéáäéêáóßá áíáæÞôçóçò, åýñåóçò êáé äéáôýðùóçò ôçò áëÞèåéáò, ôïõ
ùñáßïõ, ôïõ õøçëïý êáé ôïõ áãáèïý åìðåñéÝ÷åé ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò áíèñþðéíçò øõ÷Þò
êáé ôïí «åîáíèñùðéóìü» ôùí ðñùôüãïíùí åíóôßêôùí. Ùóôüóï, ç êáôÜóôáóç óôéò ìÝñåò
ìáò äéáãñÜöåôáé ìÜëëïí äéáöïñåôéêÞ. Ôï åñþôçìá ðïõ ôßèåôáé óõ÷íÜ óôéò ìÝñåò ìáò á-
öïñÜ óôç ÷ñÞóç ôçò åðéóôÞìçò êáé ôá áðïôåëÝóìáôÜ ôçò. ÆçôÞìáôá, äçëáäÞ, ðïõ êáèï-
ñßæïíôáé áðü êïéíùíéêïýò êáé ðïëéôéêïýò óêïðïýò. Ç «ëåëïãéóìÝíç» Þ ç «áÞèéêç» ÷ñÞóç
ôçò, âáñýíåé ôïí ðïëéôéêü ðñïúóôÜìåíï ôïõ åðéóôçìïíéêïý êáé åñåõíçôéêïý ðñïóùðéêïý.
Ç èëéâåñÞ äéáðßóôùóç, üôé óôéò ìÝñåò ìáò ç åðéóôÞìç Ý÷åé êáôáóôåß ìÝóï ÷åéñáãþ-
ãçóçò, äõóôõ÷ßáò êáé áêñáßáò öôþ÷éáò ôùí ëáúêþí ìáæþí (éäéáßôåñá, óôéò ÷þñåò ôïõ
Ôñßôïõ êüóìïõ) êÜíåé åðéôáêôéêüôåñç ôç óõæÞôçóç ãéá ôïí «åîáíèñùðéóìü» ôçò åðéóôÞ-
ìçò. Ç áíèñùðéóôéêÞ ðáéäåßá åßíáé ç ðñþôç ëýóç. Ï áíèñùðéóìüò, ùò éäåïëïãéêü ñåý-
ìá ôçò ðáãêüóìéáò ðïëéôéêÞò, ç äåýôåñç êáé êáèïñéóôéêüôåñç.
5ç ¢óêçóç:
Ðéóôåýåé êáé ï ÊáêñéäÞò, üðùò êáé ï Äåëìïýæïò (ó. 237), üôé «äåí ìðïñåß íá
äïõëÝøåé êáíåßò ãéá ôçí áíèñùðüôçôá ðáñÜ ìüíï ìå ôï íá äïõëÝøåé ãéá ôçí
ðáôñßäá ôïõ». ÁíáæçôÞóôå óôï ëüãï ôïõ ÊáêñéäÞ êáé óôçí åéóÞãçóç ôïõ Äåë-
ìïýæïõ ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá êáé ó÷ïëéÜóôå ôá. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 267)
ÁðÜíôçóç:
Ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá áðü ôï ëüãï ôïõ ÊáêñéäÞ åßíáé: «Ç åðéóôÞìç Ý÷åé áëÞèåéá äéåèíé-
êü ÷áñáêôÞñá. Êáé üìùò! Äåí ìðïñåß íá äïõëÝøåé êáíåßò ãéá ôçí áíèñùðüôçôá ðáñÜ
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 340
ìüíï ìå ôï íá äïõëÝøåé ãéá ôçí ðáôñßäá ôïõ. ¼÷é ìüíï ãéáôß óôéò èåùñçôéêÝò éäéáßôåñá
åðéóôÞìåò ç éäéïóõóôáóßá åíüò ëáïý âÜæåé äõíáôÞ ôç óöñáãßäá ôçò ðÜíù óôçí ðíåõ-
ìáôéêÞ äçìéïõñãßá· êáé óôéò åöáñìïóìÝíåò ï åðéóôÞìïíáò åßíáé äåìÝíïò ìå ôïí ôüðï
ôïõ áîå÷þñéóôá.
Ãéáôß ôï Ýñãï åíüò åðéóôÞìïíá äåí åßíáé ìüíï íá ãñÜøåé ðÝíôå äÝêá âéâëßá, Üîéá íá
óõíôåëÝóïõí óôçí ðñüïäï ôçò ðáãêüóìéáò åðéóôÞìçò. ¸ñãï ôïõ ôï ßäéï óçìáíôéêü åß-
íáé íá ìïñöþóåé êáé Üëëïõò ãýñù ôïõ, ðïõ íá ôïí âïçèÞóïõí êáé íá ôïí äéáäå÷ôïýí
áñãüôåñá, êáé áõôü ìðïñåß íá ãßíåé óùóôÜ ìüíï óôïí ôüðï ôïõ. ¸ñãï ôïõ áêüìá åßíáé
íá ðñïáãÜãåé õëéêÜ êáé ðíåõìáôéêÜ ôçí ðáôñßäá ôïõ».
Ôá ó÷åôéêÜ ÷ùñßá áð’ ôçí åéóÞãçóç ôïõ Äåëìïýæïõ åßíáé:
«Ãéáôß ç áíèñùðüôçôá åßíáé üëïé ïé ëáïß ìáæß, êáé ç æùÞ ôçò õøþíåôáé üôáí áíåìðüäé-
óôç êáé áõèýðáñ÷ôç ç êÜèå åèíéêÞ ïìÜäá áãùíßæåôáé ãéá ôçí åóùôåñéêÞ ôçò áíÜðôõîç, êáé
ðéï ðÝñá ãéá ôï éäáíéêü ôçò åãþ. Êáé äåí õðÜñ÷åé ïìÜäá ðïõ áðü ôç äéêÞ ôçò Üðïøç, ìå
ôï äéêü ôçò ôýðï, íá ìç âÜæåé Ýíá ðïëýôéìï ðåôñÜäé óôïí êïéíü óêïðü üëùí. Ç êáèåìéÜ
ôïõò êñýâåé ìÝóá ôçò Üðåéñá óôïé÷åßá, ðïõ êáíåßò äåí îÝñåé ôé ìðïñåß íá äþóïõí».
Ôüóï ï Äåëìïýæïò üóï êáé ï ÊáêñéäÞò ìå äéáöïñÜ äåêáåííÝá ÷ñüíùí, ï Ýíáò áð’
ôïí Üëëï, åðéóçìáßíïõí ôï áõôïíüçôï. Ôçí áíÜãêç, äçëáäÞ, ïëïêëçñùìÝíçò êáé ïìá-
ëÞò åèíéêÞò ðáéäåßáò, èåìåëéùìÝíçò óôá áíèñùðéóôéêÜ éäåþäç, Ýôóé þóôå íá ðñïá÷èåß
áðñüóêïðôá, ç óõíáäÝëöùóç ôùí ëáþí.
Ãéá ôïõò äýï ìåãÜëïõò ðáéäáãùãïýò, ï äéåèíéóìüò ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôïí «áíèñù-
ðéóôéêü åèíéóìü». Ç öéëïðáôñßá êáé ôá áíèñùðéóôéêÜ éäåþäç, èá åßíáé ïé öÜñïé ìßáò áí-
èñùðéóôéêÜ ïñãáíùìÝíçò äéåèíïýò êïéíüôçôáò. Ï öáíáôéóìüò, ç Üãíïéá êáé ïé ðñïêá-
ôáëÞøåéò åßíáé áíáãêáßï êáé áðáñáßôçôï íá åêëåßøïõí ðñþôá, óå åèíéêü åðßðåäï êáé Ý-
ðåéôá, óå äéåèíÝò.
6ç ¢óêçóç:
É÷íïãñáöÞóôå ôï ðïñôñáßôï ôïõ äáóêÜëïõ êáé ôï ðïñôñáßôï ôïõ ìáèçôÞ, ü-
ðùò áõôÜ áíáäýïíôáé áðü ôï ëüãï ôïõ ÊáêñéäÞ. ÐñïóÝîôå ôïí ôüíï ôïõ ëü-
ãïõ: åßíáé óõãêéíçóéáêüò, áõóôçñüò, åíäéÜìåóïò; Åßíáé áíÜëïãïò ìå ôçí
ðåñßóôáóç; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 267)
ÁðÜíôçóç:
Ï íÝïò åßíáé ï åêöñáóôÞò ôïõ ðáñüíôïò êáé ôïõ ìÝëëïíôïò. ×áñáêôçñßæåôáé áðü
èÝñìç êáé íåáíéêü åíèïõóéáóìü. Åßíáé çèéêÜ áðüëõôïò, áãíüò êáé áêÝñáéïò. Êáôåõèý-
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 341
íåôáé áðü ôïí ðüèï ôïõ íá ïëïêëçñùèåß êáé íá ìåóôþóåé, áöïý áíõøùèåß óôï åðßðåäï
ôïõ äáóêÜëïõ ôïõ. Åíéó÷ýåôáé, áðü ôçí ðßóôç ðïõ ï äÜóêáëïò Ý÷åé ó’ áõôüí êáé ÷áëõ-
âäþíåé ôç èÝëçóÞ ôïõ áðÝíáíôé óôç öáõëüôçôá êáé ôéò ðéêñßåò ôçò ìåôÝðåéôá æùÞò ôïõ.
Ï íÝïò üìùò, ìå ôç öáíáôéêÞ ôïõ ðßóôç óôçí çèéêÞ êáé ôçí ðíåõìáôéêÞ äýíáìç ôïõ
íåïöþôéóôïõ, äßíåôáé ïëüøõ÷á óôï äÜóêáëï, èåùñþíôáò ôïí öÜñï êáé ïäçãü óôï äý-
óêïëï äñüìï ôçò åíçëéêßùóçò, ôçò áíáêÜëõøçò ôçò áëÞèåéáò êáé ôçò ãíþóçò. ÅðéðëÝ-
ïí, ï íÝïò åßíáé ðïëý áõóôçñüò êñéôÞò. Áìöéóâçôåß ðáñáäåäåãìÝíåò áîßåò, ðáñù÷çìÝ-
íåò áíôéëÞøåéò êáé áðüøåéò êáé äéáìïñöþíåé ìå ôçí ïñèÞ êáèïäÞãçóç ôïõ äáóêÜëïõ,
ôç äéêÞ ôïõ êïóìïèåùñßá.
Ï ðáéäåõôÞò Ý÷åé ôçí ðéêñÞ ðåßñá ôçò æùÞò êáé ôïõ êüóìïõ. Ç ðáéäåõôéêÞ äéáäéêá-
óßá åðéäñÜ åîßóïõ óôïí ßäéï. Óôá ìÜôéá ôïõ íÝïõ, åðáíáðñïóåããßæåé ôç íåüôçôÜ ôïõ êáé
ôïí áèþï êáé áãíü ôñüðï, ìå ôïí ïðïßï ìðïñåß êÜðïéïò íá óõëëÜâåé ôïí êüóìï. ¸÷åé
åðßãíùóç ôçò åðáíáóôáôéêÞò äéÜèåóçò ôïõ íÝïõ, ôçí ïðïßá äåí ðïäçãåôåß, áëëÜ áðëÜ
êáôåõèýíåé ðñïâÜëëïíôÜò ôïõ ôéò áñ÷Ýò ôïõ áíèñùðéóìïý êáé ôçí áãÜðç ãéá ôï ùñáßï,
ôï áãáèü êáé ôï õøçëü.
×áñßæåé áõôïðåðïßèçóç óôï íÝï, ðéóôåýïíôáò óôéò éêáíüôçôÝò ôïõ. Áêüìá êé áí ç êá-
êüôçôá êáé ôá ïñìÝìöõôá ðåñéóóåýïõí óå êÜðïéåò øõ÷Ýò, ï äÜóêáëïò ðéóôåýåé óôç «öý-
óåé» êáëïóýíç êáé áîßá ôïõ ìáèçôÞ. ¼ìùò, ï äÜóêáëïò åßíáé êáé ï áõóôçñüò êñéôÞò
ôïõ ìáèçôÞ ôïõ. Ï äÜóêáëïò äåí åßíáé ìáôáéüäïîïò. Ç ìåãáëýôåñç ÷áñÜ ôïõ åßíáé ü-
ôáí ï íÝïò êáôáöÝñåé «èåñáðåýïíôáò ôçí åðéóôÞìç êáé ôç ãíþóç» íá ãßíåé êáëýôåñïò
ôïõ. Óùóôüò êáé ïëïêëçñùìÝíïò. ¢íèñùðïò óô’ áëÞèåéá.
¼ðùò ìðïñåß íá äéáðéóôùèåß ï ôüíïò ôïõ ÉùÜííç ÊáêñéäÞ åßíáé áíÜëïãïò ìå ôçí
ðåñßóôáóç. Ùóôüóï õðÜñ÷åé ìßá åëáöñÜ õðåñï÷Þ ôïõ óõãêéíçóéáêïý ôüíïõ.
7ç ¢óêçóç:
ÁíáæçôÞóôå ôéò ëÝîåéò ðïõ ðñïóäßäïõí óõãêéíçóéáêü Þ åðéóôçìïíéêü ôüíï

óôï êåßìåíï. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 267)
ÁðÜíôçóç:
ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñïõìå ôéò áêüëïõèåò ëÝîåéò:
• Óõãêéíçóéáêüò ôüíïò: ãåìÜôïò öëüãá êáé äýíáìç, áìïéâáßá ó÷Ýóç áãÜðçò êáé ôñõ-
öåñüôçôáò, ôï ìÜôé ôïõ èåïý, ôá êáëÜ óðÝñìáôá, ìßá óðßèá áðü ôï èåü, âáñýò-íéêç-
öüñïò áãþíáò ê.á
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 342
• Åðéóôçìïíéêüò ôüíïò: ðáñÜãïíôåò áíôéêåéìåíéêïß, äéåèíéêüò ÷áñáêôÞñáò, èåùñçôé-

êÝò åðéóôÞìåò, åöáñìïóìÝíåò, Ýñãï èåôéêü, ðíåõìáôéêÞ äçìéïõñãßá, Ýñãá êáëëéôå-
÷íéêÜ, öéëïóïöéêÜ, èåïëïãéêÜ ê.á
8ç ¢óêçóç:
Äþóôå ôï äïìéêü äéÜãñáììá ôïõ êåéìÝíïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 267)

ÁðÜíôçóç:
Ôï äïìéêü äéÜãñáììá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ôï áêüëïõèï:
á) Ðñüëïãïò (ðáñÜãñáöïò 1 êáé 2): «ÁíÜìåóá óôï ìáèçôÞ .. ìéá ðñïóùðéêüôçôá».
â) Õðïêåéìåíéêïß ðáñÜãïíôåò ðïõ åðéäñïýí óôçí ðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá (ðáñÜãñáöïé 3-
15): «ï íÝïò ãõñåýåé íá âñåé óôï äÜóêáëï ... äå èá öôáßåé âÝâáéá ãé’ áõôü ï äÜóêá-
ëïò».
ã) Áíôéêåéìåíéêïß ðáñÜãïíôåò ðïõ åðéäñïýí óôçí ðáéäåõôéêÞ äéáäéêáóßá (ðáñÜãñáöïé
16-24): «Ôç ó÷Ýóç üìùò áíÜìåóá ... íåüôåñï ÷Ýñé öïõíôþíåé üëï êáé ðéï ðïëý».
ä) Ç ðñáãìÜôùóç ôçò ðáéäåõôéêÞò äéáäéêáóßáò (ðáñÜãñáöïé 25-27): «Êáé áñãüôåñá ü-
ìùò ... êïéôÜæïíôÜò ôïí óôá ìÜôéá, üðùò ôþñá».
å) Åðßëïãïò (ðáñÜãñáöïò 28): «Ìå ôçí åëðßäá üôé êÜðïôå ... êÜôù áðü ôï ìÜôé ôïõ èåïý».
9ç ¢óêçóç:
Óçìåéþóôå ëÝîåéò êáé öñÜóåéò ôïõ êåéìÝíïõ ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýíôáé áðü ôï

óõããñáöÝá ìåôáöïñéêÜ (óõíäçëùôéêÜ). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 267)
ÁðÜíôçóç:
ÅíäåéêôéêÜ áíáöÝñïõìå ôéò ðéï êÜôù ëÝîåéò êáé öñÜóåéò:
• õöáßíåôáé ìéá ó÷Ýóç
• íá ðëïõôßóåé ôï ìõáëü
• ãåìÜôïò öëüãá êáé üíåéñï
• íá ôç äáìÜóåé (ôçí ðñáãìáôéêüôçôá)
• êáôÜ÷ôçóç ôçò æùÞò
• ôï óðßôé ôçò ðßóôçò
• îýðíéá íåáíéêÞ øõ÷Þ
• ðßóôç áîåñßæùôç
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 343
• ç íåüôçôá ðïõ ðñùôïäïêéìÜæåé ôá öôåñÜ ôçò

• êáëÜ óðÝñìáôá
• ç öëüãá ôçò ëáìðÜäáò
• ï Üíèñùðïò Ý÷åé ìÝóá ôïõ ôï óðÝñìá ôçò êáëïóýíçò ê.á
10ç ¢óêçóç:
ÁíáæçôÞóôå óôï êåßìåíï ìéá ðáñÜãñáöï ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ëéôüôçôá,
êáé ìéáí Üëëç ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ôçí ðåéóôéêüôçôÜ ôçò.
ÁðÜíôçóç:
ÅíäåéêôéêÜ ðÜëé áíáöÝñïõìå äýï ôõ÷áßåò ðáñáãñÜöïõò:
á) ðáñÜãñáöïò 18 (ëéôüôçôá)
« Êáé áêüìç ðéï óôåíÜ: ç åðéóôÞìç ìáò åíäéáöÝñåé ü÷é áí êáé êáôÜ ðüóï áõîÜíåé ôï
íïõ ôïõ íÝïõ - ãé’ áõôü äåí õðÜñ÷åé êáìßá áìöéóâÞôçóç. Åäþ ìáò åíäéáöÝñåé áí
êáëëéåñãåß ôçí øõ÷Þ ôïõ, áí ôïí êÜíåé ðéï Üíèñùðï -ôï ôïíßæù êáé ðÜëé, Üó÷åôá áí
ç åðéóôÞìç áõôÞ åßíáé èåùñçôéêÞ Þ åöáñìïóìÝíç, ç öéëïëïãßá Þ ç ÷çìåßá Þ ç éá-
ôñéêÞ».
â) ðáñÜãñáöïò 14 (ðåéóôéêüôçôá)
« Ç áôìüóöáéñá áõôÞò ôçò áìïéâáßáò ðßóôçò êáé áãÜðçò äßíåé óôïí íÝï ôïí ðéï âá-
ñý ïðëéóìü ãéá í’ áíôéìåôùðßóåé ... èá Ý÷åé ôç äýíáìç ôï ü÷é ôùí Üëëùí íá ôï êÜíåé
íáé, óôçí êáêßá ðïõ ôõ÷üí èá äïêéìÜæåé í’ áðáíôÜåé ìå ôçí áñåôÞ ôïõ».
j
03.qxd 9/17/08 12:12 PM Óåëßäá 344
Åñþôçóç:
Äþóôå ôá óõíþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: áôÝñìïíïò, ðñïðÝìðù, ðñáãìá-

ôþíù, áõôåîïýóéïò êáé ÷ñçóéìïðïéÞóôå ôéò óå öñÜóåéò.
ÁðÜíôçóç:
áôÝñìïíïò = áôåëåßùôïò, áðÝñáíôïò.
ðñïðÝìðù = êáôåõïäþíù, îåðñïâïäßæù.
ðñáãìáôþíù = ðñáãìáôïðïéþ, ïëïêëçñþíù
áõôåîïýóéïò = áíåîÜñôçôïò, åëåýèåñïò, áõôüíïìïò.
• Óôçí Êßíá óôáìÜôçóå ôçí áôÝñìïíç ðåñéðëÜíçóÞ ôïõ êáé åêåß áðïöÜóéóå íá æÞóåé.
• Ç ìçôÝñá ðñïðÝìðåé ôï ðáéäß ôçò ìå ôçí åõ÷Þ íá åðéóôñÝøåé ãñÞãïñá.
• Ìå ôçí íïìéóìáôéêÞ åíïðïßçóç ðñáãìáôþíåôáé ôï üñáìá ôçò ÅíùìÝíçò Åõñþðçò.
• Ï ëáüò åðáíáóôÜôçóå åêöñÜæïíôáò ôç ëá÷ôÜñá ôïõ íá æÞóåé áõôåîïýóéïò.
J
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 345
ÄÉÁÂÁÆÙ
ÊÁÉ
ÃÑÁÖÙ
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 346
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 347
ÄÉÁÂÁÆÙ ÊÁÉ ÃÑÁÖÙ 347
ÅÍÏÔÇÔÁ 1Ç
ÄÉÁÂÁÆÙ ÊÁÉ ÃÑÁÖÙ
Ôï äéÜâáóìá êáé ôï ãñÜøéìï óõìâÜëëïõí óçìáíôéêÜ óôçí ðíåõìáôéêÞ óõãêñüôçóç
ôïõ áíèñþðïõ. Ìå ôï äéÜâáóìá ï Üíèñùðïò ìðïñåß íá ðëçñïöïñçèåß áðü ôï ðéï á-
ðëü ìÞíõìá Ýùò ôéò óêÝøåéò, ôéò éäÝåò êáé ôéò ðïéêßëåò ðëçñïöïñßåò, ðïõ ç áíèñþðéíç
ãíþóç åäþ êáé áéþíåò Ý÷åé óõãêåíôñþóåé óôá âéâëßá.
Ôï ãñÜøéìï åðéôåëåß Üëëç ëåéôïõñãßá. Ìå áõôü ï Üíèñùðïò åðéêïéíùíåß. ÅêèÝôåé
ôïõò ðñïâëçìáôéóìïýò, ôéò éäÝåò, ôéò óêÝøåéò, ôá óõíáéóèÞìáôá, ôá üíåéñá, áëëÜ êáé ôç
ìåèïäéêÜ áðïêôçìÝíç åðéóôçìïíéêÞ ãíþìç.
Ðéï áðëÜ, ìå ôï äéÜâáóìá «äå÷üìáóôå ìçíýìáôá», åíþ ìå ôï ãñÜøéìï, «óôÝëíïõìå
ìçíýìáôá».
l
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 348
1ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï êáé ðñïóðáèÞóôå íá áðïäþóåôå ôá êýñéá

ìçíýìáôÜ ôïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 273)
ÁðÜíôçóç:
ÅðéãñáììáôéêÜ, ôá êýñéá ìçíýìáôá ôïõ êåéìÝíïõ åéíáé ôá åîÞò: i) Ôï öõóéêü ðåñé-
âÜëëïí êáôáóôñÝöåôáé ôá ôåëåõôáßá ÷ñüíéá ìå ñõèìü åðéêßíäõíï, ii) Ïé ðñïóðÜèåéåò
ðïõ ãßíïíôáé áðü åôáéñåßåò Þ Üôïìá ãéá ôç óùôçñßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò, ôùí
ìíçìåßùí Þ ôïõ ðïëéôéóìïý ìáò äåí åðáñêïýí ãéáôß îåêéíïýí áðü êáé êáôåõèýíïíôáé
ðñïò áíáæçôÞóåéò áéóèçôéêÞò ìïñöÞò, iii) ç áéôßá ôçò êáôáóôñïöÞò âñßóêåôáé óôç âÜóç
ôçò êïéíùíéêÞò ìáò äïìÞò, ðïõ åßíáé ç ôÜóç ãéá áëüãéóôï êáé áíåîÝëåãêôï éäéùôéêü
ðëïõôéóìü, iv) åßíáé áäýíáôï íá åðéäéþêåôáé ç «ìåãéóôïðïßçóç» ôïõ êÝñäïõò êáé íá ðá-
ñáêùëýåôáé áðü ðáñÜãïíôåò ðïõ ôçí áíôéóôñáôåýïíôáé, v) ç áðåñéüñéóôç åðéäßùîç ôïõ
áôïìéêïý óõìöÝñïíôïò Ýñ÷åôáé óå óýãêñïõóç ìå ôï óõìöÝñïí ôïõ êïéíùíéêïý óõíü-
ëïõ, vi) Ôï êñÜôïò äåí ìðïñåß íá åëÝãîåé ôéò éäéùôéêÝò ôÜóåéò ðëïõôéóìïý, áöïý èåóìé-
êÜ ôéò êáôï÷õñþíåé êáé ôéò åíéó÷ýåé, vii) ç êáôáóôñïöÞ ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò äåí áíôéìå-
ôùðßæåôáé ìå ðåñéðôùóéáêÜ êáé áðïóðáóìáôéêÜ ìÝôñá, ãéáôß äåí åßíáé ïýôå ðñüâëçìá á-
ãùãÞò, ïýôå ðñüâëçìá áéóèçôéêü, áëëÜ ðñüâëçìá ðïëéôéêü.
• Óçìåßùóç: Ï Ìáíþëçò Áíäñüíéêïò (Ðñïýóá 1919 - Èåóóáëïíßêç 1992), Þôáí
êáèçãçôÞò êëáóéêÞò Áñ÷áéïëïãßáò óôï ÐáíåðéóôÞìéï ôçò Èåóóáëïíßêçò. Ôï üíïìá ôïõ
ôáõôßóôçêå ìå ôéò áíáóêáöÝò êáé ôá åõñÞìáôá óôç Âåñãßíá.
2ç ¢óêçóç:
Êñßíïíôáò ôï åßäïò êáé ôçí ðïéüôçôá ôùí ãíþóåùí ðïõ ðáßñíåôå áðü ôï
ó÷ïëåßï ðñïóðáèÞóôå íá óôåßëåôå Ýíá ìÞíõìá ãéá ôï ðåñéå÷üìåíï ôùí
óðïõäþí óáò. Íá åðéëÝîåôå åóåßò ôï åßäïò ôïõ êåéìÝíïõ ðïõ èá ãñÜøåôå (å-
ðéóôïëÞ, Üñèñï, åéóÞãçóç ê.ô.ë.). Óôï ãñáðôü óáò íá öáßíåôáé: (1) üôé ãíù-
ñßæåôå ôï ðñüâëçìá· (2) üôé Ý÷åôå ôç äéêÞ óáò èÝóç áðÝíáíôé ó’áõôü· êáé (3)
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 349
üôé ïé ðñïóùðéêÝò óêÝøåéò åêöñÜóôçêáí ìå óáöÞíåéá êáé áêñßâåéá. Áêü-

ìç üôé õðïëïãßóáôå ôéò ðáñáìÝôñïõò ôçò åðéêïéíùíßáò (èÝìá, ðåñßóôáóç, á-
íáãíþóôåò êôë.). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 275)
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôçò ðáñå÷üìåíçò, ãíþóçò áðü ôïí åèíéêü åêðáéäåõôéêü ïñãáíéóìü ðñï-
âÜëëåé óÞìåñá ðéï åðéôáêôéêü áðü ðïôÝ. Ôéò ðñïçãïýìåíåò äåêáåôßåò, ôï åëëçíéêü åê-
ðáéäåõôéêü óýóôçìá Þôáí ðñïóáíáôïëéóìÝíï óôçí åîõðçñÝôçóç óõãêåêñéìÝíùí ðïëéôé-
êþí êáé êïéíùíéêþí óôü÷ùí.
Ùò ðñïèÜëáìïò ôùí áíþôáôùí åêðáéäåõôéêþí éäñõìÜôùí, áëëÜ êáé ùò öõôþñéï ôùí
óôåëå÷þí, ðïõ èá ðëÞñùíáí ôéò èÝóåéò ôïõ êñáôéêïý ìç÷áíéóìïý, åß÷å ðåñéïñéóôåß óå
ñüëï ðáñáðëçñùìáôéêü/óõìðëçñùìáôéêü, ãåãïíüò ðïõ Ýâëáðôå ôüóï ôï ðåñéå÷üìåíï,
üóï êáé ôçí ðïéüôçôá ôçò ðáñå÷üìåíçò ãíþóçò.
Ôï åëëçíéêü ó÷ïëåßï, Þôáí ðñùôßóôùò åêåßíï, ôï ïðïßï åß÷å åðùìéóôåß ôï äýóêïëï ñü-
ëï ôçò äçìéïõñãßáò óôåëå÷þí, ìå óáöÞ óôñïöÞ ðñïò ôá ëåãüìåíá ðíåõìáôéêÜ åðáããÝë-
ìáôá êáé ôç óõíåðáãüìåíç êáôÜëçøç ìéáò èÝóçò óôï äçìüóéï, áëëÜ êáé ôçí åîßóïõ óá-
öÞ áðïóôñïöÞ ðñïò ôá ôå÷íéêÜ êáé ÷åéñùíáêôéêÜ åðáããÝëìáôá ðïõ åß÷å áíÜãêç ç ÷þñá.
¼ìùò, ôï æÞôçìá ôçò åëëçíéêÞò åêðáßäåõóçò Ýùò ôéò ìÝñåò ìáò, Þôáí ðñþôá êáé êý-
ñéá æÞôçìá, ïéêïíïìéêü. ÄçëáäÞ æÞôçìá ðáñáãùãÞò. Óôçí ÅëëÜäá ôïõ 19ïõ êáé ôïõ
20ïõ áéþíá, ìå ôçí áíýðáñêôç áíÜðôõîç ôïõ äåõôåñïãåíïýò , ôçí õðïâÜèìéóç êáé ôç
óôáäéáêÞ áðïøßëùóç ôïõ ðñùôïãåíïýò êáé ôç äéüãêùóç ôïõ ôñéôïãåíïýò ôïìÝá, äåí Þ-
ôáí äõíáôü íá ïéêïäïìçèåß Ýíá ïõóéáóôéêü óýóôçìá ðáéäåßáò, ìå óáöåßò óôü÷ïõò, ü-
ðïõ ç áãïñÜ åñãáóßáò èá êáèüñéæå ôç ìïñöÞ ôçò ðáñå÷üìåíçò ãíþóçò, áëëÜ èá åîá-
óöÜëéæå êáé èÝóåéò ãéá ôïõò ôñïößìïõò ôïõ åëëçíéêïý ó÷ïëåßïõ.
ÓÞìåñá, üðïõ ïé äïìÝò ôïõ åèíéêïý êñÜôïõò óéãÜ-óéãÜ îåðåñíéïýíôáé, äßíïíôáò ôç
èÝóç ôïõò óå ìïñöþìáôá õðåñåèíéêþí äéáóôÜóåùí êáé üðïõ ïé íÝåò ôå÷íïëïãßåò äéá-
äñáìáôßæïõí êáèïñéóôéêü ñüëï óôçí åýñåóç åñãáóßáò, ßóùò ìßá åéëéêñéíÞò áíáèåþñç-
óç ôïõ ÷áñáêôÞñá êáé ôùí óôü÷ùí ôçò åëëçíéêÞò åêðáßäåõóçò, íá Ýäéíå êÜðïéá ëýóç.
J
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 350
Åñþôçóç:
ÃñÜøôå ôá áíôþíõìá ôùí ðáñáêÜôù ëÝîåùí: ìåãéóôïðïßçóç, ìáêñïðñüèå-

óìá, åöÞìåñïò, áëüãéóôïò, áíôéóôñáôåýïìáé, êáôï÷õñþíù, äéáöþôéóç.
ÁðÜíôçóç:
ìåãéóôïðïßçóç ⫽ åëá÷éóôïðïßçóç Ⲑ ìáêñïðñüèåóìá ⫽ âñá÷õðñüèåóìá Ⲑ åöÞìåñïò
⫽ ðáíôïôéíüò, áéþíéïò / áëüãéóôïò ⫽ ëåëïãéóìÝíïò, ëïãéêüò Ⲑ áíôéóôñáôåýïìôáé ⫽õðï-
óôçñßæù, åíéó÷ýù Ⲑ êáôï÷õñþíù ⫽ áðåéëþ, ÷Üíù / äéáöþôéóç ⫽ óêïôáäéóìüò, «ìåóáßù-
íáò».
j
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 351
ÅÍÏÔÇÔÁ 2Ç
ÄÉÁÂÁÆÙ ÊÁÉ ÊÁÔÁÍÏÙ
Ìå ôïí üñï êáôáíüçóç åííïïýìå êÜôé ðïëý ðéï ïõóéáóôéêü áðü ôçí áðëÞ ðñüóêôç-
óç ãíþóåùí, ðïõ ãßíåôáé ìå ôï äéÜâáóìá. Ï Üíèñùðïò ìå ôçí êáôáíüçóç ðñï÷ùñÜåé
óôï âÜèïò êáé ôçí ïõóßá ôùí ðñáãìÜôùí êáé öèÜíåé ìÝ÷ñé ôï óçìåßï íá åðáíáôïðïèå-
ôåß Þ íá åðáíáäéáôõðþíåé ôï âáèýôåñï íüçìá ôïõ ìçíýìáôïò. Ðéï áðëÜ, ìáèáßíåé íá á-
íáêáëýðôåé ôï íüçìá åíüò êåéìÝíïõ.
ÐïëëÝò öïñÝò, åßíáé áðáñáßôçôï ï Üíèñùðïò íá ðñï÷ùñÜ óôçí éóôïñéêÞ êáé ôçí
øõ÷ïëïãéêÞ ðñïóÝããéóç ôùí ãñáöïìÝíùí, ðñïêåéìÝíïõ íá áðïêôÞóåé ìéá ïëïêëçñù-
ìÝíç Üðïøç ãéá ôá ðñÜãìáôá.
1ç ¢óêçóç:
Ìå âÜóç ôçí ðáñáðÜíù äéáäéêáóßá ðñïóðáèÞóôå íá êáôáíïÞóåôå ôï êåß-

ìåíï ôïõ Ìáíüëç Áíäñüíéêïõ ðïõ äéáâÜóáôå Þäç. Ðïéï åßíáé ôï ðñüâëçìá
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 352
ðïõ ôïí áðáó÷ïëåß; (Äéáôõðþóôå ôï ìå äéêÜ óáò ëüãéá). Ðïéåò äéáðéóôþ-

óåéò êÜíåé ï óõããñáöÝáò; Ðïéá åßíáé ç âáóéêÞ èÝóç ôïõ áðÝíáíôé óôï ðñü-
âëçìá; Ìå ðïéåò óêÝøåéò áíáðôýóóåé ôç èÝóç ôïõ; Óå ðïéá óõìðåñÜóìáôá
êáôáëÞãåé; Ðïéåò åßíáé ïé áëëçëïåîáñôÞóåéò ìåôáîý ôùí óêÝøåùí êáé ç
ó÷Ýóç ôïõò ìå ôá óõìðåñÜóìáôá; Ðïéá åßíáé ôá äéêÜ óáò óõìðåñÜóìáôá á-
ðü ôï äéÜâáóìá ôïõ êåéìÝíïõ; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 277)
ÁðÜíôçóç:
Ôï ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï Ìáíþëç Áíäñüíéêï åßíáé ç êáôáóôñïöÞ ôïõ öõóé-
êïý ðåñéâÜëëïíôïò êáé ïé ðñïóðÜèåéåò «áéóèçôéêÞò ðñïåëåýóåùò», ðïõ ãßíïíôáé áðü
äéáöüñïõò öïñåßò ãéá íá ôï óþóïõí. Ï ßäéïò ðéóôåýåé üôé ôï ðñüâëçìá åßíáé ðïëõðïß-
êéëï êáé ç áéôßá ôïõ, óõíäÝåôáé ìå ôçí ßäéá ôç äïìÞ ôçò åëëçíéêÞò êïéíùíßáò, ðïõ Ý÷åé
èåóìïèåôÞóåé ôïí Üêñáôï êáé áëüãéóôï ðëïõôéóìü åéò âÜñïò ôùí öõóéêþí ðüñùí.
Ìå óõíäõáóìÝíç óêÝøç êáé ðåñßóóåéá ðáñáôçñçôéêüôçôá, öèÜíåé óôá ðñþôá óõ-
ìðåñÜóìáôá, ðïõ áðïäåéêíýïõí üôé ç ðñïóôáóßá ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò äåí ìðïñåß íá å-
ðéôåõ÷èåß áðü åêåßíïõò ðïõ áíÞãáãáí ôç «ìåãéóôïðïßçóç» ôïõ êÝñäïõò óå ðñùôáñ÷éêü
åèíéêü óôü÷ï áíÜðôõîçò Þ áðü Ýíá êñÜôïò ôï ïðïßï äåí Ý÷åé åêðïíÞóåé Ýíá óõíïëéêü
åèíéêü ðñüãñáììá ðïõ íá óõíèÝôåé üëá ôá äåäïìÝíá (ïéêïíïìéêÜ, ðïëéôéóôéêÜ), ìå êñé-
ôÞñéï ôï óõìöÝñïí ôïõ óõíüëïõ.
Ôá óõìðåñÜóìáôá óôá ïðïßá êáôáëÞãïõìå ôáõôßæïíôáé ðëÞñùò ìå ôá óõìðåñÜóìá-
ôá ôïõ óõããñáöÝá. Ç ðñïóôáóßá ôïõ öõóéêïý ðåñéâÜëëïíôïò ðñÝðåé íá áíôéìåôùðéóôåß
ìå ðïëéôéêïýò üñïõò, ãéáôß ôï ðñüâëçìá åßíáé óôç âÜóç êáé ôçí ïõóßá ôïõ «ðïëéôéêü», ü-
ðùò üëá ôá ìåãÜëá ðñïâëÞìáôá ôïõ ôüðïõ ìáò.
2ç ¢óêçóç:
Óáò äßíïíôáé ïé ðáñáêÜôù ðëçñïöïñßåò. Ðïéá óõìðåñÜóìáôá ìðïñåßôå íá

âãÜëåôå áðü áõôÝò;
1. Ïé óôü÷ïé ðïõ Ýèåóáí ïé âéïëüãïé åßíáé ç óýíèåóç æùÞò êáé ç ÷åéñáãþ-
ãçóç ôçò åîÝëéîçò ôùí åéäþí.
2. ¹äç ìå ôéò åðåìâÜóåéò ôïõò óôï DNA êáé Üëëá ðåéñÜìáôá ïé óôü÷ïé áõ-
ôïß ìðáßíïõí óôï äñüìï ôçò ðñáãìáôïðïßçóçò.
3. Öáßíåôáé üôé õðÜñ÷ïõí ìåãÜëåò ðñïïðôéêÝò ãéá áêüìç ðéï óçìáíôéêÝò á-
íáêáëýøåéò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 277)
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 353
ÁðÜíôçóç:
Óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, åðï÷Þ åêðëçêôéêÞò áíüäïõ ôùí ôå÷íïëïãéêþí êáé åðéóôçìï-
íéêþí ãíþóåùí, ïé âéïëüãïé Ýèåóáí ùò ðñùôáñ÷éêü óôü÷ï ôçò ÝñåõíÜò ôïõò, ôçí áðï-
êñõðôïãñÜöçóç ôïõ «ìõóôçñßïõ ôçò æùÞò» êáé ôç óýíèåóç íÝùí ìïñöþí æùÞò, þóôå
íá åëÝãîïõí ôçí åîÝëéîç ôùí åéäþí.
Ôá âéïëïãéêÜ ðåéñÜìáôá ìå ôéò ãåíåôéêÜ ìåôáëëáãìÝíåò ôñïöÝò, ôçí êëùíïðïßçóç èç-
ëáóôéêþí, áðïäåéêíýïõí üôé ïé ðñïïðôéêÝò ãéá ôï ìÝëëïí åßíáé ðïëý ìåãÜëåò êáé èåôéêÝò.
3ç ¢óêçóç:
ÐáñáèÝôïõìå Ýíá óïíÝôï ôïõ Óáßîðçñ. ÐñïóðáèÞóôå ìÝóá áðü ôá óõì-

öñáæüìåíá íá âñåßôå ðïéåò áðü ôéò åñìçíåßåò ðïõ äßíïíôáé ãéá ôïõò óôß÷ïõò
1-2 êáé 3-4 áðïäßäïõí êáëýôåñá ôï íüçìÜ ôïõò [ ... ].
[ ... ] Á. Óôïõò äýï ðñþôïõò óôß÷ïõò ï Óáßîðçñ ëÝåé üôé:
1. ¼ëá ôá æùíôáíÜ ðñÜãìáôá åßíáé ðáñáäåßãìáôá ôçò ôåëåéüôçôáò ôçò öý-
óçò.
2. ÊÜèå æùíôáíü ðñÜãìá äéáôçñåß ôçí ôåëåéüôçôá ìüíï ãéá ðïëý óýíôïìï
÷ñïíéêü äéÜóôçìá.
3. Ï Üíèñùðïò, ìÝñïò üëùí ôùí æùíôáíþí ðëáóìÜôùí, âáóéêÜ äåí åßíáé
ôÝëåéïò.
4. ¼ëá ôá æùíôáíÜ åìöáíßæïõí ôá ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò åîÝëéîçò.
Â. Óôïõò óôß÷ïõò 3 êáé 4 ï ðïéçôÞò ëÝåé:
1. Ç æùÞ ðïõ õðüêåéôáé óôïõò íüìïõò ôçò öýóçò, åßíáé åöÞìåñç êáé ðá-
ñïäéêÞ óáí Ýíá èåáôñéêü Ýñãï.
2. ¼ëïò ï êüóìïò åßíáé ìéá óêçíÞ ðïõ öùôßæåôáé áðü ô’ Üóôñá.
3. Ï Üíèñùðïò, Ýíá ðñüóùðï óå Ýíá óçìáíôéêü äñáìáôéêü Ýñãï, åîïõ-
óéÜæåôáé áðü ôá «Üóôñá», äçëáäÞ áðü ôï ðåðñùìÝíï.
4. Ç óêçíÞ ôïõ óýìðáíôïò åëÝã÷åôáé áðü ôïõò íüìïõò ôçò öýóçò. (óåëßäá
ÁðÜíôçóç:
Ïé óôß÷ïé: 1 êáé 2, áðïäßäïíôáé ìå ôçí ðñüôáóç áñéèìüò 2. Ïé óôß÷ïé 3 êáé 4, áðï-
äßäïíôáé ìå ôéò ðñïôÜóåéò 1 êáé 3.
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 354
ÅÍÏÔÇÔÁ 3Ç
ÄÉÁÂÁÆÙ ÊÁÉ ÁÍÁËÕÙ

ÅÍÁ ÊÅÉÌÅÍÏ
¼ôáí áíáëýïõìå Ýíá êåßìåíï äéåñåõíïýìå ôï ðåñéå÷üìåíï êáé ôç ìïñöÞ åíüò êåé-
ìÝíïõ. ÅîåôÜæïõìå, äçëáäÞ, ôá åðéìÝñïõò óôïé÷åßá ðïõ óõíèÝôïõí Ýíá êåßìåíï êáé
ðñïóðáèïýìå íá áíáêáëýøïõìå ôïí ôñüðï, ìå ôïí ïðïßï áõôÜ ôá óôïé÷åßá (áëÞèåéåò,
ðñïôÜóåéò, óõìðåñÜóìáôá) óõíäÝïíôáé ìåôáîý ôïõò.
ÓõíïðôéêÜ, ìå ôçí áíÜëõóç: 1. áðïóõíèÝôïõìå ôï êåßìåíï óôá óõóôáôéêÜ ôïõ ìÝñç
êáé ôá áíáãíùñßæïõìå Þ ôá ôáîéíïìïýìå, 2. äéáóáöçíßæïõìå ôéò ó÷Ýóåéò ìåôáîý ôùí
óôïé÷åßùí êáé êáèïñßæïõìå ôïõò óõó÷åôéóìïýò êáé ôéò áëëçëïåðéäñÜóåéò ôïõò, 3. áíá-
ãíùñßæïõìå ôéò áñ÷Ýò ôçò ïñãÜíùóçò åíüò êåéìÝíïõ, ôç äéÜôáîç êáé ôç äïìÞ ôïõ.
m
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 355
1ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíéóôïýí ôçí ðáñáðÜíù ðáñÜãñáöï; Êáôá-

ãñÜøôå ôá ðáñáëåßðïíôáò ôá ó÷üëéá ôïõ óõããñáöÝá.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óôïé÷åßá åßíáé ôá áêüëïõèá:
õðÜñ÷ïõí ôñéþí åéäþí óõããñáöåßò:
á) áõôïß ðïõ ãñÜöïõí ÷ùñßò íá óêÝðôïíôáé.
â) áõôïß ðïõ óêÝðôïíôáé êáé ãñÜöïõí.
ã) áõôïß ðïõ Ý÷ïõí Þäç óêåöôåß áõôÜ ðïõ ãñÜöïõí.
Óôçí êáôçãïñßá á õðÜñ÷ïõí äýï õðïêáôçãïñßåò: i) áõôïß ðïõ ãñÜöïõí «áðü ìíÞ-
ìçò» êáé ii) áõôïß ðïõ ãñÜöïõí ìå äÜíåéá áðü îÝíá âéâëßá.
Óôçí êáôçãïñßá ã õðÜñ÷ïõí äýï õðïêáôçãïñßåò: i) áõôïß ðïõ óôï÷Üæïíôáé ôá ßäéá
ðñÜãìáôá êáé ii) áõôïß ðïõ ãñÜöïõí ðáñáêéíïýìåíïé áðü ôá «âéâëßá», áðü ôéò îÝíåò
óêÝøåéò.
2ç ¢óêçóç:
Ðïéïõò áðü ôïõò óõããñáöåßò åãêñßíåé ï Ãåñìáíüò öéëüóïöïò:

á. åêåßíïõò ðïõ ãñÜöïõí «áðü ìíÞìçò»;
â. åêåßíïõò ðïõ óêÝöôïíôáé ãéá íá ãñÜøïõí;
ã. åêåßíïõò ðïõ Ý÷ïõí Þäç óêåöôåß;
ä. åêåßíïõò ðïõ óôï÷Üæïíôáé ôá ßäéá ôá ðñÜãìáôá;
å. åêåßíïõò ðïõ Ý÷ïõí óôï íïõ ôïõò ìüíï âéâëßá;
ÁðÜíôçóç:
Ç óùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç ä.
04.qxd 9/17/08 12:17 PM Óåëßäá 356
3ç ¢óêçóç:
Ðïéï èåùñåß ùò ôï âáóéêüôåñï ðñïóüí ôùí óõããñáöÝùí ðïõ åãêñßíåé;

á. Ôç ìßìçóç;
â. Ôç óêÝøç;
ã. Ôçí ðñùôïôõðßá;
ÁðÜíôçóç:
Ç óùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç ã.
4ç ¢óêçóç:
Ðþò óõó÷åôßæåé ï óõããñáöÝáò ôá óôïé÷åßá ôïõ êåéìÝíïõ ìåôáîý ôïõò; (óå-

ÁðÜíôçóç:
Ìå ôéò ÷áñáêôçñéóôéêÝò ëÝîåéò: ðñþôá, Ýðåéôá, ôÝëïò, áíÜìåóá óôïõò ëßãïõò, ïé Üëëïé.
5ç ¢óêçóç:
Ðþò ïñãáíþíåôáé ôï êåßìåíï; Áñ÷ßæåé:

á. áðü ôá ãåíéêÜ óôá ìåñéêÜ; (ðáñáãùãéêÜ).
â. áðü ôá ìåñéêÜ óôá ãåíéêÜ; (åðáãùãéêÜ)
ã. áðü ôá ìåñéêÜ óôá ìåñéêÜ; (áíáëïãéêÜ) (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 279)
ÁðÜíôçóç:
Ç óùóôÞ áðÜíôçóç åßíáé ç á.
6ç ¢óêçóç:
Ðïéá åßíáé ç âÜóç ðïõ äßíåé åíüôçôá óôï óýíïëï ôïõ êåéìÝíïõ; ÅîçãÞóôå.
ÁðÜíôçóç:
Ç âÜóç ðïõ äßíåé åíüôçôá óôï óýíïëï ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç êåíôñéêÞ éäÝá, üôé õ-
ðÜñ÷ïõí äçëáäÞ ôñéþí åéäþí óõããñáöåßò. Ìå âÜóç áõôÞ ôç äéáðßóôùóç, ï óõããñáöÝ-
áò êÜíåé ôéò áðáñáßôçôåò äéáêñßóåéò ìåôáîý ôùí óõããñáöÝùí áõôþí ôùí êáôçãïñéþí.
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 357
7ç ¢óêçóç:
Ðïéá Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá åêöñÜæåé êáëýôåñá ôï íüçìá ôïõ êåéìÝíïõ óôï
óýíïëü ôïõ; ÅîçãÞóôå. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 279)
ÁðÜíôçóç:
Ç Üðïøç ôïõ óõããñáöÝá ðïõ åêöñÜæåé êáëýôåñá ôï íüçìá ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ç á-
êüëïõèç: «åëÜ÷éóôïé åßíáé åêåßíïé ðïõ óôï÷Üæïíôáé ôá ßäéá ôá ðñÜãìáôá». Ðñüêåéôáé ãéá
êñßóç/áíáãíþñéóç, ìéáò óõãêåêñéìÝíçò êáôçãïñßáò óõããñáöÝùí, ðïõ ôï Ýñãï ôïõò åß-
íáé ðñùôüôõðï êáé ãé’ áõôü Üîéï ðñïóï÷Þò êáé èáõìáóìïý. ¢ëëùóôå, ï Óïðåí÷Üïõåñ
ðñïóðáèåß íá êáôáäåßîåé ì’ áõôüí ôïí ôñüðï, ôçí Ýëëåéøç «ðñáãìáôéêþí-ðñùôüôõðùí»
óõããñáöéêþí Ýñãùí.
8ç ¢óêçóç:
Õðïóôçñßîôå ôçí áíôßèåôç Üðïøç: «ÊáôÜ ôçí áíÜðôõîç åíüò èÝìáôïò ÷ñåéÜ-
æåôáé íá óôçñßæåôáé êáíåßò óå óôïé÷åßá êáé ãíþóåéò ðïõ áíôëåß áðü Ýãêõñá
âéâëßá». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 279)
ÁðÜíôçóç:
Óôç óõããñáöÞ ðïíçìÜôùí, äïêéìßùí, äéáôñéâþí, Üñèñùí êáé êÜèå ëïãÞò «áðáéôç-
ôéêþí» åðéêïéíùíéáêþí êåéìÝíùí, ï óõããñáöÝáò åßíáé áðáñáßôçôï íá åßíáé ãíþóôçò ôçò
ó÷åôéêÞò âéâëéïãñáößáò. Ï âáóéêüò ëüãïò, ðïõ êÜíåé áðáñáßôçôç áõôïý ôïõ åßäïõò ôçí
åíçìÝñùóç, åßíáé ç ôåêìçñßùóç ôçò ïñèüôçôáò ôïõ êåéìÝíïõ Þ ç áíÜãêç åíßó÷õóçò ôùí
åðé÷åéñçìÜôùí ôïõ. Åßíáé áäéáíüçôï ãéá ðáñÜäåéãìá, íá õðïóôçñé÷èåß ìßá äéäáêôïñéêÞ
äéáôñéâÞ, äß÷ùò ï õðïøÞöéïò íá Ý÷åé äéåîÝëèåé áðü ðñéí ôéò áíáêïéíþóåéò êáé ôá óõ-
ìðåñÜóìáôá ôùí åñåõíþí ôùí ðñïêáôü÷ùí ôïõ.
Ïìïßùò, åßíáé õðï÷ñåùôéêü, áðü åêåßíïí ôïí åðéóôÞìïíá, ðïõ èá åðé÷åéñÞóåé íá êÜ-
íåé ìßá ðñùôüôõðç áíáêïßíùóç Þ èá ðñï÷ùñÞóåé óôçí áíáóêåõÞ ìßáò Üëëçò åðéóôç-
ìïíéêÞò èÝóçò, íá Ý÷åé ðñþôá ìåëåôÞóåé ôï èÝìá, ôéò åðéìÝñïõò ðôõ÷Ýò ôïõ êáé öõóéêÜ,
ôá ðïñßóìáôá ôùí óõíáäÝëöùí ôïõ.
¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü, ï êáôÜëïãïò ôùí ðáñáäåéãìÜôùí, ðïõ áðïäåéêíýåé ôç
÷ñåßá ôçò ãíþóçò ôùí, Þäç, äçìïóéåõìÝíùí óõìðåñáóìÜôùí, áðüøåùí, ðëçñïöïñéþí
Þ ãíþóåùí, åßíáé ìáêñýò. ÐñÝðåé üìùò, íá äéåõêñéíßóïõìå êÜôé áêüìá: åßíáé îå÷ùñé-
óôü ðñÜãìá ç âéâëéïãñáöéêÞ åíçìÝñùóç ãéá Ýíá èÝìá, áðü ôç «ëïãïêëïðÞ» êáé ôç äïõ-
ëéêÞ ìßìçóç.
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 358
Ìðïñïýìå, ëïéðüí, íá õðïóôçñßîïõìå üôé óå ðåñéðôþóåéò åñåõíçôéêþí åñãáóéþí åß-

íáé áðáñáßôçôç ç ó÷åôéêÞ åíçìÝñùóç, ç ïðïßá üìùò ðñÝðåé íá ïäçãåß óôç óýíèåóç
ðñùôüôõðïõ Ýñãïõ, ðïõ íá ìðïñåß íá óôáèåß äß÷ùò ôá «äåêáíßêéá» ôçò îÝíçò êáé äåäï-
ìÝíçò óêÝøçò.
9ç ¢óêçóç:
Õðïóôçñßîôå ôï óõãêåñáóìü ôùí äýï áðüøåùí: «Íá ÷ñçóéìïðïéåß êáíåßò

ôéò îÝíåò äåäïìÝíåò óêÝøåéò êáé ôá óôïé÷åßá, áëëÜ íá ìç èõóéÜæåé ó’ áõôÜ
ôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ åëåõèåñßá». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 279)
ÁðÜíôçóç:
Ç ÷ñçóéìïðïßçóç ôùí îÝíùí äåäïìÝíùí óêÝøåùí, äåí áðïôåëåß êÜôé îÝíï óôçí é-
óôïñßá ôçò óõããñáöÞò. ÌÜëéóôá, óå ðåñéðôþóåéò óçìáíôéêþí åðéóôçìïíéêþí ðïíçìÜ-
ôùí, ç êáôÜèåóç ôùí îÝíùí óôïé÷åßùí ãßíåôáé óõóôçìáôéêÜ êáé ìåèïäéêÜ. Êáé üìùò, ï
óõããñáöÝáò äéáôçñåß ôçí ðíåõìáôéêÞ ôïõ åëåõèåñßá. Ôïýôï óõìâáßíåé ãéáôß ôï æçôïýìå-
íï óôç óõããñáöÞ, äåí åßíáé ç áíôéãñáöÞ ôùí îÝíùí óêÝøåùí, áëëÜ ç óýíèåóç ôùí
óôïé÷åßùí, ðïõ Ý÷ïõìå óôç äéÜèåóÞ ìáò.
Êáé ìðïñåß, óôç ëïãïôå÷íéêÞ óõããñáöÞ, íá âñáâåýåôáé ç áõôüíïìç êáé ðñùôïðï-
ñéáêÞ óêÝøç, ùóôüóï óôá Üëëá åßäç åðéêïéíùíéáêþí êåéìÝíùí, áõôü ðïõ Ý÷åé óçìáóßá
åßíáé ç óõíèåôéêÞ éêáíüôçôá ôïõ óõããñáöÝá. ËÝãïíôáò óõíèåôéêÞ éêáíüôçôá, åííïïýìå
áõôÞ ôçí éäéáßôåñç ëåéôïõñãßá ôçò íüçóçò ðïõ ìáò åðéôñÝðåé íá áíáëýóïõìå ôï, Þäç óõ-
ãêåíôñùìÝíï, õëéêü êáé íá ÷ñçóéìïðïéÞóïõìå åêåßíá ôá óôïé÷åßá ðïõ ìáò ÷ñåéÜæïíôáé,
ðñïêåéìÝíïõ íá åíéó÷ýóïõìå ôçí áîéïðéóôßá ôùí ëåãïìÝíùí ìáò.
Ôï êåßìåíï ðïõ èá äçìéïõñãçèåß, èá ðåñéÝ÷åé ôá îÝíá äåäïìÝíá óôïé÷åßá, áëëÜ èá
öÝñåé êáé ôçí ðñïóùðéêÞ ìáò óöñáãßäá· ôçí ðñïóùðéêÞ ìáò Üðïøç ãéá ôï èÝìá. Ìå
ëßãá ëüãéá, èá áíáäåéêíýåôáé êáé äå èá èõóéÜæåôáé ç ðíåõìáôéêÞ ìáò åëåõèåñßá.
0
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 359
Åñþôçóç:
ÃñÜøôå ôá óõíþíõìá êáé ôá áíôþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: óõãêåñáóìüò,

åãêñßíù, óôï÷Üæïìáé, ôáîéíïìþ, óõíïðôéêüò.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá åßíáé: óõãêåñáóìüò = áíÜìåéîç, ìåßãìá
åãêñßíù = åðéäïêéìÜæù, åðéêñïôþ
óôï÷Üæïìáé = óõëëïãßæïìáé, óêÝöôïìáé
ôáîéíïìþ = ôáêôïðïéþ, êáôáôÜóóù
óõíïðôéêüò = óýíôïìïò, ðåñéëçðôéêüò.
Ôá áíôþíõìá åßíáé: óõãêåñáóìüò ⫽ êáèáñüôçôá, åõêñßíåéá
åãêñßíù ⫽ áðïäïêéìÜæù, äéáöùíþ
óôï÷Üæïìáé ⫽ áöáéñïýìáé, ÷áæåýù
ôáîéíïìþ ⫽ áíáêáôþíù, ìðåñäåýù
óõíïðôéêüò ⫽ äéåîïäéêüò, ìáêñïóêåëÞò.
f
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 360
ÅÍÏÔÇÔÁ 4Ç
ÃÑÁÖÙ - ÁÍÁËÕÙ ÔÏ ÈÅÌÁ

ÐÏÕ ÐÑÏÊÅÉÔÁÉ ÍÁ ÁÍÁÐÔÕÎÙ
Ãéá íá îåêéíÞóïõìå ôç óõããñáöÞ ìéáò ðáñáãñÜöïõ, åíüò Üñèñïõ, åíüò äïêéìßïõ
ê.ï.ê., áõôü ðïõ ðñïÝ÷åé åßíáé: á) ç êáôáíüçóç ôïõ èÝìáôïò êáé â) ç óõãêÝíôñùóç ôïõ
õëéêïý. Ãéá íá óõãêåíôñþóïõìå ôï õëéêü ðñÝðåé íá áíáëýóïõìå ôï èÝìá.
Ïé ìÝèïäïé áíÜëõóçò åßíáé Ýîé: ï ïñéóìüò, ç äéáßñåóç, ç äéåõêñßíéóç, ç óý-
ãêñéóç/áíôßèåóç, ç áéôéïëïãéêÞ áíÜëõóç êáé ôÝëïò, ç áíÜëõóç äéáäéêáóßáò.
Ðéï óõãêåêñéìÝíá:
1) Ï ïñéóìüò ìáò äßíåé åêåßíá ôá óôïé÷åßá ðïõ óõíéóôïýí ôçí Ýííïéá Þ ôï èÝìá, ðïõ
èÝëïõìå íá áíáðôýîïõìå (ë.÷. ç ëåîéðåíßá). Ï ïñéóìüò ôçò «ëåîéðåíßáò» ìðïñåß íá
äþóåé ðåñéóóüôåñåò Ýííïéåò ðïõ èá ðñÝðåé åìåßò íá ìåëåôÞóïõìå.
2) Ç äéáßñåóç ìáò äßíåé åêåßíá ôá óôïé÷åßá ðïõ áðïôåëïýí (óõíèÝôïõí) ôçí Ýííïéá.
ÄçëáäÞ ìå ôç äéáßñåóç âñßóêïõìå «ôá ìÝñç» ôçò Ýííïéáò. Êáé áõôÞ ç äéáßñåóç ìðï-
ñåß íá ãßíåé ìå âÜóç ðïëéôéêÜ, êïéíùíéêÜ, çèéêÜ, ïíôïëïãéêÜ, ðïëéôéóìéêÜ Þ Üëëá
êñéôÞñéá, áíÜëïãá ðÜíôá ìå ôï èÝìá ðïõ áíáëýïõìå.
3) Ìå ôç äéåõêñßíéóç, ìðïñïýìå íá äéåñåõíÞóïõìå ôïõ èÝìá áðü ìßá åéäéêüôåñç Ü-

ðïøç. Ãéá ðáñÜäåéãìá, ôï èÝìá ôçò ëåîéðåíßáò, ìðïñïýìå íá ôï åîåôÜóïõìå óå ó÷Ý-
óç ìå ôï ëüãï ôùí Ì.Ì.Å.
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 361
4) Ìå ôç óýãêñéóç/áíôßèåóç, äéåñåõíïýìå ôï èÝìá óå ó÷Ýóç ìå ôï ðáñåëèüí Þ ìå ôï

ìÝëëïí. ¹ áêüìá êáé óå ó÷Ýóç ìå ôéò ãåéôïíéêÝò ÷þñåò. ÁíÜëïãá, âÝâáéá ìå ôï èÝ-
ìá ðïõ åîåôÜæïõìå êÜèå öïñÜ.
5) Ìå ôçí áéôéïëïãéêÞ áíÜëõóç, áíáæçôïýìå ôá äéÜöïñá áßôéá ôïõ öáéíïìÝíïõ ðïõ

åîåôÜæïõìå (ðïëéôéêÜ, êïéíùíéêÜ, ïéêïíïìéêÜ, éóôïñéêÜ, øõ÷ïëïãéêÜ ê.ô.ë.).
6) Ìå ôçí áíÜëõóç äéáäéêáóßáò, óõíÞèùò ðñáãìáôïðïéïýìå ìßá éóôïñéêÞ áíáäñï-

ìÞ. Ðñïóðáèïýìå äçëáäÞ íá åîåôÜóïõìå ôï «èÝìá», áðü ôç óôéãìÞ ðïõ áõôü «ãåí-
íéÝôáé» Ýùò ôéò ìÝñåò ìáò.
ÂÝâáéá êÜèå öïñÜ åìåßò åßìáóôå åêåßíïé ðïõ åðéëÝãïõìå ôïí ôñüðï êáé ôéò ìåèü-
äïõò áíÜëõóçò ôïõ èÝìáôïò.
89
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 362
ÅÍÏÔÇÔÁ 5Ç
ÏÑÃÁÍÙÍÙ ÊÁÉ ÓÕÍÈÅÔÙ ÔÏ ÕËÉ-

ÊÏ ÐÏÕ ÓÕÃÊÅÍÔÑÙÓÁ
Ôï åðüìåíï âÞìá ìåôÜ ôçí áíÜëõóç êáé ôç óõãêÝíôñùóç ôïõ õëéêïý åßíáé ç ïñãÜ-
íùóÞ ôïõ. Ïñãáíþíïõìå äçëáäÞ ó’ Ýíá êáëïäïõëåìÝíï óýíïëï ìå åõäéÜêñéôá ìÝñç
(ðñüëïãïò-êýñéï ìÝñïò-åðßëïãïò) üëåò ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ óõãêåíôñþóáìå.
¼ìùò ãéá íá åßíáé ôï áðïôÝëåóìá éêáíïðïéçôéêü, ðñÝðåé ðñþôá íá ïñãáíþóïõìå
ôéò êýñéåò éäÝåò êáé ôéò äåõôåñåýïõóåò éäÝåò. Ôéò êýñéåò ðëçñïöïñßåò êáé ôéò äåõôåñåý-
ïõóåò ðëçñïöïñßåò. Êáé áõôü ðñÝðåé íá ãßíåé ìå êÜðïéá ëïãéêÞ áëëçëïõ÷ßá, üðïõ èá
äéáêñßíïíôáé ïé ó÷Ýóåéò áíÜìåóá óôï «ðñùôåýïí» êáé ôï «äåõôåñåýïí».
Ãéá íá ðåôý÷ïõìå ó’ áõôÞ ôç äïõëåéÜ åßíáé áðáñáßôçôç ç äçìéïõñãßá åíüò äéáãñÜì-
ìáôïò (âë. ó÷ïëéêü âéâëßï óåë. 284), ôï ïðïßï äå èá ðåñéëáìâÜíåé ôüóï ôçí ôñéìåñÞ äéáß-
ñåóç (Ðñüëïãïò-Êýñéï èÝìá-Åðßëïãïò), üóï ôçí ôáîéíüìçóç. ÄçëáäÞ: ç 1ç êýñéá éäÝá
êáé ïé äåõôåñåýïõóåò éäÝåò ôçò, ç 2ç êýñéá éäÝá êáé ïé äåõôåñåýïõóåò éäÝåò ôçò ê.ï.ê.
l
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 363
ÅÍÏÔÇÔÁ 6Ç
ÁÍÁÐÔÕÓÓÙ ÔÏ ÈÅÌÁ
ÊÁÔÁ ÐÁÑÁÃÑÁÖÏ
ÔÑÏÐÏÉ ÃÉÁ ÔÇÍ ÁÍÁÐÔÕÎÇ
ÌÉÁÓ ÐÁÑÁÃÑÁÖÏÕ
Ïé ðéï óõíçèéóìÝíïé ôñüðïé áíÜðôõîçò ìéáò ðáñáãñÜöïõ åßíáé:
1. ìå ðáñáäåßãìáôá, 2. ìå óýãêñéóç/áíôßèåóç, 3. ìå áéôéïëüãçóç, 4. ìå ïñéóìü,
5. ìå äéáßñåóç, 6. ìå áßôéá êáé áðïôåëÝóìáôá, 7. ìå áíáëïãßá.
Ðéï óõãêåêñéìÝíá: 1. Ìå ðáñáäåßãìáôá áíáðôýóóåôáé ç ðáñÜãñáöïò üôáí ôï ðå-
ñéå÷üìåíï ôïõ èÝìáôïò áðáéôåß äéåõêñéíßóåéò.
2. Ìå óýãêñéóç/áíôßèåóç áíáðôýóóåôáé ç ðáñÜãñáöïò, üôáí áðáéôåßôáé åðéóÞìáíóç
äéáöïñþí êáé ïìïéïôÞôùí áíÜìåóá óå ðñüóùðá, ðñÜãìáôá Þ éäÝåò.
3. Ìå áéôéïëüãçóç áíáðôýóóåôáé ìßá ðáñÜãñáöïò üôáí ôï «ÈÝìá» äéáôõðþíåé åñþ-
ôçóç (ãéáôß;).
4. Ìå ïñéóìü áíáðôýóóåôáé ìßá ðáñÜãñáöïò üôáí ôßèåôáé ôï åñþôçìá: «Ôé åßíáé; Ôé åí-
íïåß ìå áõôü; ê.ï.ê.».
5. Ìå äéáßñåóç áíáðôýóóåôáé ç ðáñÜãñáöïò, óôçí ïðïßá õðÜñ÷åé ìßá óáöÞò äéáôý-
ðùóç ðïõ äåß÷íåé ôá «ìÝñç» áðü ôá ïðïßá áðïôåëåßôáé ìéá Ýííïéá Þ Ýíá ðñÜãìá.
6. Ìå áßôéá êáé áðïôåëÝóìáôá áíáðôýóóåôáé åêåßíç ç ðáñÜãñáöïò, óôçí ïðïßá äéá-
ôõðþíåôáé óáöþò ç ýðáñîç ìßáò (Þ ðïëëþí) áéôßáò ðïõ ïäçãåß óå êÜðïéï áðïôÝëåóìá.
ÔÝëïò, óôçí ðñÜîç, êÜèå óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß óõíäõáóìü ìåèüäùí (ïñéóìüò,
áíôßèåóç/óýãêñéóç ê.á.).
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 364
1ç ¢óêçóç:
ÁíÜðôõîç ìå ðáñáäåßãìáôá: «Ìå ôçí áëëáãÞ ôùí êïéíùíéêþí óõíèçêþí ...

ïñãÜíùóç ôçò êïéíùíßáò ...» (óõíå÷ßóôå). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 285)
ÁðÜíôçóç:
Ìå ôç ìåôÜâáóç üìùò, óôç öåïõäáñ÷éêÞ ïñãÜíùóç ôçò êïéíùíßáò, áìöéóâçôÞèçêå
áõôÞ ç áíáãêáéüôçôá (äïõëåßá) ãéá ëüãïõò êïéíùíéêïýò/ðñáêôéêïýò êáé ãéá ëüãïõò ç-
èéêïýò. Ãéá ðáñÜäåéãìá ç óõíôÞñçóç «ôåñáóôßùí óôñáôéþí» äïýëùí ãéá ôçí êáëëéÝñ-
ãåéá ôùí ãáéþí ôïõ Üñ÷ïíôá, Þôáí ó÷åäüí áäýíáôç. Ó’ áõôÞ ôçí áäõíáìßá óõíôÞñçóçò
äïýëùí, ôþñá ðñïóôÝèçêå êáé ç õøçëÞ ôïõò ôéìÞ, ðïõ Ýêáíå áðáãïñåõôéêÞ ôçí áãïñÜ
ôïõò. ÅðéðëÝïí, áðü çèéêÞò Üðïøçò, ï èåóìüò äÝ÷ôçêå Ýíôïíç êñéôéêÞ. Ãéá ðáñÜäåéã-
ìá, ç åîÜðëùóç ôïõ ÷ñéóôéáíéóìïý óôç Äýóç, ðñïÝôñåðå ôïõò äïõëïêôÞôåò íá åðéäåé-
êíýïõí «áõôïóõãêñÜôçóç» êáé ìåãáëïøõ÷ßá áðÝíáíôé óôïõò äïýëïõò. ¸ôóé, ï èåóìüò
ðáñÞêìáóå äßíïíôáò ôç èÝóç ôïõ, ó’ áõôüí ôçò äïõëïðáñïéêßáò. Áãñüôåò, äçëáäÞ, ìü-
íéìá åãêáôåóôçìÝíïé óôç ãç ôïõ Üñ÷ïíôá, ïé ïðïßïé üöåéëáí «åñãáóßá êáé õðï÷ñåþóåéò»
óå áõôüí, áëëÜ åêåßíïò äåí ìðïñïýóå íá ôïõò äéþîåé áð’ ôç ãç ôïõ.
2ç ¢óêçóç:
ÁíÜðôõîç ìå óýãêñéóç/áíôßèåóç: «Ôï äïêßìéï åíþ Ý÷åé ... áëëÜ êáé äéáöïñÝò
ìå ôá ìç ëïãïôå÷íéêÜ åßäç ... (óõíå÷ßóôå). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 285)
ÁðÜíôçóç:
Ôï äïêßìéï åíþ Ý÷åé êïéíÜ óôïé÷åßá ôüóï ìå ôá ëïãïôå÷íéêÜ åßäç üóï êáé ìå ôá õ-
ðüëïéðá åðéêïéíùíéáêÜ êåßìåíá, óôçí ïõóßá åßíáé áíåîÜñôçôï êáé äåí ôáõôßæåôáé ìå êá-
íÝíá. Ìå ôá ëïãïôå÷íéêÜ êåßìåíá, ìïéÜæåé ùò ðñïò ôç óõãêéíçóéáêÞ ÷ñÞóç ôçò ãëþó-
óáò êáé ôçí åõáéóèçóßá ôïõ óõããñáöÝá, áëëÜ äéáöÝñåé ùò ðñïò ôïí øõ÷ñüôåñï êáé á-
íôéêåéìåíéêüôåñï ôñüðï äéáðñáãìÜôåõóçò åíüò èÝìáôïò.
Ïìïßùò, ôï äïêßìéï óõãêñéíüìåíï ìå ôá õðüëïéðá (ìç ëïãïôå÷íéêÜ) êåßìåíá ôáõôßæåôáé
óôá ìÝóá ðåéèïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ãéá íá èÝëîåé ôïí áíáãíþóôç. ¼ìùò äéáöÝñåé óå ó÷Ý-
óç ìå áõôÜ ôá êåßìåíá ùò ðñïò ôï üôé äåí åîáíôëåß ôá èÝìáôá ìå ôá ïðïßá êáôáðéÜíåôáé.
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 365
3ç ¢óêçóç:
ÁíÜðôõîç ìå áéôéïëüãçóç: «èá Þôáí åðéêßíäõíï óöÜëìá ... ÔÝëïò (óõíå÷ß-
óôå). (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 285)
ÁðÜíôçóç:
Äåí ðñÝðåé íá åöçóõ÷Üæïõìå, ÷ñçóéìïðïéþíôáò ùò åðé÷åßñçìá ôï ðõñçíéêü áäéÝ-
îïäï Þ ôçí éóïññïðßá ôïõ ôñüìïõ. Ðñþôïí, ãéáôß ïé ðïëéôéêÝò åðéäéþîåéò êñáôþí êáé õ-
ðåñåèíéêþí ó÷çìáôéóìþí äåí ôáõôßæïíôáé êáé åîùèïýíôáé óôá Üêñá.
Äåýôåñïí, ãéáôß ïé ðåñéöåñåéáêÝò êñßóåéò êáé ç «äéÜ÷õóç» ôùí ðõñçíéêþí óôéò «á-
íáðôõóóüìåíåò» ÷þñåò, äñïõí áðïóôáèåñïðïéçôéêÜ. ÔÝëïò, ãéáôß ï ïîýôáôïò áíôáãù-
íéóìüò óå ïéêïíïìéêü êáé ðïëéôéêü åðßðåäï, Ý÷åé äåßîåé óôï ðáñåëèüí, ðüóï åýèñáõóôç
åßíáé ç «ðáãêüóìéá åéñÞíç».
4ç ¢óêçóç:
ÁíÜðôõîç ìå ïñéóìü: «Ðïëéôéóìüò åßíáé ôï óýíïëï ... óôïõò åðéìÝñïõò ôï-
ìåßò ðñïüäïõ». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 285)
ÁðÜíôçóç:
Ðïëéôéóìüò åßíáé ôï óýíïëï ôùí åðéôåõãìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ. ¼ëá ôá áãáèÜ ðïõ Ý-
÷ïõí ó÷Ýóç ìå ôçí ôå÷íéêÞ, ôçí åðéóôÞìç, ôç ãíþóç, ôçí êïéíùíéêÞ êáé ðïëéôéêÞ ïñãÜíù-
óç Þ ôçí ïéêïíïìéêÞ äñáóôçñéüôçôá åßíáé ðñïúüíôá ôïõ ðïëéôéóìïý. Ó’ áõôÜ ðñÝðåé íá ðñï-
óôåèïýí ôá «éäåþäç» ðïõ äéáìïñöþèçêáí óôï ðÝñáóìá ôïõ ÷ñüíïõ, ï «åîáíèñùðéóìüò»
ìáò, êáèþò êáé ôá åðéôåýãìáôá ðïõ ðñáãìáôïðïéÞèçêáí óôïõò åðéìÝñïõò ôïìåßò ðñïüäïõ.
5ç ¢óêçóç:
ÁíÜðôõîç ìå äéáßñåóç: «Ôïí ðïëéôéóìü ... ìðïñïýìå íá ðåñéëÜâïõìå ... (óõ-
íå÷ßóôå)». (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 285)
ÁðÜíôçóç:
Óôçí Ýííïéá ôïõ ðíåõìáôéêïý ðïëéôéóìïý ìðïñïýìå íá ðåñéëÜâïõìå ôï óýíïëï ôçò
ëïãïôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò, ôçò åðéóôçìïíéêÞò ðñïüäïõ êáé ôçò êáëëéôå÷íéêÞò ðáñáãù-
ãÞò. Ç ëïãïôå÷íéêÞ ðáñáãùãÞ ðåñéëáìâÜíåé üëá ôá Ýñãá (ðåæÜ, ðïßçóç, äïêßìéá, èÝá-
ôñï) ðïõ ãñÜöôçêáí áðü ôçí áñ÷áéüôçôá Ýùò ôéò ìÝñåò ìáò. Ôï óýíïëï ôçò åðéóôçìï-
íéêÞò Ýñåõíáò ðåñéëáìâÜíåé üëá ôá åðéôåýãìáôá ôçò áíèñþðéíçò óêÝøçò êáé Ýñåõíáò,
áð’ ôçí áíáêÜëõøç ôçò öùôéÜò Ýùò ôï äéáäßêôõï êáé ôçí êëùíïðïßçóç. Ïìïßùò, óôçí
Ýííïéá ôçò êáëëéôå÷íéêÞò ðáñáãùãÞò ðñÝðåé íá ðåñéëçöèåß ôï óýíïëï ôùí «ðñïúüíôùí»
ôùí åöôÜ ôå÷íþí, áðü ôéò æùãñáöéÝò óôá ðñïúóôïñéêÜ óðÞëáéá ìÝ÷ñé ôá óýã÷ñïíá êé-
íçìáôïãñáöéêÜ Ýñãá.
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 366
6ç ¢óêçóç:
ÁíÜðôõîç ìå áßôéá êáé áðïôåëÝóìáôá: «Ç êáôÜñãçóç ... ïé ßäéïé ïé äïýëïé
(óõíå÷ßóôå)» (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 285)
ÁðÜíôçóç:
Ç êáôÜñãçóç ôçò óýã÷ñïíçò äïõëåßáò ïöåßëåôáé óôéò ßäéåò áéôßåò ðïõ ðñïêÜëåóáí
êáé ôçí êáôÜñãçóç ôçò áñ÷áßáò äïõëåßáò. Ç ðñþôç áéôßá Þôáí ç ïéêïíïìéêÞ êáôÜññåõ-
óç ôïõ áñ÷áßïõ ðïëéôéóìïý åîáéôßáò ôçò ôå÷íïëïãéêÞò óôáóéìüôçôáò. Ç ýðáñîç äïýëùí
äñïýóå áíáóôáëôéêÜ óôç âåëôßùóç ôçò ôå÷íéêÞò êáé ôçí åîÝëéîç ôçò åðéóôçìïíéêÞò óêÝ-
øçò, ðïõ èá Ýâãáæå áðü ôï «ïéêïíïìéêü ôÝëìá» ôçí áñ÷áßá êïéíùíßá. Ç äåýôåñç Þôáí
ðùò ïé ßäéïé ïé äïýëïé åß÷áí áñ÷ßóåé íá óõíåéäçôïðïéïýí ôç èÝóç ôïõò êáé ìå äéáñêåßò
åîåãÝñóåéò áðåéëïýóáí ôçí ýðáñîç ôùí äõíáóôþí ôïõò.
7ç ¢óêçóç:
Äåò ðïéïé ôñüðïé ÷ñçóéìïðïéïýíôáé óôï ðáñáêÜôù áðüóðáóìá. (óåëßäá
ÁðÜíôçóç:
Óôï åîåôáæüìåíï áðüóðáóìá ÷ñçóéìïðïéåßôáé óõíäõáóìüò ìåèüäùí. ÅíäåéêôéêÜ áíá-
öÝñïõìå: i) Óýãêñéóç/áíôßèåóç: «Áðü ôç ìéá ìåñéÜ ôï îÜðëùìá ôùí ãíþóåùí ... Áðü ôçí
Üëëç üìùò ìåñéÜ, ï ìïñöùìÝíïò Üíèñùðïò ... óôçí êáôáíÜëùóç», ii) Ìå ðáñáäåßãìáôá:
«ï êáëüò ôå÷íßôçò, ï êáëüò åðáããåëìáôßáò, ï êáëüò äéåõèõíôÞò, ï êáëüò åöåõñÝôçò».
Åñþôçóç:
Äþóôå ôá óõíþíõìá êáé ôá áíôþíõìá ôùí ëÝîåùí: áìïñáëéóìüò, êáôåóôç-
ìÝíï, áðïâáßíù (ìüíï óõíþíõìá ó’ áõôÞ ôç ëÝîç).
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá åßíáé: áìïñáëéóìüò = áíçèéêüôçôá, Ýëëåéøç çèéêÞò
êáôåóôçìÝíï = êáèåóôþò, êáèåóôçêõßá ôÜîç, åîïõóßá
áðïâáßíù = ãßíïìáé, êáôáëÞãù
Ôá áíôþíõìá åßíáé: áìïñáëéóìüò ⫽ çèéêüôçôá, êþäéêáò çèéêÞò
êáôåóôçìÝíï ⫽ åðáíÜóôáóç, áëëáãÞ, áíôåîïõóßá.
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 367
ÅÍÏÔÇÔÁ 7Ç
ÅËÅÃ×Ù ÔÏ ÊÅÉÌÅÍÏ ÌÏÕ
ÈÅÙÑÉÁ
ÌåôÜ ôï ôÝëïò ôçò óõããñáöÞò ïöåßëïõìå íá êÜíïõìå Ýíá Ýëåã÷ï óôï êåßìåíü ìáò:
1. Ùò ðñïò ôï ðåñéå÷üìåíï åëÝã÷ù: á) ôçí åíüôçôá ðåñéå÷ïìÝíïõ - êýñéáò éäÝáò ôïõ

èÝìáôïò, â) ôçí ðëçñüôçôá êáé ã) ôçí ôåêìçñßùóç ôùí èÝóåùí ìïõ (åðé÷åéñÞìáôá-
ôåêìÞñéá).
2. Ùò ðñïò ôç äéÜñèñùóç ôùí óêÝøåùí/ôçí áñ÷éôåêôïíéêÞ ôïõ êåéìÝíïõ åëÝã÷ù:

á) ôç ëïãéêÞ áëëçëïõ÷ßá ôùí íïçìÜôùí (óáöÞò äéÜêñéóç ðñïëüãïõ, êõñßùò èÝìá-
ôïò, åðéëüãïõ), ôüóï óôá ðåñéãñáöéêÜ, üóï êáé óôá áðïäåéêôéêÜ êåßìåíá.
Óôá áðïäåéêôéêÜ êåßìåíá, ðñïóÝ÷ù: á) ôç óõíåêôéêüôçôá ôïõ êåéìÝíïõ (íïçìáôéêÞ
óõíÜöåéá ðñïôÜóåùí, ðåñéüäùí ê.ô.ë.). â) Ôç óõíï÷Þ ôïõ êåéìÝíïõ (÷ñÞóç äéáñèñùôé-
êþí ëÝîåùí ãéá ôç óýíäåóç ôùí ðñïôÜóåùí, ôùí ðåñéüäùí êáé ôùí Üëëùí ôìçìÜôùí
ôïõ êåéìÝíïõ).
3. Ùò ðñïò ôç ÷ñÞóç ôçò ãëþóóáò åëÝã÷ù:

á) Ôçí áêñßâåéá.
â) Ôç óáöÞíåéá.
ã) Ôï ëåêôéêü êáé ôïí åêöñáóôéêü ðëïýôï.
ä) Ôçí ôÞñçóç ôùí ìïñöïóõíôáêôéêþí êáíüíùí.
04.qxd 9/17/08 12:18 PM Óåëßäá 368
å) Ôç óùóôÞ ÷ñÞóç ôùí óçìåßùí óôßîçò.

óô) Ôçí êáôáëëçëüôçôá ôïõ ýöïõò (ëåîéëüãéï, óýíôáîç, ãëùóóéêÞ ðïéêéëßá) áíÜëï-
ãá ìå ôï åßäïò ôïõ êåéìÝíïõ.
4. Ùò ðñïò ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôá ôïõ êåéìÝíïõ åëÝã÷ù:

á) Ôï ðåñéå÷üìåíï.
â) Ôç äéÜñèñùóç.
ã) Ôï ýöïò
ãéá íá ðåôý÷ù ôï óêïðü ðïõ åðéèõìþ (ðëçñïöüñçóç, ðåéèþ, ðñïâëçìáôéóìüò ôïõ
áíáãíþóôç).
o
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 369
ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 370
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 371
ÅÍÏÔÇÔÁ 1Ç
ÐÑÏËÏÃÉÊÁ
ÅñåõíçôéêÞ ëÝãåôáé ìéá åñãáóßá ðïõ åîåôÜæåé/äéåñåõíåß êáé ðáñïõóéÜæåé óõóôçìá-
ôéêÜ/ìåèïäéêÜ Ýíá åðéóôçìïíéêü, öéëïóïöéêü, êáëëéôå÷íéêü Þ ðïëéôéêü èÝìá.
Ï óõããñáöÝáò ôçò åñåõíçôéêÞò åñãáóßáò êáëåßôáé ðñþôá áð’ üëá íá åðéëÝîåé ôï èÝ-
ìá ôïõ. Áðü ôç óôéãìÞ ðïõ èá åðéëÝîåé ôï èÝìá ôïõ, ïöåßëåé íá «ðáëÝøåé» ìå ôï õëéêü
ôïõ. Ç åñãáóßá ðïõ èá ãñÜøåé äå èá Ý÷åé ðñïêáôáóêåõáóìÝíá óõìðåñÜóìáôá. Áíôß-
èåôá, ï óõããñáöÝáò ðñÝðåé íá êáôçãïñéïðïéÞóåé, íá óõãêñßíåé, íá ôáîéíïìÞóåé, íá ðá-
ñáëëçëßóåé, êáé íá äéáéñÝóåé ôá óôïé÷åßá, ðïõ Ý÷åé óôç äéÜèåóÞ ôïõ.
¸÷åé ôçí õðï÷ñÝùóç, ôÝëïò, ìå åðé÷åéñÞìáôá ïñèÜ êáé ôåêìÞñéá, íá áíáóêåõÜóåé
ðáñù÷çìÝíåò áðüøåéò êáé -ãéáôß ü÷é- íá èåìåëéþóåé íÝåò, ïé ïðïßåò èá åßíáé ðñùôüôõ-
ðåò. Ãéá üëá áõôÜ, üìùò, ðñÝðåé íá ðñïóðáèÞóåé ìåèïäéêÜ êáé óõóôçìáôéêÜ, ìÝ÷ñé íá
öèÜóåé óôï åðéèõìçôü áðïôÝëåóìá.
0
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 372
ÅÍÏÔÇÔÁ 2Ç
ÅÐÉËÏÃÇ ÔÏÕ ÈÅÌÁÔÏÓ
Ãéá ôçí åðéëïãÞ ôïõ èÝìáôïò ôçò åñãáóßáò ìáò, ìðïñïýí íá ìáò âïçèÞóïõí.
1. ï ðñïóùðéêüò ðñïâëçìáôéóìüò êáé ôá ó÷ïëéêÜ âéâëßá,
2. ï êáèçãçôÞò ìáò Þ ïìÜäá êáèçãçôþí äéáöüñùí åéäéêïôÞôùí, üôáí óôï èÝìá ôçò åñ-
ãáóßáò óõíäõÜæïíôáé ïé ãíþóåéò åðéóôçìïíéêþí ðåäßùí,
3. ôá ðñáêôéêÜ óõíåäñßùí, ïé åðéóôçìïíéêÝò áíáêïéíþóåéò, ïé êñéôéêÝò, ïé âéâëéïêñéóßåò
Þ ôá Üñèñá óôïí çìåñÞóéï êáé êõñéáêÜôéêï ôýðï.
ÃåíéêÜ, ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå õðüøç ìáò êáé ôá áêüëïõèá óôïé÷åßá ðïõ ìðïñïýí íá
ìáò âïçèÞóïõí:
1. Ôá åðéóôçìïíéêÜ êåßìåíá äéáêñßíïíôáé: óå äéäáêôéêÜ (ðáíåðéóôçìéáêÜ åã÷åéñßäéá,
óõããñÜììáôá, åêëáúêåõìÝíá Üñèñá) êáé óå åñåõíçôéêÜ (ìåëÝôåò, ðñáãìáôåßåò, ðôõ-
÷éáêÝò Þ äéäáêôïñéêÝò äéáôñéâÝò ê.ô.ë.),
2. åßíáé êáëýôåñï íá áó÷ïëïýìáóôå ìå êÜðïéï èÝìá ìå ôï ïðïßï äåí Ý÷åé áó÷ïëçèåß
Üëëïò,
3. ç åñåõíçôéêÞ åñãáóßá Ý÷åé ôéò áêüëïõèåò ìïñöÝò: i) ðñáãìáôåßá, ii) ìïíïãñáößá, i-
ii) Üñèñï, iv) äéäáêôïñéêÞ äéáôñéâÞ.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 373
ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ 373
1ç ¢óêçóç:
Ðñïóäéïñßóôå ðÝíôå êýêëïõò (åðéóôçìïíéêþí, öéëïóïöéêþí, êáëëéôå÷íé-

êþí ê.ô.ë.) èåìÜôùí ðïõ íá åóôéÜæïíôáé óå ðÝíôå äéáöïñåôéêÜ áðü Üðïøç
ðåñéå÷ïìÝíïõ èåìáôéêÜ êÝíôñá. Äéáôõðþóôå óôç óõíÝ÷åéá óå êÜèå êýêëï
äýï Ýùò ôñßá åéäéêüôåñá èÝìáôá, ðïõ èá ìðïñïýóáí íá áðïôåëÝóïõí áíôé-
êåßìåíá åñåõíçôéêþí åñãáóéþí. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 295)
ÁðÜíôçóç:
Ïé êýêëïé ðïõ æçôïýíôáé, êáèþò êáé ôá ôñßá åéäéêüôåñá èÝìáôÜ ôïõò, åßíáé:
á) Åõñùðáúêüò êéíçìáôïãñÜöïò
i) «ÍïõâÝë ÂÜãê»
ii) Éôáëéêüò íåïñåáëéóìüò
iii) Ãåñìáíéêüò õðáñîéóìüò
â) ÍåïåëëçíéêÞ ðïßçóç
i) ðñþôç ìåôáðïëåìéêÞ ãåíéÜ
ii) äåýôåñç ìåôáðïëåìéêÞ ãåíéÜ
iii) ç ãåíéÜ ôïõ ’70
ã) Áñ÷áßá ÅëëçíéêÞ ÔÝ÷íç (5ïò áéþíáò).
i) áñ÷éôåêôïíéêÞ
ii) ðëáóôéêÞ
iii) êåñáìåéêÞ
ä) Éóôïñßá èåÜôñïõ
i) áñ÷áßá åëëçíéêÞ äñáìáôïõñãßá
ii) êñçôéêü èÝáôñï
iii) íÝï åëëçíéêü èÝáôñï
å) ÍåïåëëçíéêÞ æùãñáöéêÞ
i) Ó÷ïëÞ ôïõ ÌïíÜ÷ïõ
ii) Íåïêëáóéêéóìüò
iii) Ñïìáíôéóìüò
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 374
2ç ¢óêçóç:
Ðñïóäéïñßóôå áíôßóôïé÷á Ýíá êýêëï èåìÜôùí áðü ôï ìÜèçìá ôçò öéëïóï-

ößáò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 296)
ÁðÜíôçóç:
Ï êýêëïò áðü ôï ìÜèçìá ôçò öéëïóïößáò, ðïõ æçôåßôáé, åßíáé ï áêüëïõèïò:
Öéëïóïößá
á. Óôùúêïß
â. Åðéêïýñåéïé
ã. Óêåðôéêïß
ä. Íåïðõèáãüñåéïé êáé Íåïðëáôùíéêïß
3ç ¢óêçóç:
ÄéáâÜóôå óôï ôÝëïò ôïõ êåöáëáßïõ, ôéò åñåõíçôéêÝò åñãáóßáò «Ôï ðñÜóéíï
ôçò Èåóóáëïíßêçò» êáé «Ï ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò: áðüðåéñá ïñéóìïý êáé
êïéíùíéêïý ðñïóäéïñéóìïý ôïõ» êáé óõæçôÞóôå ôïí ôñüðï ìå ôïí ïðïßï ïé
óõããñáöåßò åðÝëåîáí ôá èÝìáôÜ ôïõò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 297)
ÁðÜíôçóç:
Óôç ðñþôç åñåõíçôéêÞ åñãáóßá, ïé ìáèçôÝò ôçò Ðïëß÷íçò åðÝëåîáí ôï èÝìá ôïõò ãéá
äýï ëüãïõò: á) «ãéáôß åßíáé Ýíá óïâáñü ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß êÜèå ðüëç óå üëåò
ôéò åðï÷Ýò» êáé â) «ãéáôß Üñåóå ï ôñüðïò ìå ôïí ïðïßï èá ãéíüôáí ç Ýñåõíá». Ôá ðáéäéÜ
åðÝëåîáí áõôü ôï èÝìá ìÝóá áðü ìéá óåéñÜ èåìÜôùí ðïõ ôïõò ðñüôåéíå ç õðåýèõíç êá-
èçãÞôñéá ôïõò.
Óôç äåýôåñç åñåõíçôéêÞ åñãáóßá, ï È. Ìáõñüðïõëïò, ïäçãÞèçêå ó’ áõôÞí ôçí åðé-
ëïãÞ ôïõ èÝìáôïò, ãéáôß ðéóôåýåé üôé óôçí åðï÷Þ ìáò, Ý÷ïõí ìåßíåé áäéåõêñßíéóôá áñêå-
ôÜ èÝìáôá. Ï «ïñéóìüò ôïõ ðíåõìáôéêïý áíèñþðïõ» åßíáé Ýíá áðü áõôÜ ôá èÝìáôá ðïõ
÷ñÞæïõí ðåñáéôÝñù äéåõêñéíßóåùí êáé åðåîçãÞóåùí, üðùò äåß÷íåé êáé ç óýã÷õóç ðïõ
åðéêñáôåß óôç äéåèíÞ âéâëéïãñáößá.
4ç ¢óêçóç:
ÓõæçôÞóôå ó÷åôéêÜ ìå ôïí ôßôëï ìéáò åñãáóßáò ôá åîÞò: á) áí ìðïñåß íá ðÜ-

ñåé áðü ôçí áñ÷Þ Þ êáôÜ ôçí ðñüïäï ôùí åñãáóéþí Þ êáé óôï ôÝëïò ôùí åñ-
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 375
ãáóéþí ôçí ïñéóôéêÞ ôïõ ìïñöÞ· â) óå ðïéá ó÷Ýóç âñßóêåôáé ìå ôï ðåñéå-

÷üìåíï ôçò åñãáóßáò· ã) óå ðïéá ó÷Ýóç âñßóêåôáé ìå ôïí áíáãíþóôç ôçò åñ-
ãáóßáò· ä) ðïéåò ðñÝðåé íá åßíáé ïé áñåôÝò ôïõ, þóôå íá áíôáðïêñßíåôáé óôï
ñüëï ôïõ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 297)
ÁðÜíôçóç:
á) Ï ôßôëïò ìéáò åñãáóßáò ðëÜèåôáé êáé äéáìïñöþíåôáé êáôÜ ôçí ðïñåßá ôçò ÝñåõíÜò
ìáò. Åßíáé äõíáôü Ýíáò áñ÷éêüò ôßôëïò, íá áëëÜæåé óõíå÷þò, ìÝ÷ñé íá ëÜâåé ôçí ï-
ñéóôéêÞ ôïõ ìïñöÞ. Ìßá ôÝôïéá äéáäéêáóßá åßíáé ëïãéêÞ êáé åðüìåíç, áöïý ï óôü÷ïò
ôçò åñåõíçôéêÞò åñãáóßáò äåí åßíáé ç õéïèÝôçóç «ðñïêáôáóêåõáóìÝíùí óõìðåñá-
óìÜôùí», áëëÜ ç åîáãùãÞ áëçèþí êáé íÝùí óõìðåñáóìÜôùí.
â) Ï ôßôëïò, óôéò ðåñéóóüôåñåò ôùí ðåñéðôþóåùí, âñßóêåôáé óå äéÜëïãï ìå ôï ðåñéå÷ü-
ìåíï. Ìðïñåß äçëáäÞ, íá áðïôåëåß äéáôýðùóç ôïõ èÝìáôïò ðïõ ìáò áðáó÷ïëåß Þ
äéáôýðùóç ôïõ êåíôñéêïý óõìðåñÜóìáôïò óôï ïðïßï êáôáëÞîáìå ê.ô.ë.
ã) Ï ôßôëïò ôçò åñãáóßáò ðñÝðåé íá åßíáé ëéôüò, ðåñéåêôéêüò êáé åõðñüóéôïò. ÐñÝðåé íá
«åëêýåé» ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ áíáãíþóôç êáé íá ôïí åéóÜãåé óôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ
óõããñáöÝá. Äåí áðïêëåßåôáé ðïëëÝò öïñÝò, íá åêöñÜæåé óõíáéóèÞìáôá ôïõ åñåõ-
íçôÞ (êõñßùò óå ðåñéðôþóåéò åêëáúêåõôéêþí Üñèñùí, äïêéìßùí ê.ô.ë.).
ä) Ïé áñåôÝò ôïõ ôßôëïõ ìéáò åñåõíçôéêÞò åñãáóßáò, áíáöÝñèçêáí óôï õðïåñþôçìá ã.
Åäþ, áñêåß íá ðñïóèÝóïõìå üôé ï ôßôëïò, ðñÝðåé íá óõíïøßæåé ïðùóäÞðïôå, ôï âá-
óéêü ðñïâëçìáôéóìü ôïõ óõããñáöÝá Þ ôï ÷þñï (ôï èÝìá) óôïí ïðïßï èá êéíçèåß.
Äåí ðñÝðåé äçëáäÞ, íá åßíáé óå êáìßá ðåñßðôùóç áðïóðáóìáôéêüò Þ ðáñáðëáíçôé-
êüò.
gh
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 376
ÅÍÏÔÇÔÁ 3Ç
ÁÍÁÆÇÔÇÓÇ ÔÏÕ ÕËÉÊÏÕ
Ï åñåõíçôÞò ïöåßëåé Ýðåéôá, íá áíáæçôÞóåé ôï õëéêü ôçò åñãáóßáò ôïõ. Ó’ áõôÞ ôçí
åñãáóßá ìðïñåß íá âïçèçèåß:
á) áðü ôïí åéóçãçôÞ (ð.÷. êÜðïéïí åðéâëÝðïíôá êáèçãçôÞ) ðïõ èá ôïí ðáñáðÝìøåé óôç
ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá êáé èá ôïõ êÜíåé ìßá åíçìÝñùóç óå «áäñÝò» ãñáììÝò ãéá ôï
èÝìá,
â) áðü ìßá Ýãêõñç åãêõêëïðáßäåéá (ð.÷. ÐÜðõñïò-Larousse-Britannica), üðïõ óôï
ó÷åôéêü ëÞììá, èá áíáãñÜöïíôáé ðñüóèåôá óôïé÷åßá êáé ç ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá,
ã) áðü êÜðïéï «ìåãáëýôåñï Ýñãï áíáöïñÜò» (ð.÷. Éóôïñßá ôïõ Åëëçíéêïý ¸èíïõò, åê-
äïôéêÞò Áèçíþí ê.á.), ôï ïðïßï èá ðåñéÝ÷åé ôç ó÷åôéêÞ âéâëéïãñáößá êáé êÜðïéåò
ðëçñïöïñßåò ãéá ôï èÝìá ìáò,
ä) áðü ìéá åíçìåñùìÝíç âéâëéïèÞêç.
f
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 377
ÅÍÏÔÇÔÁ 4Ç
Ç ÂÉÂËÉÏÈÇÊÇ
ÈÅÙÑÉÁ
Ç âéâëéïèÞêç åßíáé ï ÷þñïò óôïí ïðïßï ðñÝðåé íá åñãáóôïýìå ðïëëÝò þñåò, áí å-
ðéèõìïýìå ôï êáëýôåñï áðïôÝëåóìá ãéá ôçí ÝñåõíÜ ìáò. Åêåß, ìðïñïýìå íá âñïýìå ôá
âéâëßá ðïõ ìáò ÷ñåéÜæïíôáé. ÕðÜñ÷åé üìùò êáé Ýíáò êßíäõíïò. ÅðåéäÞ, ç âéâëéïãñáößá
ìðïñåß íá åßíáé ðïëý ìåãÜëç, ðñÝðåé åìåßò ìå ðñïóï÷Þ êáé ìåèïäéêüôçôá, íá åðéëÝ-
îïõìå åêåßíá ôá âéâëßá ðïõ èá ìáò âïçèÞóïõí ðåñéóóüôåñï.
Ôá âéâëßá åßíáé êáôá÷ùñçìÝíá ìå äýï ôñüðïõò: á) ôïí ðáñáäïóéáêü, óå âéâëéïêÜñ-
ôåò êáé â) ôï óýã÷ñïíï, óå «çëåêôñïíéêÜ äåëôßá» ìå ôç âïÞèåéá ôùí Ç/Õ (çëåêôñïíéêþí
õðïëïãéóôþí).
Óôéò ðáñáäïóéáêÝò âéâëéïêÜñôåò, ôá âéâëßá åßíáé êáôá÷ùñçìÝíá:
1. ÊáôÜ óõããñáöÝá (áëöáâçôéêÞ óåéñÜ).
2. ÊáôÜ ôßôëï âéâëßïõ (áëöáâçôéêÞ óåéñÜ).
3. ÊáôÜ ëÞììá (áëöáâçôéêÞ óåéñÜ).
Óôá óýã÷ñïíá «çëåêôñïíéêÜ äåëôßá» ôá âéâëßá, ìðïñåß íá ôá áíáæçôÞóåé ï åñåõíç-
ôÞò ðéï åýêïëá. Áñêåß íá äþóåé: ôï óõããñáöÝá, ôïí ôßôëï, ôï èÝìá, ôïí áñéèìü ôáîéíü-
ìçóçò Þ ôïí äåêáøÞöéï áñéèìü ISBN, ðïõ âñßóêåôáé óôï ïðéóèüöõëëï êÜèå âéâëßïõ.
Åäþ ðñÝðåé, åðßóçò, íá óçìåéþóïõìå üôé ïé ðáñáäïóéáêÝò âéâëéïêÜñôåò áíôéêáèßóôá-
íôáé áðü ôá «çëåêôñïíéêÜ äåëôßá», ãéáôß áõôÜ åßíáé ðéï åý÷ñçóôá, ðéï «åõêßíçôá» êáé ìðï-
ñïýí íá ìåôáó÷çìáôéóèïýí ðïëý åýêïëá ìå ôéò êáôÜëëçëåò ðñïóèáöáéñÝóåéò óôïé÷åßùí.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 378
1ç ¢óêçóç:
Óõãêñßíåôå ôá ðáñáêÜôù äåëôßá áðü ôïõò çëåêôñïíéêïýò âéâëéïãñáöéêïýò
êáôáëüãïõò ìéáò óýã÷ñïíçò âéâëéïèÞêçò êáé ðáñáôçñÞóôå ôéò äéáöïñÝò
ðïõ ðáñïõóéÜæïõí ùò ðñïò ôá áíáãñáöüìåíá óôïé÷åßá.
ÁðÜíôçóç:
Ôï äåýôåñï çëåêôñïíéêü äåëôßï åßíáé ðéï åíçìåñùìÝíï êáé ðéï ðëïýóéï. ÐåñéÝ÷åé -
åêôüò áðü ôï üíïìá ôïõ óõããñáöÝá, ôïí ôßôëï ôïõ Ýñãïõ êáé ôçí çìåñïìçíßá Ýêäïóçò,
ðïõ Ý÷åé ôï ðñþôï- ôïí ôáîéíïìéêü áñéèìü ôçò âéâëéïèÞêçò, ôïí äåêáøÞöéï áñéèìü IS-
BN, ôçí ðåñéãñáöÞ ôïõ âéâëßïõ (261 ó.: åéê.: 22 åê.) êáé ôçí ðëçñïöïñßá, üôé ç âéâëéï-
ãñáößá ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ Ýñãïõ âñßóêåôáé óôéò óåëßäåò 235-237.
2ç ¢óêçóç:
Óõãêñßíåôå ôá ðáñáðÜíù äåëôßá ìåôáîý ôïõò, äéáðéóôþóôå ôéò ïìïéüôçôåò êáé
ôéò äéáöïñÝò ôïõò êáé ðåßôå ãéá ôï êáèÝíá ðïéåò áíÜãêåò åîõðçñåôåß. Óôçí
åñãáóßá óáò óå ìéá âéâëéïèÞêç, üðïõ ìå ôéò ïäçãßåò ôïõ âéâëéïèçêÜñéïõ/âé-
âëéïèçêïíüìïõ èá ìðïñïýóáôå íá áðïêôÞóåôå ðïëýôéìåò ãíþóåéò ó÷åôéêÜ ìå
ôçí ïñãÜíùóç ìéáò âéâëéïèÞêçò: êáôáëïãñÜöçóç ôùí âéâëßùí ôçò, ÷ñÞóç
ôùí äåëôßùí ôçò, ÷ñÞóç ôïõ Ç/Õ êôë. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 300)
ÁðÜíôçóç:
Ôá ðáñáðÜíù äåëôßá áöïñïýí óôïí ßäéï ôßôëï âéâëßïõ, áëëÜ ç ìïñöÞ ôïõò ðïéêßë-
ëåé áíÜëïãá ìå áõôü, ðïõ ðñïôÜóóåôáé óôçí êáôá÷þñçóç. ¸ôóé Ý÷ïõìå êáôá÷þñçóç ùò
ðñïò ôïí ôßôëï ôïõ Ýñãïõ, ôï èåìáôéêü ôïõ ðåñéå÷üìåíï êáé ôï üíïìá ôïõ óõããñáöÝá.
ÁõôÞ ç ðïéêéëßá êáôá÷þñçóçò, ìÜëëïí, åîõðçñåôåß ôéò áíÜãêåò ôçò áíôßóôïé÷çò âéâëéï-
èÞêçò, ðïõ ðñïêñßíåé Üëëïôå ôçí êáôá÷þñçóç ìå ôï üíïìá ôïõ óõããñáöÝá êáé Üëëïôå
ôçí êáôá÷þñçóç ìå ôïí ôßôëï ôïõ Ýñãïõ.
ÂÝâáéá, õðÜñ÷ïõí êáé êïéíÜ óôïé÷åßá üðùò: ç ÷ñïíïëïãßá Ýêäïóçò, ï åêäïôéêüò ïß-
êïò êáé ï ôáîéíïìéêüò áñéèìüò ðïõ âñßóêåôáé óôçí áñéóôåñÞ åðÜíù ãùíßá êáé ôùí ôñéþí
äåëôßùí.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 379
ÅÍÏÔÇÔÁ 5Ç
ÏÑÃÁÍÙÓÇ ÔÇÓ ÂÉÂËÉÏÈÇÊÇÓ
ÈÅÙÑÉÁ
1. Âéâëßï åéóáãùãÞò: «Âéâëßï åéóáãùãÞò» ïíïìÜæåôáé ôï âéâëßï åêåßíï, üðïõ êáôá-
ãñÜöïíôáé êáô’ áýîïíôá áñéèìü, üëá ôá êáéíïýñãéá âéâëßá ðïõ áðïêôþíôáé áð’ ôç âé-
âëéïèÞêç. Áíôß ôïõ âéâëßïõ åéóáãùãÞò ìðïñåß íá õðÜñ÷åé êáé «êáôÜëïãïò åéóáãù-
ãÞò» óôïí Ç/Õ. Ï áñéèìüò ðïõ äßäåôáé óå êÜèå âéâëßï, ôüìï Þ ðåñéïäéêü, åßíáé ìï-
íáäéêüò êáé ïíïìÜæåôáé: «áñéèìüò åéóáãùãÞò».
2. Ï «áñéèìüò åéóáãùãÞò» ãñÜöåôáé: i) óôï âéâëßï (óôï ðßóù ìÝñïò ôçò óåëßäáò ôïõ
ôßôëïõ), ii) óôï äåëôßï ôïðïãñáöéêïý êáôáëüãïõ (óôçí êÜôù áñéóôåñÞ ãùíßá ôïõ äåë-
ôßïõ). Áõôü ôï «ôïðïãñáöéêü äåëôßï», äåß÷íåé óå ðïéï óçìåßï óôá ñÜöéá ôçò âéâëéï-
èÞêçò, åßíáé ôïðïèåôçìÝíï ôï âéâëßï, iii) óôï äåëôßï âéâëéïäáíåéóìïý. Áõôü ôï äåëôßï
áíôéðñïóùðåýåé ôï âéâëßï óôç äéáäéêáóßá ôïõ äáíåéóìïý êáé ðåñéÝ÷åé üëá ôá «óôïé-
÷åßá» ôáõôüôçôáò: ôßôëï, üíïìá óõããñáöÝá, áñéèìü åéóáãùãÞò êôë.
3. ÈåìáôéêÞ ôáîéíüìçóç. ÊÜèå âéâëéïèÞêç ôïðïèåôåß ôá âéâëßá ôçò ì’ Ýíá óõãêåêñé-
ìÝíï ôñüðï óôá ñÜöéá ôçò. ÓõíÞèùò, ç ôáîéíüìçóç óõãêåíôñþíåé âéâëßá ôïõ ßäéïõ
èÝìáôïò, ãéá íá ìðïñåß ï áíáãíþóôçò íá ôá åíôïðßæåé åýêïëá.
Ôá óõóôÞìáôá ôáîéíüìçóçò ðïõ áêïëïõèïýíôáé áðü üëåò ôéò âéâëéïèÞêåò ôïõ êü-
óìïõ åßíáé ôá åîÞò: i) Ôï äåêáäéêü óýóôçìá ôáîéíüìçóçò DEWEY, ii) Ôï ôáîéíïìéêü
óýóôçìá ABEÊT 400, iii) Ôï óýóôçìá ôáîéíüìçóçò ôçò âéâëéïèÞêçò ôïõ ÊïãêñÝóïõ.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 380
Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ôï óýóôçìá DEWEY ôáîéíïìåß ôá âéâëßá óå 10 êáôçãïñßåò (ãé’

áõôü ïíïìÜæåôáé êáé äåêáäéêü) áíÜëïãá ìå ôï èÝìá (ð.÷. öéëïóïößá, êáëÝò ôÝ÷íåò,
ãëþóóá ê.ô.ë.).
Ôá ìõèéóôïñÞìáôá/íïõâÝëåò/äéçãÞìáôá/ðáñáìýèéá, ôá ôáîéíïìïýìå ôïðïèåôþíôáò
óôç ñÜ÷ç ôïõò ìéá åôéêåôïýëá ìå ôá äéáêñéôéêÜ: Ì, Í, Ä Þ Ð êáé áðü êÜôù ôá ôñßá
ðñþôá ãñÜììáôá ôïõ åðéèÝôïõ ôïõ óõããñáöÝá. Ìå ôïí ßäéï ôñüðï êáôá÷ùñïýìå êáé
ôéò âéïãñáößåò (ð.÷. Â(éïãñáößá) ÊÁÑ(áìáíëÞ)].
Ôá âéâëßá ôÝëïò, ôïðïèåôïýíôáé óôá ñÜöéá áíÜëïãá ìå ôïí ôáîéíïìéêü ôïõò áñéèìü,
ðïõ áðïôåëåß êáé ôçí ôáõôüôçôá ôïõ âéâëßïõ. ÔÝëïò, óôïõò äéáäñüìïõò ôçò âéâëéï-
èÞêçò ôïðïèåôïýìå åíäåéêôéêÝò ðéíáêßäåò ðïõ ðåñéÝ÷ïõí ôïõò ôáîéíïìéêïýò áñéè-
ìïýò ôùí âéâëßùí ðïõ õðÜñ÷ïõí åêåß.
4. ÊáôáëïãñÜöçóç-äåëôéïêáôÜëïãïò: ï äåëôéïêáôÜëïãïò (ðáñáäïóéáêÞ êáôáëï-
ãïãñÜöçóç) êáé ï çëåêôñïíéêüò êáôÜëïãïò, ðåñéÝ÷ïõí åêåßíá ôá óôïé÷åßá ôïõ âé-
âëßïõ ðïõ ìáò âïçèïýí íá ôï åíôïðßóïõìå óôá ñÜöéá ôçò âéâëéïèÞêçò: üíïìá óõã-
ãñáöÝá, ôßôëïò Ýñãïõ, çìåñïìçíßá Ýêäïóçò êáé öõóéêÜ, ôáîéíïìéêü áñéèìü.
Ïé äåëôéïêáôÜëïãïò (Þ êáñôÝëåò), üðïõ õðÜñ÷ïõí áêüìá, âñßóêïíôáé óôá ÷áñáêôç-
ñéóôéêÜ óõñôáñÜêéá. ÁõôÜ ôá óõñôáñÜêéá, óôï åîùôåñéêü ôïõò Ý÷ïõí åôéêÝôåò ðïõ
äåß÷íïõí ôé ðåñéÝ÷åé êÜèå óõñôáñÜêé. Óôï åóùôåñéêü ôïõò, ðåñéÝ÷ïõí êÜñôåò (äåë-
ôßá) ôïðïèåôçìÝíåò áëöáâçôéêÜ (Á-Ù), üðïõ áíáãñÜöïíôáé: ï ôáîéíïìéêüò áñéèìüò
ôïõ âéâëßïõ, ôï üíïìá ôïõ óõããñáöÝá, ï ôßôëïò ôïõ âéâëßïõ, ç çìåñïìçíßá Ýêäïóçò,
ôï èÝìá ôïõ.
l
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 381
ÅÍÏÔÇÔÁ 6Ç
ÊÁÔÁÃÑÁÖÇ ÔÏÕ ÕËÉÊÏÕ
ÈÅÙÑÉÁ
Áöïý óõãêåíôñþóïõìå ôï õëéêü ìáò, ôþñá ðñÝðåé ìå ðñïóï÷Þ, ïñèïëïãéóìü êáé
ìåèïäéêüôçôá íá åðéëÝîïõìå áõôÝò áêñéâþò, ôéò ðëçñïöïñßåò ðïõ ÷ñåéáæüìáóôå ãéá ôçí
åñåõíçôéêÞ åñãáóßá ìáò.
ÓõíÞèùò, ïé åñåõíçôÝò ðïõ ðáëåýïõí ìå «ôåñÜóôéï» üãêï âéâëéïãñáößáò, ÷ñçóéìï-
ðïéïýí ôéò ëåãüìåíåò: «óçìåéþóåéò» Þ «êáñôÝëåò». ÁõôÜ åßíáé áðëÜ öýëëá ÷áñôéïý, êïì-
ìÝíá óôï ìÝãåèïò åíüò öáêÝëïõ áëëçëïãñáößáò ãéá íá åßíáé åý÷ñçóôá, üðïõ êáôá-
ãñÜöïíôáé êÜðïéåò ðëçñïöïñßåò ìå óõãêåêñéìÝíï ôñüðï.
Ðéï óõãêåêñéìÝíá: ãñÜöïõìå óôï êÝíôñï áõôÞò ôçò «êáñôÝëáò» (äåëôßï), ôçí ðëç-
ñïöïñßá ðïõ ðáßñíïõìå áðü Ýíá âéâëßï, áõôïëåîåß Þ óå ðáñÜöñáóç, Þ áêüìá áíáöÝ-
ñïõìå ðåñéëçðôéêÜ, ôï ðåñéå÷üìåíï áõôïý ôïõ âéâëßïõ. ¸ðåéôá, óõíÞèùò óôçí êïñõöÞ
ôçò «êáñôÝëáò» Þ óôçí åðÜíù áñéóôåñÞ ãùíßá ôçò, ãñÜöïõìå ôá óôïé÷åßá ôïõ âéâëßïõ: ü-
íïìá óõããñáöÝá, ôßôëï Ýñãïõ, çìåñïìçíßá êáé ôüðï Ýêäïóçò, èÝìá êáé ïðùóäÞðïôå ôç
óåëßäá Þ ôéò óåëßäåò, áð’ üðïõ ðÞñáìå ôçí ðëçñïöïñßá.
¼ðùò ãßíåôáé áíôéëçðôü, áõôÞ ç äïõëåéÜ âïçèÜåé êáé óôçí êáôáãñáöÞ ôçò Âéâëéï-
ãñáößáò, ðïõ ðáñáôßèåôáé óôï ôÝëüò, ôçò åñãáóßáò ìáò.
ÌåñéêÝò öïñÝò ó’ áõôÝò ôéò «êáñôÝëåò» (äåëôßá),. áí êÜðïéá ðëçñïöïñßá ðïõ êáôá-
ãñÜöïõìå ìáò öáßíåôáé ðåñßåñãç, êáëü åßíáé íá óçìåéþíïõìå äßðëá ôçò, óå ðáñÝíèå-
óç, ôç ëáôéíéêÞ ëÝîç: Sic (Ýôóé). Ìå áõôüí ôïí ôñüðï, äçëþíïõìå üôé ãíùñßæïõìå ôçí
«ðåñéÝñãåéá» áõôÞ.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 382
¢óêçóç:
Ó÷çìáôßóôå êé åóåßò 4-5 äåëôßá, óôá ïðïßá íá áðïäåëôéþóåôå, ôï ðåñéå÷ü-

ìåíï åíüò âéâëßïõ, ìéá ÷ñÞóéìç ðëçñïöïñßá, Ýíá èÝìá Þ ü,ôé Üëëï íïìßæå-
ôå. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 305)
ÁðÜíôçóç:
Êáëü åßíáé êÜèå ìáèçôÞò/éá íá ðñïóðáèÞóåé íá êÜíåé áõôÞ ôçí åñãáóßá ìüíïò ôïõ,
áêïëïõèþíôáò ôá ðáñáäåßãìáôá ôçò óåëßäáò 304 ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ
Åìåßò åäþ, èá ðñïôåßíïõìå êÜðïéá äéêÜ ìáò äåëôßá, ðïõ óùóôü åßíáé íá ìçí áíôé-
ãñáöïýí áðü ôï/ôç ìáèçôÞ/éá.
á) ÁíôéãñáöÞ ðåñéüäïõ ðïõ åßíáé ÷ñÞóéìç ãéá ôçí åñãáóßá ìáò
Óôñáôçãïý ÌáêñõãéÜííç
Éóôïñßá
Áðïìíçìïíåýìáôá, åêä. ÌÝñìçãêá 1994, ÁèÞíá
óåë. 231
«Ï ÌðñáÀìçò ìðÞêå óôçí Ðåëïðüííçóï êáé ôçí Ýêáìå ãç ÌáäéÜì ü÷é áðü ôçí ðáë-
ëçêáñéÜ ôùí ÁñÜðçäùí, áëëÜ áðü áõôü üðïõ ëÝãù».
â) ÊáôáãñáöÞ ôçò ðåñßëçøçò ôïõ âéâëßïõ.
ÓôÜèç ÄáìéáíÜêïõ
Êïéíùíéïëïãßá/Ëáúêüò ðïëéôéóìüò
ÐáñÜäïóç Áíôáñóßáò êáé Ëáúêüò, ðïëéôéóìüò, åêä. ÐëÝèñïí,
ÁèÞíá 1995
«Óôï âéâëßï áõôü ï ÓôÜèçò ÄáìéáíÜêïò, óõãêåíôñþíåé êÜðïéåò ìåëÝôåò ðïõ åß÷áí
äçìïóéåõôåß óôá ãáëëéêÜ êáôÜ ôï äéÜóôçìá 1971-1985, ïé ïðïßåò ðåñéãñÜöïõí ôéò ðï-
ëéôéóìéêÝò êáé êïéíùíéêÝò äéáóôÜóåéò ôçò «ðáñÜäïóçò áíõðïôáãÞò êáé áíôáñóßáò», ôùí
ëáúêþí óôñùìÜôùí ôüóï óôïí áãñïôéêü üóï êáé óôïí áóôéêü ÷þñï».
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 383
ÅÍÏÔÇÔÁ 7Ç
ÅÊÔÉÌÇÓÇ ÔÏÕ ÕËÉÊÏÕ
ÈÅÙÑÉÁ
Áöïý êáôáãñÜøïõìå ôï õëéêü ìáò åßôå óôéò ðéï ðÜíù «ðáñáäïóéáêÝò êáñôÝëåò», åß-
ôå óôïí ðñïóùðéêü ìáò Ç/Õ (PC), ìáò ìÝíåé íá ôï åêôéìÞóïõìå êáé íá óõãêåíôñþóïõ-
ìå ôï áðïäåéêôéêü ìáò õëéêü.
ÃåíéêÜ ãéá ôï áðïäåéêôéêü õëéêü ðñÝðåé íá ðñïóÝ÷ïõìå ôá åîÞò: á) Ôï áðïäåéêôéêü õ-
ëéêü ðñÝðåé íá ðåñéëáìâÜíåé ôá óýã÷ñïíá åðéóôçìïíéêÜ äåäïìÝíá, â) Íá óôçñéæüìáóôå
óôéò Üìåóåò ðçãÝò êáé üôáí ÷ñçóéìïðïéïýìå ìåôáöñáóìÝíåò ðçãÝò, íá ðñïôéìïýìå ôéò Ý-
ãêõñåò êáé ôéò êáëýôåñåò ìåôáöñÜóåéò, ã) Ôï áðïäåéêôéêü õëéêü íá åßíáé áíôéêåéìåíéêü.
Åðßóçò, ãåíéêüôåñá, ðñÝðåé íá ãíùñßæïõìå êáé ôá áêïëïýèá:
1. Ôá ðáñáäåßãìáôá Ý÷ïõí äéåõêñéíéóôéêÞ áîßá êáé âïçèïýí ôïí áíáãíþóôç óôçí êá-
ôáíüçóç êÜðïéïõ èåùñçôéêïý ó÷Þìáôïò.
2. Ïé ìáñôõñßåò ôùí «áõèåíôéþí» ðñÝðåé íá åßíáé óõãêåêñéìÝíåò êáé ü÷é ãåíéêÝò êáé á-
üñéóôåò. Åðßóçò ðñÝðåé íá ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ïëïêëçñùìÝíï êåßìåíï ãéá íá ìçí áë-
ëïéþíïõìå ôï ÷áñáêôÞñá ôïõò.
3. Ðñïóï÷Þ ÷ñåéÜæåôáé åðßóçò, óôç ÷ñÞóç ôùí óôáôéóôéêþí óôïé÷åßùí, ãéáôß äåí åßìáóôå
ðÜíôïôå óå èÝóç íá ãíùñßæïõìå ôçí åãêõñüôçôá êáé ôçí áîéïðéóôßá ôïõò.
4. Ôï õëéêü ôùí åãêõêëïðáéäåéþí åßíáé ðÜíôïôå ðáñù÷çìÝíï, áöïý áðü ôç óõãêÝ-
íôñùóç ôïõ õëéêïý Ýùò êáé ôçí ÝêäïóÞ ôïõ, ðåñíïýí ôïõëÜ÷éóôïí, ðÝíôå ÷ñüíéá.
5. Ôéò ðñüóöáôåò ðëçñïöïñßåò êáé äåäïìÝíá, ìðïñïýìå íá ôéò óõëëÝîïõìå áðü «êáô’
éäßáí» åðáöÝò ìå ïñãáíéóìïýò, ðñüóùðá Þ áðü ôçí «ÔñÜðåæá ðëçñïöïñéþí» (In-
ternet) êáé ðñüóöáôá åðéóôçìïíéêÜ ðåñéïäéêÜ.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 384
1ç ¢óêçóç:
ÌåëåôÞóôå ôçí åñãáóßá «Ï ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò» êáé êáôáãñÜøôå ôéò ðá-

ëáéüôåñåò êáé ôéò óýã÷ñïíåò ðëçñïöïñßåò ðïõ ðåñéÝ÷åé. (óåëßäá ó÷ïëéêïý
âéâëßïõ 306)
ÁðÜíôçóç:
Ï È. Ìáõñüðïõëïò êáôáðéÜíåôáé ìå ôçí áðüðåéñá ïñéóìïý ôïõ ðíåõìáôéêïý áí-
èñþðïõ. ÄçëáäÞ, áó÷ïëåßôáé ì’ Ýíá ðñüâëçìá èåùñçôéêü (öéëïóïöéêü, çèéêü), ôï ï-
ðïßï äåí áðáéôåß ôç ÷ñÞóç ðëçñïöïñéþí áðü ôçí «çëåêôñïíéêÞ ÔñÜðåæá» êáé ôï äéáäß-
êôõï. Ùóôüóï, ùò óýã÷ñïíåò ðëçñïöïñßåò ìðïñïýìå íá êáôáãñÜøïõìå, ôçí áäõíáìßá
ðïõ õðÜñ÷åé óÞìåñá óôç äéåõêñßíéóç, áëëÜ êáé ôïí áêñéâÞ êáèïñéóìü ðïëëþí èåìÜ-
ôùí, Ýíá áðü ôá ïðïßá åßíáé: ï ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò êáé ïé çèéêÝò õðï÷ñåþóåéò ôïõ.
Íåüôåñï óôïé÷åßï áðïôåëåß êáé ç äéáðßóôùóÞ ôïõ, üôé óå êÜèå ðåñßðôùóç, ï ðíåõ-
ìáôéêüò Üíèñùðïò åíôïðßæåôáé óå ìéá ðåñéïñéóìÝíç óôáôéóôéêÜ ìåéïíüôçôá óå êÜèå ÷þ-
ñá, êáèþò åðßóçò, êáé ïé óôáôéóôéêïß ðßíáêåò 1-4 áðü ôï âéâëßï ôïõ Bodin, Les intellec-
tueles, óôéò óåëßäåò 13, 66-67 êáé 89-90 ôçò åëëçíéêÞò ìåôÜöñáóçò.
Ùò ðáëáéüôåñá óôïé÷åßá ðñÝðåé íá èåùñçèïýí ïé áíáöïñÝò óôïõò ïñéóìïýò ôïõ
ðíåõìáôéêïý áíèñþðïõ ðïõ äßíïíôáé áðü ôá êëáóéêÜ ëåîéêÜ: Oxford English Dictionary,
Vocabulaire philosophique du Lalande, ôï Ëåîéêü ôçò ÃáëëéêÞò Áêáäçìßáò (åêä. 1935).
ÁíôéèÝôùò, ïé ïñéóìïß ôùí ðéï ðñïóöÜôùí ÷ñïíéêÜ, ëåîéêþí áðïäåéêíýïõí ôçí ðëÞ-
ñç óýã÷õóç ôçò óõãêåêñéìÝíçò Ýííïéáò êáé ôïõ óõãêåêñéìÝíïõ êïéíùíéêïý ðñïóäéï-
ñéóìïý.
2ç ¢óêçóç:
ÁíáöÝñåôå ðÝíôå Üìåóåò/áñ÷éêÝò êáé ðÝíôå Ýììåóåò/äåõôåñïãåíåßò ðçãÝò

êáé óõæçôÞóôå ôïõò êéíäýíïõò ðïõ äéáôñÝ÷åé ï ÷ñÞóôçò ôùí Ýììåóùí ðç-
ãþí. Óõìâïõëåõôåßôå êáôÜ ðñþôï ëüãï ôá ó÷ïëéêÜ óáò âéâëßá. (óåëßäá ó÷ï-
ëéêïý âéâëßïõ 307)
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 385
ÁðÜíôçóç:
Ïé Üìåóåò ðçãÝò åßíáé ïé áêüëïõèåò:
1) ÂÜê÷áé, Åõñéðßäïõ, LIPSIAE: IN AEDIBUS B.G. TEUBNERI
2) ¢ëêóôéò, Åõñéðßäïõ, LIPSIAE: IN AEDIBUS B.G. TEUBNERI
3) Èïõêõäßäïõ, Éóôïñéþí ÁÉ.3, OXFORD CLASSICAL TEXTS
4) Ôßôïò Ðáôñßêéïò, ÐïéÞìáôá, É 1948-1954, åêä. ÈåìÝëéï, ÁèÞíá.
5) Ãéþñãïò ÓåöÝñçò, ÐïéÞìáôá, åêä. ºêáñïò, ÁèÞíá.
Ïé Ýììåóåò ðçãÝò åßíáé:
1) Ãéá ôá ðñþôá äýï ðáñáäåßãìáôá ôïõ Åõñéðßäç, ùò Ýììåóç ðçãÞ ìðïñïýìå íá ÷ñç-
óéìïðïéÞóïõìå ôï Ýñãï: Albin Lesky, Éóôïñßá ôçò Áñ÷áßáò ÅëëçíéêÞò Ëïãïôå÷íßáò,
Åêäüóåéò Êõñéáêßäç, Èåóóáëïíßêç 1990.
2) Ãéá ôï ôñßôï ðáñÜäåéãìá, ùò Ýììåóç ðçãÞ äßíïõìå ôï âéâëßï: Éóôïñßá ôçò Áñ÷áßáò
ÅëëÜäáò, J.B. Bury and R. Meigs, åêäüóåéò Êáñäáìßôóá, ôüìïò Á’, Â’, ÁèÞíá 1998.
3) Ãéá ôï ôÝôáñôï ðáñÜäåéãìá, ùò Ýììåóç ðçãÞ äßíïõìå ôç ìåëÝôç: Óüíéáò Éëßíóêáãéá,
Ç ìïßñá ìéáò ãåíéÜò, åêäüóåéò ÊÝäñïò, ÁèÞíá 1986.
4) Ãéá ôï ðÝìðôï ðáñÜäåéãìá, ùò Ýììåóç ðçãÞ äßíïõìå ôï Ýñãï: ÍÜóïõ ÂáãåíÜ, Ï
ðïéçôÞò êáé ï ÷ïñåõôÞò, åêäüóåéò ÊÝäñïò, ÁèÞíá 1991.
Ï êßíäõíïò ôçò ÷ñçóéìïðïßçóçò ôùí Ýììåóùí ðçãþí åßíáé ïñáôüò. Óôçí Ýììåóç
ðçãÞ, õðÜñ÷åé ðÜíôïôå ôï ó÷üëéï, ç êñéôéêÞ êáé ï õðïêåéìåíéóìüò ôïõ óõããñáöÝá. Äç-
ëáäÞ, áðü ôï ÍÜóï ÂáãåíÜ Þ ôç Óüíéá Éëßíóêáãéá èá Ý÷ïõìå ìßá óõìâïëÞ óôç ìåëÝôç
ôçò ðïßçóçò ôïõ ÓåöÝñç êáé ôïõ Ðáôñßêéïõ áíôßóôïé÷á, áëëÜ èá Ý÷ïõìå êáé ôçí ïðôéêÞ
ôïõ óõããñáöÝá.
3ç ¢óêçóç:
ÐñïóðáèÞóôå íá åðéóçìÜíåôå óôï âéâëßï ôçò Éóôïñßáò ôçò Ã’ Ëõêåßïõ áðï-

äåéêôéêü õëéêü áðü ðçãÝò ôï ïðïßï èá ìðïñïýóå íá èåùñçèåß õðïêåéìåíé-
êü. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 307)
ÁðÜíôçóç:
Áðü ìßá öõëëïìÝôñçóç ôïõ âéâëßïõ ôçò Éóôïñßáò óôá÷õïëïãÞóáìå ôá ðéï êÜôù ðá-
ñáäåßãìáôá áðïäåéêôéêïý õëéêïý ðïõ èá ìðïñïýóáí íá öáíïýí õðïêåéìåíéêÜ:
á) Óôç óåëßäá 9 ôïõ êåöáëáßïõ Ê’, ç ðåñéãñáöÞ ôïõ Ãåùñãßïõ Äñïóßíç ãéá ôç æùÞ ôùí
áãñïôþí óôá ôóéöëßêéá, ðïõ äçìïóéåýôçêå óôï ðåñéïäéêü Åóôßá ôï 1882.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 386
â) óôç óåëßäá 12 ôïõ ßäéïõ êåöáëáßïõ, ïé ôáîéäéùôéêÝò åíôõðþóåéò ôïõ Å. Áìðïý ãéá ôçí
ÁèÞíá ôïõ 1850.
ã) óôç óåëßäá 209 ôïõ ßäéïõ êåöáëáßïõ, ç õðïêåéìåíéêÞ Üðïøç ôïõ Âßêôùñá ÄïõóìÜ-
íç ãéá ôï êßíçìá ôïõ 1909.
Åñþôçóç:
Äþóôå ôá óõíþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí (ïé ëÝîåéò ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôçí
åñãáóßá, óôï ôÝëïò ôïõ êåöáëáßïõ, «ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò»): óõíáéñþ, å-
ëáýíù, ðñïóéäéÜæïõóá, åêëáÀêåõóç.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá ôùí ëÝîåùí åßíáé:
óõíáéñþ = óõã÷ùíåýù
åëáýíù = ùèïýìáé, õðïêéíïýìáé
ðñïóéäéÜæïõóá = áñìüæïõóá, ÷áñáêôçñßæïõóá
åêëáÀêåõóç = áðëïýóôåõóç, áðëïðïßçóç.
v
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 387
ÅÍÏÔÇÔÁ 8Ç
ÄÉÁÑÈÑÙÓÇ ÊÁÉ ÓÕÃÃÑÁÖÇ ÔÇÓ

ÅÑÃÁÓÉÁÓ
ÈÅÙÑÉÁ
Áöïý åêôéìÞóïõìå ôï õëéêü ìáò öèÜíïõìå óôçí ðéï äýóêïëç öÜóç ôçò åñãáóßáò:
ôç äéÜñèñùóç êáé ôç óõããñáöÞ. Êáëü åßíáé, íá ïñãáíþóïõìå Ýíá äéÜãñáììá ìå âÜóç
ôï ïðïßï, èá äïõëÝøïõìå ôéò ðëçñïöïñßåò, ôá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá, ôéò åðéóôçìïíéêÝò á-
ðüøåéò, ôéò áðüøåéò ôùí ðçãþí êáé ãåíéêÜ, üëï ôï áðïäåéêôéêü õëéêü, ôï ïðïßï óõëëÝ-
îáìå.
Áöïý åêôåëÝóïõìå êáé áõôÞí ôçí åñãáóßá, ðñï÷ùñïýìå óôç óõããñáöÞ ôçò åñãá-
óßáò ðïõ áðáéôåß ðíåõìáôéêÞ äéáýãåéá, êüðï, «âáóáíéóìü» ôùí óêÝøåþí ìáò, áðïöõãÞ
ôçò âéáóýíçò êáé ôçò ðñï÷åéñüôçôáò, áëëçëïõ÷ßá ìåôáîý ôùí éäåþí ìáò êáé åíüôçôá.
i
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 388
1ç ¢óêçóç:
ÌåëåôÞóôå êáé ó÷ïëéÜóôå ôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß: (óåëßäá ó÷ïëéêïý âé-

âëßïõ 307)
ÁðÜíôçóç:
Ï Á÷. Áíèåìßäçò óõíïøßæåé ôá âáóéêÜ ÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò äéÜñèñùóçò. «ÄéÜñèñù-
óç» ãé’ áõôüí óçìáßíåé, ç áñ÷éôåêôïíéêÞ ðáñïõóßáóç ôçò åñãáóßáò. ÄçëáäÞ, ç èåìåëéá-
êÞ, óôáäéáêÞ åðåîåñãáóßá ôïõ õëéêïý êáé ç ôåëéêÞ êáôÜëçîç óå óõìðåñÜóìáôá.
ÂÝâáéá, ðáñáäÝ÷åôáé ï Á÷. Áíèåìßäçò, ï óõããñáöÝáò åßíáé êÜèå óôéãìÞ Ýôïéìïò, íá
áëëÜîåé ôüóï ôç äéÜñèñùóç ôçò åñãáóßáò ôïõ, üóï êáé ôïí ôßôëï ôçò. Ãéáôß êÜôé ôÝôïéï, å-
îáñôÜôáé áðü ôçí ðïñåßá, ðïõ èá ëÜâåé ç óõããñáöéêÞ ðñïóðÜèåéá.
ÏõóéáóôéêÜ, ëÝåé ï Á÷. Áíèåìßäçò, ôï õëéêü ðïõ óõãêåíôñþóáìå êáé âñßóêåôáé
óêüñðéï óå óçìåéþóåéò, äåëôßá, ôåìÜ÷éá ÷áñôéïý ê.ô.ë., ôáîéíïìåßôáé êáé ìðáßíåé óå ìéá
óåéñÜ. Áõôü ðåôõ÷áßíåé ç «äéÜñèñùóç» ôçò åñãáóßáò.
2ç ¢óêçóç:
ÁíáæçôÞóôå óôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß ôéò áñåôÝò åíüò êáëïý óõããñáöÝá-
åñåõíçôÞ. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 308)
ÁðÜíôçóç:
Óôï åîåôáæüìåíï êåßìåíï, ï Á÷. Áíèåìßäçò ìáò äßíåé Ýíáí «êáôÜëïãï» áðü ôéò áñå-
ôÝò ðïõ ðñÝðåé íá Ý÷åé Ýíáò êáëüò óõããñáöÝáò-åñåõíçôÞò. ÁõôÝò åßíáé: á) åðßìïíç êáé
óõíå÷Þò ðñïóðÜèåéá ãéá íá õðïôÜîåé ôï õëéêü ôïõ êáé ãéá íá ôï åîåôÜóåé áðü êÜèå
ðëåõñÜ, â) óùóôÞ äéáôýðùóç óêÝøåùí, Ýðåéôá áðü Ýëåã÷ï êáé «âÜóáíï» ôïõ íïõ, ã)
ðñïóÞëùóç óôï êáèÞêïí íá âñßóêåé êáé íá ðáñïõóéÜæåé ôçí áëÞèåéá.
ÅðéìÝñïõò áñåôÝò ôïõ êåéìÝíïõ ôïõ, ðñÝðåé íá åßíáé ïé áêüëïõèåò: áëëçëïõ÷ßá ôïõ
êåéìÝíïõ, ïìïéïìÝñåéá, Ýíôéìç êáé ëåðôÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôïõò Üëëïõò, óáöÞíåéá åí-
íïéþí.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 389
ÅÍÏÔÇÔÁ 9Ç
ÔÉÔËÏÓ - ÐÅÑÉËÇØÇ
Ãéá íá ïëïêëçñùèåß ç åñåõíçôéêÞ åñãáóßá ðñÝðåé íá äïèåß ï ôßôëïò. Ï ôßôëïò, üðùò
åßðáìå êáé ðñïçãïõìÝíùò äïõëåýåôáé ìáæß ìå ôï áðïäåéêôéêü õëéêü. Áðü ôçí óôéãìÞ, ü-
ìùò, ðïõ ç åñãáóßá Ý÷åé ïëïêëçñùèåß, ï ôßôëïò ðñÝðåé íá åßíáé êáßñéïò, ëéôüò êáé åë-
êõóôéêüò ãéá íá èÝëîåé ôïí êïñåóìÝíï áíáãíþóôç.
Óôéò ìåãÜëåò -óå Ýêôáóç- åñãáóßåò óõíçèßæåôáé íá ðáñáôßèåôáé óôï ôÝëïò ìßá ðåñß-
ëçøç (Summary, Resume), üðïõ áíáãñÜöåôáé ï óêïðüò, ôï ðåñéå÷üìåíï, ôá áðïôåëÝ-
óìáôá/óõìðåñÜóìáôá ôçò åñãáóßáò, ãéá íá ìðïñåß ãñÞãïñá, ï áíáãíþóôçò íá åëÝãîåé
êáôÜ ðüóï ôïí áöïñÜ ìßá ôÝôïéá åñãáóßá.
t
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 390
1ç ¢óêçóç:
Ìå âÜóç ôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß ðñïóäéïñßóôå êáé óõæçôÞóôå ôá ãíùñß-

óìáôá åíüò ëåéôïõñãéêïý ôßôëïõ åßôå áõôüò áíáöÝñåôáé óå ìßá åðéóôçìïíéêÞ
åñãáóßá åßôå áöïñÜ ïðïéïäÞðïôå Üëëï åßäïò ãñáðôïý êåéìÝíïõ. (óåëßäá
ÁðÜíôçóç:
Ç ëåéôïõñãéêüôçôá ôïõ ôßôëïõ ìßáò åðéóôçìïíéêÞò åñãáóßáò Þ åíüò ïðïéïõäÞðïôå Üë-
ëïõ ãñáðôïý êåéìÝíïõ, ôáõôßæåôáé ìå ôá óõíáéóèÞìáôá, ôá ïðïßá èá êëçèåß íá ðñïêá-
ëÝóåé óôïí áíáãíþóôç. Óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ, ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü ìßá Ýêñçîç ôçò
åêäïôéêÞò ðñïóðÜèåéáò óõìâáôéêþí Þ çëåêôñïíéêþí åíôýðùí êáé áðü ìßá åðáíÜóôáóç
óôçí ðëçñïöüñçóç, ï áíáãíþóôçò åßíáé êïñåóìÝíïò. ¢ñá, ï ôßôëïò èá ðñÝðåé íá Ý÷åé
üëá åêåßíá ôá óôïé÷åßá, ðïõ èá èÝëîïõí ôïí áíáãíþóôç ãéá íá äéáâÜóåé ïëüêëçñï ôï
êåßìåíï. ÄçëáäÞ, ðñùôïôõðßá, ÷éïýìïñ, åõêñßíåéá, ëéôüôçôá êáé óõíïðôéêüôçôá.
Ìßá êáéíïýñãéá ðáñÜìåôñïò ðïõ åðçñåÜæåé ôç ìïñöÞ ôïõ ôßôëïõ ìéáò åñåõíçôéêÞò
åñãáóßáò åßíáé ç áíÜãêç ìç÷áíïãñáöéêÞò ôáîéíüìçóçò. Ïðüôå ï óõããñáöÝáò êáëåßôáé
íá ôïðïèåôÞóåé óôïí ôßôëï ôïõ, åêåßíá ôá óôïé÷åßá (ëÝîåéò - êëåéäéÜ), ðïõ èá äåß÷íïõí
êáèáñÜ ôï ðåñéå÷üìåíï ôïõ êåéìÝíïõ (Üñèñï, åñãáóßá ê.ï.ê.).
2ç ¢óêçóç:
Áðü Ýíá åðéóôçìïíéêü ðåñéïäéêü óõæçôÞóôå êáé ó÷ïëéÜóôå ôïõò ôßôëïõò ôùí
åñãáóéþí, êõñßùò êáôÜ ðüóïí åßíáé åëêõóôéêïß Þ ôõðéêïß. (óåëßäá ó÷ïëé-
êïý âéâëßïõ 310)
ÁðÜíôçóç:
Áðü ôï ðåñéïäéêü «Äåëôßï (ôåý÷ïò Ã´, Ä)» áíôëÞóáìå ôïõò ðáñáêÜôù ôßôëïõò:
á) ÃéÜííç ÓáêêÜ, ç ÁñáâéêÞ ÐïëéôéêÞ ôçò ÅëëÜäáò.
â) ÓôÜèç Öáêéüëá, Ç ÌåãÜëç Áëâáíßá êáé ôï ÌåãÜëï Êüóïâï.
ã) Ó. Ðáðáóïõëéþôç, Ðñïâëçìáôéóìïß êáé áíôéöÜóåéò óôï ðïëõðïëéôéóìéêÜ ÂáëêÜíéá.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 391
Ó÷ïëéÜæïíôáò ôïõò ôßôëïõò áõôþí ôùí Üñèñùí ðñÝðåé íá óçìåéþóïõìå êáé ôá åîÞò:
Ôá åðéóôçìïíéêÜ ðåñéïäéêÜ óôçí ÅëëÜäá, Ý÷ïõí óõãêåêñéìÝíï áíáãíùóôéêü êïéíü êáé
áðåõèýíïíôáé óå áíèñþðïõò, ðïõ ï ðñïâëçìáôéóìüò ôïõò, ôáõôßæåôáé (ùò ðñïò ôï åí-
äéáöÝñïí) ìå ôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ ãñÜöïíôïò.
ÓõãêåêñéìÝíá, ãéá ôïõò ôßôëïõò ôùí ôñéþí Üñèñùí, ìðïñïýìå íá ‘ðïýìå üôé åßíáé ôõ-
ðéêïß êáé ðñáãìáôåýïíôáé èÝìáôá ðïëéôéêÞò êáé êïéíùíéêÞò óõìðåñéöïñÜò óôïí åõñý-
ôåñï ìåóïãåéáêü êáé âáëêáíéêü ÷þñï.
3ç ¢óêçóç:
á) ÓõæçôÞóôå ôéò áñåôÝò ìéáò ðåñßëçøçò.

â) ÓõíôÜîôå ìéá ðåñßëçøç ôçò åñãáóßáò «Ï ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò: áðü-
ðåéñá ïñéóìïý êáé êïéíùíéêïý ðñïóäéïñéóìïý ôïõ» (Âë. êáé ôç ó÷åôéêÞ
åíüôçôá ãéá ôçí ðåñßëçøç óôï âéâëßï «¸êöñáóç-¸êèåóç ãéá ôï Ëýêåéï»
ô. Â’). Ôïí áñéèìü ôùí ëÝîåùí èá ôïí ðñïóäéïñßóåôå åóåßò, Ý÷ïíôáò õ-
ðüøç üôé ìéá ðåñßëçøç äåí ðñÝðåé íá Ý÷åé ôßðïôå ðåñéôôü, üðùò äåí ðñÝ-
ðåé íá ðáñáëåßðåé ôßðïôå áíáãêáßï, ãéá íá åßíáé áðïôåëåóìáôéêÞ êáé íá
áíôáðïêñßíåôáé óôïí åðéêïéíùíéáêü ôçò ñüëï.
ÁðÜíôçóç:
á) Ìßá ðåñßëçøç ðñÝðåé íá åßíáé åõóýíïðôç, åõðñüóéôç, ëéôÞ êáé ðåñéåêôéêÞ. ÐñÝðåé ìå
åõêñßíåéá, óáöÞíåéá êáé ðñïóï÷Þ íá óõíïøßæåé ôéò ãåíéêÝò ãñáììÝò ôçò åñåõíçôé-
êÞò åñãáóßáò. Äåí ðñÝðåé íá ðáñáëåßðåé ôßðïôå áðü ôç âáóéêÞ óõëëïãéóôéêÞ ðïñåßá
ôïõ óõããñáöÝá êáé äåí ðñÝðåé íá ó÷ïëéÜæåé ôï êåßìåíï, ðïõ êáëåßôáé íá óõíïøßóåé.
Ìßá ïñèÞ ðåñßëçøç èá äþóåé ôï äéêáßùìá óôïí áíáãíþóôç íá áíáôñÝîåé åêåß, ãéá
íá åëÝãîåé êáôÜ ðüóï ôïí åíäéáöÝñåé íá äéáâÜóåé ôçí åñãáóßá. ¢ñá, ç ðåñßëçøç
èá ðñÝðåé íá äßíåé ìå óõíôïìßá, ôï óêïðü , ôá óõìðåñÜóìáôá êáé ôï ðåñéå÷üìåíï
ôçò åñãáóßáò.
â) Ðåñßëçøç.
Óôç óýã÷ñïíç åðï÷Þ ðáñáìÝíïõí áäéåõêñßíéóôá ðïëëÜ æçôÞìáôá. Ç ìç äéåõêñßíç-
óç ôïõ ôé åßíáé «ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò», ïöåßëåôáé óôç öýóç ôçò áíèñþðéíçò õðü-
óôáóçò, óôç ëåéôïõñãßá, äçëáäÞ, ôïõ áíèñþðïõ ùò ëïãéêïý üíôïò, êáèþò êáé «óôï
ëáíèáóìÝíï óõó÷åôéóìü» ôçò Ýííïéáò ôïõ ðíåõìáôéêïý áíèñþðïõ ìå ôç äéÜèåóç
ðïõ äåß÷íåé ãéá ðíåõìáôéêÜ èÝìáôá êáé äéáíïçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò.
ÄéáíïçôéêÝò äñáóôçñéüôçôåò áíáãíùñßæïíôáé óôéò áêüëïõèåò êáôçãïñßåò áíèñþ-
ðùí: åðéóôÞìïíåò, ðôõ÷éïý÷ïõò áíþôáôùí êáé áíþôåñùí ó÷ïëþí, êáëëéôÝ÷íåò, ëï-
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 392
ãïôÝ÷íåò, êñéôéêïýò, óõíôåëåóôÝò èåÜôñïõ ê.Ü., äçìïóéïãñÜöïõò êëçñéêïýò, ðïëéôé-

êïýò, öéëïóïöïýíôåò.
Áí êáé ç êáôçãïñéïðïßçóç åßíáé ðåñéïñéóôéêÞ, õðÜñ÷åé êÜðïéï «åßäïò óõíùìïóßáò»
êáé êÜðïéï åßäïò êïéíùíéêÞò áíáöïñÜò ãéá íá áðïäßäåôáé ç éäéüôçôá ôïõ ðíåõìáôé-
êïý áíèñþ0ïõ, ó’ áõôÝò ôéò êáôçãïñßåò ðïõ áðïôåëïýí óáöÝóôáôá-óôáôéóôéêÜ-ìåéï-
íüôçôá. Ï ðíåõìáôéêüò, üìùò, Üíèñùðïò åðùìßæåôáé êÜðïéåò õðï÷ñåþóåéò: ðñÝðåé
íá óõíáéóèÜíåôáé ôï ñüëï ôïõ, ðñÝðåé íá õðçñåôåß ôï óõãêåêñéìÝíï ðëáßóéï ôçò êïé-
íùíéêÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò ôïõ èÝóçò, ðñÝðåé íá áíáæçôÜ ôçí áëÞèåéá, íá öùôßæåé ôïí
êïéíùíéêü ðåñßãõñï êáé íá áíáëáìâÜíåé åíåñãçôéêïýò ñüëïõò.
Ãéá íá ìçí êáôáóôåß ìåéïíüôçôá ï ÷þñïò ôùí ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí ðñÝðåé íá äé-
åõñõíèåß ç ðáéäåßá. ÅðéðëÝïí, ãéá íá áðïôñáðåß ç ðáñÜëïãç ÷ñÞóç ôùí åðéôåýîåùí
ôçò áíèñþðéíçò ëïãéêÞò êáé íá ðñïùèçèåß ç áôïìéêÞ êáé óõëëïãéêÞ æùÞ, åßíáé á-
ðáñáßôçôç ç óôñÜôåõóç ôùí ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí.
gh
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 393
ÐÁÑÁÐÏÌÐÅÓ
ÊÁÉ (ÕÐÏ)ÓÇÌÅÉÙÓÅÉÓ
ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁ-ÐÉÍÁÊÅÓ
ÊÁÉ Ó×ÅÄÉÁÃÑÁÌÌÁÔÁ
á) ÐáñáðïìðÝò: åßíáé ïé óçìåéþóåéò ðïõ áðïäßäïõí ôéò óêÝøåéò ôñßôùí. ÁõôÝò ôïðï-
èåôïýíôáé ìå ôñåéò ôñüðïõò, áëëÜ ü÷é ìåéêôÜ.
i) óôï ôÝëïò ôçò óåëßäáò (õðïóÝëéäåò), ii) óôï ôÝëïò êÜèå êåöáëáßïõ, iii) óôï ôÝëïò
ôçò åñãáóßáò.
â) (Õðï)óçìåéþóåéò: åßíáé ïé óçìåéþóåéò ðïõ áðïäßäïõí ôç óêÝøç êáé ôéò áðüøåéò
ôïõ óõããñáöÝá. Êáé áõôÝò ôïðïèåôïýíôáé, üðùò ïé ðáñáðïìðÝò.
ã) Ç êáôáãñáöÞ ðáñáðïìðþí êáé (õðï)óçìåéþóåùí ãßíåôáé ìå êáèïñéóìÝíï ôñüðï,
þóôå ï áíáãíþóôçò íá Ý÷åé ðñüóâáóç óôçí ðçãÞ ìå ôç ìåãáëýôåñç åõêïëßá.
1. ¼ôáí ç ðáñáðïìðÞ ãßíåôáé óå åñãáóßá ðïõ äçìïóéåýåôáé óå ðåñéïäéêü ôá óôïé÷åßá
äßíïíôáé ùò åîÞò:
• ôï üíïìá, ôï ðáôñþíõìï, ôï åðþíõìï ôïõ óõããñáöÝá (êüììá)
• ï ôßôëïò ôçò åñãáóßáò (êüììá)
• ôá óôïé÷åßá ôçò Ýêäïóçò (üíïìá ðåñéïäéêïý, áñéèìüò ôüìïõ, ÷ñïíïëïãßá) (êüììá).
• ïé óåëßäåò
2. ¼ôáí ç ðçãÞ åßíáé âéâëßï ç ðáñáðïìðÞ Ý÷åé ôçí åîÞò ìïñöÞ:
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 394
• ôï üíïìá, ôï ðáôñþíõìï, ôï åðþíõìï ôïõ óõããñáöÝá (êüììá)

• ï ôßôëïò ôçò åñãáóßáò (êüììá)
• ôá óôïé÷åßá ôçò Ýêäïóçò (üíïìá ðåñéïäéêïý, áñéèìüò ôüìïõ, ÷ñïíïëïãßá) (êüììá).
• ïé óåëßäåò
3. Ôåëåõôáßá, ðïëëïß óõããñáöåßò åíóùìáôþíïõí ôçí ðáñáðïìðÞ óôï ëüãï ôïõò ùò å-
îÞò: ÌÝóá óå ðáñÝíèåóç ãñÜöïõí ôï üíïìá ôïõ óõããñáöÝá, ôç ÷ñïíïëïãßá Ýêäï-
óçò êáé ôïí áñéèìü ôçò óåëßäáò.
ä) Âéâëéïãñáößá: ïíïìÜæåôáé ï âéâëéïãñáöéêüò êáôÜëïãïò ðïõ êáôá÷ùñßæåé êÜèå
óõããñáöÝáò óôï ôÝëïò ôçò åñãáóßáò ôïõ. Ôá óôïé÷åßá óôç âéâëéïãñáößá ðáñáôßèåíôáé
ùò åîÞò:
• Åðþíõìï óõããñáöÝá (êüììá).
• Áñ÷éêÜ ìéêñþí ïíïìÜôùí (êüììá)
• Ôßôëïò Ýñãïõ (ôåëåßá)
• ¸ôïò Ýêäïóçò (ôåëåßá)
• Áñéèìüò Ýêäïóçò, åöüóïí äåí åßíáé ç ðñþôç Ýêäïóç (ôåëåßá)
• Åêäïôéêüò ïßêïò (êüììá)
• Ôüðïò Ýêäïóçò (êüììá)
• Ïé óåëßäåò
Ç êáôá÷þñéóç ôçò âéâëéïãñáößáò áöïñÜ áõóôçñÜ ôá âéâëßá, ðïõ Ý÷ïõìå ÷ñçóéìï-
ðïéÞóåé óôçí åñãáóßá. ÌåñéêÝò öïñÝò ãéá óõíôïìßá óôéò ðáñáðïìðÝò ÷ñçóéìïðïé-
ïýìå ôá ðéï êÜôù óýìâïëá: óôï ßäéï (üôáí ðáñáðÝìðïõìå óå âéâëßï, ðïõ Þäç ìíç-
ìïíåýóáìå ðñéí), üðùò ðáñáðÜíù (ü.ð.), ÷.÷. (÷ùñßò ÷ñïíïëïãßá: ãéá âéâëßï ðïõ
äåí Ý÷åé Ýôïò Ýêäïóçò).
å) Óôçí åñãáóßá ìáò ìðïñïýìå íá åðéóõíÜøïõìå ðßíáêåò, ÷Üñôåò, ãñáöéêÝò ðáñá-
óôÜóåéò, ðñïêåéìÝíïõ íá êÜíïõìå ðéï êáôáíïçôÝò ôéò óêÝøåéò êáé ôéò áðüøåéò ìáò.
1ç ¢óêçóç:
Ó÷ïëéÜóôå ôéò ðáñáðïìðÝò êáé ôç âéâëéïãñáößá ôçò åñãáóßáò «Ï ðíåõìáôé-

êüò Üíèñùðïò». ÁíáæçôÞóôå áêüìç åñãáóßåò ìå êÜèå åßäïõò ðáñáðïìðÝò
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 395
êáé ó÷ïëéÜóôå êáôÜ ðüóï åöáñìüæïíôáé ó’ áõôÝò üóá Ý÷åôå ìÜèåé ó÷åôéêÜ ìå
ôïí ôñüðï êáôá÷þñéóçò ìéáò ðáñáðïìðÞò. (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 312)
ÁðÜíôçóç:
Ïé ðáñáðïìðÝò ôçò åñåõíçôéêÞò åñãáóßáò: «ï ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò [...]» åßíáé å-
öôÜ. Áðü áõôÝò ïé ôÝóóåñåéò åßíáé åíóùìáôùìÝíåò óôï êåßìåíï ôïõ óõããñáöÝá, áëëÜ
ðáñáèÝôïõí ìüíï ôçí çìåñïìçíßá Ýêäïóçò ôùí ëåîéêþí. ÁíôéèÝôùò ïé ôñåéò õðïóÝëé-
äåò ðáñáðïìðÝò, åìöáíßæïíôáé ìå ôç ìïñöÞ ðïõ äéäá÷ôÞêáìå: åðþíõìï óõããñáöÝá,
ôßôëïò, åêäïôéêüò ïßêïò, ÷ñïíïëïãßá êáé ôüðïò Ýêäïóçò, óåëßäåò.
Óå Üëëåò åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò, ãåíéêÜ áêïëïõèåßôáé ôï ãíùóôü ìïôßâï ðáñÜèåóçò
óôïé÷åßùí ôçò ðçãÞò. ÓõíÞèùò åßíáé õðïóÝëéäåò ãéá íá äéåõêïëýíïõí ôïí áíáãíþóôç
êáé åðßóçò, ðïëý óõíçèéóìÝíá åßíáé ôá óýìâïëá ðïõ ðáñáðÝìðïõí óå Þäç ìíçìïíåõ-
ìÝíç ðçãÞ: «óôï ßäéï, üðùò ðáñáðÜíù (ü.ð.),
ÅðéðëÝïí, ïé ðáñáðïìðÝò öÝñïõí áñéèìïýò-åêèÝôåò, ðïõ ðáñáðÝìðïõí óôï êÜôù
ìÝñïò ôçò óåëßäáò.
2ç ¢óêçóç:
ÌåëåôÞóôå êáé óõãêñßíåôå ôïí ðßíáêá ÉÉ (ÊáôáíïìÞ 300 ìáèçôþí êáôÜ âáè-
ìßäá êïéíùíéêÞò ôÜîçò) ìå ôéò áíôßóôïé÷åò ãñáöéêÝò ðáñáóôÜóåéò (áêéäù-
ôü äéÜãñáììá êáé êõêëéêü ôïìÝá) ùò ðñïò ôá ìÝóá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí êáé
ùò ðñïò ôçí áðïôåëåóìáôéêüôçôÜ ôïõò. Ìðïñåßôå ë.÷. íá ðåßôå ðïéï áðü ôá
ôñßá óôïé÷åßá (ï ðßíáêáò, ôï áêéäùôü äéÜãñáììá, ï êõêëéêüò ôïìÝáò) åßíáé
ðåñéóóüôåñï åêöñáóôéêü/åëêõóôéêü./åõêïëïíüçôï/óýíôïìï/áðïôåëåóìáôé-
êü; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 313)
ÁðÜíôçóç:
Ï ðåñéóóüôåñï åêöñáóôéêüò, åëêõóôéêüò áëëÜ êáé åõêïëïíüçôïò -êáé ãé’ áõôü ðéï
áðïôåëåóìáôéêüò- ôñüðïò åßíáé ôï êõêëéêü äéÜãñáììá. Áðïäßäåé ìå åõêïëßá êáé ÷Üñç
ôçí êïéíùíéêÞ äéáóôñùìÜôùóç ôùí ìáèçôþí. Ðñïò áõôÞ ôçí êáôåýèõíóç âïçèÜåé êáé
ï Ýíôïíïò ÷ñùìáôéóìüò óôï êÜèå ôìÞìá ôïõ êõêëéêïý äéáãñÜììáôïò.
Ãåíéêüôåñá, ðéóôåýïõìå üôé ïé äýï ãñáöéêÝò ðáñáóôÜóåéò ïðôéêïðïéïýí ôïí ðßíáêá,
ðïõ ðáñáèÝôåé âÝâáéá ôá óôïé÷åßá, áëëÜ äõóêïëåýåé ôï ìç åéäéêü áíáãíþóôç. Áíôßèåôá,
ïé äýï ãñáöéêÝò ðáñáóôÜóåéò äéåõêïëýíïõí ôïí áíáãíþóôç, åíéó÷ýïõí ôçí åðåîçãç-
ìáôéêÞ äéÜèåóç ôïõ óõããñáöÝá êáé óõìâÜëëïõí ôçí åêëáßêåõóç ôùí óôáôéóôéêþí óôïé-
÷åßùí.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 396
ÊÁÔÁ×ÙÑÉÓÇ ÂÉÂËÉÏÃÑÁÖÉÁÓ
- ÅÐÉËÏÃÉÊÁ
ÈÅÙÑÉÁ
Ç êáôá÷þñéóç ôùí ðçãþí óôï ôÝëïò ôçò åñãáóßáò ìðïñåß íá ãßíåé ìå äéÜöïñïõò
ôñüðïõò. ÓõíÞèùò ðñïêñßíåôáé ç áëöáâçôéêÞ óåéñÜ. ¼ôáí õðÜñ÷åé îåíüãëùóóç âé-
âëéïãñáößá, óõíÞèùò êáôá÷ùñßæïõìå ôéò ðçãÝò óå äýï ïìÜäåò: ìßá åëëçíéêÞ êáé ìßá
îåíüãëùóóç. Êáé ó’ áõôÞ ôçí ðåñßðôùóç áêïëïõèåßôáé ç áëöáâçôéêÞ óåéñÜ.
ÊáôÜ ôçí êáôá÷þñéóç ôçò âéâëéïãñáößáò ðñïóÝ÷ïõìå êÜðïéá éäéáßôåñá óôïé÷åßá, ü-
ðùò: ôçí ðëçñüôçôá ôùí óôïé÷åßùí Ýêäïóçò êáé óõããñáöÞò åíüò âéâëßïõ, ôç óõ÷íÞ ðá-
ñïõóßá åíüò óõããñáöÝá, ôç óõããñáöÞ åíüò óõëëïãéêïý Ýñãïõ ê.á. (ãéá ðåñéóóüôåñåò
ëåðôïìÝñåéåò âë. ó÷ïëéêü âéâëßï óåë. 314-315).
ÔÝëïò, ãéá íá öèÜóïõìå óôï åðéèõìçôü áðïôÝëåóìá ðñÝðåé íá ðáëÝøïõìå ìå ôï õ-
ëéêü ìáò êáé íá «óõëëÜâïõìå âáèéÜ» ôï ðñüâëçìá ðïõ ìáò áðáó÷ïëåß Þ ôï èÝìá ðïõ
ðñáãìáôåõüìáóôå. Åßíáé ìßá ðáñÜìåôñïò ðïõ ðÜíôïôå ðñÝðåé íá Ý÷ïõìå êáôÜ íïõ, ü-
ôáí êáôáðéáíüìáóôå ìå ôéò åñåõíçôéêÝò åñãáóßåò.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 397
¢óêçóç:
Ôï êåßìåíï ðïõ áêïëïõèåß åßíáé ðáñìÝíï áðü ôï âéâëßï ôïõ ÃéÜííç Áðïóôï-
ëÜêç «Ôï êëÝöôéêï Ôñáãïýäé (åêä. Åóôßáò, ÁèÞíá 1950, óåë. 8-10). ÌåëåôÞ-
óôå ôï ðñïóåêôéêÜ êáé óõæçôÞóôå áí áðïññßðôåé Þ óõìðëçñþíåé üëá üóá åß-
ðáìå ãéá ôïí ôñüðï ðïõ ãñÜöåôáé ìéá åñãáóßá. ÓõæçôÞóôå, äçëáäÞ ìå ðïéï
ðíåýìá åßíáé ãñáììÝíï ôï êåßìåíï êáé ðïéïò åßíáé ï óôü÷ïò ôïõ óõããñáöÝá.
ÓõæçôÞóôå áêüìç ôï åéñùíéêü ýöïò ôïõ óõããñáöÝá êáé áéôéïëïãÞóôå ôï. Ìðï-
ñåßôå, ôÝëïò, íá ðåßôå ôé óçìáßíïõí ôá ëüãéá ôïõ: «ÐïëëÜ öôáßíå ðïõ ÷Üèçêå
ôï ðëÜóìá ôïõ èåïý, ï Üíèñùðïò ðïõ ‘÷å áßìá óôéò öëÝâåò, êáé ôç èÝóç ôïõ
ôçí ðÞñå ï Üíèñùðïò ôïõ ÷áñôéïý»; (óåëßäá ó÷ïëéêïý âéâëßïõ 315)
ÁðÜíôçóç:
Ìå ðéêñßá ðåñéóóüôåñï, ðáñÜ ìå åéñùíéêÞ Þ ðåñéðáéêôéêÞ äéÜèåóç ï ÃéÜííçò Áðï-
óôïëÜêçò êáôåäáößæåé üëá áõôÜ ôá éäéáßôåñá âÞìáôá ðïõ áðáéôïýíôáé ãéá íá óõããñáöåß
ìéá åñåõíçôéêÞ åñãáóßá (âéâëéïãñáößá, ðáñáðïìðÝò, óçìåéþóåéò). Ìå åõöÜíôáóôç åé-
êïíïðïéÀá êáôáêñßíåé êáé óôçëéôåýåé ôçí ðáíåðéóôçìéáêÞ áãêýëùóç êáé ïðéóèïäñüìç-
óç: «¸ìðáéíå ôÝëïò ï íÝïò ðëïýóéïò êáé óðÜôáëïò áðü öýóç êé Ýâãáéíå êáêïìïßñçò
áðü ôç óïößá ôïõ ðïõ êñåìüôáíå óôïí þìï ôïõ ìÝóá óôï ôóïõâÜëé ìå ôá äåëôßá». Äå äé-
óôÜæåé íá éó÷õñéóôåß, üôé ç ðñùôïôõðßá óôç óêÝøç êáé óôç óõããñáöÞ ðñÝðåé íá óôçñßæå-
ôáé óôïí «åëåýèåñï ëïãéóìü êáé ôï üíåéñï».
Êáé üìùò, üðùò ðáñáäÝ÷åôáé, ç «âéâëéïãñáößá» êÜíåé èáýìáôá, áöïý ãåìßæåé ôçí «êå-
íüôçôá» ôïõ ìç÷áíéóôéêÜ óêåðôüìåíïõ áíèñþðïõ. Õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá ðñÝðåé íá åéäùèåß
êáé ç öñÜóç: «ÐïëëÜ öôáßíå ðïõ ÷Üèçêå ôï ðëÜóìá ôïõ èåïý, ï Üíèñùðïò ðïõ ‘÷å ôï áß-
ìá óôéò öëÝâåò êáé ôç èÝóç ôïõ ôçí ðÞñå ï Üíèñùðïò ôïõ ÷áñôéïý». Ï ÃéÜííçò ÁðïóôïëÜ-
êçò, ðéóôåýåé «åí ïëßãïéò», üôé ìå ìåèïäéêü ôñüðï, ç «áêáäçìáúêÞ óôåéñüôçôá» ôùí åêðáé-
äåõôéêþí éäñõìÜôùí ôçò ÷þñáò (ìå ôç óõìâáôéêüôçôá, ôç óõíÞèåéá êáé ôçí Ýëëåéøç öáíôá-
óßáò ðïõ ôá ÷áñáêôçñßæåé) «öõëÜêéóå» áñ÷éêÜ, êáé óôç óõíÝ÷åéá, ðÝôõ÷å íá åîïíôþóåé ôçí
Ýìöõôç äçìéïõñãéêüôçôá ôïõ íÝïõ, åðéâÜëëïíôÜò ôïõ ìïíôÝëá óêÝøçò, Ýñåõíáò êáé óõã-
ãñáöÞò ðïõ óôï ôÝëïò, áðïäåéêíýïíôáé åéò âÜñïò ôüóï ôçò ãíþóçò êáé ôçò áëÞèåéáò, üóï
êáé ôçò øõ÷Þò ôïõ áíèñþðïõ, áöïý åêåßíç, ÷Üíåé ôïí ðñïïñéóìü ôçò êáé áëëïôñéþíåôáé.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 398
ÐÁÑÁÄÅÉÃÌÁÔÁ
ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇÓ ÅÑÃÁÓÉÁÓ
ÈÅÙÑÉÁ
Ìå âÜóç üóï åßðáìå óôéò ðñïçãïýìåíåò åíüôçôåò, èá ðñïóðáèÞóïõìå íá äþóïõ-
ìå Ýíá ðáñÜäåéãìá åñåõíçôéêÞò åñãáóßáò, ôïõ ôýðïõ ôïõ äåýôåñïõ êåéìÝíïõ ðïõ ðåñé-
ëáìâÜíåôáé óôï ó÷ïëéêü åã÷åéñßäéï ìå ôßôëï: «Ï ðíåõìáôéêüò Üíèñùðïò: Áðüðåéñá ïñé-
óìïý êáé êïéíùíéêïý ðñïóäéïñéóìïý ôïõ».
á) ¸óôù üôé ìáò äßíåôáé ðñïò áíÜëõóç ôï èÝìá áðü ôï ìÜèçìá ôçò éóôïñßáò: «Ç Áíá-
ãÝííçóç: ìßá íÝá åðï÷Þ». Åìåßò áöïý óõãêåíôñþóïõìå êáé åêôéìÞóïõìå ôï õëéêü
ìáò, èá ðñï÷ùñÞóïõìå óôçí åêðüíçóç åíüò äéáãñÜììáôïò, ðïõ èá ìáò âïçèÞóåé
óôç óõããñáöÞ ôçò åñåõíçôéêÞò åñãáóßáò. Ðéï áíáëõôéêÜ, ôï äéÜãñáììÜ ìáò ìðïñåß
íá Ý÷åé ôçí áêüëïõèç ìïñöÞ:
i) Ðñüëïãïò (ïé ëüãïé ðïõ ìáò ïäçãïýí óôç óõãêåêñéìÝíç Ýñåõíá).
ii) Êáèïñéóìüò ôïõ üñïõ: ÁíáãÝííçóç.
iii) ÉóôïñéïãñáöéêÜ ðñïâëÞìáôá ôçò «ÁíáãÝííçóçò».
iv) ÐáñÜãïíôåò ôçò «ÁíáãÝííçóçò».
vi) ÓõìðåñÜóìáôá.
vii) Åðßëïãïò.
â) ¸÷ïíôáò ïñßóåé ôï äéÜãñáììá ôçò åñãáóßáò ìáò, èá ðñï÷ùñÞóïõìå óôç óõããñáöÞ
ôçò åñåõíçôéêÞò åñãáóßáò (Óçìåßùóç: Ðñüêåéôáé ãéá õðïêåéìåíéêÞ ìïñöÞ ðïõ ìðï-
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 399
ñåß íá ëÜâåé ôï óõãêåêñéìÝíï èÝìá. Ïñèü åßíáé, ïé ìáèçôÝò áöïý ìåëåôÞóïõí ôçí
ðñïóðÜèåéÜ ìáò, íá áõôåíåñãÞóïõí ãñÜöïíôáò Ýíá äéêü ôïõò êåßìåíï, óôçñéæüìå-
íïé óôç âéâëéïãñáößá ðïõ ðáñáèÝôïõìå óôï ôÝëïò ôïõ êåéìÝíïõ ìáò).
«ÁíáãÝííçóç: Áðüðåéñá ïñéóìïý êáé ðáñÜèåóçò

ôùí éóôïñéïãñáöéêþí ðñïâëçìÜôùí ôçò åðï÷Þò».
Ç «ÁíáãÝííçóç», ùò íÝá åðï÷Þ óôçí éóôïñßá ôïõ äõôéêïý ðïëéôéóìïý êáé ôïõ áíèñù-
ðßíïõ ðíåýìáôïò, áðáó÷üëçóå éóôïñéïãñáöéêÜ ôüóï ôçí ðáëáéüôåñç, üóï êáé ôç íåüôåñç
Ýñåõíá. ÌÜëéóôá, åêáôüí ðåíÞíôá ÷ñüíéá, Ýðåéôá áðü ôá èåìåëéþäç Ýñãá ôïõ Michelet êáé
ôïõ Burckhardt, ôï áßôçìá ãéá ôïí êáèïñéóìü ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí êáé ôùí ÷ñïíéêþí ï-
ñßùí ôïõ öáéíïìÝíïõ, ðïõ åêëáìâÜíåôáé ùò ç áöåôçñßá ðïõ ðÝôõ÷å íá «áíáíåþóåé» ôçí
ðíåõìáôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ æùÞ ôçò Åõñþðçò, ðáñáìÝíåé ðÜíôïôå åðßêáéñï.
Ï üñïò: «ÁíáãÝííçóç» áðü åôõìïëïãéêÞò áðüøåùò1 ðñÝðåé íá åßíáé ìåôáöñáóìÝ-
íï äÜíåéï ôçò éôáëéêÞò ëÝîçò, Rinascimento (îáíáãÝííçìá) Þ ôçò åõñýôáôá äéáäåäïìÝ-
íçò ãáëëéêÞò, Renaissance (áíáãÝííçóç). Óýìöùíá ìå ôçí åðéóôçìïíéêÞ Ýñåõíá ôïí ü-
ñï: Renaissance åéóÞãáãå ðñþôïò, ï ÃÜëëïò éóôïñéêüò Jules Michelet2, üôáí ôï 1855
÷ñçóéìïðïßçóå ùò ôßôëï ôïõ åâäüìïõ ôüìïõ ôïõ Ýñãïõ ôïõ: «Histoire de France» (Éóôï-
ñßá ôçò Ãáëëßáò), ôç ëÝîç: La Renaissance (ç ÁíáãÝííçóç). O Michelet èåùñïýóå áõ-
ôÞí ôçí ðåñßïäï åíôåëþò áíôßèåôç áðü ôïí ðñïãåíÝóôåñï Ìåóáßùíá, üðïõ ï Üíèñùðïò
Þôáí Ýíá ïí õðïôáãìÝíï óôç èåïêñáôéêÞ óêÝøç, ôçí ðïëéôéêÞ áðñáîßá êáé ôï ðíåõìáôé-
êü ëÞèáñãï. Åíôïýôïéò, ï üñïò áõôüò êáèéåñþèçêå áðü ôïí Åëâåôü ìåëåôçôÞ êáé éóôï-
ñéêü ôïõ ðïëéôéóìïý, Jacob Burckhardt. Ôï 1860, åêäßäåôáé óôç Âáóéëåßá ôçò Åëâåôßáò
ôï èåìåëéþäåò (áêüìá êáé óÞìåñá) Ýñãï ôïõ: «Die Kultur der Rainaissance in Italien»
(Ï Ðïëéôéóìüò ôçò ÁíáãÝííçóçò óôçí Éôáëßá).
Óôï Ýñãï áõôü, õðïóôçñßæåôáé üôé ç «ÁíáãÝííçóç» (ôçò ìÜèçóçò êáé ôùí ôå÷íþí) åß-
íáé ìéá îå÷ùñéóôÞ åðï÷Þ ðïõ äéá÷ùñßæåé ôï Ìåóáßùíá áðü ôïõò íåüôåñïõò ÷ñüíïõò
(14ïò - 16ïò áéþíáò) êáé êáèáñÜ éôáëéêÞ äçìéïõñãßá. Ï Åëâåôüò óôÜèçêå éäéáßôåñá óôç
ó÷Ýóç áíÜìåóá óôéò ðíåõìáôéêÝò éäéáéôåñüôçôåò ôïõ öáéíïìÝíïõ êáé ôéò êïéíùíéêÝò êáé
ðïëéôéêÝò åìðåéñßåò ôùí êáôïßêùí ôçò ÉôáëéêÞò ÷åñóïíÞóïõ, ðñïêåéìÝíïõ íá óôçñßîåé
ôçí ÜðïøÞ ôïõ «ðåñß éôáëéêÞò ðñùôïôõðßáò».
1. Ìðáìðéíéþôç, Ãåùñãßïõ, Ëåîéêü ÍÝáò ÅëëçíéêÞò Ãëþóóáò, åêäüóåéò ÊÝíôñï Ëåîéêïëïãßáò, ÁèÞíá
1998.
2. Åãêõêëïðáßäåéá ÐÜðõñïò - Larousse - Britannica, åêäüóåéò ÐÜðõñïò, ÁèÞíá 1997, Ôüìïò 8, óåë.
160 ê.å.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 400
Ùóôüóï, óå éôáëéêÜ, áëëÜ êáé Üëëá åõñùðáúêÜ êåßìåíá, ôïõ 16ïõ áéþíá áðáíôÜ ï ü-
ñïò: «Rinascita» Þ «Rinascimento». Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ï Giorgio Vasari3 óôï Ýñãï ôïõ:
«vite dei piu eccelenti pittori, scultori e architetti (1550)» ÷ñçóéìïðïéåß ôïí ðáñáðÜíù ü-
ñï, üôáí áíáöÝñåôáé óôçí ôÝ÷íç ðïõ áíáðôý÷èçêå óôçí Éôáëßá ìåôÜ ôï 1250. ¼ìùò êáé
íùñßôåñá áðü ôï Vasari, óõããñáöåßò êáé éóôïñéêïß ôùí ãñáììÜôùí êáé ôçò ôÝ÷íçò Ý÷ïõí
ôçí áßóèçóç üôé æïõí óå ìéá íÝá åðï÷Þ, óå ìéá óõãêëïíéóôéêÞ éóôïñéêÞ åîåëéêôéêÞ ðïñåßá.
Ï Guido da Pisa4 ó÷ïëéÜæïíôáò ôç «Èåßá Êùìùäßá» ôïõ ÄÜíôç, áíáöÝñåé üôé åêåß-
íïò «áíÝóôçóå» ôç íåêñÞ ðïßçóç. ÁëëÜ êáé ï Gioavanni Voccaccio5 ãñÜöåé ãéá ôïí
ðñïáíáãåííçóéáêü æùãñÜöï Giotto (1266=1337), üôé «÷Üñç ó’ áõôüí, ç ôÝ÷íç åðá-
íÞëèå óôï öùò». Ï üñïò «Renaissance», ôÝëïò, ìå ìåôáöïñéêÞ óçìáóßá åìöáíßæåôáé óå
êåßìåíï ôïõ ÃÜëëïõ ðåñéçãçôÞ êáé öõóéïäßöç Pierre Belon. Áõôüò ðáñïìïéÜæåé ôá áí-
èñþðéíá ðíåýìá ðïõ áíáãåííþíôáé, ìå ôá öõôÜ êáé ôá ëïõëïýäéá ðïõ îõðíïýí áðü ôï
÷åéìåñéíü ëÞèáñãï ÷Üñç óôçí åõåñãåôéêÞ åðßäñáóç ôçò Üíïéîçò.
Åêôüò áðü ôá ðñïâëÞìáôá êáèïñéóìïý ôçò «ÁíáãÝííçóçò», ùò üñïõ, äåí ðñÝðåé íá
ìáò äéáöåýãïõí êáé åêåßíá ôá éóôïñéïãñáöéêÜ ðñïâëÞìáôá ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôéò áðü-
ðåéñåò ðñïóÝããéóçò ôïõ öáéíïìÝíïõ êáé ôéò ðñïóðÜèåéåò ïñéóìïý ÷ñïíéêþí ïñßùí. Åß-
äáìå, Þäç, üôé ï Michelet õðïóôçñßæåé «ôï ðñùôüôõðï» êáé ôï «áõôïäçìéïýñãçôï» ôïõ á-
íáãåííçóéáêïý ðíåýìáôïò, ðïõ ðáñáìÝíåé êÜôé ôï åíôåëþò äéáöïñåôéêü áðü ôïí óêï-
ôåéíü êáé å÷èñéêü Ìåóáßùíá. ÅðéðëÝïí, ï Burckhardt, õéïèåôþíôáò ðïëëÝò áðü ôéò á-
ðüøåéò ôïõ Michelet, åììÝíåé óôéò áðüøåéò ôïõ «ðåñß éôáëéêüôçôáò» ôïõ öáéíïìÝíïõ êáé
åóôéÜæåé ôçí ðñïóï÷Þ ôïõ óå åêåßíåò ôéò éäéáßôåñåò óõíèÞêåò ðïõ ßó÷õáí ôüôå óôçí éôá-
ëéêÞ ÷åñóüíçóï êáé õðïâïÞèçóáí óôçí åìöÜíéóç ôçò «ÁíáãÝííçóçò».
Ïé ðéï ðÜíù «êëáóéêÝò» áðüøåéò ôïõ Burckhardt, êõñéÜñ÷çóáí óôçí éóôïñéêÞ Ýñåõ-
íá Ýùò ôéò ðñþôåò äåêáåôßåò ôïõ åéêïóôïý áéþíá, ïðüôå êáé áóêÞèçêå áðü Üëëïõò é-
óôïñéêïýò ïîåßá êñéôéêÞ. Ï Wallace Ferguson6 åíôïðßæåé äýï éóôïñéïãñáöéêÝò ôÜóåéò· å-
êåßíç ðïõ áêïëïõèåß ôéò áðüøåéò ôïõ Burckhardt êáé åêåßíç ðïõ ôåßíåé íá óõíäÝóåé ôï
Ìåóáßùíá ìå ôçí ÁíáãÝííçóç. Ï ßäéïò ï Ferguson óõíôÜóóåôáé ìå ôç äåýôåñç ôÜóç êáé
ðåñéãñÜöåé ôï êßíçìá ôçò ÁíáãÝííçóçò, ùò ìßá ìåôáâáôéêÞ ðåñßïäï áðü ôï Ìåóáßùíá
óôïõò íåüôåñïõò ÷ñüíïõò, üðïõ ôá éäéáßôåñá ðíåõìáôéêÜ, ðïëéôéóôéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ÷á-
ñáêôçñéóôéêÜ ôïõ åõñùðáúêïý ÷þñïõ Üñ÷éóáí íá áëëÜæïõí óôáäéáêÜ, áëëÜ óôáèåñÜ.
3. Êáñáãåþñãïò, Âáóßëåéïò, ÁíáãÝííçóç êáé Ìåôáññýèìéóç [ÐåñéëÞøåéò Ðáíåðéóôçìéáêþí Ðáñáäüóå-

ùí], ÁèÞíá 1990, óåë. 1 ê.å.
4 Êáñáãåþñãïò, Âáóßëåéïò, ü.ð., óåë. 2.
5. Êáñáãåþñãïò, Âáóßëåéïò, ü.ð., óåë. 2.
6. Ferguson, Wallace, The Renaissance in Historical thought Five centuries of interpretation, Boston 1948.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 401
¢ëëïò éóôïñéêüò, üðùò ï Ch. H. Haskins7, ìåëåôþíôáò ôç ìåóáéùíéêÞ éóôïñßá êáé é-

äéáßôåñá ôç ìåóáéùíéêÞ ôÝ÷íç êáôÝëçîå óôï óõìðÝñáóìá üôé ï Ìåóáßùíáò ãíþñéóå «ìé-
êñÝò ÁíáãåííÞóåéò», ôùí ïðïßùí ôá åðéôåýãìáôá êáé ïé êáôáêôÞóåéò Üíïéîáí ôï äñüìï
ãéá ôçí «êëáóéêÞ ÁíáãÝííçóç» ôïõ 15ïõ áéþíá.
Ï ðéï óõóôçìáôéêüò áðü áõôïýò ôïõò åñåõíçôÝò Þôáí ï Erwin Panofsky8. Åêåßíïò
äéáôýðùóå ôçí Üðïøç üôé ç «ÁíáãÝííçóç» ôïõ 15ïõ áéþíá ïýôå îåêïììÝíç, ïýôå ôå-
ëåßùò áíôßèåôç ðñïò ôï ìåóáéùíéêü ðáñåëèüí Þôáí. Ìå ìåèïäéêÞ óêÝøç êáé åíäåëå÷Þ
Ýñåõíá ìåëÝôçóå êáé áíÝëõóå åðáñêþò, ôñåéò «ðñþúìåò ÁíáãåííÞóåéò» ðïõ óõíäÝïíôáé
ìå ôç ëáìðñÞ ÁíáãÝííçóç» ôïõ 15ïõ áéþíá. Ïé ôñåéò «ìåóáéùíéêÝò ÁíáãåííÞóåéò» (Êá-
ñïëßíåéá, Ïèþíåéá, ÁíáãÝííçóç 12ïõ áéþíá) óýìöùíá ðÜíôá ìå ôïí Panofsky äéáêñß-
íïíôáé áðü ôçí «ÊëáóéêÞ ÁíáãÝííçóç», åðåéäÞ åß÷áí ðáñïäéêü êáé ôïðéêÜ ðåñéïñéóìÝ-
íï ÷áñáêôÞñá.
Óõíïøßæïíôáò ôéò ðéï ðÜíù áðüøåéò ìðïñïýìå íá êáôáëÞîïõìå óôï óõìðÝñáóìá ü-
ôé äåí õðÜñ÷åé êáìßá óõìöùíßá ìåôáîý ôùí åñåõíçôþí êáé ôùí åéäéêþí åðéóôçìüíùí (é-
óôïñéêþí, éóôïñéêþí ôçò ôÝ÷íçò) ó÷åôéêÜ ìå ôá ÷ñïíéêÜ üñéá (áöåôçñßá, ôÝëïò) ôïõ
ðíåõìáôéêïý êáé ðïëéôéóôéêïý êéíÞìáôïò ôçò ÁíáãÝííçóçò. ¢ëëïé ðñïôåßíïõí ùò áöå-
ôçñßá ôï äåýôåñï ìéóü ôïõ 13ïõ áéþíá êáé ùò ëÞîç ôï 16ï áéþíá, êáé Üëëïé áíåâÜæïõí
ôçí çìåñïìçíßá Ýíáñîçò Ýùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 14ïõ áéþíá.
Ùóôüóï, ãéá íá áíáðôõ÷èåß êáé íá áêìÜóåé ïëüêëçñç áõôÞ ç êßíçóç Þôáí áðáñáßôç-
ôç ç ýðáñîç áõôþí ôùí éäéáßôåñùí óõíèçêþí ðïõ ðñïûðïèÝôïõí ìéá áëëáãÞ óôÜóçò æù-
Þò êáé óêÝøçò ãéá ôïí Üíèñùðï êáé ôïí êüóìï. Ðéï áíáëõôéêÜ, óôéò åõñùðáúêÝò êïéíù-
íßåò ðáñáôçñåßôáé åêåßíç ôçí åðï÷Þ (üøéìïò Ìåóáßùíáò) ìßá «áëëáãÞ ðëåýóçò» óôéò ïé-
êïíïìéêÝò äñáóôçñéüôçôåò. Ïé áíåëáóôéêÝò/ðåñéïñéóôéêÝò óõíèÞêåò ðïõ åß÷å åðéâÜëëåé ç
ìåóáéùíéêÞ áíôßëçøç ãéá ôéò ôñáðåæéêÝò êáé ôçò õðüëïéðåò óõíáöåßò åðé÷åéñÞóåéò, öáß-
íåôáé üôé ðåñéïñßæïíôáé. ÅðéðëÝïí, ëüãù ôçò óôáèåñïðïßçóçò ôïõ ðïëéôéêïý ôïðßïõ, áðï-
êáèßóôáíôáé óéãÜ-óéãÜ, ïé ó÷Ýóåéò êáé ç åðéêïéíùíßá ìåôáîý ôùí äéáöüñùí ðåñéï÷þí.
¼ðùò Þôáí öõóéêü, ïé áëëáãÝò óôï ïéêïíïìéêü ðåäßï, åðçñÝáóáí ôéò åîåëßîåéò óå
êïéíùíéêïðïëéôéêü åðßðåäï. ¸ôóé, óå üëåò ôéò ðåñéï÷Ýò ôçò Åõñþðçò (åêôüò áðü áõôÝò
ðïõ ÷áñáêôçñßæïíôáí áðü ÷ñüíéá ïéêïíïìéêÞ êáèõóôÝñçóç Þ êáôáðéåóôéêÞ åîïõóßá) ï
áóôéêüò ðëçèõóìüò áõîÜíåôáé äéåêäéêþíôáò ôáõôü÷ñïíá êáé ìåñßäéï óôç íïìÞ ôçò å-
îïõóßáò. Áíôßèåôá, ï áãñïôéêüò ðëçèõóìüò êáé ïé äïìÝò ôçò öåïõäáñ÷ßáò êáé ôçò äïõ-
ëïðáñïéêßáò óõññéêíþíïíôáé óôáäéáêÜ. Ç äéÜêñéóç, ôþñá, ôùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí äå
ãßíåôáé ìå âÜóç ôçí êáôáãùãÞ êáé ôï ìÝãåèïò ôçò åããåßïõ éäéïêôçóßáò, áëëÜ ìå âÜóç
7. Haskins, Eh., H., The Renaissance of the Twelfth Century, Cambridge 1927.
8. Panofky, Erwin, Renaissance and Renaissances in Western Art, New York 1972.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 402
ôïí ðëïýôï êáé ôéò åìðïñéêÝò, ðéóôùôéêÝò êáé ëïéðÝò äñáóôçñéüôçôåò. Ôþñá, ðëÜé óôéò
ðáñáäïóéáêÜ áíþôåñåò êïéíùíéêÝò ôÜîåéò, ðñïóôßèåíôáé Ýìðïñïé, ÷åéñùíÜêôåò ðïõ
ðëïýôéóáí, áëëÜ êáé ôõ÷ïäéþêôåò áìöéâüëïõ êáôáãùãÞò ðïõ êáôÜöåñáí íá êåñäßóïõí
ðëïýôï êáé êýñïò ÷Üñç óôï áíáæùïãïíçìÝíï åìðïñéêü êáé ðéóôùôéêü óýóôçìá.
ÐáñÜëëçëá ìå ôéò íÝåò ïéêïíïìéêÝò óõíèÞêåò óõíôåëïýíôáé áëëáãÝò êáé óôï ðíåõ-
ìáôéêü/ðïëéôéóôéêü ðåäßï. ¼ëç ôçí ðåñßïäï ôïõ üøéìïõ Ìåóáßùíá ïé ðïëéôéóôéêÝò á-
íôáëëáãÝò áíÜìåóá óôçí ÊáèïëéêÞ Äýóç êáé ôçí Ïñèüäïîç ÁíáôïëÞ åßíáé óõíå÷åßò êáé
Ýíôïíåò. ÊáôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ «äéáèñçóêåõôéêïý» äéáëüãïõ, áëëÜ êáé ìåôÜ ôçí ðôþóç
ôçò Êùíóôáíôéíïýðïëçò, ïé ¸ëëçíåò ëüãéïé ðïõ êáôÝöõãáí óôç Äýóç, óõíÝâáëáí á-
ðïöáóéóôéêÜ óôïí åìðëïõôéóìü êáé ôçí áíáæùïãüíçóç ôçò äõôéêÞò öéëïóïöéêÞò êáé å-
ðéóôçìïíéêÞò óêÝøçò. Ïé ìåôáöñÜóåéò ôùí áñ÷áßùí åëëçíéêþí Ýñãùí, ôá ÷åéñüãñáöá
êáé ïé äéáëÝîåéò ôùí ÅëëÞíùí óôçí ÉôáëéêÞ ÷åñóüíçóï, äéáäñáìÜôéóáí êáèïñéóôéêü ñü-
ëï óôçí åîÜðëùóç ôïõ êéíÞìáôïò ôïõ Ïõìáíéóìïý, ðïõ áðïôåëåß Ýíá áðü ôá êõñéüôåñá
÷áñáêôçñéóôéêÜ ôçò ÁíáãÝííçóçò.
¢ìåóç óõíõöáóìÝíç ìå ôïí Ïõìáíéóìü åßíáé êáé ç áíÜðôõîç ôùí åèíéêþí ãëùó-
óþí. Ç «ëáôéíéêÞ êïéíÞ» ôïõ üøéìïõ Ìåóáßùíá ðáñá÷ùñåß ôç èÝóç ôçò óôéò ôïðéêÝò/õ-
ðåñôïðéêÝò äéáëÝêôïõò, ãåãïíüò ðïõ åðéôá÷ýíåé ôïõò ñõèìïýò óõãêñüôçóçò åèíéêþí
êñáôþí, áõîÜíåé ôï óõíáßóèçìá ôçò «åèíéêÞò óõíåßäçóçò» êáé åíéó÷ýåé ôçí áíÜðôõîç
ôùí «åèíéêþí ëïãïôå÷íéþí». Ôá áñéóôïõñãÞìáôá ôïõ ÈåñâÜíôåò, ôïõ Óáßîðçñ Þ ôïõ
ÔÜóóï, äå èá åß÷áí ãñáöôåß ðïôÝ óôç «ëáôéíéêÞ».
Ïé óõíèÞêåò ãéá ôçí áíÜðôõîç ôïõ «áíáãåííçóéáêïý ðíåýìáôïò» óõíäÝïíôáé üìùò,
êáé ìå ôçí áíÜðôõîç ôçò ôå÷íïëïãßáò åêåßíç ôçí åðï÷Þ. Ï Üíèñùðïò ìå ôçí áíáêÜëõ-
øç ôïõ ÷áñôéïý, ôçò ðõñßôéäáò, ôçò ôõðïãñáößáò êáé Üëëùí ðñáãìÜôùí, ðÝôõ÷å íá óõë-
ëÜâåé ôï ðåñéâÜëëïí, ðñþôá ôï öõóéêü êáé Ýðåéôá ôï êïéíùíéêïðïëéôéêü. Ïé íÝåò ôå÷íï-
ëïãßåò âïÞèçóáí óôçí áíÜðôõîç ôçò ìåëÝôçò êáé ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò, ðïõ ùò
ôåëéêü óêïðü åß÷áí ôçí ðñüïäï ôïõ áíèñþðïõ.
Åßäáìå ðéï ðÜíù, üôé ï Ïõìáíéóìüò áðïôÝëåóå Ýíá áðü ôá êõñéüôåñá ÷áñáêôçñé-
óôéêÜ ôçò ÁíáãÝííçóçò. ÐñáãìáôéêÜ, ùò Ïõìáíéóìü, ïé åñåõíçôÝò ïñßæïõí ôç óôñïöÞ
ðñïò ôçí áñ÷áéüôçôá êáé ôçí áíáãÝííçóç ôùí êëáóéêþí óðïõäþí, ðïõ óõíåðéêïõñåß-
ôáé áðü ôïí áóðáóìü åêåßíùí ôùí éäåùäþí, ôá ïðïßá ðñïâÜëëïíôáé ìÝóá áðü ôá êëá-
óéêÜ êåßìåíá ôùí áñ÷áßùí ÅëëÞíùí êáé Ëáôßíùí óõããñáöÝùí. ¼ëç áõôÞ ç êßíçóç å-
ðéóôñïöÞò óôá «íÜìáôá» ôïõ êëáóéêïý ðïëéôéóìïý êáé ç åðéèõìßá äçìéïõñãßáò åíüò íÝ-
ïõ ôýðïõ áíèñþðïõ, ï ïðïßïò èá åß÷å óå ðëÞñç êáé áñìïíéêÞ áíÜðôõîç, ôüóï ôéò ðíåõ-
ìáôéêÝò üóï êáé ôéò óùìáôéêÝò ôïõ äõíÜìåéò, åßíáé ç ìåãÜëç ðñïóöïñÜ ôïõ «áíáãåííç-
ôéêïý êéíÞìáôïò» óôçí éóôïñßá ôçò áíèñùðüôçôáò.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 403
¢ëëùóôå, ìå ôïí Ïõìáíéóìü óõíäÝåôáé êáé ç áíÜðôõîç ôïõ áôüìïõ êáé ôçò åëåýèå-
ñçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò. Ïé Üíèñùðïé ôþñá, åìðïôéóìÝíïé áð’ ôá éäáíéêÜ ôçò Áíá-
ãÝííçóçò, óðÜæïõí ôá äåóìÜ ôçò ìåóáéùíéêÞò èåïêñáôéêÞò óêÝøçò. Ç ðßóôç óôçò áí-
èñþðéíåò äõíÜìåéò (ðíåõìáôéêÝò êáé óùìáôéêÝò), ç áíÜðôõîç ôçò åðéóôçìïíéêÞò êáé ôçò
öéëïóïöéêÞò óêÝøçò (ßäñõóç ðáíåðéóôçìßùí, ðñüïäïò ôçò åðéóôÞìçò êáé ôçò ôÝ÷íçò)
ïäçãïýí óå ðïëëáðëÝò áíáôñïðÝò. Áõôü ðïõ ðáñáôçñåßôáé ôþñá, åßíáé ç ôÜóç ãéá êñé-
ôéêÞ êáé áíáèåþñçóç ôùí êáôåóôçìÝíùí áîéþí ôïõ Ìåóáßùíá - ðïõ Þèåëáí ôïí Üí-
èñùðï Ýíá Üâïõëï ïí, Ýñìáéï ôïõ äïãìáôéóìïý, ôùí ðñïêáôáëÞøåùí êáé ôçò ðëÞñïõò
áðñáîßáò - êáé ç äçìéïõñãßá åíüò êáéíïýñãéï êþäéêá áîéþí, üðïõ ï ïñèïëïãéóìüò êáé
ç ðáñáôÞñçóç ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò (öõóéêïý, êïéíùíéêïý, ðïëéôéêïý) èá áðïôåëïýí ôï
ìÝôñï ðñïüäïõ ôçò åðéóôçìïíéêÞò Ýñåõíáò êáé ãíþóçò.
Ç «áíáãåííçóéáêÞ óêÝøç» áðïäßäåé ìåãáëýôåñç óçìáóßá óôï ðáñüí, ðáñÜ óôï
ìÝëëïí êáé ôéò åó÷áôïëïãéêÝò áíáöïñÝò ôçò ÷ñéóôéáíéêÞò èñçóêåßáò. Ç åðßãåéá æùÞ, ïé
÷áñÝò, ï åõäáéìïíéóìüò êáé ïé áíÝóåéò äåß÷íïõí ôï ìÝãåèïò ôçò áëëáãÞò ðïõ óõíôå-
ëåßôáé óôï éäåïëïãéêü ðåäßï ôùí åõñùðáúêþí êïéíùíéþí. ¼ëåò áõôÝò ï íÝåò áíôéëÞøåéò
Ý÷ïõí ùò óêïðü íá ôïðïèåôÞóïõí ôïí Üíèñùðï óôç óùóôÞ ó÷Ýóç ìå ôïí ðåñéâÜëëï-
íôá ÷þñï ôïõ. Íá ôïí êáôáóôÞóïõí, äçëáäÞ, óõíåéäçôü êáé áíáðüóðáóôï ìÝëïò ôïõ
öõóéêïý êüóìïõ êáé äñáóôÞñéï ìÝëïò ôïõ êïéíùíéêïý ãßãíåóèáé. Ìå ôçí ÁíáãÝííçóç
ï Üíèñùðïò êáèßóôáôáé ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí éóôïñßá ôùí íåüôåñùí ÷ñüíùí êÝíôñï êÜ-
èå åîÝëéîçò êáé ðñïüäïõ.
Áíáêåöáëáéþíïíôáò ôç äéáðñáãìÜôåõóÞ ìáò ìðïñïýìå íá êáôáëÞîïõìå óôéò åîÞò
äéáðéóôþóåéò:
á) Ç ÁíáãÝííçóç ðñÝðåé íá åéäùèåß ùò ç ôåëåõôáßá öÜóç ôïõ ìåóáéùíéêïý êüóìïõ êáé
ùò ç áöåôçñßá ìéáò íÝáò åðï÷Þò.
â) Ç ÁíáãÝííçóç ðáñÜ ôéò äéáöùíßåò ôùí åéäéêþí åðéóôçìüíùí êáé ôùí åñåõíçôþí
öáßíåôáé üôé óõíôåëåßôáé êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôñéþí áéþíùí (1300 - 1600), áëëÜ áõôü
ðïõ ïíïìÜæïõìå: «êëáóéêÞ ÁíáãÝííçóç» (Renaissance) êïñõöþíåôáé áðü ôéò áñ÷Ýò
ôïõ 15ïõ Ýùò ôéò áñ÷Ýò ôïõ 16ïõ áéþíá.
ã) Ç ÁíáãÝííçóç Þôáí Ýíá ðíåõìáôéêü êßíçìá êáé ü÷é ìßá åðáíáóôáôéêÞ áëëáãÞ. Äåí
ìðïñïýìå äçëáäÞ íá äéáðéóôþóïõìå êÜðïéá ñéæïóðáóôéêÞ áëëáãÞ óôï ðïëéôéêï-
êïéíùíéêü ðåäßï, áëëÜ ïýôå êÜðïéá óõãêëïíéóôéêÞ áíáêÜëõøç óôéò ôå÷íéêÝò Þ áêü-
ìá êáé óôï ïéêïíïìéêü ðåäßï. Áíôßèåôá, ôï ðíåõìáôéêü/ðïëéôéóôéêü êßíçìá ôçò Áíá-
ãÝííçóçò æÞôçóå êáé ðÝôõ÷å ôç äéáôýðùóç íÝùí âáóéêþí êáíüíùí êáé ôç äéá-
ìüñöùóç åíüò íÝïõ ôýðïõ áíèñþðïõ.
05.qxd 9/17/08 12:21 PM Óåëßäá 404
ÁõôÞ óôï ôÝëïò-ôÝëïò, Þôáí êáé ç âáóéêÞ ðñïóöïñÜ ôçò ÁíáãÝííçóçò óôï äõôéêü
ðíåýìá êáé ôïí ðáãêüóìéï ðïëéôéóìü. ¸ðåéôá, áðü ìßá ìáêñÜ êáé ðïëýðëïêç ðåñßïäï,
ï Üíèñùðïò ôßèåôáé óôï åðßêåíôñï ôçò êïéíùíéêÞò, ðïëéôéêÞò êáé ðïëéôéóôéêÞò æùÞò. ¼-
ëá îåêéíïýí áðü ôïí Üíèñùðï êáé áðïâëÝðïõí óå ùöÝëåéÜ ôïõ. Áõôü óõìâáßíåé ãéá
ðñþôç öïñÜ êáé áõôÞ åßíáé ç ìåãÜëç íßêç ôçò ÁíáãÝííçóçò êáé ôïõ áíèñùðßíïõ ðíåý-
ìáôïò.
ÅðéëïãÞ Âéâëéïãñáößáò
Á. ÅëëçíéêÜ
• Åãêõêëïðáßäåéá ÐÜðõñïò - Larousse - Britannica, åêäüóåéò ÐÜðõñïò, ÁèÞíá
1997, Ôüìïò 8, óåë. 160 ê.å.
• Æáêõèçíïý, Äéïíõóßïõ, ÁíáãÝííçóéò êáé ÁíáããåíÞóåéò, ÁèÞíá 1978.
• Êáñáåþñãïõ, Âáóéëåßïõ, ÁíáãÝííçóç êáé Ìåôáññýèìéóç [ÐåñéëÞøåéò Ðáíåðé-
óôçìéáêþí ðáñáäüóåùí], ÁèÞíá 1990.
• ×áóéþôç, É. Ê., ÁíáãÝííçóç êáé Ìåôáññýèìéóç, Ôüìïò Á’ (1490-1520), Èåóóá-
ëïíßêç 1973.
Â. ÌåôáöñáóìÝíá óôá ÅëëçíéêÜ:

• ÃéÜêïìð, Ìðïýñê÷áñô, Ï Ðïëéôéóìüò ôçò ÁíáãÝííçóçò óôçí Éôáëßá, åêäüóåéò Íå-
öÝëç, ÁèÞíá 1997.
Ã. ÁããëéêÜ
• Ferguson, Wallace, The Renaissance in historical though. Five centuries of inter-
pretation, Boston 1948.
• Haskins, Ch. H, The Renaissance of the Twelfth century, Cambridge, 1927.
• Panofsky, Erwin, Renaissance and Renaissances in Western Art, New York 1972.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 405
ÊÑÉÔÇÑÉÁ ÁÎÉÏËÏÃÇÓÇÓ
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 406
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 407
1Ï ÊÑÉÔÇÑÉÏ ÁÎÉÏËÏÃÇÓÇÓ
Ôá Ôåß÷ç
ÐÜåé ìéóüò êáé ðÜíù áéþíáò áðü ôüôå ðïõ ï ìåãÜëïò áõóôñéáêüò öéëüóïöïò Êáñë
Ðüððåñ ðåñéÝãñáöå êáé õìíïýóå ôçí «áíïé÷ôÞ êïéíùíßá». Ôçí êïéíùíßá ðïõ «áðåëåõ-
èåñþíåé ôéò êñéôéêÝò éêáíüôçôåò ôïõ áíèñþðïõ», ôçí êïéíùíßá ðïõ áðïâëÝðåé «óôçí áí-
èñùðéÜ êáé ôç ëïãéêüôçôá, óôçí éóüôçôá êáé ôçí åëåõèåñßá». ¼ðùò åßíáé ãíùóôü, ôï ðå-
ñéëÜëçôï âéâëßï ôïõ1 ãñÜöôçêå áð’ ôï 1938 (üðïõ ïé ÷éôëåñéêïß ìðÞêáí óôçí Áõóôñßá)
ùò ôï 1943, ìå óôü÷ï íá ðïëåìÞóåé ôçí «êëåéóôÞ êïéíùíßá», ðïõ åßíáé õðïôáãìÝíç óôéò
«ìáãéêÝò äõíÜìåéò, óôï äïãìáôéóìü, óôïí ïëïêëçñùôéóìü». Óôïí ðñüëïãï ôçò äåýôåñçò
Ýêäïóçò (1945), ï Ðüððåñ óçìåßùíå: «ÐáñÜ ôç óçìåñéíÞ ðáãêüóìéá êáôÜóôáóç (Øõ-
÷ñüò Ðüëåìïò) áéóèÜíïìáé ôï ßäéï áéóéüäïîïò üðùò ðÜíôá». Èá áéóèáíüôáí ôï ßäéï êáé
óÞìåñá;
ÂÝâáéá, ðáãêüóìéïé êáé øõ÷ñïß ðüëåìïé äåí õðÜñ÷ïõí ôþñá, ïé ïëïêëçñùôéóìïß
êÜèå ÷ñþìáôïò Ý÷ïõí ÷ñåïêïðÞóåé, ç åðéóôçìïíéêÞ êáé ôå÷íïëïãéêÞ ðñüïäïò åßíáé ü-
ëï êáé ðéï èáõìáóôÞ. Ðüóï «áíïé÷ôÞ», üìùò åßíáé ç êïéíùíßá ìáò; Óå ðïéá êáôÜóôáóç
õãåßáò âñßóêïíôáé ïé áñìïß ôçò, ôá åéäïðïéÜ óôïé÷åßá ôçò ðïõ áðáñéèìïýóå ï Ðüððåñ
(áíèñùðéÜ, ëïãéêüôçôá, éóüôçôá, åëåõèåñßá);
Ôçí ðéï áðëÞ êáé ðåñéåêôéêÞ áðÜíôçóç ôç äßíåé ìéá ëÝîç: Ôá Ôåß÷ç.
Êáé äå ìéëÜù ìüíï ãéá ôá ôóéìåíôÝíéá ôåß÷ç ðïõ ÷ôßóôçêáí êáé ÷ôßæïíôáé áíÜìåóá óå
åìðïëÝìïõò - üðùò áðü ôïõò Ôïýñêïõò óôçí Êýðñï åäþ êáé 28 ÷ñüíéá, áðü ôï ÉóñáÞë
óôçí Ðáëáéóôßíç óÞìåñá. ÁëëÜ ãéá ôá áüñáôá ôåß÷ç ðïõ õøþíïõí ïé äçìïêñáôéêÝò
êïéíùíßåò óôçí ÁìåñéêÞ êáé ôçí Åõñþðç - Ôá ôåß÷ç ðïõ åðé÷åéñïýí íá «êëåßóïõí Ýîù»
1. Ç áíïé÷ôÞ êïéíùíßá êáé ïé å÷èñïß ôçò (á’ åêä. 1945). Ìåôáöñ. Åéñ. ÐáðáäÜêç, 2 ôüìïé, Äùäþíç, 1980.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 408
ôïõò, ôïõò îÝíïõò, ôïõò ìåôáíÜóôåò, ôïõò ôñéôïêïóìéêïýò, ôïõò ðáñßåò, ôïõò «êáêïýò»,
ôïõò «Üëëïõò». Ôá ôåß÷ç ôçò ìéóáëëïäïîßáò, ôçò îåíïöïâßáò, ôïõ ñáôóéóìïý, ôïõ áðï-
êëåéóìïý, ôïõ «ðáò ìç ìåè’ çìþí êáè’ çìþí». Ôá ôåß÷ç ôçò áðáíèñùðéÜò, ôïõ ðáñá-
ëïãéóìïý, ôçò áíéóüôçôáò, ôçò áíåëåõèåñßáò, ãéá íá åðéóôñÝøïõìå óôïõò üñïõò ôïõ áõ-
óôñéáêïý öéëïóüöïõ. Ç «áíïé÷ôÞ êïéíùíßá» ìåôáôñÝðåôáé ìÜíé-ìÜíé óå ðåñé÷áñáêùìÝ-
íï óôñáôüðåäï üðïõ ïé («ÐïëéïñêçìÝíïé») åíôüò êáôáôñý÷ïíôáé áðü ôñüìï ãéá ôïõò
åêôüò, êáé ïé («ÐïëéïñêçôÝò») åêôüò áðü ôñüìï ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõò .......
ÄéáâÜóôå, ðáñáêáëþ, ôï ðáñáêÜôù êåßìåíï ðïõ ðåñéêëåßíåé ìåñéêÝò «âáóéêÝò áñ-
÷Ýò» ôùí «ôåé÷þí»:
«1) Áðïêëåßóôå üëåò ôéò îÝíåò åðéäñÜóåéò ðïõ èá ìðïñïýóáí íá èÝóïõí óå êßíäõ-
íï ôçí áêáìøßá ôùí öõëåôéêþí ôáìðïý. 2) Áðïêëåßóôå, éäéáßôåñá, üëåò ôéò éäåïëïãßåò é-
óüôçôáò, äçìïêñáôßáò êáé áôïìéêéóìïý (áíèñùðéóìïý). 3) Êñáôåßóôå ôç äéáöïñïðïßç-
óç áíÜìåóá óôç äéêÞ óáò öõëÞ êáé üëåò ôéò Üëëåò· ìçí áíáìåéãíýåóèå ìå êáôþôåñïõò.
4) ÅîïõóéÜóôå êáé õðïäïõëþóôå ôïõò ãåßôïíÝò óáò».
Íïìßæåôå ðùò ðñüêåéôáé ãéá êÜðïéï óýã÷ñïíï áêñïäåîéü ìáíéöÝóôï; ¼÷é. Ï Ðüð-
ðåñ - ðïõ äåí Ýðáõå íá ôïíßæåé ðùò «ï äõôéêüò ðïëéôéóìüò ìáò áíÜãåé ôç ãÝííçóÞ ôïõ
óôïõò ¸ëëçíåò», ðùò «ç éäÝá ôçò ðñïóùðéêÞò êáé ðïëéôéêÞò åëåõèåñßáò âñÞêå ôçí
ðñþôç öéëïëïãéêÞ ÝêöñáóÞ óôçí ÅëëÜäá» - Ýâñéóêå, óôçí ßäéá åêåßíç ÅëëÜäá, ôïí á-
íôßðïäá ôçò «áíïé÷ôÞò êïéíùíßáò»: ôçí êïóìïèåþñçóç êáé ôéò áñ÷Ýò ôçò «êëåéóôÞò» ðï-
ëéôåßáò ôçò ÓðÜñôçò, áíôéðáñáèÝôïíôÜò ôçí óôçí áíïé÷ôÞ êïéíùíßá ôùí Áèçíáßùí. Êáé
åðéóÞìáéíå ôéò ïìïéüôçôåò ôùí óðáñôéáôéêþí áñ÷þí ìå «ôéò ôÜóåéò ôïõ íåüôåñïõ ïëï-
êëçñùôéóìïý»2 (Ïé ¸ëëçíåò åöåõñÝôåò ôùí ðÜíôùí!).
Ôï äñáìáôéêü åßíáé ðùò ôï ðáëéü óðáñôéáôéêü äüãìá êáé ôï ÷ôåóéíü ïëïêëçñùôéêü
áíáâéþíïõí óôçí åðï÷Þ ìáò åîáéôßáò (ìÜëëïí, åî áöïñìÞò) ôçò öïâßáò ãéá ôçí ôñïìï-
êñáôßá ðïõ Üíáøå óôéò 11.9.2001 êáé ðïõ óõíäáõëßæåôáé áäéÜêïðá áð’ üóïõò óðåêïõ-
ëÜñïõí óôçí ôñïìïêñÜôçóç ôïõ ðáãêüóìéïõ êïéíïý, ìå ôï éåñü ëÜâáñï ôçò áíôéôñïìï-
êñáôéêÞò åêóôñáôåßáò ...
ÔÅÉ×Ç, üìùò, äå óôÞíïíôáé ìüíï óôá óýíïñá êáé óôá ôåëùíåßá ôùí äçìïêñáôéêþí
êñáôþí, áëëÜ êáé óôï åóùôåñéêü ôïõò, áíÜìåóá óôïõò ðïëßôåò êáé ôéò åîïõóßåò.
Ìå ôï äéêáéïëïãçôéêü, ðÜíôá, ôçò ôñïìïêñáôéêÞò áðåéëÞò êáé, öõóéêÜ, ôçò åèíéêÞò áõ-
ôïóõíôÞñçóçò, ïé éèýíïíôåò âãÜæïõí áðáíùôÜ öéñìÜíéá, ðïõ êÜíïõí áêüìá ðéï á-
ðñïóðÝëáóôá óôïõò ðïëßôåò ôá êÝíôñá ôùí êñßóéìùí áðïöÜóåùí êáé áóýãêñéôá ðéï
ðñïóðåëÜóéìïõò ôïõò ðïëßôåò óôá «åíôåôáãìÝíá» üñãáíá ôçò åîïõóßáò. ¼óï ðéï á-
2. ¼.ð., Á’ Ôüì., óåë. 294.

06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 409
ÊÑÉÔÇÑÉÁ ÁÎÉÏËÏÃÇÓÇÓ 409
äéáðÝñáóôá ãßíïíôáé ôá ôåß÷ç ôùí êõâåñíþíôùí, ôüóï ðéï äéÜöáíïé êáé åõÜëùôïé ãßíï-
íôáé ïé ôïß÷ïé ôùí óðéôéþí êáé ôçò áôïìéêÞò æùÞò, äñÜóçò êáé óêÝøçò ôùí êõâåñíùìÝ-
íùí. Ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá êïõôóïõñåýïíôáé, ç êßíçóç ôùí áôüìùí êáé ç äéáêßíç-
óç ôùí éäåþí êáôáóêïðåýïíôáé, ç Ýêöñáóç êáé ç êñßóç, áêüìá êáé ïé ðïëéôéêÝò ãåëïé-
ïãñáößåò, ÷áñáêôçñßæïíôáé ðïëý åýêïëá ýðïðôåò êáé ðñïäïôéêÝò ....
Ì’ áõôÜ êáé ì’ áõôÜ, ï ðïëßôçò èõìßæåé ôïí áíôé-Þñùá ìéáò èáõìÜóéáò ìéìéêÞò óêçíÞò
ôïõ ìåãáëýôåñïõ ìßìïõ ôçò åðï÷Þò ìáò, Marcel Marceau: ÐÜíù óôç ãõìíÞ óêçíÞ, ïëï-
ìüíá÷ïò ï áíèñùðÜêïò, ï «Ìðéð», áóÜëåõôïò, åíáãþíéïò. ¸ðåéôá, êÜíåé ìåñéêÜ äåéëÜ
âÞìáôá ðñïò ôá äåîéÜ, áëëÜ óå ëßãï óôáìáôÜåé. ¸÷åé ðÝóåé ðÜíù ó’ Ýíáí áüñáôï ôïß÷ï,
ôïí øõ÷ïõëåýåé, ðñïóðáèåß íá âñåé ìéá äéÝîïäï. Ôïõ êÜêïõ. ¾óôåñá, âçìáôßæåé ðñïò ô’
áñéóôåñÜ: ôï ßäéï. Ôï ßäéï êáé ðñïò ôá ìðñïò, ôï ßäéï êáé ðñïò ôá ðßóù. Ðáíôïý, ôïß÷ïé á-
üñáôïé êáé áäéáðÝñáóôïé - ìå ôçí Ýîï÷ç ìéìéêÞ ôïõ ï Ìáñóþ «æùãñáößæåé» ôéò äéáóôÜóåéò
ôïõ ðíéãçñïý êåëéïý ôïõ ... Óå ëßãï, îáíáñ÷ßæåé, áëëÜ ôþñá ôá âÞìáôÜ ôïõ åßíáé ëéãüôå-
ñá: ï êÜèå ôïß÷ïò Ý÷åé æõãþóåé ìåñéêÜ åêáôïóôÜ, ôï êåëß Ý÷åé óôåíÝøåé ... Ï Ýãêëåéóôïò
ðñïóðáèåß ðÜëé êáé ðÜëé. ÁëëÜ ï ÷þñïò üëï êáé ìéêñáßíåé, üëï êáé ìåãáëþíåé ç áãùíßá
ôïõ öõëáêéóìÝíïõ. ¿óðïõ ïé ôïß÷ïé ôïí óõíèëßâïõí êáé ôïí óêïôþíïõí ...
Äå èá Þèåëá íá èåùñçèåß áõôÞ ç ôñáãéêÞ óêçíÞ óáí ðñïöçôåßá áëëÜ ùò ðñïåé-
äïðïßçóç. Ôï ðñüâëçìá êáé ç åõèýíç ôïõ êáèåíüò ìáò åßíáé íá äïýìå ôá ôåß÷ç ôé óç-
ìáßíïõí êáé ðùò èá ôá êáôåäáößóïõìå ...
ÌÜñéïò Ðëùñßôçò
ÔÏ ÂÇÌÁ, ÊõñéáêÞ 30 Éïõíßïõ 2002.
¢óêçóç Á:
ÃñÜøôå ôçí Ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ìÝ÷ñé 150 ëÝîåéò).

ÁðÜíôçóç:
Ïé ôñïìïêñáôéêÝò åðéèÝóåéò åíáíôßïí ôïõ World Trade Center êáé ôïõ áìåñéêáíéêïý
Ðåíôáãþíïõ óå ÍÝá Õüñêç êáé ÏõÜóéíãêôïí, áíôßóôïé÷á, óôéò 11 Óåðôåìâñßïõ 2001,
óôÜèçêáí ç áöïñìÞ ãéá áñêåôÝò äçìïêñáôéêÝò êïéíùíßåò óôçí Åõñþðç êáé ôçí Áìåñé-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 410
êÞ, ðïõ õéïèÝôçóáí ðñüôõðá ïëïêëçñùôéêÞò äéáêõâÝñíçóçò êáé Üäñáîáí ôçí åõêáéñßá
ãéá íá åíôåßíïõí ôçí êáôáðßåóç, íá õðïíïìåýóïõí ôá áíèñþðéíá äéêáéþìáôá êáé íá å-
ìðïäßóïõí ôçí åßóïäï ìåôáíáóôþí óôéò ÷þñåò ôïõò.
Ùóôüóï ôï æÞôçìá ôïõ áõôáñ÷éóìïý êáé ôïõ Êïéíùíéêïý áðïêëåéóìïý åßíáé åõñýôå-
ñï êáé åêôüò áðü ôéò «åõðáèåßò êáôçãïñßåò» ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý (ðñüóöõãåò,
ìåôáíÜóôåò, öôù÷ïýò), áöïñÜ êáé ó’ áõôïýò ôïõò ßäéïõò ôïõò ðïëßôåò ôùí «åõíïìïýìå-
íùí» êïéíùíéþí ôïõ áíåðôõãìÝíïõ êüóìïõ. Ïé ðïëßôåò óÞìåñá, áöåíüò äåí ìðïñïýí
íá óõììåôÝ÷ïõí óôá êÝíôñá ëÞøçò áðïöÜóåùí êáé íá êáèïñßæïõí ôéò ðïëéôéêÝò åîåëß-
îåéò êáé áöåôÝñïõ ìå ôï ðñüó÷çìá ôçò «áóöÜëåéáò» âëÝðïõí Üöùíïé (üðùò ï Ìðéð ôïõ
Marceau) íá êáôáðáôþíôáé èåìåëéþäç äçìïêñáôéêÜ äéêáéþìáôá êáé íá õðüêåéíôáé óå á-
óöõêôéêïýò êáé åõôåëéóôéêïýò -ãéá ôçí ßäéá ôçí áíèñþðéíç ýðáñîç- åëÝã÷ïõò. Ç áíôß-
óôáóç ó’ áõôïý ôïõ åßäïõò ôéò «ðïëéôéêÝò» ìåèïäåýóåéò åßíáé ÷ñÝïò êáé êáèÞêïí ôïõ êá-
èåíüò ìáò.
¢óêçóç Â 1:
á. Íá äþóåôå ôç óçìáóßá ôùí ðáñáêÜôù ëÝîåùí êáé öñÜóåùí: ÐåñéëÜëç-

ôï, äïãìáôéóìüò, ïëïêëçñùôéóìüò, ðáò ìç ìåè’ çìþí êáè’ çìþí, ìÜíé-
ìÜíé, öéñìÜíéá, ðáñßåò, óðåêïõëÜñïõí.
ÁðÜíôçóç:
• ðåñéëÜëçôï = áõôü ðïõ åßíáé ãíùóôü êáé óõæçôåßôáé áðü üëïõò.
• äïãìáôéóìüò = ç äéáôýðùóç Þ ç áðïäï÷Þ êÜðïéùí áðüøåùí ÷ùñßò áéôéïëüãçóç Þ
áðïäåßîåéò.
• ïëïêëçñùôéóìüò = ðïëéôéêü óýóôçìá äéáêõâÝñíçóçò ðïõ óôçñßæåôáé óôïí áóöõêôé-
êü Ýëåã÷ï ôçò æùÞò ôùí êõâåñíùìÝíùí êáé óôçí áðáãüñåõóç êÜèå ðïëéôéêÞò äñÜ-
óçò áíôßèåôçò ðñïò ôï êáèåóôþò.
• ðáò ìç ìåè’ õìþí êáè’ çìþí = ï êáèÝíáò ðïõ äåí åßíáé «ìáæß» ìáò, åßíáé «åíá-
íôßïí» ìáò.
• ìÜíé - ìÜíé = ðïëý ãñÞãïñá, âéáóôéêÜ.
• öéñìÜíéá = Áñ÷éêÜ, ç ëÝîç óÞìáéíå ôï äéÜôáãìá ôïõ ÓïõëôÜíïõ óôçí ÏèùìáíéêÞ
áõôïêñáôïñßá. ÓÞìåñá, ëÝãïíôáò öéñìÜíé åííïïýìå ìå ìéá äüóç åéñùíåßáò, êÜèå á-
ðüöáóç ðïõ Ý÷åé ìïñöÞ äéáôÜãìáôïò Þ êáíïíéóôéêÞò åíôïëÞò.
• ðáñßåò = ïé Üíèñùðïé ðïõ æïõí óôï ðåñéèþñéï äß÷ùò ðïëéôéêÜ êáé êïéíùíéêÜ äé-
êáéþìáôá.
• óðåêïõëÜñïõí = êÜíïõí óðÝêïõëá. Ðñïóðáèïýí íá áðïêïìßóïõí ðïëéôéêÜ ïöÝ-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 411
ëç ìå áèÝìéôá Þ ñéøïêßíäõíá ìÝóá.

â. Íá äþóåôå ôá óõíþíõìá êáé ôá áíôþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí ôïõ êåé-
ìÝíïõ: ôá åéäïðïéÜ, ìéóáëëïäïîßá, áíôßðïäáò, áðñïóðÝëáóôïò, åíôåôáë-
ìÝíá.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá ôùí ëÝîåùí åßíáé ôá áêüëïõèá:
• åéäïðïéÜ = ÷áñáêôçñéóôéêÜ, âáóéêÜ, éäéáßôåñá.
• ìéóáëëïäïîßá = Ýëëåéøç áíåêôéêüôçôáò, áäéáëëáîßá.
• áíôßðïäáò = ï åê äéáìÝôñïõ áíôßèåôïò.
• áðñïóðÝëáóôá = áðñüóéôá, áðëçóßáóôá.
• åíôåôáëìÝíá = áñìüäéá.
Ôá áíôþíõìá ôùí ëÝîåùí åßíáé ôá ðéï êÜôù:
• åéäïðïéÜ ⫽ óõíçèéóìÝíá, åðïõóéþäç.
• ìéóáëëïäïîßá ⫽ äéáëëáêôéêüôçôá, áíåêôéêüôçôá.
• áíôßðïäáò ⫽ óôçí ßäéá ðëåõñÜ.
• åíôåôáëìÝíá ⫽ áíáñìüäéá.
¢óêçóç Â 2:
Ï óõããñáöÝáò áíáöÝñåé: Ç «áíïé÷ôÞ êïéíùíßá» ìåôáôñÝðåôáé ìÜíé-ìÜíé óå

ðåñé÷áñáêùìÝíï óôñáôüðåäï, üðïõ ïé («ÐïëéïñêçìÝíïé») åíôüò êáôáôñý-
÷ïíôáé áðü ôñüìï ãéá ôïõò åêôüò, êáé ïé («ÐïëéïñêçôÝò») åêôüò áðü ôñüìï
ãéá ôçí åðéâßùóÞ ôïõò ... Ðïéïé ðéóôåýåôå üôé åßíáé êýñéïé ëüãïé áõôÞò ôçò
äñáìáôéêÞò ìåôáôñïðÞò; Óáò ðåßèåé ç åðé÷åéñçìáôïëïãßá ôïõ óõããñáöÝá;
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ðéóôåýåé üôé ìå áöïñìÞ ôéò ôñïìïêñáôéêÝò åðéèÝóåéò åíáíôßïí ôùí Ç-
íùìÝíùí Ðïëéôåéþí ôçò ÁìåñéêÞò, åíôÜèçêáí ôá ìÝôñá ðïõ åõíïïýí ìßá Þäç äéáìïñ-
öùìÝíç êáôÜóôáóç. ÄçëáäÞ, ôçí ðåñé÷áñÜêùóç ôùí êïéíùíéþí ôïõ áíåðôõãìÝíïõ äõ-
ôéêïý êüóìïõ Ýíáíôé ôùí åêáôïììõñßùí åîáèëéùìÝíùí ïéêïíïìéêþí ìåôáíáóôþí, ðñï-
óöýãùí Þ êáôáäéùãìÝíùí áíèñþðùí, ðïõ åðéèõìïýí Ýíá êáëýôåñï áýñéï êáé ìéá æùÞ
ìå ìåãáëýôåñç áóöÜëåéá ãé’ áõôïýò êáé ôá ðáéäéÜ ôïõò.
Ïé ëüãïé áõôÞò ôçò óêëÞñõíóçò ôçò óôÜóçò ôùí äõôéêþí äçìïêñáôéêþí êïéíùíéþí
áðÝíáíôé óå êÜèå åßäïõò êáôáôñåãìÝíï äåí åßíáé êáéíïýñãéïé. Áíôßèåôá, óõíäÝïíôáé ìå
øõ÷ïëïãéêïýò êáé êïéíùíéêïðïëéôéêïýò ðáñÜãïíôåò, ðïõ öáßíåôáé üôé êåñäßæïõí áðü
ôçí ðïëéôéêÞ åêìåôÜëëåõóç ôïõ èÝìáôïò. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ç åðéäåßíùóç ôçò õðïäï-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 412
÷Þò ôùí ìåôáíáóôþí áðïôåëåß ðÜãéá ôÜóç, áêüìá êáé üôáí äå óõíôñÝ÷ïõí éêáíïß ëüãïé
(áýîçóç ôïõ êýìáôïò ìåôáíáóôþí, äéüãêùóç ôïõ áñéèìïý ôùí ðñïóöýãùí ëüãù ðïëå-
ìéêþí óõãêñïýóåùí Þ öõóéêþí êáôáóôñïöþí). Åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíï ïé áíôéäñÜ-
óåéò ôùí ðïëéôþí êÜðïéáò åõçìåñïýóáò ÷þñáò, óôéò ðëçñïöïñßåò «ðåñß õðïäï÷Þò ôå-
ñáóôßïõ áñéèìïý ìåôáíáóôþí êáé ðñïóöýãùí» íá åßíáé õðåñâïëéêÝò ìå áðïôÝëåóìá íá
åêôñÝöïíôáé îåíïöïâéêÜ áéóèÞìáôá êáé ñáôóéóôéêÝò äéáèÝóåéò êáé íá äçìéïõñãåßôáé, Ý-
ôóé, ìéá «äåîáìåíÞ» õðïóôçñéêôþí ôùí áêñïäåîéþí ðïëéôéêþí ó÷çìáôéóìþí êáé ìïñ-
öùìÜôùí (ôá ðáñáäåßãìáôá ôçò Ãáëëßáò, ôçò Áõóôñßáò êáé ôçò Ïëëáíäßáò åßíáé åíäåé-
êôéêÜ ãé’ áõôïý ôïõ åßäïõò ôéò ðïëéôéêÝò äéåñãáóßåò).
Ôï öáéíüìåíï áõôü åßíáé Ýíáò óçìáíôéêüò ëüãïò ðïõ ïäçãåß óôç ìåôáôñïðÞ ìéáò
äçìïêñáôéêÞò êïéíùíßáò óå ðåñé÷áñáêùìÝíï óôñáôüðåäï. Ï ðáñáäïóéáêüò ðïëéôéêüò
êüóìïò íéþèåé «ðáãéäåõìÝíïò» êáé ðñïêåéìÝíïõ íá áíôéìåôùðßóåé ôéò äéáññïÝò ðñïò
áõôÞò ôçò ìïñöÞò ôéò ðáñáôÜîåéò, óðåýäåé íá õéïèåôÞóåé ìéá óåéñÜ áðü áíåëáóôéêÜ êáé
áõôáñ÷éêÜ ìÝôñá ðåñéïñéóìïý ôçò õðïäï÷Þò ôùí åîáèëéùìÝíùí êáé áóôõíüìåõóçò ôùí
óõíüñùí, ðïõ ïäçãåß üìùò, óôçí «åê ôùí ðñáãìÜôùí» áðïäï÷Þ ôùí áêñïäåîéþí/áí-
èñùðïöáãéêþí êçñõãìÜôùí.
Ç óêëÞñõíóç ôçò óôÜóçò ôùí äçìïêñáôéêþí êõâåñíÞóåùí óõíäÝåôáé üìùò êáé ìå
ôï öüâï ãéá ìéá åíäå÷üìåíç «ðáãêüóìéá ïéêïíïìéêÞ ýöåóç», ðïõ èá áðåéëÞóåé ôï á-
êïëïõèïýìåíï ðïëéôéêïïéêïíïìéêü ìïíôÝëï. Åßíáé ëïãéêü, ëïéðüí, ìÝóá ó’ áõôÝò ôéò
óõíèÞêåò ç áèñüá åéóñïÞ «öèçíïý åñãáôéêïý äõíáìéêïý» (äçëáäÞ, ïé ìåôáíÜóôåò êáé
ïé ðñüóöõãåò) íá áíôéìåôùðßæåôáé ìå óêåðôéêéóìü êáé åðéöýëáîç ëüãù ôïõ üôé «åí äõ-
íÜìåé» ìðïñïýí íá áõîÞóïõí ôá ðïóïóôÜ áíåñãßáò êáé íá áðïóôáèåñïðïéÞóïõí ôéò
÷þñåò õðïäï÷Þò ôïõò.
ÅðéðëÝïí, ìåãÜëá ôìÞìáôá ôïõ ðëçèõóìïý ôùí åõñùðáúêþí êïéíùíéþí ãéá øõ÷ï-
ëïãéêïýò êáé Üëëïõò éäéáßôåñïõò êïéíùíéêïýò ëüãïõò âëÝðïõí ìå êá÷õðïøßá ôçí ðá-
ñïõóßá ôùí ìåôáíáóôþí êáé åßíáé åõÜëùôá óôçí éäåïëïãéêÞ ðñïóðÜèåéá ðïõ ãßíåôáé ãéá
íá óõíäåèåß ç ðïëéôéóìéêÞ äéáöïñåôéêüôçôá ôùí «Üëëùí» ìå ôçí åãêëçìáôéêüôçôá, ôçí
ôñïìïêñáôßá êáé ôï èñçóêåõôéêü öáíáôéóìü.
¢óêçóç Â 3:
Ï óõããñáöÝáò óôçí ðñþôç ðáñÜãñáöï åðéêáëåßôáé ôéò áðüøåéò ôïõ Áõ-

óôñéáêïý öéëïóüöïõ Êáñë Ðüððåñ. Ôé ðéóôåýåôå üôé åîõðçñåôåß áõôÞ ç á-
íáöïñÜ;
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 413
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ôïõ êåéìÝíïõ ðïõ åîåôÜæïõìå åðéèõìåß íá êáôáäåßîåé ôç óáöÞ äéá-
öïñÜ áíÜìåóá óôçí «áíïé÷ôÞ êïéíùíßá» êáé ôçí «êëåéóôÞ ðïëéôåßá». Óôçí ðñïóðÜèåéÜ
ôïõ áõôÞ åßíáé ëïãéêü íá áíáôñÝîåé óå éóôïñéêÜ ðáñáäåßãìáôá.
Ï Áõóôñéáêüò öéëüóïöïò ðïõ ãñÜöåé Ýíá âéâëßï áðü ôï 1938 ùò ôï 1943 åîõìíþ-
íôáò «ôçí áíïé÷ôÞ êïéíùíßá», ôçí þñá ðïõ óôçí Åõñþðç (êáé óôïí êüóìï) èñéáìâåýåé
ï èÜíáôïò, ï áõôáñ÷éóìüò êáé ôï öõëåôéêü ìßóïò Þ ðïõ ðáñáìÝíåé áéóéüäïîïò êáé êá-
ôÜ ôç äéÜñêåéá ôïõ øõ÷ñïý ðïëÝìïõ, èá Þôáí ôï ßäéï áéóéüäïîïò êáé óÞìåñá; Áõôü åß-
íáé ôï êñßóéìï åñþôçìá ðïõ èÝôåé ï óõããñáöÝáò óôïõò áíáãíþóôåò ôïõ, ðñïôïý îåêé-
íÞóåé ôç äéáðñáãìÜôåõóç ôïõ èÝìáôüò ôïõ. Ç áõôáñ÷éêÞ óôñïöÞ ôùí äçìïêñáôéêþí åõ-
ñùðáúêþí êïéíùíéþí ðïõ óõíôåëåßôáé óôéò ìÝñåò ìáò, èá ôñüìáæå êáé ôïí Áõóôñéáêü öé-
ëüóïöï ðïõ Ýæçóå ôçí ôñáãùäßá ôïõ äåõôÝñïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ.
¢óêçóç Â 4:
ÐñïóðáèÞóôå íá ïñßóåôå ôçí êåíôñéêÞ éäÝá ôïõ êåéìÝíïõ êáé ôá ðñïâëÞ-

ìáôá ðïõ óõìâïëßæïõí ôá «ôåß÷ç».
ÁðÜíôçóç:
Ç êåíôñéêÞ éäÝá ôïõ êåéìÝíïõ óõíäÝåôáé ìå ôçí áõôáñ÷éêÞ/îåíïöïâéêÞ ðïëéôéêÞ ðïõ
áêïëïõèïýí ïé åõíïìïýìåíåò êáé áíåðôõãìÝíåò êïéíùíßåò áðÝíáíôé óôïõò åîáèëéùìÝ-
íïõò êáé ôïõò áðüêëçñïõò áõôïý ôïõ óõóôÞìáôïò. ÓõíäÝåôáé, üìùò, êáé ìå ôï áßôçìá ãéá
ôçí ðïéüôçôá ôçò äçìïêñáôéêÞò äéáêõâÝñíçóçò ìÝóá óôïõò êüëðïõò áõôþí ôùí êïéíù-
íéþí. Ç «åíäåêÜôç Óåðôåìâñßïõ» óôÜèçêå ç çìåñïìçíßá-óôáèìüò ãéá êÜèå åßäïõò ðñï-
óðÜèåéåò êáé ìåèïäåýóåéò ðïõ áðïâëÝðïõí, ü÷é ôüóï óôçí áóöÜëåéá ôùí ðïëéôþí, üóï
óôç óêëÞñõíóç ôùí ìÝôñùí êáôáóôïëÞò êáé åëÝã÷ïõ ôùí êõâåñíþìåíùí. Ç óôáäéáêÞ á-
ðïäüìçóç ôçò äçìïêñáôéêÞò äéáêõâÝñíçóçò óõíôåëåßôáé âÞìá-âÞìá. Ç äõóêïëßá ðñï-
óÝããéóçò åíüò «åðéãåßïõ ðáñáäåßóïõ» áðü ôïí ðáñßá áõôÞò ôçò æùÞò, ôáõôßæåôáé ìå ôç äõ-
óêïëßá ðñüóâáóçò ôïõ ðïëßôç óôá êÝíôñá (åèíéêÜ Þ õðåñåèíéêÜ) ëÞøçò áðïöÜóåùí.
Êáé åðéðëÝïí, üóï äýóêïëç ãßíåôáé ç ðñüóâáóç áðü ðëåõñÜò ðëåéïøçößáò, ôüóï åý-
êïëïò öáíôÜæåé ï Ýëåã÷ïò êáé ç êáôï÷Þ ðñïóùðéêþí äåäïìÝíùí áðü äéÜöïñåò õðçñå-
óßåò áóöáëåßáò êáé áóôõíüìåõóçò. ÐñáêôéêÜ, ôá «ôåß÷ç» óõìâïëßæïõí êÜèå ðñïóðÜèåéá
ðåñéóôïëÞò êáôï÷õñùìÝíùí äçìïêñáôéêþí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ ôüóï óôïõò êüë-
ðïõò ôçò êïéíùíßáò, üóï êáé Ýîù áð’ áõôÞí. Ãéáôß äåí ðñÝðåé íá îå÷íïýìå üôé ôï äéêáßù-
ìá óôçí åñãáóßá êáé ôçí áîéïðñåðÞ æùÞ áöïñÜ ôüóï óôï ìåôáíÜóôç üóï êáé óôï íôüðéï.
Ôüóï óôï ðñüóöõãá, üóï êáé óôïí êïéíùíéêÜ áðïêëåéóìÝíï Üíåñãï áõôÞò ôçò æùÞò.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 414
¢óêçóç Ã:
Ï óõããñáöÝáò óôï ôÝëïò ôïõ êåéìÝíïõ áíáöÝñåé: «Ôï ðñüâëçìá êáé ç åõ-
èýíç ôïõ êáèåíüò ìáò åßíáé íá äïýìå ôá ôåß÷ç ôé óçìáßíïõí êáé ðùò èá ôá
êáôåäáößóïõìå ...». Ìðïñåßôå íá ðñïôåßíåôáé êÜðïéïõò ôñüðïõò «êáôåäÜ-
öéóçò ôùí Ôåé÷þí» (ãñÜøôå Ýíá êåßìåíï 500-600 ëÝîåùí).
ÁðÜíôçóç:
Ç áõôáñ÷éêÞ óôñïöÞ ôçò ðëåéïøçößáò ôùí äçìïêñáôéêþí êïéíùíéþí êáé ç õéïèÝôç-
óç «ïëïêëçñùôéêþí» ìïíôÝëùí áóôõíüìåõóçò êáé åëÝã÷ïõ ôùí êõâåñíþìåíùí, áëëÜ
êáé ôùí «ðáñåßóáêôùí» ðïõ ðñïóðáèïýí íá ðáñåéóäýóïõí ó’ áõôÝò, åßíáé ìéá «ìáêñÜ
ðïñåßá» ðïëéôéêÞò ìåôáóôñïöÞò ðïõ îåêßíçóå ìåôÜ ôç ëÞîç ôïõ «øõ÷ñïý ðïëÝìïõ» êáé
ôçí åðáêüëïõèç ðôþóç ôùí êáèåóôþôùí ôïõ «õðáñêôïý óïóéáëéóìïý» êáé åíôÜèçêå ìå-
ôÜ ôéò ôñïìïêñáôéêÝò åðéèÝóåéò ôçò åíäåêÜôçò Óåðôåìâñßïõ.
Ï êïéíùíéêüò áðïêëåéóìüò êáé ïé áêñáßåò ïéêïíïìéêÝò áíéóüôçôåò óôïõò êüëðïõò
ôùí êïéíùíéþí ôçò äýóçò, ðïõ ïöåßëïíôáí êõñßùò óôï áêïëïõèïýìåíï ðïëéôéêü êáé ïé-
êïíïìéêü óýóôçìá áíÜðôõîçò, ôþñá ïîýíïíôáé êáé óõíäÝïíôáé ìå ôçí «ôñïìïêñáôßá»
ðïõ áðåéëåß ôçí áóöÜëåéá ôùí ðïëéôþí. Ç Ýíôáóç ôçò êñáôéêÞò âßáò (ðáñáêïëïõèÞóåéò,
êëåéóôÜ êõêëþìáôá ìáãíçôïóêüðçóçò) åõèýíåôáé ãéá ôçí áðïäüìçóç ôïõ äçìïêñáôé-
êïý ÷áñáêôÞñá ôïõ äõôéêïý êüóìïõ êáé ãéá ôçí êáôáðÜôçóç èåìåëéùäþí áíèñùðßíùí
äéêáéùìÜôùí.
Ï áðïêëåéóìüò áõôüò áöïñÜ êáé ôïõò «ðáñåßóáêôïõò» (ôïõò ìåôáíÜóôåò, ôïõò ðñü-
óöõãåò, ôïõò êáôáôñåãìÝíïõò) ðïõ åðé÷åéñïýí íá æçôÞóïõí Üóõëï êáé áíèñþðéíåò
óõíèÞêåò äéáâßùóçò óôéò ðëïýóéåò êáé áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò ôçò Åõñþðçò êáé ôçò Áìå-
ñéêÞò. Ùóôüóï ç ôÜóç ãéá «å÷èñéêÞ õðïäï÷Þ» êáé áõóôçñü Ýëåã÷ï ôçò åéóüäïõ ôïõò äåí
áöÞíåé ðåñéèþñéá ãéá áéóéüäïîåò óêÝøåéò. Ïé «ðáñßåò» ôïõ óõóôÞìáôïò âñßóêïíôáé óôï
óôü÷áóôñï êáé óõíäÝïíôáé åõèÝùò ìå ôçí åãêëçìáôéêüôçôá, ôçí ôñïìïêñáôßá êáé ôï èñç-
óêåõôéêü öáíáôéóìü, ü÷é ìüíï áðü ôá áêñïäåîéÜ/ëáúêéóôéêÜ êüììáôá, áëëÜ êáé áðü ôéò
ðáñáäïóéáêÝò ðïëéôéêÝò äõíÜìåéò, ðïõ ðñïóðáèïýí ì’ áõôüí ôïí ôñüðï íá ðåñéïñß-
óïõí ôéò ìåôáêéíÞóåéò øçöïöüñùí ôïõò, ðñïò åîôñåìéóôéêÝò ðáñáôÜîåéò.
¼ìùò, ôï áßôçìá ãéá ôçí «êáôåäÜöéóç» ôùí ôåé÷þí, ðñïâÜëëåé åðéôáêôéêüôåñï áðü
ðïôÝ, ãéáôß áðåéëåß ôéò äçìïêñáôéêÝò ðáñáäüóåéò êáé ôïí ðïëéôéóìü ìáò. Ïé áíèñùðéóôé-
êÝò ïñãáíþóåéò êáé ïé åéäéêïß åñåõíçôÝò ìÝóá áðü äéÜöïñåò óôáôéóôéêÝò, áðïäåéêíýïõí
üôé ïé ìåôáíÜóôåò åßíáé ôá åõÜëùôá èýìáôá ôùí óõëëïãéêþí öïâéþí êáé îåíüöïâùí áé-
óèçìÜôùí ôùí åõñùðáúêþí êïéíùíéþí. Ïé ðñïôÜóåéò, åðïìÝíùò, ãéá ôçí åíßó÷õóç ôçò
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 415
äéáðïëéôéóìéêÞò åêðáßäåõóçò, Þäç, áðü ôá ðñþôá ó÷ïëéêÜ ÷ñüíéá êñßíïíôáé áíáãêáßåò.

Ï öüâïò, åí ðïëëïßò, ðïõ óôñÝöåé ôá ëáúêÜ óôñþìáôá ðñïò ôéò åîôñåìéóôéêÝò ðïëéôéêÝò
ðñïôÜóåéò êáé áíáãêÜæåé ôéò åõñùðáúêÝò êõâåñíÞóåéò íá óêëçñáßíïõí ôç óôÜóç ôïõò,
õéïèåôþíôáò (êáé íïìéìïðïéþíôáò) ôéò ìéóáëëüäïîåò áðüøåéò ôïõ åîôñåìéóìïý, ïöåßëå-
ôáé óôçí «ðïëéôéóìéêÞ äéáöïñåôéêüôçôá». Åßíáé áíÜãêç, Üñá, íá õðÜñîåé óùóôÞ ðñïåôïé-
ìáóßá, ðëçñïöüñçóç êáé êáôåýèõíóç ôïõ ìåôáíÜóôç Þ ôïõ ðñüóöõãá, þóôå íá êéíç-
ôïðïéçèåß ãéá íá áðïêôÞóåé ìéá êïéíùíéêÞ èÝóç óôç ÷þñá õðïäï÷Þò ôïõ. Ï ðñüóöõ-
ãáò Þ ï ìåôáíÜóôçò åßíáé, ùò ìÝëïò êÜðïéáò Üëëçò åèíüôçôáò, öïñÝáò äéáöïñåôéêþí é-
äåþí, óõíçèåéþí, ðáñáäüóåùí êáé êïõëôïýñáò. ÐñÝðåé, ëïéðüí, íá êáôáíïÞóåé üôé ç
êïéíüôçôá, óôçí ïðïßá ðéá æåé, áðáéôåß ôçí ðñïóáñìïãÞ ôïõ óôïõò êáíüíåò ôçò.
¼ìùò, êáé ç ßäéá ç êïéíüôçôá (êáé åäþ ðñÝðåé íá ãßíåé ëüãïò ãéá ôçí áîßá ôçò áí-
èñùðéóôéêÞò ðáéäåßáò) ïöåßëåé íá ðñïóðáèÞóåé ãéá ôçí ïìáëÞ Ýíôáîç ôùí áëëïäáðþí
óôï äéêü ôçò ÷þñï. Ãé’ áõôü, ïñèü åßíáé, íá ãíùñßóåé êáëýôåñá ôïí «Üëëï», ôéò áíÜãêåò,
ôéò óõíÞèåéåò êáé ôéò ðáñáäüóåéò ôïõ. Ï óåâáóìüò ðñïò ôçí ðñïóùðéêüôçôá êáé ôçí
êïõëôïýñá êÜèå áíèñþðïõ, áíåîáñôÞôùò öõëÞò, ÷ñþìáôïò, ãëþóóáò, èñçóêåßáò, êïé-
íùíéêÞò èÝóçò Þ ðïëéôéêþí ðåðïéèÞóåùí, áðïôåëåß èåìÝëéï êÜèå äçìïêñáôéêÞò êïé-
íùíßáò.
Äåí åßíáé ÷ùñßò áîßá, åðßóçò, ç ðñüôáóç ãéá áíôéìåôþðéóç ôùí ðñïâëçìÜôùí óôïí
«ôüðï ãÝííçóÞò» ôïõò. Ç öõãÞ ðëçèõóìþí êáé ç óõíåðáãüìåíç åîáèëßùóÞ ôïõò ìðï-
ñåß íá áíôéìåôùðéóôåß åßôå ìå áíèñùðéóôéêÞ ðáñÝìâáóç (óå ðåñéï÷Ýò ðïõ ðëÞôôïíôáé á-
ðü öõóéêÝò/êëéìáôïëïãéêÝò êáôáóôñïöÝò), åßôå ðïëéôéêÞ åðÝìâáóç, üôáí áðåéëåßôáé ìå
«áíèñùðéóôéêÞ êáôáóôñïöÞ» ìåãÜëï ôìÞìá ôïõ ðëçèõóìïý. ÏðùóäÞðïôå, üìùò, ðñÝ-
ðåé íá áðïôñáðåß ôï åíäå÷üìåíï ðïëéôéêïóôñáôéùôéêÞò åêìåôÜëëåõóçò áõôþí ôùí ðñï-
óðáèåéþí áðü ôéò áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò, ðïõ åõèýíïíôáé, Üëëùóôå, ãéá ôç ÷ñüíéá ïéêï-
íïìéêÞ êáèõóôÝñçóç ôùí ÷ùñþí ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ. Äõóôõ÷þò, üìùò, ôçí þñá ðïõ ü-
ëïé âëÝðïõìå ôéò áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò íá êëåßíïõí ôá óýíïñÜ ôïõò ðñï ìåñéêþí äåêÜ-
äùí ÷éëéÜäùí êáôáôñåãìÝíùí, äåí ìðïñïýìå íá ðåñéìÝíïõìå üôé èá äéáèÝóïõí ãéá ôçí
áíÜðôõîç ôùí öôù÷þí ÷ùñþí (Þ áêüìá êáé ãéá ôçí åíßó÷õóç ôïõ åéóïäÞìáôïò ôùí á-
ðüêëÞñùí ôùí ßäéùí ôùí êïéíùíéþí ôïõò) ðïóÜ ðïõ èá óôåñÞóïõí áðü áõôÝò, ôçí ôü-
óï «ðïëýôéìç» åõçìåñßá ôïõò.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 416
.... ùò ãíùóôüí
Áñ÷Þ üëùí ôùí äéáêñßóåùí ïé ãåíéêÝò êñßóåéò. ¼ëïé ïé «Á» åßíáé «Â» - íá ôï á-
îßùìá êÜèå ñáôóéóìïý. Äåí èá îå÷Üóù ôç öñÜóç ðïõ äéÜâáóá óå ìéá ôçëåïðôéêÞ êñé-
ôéêÞ (ãñáììÝíç áðü Üíèñùðï êáëëéåñãçìÝíï êáé åõáßóèçôï!) ðïõ åéñùíåõüôáí (êáé
êáôáäßêáæå) Ýíáí ïëüêëçñï ëáü: «Ç áèùüôçò áõôïý ôïõ ðÜíáãíïõ, ùò ãíùóôüí, ãåñ-
ìáíéêïý ëáïý ìå ôá áãíÜ Þèç êáé Ýèéìá êáé ôçí áãíÞ ðáéäéêÞ êáñäéÜ». ¼ëç ç êñéôéêÞ
Þôáí óêÝôïò ñáôóéóìüò! Óßãïõñá ìç óõíåéäçôüò. Ï êáèÝíáò ìðïñåß íá ðáñáóõñèåß á-
ðü Ýíá -äéêáéïëïãçìÝíï Þ ü÷é- óõíáßóèçìá. Êáé íá öôÜóåé îáöíéêÜ óôï «ùò ãíùóôüí»...
Ùò ãíùóôüí, üëïé ïé Ãåñìáíïß åßíáé ôÝñáôá, ïé Åâñáßïé åêìåôáëëåõôÝò, ïé Áìåñéêá-
íïß ñáôóéóôÝò.
ÊÜðïéïò èá ðñÝðåé íá ìáò åîçãÞóåé ðùò åßìáóôå üëïé ßäéïé. Óå êÜèå êïéíùíßá ôá
öáéíüìåíá ôçò äéÜêñéóçò êáé ôçò äéáßñåóçò åíäçìïýí êáé ïé äéáöïñÝò (áí õðÜñ÷ïõí)
åßíáé óôá ðñïâëÞìáôá. ÂÝâáéá åìåßò åßìáóôå õðåñÞöáíïé ðïõ äåí Ý÷ïõìå áðáñô÷Üéô.
¼ìùò äåí Ý÷ïõìå êáé íÝãñïõò ... Êáé ïé Üëëïé Åõñùðáßïé (ÃÜëëïé, Åëâåôïß, Ïëëáíäïß)
Þôáí õðåñÞöáíïé ãéá ôçí áíåêôéêüôçôá êáé ôïí öéëåëåõèåñéóìü ôïõò... ìÝ÷ñé ðïõ ãÝìé-
óáí Ýã÷ñùìïõò êáé ìç, åñãÜôåò êáé ðñüóöõãåò. [...]
Êé áí íïìßæåôå ðùò ç Ýëëåéøç íÝãñùí ìáò åìðïäßæåé íá åêäçëþíïõìå ôïí áõèüñ-
ìçôï ñáôóéóìü ìáò, êÜíåôå ðïëý ëÜèïò. ¸÷ïõìå Üðåéñïõò ôñüðïõò íá äéáéñïýìå ôïõò
áíèñþðïõò óå êáôçãïñßåò. Áðü ôçí êáôáãùãÞ ôïõò ìÝ÷ñé ôï åðÜããåëìÜ ôïõò [...]
Ëåò êáé äéáëÝãåé êáíåßò ðÜíôá, ìå ðïéï ôñüðï èá âãÜëåé ôï øùìß ôïõ! Êáé õðÜñ÷ïõí
êáé ÷åéñüôåñá. Ãéá óêåöôåßôå ôïí óêïõðéäéÜñç, ôïí ðåèáìåíáôæÞ, ôïí åêêåíùôÞ âüèñùí;
Åíþ ãéáôñüò ... äéêçãüñïò ... ìç÷áíéêüò ... ¼ëç ç ÅëëÜäá áãùíßæåôáé íá ìðåé óôá Á-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 417
íþôáôá ÅêðáéäåõôéêÜ Éäñýìáôá ãéá íá áðïöýãåé ôï óôßãìá ôïõ ìïõíôæïýñç êáé ôïõ ìÜ-
óôïñá.. Áí äåí åßíáé áõôÞ äéÜêñéóç - ðïéá åßíáé; [...].
Ëïéðüí áò áöÞóïõìå ôïõò öáñéóáúóìïýò, áò óôáìáôÞóïõìå íá ëÝìå: «Åõ÷áñéóôþ
óïé üôé ïõê åéìß þóðåñ ïé ëïéðïß ôùí áíèñþðùí ...» êé áò áíáæçôÞóïõìå âáèýôåñá ìÝ-
óá ìáò ôéò ñßæåò ôïõ ñáôóéóìïý -ãéáôß õðÜñ÷ïõí, óå üëïõò ìáò. ×ñåéÜæåôáé óõíåéäçôüò
êáé óõíå÷Þò áãþíáò, Ýíôéìç áõôïáíÜëõóç êáé ðáñáäï÷Þ ôùí çìáñôçìÝíùí, ãéá íá ðï-
ëåìÞóïõìå áðïôåëåóìáôéêÜ áõôÞ ôç öïâåñÞ êïéíùíéêÞ ìÜóôéãá. Ðïõ äçëçôçñéÜæåé ü÷é
ìüíï ôç æùÞ óôç Íüôéï ÁöñéêÞ - áëëÜ êé åäþ, óå ìáò, óôçí ÅëëÜäá, êÜèå ìÝñá.
Èá ðáíôñåýáôå ôçí êüñç óáò ìå Ýíá ÔóéããÜíï; Óßãïõñá! (Ìüíï ðïõ äåí Ý÷åôå êü-
ñç - å;).
Äåí íïìßæåôå ðùò ïé Åâñáßïé åßíáé ëéãÜêé ðáñáäüðéóôïé; ËÝôå óõ÷íÜ ðïíôéáêÜ áíÝê-
äïôá; Äåí óõìöùíåßôå ðùò ïé Ãåñìáíïß ñÝðïõí ðñïò ôïí ïëïêëçñùôéóìü (Å - ç ãåñ-
ìáíéêÞ ðåéèáñ÷ßá!). Êáé ïé Ôïýñêïé, åäþ ðïõ ôá ëÝìå, äåí åßíáé ëßãï ìðïõíôáëÜäåò; Ùò
ãíùóôüí äå ... ïé ¢ñáâåò ....
¼óï ãéá ôïõò ¸ëëçíåò - äåí åßíáé Ýíáò ðåñÞöáíïò, öéëåëåýèåñïò êáé îýðíéïò ëá-
üò; (Íá êáé ï áíÜðïäïò ñáôóéóìüò!), Å, ëïéðüí -áñ÷ßóôå íá îçëþíåôå ðñïêáôáëÞøåéò
êáé ðñïëÞøåéò.
Íéêüëáïò ÄÞìïõ
áðü ôïí çìåñÞóéï ôýðï.
¸êöñáóç - ¸êèåóç, Ôåý÷ïò Â´, åêäüóåéò
Ï.Å.Ä.Â., ÁèÞíá 1990, óåë. 109-110.
¢óêçóç Á:
Íá ãñÜøåôå ôçí ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (100 -120 ëÝîåéò).

ÁðÜíôçóç:
Ï ñáôóéóìüò (êïéíùíéêüò Þ öõëåôéêüò) åßíáé Ýíá öáéíüìåíï ðïõ ðáñáôçñåßôáé ôüóï
óôéò äçìïêñáôéêÝò êïéíùíßåò, üóï êáé óôéò áõôáñ÷éêÝò. ÌÜëéóôá, ùò áîßùìá êÜèå «ñá-
ôóéóìïý» ðñïâÜëëåôáé ç «ãåíéêÞ êñßóç», äçëáäÞ ç õðåñáðëïõóôåõìÝíç ãåíßêåõóç, ðïõ
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 418
êáôáôÜóóåé üëïõò ôïõò áíèñþðïõò óå êÜðïéá åéäéêÞ êáôçãïñßá ìå âÜóç êÜðïéá éäéáß-
ôåñá ÷áñáêôçñéóôéêÜ.
Ç ôÜóç áõôÞ åßíáé åðéêßíäõíç ãéáôß áöåíüò áíáéñåß ôï ãåãïíüò «ðùò åßìáóôå üëïé ß-
äéïé» êáé áöåôÝñïõ äõíáìéôßæåé ôá èåìÝëéá ôçò êïéíùíßáò êáé áðåéëåß ôéò áîßåò ôïõ áí-
èñùðéóìïý êáé ôçò äçìïêñáôßáò. Ï óõíåéäçôüò êáé óõíå÷Þò áãþíáò áðÝíáíôé óå ðñï-
êáôáëÞøåéò êáé ðñïëÞøåéò êÜèå åßäïõò, ðñïôåßíåôáé ùò ç ìïíáäéêÞ ëýóç, ðñïêåéìÝíïõ
íá áðïôñáðåß ï êßíäõíïò ìåôáôñïðÞò, ôïõ «åëëï÷åýïíôïò ñáôóéóìïý» óå ðñáãìáôéêÞ ìÜ-
óôéãá ðïõ èá äçëçôçñéÜóåé ôéò áíèñþðéíåò ó÷Ýóåéò êáé ôçí êïéíùíéêÞ æùÞ ôçò ÅëëÜäáò.
¢óêçóç Â 1:
á. Íá äþóåôå ôçí åñìçíåßá ôùí ðáñáêÜôù ëÝîåùí êáé öñÜóåùí: áðáñ-

ô÷Üéô, åíäçìïýí, Åõ÷áñéóôþ óïé üôé ïõê åéìß þóðåñ ïé ëïéðïß ôùí áí-
èñþðùí, öáñéóáúóìüò.
ÁðÜíôçóç:
• áðáñô÷Üéô = (áðáñô÷Üéíô), ðñïÝñ÷åôáé áðü ôç ëÝîç apartheid (Üöñéêááíò). ¹ôáí ôï
êáèåóôþò öõëåôéêþí äéáêñßóåùí, ðïõ åðéêñáôïýóå óå âÜñïò ôùí ìáýñùí óôç Íü-
ôéá ÁöñéêÞ.
• åíäçìïýí = áõôÜ (Þ áõôïß) ðïõ äéáìÝíïõí ìüíéìá êáé óõíå÷þò óå Ýíáí ôüðï êáé
óå Ýíá ÷þñï.
• Åõ÷áñéóôþ óïé üôé ïõê åéìß þóðåñ ïé ëïéðïß ôùí áíèñþðùí = Ó’ åõ÷áñéóôþ ãéáôß äåí
åßìáé üðùò ïé õðüëïéðïé Üíèñùðïé.
• öáñéóáúóìüò = ç õðïêñéôéêÞ óõìðåñéöïñÜ.
â. ÃñÜøôå ðñïôÜóåéò ðïõ íá ðåñéÝ÷ïõí ôéò ðéï êÜôù ëÝîåéò: áíåêôéêüôçôá,

ðåèáìåíáôæÞò, áõôïáíÜëõóç, ðáñáäï÷Þ.
ÁðÜíôçóç:
• Ïé äçìïêñáôéêÝò êïéíùíßåò ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôçí áíåêôéêüôçôá ðïõ åðéäåéêíý-
ïõí áðÝíáíôé óôçí «åôåñüôçôá».
• Ïé óõããåíåßò ôïõ íåêñïý ôá Ýâáëáí ìå ôïí ðåèáìåíáôæÞ, åðåéäÞ ïé õðçñåóßåò ôïõ
Þôáí åëëéðåßò êáôÜ ôç äéÜñêåéá ôçò ôáëåôÞò.
• Ï êýñéïò × áöïý Ýêáíå ìéá áõôïáíÜëõóç ôïõ ÷áñáêôÞñá ôïõ, ðñï÷þñçóå óôç äéá-
ôýðùóç ôùí áðüøåþí ôïõ.
• Ç ðáñáäï÷Þ ôçò ýðáñîçò ïñáôþí ðñïâëçìÜôùí óôïí ïéêïíïìéêü ôïìÝá, èá âïç-
èÞóåé óôçí áíôéìåôþðéóÞ ôïõò.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 419
¢óêçóç Â 2:
Ðþò óõíäÝåôå ç ðñþôç ìå ôç äåýôåñç ðáñÜãñáöï; Ó÷ïëéÜóôå ôç ÷ñÞóç ôïõ

ôßôëïõ.
ÁðÜíôçóç:
Ç ðñþôç ðáñÜãñáöïò óõíäÝåôáé ìå ôç äåýôåñç, ÷Üñç óôéò ëÝîåéò: «ùò ãíùóôüí»,
ðïõ áðïôåëïýí êáé ôïí ôßôëï ôïõ Üñèñïõ. Ðñüêåéôáé ãéá Ýíá åýóôï÷ï ëïãïôå÷íéêü åý-
ñçìá ôïõ óõããñáöÝá, ðïõ ðñïóðáèåß íá áðïäåßîåé üôé «áîßùìá» êáé «áñ÷Þ» êÜèå åß-
äïõò ñáôóéóìïý, åßíáé ç õðåñáðëïõóôåõìÝíç ãåíéêåõôéêÞ ñÞóç. ×ñçóéìïðïéþíôáò êáé
åêåßíïò ìéá ôÝôïéá ñÞóç ùò ôßôëï ôïõ Üñèñïõ ôïõ, êáõôçñéÜæåé üëåò áõôÝò ôéò ðñïóðÜ-
èåéåò ðïõ áêïýóéá Þ åêïýóéá êáôáâÜëëåé êÜèå Üíèñùðïò ãéá íá êáôáôÜîåé óå êáôçãï-
ñßåò ôïõò óõíáíèñþðïõò ôïõ.
¢óêçóç Â 3:
Ðþò èá ÷áñáêôçñßæáôå ôïí ôüíï ôïõ óõããñáöÝá; Óõìöùíåßôå ìå ôéò äéáðé-

óôþóåéò ôïõ;
ÁðÜíôçóç:
Ï Íéêüëáïò ÄÞìïõ ìå ìéá õðïäüñéá áßóèçóç åéñùíåßáò êáé óáñêáóìïý, ðñïóðáèåß
íá ðñïåéäïðïéÞóåé ãéá ôïí êßíäõíï ôïõ ñáôóéóìïý. Ç êïéíùíéêÞ áõôÞ ìÜóôéãá äåí åíôï-
ðßæåôáé ìüíï óôá áõôáñ÷éêÜ/ïëïêëçñùôéêÜ êáèåóôþôá, áëëÜ áêüìá êáé óôéò äçìïêñáôéêÝò
åõíïìïýìåíåò êïéíùíßåò ôïõ äõôéêïý êüóìïõ. Ç áéôßá ôçò åíäçìéêüôçôáò ôïõ ñáôóéóìïý
óå êÜèå áíèñþðéíç êïéíùíßá Ý÷åé éäéáßôåñï êïéíùíéêü êáé øõ÷ïëïãéêü åíäéáöÝñïí.
ÐáñÜ ôï ãåãïíüò üôé óå ïñéóìÝíåò ÷þñåò äåí ðáñáôçñïýíôáé áêñáßá öáéíüìåíá öõ-
ëåôéêïý ìßóïõò Þ äéáêñßóåùí, ùóôüóï ï ñáôóéóìüò åëëï÷åýåé êáé áðåéëåß íá äçëçôçñéÜ-
óåé ôçí êïéíùíéêÞ åéñÞíç êáé íá êáôáñãÞóåé èåìåëéþäç äçìïêñáôéêÜ äéêáéþìáôá. Ï ñá-
ôóéóìüò (êáé ó’ áõôü äå÷üìáóôå ôéò ðáñáôçñÞóåéò ôïõ áñèñïãñÜöïõ) óôçñßæåôáé «åí ðïë-
ëïßò» óôç ó÷åäüí Ýìöõôç ôÜóç ôïõ áíèñþðïõ íá êáôáôÜóóåé ðñüóùðá êáé ãåãïíüôá óå
êáôçãïñßåò. Ôá óôåñåüôõðá áõôÜ Ý÷ïõí óõ÷íÜ ôçí éó÷ý áîéùìÜôùí, ôá ïðïßá äéåõêïëý-
íïõí üðïéïí ôá ìåôá÷åéñßæåôáé, áöïý ôïí áðáëëÜóóïõí áð’ ôïí êüðï ôçò êáôáíüçóçò êáé
ôçò áðüäåéîçò üóùí ðñåóâåýåé. Ç «áðëïúêüôçôá» áõôÞ, ôùí óôåñåïôýðùí ôá êáèéóôÜ åý-
êïëá ðñïò õéïèÝôçóç êáé åýðåðôá ðñïò áöïìïßùóç, ìå áðïôÝëåóìá íá åäñáéþíïíôáé ùò
«ðåðïéèÞóåéò», ðïõ óôçí ïõóßá üìùò äå óôçñßæïíôáé óå êáíÝíá áíôéêåéìåíéêü ãåãïíüò,
ðáñÜ ìüíï óå óôïé÷åßá õðïêåéìåíéêüôçôáò êáé ðñïóùðéêþí åêôéìÞóåùí.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 420
¢óêçóç Â 4:
Óôï ôÝëïò ôïõ Üñèñïõ ôïõ ï Íéêüëáïò ÄÞìïõ ãñÜöåé: «¼óï ãéá ôïõò ¸ë-
ëçíåò -äåí åßíáé Ýíáò ðåñÞöáíïò, öéëåëåýèåñïò êáé îýðíéïò ëáüò; (Íá êáé
ï áíÜðïäïò ñáôóéóìüò!). Å, ëïéðüí - áñ÷ßóôå íá îçëþíåôå ðñïêáôáëÞøåéò
êáé ðñïëÞøåéò». Ôé åííïåß ï óõããñáöÝáò;
ÁðÜíôçóç:
Ï Íéêüëáïò ÄÞìïõ ðáñïõóéÜæåé êáé ó÷ïëéÜæåé ìéá ðôõ÷Þ ôïõ ñáôóéóìïý. Óýìöùíá
ìå ôï óõããñáöÝá ìéá êáôçãïñßá óõìðïëéôþí ìáò äéáêáôÝ÷åôáé áðü åèíïêåíôñéóìü. Ï
åèíïêåíôñéóìüò öáéíüìåíï åõñýôåñï áðü ôï ñáôóéóìü, äéáöÝñåé áð’ áõôüí ðéèáíþò
óôï ãåãïíüò üôé ç êáôùôåñüôçôá ôùí Üëëùí ëáþí, êáèïñßæåôáé ðïëéôéóôéêÜ. Ùóôüóï, ï
åèíïêåíôñéóìüò êÜíåé ôá ìÝëç ìßáò åèíéêÞò ïìÜäáò íá ðéóôåýïõí ôïí ôñüðï æùÞò ôïõò
ùò áíþôåñï, áêüìá êáé áðü åêåßíïí ôùí ãåéôüíùí ôïõò.
Ï áñèñïãñÜöïò ðéóôåýåé üôé ç ñßæá ôïõ ñáôóéóìïý âñßóêåôáé êáé ó’ áõôïý ôïõ åßäïõò
ôéò ðñïëÞøåéò êáé ðñïêáôáëÞøåéò êáé æçôÜ áð’ ôïí êáèÝíá ìáò áðïöáóéóôéêÞ äñÜóç ãéá
ôç óõíôñéâÞ ôïõ öáéíïìÝíïõ «åí ôç ãåíÝóåé ôïõ».
¢óêçóç Ã:
ÃñÜøôå Ýíá Üñèñï ðïõ ìðïñåß íá áðåõèýíåôáé ó’ Ýíá ó÷ïëéêü Ýíôõðï (å-
öçìåñßäá, ðåñéïäéêü), üðïõ èá áíáðôýóóïíôáé ïé áéôßåò ôïõ ñáôóéóìïý.
Ìðïñåßôå íá áíáöÝñåôå ðáñáäåßãìáôá êáé áðü ôçí åëëçíéêÞ ðñáãìáôéêü-
ôçôá (500-600 ëÝîåéò).
ÁðÜíôçóç:
Ç Ýêèåóç ôçò Äéåèíïýò Áìíçóôßáò ðïõ äüèçêå óôç äçìïóéüôçôá ôçí ðåñáóìÝíç ¢-
íïéîç ðñïêáëåß âáèýôáôåò áíçóõ÷ßåò ãéá ôçí ðñïóôáóßá ôùí áôïìéêþí åëåõèåñéþí êáé
ôùí óôïé÷åéùäþí áíèñùðßíùí äéêáéùìÜôùí. Ôï «åëëçíéêü êåöÜëáéï» ôçò Ýêèåóçò êÜ-
íåé ëüãï ãéá «ôõ÷áßïõò» èáíÜôïõò áðü «ëÜèïò ðõñÜ» áóôõíïìéêþí ïñãÜíùí, Áëâáíþí
ìåôáíáóôþí êáé åíüò ÔóéããÜíïõ. ÊÜíåé ëüãï ãéá Üèëéåò óõíèÞêåò êñÜôçóçò ìåôáíá-
óôþí êáé êáêïìåôá÷åßñéóçò êñáôïõìÝíùí óå áóôõíïìéêÜ ôìÞìáôá.
ÊÜíåé, üìùò, ëüãï êáé ãéá äéáêñßóåéò åéò âÜñïò ôùí ïéêïíïìéêþí ðñïóöýãùí êáé
ôùí åîáèëéùìÝíùí ðïõ öèÜíïõí óôç ÷þñá ìáò ìå êÜèå åßäïõò ðëåïýìåíá.
Åßíáé ãíùóôü, Üëëùóôå, üôé ç ðëåéïøçößá ôùí ïéêïíïìéêþí ðñïóöýãùí óôçí ÅëëÜ-
äá ÷ñçóéìïðïéÞèçêáí ùò öèçíü åñãáôéêü äõíáìéêü ãéá ôï «åëëçíéêü ïéêïíïìéêü èáý-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 421
ìá» ôçò äåêáåôßáò ôïõ ’90. Ìüíï ðïõ ïé óõíèÞêåò åéóüäïõ êáé ôï çìé-ðáñÜíïìï êá-
èåóôþò ðáñáìïíÞò ôïõò ôïõò êáôÝóôçóáí èýìáôá åêìåôÜëëåõóçò êáé åõÜëùôïõò óå êÜ-
èå åßäïò äéáêñßóåùí õðü ôçí áðåéëÞ ôçò óýëëçøçò êáé ôçò áðÝëáóçò áðü ôç ÷þñá. Ç
ðáñïõóßá, üìùò, ôùí ìåôáíáóôþí óôç ÷þñá ìáò, âïçèïýíôùí êáé ôùí Ì.Ì.Å., óõíäÝ-
èçêå ìå ôçí áýîçóç ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò êáé Ýðåéôá, áðü ôçí åíäåêÜôç Óåðôåìâñßïõ,
ìå ôçí «ôñïìïêñáôßá» êáé ôïí éóëáìéêü öïíôáìåíôáëéóìü. Ìðïñåß óôçí ÅëëÜäá, áêüìá,
íá ìçí Ý÷ïõí êáôáãñáöåß ïñãáíùìÝíåò åðéèÝóåéò åíáíôßïí ôùí áëëïäáðþí, üìùò
ðñüóöáôç Ýñåõíá ðïõ äéåíåñãÞèçêå óôïõò ÷þñïõò ôùí ìåôáíáóôþí, áðïäåéêíýåé üôé ï
ñáôóéóìüò åßíáé ôï õð’ áñéèìüí Ýíá ðñüâëçìá ãé’ áõôïýò óôçí åðáöÞ ôïõò ìå ôéò äéïé-
êçôéêÝò õðçñåóßåò, áëëÜ êáé ôïõò ¸ëëçíåò ãåßôïíÝò ôïõò (25,1%). [ðçãÞ: Äçìïóêüðç-
óç MRB, Ôï ÂÞìá 7/7/2002].
Ï ñáôóéóìüò åßíáé ôï äüãìá êáôÜ ôï ïðïßï ôá ìÝëç ìéáò åèíéêÞò ïìÜäáò Þ ìéáò öõ-
ëÞò èåùñïýí ùò ìåéïíåêôïýíôá ôá ìÝëç ìéáò Üëëçò. ÐïëëÝò öïñÝò ïé ñáôóéóôéêÝò èå-
ùñßåò åðåêôåßíïíôáé êáé óå ïìáäéêÝò êáôçãïñéïðïéÞóåéò ðïõ ãßíïíôáé ìå âÜóç ìç öõ-
ëåôéêÜ/âéïëïãéêÜ êñéôÞñéá üðùò: ç èñçóêåßá, ç ãëþóóá, ç ðïëéôéóìéêÞ äéáöïñåôéêüôç-
ôá Þ ç êïéíùíéêÞ èÝóç.
Ç Üðïøç üôé õðÜñ÷åé áéôéáêÞ ó÷Ýóç áíÜìåóá óå öõóéêþò êëçñïíïìïýìåíá ÷áñá-
êôçñéóôéêÜ êáé óå êÜðïéá Üëëá ÷áñáêôçñéóôéêÜ üðùò: ç íüçóç, ç ðñïóùðéêüôçôá, Þ ïé
ðïëéôéóôéêÝò éäéáéôåñüôçôåò, äåí áíôÝ÷åé óå áõóôçñÞ êñéôéêÞ.
Ùò óçìáíôéêüôåñç áéôßá ôïõ ñáôóéóìïý ðñïâÜëëåôáé ç ðñïêáôÜëçøç. Ç ðñïêáôÜ-
ëçøç åßíáé øõ÷ïëïãéêü öáéíüìåíï êáé ïñßæåôáé ùò ìéá óõíáéóèçìáôéêÞ óôÜóç (åõíïúêÞ
Þ áñíçôéêÞ) åíüò áíèñþðïõ Þ ìéáò ïìÜäáò ðïõ õðÜñ÷åé ÷ùñßò Þ ðñéí ôçí ýðáñîç óõ-
ãêåêñéìÝíùí áðïäåßîåùí Þ åìðåéñéþí ãéá ôá Üôïìá ìéáò Üëëçò ïìÜäáò. Ïé ðñïêáôá-
ëÞøåéò äçìéïõñãïýíôáé ìå ôçí õðïâïëÞ, ôá óôåñåüôõðá êáé ôçí Üãíïéá.
ÓõíáöÞò ìå ôçí ðñïêáôÜëçøç åßíáé êáé ç ÷ñÞóç óôåñåïôýðùí óôç êïéíùíéêÞ æùÞ.
Ç åõêïëßá ðïõ ÷áñáêôçñßæåé ôá óôåñåüôõðá óôç ó÷çìáôïðïßçóç, ôç óõãêñÜôçóç êáé ôçí
áöïìïßùóÞ ôïõò åõíïåß ôçí áíÜðôõîç ñáôóéóôéêþí èåùñéþí. Ôá óôåñåüôõðá áöïñìþ-
íôáé áðü ôçí Ýìöõôç ôÜóç ôïõ áíèñþðïõ íá êáôáôÜóóåé ðñüóùðá, ãåãïíüôá êáé êáôá-
óôÜóåéò óå êáôçãïñßåò, ïé ïðïßåò ÷áñáêôçñßæïíôáé áðü ôçí áðëïúêüôçôá êáé ôçí Ýëëåé-
øç áðïäåßîåùí. Óôçí ðïñåßá, åîáéôßáò ôçò åõêïëßáò ðïõ ðáñÝ÷ïõí óôï ÷ñÞóôç ôïõò, ôá
óôåñåüôõðá ëáìâÜíïõí ôçí éó÷ý áîéùìÜôùí, ðïõ üìùò åäñÜæåôáé óå õðïèÝóåéò êáé
ðñïóùðéêÜ óôïé÷åßá êáé ü÷é óå áðïäåéêôéêü õëéêü êáé áíôéêåéìåíéêïýò ðáñÜãïíôåò. Ù-
óôüóï, ôá óôåñåüôõðá, åäñáéþíïíôáé êáé áðïêôïýí ôï ÷áñáêôÞñá ìßáò «áîéùìáôéêÞò ðå-
ðïßèçóçò» ðïõ íáé ìåí óôçñßæåôáé óå õðïêåéìåíéóìïýò, áëëÜ ðïõ ìå ôçí éó÷ý ôçò, ïäç-
ãåß óôç äéáôýðùóç èÝóåùí ðïõ áðÝ÷ïõí ðïëý áðü ôçí ðñáãìáôéêüôçôá.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 422
Ï âáèìüò áöïìïßùóçò êáé ÷ñÞóçò ôùí óôåñåïôýðùí åßíáé áíÜëïãïò ìå ôï ÷áñá-

êôÞñá êáé ôçí åêðáßäåõóç ôïõ êÜèå áíèñþðïõ. ÁðïöáóéóôéêÞ åðßäñáóç áóêåß, åðßóçò,
êáé ôï êïéíùíéêïðïëéôéêü ðåñéâÜëëïí. ÄéÜöïñïé åñåõíçôÝò Ý÷ïõí ðáñáôçñÞóåé üôé ï
åìöïñïýìåíïò ìå ñáôóéóôéêÝò èåùñßåò Üíèñùðïò, áìâëýíåé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ó’ Ý-
íá äçìïêñáôéêü êáé áíåêôéêü ðåñéâÜëëïí, êáé ôï áíôßèåôï.
o
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 423
Ç Ðáãêïóìéïðïßçóç éóïðåäþíåé
ÁðÝíáíôé óôïí åèíéêéóìü, óôåíüìõáëï êáé îåíïöïâéêü, áíôéðáñáèÝôïõí óÞìåñá ôïí

êïóìïðïëéôéóìü ìå üëá ôá êáëÜ. Áðü ôç ìßá ðëåõñÜ õðÜñ÷åé ç åèíéêÞ óôåíïìõáëéÜ, ìíç-
óßêáêç êáé öïâçôóéÜñéêç, áðü ôçí Üëëç ç ðåñéÝñãåéá, ç ðïéêéëü÷ñùìç ðïëëáðëüôçôá
ôùí ðïëéôéóìþí. Ìðïñåß íá áíáñùôçèåß êáíåßò áí áõôüò ï õðï÷ñåùôéêüò Ýðáéíïò ôïõ á-
íïßãìáôïò äåí êáôáëÞãåé íá óõã÷Ýåé ôïí êïóìïðïëéôéóìü ìå ôçí ðáãêïóìéïðïßçóç.
Ï êïóìïðïëéôéóìüò åßíáé ç éêáíüôçôá íá Ý÷åé êáíåßò åðáöÞ ìå ðïëëïýò ðïëéôé-
óìïýò. Åßíáé ç äéåñãáóßá ðïõ êÜíïõìå ãéá íá áíïé÷ôïýìå óå Ýíáí Üëëï ðïëéôéóìü ðÝ-
ñá áðü ôï äéêü ìáò êáé íá ðëïõôßóïõìå áðü áõôÞ ôçí ðñïóöïñÜ. Ãé’ áõôü êáé åßíáé ñé-
æùìÝíç óôï âÜèïò ðïëëþí ìíçìþí, ðïëëáðëþí éäéáéôåñïôÞôùí. Ìáò äé÷Üæåé áíÜìåóá
óå Ýíáí ðïëéôéóìü ôçò êáôáãùãÞò êáé äéÜöïñåò ðáôñßäåò åðéëïãÞò. Ãé’ áõôü áêñéâþò ï
ðñáãìáôéêüò êïóìïðïëéôéóìüò åßíáé ïäýíç. Äåßôå ôïí Íáìðüêïö íá áöçãåßôáé ôïí á-
ðÝñáíôï ðüíï ðïõ ôïõ ðñïêÜëåóå ôï ðÝñáóìá óôá áããëéêÜ ùò ãëþóóá ãñáöÞò: «Áë-
ëÜæïíôáò ãëþóóá áðáñíéüìïõí ü÷é ôç ãëþóóá ôïõ Áââáêïýì, ôïõ Ðïýóêéí, ôïõ Ôïë-
óôüé (...), åí ïëßãïéò ü÷é ìéá êïéíÞ ãëþóóá, áëëÜ ìéá ãëþóóá æùôéêÞ êáé áôïìéêÞ». Ôï
íá ðåñíÜåé êáíåßò áðü ôïí Ýíá ðïëéôéóìü óôïí Üëëï åßíáé êÜôé áíÜëïãï ìå ôçí áëëáãÞ
äÝñìáôïò ôïõ öéäéïý, ìéá ìåôáìüñöùóç ðïõ áðáéôåß ðüíï êáé ìü÷èï. Ôï íá êáôÝ÷åé
ôñåéò Þ ôÝóóåñéò ãëþóóåò, íá ãíùñßæåé ðïëëÝò ðáñáäüóåéò, áõôÞ åßíáé ç ðïëõôÝëåéá êáé
ç áìïéâÞ ôïõ ðñáãìáôéêïý êïóìïðïëßôç.
Ç ðáãêïóìéïðïßçóç åßíáé ñéæéêÜ äéáöïñåôéêÞ åðåéäÞ åßíáé ï ðïëéôéóìüò ôùí áí-
èñþðùí ÷ùñßò ðïëéôéóìü. Åßíáé ï áöñüò ðÜíù áðü ôá êýìáôá ôùí áíôáëëáãþí. Åßíáé
ìéá õðåñðôÞóç ðïõ éó÷õñßæåôáé üôé êõñéáñ÷åß óôï óýìðáí åðåéäÞ ôï Ý÷åé ðñïçãïõìÝíùò
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 424
áäåéÜóåé áðü ôçí ïõóßá ôïõ. Åßíáé êáôáäéêáóìÝíïé óôçí ðáãêïóìéïðïßçóç ïé Üíèñùðïé
ðïõ äåí Ý÷ïõí áíïßãìáôá ïýôå óôïí åèíéêü ðïëéôéóìü ôïõò ïýôå óôïí êüóìï ãåíéêüôå-
ñá. Áõôïß äåí åðéêïéíùíïýí ðáñÜ ìüíï ìÝóá áðü ôá ðéï öôù÷Ü óýìâïëá áõôïý ôïõ
ðëáíçôéêïý ðïëéôéóìïý äçëáäÞ ôï öáóô öïõíô, ôçí êüêá êüëá, Ýíá óõãêåêñéìÝíï ôýðï
ìïõóéêÞò. Õðü áõôÞ ôçí Ýííïéá ç DisneyWorld åßíáé ðñÜãìáôé ôï áðüãåéï ôçò ðáãêï-
óìéïðïßçóçò. ¼ëåò ïé ðåñéï÷Ýò ôïõ êüóìïõ áíáðáñßóôáíôáé åêåß óáí ðáñÜèåóç, óáí
áîéïèÝáôï· ç Ãç ãßíåôáé åêåß Ýíá ìåãÜëï ëïýíá ðÜñê.
ÁõôÞ ç åíáëëáãÞ áðåéêïíßæåôáé ôÝëåéá óôïõò ôñüðïõò ðïõ ôáîéäåýåé êáíåßò: ìðïñåß
íá îáíáâñåß êáíåßò óôï ôáîßäé ôïõ áêñéâþò áõôü ðïõ Üöçóå Þ ðñáãìáôéêÜ íá êÜíåé åé-
óâïëÝò óå Ýíáí Üëëï ðïëéôéóìü. Åßôå ðÜåé êáíåßò óôçí ÁìåñéêÞ ãéá íá áíáãíùñßóåé ü-
ëá ôá êáèçóõ÷áóôéêÜ óçìÜäéá ôïõ «ðáãêüóìéïõ ðïëéôéóìïý», áõôÜ ðïõ âñßóêïõìå óå
üëï ôïí êüóìï óôéò ôçëåïðôéêÝò óåéñÝò. Åßôå ðÜåé åêåß ãéá íá ìõçèåß óôïí áìåñéêáíéêü
ðïëéôéóìü êáé íá áíôéëçöèåß ðüóï áõôÞ ç ÷þñá ìÜò åßíáé îÝíç. Ãéá íá óõíåéäçôïðïéÞ-
óåé ðüóï áõôüò ï ôñüðïò æùÞò ðïõ Ý÷åé äéáìïñöùèåß áðü ôïí ðñïôåóôáíôéóìü, ôç ìå-
ôáíÜóôåõóç, ôçí åìðåéñßá ôùí ðéïíÝñùí êáé ôçí áãÜðç ôïõ ÷ñÞìáôïò áðÝ÷åé áðü åìÜò.
ÁõôÝò ïé äýï åìðåéñßåò ìðïñïýí íá âéùèïýí ðáíôïý. Ôï íá ôáîéäåýåé êáíåßò åßíáé
ðÜíôá ïäõíçñü ãéáôß áðïóðÜôáé áðü ôïí ôüðï ôïõ. Áêüìç êáé üôáí âñßóêåôáé óå Ýíá îå-
íïäï÷åßï óôç Äáíßá, óôçí Éáðùíßá Þ óôç ËáôéíéêÞ ÁìåñéêÞ, øÜ÷íåé êáô’ áñ÷Þí íá âñåé
ôïí äéÜêïóìï ôçò æùÞò ôïõ [ ... ].
Áêüìç ðñÝðåé íá áíáñùôçèïýìå óå ðïéï ìÝôñï ç åéóâïëÞ ôïõ ðáãêüóìéïõ ðïëéôé-
óìïý åßíáé öïñÝáò áðåéëþí. Ïé ðáñáäïóéáêÝò êïéíùíßåò âñßóêïíôáé óÞìåñá áíôéìÝôù-
ðåò ìå ôç íåùôåñéêüôçôá êáé ôá óõóôáôéêÜ ôçò, ðïõ åßíáé ç åëåõèåñßá, ï áôïìéóìüò, ç á-
ðüññéøç ôùí ðéóôåýù êáé ôùí ðáñáäüóåùí. Ôï öáéíüìåíï áõôü äåí åßíáé ðñüóöáôï,
áöïý Ý÷åé áñ÷ßóåé ôçí áñãÞ ôïõ ðïñåßá äéÜâñùóçò ôùí âåâáéïôÞôùí áðü ôïí 18ï áéþ-
íá. Áò ìç óõã÷Ýïõìå üìùò áõôÞ ôç ìáêñÜ äéåñãáóßá ÷åéñáöÝôçóçò ôùí ðáñáäïóéáêþí
êïéíùíéþí ìå ôï öáéíüìåíï ôçò ôå÷íïëïãéêÞò ðáãêïóìéïðïßçóçò. Ç ôå÷íïëïãéêÞ ðá-
ãêïóìéïðïßçóç äåí åîçãåß ôçí áíôßóôáóç ôùí ôïðéêþí ðïëéôéóìþí. Åßíáé üëá ôá ìçíý-
ìáôá ðïõ óõíïäåýïõí ôç íåùôåñéêüôçôá ôçò ÷åéñáöÝôçóçò, ç áðåëåõèÝñùóç ôçò ãõ-
íáßêáò, ç áðïãïÞôåõóç ôïõ êüóìïõ, ôï ôÝëïò ôçò èñçóêåõôéêÞò õðåñï÷Þò. ÓÞìåñá ü-
ìùò åßíáé óáí ç Äýóç íá äßíåé äýï áíôéöÜóêïíôá ìçíýìáôá, ôï Ýíá ôùí äéêáéùìÜôùí
ôïõ áíèñþðïõ, ôçò ÷åéñáöÝôçóçò, ôïõ áôïìéóìïý êáé ôï Üëëï ôçò êáôáíáëùôéêÞò êáé ôå-
÷íïëïãéêÞò ðëåõñÜò ôïõ. Åßíáé áõôü ðïõ åß÷å ôïíßóåé ðïëý ùñáßá ï Éíäüò óõããñáöÝáò
Â.Ó. Íáúðïýë ãéá ôïõò Éñáíïýò öïíôáìåíôáëéóôÝò. ÈÝëïõí ôá üðëá ìáò, ôá êéíçôÜ ôç-
ëåöùíÜ ìáò, ôçí áôïìéêÞ ìáò âüìâá, äåí èÝëïõí üìùò ôçí åëåõèåñßá, ãéáôß åßíáé áíç-
óõ÷çôéêÞ.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 425
Áõôü ôï êßíçìá ðáãêïóìéïðïßçóçò åßíáé áíáðüöåõêôï. ÐñÝðåé üìùò íá åðéäåéêíý-

ïõìå åîßóïõ áêëüíçôç áéóéïäïîßá üóïí áöïñÜ ôçí ôå÷íïëïãßá; Äåí âëÝðù ðïéï ìðïñåß
íá åßíáé ôï ðïéïôéêü Üëìá ðïõ èá êÜíåé ç áíèñùðüôçôá· áðëþò ï ÷þñïò ôçò åéêïíéêÞò
ðñáãìáôéêüôçôáò èá êõñéåýóåé ëßãï ðåñéóóüôåñï ôéò óõíåéäÞóåéò ìáò.
ÏðùóäÞðïôå áõôüò ï ßëéããïò ôïõ ðñáãìáôéêïý ÷ñüíïõ, ç ìÝèç ôïõ öïñçôïý ôçëå-
öþíïõ ìáò äßíåé Ýíá áßóèçìá ðáíôá÷ïý ðáñïõóßáò.
Áõôü åßíáé üìùò ôï óôïß÷çìá ôçò ôåìðåëéÜò. Åßíáé ç éäÝá üôé ÷Üñç óôï ÉíôåñíÝô, óôï
äïñõöüñï, èá öèÜóïõìå ÷ùñßò ðñïóðÜèåéá óå åêåßíï ðïõ ïé ðáôÝñåò Þ ïé ðáððïýäåò
ìáò ðñïóðáèïýóáí íá åðéôý÷ïõí ìå ðñïóðÜèåéá êáé óðïõäÞ: íá äéáäþóïõí áõôü ôï
ìÞíõìá ôïõ áíïßãìáôïò, ôçò áíåêôéêüôçôáò, ôïõ áíôéñáôóéóìïý [ ... ]. Åßíáé áõôÞ ç éäÝá
üôé ìéá ìÝñá ôá óýíïñá èá ðÝóïõí ùò åê èáýìáôïò ÷Üñç óôçí ïèüíç. Ëïéðüí ç ïèüíç
õðÜñ÷åé, êáé áðü ôçí êÜèå ðëåõñÜ áõôÞò ôçò ïèüíçò ïé íïïôñïðßåò ìðïñåß íá ÷ùñßæï-
íôáé áðü áéþíåò. Ç ôå÷íïëïãßá ïéêïõìåíïðïéåßôáé, õðÜñ÷åé üìùò äéá÷ùñéóìüò ôùí íï-
ïôñïðéþí. Ãéáôß ç ôå÷íïëïãßá åßíáé ïõäÝôåñç. Äåí åìðåñéÝ÷åé áðü ìüíç ôçò ïýôå äå-
óðïôéóìü ïýôå åëåõèåñßá. Äå öÝñíåé ðáñÜ Ýíá ìüíï ìÞíõìá, áõôÞ ôçí ßäéá, üðùò êáé
ç êáôáíÜëùóç. Ç êáôáíÜëùóç äå óáò ìáèáßíåé íá åßóôå ðïëßôçò, üðùò ç ôå÷íïëïãßá äå
èá óáò ìÜèåé ðïôÝ ðáñÜ ìüíï íá åßóôå Ýíáò êáëüò ôå÷íéêüò êáé ü÷é íá ãßíåôå äçìï-
êñáôéêïß Üíäñåò êáé ãõíáßêåò [....].
Pascal Bruckner
Ôï ÂÞìá, 31 Äåêåìâñßïõ 1995.
0
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 426
¢óêçóç Á
ÃñÜøôå ôçí ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (ìÝ÷ñé 150 ëÝîåéò).

ÁðÜíôçóç:
Óôçí åðï÷Þ ìáò áðÝíáíôé óôá åèíéêéóôéêÜ ðÜèç ðïõ áíáâéþíïõí êáé áðåéëïýí ôéò
êáôáêôÞóåéò ôïõ åëåýèåñïõ êáé äçìïêñáôéêïý ðíåýìáôïò, ôï êßíçìá ôïõ êïóìïðïëéôé-
óìïý ðñïâÜëëåé ùò ç ìïíáäéêÞ ëýóç. ¼ìùò, ï êïóìïðïëéôéóìüò äéáöÝñåé áðü ôï êß-
íçìá ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò óôï üôé ï ðñþôïò óôçñßæåôáé óôçí áíáêÜëõøç ôïõ ðïëéôé-
óìïý êáé ôçò áîßáò ôïõ Üëëïõ, åíþ ç äåýôåñç êõñéáñ÷åß ó’ Ýíáí êüóìï áðåêäõìÝíï á-
ðü êÜèå ðïëéôéóôéêÞ áîßá. ÁõôÞ ç äéáðßóôùóç ãßíåôáé ðñïöáíÞò üôáí êÜðïéïò åñåõíÞ-
óåé ôçí êáôÜóôáóç ôçò óýã÷ñïíçò êïõëôïýñáò.
Ùóôüóï, ç ðáãêïóìéïðïßçóç ôçò ôå÷íïëïãßáò åßíáé áíáðüöåõêôç. ÐáñÜ üìùò ôéò
«ðåñß áíôéèÝôïõ» äéáêçñýîåéò, ç óýã÷ñïíç ôå÷íïëïãßá ðïõ ïéêïõìåíïðïéåßôáé äåí êÜíåé
ôïí ðïëßôç ðåñéóóüôåñï äçìïêñáôéêü, ïýôå ðñïùèåß ôá áéôÞìáôá ôçò åëåõèåñßáò, ôçò
äçìïêñáôßáò, ôçò ãõíáéêåßáò ÷åéñáöÝôçóçò êáé ôïõ áíôéñáôóéóìïý. Ç ðáãêïóìéïðïßç-
óç, åí ïëßãïéò, åßíáé «ï ðïëéôéóìüò ôùí áíèñþðùí, ðïõ äåí Ý÷ïõí ðïëéôéóìü». Ç êõ-
ñéáñ÷ßá ôçò «áãïñÜò», ôçò «êáôáíÜëùóçò» êáé ôçò ìáæéêÞò êïõëôïýñáò ó’ Ýíá êüóìï,
ðïõ Ý÷åé áðùëÝóåé ôá éäéáßôåñá óôïé÷åßá ôçò ðïëéôéóìéêÞò ôïõ ôáõôüôçôáò.
¢óêçóç Â.1.
á. Íá âñåßôå ôá óõíþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: äéåñãáóßá, êïóìïðïëéôé-

óìüò, öáóô öïõíô, ðéïíÝñïò, ÷åéñáöÝôçóç, ÉíôåñíÝô, Disney World.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá ôùí ðéï ðÜíù ëÝîåùí åßíáé:
äéåñãáóßá = ç æýìùóç, ç äéáäéêáóßá.
êïóìïðïëéôéóìüò = äéåèíéóìüò.
öáóô öïõíô = ôá÷õåóôéáôüñéï, ôá÷õöáãåßï.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 427
ðéïíÝñïò = (êáé ðéïíéÝñïò) ï ðñùôïðüñïò, ï óêáðáíÝáò.

÷åéñáöÝôçóç = ç áðåëåõèÝñùóç, ç áðáëëáãÞ.
ÉíôåñíÝô = äéáäßêôõï.
Disney World = ï êüóìïò ôïõ Íôßóíåú.
â. ÄçìéïõñãÞóôå ðñïôÜóåéò ìå ôéò ðéï êÜôù ëÝîåéò: ðïéêéëü÷ñùìç, åíáëëá-

ãÞ, öïñÝáò, íåùôåñéêüôçôá, ïéêïõìåíéêïðïéïýìáé.
ÁðÜíôçóç:
Ïé ðñïôÜóåéò ðïõ äçìéïõñãïýíôáé åßíáé ïé áêüëïõèåò:
• Ç ðïéêéëü÷ñùìç ðáñïõóßá ôùí äéáäçëùôþí Ýäùóå Üëëç äéÜóôáóç óôéò åêäçëþ-
óåéò êáôÜ ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò.
• Ç åíáëëáãÞ ôùí ðïëéôéêþí êïììÜôùí óôç äéá÷åßñéóç ôçò åîïõóßáò èùñáêßæåé ôç äç-
ìïêñáôßá.
• Ç ôå÷íïëïãßá åßíáé öïñÝáò åðáíáóôáôéêþí áëëáãþí óôï êïéíùíéêü êáé ïéêïíïìé-
êü ðåäßï.
• Áðüäåéîç íåùôåñéêüôçôáò åßíáé ïé áëëáãÝò ðïõ ðáñáôçñïýíôáé óôéò ðáñáäïóéáêÝò
êïéíùíßåò.
• Ìå ôéò êáôáêôÞóåéò ôïõ ÌåãÜëïõ ÁëåîÜíäñïõ, ç åëëçíéêÞ ãëþóóá ïéêïõìåíïðïé-
Þèçêå.
¢óêçóç: Â.2.
Ï ÐáóêÜë ÌðñõêíÝñ ãñÜöåé: «ôï íá ðåñíÜåé êáíåßò áðü ôïí Ýíáí ðïëéôé-
óìü óôïí Üëëï åßíáé êÜôé áíÜëïãï ìå ôçí áëëáãÞ äÝñìáôïò ôïõ öéäéïý, ìéá
ìåôáìüñöùóç ðïõ áðáéôåß ðüíï êáé ìü÷èï». Ôé åííïåß; Óõìöùíåßôå Þ äéá-
öùíåßôå ìå ôçí Üðïøç ôïõ; Ôåêìçñéþóôå ôçí ÜðïøÞ óáò.
ÁðÜíôçóç:
Ï ÐáóêÜë ÌðñõêíÝñ ìå ìéá åõöÜíôáóôç ðáñïìïßùóç åðé÷åéñåß íá óêéáãñáöÞóåé
üëç áõôÞí ôçí ðïëýðëïêç êáé ðïëõáéóèçôçñéáêÞ äéáäéêáóßá, ðïõ ïäçãåß óôçí áíáêÜ-
ëõøç, ôçí áíï÷Þ êáé ôçí õéïèÝôçóç ôçò ðïëéôéóìéêÞò äéáöïñåôéêüôçôáò. Ï Üíèñùðïò
êáôåîï÷Þí êïéíùíéêü ïí, äÝ÷åôáé áðü ðïëý ìéêñÞ çëéêßá ôéò åðéäñÜóåéò ôçò êïéíùíéêÞò
ïìÜäáò óôçí ïðïßá áíÞêåé. Áêüìá êé áí äåí ðÜåé ðïôÝ óôç æùÞ ôïõ ó÷ïëåßï, ç «åèíéêÞ
áãùãÞ» êáé ç ðïëéôéóìéêÞ åðßäñáóç, ðïõ èá áóêçèïýí óôïí øõ÷éóìü ôïõ, èá åßíáé êá-
èïñéóôéêÝò. Ï Üíèñùðïò ãåííéÝôáé ìßá óõãêåêñéìÝíç ÷ñïíéêÞ óôéãìÞ, óå Ýíá óõãêåêñé-
ìÝíï åèíéêü ðåñéâÜëëïí êáé äéáìïñöþíåé êÜðïéá éäéáßôåñá «åèíéêÜ» ÷áñáêôçñéóôéêÜ
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 428
ìÝóá áðü ôçí áëëçëüäñáóç áõôïý ôïõ ðåñéâÜëëïíôïò. ÁõôÞ ç ðñáãìáôéêüôçôá ïýôå á-
íáéñåßôáé, ïýôå îåñéæþíåôáé. Áõôü âÝâáéá äåí óçìáßíåé üôé ï Üíèñùðïò äåí ìðïñåß íá å-
ðéêïéíùíÞóåé ìå ôïõò Üëëïõò «ðïëéôéóìïýò» êáé üôé ïäçãåßôáé ìå ìáèçìáôéêÞ áêñßâåéá
ó’ Ýíá óôåßñï êáé åðéêßíäõíï åèíïêåíôñéóìü.
Áíôßèåôá, áíÜëïãá ìå ôç èÝëçóÞ ôïõ ãéá åðáöÞ ìå ôçí «åôåñüôçôá» Þ ôç ãïçôåßá, ðïõ
áóêåß åðÜíù ôïõ ç áíáêÜëõøç ôùí éäéáßôåñùí ðïëéôéóìéêþí êùäßêùí ôùí Üëëùí ëáþí,
ï Üíèñùðïò ðñáãìáôïðïéåß ôï áðïöáóéóôéêü âÞìá· óõììåôÝ÷åé óôçí ðïëéôéóôéêÞ æùÞ
ôùí «Üëëùí», åêôéìÜ ôç äéáöïñåôéêüôçôá, èáõìÜæåé ôçí åöåõñåôéêüôçôá Þ ôçí åðéíïçôé-
êüôçôá ôùí Üëëùí ëáþí êáé äå äéóôÜæåé íá áöïìïéþóåé êÜðïéá îÝíá, ðñïò ôï äéêü ôïõ
ðïëéôéóìéêü õðüâáèñï, óôïé÷åßá. ÁõôÞ ç ìåôáìüñöùóç äåí åßíáé áðëÞ õðüèåóç. Áðáé-
ôåß åëåõèåñßá óêÝøçò, ðíåõìáôéêÞ ùñéìüôçôá êáé ôüëìç êáé öõóéêÜ, óåâáóìü ðñïò ôïí
«Üëëï Üíèñùðï». Ï «êïóìïðïëßôçò» ðñÝðåé íá åßíáé ðñïåôïéìáóìÝíïò ãéáôß èá Ýëèåé óå
óýãêñïõóç êáé èá óõíáíôÞóåé ôçí êá÷õðïøßá ôùí «ïéêåßùí» ôïõ. ¼ìùò ç èÝëçóÞ ôïõ
íá áããßîåé ôçí «åôåñüôçôá» èá ôïí âïçèÞóåé íá îåðåñÜóåé ôç «óõíáéóèçìáôéêÞ ðßåóç»
êáé ôéò «áãêõëþóåéò» ôïõ ðáñåëèüíôïò. Ç íÝá öéëïóïößá êáé ç íÝá óôÜóç æùÞò ôïõ, èá
ôïí áðïæçìéþóïõí.
¢óêçóç: Â.3.
Ï óõããñáöÝáò óôï êåßìåíü ôïõ, óå äýï ôïõëÜ÷éóôïí ðåñéðôþóåéò, ðáñáèÝ-

ôåé ñÞóåéò Üëëùí ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí. Ôé óáò èõìßæåé áõôü; Ôé åîõðç-
ñåôåß áõôÞ ç ôå÷íéêÞ;
ÁðÜíôçóç:
Ó’ Ýíá äïêßìéï (Þ êáé óå ïðïéáäÞðïôå Üëëç ãñáðôÞ ðíåõìáôéêÞ åñãáóßá) åßíáé ðï-
ëý óõíçèéóìÝíç ç ðáñÜèåóç áðüøåùí Üëëùí ðíåõìáôéêþí áíèñþðùí, äéáíïïõìÝíùí
Þ åéäéêþí åðéóôçìüíùí. Ìå áõôü ôïí ôñüðï, ï óõããñáöÝáò, åíéó÷ýåé ôçí áðïäåéêôéêÞ é-
ó÷ý ôùí åðé÷åéñçìÜôùí ôïõ êáé äéáíèßæåé -óðÜæïíôáò ôç ìïíïôïíßá- ôï êåßìåíü ôïõ. Ï
ÐáóêÜë ÌðñõêíÝñ ÷ñçóéìïðïéåß ôç ñÞóç ôïõ Íáìðüêïö ãéá íá áðïäåßîåé «ôï åðþäõ-
íï» ôçò äéáäéêáóßáò ôïõ êïóìïðïëéôéóìïý, êáé ôç ñÞóç ôïõ Íáúðïýë ãéá íá êáôáäåßîåé
ôçí áíáêïëïõèßá, áíÜìåóá óôçí ðáãêïóìéïðïßçóç ôçò ôå÷íïëïãéêÞò ðñïüäïõ êáé ôçí
ïéêïõìåíïðïßçóç ôùí èåìåëéùäþí äçìïêñáôéêþí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ. Ðñü-
êåéôáé, äçëáäÞ, ãéá Ýíá ìÝóï ðåéèïýò (åðßêëçóç óôçí áõèåíôßá) ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï
óõããñáöÝáò ãéá íá êïéíïðïéÞóåé ðéï åýêïëá ôéò áðüøåéò ôïõ.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 429
¢óêçóç: Â.4.
Ï ÐáóêÜë ÌðñõêíÝñ åßíáé õðÝñ Þ êáôÜ ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò; Ðïéá åß-

íáé ôá åßäç ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò ðïõ äéáêñßíåé ï óõããñáöÝáò óôï åîåôá-
æüìåíï äïêßìéï; ÁéôéïëïãÞóôå ôéò áðüøåéò óáò.
ÁðÜíôçóç:
Ï óõããñáöÝáò ôïõ åîåôáæüìåíïõ äïêéìßïõ ôçñåß åðéöõëáêôéêÞ óôÜóç áðÝíáíôé óôçí
ðáãêïóìéïðïßçóç. Ùò Üìõíá áðÝíáíôé óôïí åðéêßíäõíï êáé ìéóáëëüäïîï åèíéêéóìü
ðñïôåßíåé ôïí êïóìïðïëéôéóìü, ðïõ äéáöÝñåé áð’ ôçí ðáãêïóìéïðïßçóç óå ôïýôï: ï êï-
óìïðïëéôéóìüò ïäçãåß óôçí áíáêÜëõøç êáé ôçí áðïäï÷Þ ôçò åôåñüôçôáò, åíþ ç ðáãêï-
óìéïðïßçóç óôçí ðáñáãùãÞ êÜðïéùí «õðåñåèíéêþí» ÷áñáêôçñéóôéêþí, ðïõ éóïðåäþ-
íïõí (Þ åîáöáíßæïõí) ôçí ðïëéôéóìéêÞ äéáöïñåôéêüôçôá. Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò åíéáßáò äéá-
ôñïöéêÞò êïõëôïýñáò (öáóô öïõíô, êüêá êüëá) êáé ôïõ åíéáßïõ ðïëéôéóìïý (áìåñéêáíé-
óìüò, Disney World) åßíáé åíäåéêôéêü.
ÅðéðëÝïí, ï óõããñáöÝáò åßíáé áñíçôéêüò ìå ôéò «åðéäüóåéò» ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò
ãéá Ýíáí áêüìá ëüãï. Ôï äåýôåñï «åßäïò» ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò, ç ôå÷íïëïãéêÞ ðá-
ãêïóìéïðïßçóç (ôï ðñþôï åßíáé ç ðïëéôéóìéêÞ) äåí ìðïñåß íá ðñïùèÞóåé áõôÜ ðïõ åõ-
áããåëßæåôáé. ÄçëáäÞ ôá éäåþäç ôçò äçìïêñáôßáò, ôçò åëåõèåñßáò, ôïõ áíôéñáôóéóìïý êáé
ôçò ãõíáéêåßáò ÷åéñáöÝôçóçò. Ç ðñüïäïò ôçò ôå÷íïëïãßáò äéåõêïëýíåé ôç æùÞ óôéò áí-
èñþðéíåò êïéíùíßåò, ïé ïðïßåò üìùò, ìðïñïýí íá ðáñáìåßíïõí áíåëåýèåñåò, áíåëá-
óôéêÝò êáé ìéóáëëüäïîåò. Ç ðïëéôéêÞ áëëáãÞ êáé ï áíèñùðéóìüò åßíáé èÝìá åêðáßäåõ-
óçò êáé áëëáãÞò ôùí íïïôñïðéþí. Êáé ùò åê ôïýôïõ, äåí ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôéò ïèüíåò
ôïõ ÉíôåñíÝô êáé ôá «ìçíýìáôá» ôùí öïñçôþí ôçëåöþíùí.
¢óêçóç: Ã
ÃñÜøôå Ýíá åëåýèåñï êåßìåíï (Üñèñï, ðñáãìáôåßá, åðéóôïëÞ) ìÝóá óôï ï-

ðïßï èá áíáöáßíåôáé ç ðñïóùðéêÞ óáò óôÜóç áðÝíáíôé óôçí «ðáãêïóìéï-
ðïßçóç» (500-600 ëÝîåéò).
ÁðÜíôçóç:
Óôçí áõãÞ ôïõ åéêïóôïý ðñþôïõ áéþíá, ãßíåôáé ðïëýò ëüãïò ãéá ôçí «ðáãêïóìéï-
ðïßçóç». Ç óáöÝóôáôç ôÜóç ôïõ ðïëéôéêïêïéíùíéêïý äéåèíïýò óõóôÞìáôïò êáé ïé åðé-
èõìßåò ôùí ïéêïíïìéêþí êáé êïéíùíéêþí åëßô, ãéá ôç äçìéïõñãßá ìßáò ðáãêüóìéáò/åíé-
áßáò áãïñÜò, üðïõ èá äéáêéíïýíôáé åëåýèåñá ôá êåöÜëáéá, ôá áãáèÜ êáé ïé ðëçñïöï-
ñßåò, Ý÷åé õðïóôçñéêôÝò êáé öáíáôéêïýò å÷èñïýò.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 430
Ôá åðé÷åéñÞìáôá õðÝñ ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò åßíáé ãíùóôÜ. Ç åëåýèåñç äéáêßíçóç

áãáèþí, áíèñþðùí êáé ðëçñïöïñéþí, ïéêïõìåíïðïéåß ãéá ðñþôç öïñÜ ôçí áíèñùðü-
ôçôá êáé áðïìáêñýíåé ôï öÜóìá åíüò öïíéêïý (êáé êáôáóôñïöéêïý ãéá ôïí ðëáíÞôç) ðá-
ãêïóìßïõ ðïëÝìïõ. Ç åîÜëåéøç ôùí åèíéêéóôéêþí ðáèþí, ôçò èñçóêåõôéêÞò êáé ôçò ðï-
ëéôéêÞò ìéóáëëïäïîßáò êáé êáô’ åðÝêôáóç, ï ðåñéïñéóìüò ôùí öõëåôéêþí Þ Üëëùí äéá-
êñßóåùí, ìÝóá áðü ôïí õðåñêåñáóìü ôùí óõíüñùí ôùí åèíéêþí êñáôþí, åßíáé ôï äåý-
ôåñï óôïß÷çìá áõôïý ôïõ êéíÞìáôïò.
Ùóôüóï, ç ðñáãìáôéêüôçôá äéáãñÜöåôáé äéáöïñåôéêÞ. ÌåôÜ ôçí ðôþóç ôùí êáèå-
óôþôùí ôïõ «õðáñêôïý óïóéáëéóìïý» (äåêáåôßá ôïõ 1990), ôï ïéêïíïìéêü êáé ðïëéôéêü
ìïíôÝëï áíÜðôõîçò, ðïõ ðñïùèÞèçêå Þôáí ï Üêñáôïò íåïöéëåëåõèåñéóìüò. Ï áíå-
ðôõãìÝíïò äõôéêüò êüóìïò (Åõñþðç, Âüñåéá ÁìåñéêÞ, Éáðùíßá) áäéáöïñþíôáò ãéá ôï
êüóôïò, áðïäýèçêå ó’ Ýíáí áãþíá åðáíáäéáíïìÞò ôùí ïéêïíïìéêþí æùíþí åðéññïÞò
êáé ãåùðïëéôéêïý åëÝã÷ïõ ôùí ïìüñùí ðåñéï÷þí. Ãéá ôçí êáëýôåñç åîõðçñÝôçóç ôùí
óõìöåñüíôùí ôïõò, ðñïÝêñéíáí ùò «åñãáëåßï» äéåßóäõóçò, ôï ìïíôÝëï ôçò Ðáãêï-
óìéïðïéçìÝíçò ïéêïíïìßáò.
Ç ïéêïíïìéêÞ õðïäïýëùóç ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ áðü ôï åõêßíçôï êáé äéåèíïðïéçìÝ-
íï ÊåöÜëáéï ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí, ç åíáãþíéá áíáæÞôçóç áãïñþí, áëëÜ êáé
öèçíïý åñãáôéêïý äõíáìéêïý óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò, åßíáé ç Üëëç üøç ôïõ íïìß-
óìáôïò. Ìßá üøç æïöåñÞ, ðïõ êáôáñãåß óôçí ïõóßá ôéò «ðåñß áíôéèÝôïõ» äéáêçñýîåéò
ôùí õðïóôçñéêôþí ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò.
Åäþ êáé ìéá äåêáåôßá, ïðüôå êáé ôï öáéíüìåíï, âñßóêåôáé óå ðëÞñç áíÜðôõîç, ç êá-
ôÜóôáóç ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý ÷åéñïôÝñåõóå. Ï áíåðôõãìÝíïò êüóìïò êáôáëç-
óôåýåé ôïõò öõóéêïýò ðüñïõò ôùí áíáðôõóóüìåíùí ÷ùñþí, êáôáóôñÝöåé áëüãéóôá ôï
ðåñéâÜëëïí, äß÷ùò íá ðåñéïñßæåé ôïõò ñýðïõò ôùí âéïìç÷áíéþí ôïõ êáé óôçí ðñïóðÜ-
èåéÜ ôïõ ãéá åýñåóç áãïñþí, áíáæùðõñþíåé åèíéêéóìïýò, öõëåôéêÜ ìßóç êáé èñçóêåõ-
ôéêïýò öáíáôéóìïýò. ÅðéðëÝïí, ôá äýï ôñßôá ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý ðÝíïíôáé êáé
ôï ÷ñÝïò ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ Ý÷åé öèÜóåé óå äõóèåþñçôá ýøç. Óýìöùíá ìå Ýêèåóç ôïõ
Ï.Ç.Å., ôá Ýóïäá ôçò ðïëõåèíéêÞò Micro-Soft, åßíáé ßóá ìå ôï Á.Å.Ð. 25 áíáðôõóóüìå-
íùí ÷ùñþí.
ÁëëÜ êáé ìÝóá óôïõò êüëðïõò ôùí äõôéêþí êïéíùíéþí ç êáôÜóôáóç åðéäåéíþèçêå.
Ãéá ðñþôç öïñÜ óôçí éóôïñßá, åíþ êáôáãñÜöåôáé åêðëçêôéêÞ Üíïäïò óôçí ðáñáãùãÞ
ôùí áãáèþí, ïé Üíèñùðïé Ýñ÷ïíôáé óå åðáöÞ ìå öáéíüìåíá áêñáßáò öôþ÷éáò êáé åîá-
èëßùóçò. Áðü ôç ìéá ìåñéÜ õðÜñ÷ïõí ïé åëßô ðïõ åõçìåñïýí êáé áðü ôçí Üëëç, ôá åêá-
ôïììýñéá ðïõ äõóôõ÷ïýí. Ïé åõÜëùôåò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò ôïõ ðëçèõóìïý åßíáé ôá
ðñþôá èýìáôá ôçò ðáãêïóìéïðïßçóçò. ÅðéðñïóèÝôùò, ïé áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò, áöïý
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 431
åõíüçóáí ôçí åßóïäï åêáôïììõñßùí åîáèëéùìÝíùí êáôïßêùí ôùí öôù÷þí ÷ùñþí, ìå

óôü÷ï ôçí áýîçóç ôçò ðáñáãùãÞò êáé ôçí ðåéèÜñ÷çóç ôïõ íôüðéïõ åñãáôéêïý äõíáìé-
êïý, ôþñá ìå ôï ðñüó÷çìá ôçò «ôñïìïêñáôßáò» êáé ôçò åãêëçìáôéêüôçôáò ðñïùèïýí
ó÷Ýäéá ðåñéïñéóìïý ôçò ìåôáíÜóôåõóçò.
Áðü ôç óôéãìÞ üìùò, ðïõ ïé ÷þñåò ðñïÝëåõóçò ôùí ìåôáíáóôþí, êáôáëçóôåõìÝíåò
áðü ôçí áðïéêéïêñáôßá ôïõ ðáñåëèüíôïò êáé êáèçìáãìÝíåò áðü ôéò ðåñéöåñåéáêÝò óõ-
ãêñïýóåéò, áäõíáôïýí íá èñÝøïõí ôï ðëåüíáóìá ôïõ ðëçèõóìïý, ôï öáéíüìåíï ôçò
ìåôáíÜóôåõóçò êáé ôçò åîáèëßùóçò èá åíôáèåß.
Ïé ðéï ðÜíù áðüøåéò åßíáé ëßãåò áðü ôéò áéôéÜóåéò «ôùí ðïëåìßùí» ôçò ðáãêïóìéï-
ðïßçóçò, ïé ïðïßïé áðïôåëþíôáò Ýíá ðïëýâïõï êáé «ðïëý÷ñùìï», ðïëéôéêÜ êáé êïéíù-
íéêÜ, ðëÞèïò, áêïëïõèïýí ôïõò çãÝôåò ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí óôéò «Üôõðåò» óõ-
óêÝøåéò (óýíïäïò G8, ÅõñùðáúêÝò óýíïäïé êïñõöÞò, Ïéêïíïìéêü öüñïõì ê.á.), äéåê-
äéêþíôáò ìßá Üëëç ðïñåßá. Ìßá ðáãêïóìéïðïßçóç ìå áíèñþðéíï ðñüóùðï.
j
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 432
Ôï äéêáßùìá óå Ýíáí áîéïðñåðÞ èÜíáôï
Ç åõèáíáóßá, èåóìüò ðïõ åöáñìüæåôáé Þäç óôçí Ïëëáíäßá,

ðñïêáëåß ðñïâëçìáôéóìü êáèþò ìðïñåß íá ëåéôïõñãÞóåé êáé
ùò óýã÷ñïíïò ÊáéÜäáò
ÌÝ÷ñé óÞìåñá ç Ïëëáíäßá ðñïóÝëêõå ôïõñßóôåò ãéá ôá ëïõëïõäéáóìÝíá ëéâÜäéá ôçò

êáé ãéá ôçí õðÝñï÷ç áôìüóöáéñá ôùí ðüëåþí ôçò. ºóùò óôï ìÝëëïí ðñïóôåèåß áêüìá
Ýíáò ëüãïò: Ï ôïõñéóìüò èáíÜôïõ! ¼óï ìáêÜâñéï êé áí áêïýãåôáé ôßðïôá äåí áðï-
êëåßåôáé êáèþò ç Ïëëáíäßá Ýãéíå ç ðñþôç ÅõñùðáúêÞ ÷þñá ðïõ ôåëåóßäéêá Ýèåóå óå
åöáñìïãÞ ôçí åõèáíáóßá áðü ôçí 10ç Áðñéëßïõ. Ç äéáäéêáóßá ðïõ ðñïâëÝðåôáé âÝâáéá
äåí åßíáé êáèüëïõ áðëÞ. Ï áóèåíÞò ðñÝðåé íá ðÜó÷åé áðü áíßáôç áóèÝíåéá, íá õðï-
öÝñåé áâÜóôá÷ôá, ÷ùñßò ðåñéèþñéá âåëôßùóçò. Åðßóçò, ðñÝðåé íá Ý÷åé õðïâÜëëåé ï ß-
äéïò ãñáðôÞ áßôçóç åõèáíáóßáò. Ôçí êáôÜóôáóÞ ôïõ ðñÝðåé íá Ý÷ïõí âåâáéþóåé äýï
ãéáôñïß. ÅðéðëÝïí, ðñïâëÝðåôáé êáé åðéôñïðÞ áðïôåëïýìåíç áðü ãéáôñü, äéêçãüñï êáé
åéäéêü éáôñéêÞò äåïíôïëïãßáò, ç ïðïßá èá åîåôÜæåé êÜèå ðåñßðôùóç êáé èá ìðïñåß íá á-
ðåõèýíåôáé óôéò åéóáããåëéêÝò áñ÷Ýò åÜí õðÜñ÷åé áìöéóâÞôçóç. Ç óõãêåêñéìÝíç íïìï-
èåôéêÞ ñýèìéóç ðÜíôùò Ýñ÷åôáé óáí åðéóôÝãáóìá ìéáò Þäç åöáñìïóìÝíçò ðñáêôéêÞò.
ÌåëÝôåò áíáöÝñïõí üôé ìüíï ìÝóá óôï 2000, ïé Ïëëáíäïß ãéáôñïß Ý÷ïõí êÜíåé ÷ñÞóç
åõèáíáóßáò (åßôå åíåñãçôéêÞò ìïñöÞò, äçëáäÞ ìå ôç ÷ïñÞãçóç öáñìÜêùí ðïõ ïäç-
ãïýí óôï èÜíáôï, åßôå ðáèçôéêÞò, ìå ôçí Üñóç ôçò õðïóôÞñéîçò ôçò æùÞò ôïõ áóèåíïýò)
óå 2.213 áíèñþðïõò óôçí ðëåéïøçößá êáñêéíïðáèåßò.
Ìå Ýêäçëç éêáíïðïßçóç õðïäÝ÷ôçêáí áõôü ôï âÞìá ïé ïðáäïß ôçò åõèáíáóßáò óå
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 433
üëç ôçí Åõñþðç, õðïóôçñßæïíôáò üôé ï êÜèå Üíèñùðïò Ý÷åé äéêáßùìá óå Ýíáí áîéï-
ðñåðÞ èÜíáôï êáé äåí ìðïñåß íá åßíáé õðï÷ñåùìÝíïò íá õðïìÝíåé ìßá ðáñáôåôáìÝíç
êáôÜóôáóç áöüñçôùí ðüíùí Þ ðëÞñïõò áíçìðïñéÜò, ÷ùñßò ðñïïðôéêÞ áíÜêáìøçò. Ôï
Âñåôáíéêü áíþôáôï äéêáóôÞñéï åðÝôñåøå óå ãõíáßêá ðïõ Ýðáó÷å áðü áíßáôç áóèÝíåéá
íá áðïöáóßóåé ðüôå èá èÝóåé ôÝñìá óôç æùÞ ôçò. ÕðïóôçñéêôÝò ôçò åõèáíáóßáò õðÜñ-
÷ïõí êáé óôçí ÅëëÜäá [ .... ].
Ôé ëÝíå ïé ãéáôñïß
Ñåýìá õðÝñ ôçò åõèáíáóßáò ëïéðüí; Áöïý áðïôý÷áìå íá êáôáêôÞóïõìå ðëÞñùò ôï
äéêáßùìá óå ìéá áîéïðñåðÞ æùÞ, ðÜìå íá êáôï÷õñþóïõìå -ôïõëÜ÷éóôïí- ôï äéêáßùìá
óå Ýíáí áîéïðñåðÞ èÜíáôï; Êé üìùò ôá ðñÜãìáôá äåí åßíáé ìïíïóÞìáíôá, êáèþò õ-
ðÜñ÷ïõí êáé åíôïíüôáôåò áíôéäñÜóåéò, ïé ïðïßåò äåí ðåñéïñßæïíôáé óôïõò èñçóêåõôé-
êïýò Þ óõíôçñçôéêïýò êýêëïõò. Ïé Åêêëçóßåò âÝâáéá åßíáé öáíáôéêÜ áíôßèåôåò [ ... ],
áëëÜ ïé ðéï óçìáíôéêÝò áíôéäñÜóåéò ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôïí éáôñéêü êüóìï. Ï Ðáãêü-
óìéïò Éáôñéêüò Óýëëïãïò èåùñåß üôé ïðïéáäÞðïôå ìïñöÞ åõèáíáóßáò áíôßêåéôáé óôçí éá-
ôñéêÞ çèéêÞ, åíþ êáôáäßêáóå ó÷åäüí ïìüöùíá (ìå ôç äéáöïñïðïßçóç ìüíï ôïõ Ïë-
ëáíäïý åêðñïóþðïõ) ôçí ïëëáíäéêÞ ðñùôïâïõëßá. ÁíÜëïãï åßíáé ôï êëßìá êáé áíÜìå-
óá óôçí åëëçíéêÞ éáôñéêÞ êïéíüôçôá. Ðïëëïß ãéáôñïß èåùñïýí üôé ìå ôçí åõèáíáóßá ðá-
ñáâéÜæåôáé ôï èåìÝëéï ôçò éáôñéêÞò öéëïóïößáò, äçëáäÞ ï üñêïò ôïõ ÉððïêñÜôç ðïõ ñç-
ôÜ áíáöÝñåé: «íá ìç äþóù ðïôÝ óå êáíÝíáí, Ýóôù êé áí ìïõ ôï æçôÞóåé, èáíáôçöüñï
öÜñìáêï, ïýôå íá äþóù ðïôÝ ôÝôïéá óõìâïõëÞ». ¢ëëïé õðïãñáììßæïõí üôé îåèåìåëéþ-
íåôáé ðëÞñùò ç éáôñéêÞ áíôßëçøç ðïõ ïéêïäïìÞèçêå ìåôÜ ôçí êôçíùäßá ôïõ ÄåõôÝñïõ
Ðáãêïóìßïõ ÐïëÝìïõ êáé áðïôõðþèçêå óôç ÄéáêÞñõîç ôçò Ãåíåýçò ôï 1948. «Ï êá-
èÝíáò Ý÷åé ôï äéêáßùìá óôç æùÞ», «êáíÝíáò ãéáôñüò äåí åðéôñÝðåôáé íá ðåéñáìáôßæåôáé
Þ íá óêïôþíåé áíèñþðéíåò õðÜñîåéò», ôïíßæåé ç ÄéáêÞñõîç. Äåí åßíáé ôõ÷áßï üôé ðïëëÝò
éáôñéêÝò Þ Üëëåò åíþóåéò ðïõ áíôéôßèåíôáé óôçí åõèáíáóßá êÜíïõí áíáöïñÜ óôá ðñï-
ãñÜììáôá åõèáíáóßáò ôùí íáæß, ìå ôá ïðïßá åîïíôþèçêáí ÷éëéÜäåò áíÜðçñïé êáé Üôï-
ìá ìå íïçôéêÜ ðñïâëÞìáôá.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 434
ÖñéêôÞ åðéëïãÞ
Åíáíôßïí ôçò åõèáíáóßáò Ý÷ïõí ôá÷èåß êáé åêðñüóùðïé ôïõ åíáëëáêôéêïý ÷þñïõ
ðïõ óõ÷íÜ öÝñåôáé íá õðïóôçñßæåé áíÜëïãåò ëïãéêÝò. Åßíáé ÷áñáêôçñéóôéêÞ ç ðåñßðôù-
óç ôïõ ðñïåäñéêïý õðïøçößïõ ôùí Ðñáóßíùí ôùí Ç.Ð.Á., ÑÜëö ÍÝéíôåñ, ï ïðïßïò á-
íïßãåé êáé ìßá Üëëç ïðôéêÞ. [ .... ]. Ôüíéóå «üôé õðÜñ÷åé ìåãÜëïò êßíäõíïò ìéá óåéñÜ ãéá-
ôñïß êáé ìÜíáôæåñ ôïõ óõóôÞìáôïò ðåñßèáëøçò íá ùèÞóïõí áóèåíåßò óôçí ïäü ôçò åõ-
èáíáóßáò ãéá íá ìåéùèåß ôï êüóôïò ðåñßèáëøçò ôùí áíßáôùí áóèåíåéþí», ôï ïðïßï åß-
íáé åîáéñåôéêÜ ìåãÜëï. «Åßíáé áíåëÝçôï íá ïäçãïýíôáé Üíèñùðïé óôï èÜíáôï, åðåéäÞ
äåí áíôéìåôùðßæïíôáé áðïôåëåóìáôéêÜ ïé ðüíïé ôïõò», óõìðëçñþíåé. Ôçí áíôßèåóÞ ôïõò
íá ÷ñçóéìïðïéçèåß ï èÜíáôïò ùò ôï ôÝëåéï -êáé ôåëéêü- áíáëãçôéêü, Ý÷ïõí åêöñÜóåé êáé
ðïëëïß ¸ëëçíåò ãéáôñïß. Ï éáôñüò-áêôéíïëüãïò ê. ÓÜââáò ÌÜôóáò ÷áñáêôçñßæåé «öñé-
êôÞ åðéëïãÞ ôçí åõèáíáóßá» [ ... ]. Óçìåéþíåé ìÜëéóôá üôé «ôï ðÝñáóìá áðü ôçí éáôñéêÞ
ôçò Õãåßáò óôï ìÜíáôæìåíô ôçò ðåñßèáëøçò» åãêõìïíåß ôñïìåñïýò êéíäýíïõò [...].
Óýã÷ñïíïò ÊáéÜäáò
Ïñãáíþóåéò áôüìùí ìå åéäéêÝò áíÜãêåò, üðùò áõôÞ ìå ôïí Ýêäçëï ôßôëï «ü÷é íåêñïß
áêüìá!», êáôáããÝëëïõí üôé áñêåôÜ íïóïêïìåßá óôéò ÇÐÁ áñíïýíôáé íá äå÷ôïýí êáé íá
ðåñéèÜëøïõí Üôïìá ðïõ êñßíïõí üôé äåí õðÜñ÷åé ðåñéèþñéï âåëôßùóçò ôçò êáôÜóôáóÞò
ôïõò. ÌÞðùò áíïßãåé ç ôñïìáêôéêÞ ðüñôá åíüò óýã÷ñïíïõ ÊáéÜäá, ðïõ ôï ñüëï ôùí èå-
þí èá ðáßæïõí ï ðëåïíáóìáôéêüò éóïëïãéóìüò ôïõ íïóïêïìåßïõ, ôï óõìöÝñïí ôçò á-
óöáëéóôéêÞò åôáéñåßáò Þ ôá ôáðåéíüôåñá êßíçôñá ôùí óõããåíþí;
Ï ê. Ôïýíôáò èåùñåß õðåñâïëéêÝò áõôÝò ôéò áíçóõ÷ßåò áöïý «ç áðüöáóç ôïõ áôü-
ìïõ Ý÷åé íá êÜíåé ìå ôç æùÞ ôïõ êáé äåí ìðïñåß ðáñÜ íá ðáñèåß ìå åîáéñåôéêÞ ðñïóï-
÷Þ». Ï ê. Ôïýíôáò õðïóôçñßæåé ìÜëéóôá üôé ãéá íá äéáóöáëéóèïýí ïðïéåóäÞðïôå ðáñå-
íÝñãåéåò «ðñÝðåé íá ôåèïýí äýï áõóôçñÝò ðñïûðïèÝóåéò, ïé ïðïßåò ìÜëéóôá íá éêáíï-
ðïéïýíôáé ôáõôü÷ñïíá. Ðñþôï, ôï íá äçëþóåé õðåýèõíá êáé ãñáðôÜ ï áóèåíÞò üôé åðé-
èõìåß íá ìðåé óå áõôÞ ôç äéáäéêáóßá êáé ìÜëéóôá óå âåâáéùìÝíåò óõíèÞêåò äéáýãåéáò,
øõ÷ñáéìßáò êáé ëïãéêÞò. Äåýôåñï, íá õðÜñ÷åé ç óõìöùíßá ôïõ éáôñéêïý ðáñÜãïíôá üôé
ç åðéóôÞìç äåí ìðïñåß íá ðñïóöÝñåé ôßðïôá óôç óõíÝ÷åéá».
Ðáñ’ üëá áõôÜ, ç áðüöáóç äåí åßíáé åýêïëç. ÁëÞèåéá, ðþò ìðïñåß êÜðïéïò íá âñß-
óêåôáé óå êáôÜóôáóç äéáýãåéáò üôáí õðïöÝñåé áðü áöüñçôïõò ðüíïõò êáé äåí áêï-
ëïõèåß ìéá ðáñçãïñçôéêÞ èåñáðåßá; ¹ üôáí âñßóêåôáé óå êáôÜóôáóç êïéíùíéêÞò ðåñé-
èùñéïðïßçóçò êáé ÷áìçëÞò áõôïåêôßìçóçò; Áêüìá êáé ôï ìç áíáóôñÝøéìï ôçò êáôÜ-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 435
óôáóçò ôßèåôáé õðü óõæÞôçóç. Êáé ü÷é ìüíï âéïëïãéêÜ, áëëÜ êáé øõ÷ïëïãéêÜ. [....]. Óß-
ãïõñá äåí õðÜñ÷ïõí åýêïëåò áðáíôÞóåéò. Ï ê. Ôïýíôáò ôïíßæåé üôé «ôï ðñüâëçìá ôçò
åõèáíáóßáò äåí åßíáé Ýíá åýêïëï èÝìá. Åßíáé ëåðôü êáé ðïëýðëïêï. Èá ÷ñåéáóèåß óõ-
æÞôçóç êáé äéåñåýíçóç. ÁëëÜ ç íïìéìïðïßçóÞ ôçò óôçí Ïëëáíäßá ìáò äßíåé ôç äõíáôü-
ôçôá íá äéåñåõíÞóïõìå ôõ÷üí ðñïâëÞìáôá ðïõ èá äçìéïõñãïýíôáé».
Ç åðÝêôáóç ðÜíôùò ôçò êïõëôïýñáò ôïõ èáíÜôïõ ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå ôñïìåñÜ
áðïôåëÝóìáôá. Óôçí Ïëëáíäßá Þäç óõæçôåßôáé åÜí ðñÝðåé íá óõíôáãïãñáöïýíôáé ôá ëå-
ãüìåíá «÷Üðéá áõôïêôïíßáò» óå Üôïìá ìåãÜëçò çëéêßáò, áêüìá êé áí áõôÜ äåí ðÜó÷ïõí
áðü êÜðïéá êáôáëçêôéêÞ áóèÝíåéá áëëÜ áðëþò íéþèïõí áðïöáóéóìÝíá íá ðåèÜíïõí!
ÃéÜííçò Åëáöñüò
Ç ÊáèçìåñéíÞ, ÊõñéáêÞ 21 Áðñéëßïõ 2002.
¢óêçóç: Á
ÃñÜøôå ìßá ðåñßëçøç ôïõ êåéìÝíïõ (Ýùò 150 ëÝîåéò).

ÁðÜíôçóç:
Ç íïìïèåôéêÞ èÝóðéóç ôçò åõèáíáóßáò óôçí Ïëëáíäßá ðñïêÜëåóå êáé ðñïêáëåß Ý-
íá äçìüóéï äéÜëïãï ìåôáîý åðéóôçìüíùí, äéáíïïýìåíùí êáé åéäéêþí åñåõíçôþí. Ãéá
ôïõò ïðáäïýò ôçò åõèáíáóßáò, ç áðüöáóç áõôÞ Þôáí ìßá íßêç óôïí ôïìÝá ôùí áíèñù-
ðßíùí äéêáéùìÜôùí. Áöïý êÜèå Üíèñùðïò èá Ý÷åé ôï äéêáßùìá óå Ýíáí áîéïðñåðÞ èÜ-
íáôï, äß÷ùò ôéò ðñï÷ùñçìÝíåò êáôáóôÜóåéò ôùí áöüñçôùí ðüíùí êáé ôçò ðëÞñïõò á-
íçìðïñéÜò. Ùóôüóï, õðÜñ÷åé êáé ï áíôßëïãïò ðïõ äåí åêöñÜæåôáé ìüíï áðü ôïõò ãíù-
óôïýò èñçóêåõôéêïýò / óõíôçñçôéêïýò êýêëïõò, áëëÜ êáé áðü åíáëëáêôéêïýò / ðñïï-
äåõôéêïýò ÷þñïõò. ¼ðùò åðéóçìáßíåôáé, õðÜñ÷åé ï êßíäõíïò, ç åõèáíáóßá íá ìåôá-
ôñáðåß ó’ Ýíá åñãáëåßï ïéêïíïìéêþí êåñäþí, áöïý áõôÞ (õðü êáôÜëëçëåò óõíèÞêåò)
èá åöáñìüæåôáé ìå óêïðü ôï ìÝãéóôï êÝñäïò ôùí íïóïêïìåßùí êáé ôùí áóöáëéóôéêþí
åôáéñåéþí. Óå êÜèå ðåñßðôùóç ôï ðáñÜäåéãìá ôçò Ïëëáíäßáò èá ÷ñçóéìåýóåé ãéá ôçí å-
îáãùãÞ ÷ñÞóéìùí óõìðåñáóìÜôùí, ãéá üóï êáéñü èá åöáñìüæåôáé åêåß ç åõèáíáóßá.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 436
¢óêçóç: Â.1.
á. Óõãêåíôñþóôå ôïõò åéäéêïýò åðéóôçìïíéêïýò üñïõò ôïõ êåéìÝíïõ.

ÁðÜíôçóç:
Ïé åéäéêïß åðéóôçìïíéêïß üñïé ôïõ êåéìÝíïõ åßíáé ïé áêüëïõèïé: «åõèáíáóßá», «åõ-
èáíáóßá åíåñãçôéêÞò ìïñöÞ», «åõèáíáóßá ðáèçôéêÞò ìïñöÞò», «Üñóç ôçò õðïóôÞñéîçò
ôçò æùÞò ôïõ áóèåíïýò», «éáôñüò - áêôéíïëüãïò», «áíáëãçôéêü», «êáôÜóôáóç äéáýãåéáò»,
«ìç áíáóôñÝøéìï ôçò êáôÜóôáóçò» êáé «óõíôáãïãñáöïýíôáé».
â. Äþóôå ôçí åñìçíåßá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: ôåëåóßäéêá, äåïíôïëïãßá, á-

íôßêåéìáé, ìÜíáôæìåíô, êáôáëçêôéêüò, ÊáéÜäáò.
ÁðÜíôçóç:
Ç åñìçíåßá ôùí ðéï ðÜíù ëÝîåùí åßíáé ç áêüëïõèç:
ôåëåóßäéêá = áìåôÜêëçôá. Áõôü ðïõ Ý÷åé ïñéóôéêÞ óçìáóßá.
äåïíôïëïãßá = Ôï óýíïëï ôùí êáíüíùí ðïõ ñõèìßæïõí ôï ðùò ðñÝðåé íá óõìðåñé-
öÝñåôáé êÜðïéïò (ë.÷. Ýíáò åðéóôÞìïíáò) Þ ôé åßäïõò ìåèüäïõò íá ÷ñçóéìïðïéåß.
áíôßêåéìáé = âñßóêïìáé óå áíôßèåóç, óå äéáöùíßá Þ óýãêñïõóç.
ìÜíáôæìåíô = ôï óýíïëï ôùí ÷åéñéóìþí êáé ôùí ìåèüäùí ðïõ óõíéóôïýí ôçí ôå÷íé-
êÞ ïñãÜíùóç êáé äéïßêçóç ìéáò åðé÷åßñçóçò.
êáôáëçêôéêüò = áõôüò ìå ôïí ïðïßï êáôáëÞãåé Þ ôåëåéþíåé êÜôé.
ÊáéÜäáò = Ôï ãíùóôü ÷Üóìá ôïõ ÔáûãÝôïõ, üðïõ ïé ÓðáñôéÜôåò Ýñé÷íáí ôïõò å-
ãêëçìáôßåò, ôïõò éåñüóõëïõò êáé êáôÜ ìßá ìáñôõñßá ôá êá÷åêôéêÜ ðáéäéÜ. Óôéò ìÝñåò
ìáò, ï ÊáéÜäáò óõìâïëßæåé ôç óêëçñüôçôá ìå ôçí ïðïßá ôï êïéíùíéêü óýóôçìá áíôé-
ìåôùðßæåé ôïõò ìåéïíåêôïýíôåò.
¢óêçóç: Â.2.
Ìðïñåßôå íá äþóåôå ôïí ïñéóìü ôçò åõèáíáóßáò; Ðïéá åßäç ôçò ðåñéãñÜöåé
åäþ ï óõããñáöÝáò;
ÁðÜíôçóç:
Ùò åõèáíáóßá ôá ëåîéêÜ êáé ïé åãêõêëïðáßäåéåò, ïñßæïõí ôïí êáëü êáé áíþäõíï èÜ-
íáôï. Åéäéêüôåñá, ùò åõèáíáóßá ïñßæåôáé ç äéáêïðÞ ôçò æùÞò ìå ôå÷íçôÜ ìÝóá êáé á-
íþäõíï ôñüðï óå ðåñéðôþóåéò áíéÜôùí áóèåíåéþí Þ ðñïêåéìÝíïõ íá åðéóðåõèåß ç á-
ãùíßá åíüò åôïéìïèÜíáôïõ. Óôéò ìÝñåò ìáò, ùò åõèáíáóßá, ðñïâÜëëåôáé ôï äéêáßùìá å-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 437
íüò áóèåíïýò íá åðéëÝîåé Ýíáí áíþäõíï èÜíáôï óå ðåñéðôþóåéò áíéÜôùí, âáóáíéóôé-

êþí áóèåíåéþí, ãéá ôéò ïðïßåò äåí õðÜñ÷åé ðåñßðôùóç èåñáðåßáò.
Ï óõããñáöÝáò äéáêñßíåé äýï åßäç åõèáíáóßáò: ôçí ðáèçôéêÞ êáé ôçí åíåñãçôéêÞ.
ËÝãïíôáò åíåñãçôéêÞ åõèáíáóßá åííïåß ôç äéáêïðÞ ôçò æùÞò ôïõ áóèåíïýò ìå ôå÷íé-
êÜ - éáôñéêÜ ìÝóá. Áíôßèåôá, ç ðáèçôéêÞ åõèáíáóßá áöïñÜ óôçí Üñóç ôçò ìç÷áíéêÞò
õðïóôÞñéîçò ôçò æùÞò ôïõ áóèåíïýò.
¢óêçóç: Â.3.
Åíôïðßóôå êáé ó÷ïëéÜóôå ôá åðé÷åéñÞìáôá ðïõ ÷ñçóéìïðïéïýí ïé åðéêñéôÝò

ôïõ èåóìïý ôçò åõèáíáóßáò.
ÁðÜíôçóç:
Ïé êýêëïé ðïõ áíôéôßèåíôáé óôçí åõèáíáóßá, ùò íïìéêÞ ñýèìéóç, åßíáé ôñåéò. Óôïí
ðñþôï áíÞêïõí ïé Åêêëçóßåò (ÊáèïëéêÞ, Ïñèüäïîç) êáé ïé óõíôçñçôéêïß êýêëïé. Ï
äåýôåñïò êýêëïò ðåñéëáìâÜíåé áíèñþðïõò áðü ôïí éáôñéêü êüóìï êáé ï ôñßôïò êýêëïò
áðïôåëåßôáé áðü ïñãáíþóåéò ôïõ «åíáëëáêôéêïý ÷þñïõ» ðïõ äßäïõí óôï üëï èÝìá ìéá
äéáöïñåôéêÞ (ìç çèéêÞ) äéÜóôáóç.
Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ï ðñþôïò êýêëïò áíôßêåéôáé óôç èÝóðéóç ôçò åõèáíáóßáò ãéá ëü-
ãïõò çèéêïýò/èñçóêåõôéêïýò. Ç ÷ñéóôéáíéêÞ èñçóêåßá èåùñåß ôçí åõèáíáóßá, «ýâñç»
áðÝíáíôé óôïí Üíèñùðï êáé ôï äçìéïõñãü. Óýìöùíá ìå ôç ÷ñéóôéáíéêÞ äéäáóêáëßá ï
Üíèñùðïò äåí ìðïñåß íá áöáéñÝóåé ôç æùÞ ôïõ, ãéáôß äåí ôïõ áíÞêåé. Ç åõèáíáóßá ôáõ-
ôßæåôáé ìå ôçí áõôïêôïíßá êáé áðïôåëåß «áìÜñôçìá».
Ïé áíôéäñÜóåéò ðïõ ðñïÝñ÷ïíôáé áðü ôïí éáôñéêü êüóìï åßíáé êõñßùò äåïíôïëïãé-
êÝò êáé çèéêÝò. Óýìöùíá ìå ôïí «üñêï ôïõ ÉððïêñÜôç», êáíÝíáò éáôñüò äåí ìðïñåß íá
âïçèÞóåé óôçí áöáßñåóç áíèñþðéíçò æùÞò ìå ïðïéïíäÞðïôå ôñüðï. ÅðéðëÝïí, óýì-
öùíá ìå ôç óõíèÞêç ôçò Ãåíåýçò, ç ïðïßá, üðùò õðïóôçñßæåôáé, «îåèåìåëéþíåôáé» ìå
ôç èÝóðéóç ôçò åõèáíáóßáò, êáíÝíáò éáôñüò äåí ìðïñåß íá óõíáéíÝóåé óôçí åîüíôùóç
áíèñþðéíùí õðÜñîåùí Þ íá ðåéñáìáôéóôåß åðÜíù ó’ áõôüí ôïí ôïìÝá. ¸íá ôñßôï åðé-
÷åßñçìá ðïõ ÷ñçóéìïðïéåßôáé áðü ôïí éáôñéêü êüóìï åßíáé üôé ç ìÜ÷ç ãéá ôç æùÞ ðñÝðåé
íá äßíåôå ìÝ÷ñé ôçí ôåëåõôáßá óôéãìÞ êáé äåí ðñÝðåé íá ðñïêñßíåôáé ï èÜíáôïò ùò ôï ôÝ-
ëåéï -êáé ôåëéêü- áíáëãçôéêü.
Ôá åðé÷åéñÞìáôá ôùí êýêëùí ðïõ ðñüóêåéíôáé óôïí «åíáëëáêôéêü ÷þñï», äßíïõí ìßá
Üëëç äéÜóôáóç óôï ðñüâëçìá. ¼ðùò åðéóçìáßíåôáé, ç «åõèáíáóßá» ìðïñåß íá óçìÜíåé
ôï ðÝñáóìá áðü ôçí «éáôñéêÞ ôçò õãåßáò» óôï «ìÜíáôæìåíô ôçò ðåñßèáëøçò». Ìå ôï «íï-
ìéêü ðñïçãïýìåíï» ôçò Ïëëáíäßáò ìðïñåß íá äçìéïõñãçèåß ìßá êõíéêÞ êáé áðÜíèñù-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 438
ðç êáôÜóôáóç, üðïõ çèéêÜ ðùñùìÝíïé éáôñïß, áóöáëéóôÝò êáé óõããåíåßò, èá ðñïêñß-

íïõí ôçí åõèáíáóßá, áêüìá êáé óå ðåñéðôþóåéò, üðïõ èá õðÜñ÷åé ç ðåñßðôùóç áíÜíç-
øçò Þ ßáóçò, ìå óêïðü ôï ìÝãéóôï êÝñäïò. Ç êáôÜóôáóç áõôÞ ìðïñåß íá ãßíåé åöéáëôé-
êÞ, åéäéêÜ óå åðï÷Ýò üðùò ç óçìåñéíÞ, ðïõ ðñïôÜóóåôáé ôï êÝñäïò êáé ôï èåôéêü éóï-
æýãéï, Ýíáíôé ôïõ áíèñþðïõ. Ïé êáôáããåëßåò áðü äéÜöïñåò ïñãáíþóåéò (ë.÷. ¼÷é íå-
êñïß áêüìá) äåß÷íïõí üôé ôåßíåé íá äéáìïñöùèåß ìßá öéëïóïößá åõèáíáóßáò, óå ðåñé-
ðôþóåéò üðïõ ç ðåñßèáëøç ðçãáßíåé óå ìÜêñïò Þ óå ðåñéðôþóåéò üðïõ ôá Üôïìá åßíáé
ïéêïíïìéêÜ êáé êïéíùíéêÜ ðåñéèùñéïðïéçìÝíá.
¢óêçóç: Â.4.
Ó÷ïëéÜóôå ôç ÷ñÞóç ôùí ðëáãéüôéôëùí óôï ðéï ðÜíù Üñèñï.

ÁðÜíôçóç:
¼ðùò ìðïñïýìå íá äéáðéóôþóïõìå ôï åîåôáæüìåíï êåßìåíï ðåñéÝ÷åé ôñåéò ðëáãéü-
ôéôëïõò êáé ìßá óáöÞ äéáßñåóç óå åíüôçôåò. Åßíáé ðïëý óõíçèéóìÝíï, óå äéÜöïñá Üñ-
èñá ðïõ äçìïóéåýïíôáé óôïí çìåñÞóéï ôýðï íá õðÜñ÷åé áõôïý ôïõ åßäïõò ç ìïñöÞ,
ãéáôß åîõðçñåôåß óõãêåêñéìÝíïõò óôü÷ïõò. Ðñþôá - ðñþôá, ï ßäéïò ï óõããñáöÝáò ó÷ç-
ìáôïðïéåß ôçí åñãáóßá ôïõ êáé ôç äïõëåýåé êáëýôåñá, äéáéñþíôáò ôçí óå åðéìÝñïõò êå-
öÜëáéá, ìå ó÷åôéêÞ áõôïíïìßá. ¸ðåéôá, áõôÞ ç äéáßñåóç åîõðçñåôåß êáé ôïí áíáãíþóôç,
áöïý ìå ìßá ãñÞãïñç ìáôéÜ, Ý÷åé ìðñïóôÜ ôïõ, ó÷åäüí áíÜãëõöç, ôçí ïðôéêÞ ôïõ áñ-
èñïãñÜöïõ, ôç óõëëïãéóôéêÞ ôïõ ðïñåßá êáé ôïí ðñïâëçìáôéóìü ôïõ. ÔÝëïò, ïé ðëáãéü-
ôéôëïé åðéóçìáßíïõí ôá ìÝñç ôïõ Üñèñïõ, áëëÜ êáé ôá üñéá ìÝóá óôá ïðïßá êéíÞèçêå ï
óõããñáöÝáò, êáôÜ ôç äéáðñáãìÜôåõóç ôïõ õëéêïý ôïõ.
¢óêçóç: Ã
Åßóôå õðÝñ Þ êáôÜ ôçò åõèáíáóßáò. Äéáôõðþóôå ôéò áðüøåéò óáò ó’ Ýíá å-
ëåýèåñï êåßìåíï: Üñèñï, åðéóôïëÞ, äïêßìéï. (500-600 ëÝîåéò).
ÁðÜíôçóç:
[Óçìåßùóç: Åìåßò åäþ, ðñïôåßíïõìå Ýíá õðüäåéãìá áðÜíôçóçò, ôáóóüìåíïé êáôÜ
ôçò åõèáíáóßáò. Ôçí áíôßèåôç Üðïøç Ý÷ïõìå áíáðôýîåé óôçí «¢óêçóç 11», ôçò «7çò Å-
íüôçôáò» ôïõ «2ïõ Êåöáëáßïõ» (óåë. 256)].
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 439
Ç åõèáíáóßá ùò äéáäéêáóßá «êáëïý» êáé «áíþäõíïõ» èáíÜôïõ, ðïõ óêïðü Ý÷åé ôçí
åðßóðåõóç ôçò áãùíßáò åíüò åôïéìïèÜíáôïõ, Þ ôïí ôåñìáôéóìü ôçò ôáëáéðùñßáò åíüò
áññþóôïõ, ðïõ ðÜó÷åé áðü áíßáôï íüóçìá Ý÷åé ðñïêáëÝóåé ðïéêßëåò áíôéäñÜóåéò êáé
ó÷üëéá. Ç áðüöáóç ìÜëéóôá ôçò ïëëáíäéêÞò âïõëÞò íá èåóðßóåé íïìïèåôéêü äéÜôáãìá
ðïõ åðéôñÝðåé ôçí åõèáíáóßá, õðü áõóôçñÝò ðñïûðïèÝóåéò, ãåííÜ ðïéêßëá êáé ðïëëá-
ðëÜ åñùôÞìáôá.
Ôï äéêáßùìá óôïí áîéïðñåðÞ èÜíáôï, ôçò áðüëõôçò åëåõèåñßáò óêÝøçò êáé âïýëç-
óçò êáé ï ïßêôïò ãéá ôïõò áíéÜôùò ðÜó÷ïíôåò, ðñïâÜëëïíôáé ùò ôá êõñéüôåñá åðé÷åéñÞ-
ìáôá, ôùí õðïóôçñéêôþí ôçò åõèáíáóßáò. Ôá åðé÷åéñÞìáôá áõôÜ åßíáé éó÷õñÜ, áëëÜ äåí
åßíáé áêëüíçôá. Ðéï óõãêåêñéìÝíá, ôï äéêáßùìá óôïí áîéïðñåðÞ èÜíáôï óõíäÝåôáé ìå
ôï áíáðáëëïôñßùôï äéêáßùìá ôïõ áíèñþðïõ óôç æùÞ, Ýôóé üðùò ðñïóôáôåýåôáé áðü ôçí
ÏéêïõìåíéêÞ ÄéáêÞñõîç ôùí äéêáéùìÜôùí ôïõ áíèñþðïõ ôçò ÃåíéêÞò ÓõíÝëåõóçò ôïõ
Ï.Ç.Å. (10/12/1948). Ãéá íá ðåñÜóïõìå óôï ðåäßï ôïõ áîéïðñåðÞ èáíÜôïõ, ðñÝðåé íá
ðåôý÷ïõìå ìßá áîéïðñåðÞ æùÞ ãéá üëá ôá áíèñþðéíá üíôá, áíåîáñôÞôùò öýëïõ, öõëÞò,
÷ñþìáôïò, åèíéêÞò, èñçóêåõôéêÞò Þ êïéíùíéêÞò êáôáãùãÞò. ÅîÜëëïõ, óå ðåñéðôþóåéò
áíéÜôùí áóèåíåéþí êáé ÷ùñßò ôçí åëðßäá êÜðïéáò ðáñçãïñçôéêÞò èåñáðåßáò, åßíáé áì-
ößâïëï áí êÜðïéïò Üíèñùðïò Ý÷åé åêåßíç ôç äéáýãåéá, ãéá íá ïñßóåé «ôïí áîéïðñåðÞ èÜ-
íáôü ôïõ».
Êáé ôï äéêáßùìá óôçí áðüëõôç åëåõèåñßá óêÝøçò êáé âïýëçóçò, óõíäÝåôáé ìå áõôÞ
ôçí éäéáßôåñç êáôÜóôáóç ðïõ âñßóêåôáé Ýíáò áóèåíÞò, üôáí ãíùñßæåé üôé ïé ðéèáíüôçôåò
ßáóÞò ôïõ åßíáé åëÜ÷éóôåò. Ï Üíèñùðïò ôüôå, ìðñïóôÜ óôï öÜóìá ôïõ èáíÜôïõ îåðåñ-
íÜåé ôá üñéá ôçò áíèñþðéíçò ýðáñîçò êáé âñßóêåôáé óå ìßá õðáñîéáêÞ/ïñéáêÞ, ó÷åäüí
åîùáíèñþðéíç, êáôÜóôáóç. ÅðïìÝíùò, ç áðüëõôç åëåõèåñßá óêÝøçò êáé âïýëçóçò,
ðñÝðåé íá åîåôÜæåôáé ìå êÜðïéá ó÷åôéêÞ åðéöýëáîç. Ï ïßêôïò, ôÝëïò, ðñïò ôç ìáñôõñéêÞ
ðïñåßá åíüò áíßáôá áññþóôïõ Þ áíÞìðïñïõ, ìåôñéÜæåôáé, áí ëÜâïõìå õðüøç ìáò ôéò
ðñïüäïõò ôçò éáôñéêÞò ó’ áõôüí ôïí ôïìÝá.
Áíôßèåôá, ïé êýêëïé ðïõ áíôéôßèåíôáé óôçí åõèáíáóßá (êáé áíáöåñüìáóôå óôïõò éá-
ôñéêïýò êáé êïéíùíéêïðïëéôéêïýò, ìüíï, êýêëïõò) ðñïóåããßæïõí ôï èÝìá ðïëéôéêÜ êáé
çèéêÜ/äåïíôïëïãéêÜ. Ðéï áíáëõôéêÜ, Ýíá ìåãÜëï ôìÞìá ôïõ éáôñéêïý êüóìïõ ðéóôåýåé
üôé ç áíáãùãÞ ôçò åõèáíáóßáò óå èåóìü, áðåéëåß íá «îåèåìåëéþóåé» êáé ôïí ßäéï ôïí ï-
íôïëïãéêü ÷áñáêôÞñá ôçò éáôñéêÞò, ðïõ åßíáé ç ðÜëç ãéá ôç æùÞ êáé ôçí õãåßá. ¼ðùò å-
ðéóçìáßíåôáé, ç åõèáíáóßá áíôßêåéôáé óôïí «üñêï ôïõ ÉððïêñÜôç», áëëÜ êáé óôç óõíèÞ-
êç ôçò Ãåíåýçò (1948), ç ïðïßá áðáãïñåýåé ñçôÜ, ôç óõììåôï÷Þ åíüò éáôñïý Þ ôç óõ-
íáßíåóÞ ôïõ, óôçí áöáßñåóç ôçò æùÞò ìéáò áíèñþðéíçò ýðáñîçò Þ ôïõò ðåéñáìáôéóìïýò
ôïõ, åðÜíù ó’ áõôüí ôïí ôïìÝá.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 440
ÔÝëïò, áðü ðïëéôéêïýò öïñåßò ôïõ «åíáëëáêôéêïý ÷þñïõ», äéáôõðþíåôáé êáé ç áêü-
ëïõèç Üðïøç. Óôçí åðï÷Þ ìáò, üðïõ ôï ìÝãéóôï êÝñäïò åðéóêéÜæåé êÜèå áãáèÞ ðñïáß-
ñåóç, ôï ðáñÜäåéãìá ôçò Ïëëáíäßáò ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå ðëÞñç áðïäüìçóç ôïõ «éá-
ôñéêïý ìïíôÝëïõ» ðïõ áêïëïõèïýíôáí ìÝ÷ñé ôþñá. Ìå ôç óêÝøç üôé ç åõèáíáóßá ìðï-
ñåß íá áðïöÝñåé ðëåïíáóìáôéêÜ êåöÜëáéá óå íïóïêïìåßá êáé áóöáëéóôéêÝò åôáéñåßåò,
åßíáé ðéèáíüí íá äïýìå óôï ìÝëëïí, íá ïäçãïýíôáé ðñïò áõôü ôï óýã÷ñïíï «ÊáéÜäá»
êáé ðåñéðôþóåéò, ðïõ äåí ðëçñïýí ôéò áõóôçñÝò ðñïûðïèÝóåéò, ðïõ Ýèåóå ï ïëëáíäüò
íïìïèÝôçò. Ïé ÷ñïíïâüñåò êáé áêñéâÝò ðåñéèÜëøåéò èá ðåñéêüðôïíôáé, êáé èá ðñïôåß-
íåôáé, ùò ôÝëåéï -êáé ôåëéêü- áíáëãçôéêü, ï èÜíáôïò.
Åìåßò ãéá üëïõò áõôïýò ôïõò ëüãïõò áíôéìåôùðßæïõìå ôçí «ïëëáíäéêÞ ðñïóðÜèåéá»
ìå åðéöýëáîç, ðéóôåýïíôáò üôé ï äéÜëïãïò ðïõ îåêßíçóå, èá äéáöùôßóåé ðïëëÝò ðôõ÷Ýò
áõôïý ôïõ åðßêáéñïõ èÝìáôïò.
G
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 441
Ìéá Ðáãêüóìéá äéáôñïöéêÞ êñßóç
Ç ðáñáãùãÞ êõñßùò æùúêþí ðñùôåúíþí åõèýíåôáé ãéá áóèÝíåéåò

áëëÜ êáé ãéá õðïóéôéóìü åíüò äéóåêáôïììõñßïõ áíèñþðùí.
Óôç äéÜóêåøç ôïõ Ðáãêïóìßïõ Ïñãáíéóìïý Ôñïößìùí áõôÞ ôç âäïìÜäá óôç Ñþ-
ìç, ôï ìåíïý ôùí åðßóçìùí ãåõìÜôùí Þôáí ðéï åíäéáöÝñïí áðü ôï ßäéï ôï ðåñéå÷üìå-
íï ôùí óõíåäñéÜóåùí. Óôá äéáëåßììáôá ôùí óõæçôÞóåùí ðåñß ðåßíáò êáé õðïóéôéóìïý,
ïé õðïõñãïß Ãåùñãßáò áðüëáõóáí ôï êñÝáò ôïõò, ðïõ óå ðïëëÝò ðåñéðôþóåéò Þôáí âï-
äéíü. Êé åäþ âñßóêåôáé ôï ðáñÜäïîï.
ÊáèçìåñéíÜ åêáôïíôÜäåò åêáôïììýñéá Üíèñùðïé óôïí êüóìï ðåéíïýí äéüôé üëï êáé
ìåãáëýôåñï ôìÞìá ôçò êáëëéåñãÞóéìçò ãçò öõôåýåôáé ìå óðüñïõò ðïõ ÷ñçóçìïðïéïý-
íôáé ùò æùïôñïöÝò, ü÷é ãéá ôç äéáôñïöÞ áíèñþðùí. Êáé âÝâáéá, ôá æþá ðïõ ôñÝöïíôáé
ìå áõôÝò ôéò êáëëéÝñãåéåò êáôáíáëþíïíôáé áðü ôïõò ðëïõóéüôåñïõò êáôïßêïõò ôïõ ðëá-
íÞôç, åíþ ïé õðüëïéðïé õðïóéôßæïíôáé Þ ðåèáßíïõí ôçò ðåßíáò. Ç ìåôÜâáóç ôçò ðáãêü-
óìéáò ãåùñãßáò áðü ôçí êáëëéÝñãåéá ôñïöÞò óôçí êáëëéÝñãåéá æùïôñïöÞò åßíáé ìßá
íÝá äéåóôñáììÝíç ðñáêôéêÞ, ìå óõíÝðåéåò ðïõ èá ìðïñïýóáí íá åßíáé óïâáñüôåñåò á-
ðü ïðïéïäÞðïôå Üëëï êáêü Ý÷åé êÜíåé ðïôÝ Üíèñùðïò óå Üíèñùðï.
ÁõôÞ ôç óôéãìÞ, ðÜíù áðü ôï 70% ôçò áãñïôéêÞò ðáñáãùãÞò ôùí ÇÐÁ ðñïïñßæåôáé
ãéá ôç äéáôñïöÞ æþùí, êõñßùò âïïåéäþí.Ôá âïïåéäÞ åßíáé ôá ðëÝïí áäçöÜãá, ïé «ÊÜ-
íôéëáê» ôùí æþùí. Ãéá íá êåñäßóåé Ýíá ìïó÷Üñé ìéóü êéëü âÜñïò, ÷ñåéÜæåôáé íá êáôá-
íáëþóåé ðÜíù áðü ôÝóóåñá êéëÜ ôñïöÞò, åê ôùí ïðïßùí ôá 2,7 ðñÝðåé íá åßíáé äçìç-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 442
ôñéáêÜ Þ õðïêáôÜóôáôá äçìçôñéáêþí. ÓõíïëéêÜ, ìüíï ôï 11% ôçò ôñïöÞò ôùí âïïåé-
äþí ãßíåôáé êñÝáò, åíþ ôá õðüëïéðá ÷Üíïíôáé óôç ìåôáôñïðÞ, ÷ñçóçìïðïéïýíôáé ãéá
ôéò öõóéïëïãéêÝò ëåéôïõñãßåò ôïõ ïñãáíéóìïý ôïõò, óõíôçñïýí ìÝñç ôïõ æþïõ ðïõ äåí
ôñþãïíôáé, Þ áðïâÜëëïíôáé ùò ðåñéôôþìáôá.
Ôå÷íçôÞ äéáôñïöéêÞ áëõóßäá

Ôï ãåãïíüò üôé ôá æþá ðïõ êáôáëÞãïõí óôï ðéÜôï ìáò êáôáíáëþíïõí ìåãÜëï ìÝñïò
ôùí äçìçôñéáêþí ôïõ ðëáíÞôç åßíáé Ýíá åîáéñåôéêÜ ðñüóöáôï öáéíüìåíï óôç ðáãêü-
óìéá ãåùñãßá. Ç óôáäéáêÞ ìåôÜâáóç óôï ìïíôÝëï áõôü ôá ôåëåõôáßá ðåíÞíôá ÷ñüíéá Ý-
ãéíå ÷ùñßò óõæÞôçóç - ðáñ’ üëá áõôÜ Ý÷åé ðïëý ìåãáëýôåñç åðßäñáóç óôçí êáôáíïìÞ
ôùí ôñïößìùí áðü ïðïéïäÞðïôå ðáñÜãïíôá ôçò óýã÷ñïíçò éóôïñßáò. Åßíáé ìßá ôå÷íçôÞ
äéáôñïöéêÞ áëõóßäá, ç ðëÝïí Üíéóç ôçò éóôïñßáò.
Óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò, ï áãñïôéêüò ðëçèõóìüò åîåãåßñåôáé êáôÜ êáéñïýò, æç-
ôþíôáò áíáäáóìü ôçò ãçò. ¸ôóé, ôï æÞôçìá ôçò éäéïêôçóßáò ôçò ãçò áðïôåëåß áíôéêåßìå-
íï ðïëéôéêÞò áíôéðáñÜèåóçò, üìùò ôï èÝìá ôùí ÷ñÞóåùí ôçò êáëëéåñãÞóéìçò ãçò ðá-
ñáìÝíåé åêôüò óõæÞôçóçò.
Ðáñáäå÷üìáóôå ó÷åäüí áîéùìáôéêÜ üôé ãéá íá èñÝøïõìå ôïí êüóìï ìå ðåñéóóüôå-
ñåò ðñùôåÀíåò ðñÝðåé íá ôïí ôáßóïõìå ìå ðåñéóóüôåñï êñÝáò.
¼ìùò, Ýíá åêôÜñéï öõôåìÝíï ìå äçìçôñéáêÜ ðáñÜãåé ðÝíôå öïñÝò ðåñéóóüôåñåò
ðñùôåÀíåò áðü Ýíá åêôÜñéï ðïõ ðñïïñßæåôáé ãéá ôç äéáôñïöÞ æþùí. Áí ìÜëéóôá öõôÝ-
øïõìå ôçí ßäéá Ýêôáóç ìå üóðñéá (öáóüëéá, áñáêÜò, öáêÝò) ðáñÜãïõìå äÝêá öïñÝò
ðåñéóóüôåñåò ðñùôåÀíåò, åíþ áí ôç öõôÝøïõìå ëá÷áíéêÜ, ç ðñùôåéíúêÞ ðáñáãùãÞ ìðï-
ñåß ùò êáé íá äåêáðåíôáðëáóéáóôåß.
Ïé åôáéñåßåò, ðïõ ðáñÜãïõí ôïõò óðüñïõò êáé ôá ÷çìéêÜ ëéðÜóìáôá, åêôñÝöïõí ôá
æþá êáé åëÝã÷ïõí ôá óöáãåßá êáé ôç äéáíïìÞ ôïõ êñÝáôïò, ðñïóðáèïýí íá ìáò ðåßóïõí
üôé ôï êáëýôåñï êñÝáò ðñïÝñ÷åôáé áðü æþá ðïõ Ý÷ïõí ôñáöåß ìå äçìçôñéáêÜ. Áõôü åß-
íáé «ôï áíþôáôï óêáëß ôçò êëßìáêáò ôùí ðñùôåÀíþí» êáé, óýìöùíá ìå ôç ëïãéêÞ áõôÞ
ôï êýñïò ìéáò ÷þñáò áõîÜíåôáé üóï ðëçóéÜæåé ó’ áõôü ôï óôÜäéï. Ôï áìåñéêÜíéêï ðå-
ñéïäéêü Farm Journal áðç÷åß ôéò ðñïêáôáëÞøåéò áõôÝò: «Ïé áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò
ðñÝðåé íá ðáñÜãïõí ðåñéóóüôåñï êñÝáò (...) Áñ÷ßæïõí ðñïùèþíôáò ôçç ðáñáãùãÞ áõ-
ãþí êáé ðïõëåñéêþí, ãéáôß áõôÞ åßíáé ç ãñçãïñüôåñç êáé öèçíüôåñç ðçãÞ ìç öõôéêþí
ðñùôåúíþí. ÌåôÜ, áí ç ïéêïíïìßá ôïõò ôï åðéôñÝðåé, áíåâáßíïõí ôçí êëßìáêá ôùí ðñù-
ôåúíþí êáé öèÜíïõí óôï ÷ïéñéíü, óôï ãÜëá, óôá âïïåéäÞ åëåõèÝñáò âïóêÞò êáé, ôåëéêÜ
áí ìðïñïýí, óôá âïïåéäÞ ðïõ ôñÝöïíôáé ìå äçìçôñéáêÜ». ÐñïôñÝðïíôáò Üëëåò ÷þñåò
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 443
íá «áíåâïýí ôçí êëßìáêá», ïé ÁìåñéêÜíïé áãñüôåò åîõðçñåôïýí ôá óõìöÝñïíôá ôïõò.

ÐÜíù áðü áðü ôá äýï ôñßôá ôùí äçìçôñéáêþí ðïõ åîÜãïõí ïé ÇÐÁ ðñïïñßæïíôáé ãéá
ôç äéáôñïöÞ ôùí æþùí.
Ôï ðáñÜäåéãìá ôçò Áéèéïðßáò

ÐïëëÝò ÷þñåò áêïëïýèçóáí áõôÞ ôç óõìâïõëÞ. ¸íá áðü ôá ÷áñáêôçñéóôéêüôåñá
êáé ðëÝïí ôñáãéêÜ ðáñáäåßãìáôá åßíáé áõôü ôçò Áéèéïðßáò.
Ôçí ðåñßïäï ôïõ ìåãÜëïõ ëéìïý ôïõ 1984, êáèþò ÷éëéÜäåò Üôïìá ðÝèáéíáí êáèç-
ìåñéíÜ áðü ôçí ðåßíá, ç Áéèéïðßá êáëëéåñãïýóå ëéíáñüóðïñï êáé åëáéïêñÜìâç, ðïõ å-
îÜãïíôáí ùò æùïôñïöÝò óôç Âñåôáíßá êáé Üëëåò åõñùðáéêÝò ÷þñåò. Åßíáé ôñïìåñü ôï
üôé ôï 80% ôùí ðáéäéþí ðïõ õðïóéôßæïíôáé æïõí óå ÷þñåò ðïõ Ý÷ïõí ðëåüíáóìá ãåùñ-
ãéêþí ðñïéüíôùí, ôï ïðïßï óõ÷íÜ áðïôåëåßôáé áðü æùïôñïöÝò. Óôéò áíáðôõóóüìåíåò
÷þñåò ç ðáñáãùãÞ äçìçôñéáêþí ãéá ôç äéáôñïöÞ ôùí æþùí Ý÷åé ôñéðëáóéáóôåß áðü ôï
1950, êáé óÞìåñá îåðåñíÜ ôï 21% ôçò óõíïëéêÞò ðáñáãùãÞò äçìçôñéáêþí. Óôï Ìåîé-
êü, ôï ðïóïóôü ôçò ðáñáãùãÞò äçìçôñéáêþí ðïõ êáôáíáëþíåôáé áðü æþá áõîÞèçêáí
áðü ôï 5% ôï 1960 óôï 45% óÞìåñá, óôçí ÔáúëÜíäç áðü ôï 1% óôï 30% êáé óôçí Áß-
ãõðôï áðü ôï 3% óôï 31% óÞìåñá. ÓõíïëéêÜ óôïí ðëáíÞôç ôï 30% ôçò ðáñáãùãÞò äç-
ìçôñéáêþí ðñïïñßæåôáé ãéá ôç äéáôñïöÞ ôùí æþùí.
Ôá ôåëåõôáßá 50 ÷ñüíéá, ç ðáãêüóìéá ðáñáãùãÞ êñÝáôïò Ý÷åé ðåíôáðëáóéáóôåß. ¸-
ôóé, åíþ Ýíá äéóåêáôïììýñéï Üôïìá õðïóéôßæïíôáé óôï äõôéêü êüóìï ïé Üíèñùðïé ðå-
èáßíïõí áðü áóèÝíåéåò, ðïõ ó÷åôßæïíôáé ìå ôçí õðåñâïëéêÞ êáôáíÜëùóç ëéðáñþí êñå-
Üôùí (ð.÷. êáñäåéáããåéêÜ íïóÞìáôá).
Ðáñ’ üë’ áõôÜ, ðïëëïß èåùñïýí üôé ç êáôáíÜëùóç ìåãÜëùí ðïóïôÞôùí âïäéíïý êáé
Üëëùí êñåÜôùí, ðïõ Ý÷ïõí ôñáöåß ìå äçìçôñéáêÜ åßíáé âáóéêü äéêáßùìá. Ôï ãåãïíüò
üôé ãéá ôïí õðïóéôéóìü åíüò ôìÞìáôïò ôçò áíèñùðüôçôáò åõèýíåôáé ç êïõëôïýñá ôïõ
êñÝáôïò äåí áðáó÷ïëåß êáèüëïõ ôçí êïéíÞ ãíþìç. ÌÞðùò åßíáé êáéñüò íá ôï óõæçôÞ-
óïõìå;
Jeremy Rifkin (ÓõããñáöÝáò êáé äéåõèõíôÞò ôïõ Éäñýìáôïò
¸ñåõíáò Ïéêïíïìéêþí ÔÜóåùí óôçí ÏõÜóéãêôïí)
Ç ÊáèçìåñéíÞ, ÊõñéáêÞ 16 Éïõíßïõ 2002 (áíáäçìïóßåõóç áð’ ôçí EL PAIS)
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 444
¢óêçóç: Á
ÃñÜøôå ôçí ðåñßëçøç ôïõ Üñèñïõ (Ýùò 150 ëÝîåéò)

ÁðÜíôçóç:
Ç áíÜãêç ãéá êáôáíÜëùóç üëùí êáé ðåñéóóüôåñùí (óå ðïóüôçôá) æùúêþí ðñùôåú-
íþí Ý÷åé ïäçãÞóåé óôçí ðëÞñç äéáóôñïöÞ ôçò ôñïöéêÞò áëõóßäáò. Ïé áõîçìÝíåò áðáé-
ôÞóåéò ãéá ôç äéáôñïöÞ ôùí æþùí (êõñßùò âïïåéäþí), ôá ïðïßá ðñïïñßæïíôáé ãéá ôï «ðéÜ-
ôï» ôùí ðëïõóéïôÝñùí êáôïßêùí ôçò ãçò, åßíáé ç Üëëç üøç ôçò «êïõëôïýñáò ôïõ êñÝá-
ôïò». Åêáôïììýñéá åêôÜñéá êáëëéåñãÞóéìçò ãçò, óôéò áíåðôõãìÝíåò êáé óôéò áíáðôõó-
óüìåíåò ÷þñåò äåóìåýïíôáé åäþ êáé ìßá ðåíôçêïíôáåôßá, ãéá ôçí ðáñáãùãÞ æùïôñï-
öþí. Ç åêìç÷Üíéóç ôçò ãåùñãéêÞò ðáñáãùãÞò óõìâÜëëåé ðñïò áõôÞ ôçí åóöáëìÝíç á-
íôßëçøç êáé ãéá ëüãïõò ðïëéôéêÞò, áöïý ïé åôáéñåßåò ðïõ óôçñßæïíôáé óå áõôÞí, ðñï-
óðáèïýí íá ðåßóïõí üôé ï ñõèìüò ðñïüäïõ ìéáò ÷þñáò ðåñíÜåé ìÝóá áðü ôç ìáæéêü-
ôåñç ðáñáãùãÞ æùúêþí ðñùôåúíþí. Ôï áðïôÝëåóìá áõôÞò ôçò ìåôÜâáóçò ôçò ãåùñãßáò
áðü ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ôñïöÞò óôçí êáëëéÝñãåéá ôçò æùïôñïöÞò åõèýíåôáé ãéá ôï ÷ñü-
íéï ðñüâëçìá ôïõ õðïóéôéóìïý ôùí êáôïßêùí ôïõ Ôñßôïõ êüóìïõ.
¢óêçóç: Â.1.
á. Âñåßôå ôá óõíþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí: äéåóôñáììÝíç, ðåñéôôþìáôá,

áíáäáóìüò, êïõëôïýñá êáé ó÷çìáôßóôå ðñïôÜóåéò.
ÁðÜíôçóç:
Ôá óõíþíõìá ôùí ðéï êÜôù ëÝîåùí åßíáé:
äéåóôñáììÝíç = áíÞèéêç, äéåöèáñìÝíç, ìç öõóéïëïãéêÞ
ðåñéôôþìáôá = áêáèáñóßåò, êïðñéÜ, êüðñáíá
áíáäáóìüò = îáíáìïßñáóìá, áíáäéáíïìÞ
êïõëôïýñá = ðïëéôéóìüò, ðáéäåßá, ìüñöùóç
Ïé ðñïôÜóåéò ðïõ ìðïñïýí íá äçìéïõñãçèïýí åßíáé:
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 445
• Ç ðáñáðëçñïöüñçóç ôùí Ì.Ì.Å. áõôÝò ôéò çìÝñåò, ìðïñåß íá ïäçãÞóåé óå ìßá äéå-
óôñáììÝíç áíôßëçøç ãéá ôá ãåãïíüôá.
• Ôá ðåñéôôþìáôá ôùí æþùí ìðïñïýí íá ÷ñçóçìïðïéçèïýí ãéá ôïí åìðëïõôéóìü
ôùí êáëëéåñãÞóéìùí åêôÜóåùí.
• Ìå êåíôñéêü Üîïíá ôïõ ðïëéôéêïý ðñïãñÜììáôïò ôïí áíáäáóìü ôùí ãáéþí, îåêß-
íçóå ï × ôçí ðñïåêëïãéêÞ ôïõ åêóôñáôåßá.
• Ï áäåëöüò ìïõ Ý÷åé ãáëëéêÞ êïõëôïýñá.
â. Ï óõããñáöÝáò ôïõ êåéìÝíïõ ÷ñçóçìïðïéåß Ýíá åéäéêü ëåîéëüãéï.Ìðï-

ñåßôå íá åíôïðßóåôå ôéò ó÷åôéêÝò ëÝîåéò;
ÁðÜíôçóç:
Ïé ëÝîåéò ðïõ æçôïýíôáé åßíáé ïé áêüëïõèåò:
«æùïôñïöÝò», «æùúêÝò ðñùôåÀíåò», «õðïêáôÜóôáôá äçìçôñéáêþí», «ëéíáñüóðïñïò»,
åëáéïêñÜìâç», «õðïóéôßæïíôáé», «êáñäåéáããåéêÜ íïóÞìáôá», «ëéðáñÜ êñÝáôá»
¢óêçóç: Â.2.
Íá áíáöÝñåôå åðéãñáììáôéêÜ ôá ìÝóá ðåéèïýò ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß ï óõã-

ãñáöÝáò ôïõ Üñèñïõ.
ÁðÜíôçóç:
Ï Jeremy Rifkin ðñïóðáèåß íá ðåßóåé êÜíïíôáò åðßêëçóç óôç ëïãéêÞ. Åêôüò ôùí å-
ðé÷åéñçìÜôùí ôïõ, ÷ñçóéìïðïéåß êáé Ýíá ìåãÜëï áñéèìü ôåêìçñßùí ðñïêåéìÝíïõ íá á-
ðïäåßîåé üôé ç áîßá ôùí æùúêþí ðñùôåúíþí åßíáé õðåñôéìçìÝíç êáé ïäçãåß óôçí ðåßíá Ý-
íá äéóåêáôïììýñéï áíèñþðïõò.Ôá ôåêìÞñéá (äéÜöïñá óôáôéóôéêÜ óôïé÷åßá) åßíáé ôá á-
êüëïõèá: «Ãéá íá êåñäßóåé Ýíá ìïó÷Üñé ìéóü êéëü âÜñïò, ÷ñåéÜæåôáé íá êáôáíáëþóåé
ðÜíù áðü ôÝóóåñá êéëÜ ôñïöÞò, åê ôùí ïðïßùí ôá 2,7 ðñÝðåé íá åßíáé äçìçôñéáêÜ Þ õ-
ðïêáôÜóôáôá äçìçôñéáêþí», «ÓõíïëéêÜ ìüíï ôï 11% ôçò äéáôñïöÞò ôùí âïïåéäþí ãß-
íåôáé êñÝáò», «Ýíá åêôÜñéï öõôåìÝíï ìå äçìçôñéáêÜ ðáñÜãåé ðÝíôå öïñÝò ðåñéóóüôå-
ñåò ðñùôåÀíåò áðü Ýíá åêôÜñéï ðïõ ðñïïñßæåôáé ãéá ôç äéáôñïöÞ ôùí æþùí. Áí ìÜëéóôá
öõôÝøïõìå ôçí ßäéá Ýêôáóç ìå üóðñéá (öáóüëéá, áñáêÜò, öáêÝò) ðáñÜãïõìå äÝêá öï-
ñÝò ðåñéóóüôåñåò ðñùôåÀíåò, åíþ áí ôç öõôÝøïõìå ëá÷áíéêÜ, ç ðñùôåúíéêÞ ðáñáãùãÞ
ìðïñåß ùò êáé íá äåêáðåíôáðëáóéáóôåß».
ÔÝëïò, ôåêìÞñéá ÷ñçóçìïðïéåß ãéá íá ðåñéãñÜøåé ôçí áýîçóç ðáñáãùãÞò æùïôñïöþí
áðü ôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò: «Óôï Ìåîéêü, ôï ðïóïóôü ðáñáãùãÞò äçìçôñéáêþí ðïõ êá-
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 446
ôáíáëþíåôáé áðü æþá áõîÞèçêå áðü ôï 5% ôï 1960 óôï 45% óÞìåñá, óôçí ÔáúëÜíäç áðü
ôï 1% óôï 30% óÞìåñá êáé óôçí Áßãõðôï áðü ôï 3% óôï 31% óÞìåñá», «ÓõíïëéêÜ óôïí
ðëáíÞôç ôï 36% ôçò ðáñáãùãÞò äçìçôñéáêþí ðñïïñßæåôáé ãéá ôç äéáôñïöÞ ôùí æþùí».
¢óêçóç: Â.3.
Ï Jeremy Rifkin ãñÜöåé óôç äåýôåñç ðáñÜãñáöï: «Ç ìåôÜâáóç ôçò ðá-

ãêüóìéáò ãåùñãßáò áðü ôçí êáëëéÝñãåéá ôñïöÞò óôç êáëëéÝñãåéá æùïôñï-
öÞò åßíáé ìßá äéåóôñáììÝíç ðñáêôéêÞ, ìå óõíÝðåéåò ðïõ èá ìðïñïýóáí íá
åßíáé óïâáñüôåñåò áðü ïðïéïäÞðïôå Üëëï êáêü ðïõ Ý÷åé êÜíåé ðïôÝ Üí-
èñùðïò óå Üíèñùðï». ¸÷åôå ôçí ßäéá Üðïøç; Óå êÜèå ðåñßðôùóç (íáé Þ ü-
÷é) áíáðôýîôå ôéò áðüøåéò óáò óå äýï - ôñåéò ðáñáãñÜöïõò.
ÁðÜíôçóç:
Ôï æÞôçìá ôçò ÷ñÞóçò ôùí êáëëéåñãÞóéìùí ãáéþí óå ðáãêüóìéá êëßìáêá óõíäÝåôáé Ü-
ìåóá ìå ôçí êáôáíïìÞ ôùí ôñïößìùí óå ðáãêüóìéï åðßðåäï. Ç Üðïøç üôé ïé æùéêÝò ðñù-
ôåÀíåò âñßóêïíôáé óôçí õøçëüôåñç âáèìßäá ôçò áíèñþðéíçò äéáôñïöÞò êáé üôé ç áýîçóç
ôçò êáôáíÜëùóÞò ôïõò, áðïôåëåß ôåêìÞñéï ïéêïíïìéêÞò êáé êïéíùíéêÞò áíÜðôõîçò åíüò
êñÜôïõò, ïäÞãçóå óå óôñåâëÞ ÷Üñáîç ôçò áãñïôéêÞò êáé ôçò êôçíïôñïöéêÞò ðïëéôéêÞò.
Êáé áõôü óõíÝâç ãéáôß ïé ÷þñåò ôïõ äõôéêïý êüóìïõ, ðïõ êáôáíáëþíïõí êáé ôéò ðå-
ñéóóüôåñåò æùúêÝò ðñùôåÀíåò, åðÝâáëëáí ëüãù äéêþí ôïõò åóùôåñéêþí áäõíáìéþí, ôï
ßäéï ìïíôÝëï áíÜðôõîçò êáé óôéò áíáðôõóóüìåíåò ÷þñåò. ¸ôóé, ïé áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò
åéóÜãïõí æùïôñïöÝò ðïõ êáëëéåñãïýíôáé óôéò áðÝñáíôåò åêôÜóåéò ôïõ Ôñßôïõ êü-
óìïõ,êáôáäéêÜæïíôáò ôïí ðëçèõóìü ôùí ÷ùñþí, óå áíÝ÷åéá êáé õðïóéôéóìü. Áí ôï 1/3
ôùí åêôÜóåùí ðïõ Ý÷åé äåóìåõôåß ãéá ôéò æùïôñïöÝò, ðïõ ðñïïñßæïíôáé ãéá ôéò êñåïöÜ-
ãåò åõñùðáúêÝò ÷þñåò êáé ôç Âüñåéá ÁìåñéêÞ, áðïäßäïíôáí åê íÝïõ óôçí êáëëéÝñãåéá
ïóðñßùí êáé ëá÷áíéêþí, ôï ðïóïóôü ôùí õðïóéôéæüìåíùí èá ìåéùíüôáí äñáóôéêÜ.
Ôï êïéíùíéêü «ðñåóôßæ», ðïõ ðáñÝ÷åé ç êáôáíÜëùóç êñÝáôïò óôéò åõñùðáéêÝò êïé-
íùíßåò åßíáé ìßá äéåóôñáììÝíç ðñáêôéêÞ ðïõ ïäÞãçóå , åðéðëÝïí, óå áêñáßåò ìïñöÝò
ðáñáãùãÞò êáé åêìåôÜëëåõóçò. Äåí åßíáé Üãíùóôá ôá äéáôñïöéêÜ óêÜíäáëá ðïõ óõ-
íôÜñáîáí ôç äõôéêÞ Åõñþðç ôçí ôåëåõôáßá äåêáåôßá.Ôï êïéíùíéêü ðñåóôßæ ôçò êáôáíÜ-
ëùóçò æùúêþí ðñùôåúíþí ïäÞãçóå ìå ôç óåéñÜ ôïõ, óôçí áðáßôçóç ãéá öèçíüôåñç ðá-
ñï÷Þ êñÝáôïò êáé äõóôõ÷þò, óôç ÷ñÞóç ðñáêôéêþí ðïõ ìåßùíáí ôï êüóôïò ðáñáãù-
ãÞò(ë.÷. êñåáôÜëåõñá).
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 447
¢óêçóç: Â.4.
Óôï êåßìåíï ðïõ åîåôÜæïõìå ï óõããñáöÝáò ÷ñçóéìïðïéåß åéóáãùãéêÜ.

Ó÷ïëéÜóôå ôç ÷ñÞóç ôïõò áöïý ôá åíôïðßóåôå.
ÁðÜíôçóç:
Ï Jeremy Rifkin ÷ñçóéìïðïéåß åéóáãùãéêÜ óå ôñåßò ðåñéðôþóåéò. Óôçí ðñþôç ðåñß-
ðôùóç (ïé «ÊÜíôéëáê» ôùí æþùí), ìå ôá åéóáãùãéêÜ ôïíßæåé ôçí ðáñïìïßùóç (âïïåé-
äÞ/ÊÜíôéëáê), ðïõ ÷ñçóéìïðïéåß. Óôç äåýôåñç ðåñßðôùóç, óå åéóáãùãéêÜ ðåñéêëåßåé ôá
áðïóðÜóìáôá áðü ôï áìåñéêÜíéêï ðåñéïäéêü Farm Journal. ÔÝëïò, óôçí ôñßôç ðåñßðôù-
óç («áíåâïýí ôçí êëßìáêá»), Ý÷ïõìå ìßá ÷ñÞóç ôùí åéóáãùãéêþí ðïõ ôïíßæïõí ôï óõì-
âïëéêü ëüãï ôïõ óõããñáöÝá.
¢óêçóç: Ã
Ï Jeremy Rifkin ãñÜöåé: «Ôï ãåãïíüò üôé ãéá ôïí õðïóéôéóìü åíüò ôìÞìáôïò
ôçò áíèñùðüôçôáò åõèýíåôáé ç êïõëôïýñá ôïõ êñÝáôïò äåí áðáó÷ïëåß êá-
èüëïõ ôçí êïéíÞ ãíþìç. ÌÞðùò åßíáé êáéñüò íá ôï óõæçôÞóïõìå; Ôé åííïåß;
Áíáðôýîôå ôéò áðüøåéò óáò ó’ Ýíá åëåýèåñï êåßìåíï (500 - 600 ëÝîåéò).
ÁðÜíôçóç:
Ôï äéáôñïöéêü ìïíôÝëï ðïõ áêïëïõèÞèçêå ìåôÜ ôï ôÝëïò ôïõ äåýôåñïõ ðáãêïóìß-
ïõ ðïëÝìïõ óôç äõôéêÞ Åõñþðç êáé ôç Âüñåéá ÁìåñéêÞ, èåùñåßôáé õðåýèõíï áðü ðïë-
ëïýò åñåõíçôÝò êáé åéäéêïýò åðéóôÞìïíåò ãéá ôá áêñáßá öáéíüìåíá åêìåôÜëëåõóçò êáé
ìáæéêÞò ðáñáãùãÞò, ðïõ ÷áñáêôÞñéóáí ôï ôÝëïò ôïõ ðåñáóìÝíïõ áéþíá.
Óýìöùíá, ìå ôïõò êïéíùíéêïýò áíèñùðïëüãïõò, ç áíÜãêç ôïõ áíèñþðïõ ãéá êá-
ôáíÜëùóç æùúêþí ðñùôåúíþí óõíäÝåôáé ìå ôéò éäéáßôåñåò äéáäéêáóßåò ïëïêëÞñùóçò ôçò
ðíåõìáôéêÞò ôïõ ùñéìüôçôáò, áöïý ï åãêåöáëüò ôïõ ãéá íá áíáðôõ÷èåß, ÷ñåéÜæåôáé
ðñùôåÀíåò êáé ìÜëéóôá æùúêÝò. ¼ìùò, ç êáôáíÜëùóç êñÝáôïò, óõíäÝåôáéêáé ìå ôéò êïé-
íùíéêÝò äéáêñßóåéò. ÁíÝêáèåí, âáóéêü äéáôñïöéêü åßäïò ôùí êïéíùíéêþí åëßô, áðü ôç
ëÞîç ôïõ äåýôåñïõ ðáãêïóìßïõ ðïëÝìïõ êáé Ýðåéôá, ìåôáôñÜðçêå óå êñéôÞñéï ðñïüäïõ
êáé áíÜðôõîçò êÜèå ÷þñáò. ÌÜëéóôá, ç áýîçóç ôùí ðïóïóôþí ðáñáãùãÞò êáé êáôáíÜ-
ëùóçò Ýöèáóå íá óçìáßíåé ôï êáôÜ ðüóï ìéá ÷þñá Ý÷åé áõîÞóåé ôï êýñïò ôçò. ¼ðïõ
«êýñïò» Þôáí ôï ãåãïíüò ôçò äéáôñïöÞò ôçò ðëåéïøçößáò ôùí êáôïßêùí ôçò ìå æùúêÝò
ðñùôåÀíåò.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 448
ÂÝâáéá, áõôÞ ç ôÜóç, óýíôïìá äçìéïýñãçóå ôåñÜóôéåò áíÜãêåò öèçíÞò äéÜèåóçò

êñÝáôïò êáé Üñá, ôåñÜóôéåò áíÜãêåò öèçíÞò ðáñáãùãÞò ôïõ. Ïé áñìüäéåò õðçñåóßåò
ðñïÝêñéíáí ôçí åêâéïìç÷Üíçóç ôçò ðáñáãùãÞò (âïïåéäÞ ôñåöüìåíá ìå äçìçôñéáêÜ Þ
õðïêáôÜóôáôá äçìçôñéáêþí), ç ïðïßá , üìùò, ôþñá, áðáéôïýóå ìåãÜëåò ðïóüôçôåò æù-
ïôñïöþí. Ç áóôéêïðïßçóç ôçò åõñùðáúêÞò êáé áìåñéêáíéêÞò õðáßèñïõ Þôáí Ýíá ðñü-
óèåôï åìðüäéï óôç ÷ñÞóç ôçò åíáðïìåßíáóáò êáëëéåñãÞóéìçò ãçò, ãéá ðáñáãùãÞ æù-
ïôñïöþí. Ôï ðñüâëçìá áõôü ëýèçêå åýêïëá ìå ôçí åìðëïêÞ ôùí áíáðôõóóüìåíùí
÷ùñþí ó’ áõôü ôï «äéáôñïöéêü óýóôçìá». Ïé áíåðôõãìÝíåò ÷þñåò, áöïý ðñþôá åîÞãá-
ãáí, èåùñçôéêÜ, ôï áîßùìá «ðùò áíåðôõãìÝíç åßíáé ç ÷þñá ðïõ ðáñÜãåé êáé êáôáíá-
ëþíåé ðåñéóóüôåñåò æùúêÝò ðñùôåÀíåò», äéÝëõóáí ôéò íôüðéåò äéáôñïöéêÝò êïõëôïýñåò
êáé ðñïÝêñéíáí (áí äåí åðÝâáëëáí), ôç ìïíïêáëëéÝñãåéá æùïôñïöþí, ðïõ êáôåõèýíï-
íôáí ðñïò ôç äýóç, ãéá íá êáëýøïõí ôéò ôåñÜóôéåò áíÜãêåò ôùí åõñùðáéêþí Þ áìåñé-
êÜíéêùí ìïíÜäùí åêôñïöÞò êáé ðáñáãùãÞò êñÝáôïò. ÁõôÞ ç éäåïëïãéêÞ ÷åéñáãþãç-
óç ôùí áíáðôõóóüìåíùí ÷ùñþí áðü ôï ìïíôÝëï äéáôñïöÞò ôçò äýóçò, èåùñåßôáé ìßá
áðü ôéò óçìáíôéêüôåñåò áéôßåò ôïõ õðïóéôéóìïý, ðïõ ôáëáíßæåé ðåñßðïõ, Ýíá äéóåêáôïì-
ìýñéï áíèñþðïõò óôïí Ôñßôï êüóìï. Ïé ëüãïé åßíáé åìöáíåßò: åÜí ç ÷ñÞóç ôçò êáë-
ëéåñãÞóéìçò ãçò ðïõ ðñïïñßæåôáé ãéá ôéò æùïôñïöÝò ôïõ «äõôéêïý êñÝáôïò», Üëëáæå êáé
äéíüôáí åê íÝïõ óôçí êáëëéÝñãåéá ïóðñßùí, ëá÷áíéêþí êáé äçìçôñéáêþí, ôüôå ç ðáñá-
ãùãÞ öõôéêþí ðñùôåúíþí èá äåêáðåíôáëáóéáæüôáí êáé èá Ýóùæå ôïõò êáôïßêïõò áõôþí
ôùí ÷ùñþí áðü ôçí åîáèëßùóç.
¼ìùò, ï ìïíïìåñÞò ðñïóáíáôïëéóìüò ôùí ÷ùñþí áõôþí, üðùò áðïäåéêíýåé êáé ôï
ðáñÜäåéãìá ôïõ áéèéïðéêïý ëéìïý (1984), äåí ìðïñåß íá ëõèåß ôüóï áðëÜ. Áðáéôåßôáé
ðñþôá êáé ðÜíù áð’ üëá, ç ÷Üñáîç ìßáò «äéáôñïöéêÞò ðïëéôéêÞò» êáé êõñßùò, ç åðá-
íåîÝôáóç ôçò «éóôïñéêÞò áëëáãÞò» ðïõ óõíÝâç ðñéí áðü ðåíÞíôá ÷ñüíéá óôïí ôïìÝá ôçò
ðáãêüóìéáò ãåùñãßáò. Ç ôÜóç ãéá áëëáãÞ êáé «îáíáðÝñáóìá» áðü ôçí êáëëéÝñãåéá ôçò
æùïôñïöÞò óôçí êáëëéÝñãåéá ôçò ôñïöÞò âñßóêåé ðïëëïýò õðïóôçñéêôÝò. Ôá äéáôñïöé-
êÜ óêÜíäáëá (êïôüðïõëá ìå äéïîßíåò, óðïããþäçò åãêåöáëïðÜèåéá ôùí âïïåéäþí, ìå-
ôáëëáãìÝíåò ãåíåôéêÜ ôñïöÝò), èïñýâçóáí ìåãÜëï ôìÞìá ôïõ êáôáíáëùôéêïý êïéíïý
ôùí áíåðôõãìÝíùí ÷ùñþí, ðïõ óôñÝöåôáé ôþñá ðñïò ôéò êáèáñÝò (âéïëïãéêÝò)ôñïöÝò.
Ùóôüóï, ç äñÜóôéêÞ áëëáãÞ óôçí ðáãêüóìéá äéáôñïöéêÞ áëõóßäá èá óõìâåß ôç óôéã-
ìÞ ðïõ ç «êïõëôïýñá ôïõ êñÝáôïò» èá ôåèåß óå áìöéóâÞôçóç. Åßíáé Üëëùóôå, åíäåéêôé-
êü ôçò áíéóüôçôáò ìåôáîý ôïõ áíåðôõãìÝíïõ âïññÜ êáé ôïõ åîáèëéùìÝíïõ íüôïõ (ðá-
ãêïóìßùò), ïé êÜôïéêïé ôïõ ðñþôïõ, íá ðåèáßíïõí áðü êáñäåéáããåéáêÜ íïóÞìáôá êáé
Üëëåò óõíáöåßò áóèÝíåéåò, ðïõ óõíäÝïíôáé ìå ôïí õðåñêáôáíáëùôéóìü, åíþ ç ðëåéï-
øçößá ôïõ ðáãêüóìéïõ ðëçèõóìïý íá ðÝíåôáé êáé íá êéíäõíåýåé ëüãù ôïõ õðïóéôéóìïý.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 449
ÃËÙÓÓÁÑÉ ÅÉÄÉÊÙÍ ÏÑÙÍ
Á
Áéóèçôéóìüò: áéóèçôéêü ñåýìá ðïõ õðåñáóðßæåôáé ôçí åëåõèåñßá ôçò êáëëéôå÷íéêÞò
Ýêöñáóçò êáé èåùñåß ôçí ôÝ÷íç ùò áõôüíïìç áîßá. Ôï ñåýìá áõôü èÝóðéóå ôï äüãìá:
«ç ôÝ÷íç ãéá ôçí ôÝ÷íç», ðéóôåýïíôáò üôé ç áîßá åíüò Ýñãïõ ôÝ÷íçò óõíßóôáôáé áðïêëåé-
óôéêÜ êáé ìüíï óôçí ïìïñöéÜ ôïõ.
Áíáñ÷éóìüò: öéëïóïöéêü êáé ðïëéôéêü ñåýìá ôï ïðïßï åðéæçôÜ ôçí ðëÞñç êáôÜñ-
ãçóç ôïõ êñÜôïõò êáé êÜèå åßäïõò ðåñéïñéóìïý ðïõ åìðïäßæåé ôçí áðüëõôç áôïìéêÞ å-
ëåõèåñßá. Êïñõöáßïé èåùñçôéêïß ôïõ ñåýìáôïò áõôïý Þôáí ï Ìðáêïýíéí, ï Ðñïõíôüí
êáé ï Êñïðüôêéí.
Áðïëõôáñ÷éóìüò: ôï êáèåóôþò óôï ïðïßï ï áíþôáôïò Üñ÷ïíôáò óõãêåíôñþíåé óôá
÷Ýñéá ôïõ üëåò ôéò åîïõóßåò.
Â
ÂéïçèéêÞ: ç ìåëÝôç ôùí çèéêþí/öéëïóïöéêþí ðñïâëçìÜôùí ðïõ ãåííÜåé ç åîÝëé-
îç ôçò âéïëïãßáò, ôçò ãåíåôéêÞò, ôçò ôå÷íïëïãßáò êáé ôçò éáôñéêÞò.
Âñá÷ìáíéóìüò: áñ÷áßá éíäéêÞ èñçóêåßá.
Âõæáíôéíéóìüò: ï óôåßñïò ó÷ïëáóôéêéóìüò êáé ç Ýëëåéøç ðñáêôéêïý ðíåýìáôïò· ôï
óýíïëï ôùí ÷áñáêôçñéóôéêþí ðïõ áðïäßäïíôáé óôç ÂõæáíôéíÞ ðåñßïäï.
Ã
ÃåíåôéêÞ: ï åðéóôçìïíéêüò êëÜäïò ðïõ ìåëåôÜ ôïõò ìç÷áíéóìïýò êáé ôéò äïìÝò ôùí
êëçñïíïìéêþí ÷áñáêôçñéóôéêþí.
Ãñáéêõëéóìüò: óõìðåñéöïñÜ ðïõ ÷áñáêôçñßæåôáé áðü äïõëïðñÝðåéá áðÝíáíôé
óôïõò îÝíïõò. Ï ñáãéáäéóìüò.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 450
Ä
Äéåèíéóìüò: Ç ðïëéôéêÞ èåùñßá ðïõ ðñïÜãåé ôç óýóöéîç ôùí ó÷Ýóåùí ìåôáîý ôùí
ëáþí êáé åðéèõìåß íá êáôáñãÞóåé ôá åèíéêÜ óõìöÝñïíôá.
Äñáêüíôåéïò: ï ðïëý óêëçñüò, ï ðïëý áõóôçñüò.
Å
Åèíéóìüò: Ðáôñéùôéêü êßíçìá ðïõ áíáæçôÜ ôçí åýñåóç ôùí êïéíþí óôïé÷åßùí ðïõ
óõíäÝïõí ìåôáîý ôïõò ôá Üôïìá êáé ðïõ åðéæçôÜ ôçí êáôÜôáîç áõôþí ôùí áôüìùí óå åõ-
ñåßåò êïéíùíéêÝò ïìÜäåò (Ýèíç).
Åèíéêéóìüò: õðåñâïëéêÞ ðñïóÞëùóç óôçí éäÝá ôïõ Ýèíïõò, ìå êýñéï ÷áñáêôçñé-
óôéêü ôç äéÜêñéóç ôùí åèíþí óå áíþôåñá êáé êáôþôåñá.
Åèíïêåíôñéóìüò: ç êïéíùíéêÞ ôÜóç ôçò áíáãùãÞò ôïõ «äéêïý ìáò» ôñüðïí æùÞò
êáé óõìðåñéöïñÜò, ùò ìÝôñïõ óýãêñéóçò ôùí Üëëùí åèíþí Þ ôùí Üëëùí êïéíùíéêþí
ïìÜäùí.
Ç
Çóõ÷áóìüò: ÔÜóç ðïõ åìöáíßóôçêå óôï ¢ãéï ¼ñïò (14ïò áéþíáò), üðïõ ïé ìï-
íá÷ïß ìÝóù ôçò óõíå÷ïýò ðñïóåõ÷Þò êáé ôçò «áðüëõôçò çóõ÷ßáò», ìðïñïýóáí íá ðñï-
óåããßóïõí ôï èåßï.
È
Èåïêñáôßá: ç ôáýôéóç ôçò ðïëéôéêÞò åîïõóßáò ìå ôç èñçóêåßá. Ç Üóêçóç ôçò ðïëé-
ôéêÞò åîïõóßáò áðü óõãêåêñéìÝíïõò èñçóêåõôéêïýò öïñåßò (éåñáôåßï).
É
Éäåáëéóìüò: öéëïóïöéêü ñåýìá ðïõ õðåñôïíßæåé ôçí áîßá ôùí éäåþí êáé ôïõ ðíåý-
ìáôïò Ýíáíôé ôçò ýëçò.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 451
Ê
Êáèùóðñåðéóìüò: ç åììïíÞ (ó÷ïëáóôéêÞ) óå ü,ôé åßíáé êïéíùíéêÜ áðïäåêôü.
Êáéñïóêïðéóìüò: ç óôÜóç æùÞò óýìöùíá ìå ôçí ïðïßá êÜðïéïò ðåñéìÝíåé ôçí êá-
ôÜëëçëç óôéãìÞ ãéá íá åðùöåëçèåß.
Êáôáíáëùôéóìüò: ç ôÜóç ãéá õðÝñìåôñç êáôáíÜëùóç ðñïúüíôùí (âë. êáé õðåñêá-
ôáíáëùôéóìüò).
Êëáóéêéóìüò: áéóèçôéêü ñåýìá ðïõ óôçñßæåôáé óôç ìßìçóç ôïõ ýöïõò êáé ôçò ôå-
÷íïôñïðßáò ôùí åðéôåõãìÜôùí ôïõ áñ÷áßïõ êëáóéêïý ðïëéôéóìïý.
Êïìïõíéóìüò: ïéêïíïìéêü êáé êïéíùíéêü óýóôçìá ðïõ óôï÷åýåé óôçí êïéíïêôçìï-
óýíç ôùí ìÝóùí ðáñáãùãÞò êáé ôçí êáôÜñãçóç ôùí êïéíùíéêþí ôÜîåùí êáé äéáêñßóåùí.
Êïìöïñìéóìüò: ç øõ÷ïëïãéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ôÜóç ôïõ áíèñþðïõ íá ðñïóáñìü-
æåé ôç óõìðåñéöïñÜ ôïõ ìå âÜóç ôéò êïéíùíéêÝò íüñìåò.
Êñáôéóìüò: ïéêïíïìéêü êáé êïéíùíéêü óýóôçìá ðïõ ðñïùèåß ôïí êñáôéêü Ýëåã÷ï
óôéò ðïëéôéêÝò, ðáñáãùãéêÝò êáé ïéêïíïìéêÝò äéáäéêáóßåò.
Ë
Ëáúêéóìüò: ðïëéôéêÞ êáé êïéíùíéêÞ ôÜóç êïëáêåßáò ôùí áñíçôéêþí óôïé÷åßùí ôïõ
ëáïý ìå óêïðü ôçí ðïëéôéêÞ åêìåôÜëëåõóç ôçò åõáñÝóêåéáò êáé ôçò åõ÷áñßóôçóÞò ôïõ.
Ëïýìðåí: ç êïéíùíéêÞ ôÜîç (Þ ôï óôñþìá ìéáò êïéíùíßáò) ðïõ æåé óôï ðåñéèþñéï
äéÜãïíôáò çìéðáñÜíïìç æùÞ.
Ì
Ìáæïðïßçóç: ç äéáäéêáóßá ìåôáôñïðÞò ôïõ áíèñþðïõ óå ìáæÜíèñùðï, óå áíþ-
íõìç ìÜæá.
Ìáêéáâåëéóìüò: Ôï óýíïëï ôùí áíôéëÞøåùí êáé ôùí ðïëéôéêþí ðñïôÜóåùí ðïõ
äéáôýðùóå ï Éôáëüò ðïëéôéêüò ÌáêéáâÝëé· ç Üóêçóç ðïëéôéêÞò ìå äüëïõò êáé ìç÷áíïñ-
ñáößåò.
Ìáîéìáëéóìüò: ç ðïëéôéêÞ ôÜóç ðïõ åðéæçôÜ ôçí ðñïâïëÞ êáé ôçí åðßôåõîç óôü÷ùí
óôïí õðÝñôáôï âáèìü (ôÜóç ìåñßäáò ôïõ Óïóéáëéóôéêïý - Åðáíáóôáôéêïý Êüììáôïò óôçí
ðñïåðáíáóôáôéêÞ Ñùóßá).
Ìåóóéáíéóìüò: ç ðßóôç óôïí åñ÷ïìü ôïõ Ìåóóßá· ç ðßóôç óôïí åñ÷ïìü åíüò ÷áñé-
óìáôéêïý - ëáïðñüâëçôïõ ðïëéôéêïý çãÝôç ðïõ èá óþóåé ôïí ôüðï áðü ôçí ðáñáêìÞ êáé
ôç óÞøç.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 452
Ìéíéìáëéóìüò: Êáëëéôå÷íéêü ñåýìá (1950) ðïõ óôçñßæåôáé óôçí áíÜãêç ïéêïíï-

ìßáò ôùí åêöñáóôéêþí ìÝóùí (ìïõóéêÞ, áñ÷éôåêôïíéêÞ, êéíçìáôïãñÜöïò).
Í
Íáæéóìüò: Ðïëéôéêü óýóôçìá (åèíéêéóôéêü, ñáôóéóôéêü, ïëïêëçñùôéêü) ðïõ åãêáèß-
äñõóå ï ×ßôëåñ óôç Ãåñìáíßá.
Íåðïôéóìüò: ç ôÜóç íá ôïðïèåôïýíôáé óå áîéþìáôá Þ äçìüóéåò èÝóåéò ïé óõããåíåßò
êáé ïé ößëïé. Ç ïéêïãåíåéïêñáôßá.
Ï
Ïëïêëçñùôéóìüò: ç äéêôáôïñßá, ç áðïëõôáñ÷ßá. Ðñüêåéôáé ãéá ðïëéôéêü óýóôçìá
ðïõ åðéäéþêåé íá åëÝãîåé êáé íá êáèõðïôÜîåé áêüìá êáé ôçí ðñïóùðéêÞ æùÞ ôùí êõ-
âåñíùìÝíùí.
Ïðïñôïõíéóìüò: Âë. ðéï ðÜíù: êáéñïóêïðéóìüò.
Ïðôéìéóìüò: ç ðßóôç ãéá ôçí êáëÞ ðïñåßá ôùí ðñáãìÜôùí. Ç áéóéïäïîßá.
Ð
Ðáãêïóìéïðïßçóç: ç äçìéïõñãßá ìéáò ðáãêüóìéáò åëåýèåñçò áãïñÜò, üðïõ èá
êéíïýíôáé åëåýèåñá ôá êåöÜëáéá, ïé ðëçñïöïñßåò êáé ôá ðñïúüíôá. Ç ìåôáôñïðÞ ôçò ãçò
óå ìßá åíéáßá ïéêïíïìéêÞ, ðïëéôéêÞ êáé ðïëéôéóìéêÞ ïíôüôçôá.
Ðáôåñíáëéóìüò: ôï êïéíùíéêü, ðïëéôéêü êáé ïéêïíïìéêü óýóôçìá äéïßêçóçò, åëÝã-
÷ïõ êáé ðáñáãùãÞò ìå êçäåìïíåõôéêü (ðáôñéêü) ÷áñáêôÞñá, ðïõ üìùò, åíþ åíäéáöÝ-
ñåôáé ãéá ôïõò õöéóôáìÝíïõò ôïõ, äåí ôïõò ðáñá÷ùñåß êáíÝíá äéêáßùìá óõììåôï÷Þò.
Ðåóéìéóìüò: ç ðßóôç óôï üôé ôá ðñÜãìáôá óôïí êüóìï ôåßíïõí ðñïò ôï ÷åéñüôåñï.
Ç áðáéóéïäïîßá.
Ñ
Ñïõóöåôïëïãßá: ç ôÜóç ãéá ÷áñéóôéêÝò ðáñï÷Ýò óå êïììáôéêïýò Þ ðïëéôéêïýò öß-
ëïõò åê ìÝñïõò ôùí êõâåñíþíôùí.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 453
Ó
Óåîéóìüò: ç ðåðïßèçóç üôé Ýíá áðü ôá äýï öýëá åßíáé êáôþôåñï áðü ôï Üëëï (âë.
êáé ðéï êÜôù óïâéíéóìüò).
Óïâéíéóìüò: ï õðåñâïëéêüò åèíéêéóìüò· ç ðßóôç óôçí êëçñïíïìéêÞ õðåñï÷Þ ôïõ
áíäñéêïý öýëïõ Ýíáíôé ôïõ ãõíáéêåßïõ.
ÓðÝêïõëá: âë. ðéï ðÜíù: Êáéñïóêïðéóìüò.
Ô
Ôå÷íïêñáôßá: ç ðïëéôéêÞ ôÜóç ðïõ ðñïùèåß óôá áíþôáôá êáé áíþôåñá êëéìÜêéá ôçò
äéá÷åßñéóçò ôçò åîïõóßáò, óôåëÝ÷ç ðïõ ãíùñßæïõí ôçí ôå÷íïëïãßá êáé ðïõ åðéèõìïýí íá
áíôéìåôùðßóïõí ìå ôá óýã÷ñïíá ôå÷íïëïãéêÜ äåäïìÝíá ôá ðñïâëÞìáôá ðïõ õößóôáíôáé
óå äéÜöïñïõò ôïìåßò (ïéêïíïìßá, åêðáßäåõóç, õãåßá ê.á.
Õ
Õðáñîéóìüò: öéëïóïöéêü ñåýìá ôïõ 20ïõ áéþíá ðïõ äßíåé ìåãáëýôåñç óçìáóßá
óôçí ýðáñîç ôïõ áíèñþðïõ. Êõñéüôåñïò åêðñüóùðïò Þôáí ï Äáíüò öéëüóïöïò Êßñ-
êåãêùñ.
Õðåñêáôáíáëùôéóìüò: Ï õðÝñìåôñïò êáôáíáëùôéóìüò. ÊïéíùíéêÞ ôÜóç ðïõ åíé-
ó÷ýåôáé áðü ôçí áíåîÝëåãêôç ðñïâïëÞ äéáöçìßóåùí.
Ö
Öáñéóáúóìüò: ç õðïêñéôéêÞ óõìðåñéöïñÜ.
Öáóéóìüò: Ðïëéôéêü óýóôçìá (åèíéêéóôéêü êáé ñáôóéóôéêü) ðïõ åãêáèßäñõóå ôï 1922
óôçí Éôáëßá, ï Ìðåíßôï Ìïõóïëßíé.
Öïíôáìåíôáëéóìüò: ÈñçóêåõôéêÞ ôÜóç ôïõ Éóëáìéóìïý êõñßùò, ðïõ åðéäéþêåé ôçí
åðéóôñïöÞ óôéò áñ÷Ýò ôïõ Êïñáíßïõ êáé ôïõ Éóëáìéêïý íüìïõ (Óáñßá) êáé ôçí áõóôçñÞ
åöáñìïãÞ ôïõò. Óõíåêäï÷éêÜ äçëþíåé ôï èñçóêåõôéêü öáíáôéóìü.
06.qxd 9/17/08 12:23 PM Óåëßäá 454
×
×éëéáóìüò: ÈñçóêåõôéêÞ áßñåóç ðïõ ðñåóâåýåé üôé ç åðßãåéá ðáñïõóßá ôïõ Ìåó-
óßá èá êñáôÞóåé ÷ßëéá ÷ñüíéá.
Ù
Ùöåëéìéóìüò: ç íïïôñïðßá ðïõ áðïóêïðåß óôï ßäéïí óõìöÝñïí.
Ù÷áäåñöéóìüò: ç ôÜóç ôïõ íá ìçí áíáëáìâÜíåé êÜðïéïò ôéò åõèýíåò ôïõ.

ΕκφρασηΕκθεσηΓ&#39;Λυκείου

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΕκφρασηΕκθεσηΓ&#39;Λυκείου

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

protoselida.

qxd 9/17/08 12:03 PM Óåëßäá 1

• Èåùñßá ôïõ ó÷ïëéêïý âéâëßïõ

ÊÜèå ãíÞóéï áíôßôõðï öÝñåé ôç óöñáãßäá ôùí åêäüóåùí ÂÏËÏÍÁÊÇ

ÊÅÖÁËÁÉÏ 1ï: Ç ÐÅÉÈÙ

ÊÅÖÁËÁÉÏ 2ï: ÔÏ ÄÏÊÉÌÉÏ – ÔÏ ÁÑÈÑÏ – Ç ÅÐÉÖÕËËÉÄÁ

ÊÅÖÁËÁÉÏ 3ï: ÄÉÊÁÉÏÓ ËÏÃÏÓ ÊÁÉ ÁÄÉÊÏÓ ËÏÃÏÓ

ÊÅÖÁËÁÉÏ 4ï: ÄÉÁÂÁÆÙ ÊÁÉ ÃÑÁÖÙ

ÊÅÖÁËÁÉÏ 5ï: ÅÑÅÕÍÇÔÉÊÇ ÅÑÃÁÓÉÁ

10 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

ãéáôß óôçñéæüìáóôå óôá ßäéá ôá «ãåãïíüôá», åðéäéþêïíôáò íá åìöáíéóôïýìå üóï ôï äõ-

ëéôéóìïß ÷ñçóéìïðïéïýóáí åíôõðùóéáêÜ áãÜëìáôá, íáïýò, ëáìðñÜ äçìüóéá ïéêïäïìÞ-

12 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Ç äçìéïõñãßá ôçò, Ýäùóå óôá ìÝëç ôçò ôç äõíáôüôçôá íá åßíáé ïéêïíïìéêÜ

14 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

16 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Óôï ðáñáêÜôù êåßìåíï íá åíôïðßóåôå ôç èÝóç ôïõ óõããñáöÝá, ôá åðé÷åéñÞ-

åìðïñéêÜ êÝñäç ðïõ ðñáãìáôïðïéïýí äåí êáôåõèýíïíôáé áíáãêáóôéêÜ óå

18 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Áðü ôç ìåôáðþëçóç áõôþí ôùí ðñïúüíôùí, ðëïõôßæïõí ïé íôüðéïé åéóáãùãåßò ðïõ

ÐñïóðáèÞóôå óå ôñåéò, ôÝóóåñåéò ðáñáãñÜöïõò íá áðïäåßîåôå êáé åóåßò

20 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Ðñïêåßìåíåò: á) Êáììßá åëëçíéêÞ ïìÜäá äåí Ý÷åé êáôáêôÞóåé ôï Åõñùðáúêü Ðñù-

22 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Ðñïêåßìåíåò: á) Áí âñÝ÷åé äåí èá ðÜñù ëåùöïñåßï

Íá óõãêñßíåôå ôïí áêüëïõèï óõëëïãéóìü ìå ôï êåßìåíï ðïõ ðåñéÝ÷åé ôá á-

24 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

á) Íá ÷áñáêôçñéóôïýí ïé ðéï êÜôù óõëëïãéóìïß ôçò ëïãéêÞò ìå âÜóç ôçí

26 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Íá áíáðôýîåôå óå ìßá-äýï ðáñáãñÜöïõò ôïí ðéï êÜôù óõëëïãéóìü ôçò ëï-

Íá åíôïðßóåôå êáé íá óçìåéþóåôå ôï âáóéêü óõëëïãéóôéêü åðé÷åßñçìá ôïõ

ëÝôç áíôéêåéìÝíïõ (ï ëáüò êáé ï ðïëéôéóìüò ôïõ) áðïôåëïýí ìåñéêÜ áðü ôá

28 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

ÁîéïëïãÞóôå ôá ðáñáêÜôù óõëëïãéóôéêÜ ó÷Þìáôá ùò ðñïò ôçí åãêõñüôçôá,

30 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Íá åíôïðßóåôå ôá åðé÷åéñÞìáôá óôï ðéï êÜôù êåßìåíï êáé íá ôá áîéïëïãÞ-

32 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

5. Óôïí åðáãùãéêü óõëëïãéóìü áéôßïõ-áðïôåëÝóìáôïò, ç áéôéþäçò ó÷Ýóç ìðïñåß íá

Íá åíôïðßóåôå ðïéïé áðü ôïõò ðáñáêÜôù õðïèåôéêïýò êáé äéáæåõêôéêïýò

34 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

êëïöïñéáêü èá áíôéìåôùðéæüôáí ìå ôçí åêëïãÞ ôïõ × õðïøçößïõ óôéò äçìïôéêÝò åêëï-

Íá áîéïëïãÞóåôå ôá ðáñáêÜôù åðé÷åéñÞìáôá ðïõ áíáðôýóóïíôáé ìå ôçí å-

Íá åíôïðßóåôå ðïéïé áðü ôïõò ðáñáêÜôù åðáãùãéêïýò óõëëïãéóìïýò åßíáé

36 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

38 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

ÓÇÌÁÓÉÁ ÊÁÉ ÁÎÉÏËÏÃÇÓÇ ÔÙÍ

«Óå 200 óåëßäåò ôïõ âéâëßïõ ÊÅÉÌÅÍÁ ÍÅÏÅËËÇÍÉÊÇÓ ËÏÃÏÔÅ×ÍÉÁÓ

40 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Íá åëÝãîåôå ôçí áîéïðéóôßá ôùí ôåêìçñßùí ôçò ðéï êÜôù èÝóçò:

Íá åíôïðßóåôå ðïéåò áðü ôéò ðáñáêÜôù ðñïôÜóåéò åßíáé ôåêìçñéùìÝíåò êáé

42 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

Ôï ðáñáðÜíù áðüóðáóìá áðü ôï «Ñéíüêåñï» ôïõ ÉïíÝóêï áíÞêåé óôï «ÈÝá-

44 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

1. Ç ãáëÞ Ý÷åé ôÝóóáñáò ðüäáò.

Óõìðëçñþóôå ôïí ðáñáêÜôù óõëëïãéóìü:

46 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

ÐñïóðáèÞóôå êáé åóåßò íá äçìéïõñãÞóåôå ïñéóìÝíïõò «ðáñáëïãéêïýò

ÊïéôÜîôå ðÜëé ôï äåýôåñï ìÝñïò ôïõ Üñèñïõ, üðïõ ï óõããñáöÝáò áíáöå-

48 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

íáêáëýøåé ôá áßôéá. ÐáñáäÝ÷åôáé Üëëùóôå, üôé ôá ðïëýðëïêá ðñïâëÞìáôá Ý÷ïõí ðïëý-

Ðéóôåýåôå üôé ôá áßôéá ðïõ åðéóçìáßíåé ï óõããñáöÝáò (éóôïñéêÜ - êïéíùíé-

Íá åíôïðßóåôå: á) ôï ðñüâëçìá ðïõ áðáó÷ïëåß ôï óõããñáöÝá, â) ôç èÝóç

50 ÅÊÈÅÓÇ – ÅÊÖÑÁÓÇ Ã´ ËÕÊÅÉÏÕ

ôïõò, óõíå÷ßæïõí ôéò óðïõäÝò ôïõò óå ìåôáðôõ÷éáêü åðßðåäï, ðñïêåéìÝíïõ í’ áðïññï-

ΕκφρασηΕκθεσηΓ'Λυκείου

ΕκφρασηΕκθεσηΓ'Λυκείου