ΤΡΙΑΚΟΣΤΟ ΣΥΜΠΟΣΙΟ

ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΚΑΙ ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑΣ

ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ
Αθήνα, 14, 15 και 16 Μαΐου 2010
Βυζαντινό και Χριστιανικό Μουσείο

Παρασκευή, 14 Μαΐου 2010

Πρωινή Συνεδρίαση
ΑΠΟ ΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ ΕΩΣ ΚΑΙ ΤΗΝ
ΜΕΣΟΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΕΠΟΧΗ

Προεδρεύουν: Νικόλαος Γκιολές

Ευγενία Χαλκιά

09.50 Έναρξη
10.00 Αγγελική Τριβυζαδάκη: Η Ευδοξιανή εκκλησία της Γάζας
10.15 Δημήτριος Ασημακόπουλος - Γεώργιος Βελένης: Παρατηρήσεις σχετικά με
το σύστημα υποστύλωσης της Βασιλικής Β΄ στους Φιλίππους
10.30 Δημήτριος Ηλιόπουλος: Η παλαιοχριστιανική φάση κτηρίου με
εργαστηριακούς χώρους και καταστήματα από την Ήλιδα
10.45 Πετρούλα Δάρα: Ευκτήρια. Χώροι χριστιανικής λατρείας σε υστερορωμαϊκές
επαύλεις
11.00 Γεώργιος Δεληγιαννάκης: Επιγραφικές μαρτυρίες για την ύπαρξη ετερόδοξων
χριστιανικών κοινοτήτων στα νησιά του ανατολικού Αιγαίου κατά τον πέμπτο
και έκτο αιώνα
11.15 Σταύρος Γουλούλης: «Αγία Βασίλισσα». Η περί των αγίων μαρτύρων
Ιερουσαλήμ και Βάσσας: εμφάνιση της Ζηνοβίας της Παλμύρας στη
Μακεδονία
11.30 Συζήτηση
11.45 Διάλειμμα

Προεδρεύουν: Αγγελική Κατσιώτη

Χάρις Κοιλάκου

1
12.15 Βάντα Παπαευθυμίου: Το χριστιανικό Ασκληπιείο της Αθήνας μέσα από τα
ευρήματα των ανασκαφών των ετών 1876 - 1877
12.30 Γεώργιος Τσεκές: Άγνωστα γλυπτά από το ναό της Κοίμησης της Θεοτόκου
στο Νεοχώρι Αρκαδίας
12.45 Στυλιανός Περδίκης: Ιδιόμορφος μεσοβυζαντινός σταυρός από το Μουσείο
Κύκκου
13.00 Αναστάσιος Τάντσης: Ο λεγόμενος «αθωνικός» τύπος και δύο εκκλησίες της
Παναγίας στην Κωνσταντινούπολη
13.15 Ιωάννα Καράνη: Συμβολή στη μελέτη της αρχιτεκτονικής της Παναγίας
Κρήνας Χίου
13.30 Συζήτηση
13.45 Λήξη της πρωινής συνεδρίασης

Απογευματινή Συνεδρίαση
YΣTEPΗ BYZANTINH ΠEPIOΔOΣ

Προεδρεύουν: Αναστασία Δρανδάκη

Χαρά Κωνσταντινίδη

17.00 Σταύρος Αρβανιτόπουλος: Διαδοχικές υπό γωνία πύλες σε βυζαντινές

οχυρώσεις των ύστερων χρόνων
17.15 Πασχάλης Ανδρούδης: Παλαιολόγειο κιονόκρανο από την κρύπτη του Αγίου
Δημητρίου Θεσσαλονίκης
17.30 Ιωάννης Βαραλής: Εικονίδιο από στεατίτη με τον Άγιο Ιωάννη το Θεολόγο
στο Αρχαιολογικό Μουσείο των Σκοπίων
17.45 Μάρκος Γιαννούλης: Η σκηνή της επταβηματίζουσας Παναγίας και η
εικονογραφία των παραστάσεων της νεανικής ηλικίας των θείων προσώπων
18.00 Ευθαλία Ρεντετζή: Η βυζαντινή τοιχογραφία της Δευτέρας Παρουσίας στο
Μητροπολιτικό ναό της Γένοβας
18.15 Αναστασία Ευθυμίου: Ευαγγελισμός- Πόκος. Η ταυτοποίηση μιας
εικονογραφικής λεπτομέρειας παραστάσεων του θέματος στην περιοχή της
Λακωνίας
18.30 Τίτος Παπαμαστοράκης: Μιά προβληματική επιγραφή και μια στέψη που δεν
έγινε ποτέ
18.45 Συζήτηση

2
19.00 Διάλειμμα

Η ΤΕΧΝΗ ΣΤΙΣ ΛΑΤΙΝΟΚΡΑΤΟΥΜΕΝΕΣ ΠΕΡΙΟΧΕΣ

Προεδρεύουν: Ευγενία Γερούση
Μελίτα Εμμανουήλ

19.30 Μαρία Κωνσταντουδάκη-Κιτρομηλίδου: Θέματα εικονογραφίας και

στοιχεία πραγματικότητας στις τοιχογραφίες του ναού του Σωτήρος στα
Ακούμια Ρεθύμνης (14ος αι.)
19.45 Δημήτριος Τριανταφυλλόπουλος: Ars sine nominibus ή η τέχνη στη
λατινοκρατούμενη Εύβοια: Ζητήματα ζωγραφικής και εικονογραφίας
20.00 Ελένη Χλέπα: Η αρχιτεκτονική του ναού της Κοιμήσεως της Θεοτόκου στον
Οξύλιθο
20.15 Καλλιόπη Φλώρου: Ο βυζαντινός ναός του Αγίου Ιωάννη Προδρόμου
Σερίφου
20.30 Ουρανία Περδίκη: Ο χαμένος αρχάγγελος Μιχαήλ από τον ναό του Αγίου
Αντωνίου στα Κελλιά της Λάρνακας στην Κύπρο
20.45 Στέλλα Frigerio-Ζένιου: Άγιοι Ανάργυροι και χειρουργικές επεμβάσεις
21.00 Χριστόδουλος Χατζηχριστοδούλου: Η εικόνα της Παναγίας της Ιαματικής
στη Λεμίθου. Συμβολή στη μελέτη της μεταβυζαντινής ζωγραφικής της
Κύπρου
21.15 Συζήτηση
21.30 Λήξη της απογευματινής συνεδρίασης

Σάββατο, 15 Μαΐου 2010

Πρωινή Συνεδρίαση
HMEPIΔA ME ΘEMA
Οι ζωγράφοι και τα εργαστήριά τους κατά τη βυζαντινή και μεταβυζαντινή
περίοδο

Προεδρεύουν: Όλγα Γκράτζιου

Δημήτριος Αθανασούλης

09.00 Ευγενία Δρακοπούλου: Το έργο του Μανόλη Χατζηδάκη. Έλληνες ζωγράφοι

μετά την άλωση και η δραστηριότητα των μεταβυζαντινών ζωγράφων

3
09.30 Τolga Uyar: 13th Century Byzantine Painting in Cappadocia and the
“workshop” of the painter Archigetas: some recent remarks
09.45 Ανέστης Βασιλακέρης: Λόγιοι ζωγράφοι στην παλαιολόγεια καλλιτεχνική
παραγωγή. Η μαρτυρία των έργων
10.00 Ιωακείμ Παπάγγελος: Ο θεσσαλονικεύς ζωγράφος του 14ου αιώνος «κυρ-
Μανουήλ»
10.15 Ιωάννης Χουλιαράς: Ο ζωγράφος Ιωάννης Σκούταρης από τη Γραμμόστα
(1645-1673)
10.30 Αγγελική Στρατή: Οι αποδιδόμενες στον ζωγράφο Δαμασκηνό εικόνες στην
ιερά μονή Καρακάλλου Αγίου Όρους
10.45 Νίκος Μπονόβας: Οι επίγονοι του Διονυσίου εκ Φουρνά στο Άγιον Όρος
11.00 Συζήτηση
11.15 Διάλειμμα

Προεδρεύουν: Ευθύμιος Τσιγαρίδας

Ελένη Δωρή

11.45 Κωνσταντίνος Βαφειάδης: Οι τοιχογραφίες του καθολικού της μονής Markov.

Συστήματα εργασίας και συνεργασίας στο 14ο αιώνα
12.00 Θεοχάρης Τσάμπουρας: Τα καλλιτεχνικά εργαστήρια του Γράμμου: από την
τοπική κλίμακα στο βαλκανικό ορίζοντα
12.15 Αγαθονίκη Τσιλιπάκου: Η δράση του «εργαστηρίου της Αγιάς» στην
κεντρική Μακεδονία. Το παράδειγμα της Ημαθίας
12.30 Κωνσταντίνος Κατσίκης: Η άγνωστη πρώτη φάση τοιχογράφησης στο ναό
του Αγίου Αχιλλείου στον Πεντάλοφο Βοΐου. Έργο των ζωγράφων Νικολάου
και Θεοδώρου από τα Ιωάννινα (1745)
12.45 Γρηγόρης Μανόπουλος: Επιστολή ζωγράφου προς ομότεχνό του στα τέλη του
18ου αιώνα
13.00 Νίκος Παπαγεωργίου: Οι Σαμαρινιώτες ζωγράφοι
13.15 Συζήτηση
13.30 Στρογγυλή Tράπεζα με θέμα: Βυζαντινά και μεταβυζαντινά εργαστήρια
ζωγραφικής. Συντονίστρια: Σοφία Καλοπίση-Βέρτη. Ομιλητές: Μαίρη
Παναγιωτίδη, Γεώργιος Βελένης, Gojco Subotić, Αναστασία Τούρτα
15.15 Λήξη της πρωινής συνεδρίασης

4
 Απογευματινή Συνεδρίαση
Προεδρεύουν: Ροδονίκη Ετζέογλου
Παναγιώτης Βοκοτόπουλος

17.00 Πετρούλα Βαρθαλίτου: Παρατηρήσεις στο έργο του κρητικού ζωγράφου

Μιχαήλ Βενέρη: Με αφορμή τον τοιχογραφικό διάκοσμο του ναού της Αγ.
Παρασκευής στον Αργουλέ Σφακίων
17.15 Νικόλαος Σιώμκος: Έργα του Νικολάου Τζαφούρη και του εργαστηρίου του
17.30 Μαργαρίτα Βουλγαροπούλου: Το εργαστήριο του Άγγελου και του Δονάτου
Πιτζαμάνου και η διαμόρφωση τοπικής σχολής ζωγραφικής στο Otranto της
Απουλίας
17.45 Ιωάννης Περράκης: Συγκριτικές εικονογραφικές παρατηρήσεις στα έργα του
Θεοφάνη και του εργαστηρίου του Τζιώρτζη σε παραστάσεις του
χριστολογικού κύκλου
18.00 Συζήτηση
18.15 Διάλειμμα
18.45 Στρογγυλή Τράπεζα με θέμα: Οι ζωγράφοι και τα εργαστήριά τους στην
Βενετοκρατούμενη Κρήτη (15ος -16ος αι.). Συντονίστρια: Χρύσα
Μαλτέζου. Ομιλήτριες : Μαρία Βασιλάκη, Νανώ Χατζηδάκη, Μαίρη
Κωνσταντουδάκη, Μαρία Καζανάκη.
20.45 Παρουσίαση του 31ου τόμου του Δελτίου της XAE
21.00 Δεξίωση

Κυριακή, 16 Μαΐου 2010

Πρωινή Συνεδρίαση
ΜΕΤΑΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
α. Ζωγραφική και γλυπτική

Προεδρεύουν: Ευτέρπη Μαρκή

Βασίλης Κατσαρόs

10.00 Ιωάννα Στουφή-Πουλημένου: Οι τοιχογραφίες του καθολικού της μονής της

Παναγίας της Σκοπιώτισσας στη Ζάκυνθο
10.15 Ελένη Χαρχαρέ: Τρίπτυχο με σκηνές του πάθους του Χριστού και αγίους στο
Εθνικό Μουσείο της Βαρσοβίας

5
10.30 Σταυρούλα Σδρόλια: Το τέμπλο της μονής Παντελεήμονος Αγιάς (1579/80)
10.45 Δημήτριος Λιάκος: Η ξυλογλυπτική στο Άγιον Όρος τον 16ο αι.
11.00 Συζήτηση
11.15 Διάλειμμα
11.45 Ετήσια Γενική Συνέλευση των μελών της Χριστιανικής Αρχαιολογικής
Εταιρείας
Εκθέσεις πεπραγμένων 2009: α) του Διοικητικού Συμβουλίου και β) της
Εξελεγκτικής Επιτροπής Οικονομικής διαχείρισης

Απογευματινή Συνεδρίαση
β. Αρχιτεκτονική
Προεδρεύουν: Μιλτιάδης Πολυβίου
Χαράλαμπος Μπούρας

17.00 Παντελής Φουντάς: Αγιορείτικα κωδωνοστάσια: Η συμβολή της μορφολογίας

της ανωδομής στην ενίσχυση και «ρύθμιση» του ήχου της κωδωνοκρουσίας
17.15 Νεκτάριος Σκάγκος: Το ανατολικό τείχος στην κάτω πόλη της Μονεμβασίας.
Στοιχεία από την πρόσφατη αρχαιολογική έρευνα (2008)
17.30 Ιωάννης Καρατζόγλου: Η μονή της Αγίας Παρασκευής Βραγγιανών και ο
Ευγένιος Αιτωλός
17.45 Αναστασία Γεωργιάδη: Η μονή Παντοκράτορος στην Πάρο
18.00 Σωτήρης Βογιατζής: Παναγία η Κουκουζέλισσα ιεράς μονής Μεγίστης
Λαύρας Αγίου Όρους
18.15 Αφροδίτη Πασαλή: Ο Άγιος Γεώργιος στο Ριζάριο Τρικάλων
18.30 Πέτρος Καψούδας: Το κωδωνοστάσιο της ιεράς μονής Αγίου Παύλου στο
Άγιον Όρος
18.45 Γιώργος Πασχαλίδης- Θάλεια Μαντοπούλου-Παναγιωτοπούλου: Ο ναός
των Παμμεγίστων Ταξιαρχών στα Μεστά της Χίου
19.00 Σταύρος Μαμαλούκος: Η ναοδομία στην πόλη της Πρέβεζας κατά το 19ο
αιώνα
19.15 Συζήτηση
19.30 Λήξη της απογευματινής συνεδρίασης και του 30ου Συμποσίου Βυζαντινής
και Μεταβυζαντινής Αρχαιολογίας και Τέχνης