Jprn 28-9.

qxd 27/11/2010 11:28 PM Page 1

ªf³fÀfØff, SXf¹f´fbSX, 28 ³f½fa¶fSX, 2010 9

AÀf°¹f IZY ´fi¹fû¦f QbJ dÀfRÊY °fb¸WXfSmX W`ÔX

³fb¢°ff-E-³f¬fSX SXf ÀfZ¿MѽXefIY¹f Àfa§fÀ½f¹faIZY ¶f³f ¦fBÊXÜ CX³¹ffÀfe ½f¿feʹf ÀfbQVfʳf ³fZ IYfa¦fiZÀf
IY¸fÊIYfaOX ¸fZÔ d½fV½ffÀf SXJ³fZ ½ff»fZ EIY Àf³ff°f³fe dWaXQc
A²¹fÃf Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe IZY ¶ffSmX ¸fZÔ EmÀfe ¶ff°fZÔ IYWXeÔ
±fZ AüSX Afa¶fZOXIYSX AfSXEÀfEÀf IZY d»fE Qd»f°fûÔ IZY
QdÃf¯ff½f°fÊ dþ ÀfZWXf±fûaA´f³fZÀfZ ·fd¢°f²ffSXf IYe Af²fbd³fIY IYUd¹fÂfe ·fe §fûd¿f°f
IYSX ÀfIY°fZ WX`a AüSX UZ °f¸ff¸f Àfªþ³fUÈaQ AüSX
dU»ffdÀf°ff IYf EIY EZÀff dUýic´f dJ»fü³ff ¶f³f
¦f¹ff WX`, dþÀfIZY ÀfWXfSXZ UZ A´f³fe AüSX °fSXWX IYe
EIY ´fi¨ffSXIY BaýiZVf dªf³WZÔX Àfb³f IYSX ½fWXfa CX´fdÀ±f°f ´fiQVfʳfIYfSXe ·f»fZ
Àf¶fÀfZ ¶fOÞZX AüSX Àf¸¸ff³f³fe¹f ³fZ°ff ±fZÜ AfSXEÀfEÀf
IbY¸ffSX IYf ³ff¸f JbVf WbXE WXûÔ, »fZdIY³f ªf¶f BÀfIZY d½f÷YðX IYfa¦fiZÀf ³fZ
dWaXQb°½f IYû d½fd½f²f½f¦feʹf AüSX A°¹fa°f ½¹ff´fIY ¹ff ´ff»ff ±ff, CXÀfZ IYV¸feSXe A»f¦ffUUfdQ¹fûa IYe AfUfþ ¶f³f SX`¦f ´ffMXeÊþ IYSX°fZ WX`a þ`ÀfZ Àfü Àff»f ´fWX»fZ
Aªf¸fZSX ¶f¸f ²f¸ffIYûÔ ¸fedOX¹ff IZY ªfdSXE Àf£°f d½fSXû²f ´fiIYMX dIY¹ff °fû
Àf¸ff½fZVfe dÀfðX IYSX³fZ IYe IYûdVfVf IYSX°ff SXWX°ff W`XÜ A´f³fZ WXf±fûa ÀfZ ¨f`³f»fûa ´fSX Lf þf³fZ Uf»fe ¶fWX³fZa ¶ff¶ff SXf¸fQZU A¸fZdSXIYf ¸fZa UWXfa IZY IYSXûOÞX´fd°f IYSX°fZ ±fZ AüSX
IZY ÀffdªfVfIY°ffÊ IZY ·ffªf´ff IZY °f¸ff¸f ³fZ°ff ¶f¦f»fZa ÓffaIY³fZ »f¦fZÔÜ A¶f
»fZdIY³f ¹fWX ¶ff°f JbQ CXÀf ´fSX dIY°f³fe »ff¦fc WXû°fe W`X? dUôb°f VfUQfWX ¹ff ßfeßfe SXdUVfaIYSX IZY ¹fWXfa SXf¿MÑX SXÃff ¹fÄf CX³fIYe ´ffdMÊX¹fûa IYe ±fe¸f WXû°fe ±fe kSX`¦f d´fIYÀfÊl
¦fÈWX IYe QWXIY°fe IYSXIZY d³fIY»f³fZ Uf»fea Àffd²U¹ffa ·fe dÀfð IYe ¹ff³fe IcYOÞXf CXNXf³fZ Uf»fZÜ dQ»»fe IZY EZV½f¹fÊ ¸fZa
øY´f ¸fZÔ Àff¸f³fZ Af°fZ dÀ±fd°f ¹fWX W`X dIY BaýiZVf IbY¸ffSX IZY d½f÷YðX AÀfd»f¹f°f IYf ´f°ff ÀfSXÀfa§f¨ff»fIYûÔ IYe Àfc¨fe ÀfZ WXe
¦fbRYf ¸fZa ÀfSXIYf°fZ þf ÀfIY°fe WX`aÜ ¦fSXe¶fûa ´fSX d¨fa°ff ½¹f¢°f IYSX°fZ WXbE A¨Lf »f¦f°ff
WXe Àfa§f ´fdSX½ffSX Àfe¶feAfBÊ IYe ERYAfBÊAfSX ´fSX IYfa¦fiZÀf IYû ³fWXeÔ,
¨f»f ªff°ff W`XÜ BÀfIYe IY¸ff³f WX¸fZVff ¶fifÁ¸f¯fûÔ IZY WXbE ¸f`a ¶fbQ¶fbQf WX`Ü IY¸f ÀfZ IY¸f A´f³fZ ¸f³f IYû °fÀf»»fe d¸f»f°fe
AJ¶ffSX IZY Vf¶Q AüSX ¨f`³f»f IYe °ffIY°f IbYL
d¶fRYSX ´fOÞXfÜ ·ffªf´ff ¶fd»IY ÀfbQVfʳf IZY ¶f¹ff³f ´fSX ´fcSXZ Àfa§f ´fdSX½ffSX IYû
WXf±f ¸fZÔ SXWXe W`X; dÀfRÊY EIY ¶ffSX EIY ÃfdÂf¹f (SXfªfZÔýi CXNXf ±ff dIY WX` dIY ¸f`a U`Àff ³fWXea WXca, dþ°f³fZ ¶fbSXZ UZ WX`a þû d¨fa°ff
·fe ¶fiZdIaY¦f ³¹fcªf ¸fZa QZ QZ, ¨f»f þf°ff WX`Ü ª¹ffQf°fSX
IZY ³fZ°ff ¶f¸f ²f¸ffIYûÔ ÀfRYfBÊ QZ³fe ´fOÞX SXWXe W`XÜ dÀfaWX CXRÊY SX«fc ·f`¹ff) IYû AfSXEÀfEÀf IYf ASXZ! þ»f °fIY ½¹f¢°f ³fWXeÔ IYSX°fZÜ
SXfþ³fZ°ff BÀf ¸ff¸f»fZ ¸fZÔ ¨fb´f AüSX ¶ffIYe ´fSX ¶fZWXQ
IYe ªffa¨f IYSX³fZ ÀfbQVfʳf ³fZ Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe IZY ¶ffSmX ¸fZÔ IYWXf dIY
ÀfSXÀfa§f¨ff»fIY ¶f³f³fZ IYf Àf¸¸ff³f ´fif´°f WXû ÀfIYfÜ þfE¦feÜ UWXfa ¸fbJSX BÀfd»fE ·fe WX`a ¢¹fûadIY ¹fZ IY»f¸f IZY dÀf´ffWXe A¸ff ¹ffSX, IY¸f ÀfZ IY¸f IbYL RYed»fa¦f °fû WXû³fe
ÀffdªfQ SXVfeQ ½ff»fe EªfZÔdÀf¹fûÔ IZY
d½f÷YðX d°f»fd¸f»ff
½fWX A½f`²f Àfa°ff³f W`Xa ¢¹fûÔdIY ªf¶f ½fZX ´f`Qf WbXBÊ ±feÔ °fû
CXÀfÀfZ Qû ½f¿fÊ ´fc½fÊ CX³fIZY d´f°ff ªfZ»f ¸fZÔ ±fZÜ ÀfbQVfʳf Af
SXEÀfEÀf IZY d»fE ¦ffa²fe AüSX Afa¶fZOXIYSX
dIYÀfe ³f dIYÀfe À°fSX ´fSX dWaXQc Àf¸ffªf IYf
°f÷Y¯f d½fªf¹f ¢¹fûa ·fZþ SXWXZ
WXû? ¹fWX Qb:J
IY¶f dIYÀfÀfZ dIYÀf ¸fûOÞX ´fSX A¨ff³fIY ÀfWXe-¦f»f°f ¨ffdWXE, AüSX IbYL ³f IYSXû °fû d¨fa°ff °fû IYSXûÜ
AÀf»f ¸fZa Àf¶f ¨ffWX°fZ WX`a dIY ¦fSXe¶fe ¶f³fe SXWXZÜ
Lf´f IYSX ·fe ´fid°fVfû²f »fZ »fZa, BÀfIYf ·fSXûÀff ³fWXeaÜ
CXNZXÜ BaýiZVf IZY ¶f¨ff½f ¸fZÔ Àf¶fÀfZ ´fWX»fZ ·ffªf´ff ³fZ B°f³fZ ´fSX WXe ³fWXeÔ ÷YIZY, ¹fWX °fIY IYWX OXf»ff dIY
WXe dWXÀÀff ±fZÜ 1946 ¸fZÔ ªf¶f ¦ffa²feªfe ³fZ ²feSmX-²feSmX dÀfRÊY JbQ ¸fZa Àf¸fZMXf þf ÀfIY°ff WX`, ¹fWX ¶faMX°ff BÀfd»fE UZ IYWX°fZ WX`a, ¹ffSX A´fb³f IYû SXfþf AüSX ¦fSXe¶fe WXMX þfE¦fe °fû dRYSX CX³fIYf ¢¹ff WXû¦ff? ´fe.
¸fû¨ffÊ Jû»ffÜ Àfa§f IYe SXfªf³fed°fIY VffJf WXû³fZ IZY Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe ÀfeAfBÊE IYe EªfZaMX W`ÔX AüSX CX³fIYe
´ffdIYÀ°ff³f IYe IY»´f³ff IYû ¸ff³f d»f¹ff ±ff °fû ½fZX ³fWXeaÜ ¸fbÓfZ ¹ffQ Af¹ff UWX dQ³f þ¶f SXfª¹fÀf·ff ÀffBʳff±f ³fZ EIY ¶ffSX d»fJf ±ff dIY WXSX IYûBÊ
IY»f¸ffOÞXe °fIY WXe d»fd¸fMXZOX SXJû, ¶ffIYe ÀfZ ´fa¦ff
³ff°fZ ·ffªf´ff ³fZ ½ffSX ·fe SXfªf³fed°fIY PaX¦f ÀfZ dIY¹ffÜ ÀffÀf BadQSXf ¦ffa²fe IYû ¹fWX ¶ff°f ´f°ff ¨f»f ¦fBÊ ±fe,
AfSXEÀfEÀf AüSX dWaXQc ¸fWXfÀf·ff IZY d»fE Àf¶fÀfZ ¶fOÞZX ¸fZa ·fZþZ þf³fZ IYe ¨f¨ffÊ ±fe AüSX ¸f`a EIY UdSXâ d»f¹ff °fû dþÀf dQ³f WX¸f dIYÀfe A¦f»fZ ´fQ IYe ¨ffWX°ff WX` dIY AIYf»f AfEaÜ AIYf»f Af°ff WX` °fû
CXÀf³fZ IYfa¦fiZÀf ´fSX Àfe¶feAfBÊ IZY Qb÷Y´f¹fû¦f IYf A°f: Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe ³fZ A´f³fe ÀffÀf IYû J°¸f IYSXf
VfÂfb WXû ¦fE ±fZÜ Afªf Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe dªf³f ÀfbQVfʳf Ad²fIYfSXe ÀfZ d¸f»ff ±ffÜ Ad²fIYfSXe ÀfZ ¶fPÞX IYSX dRYSX CXÀfIZY Àff±f ¦fd°fdUd²f¹ffa ¶fPÞX þf°fe WX`aÜ CX³f
Vf´f±f »fZ SXWXZ WXûa¦fZ ¹fZ IYfgSX´fûSXZMX EdOXMXSX WX¸ffSXf
AfSXû´f »f¦ff¹ffÜ Àfa§f ³fZ IYfa¦fiZÀf ÀfZ SXfªf³fed°fIY ÀfØff dQ¹ffÜ ÀfbQVfʳf BÀfIZY Af¦fZ ·feX ¶fWbX°f QcSX IYe IYüOÞXe
IYû BadQSXf ¦ffa²fe AüSX SXfªfe½f ¦ffa²fe IYe IYfd°f»f UZ Af°¸fe¹f ±fZÜ CX³WXûa³fZ IYWXf, A¶f þWXfa þf SXWXZ þ³ffþf d³fIYf»f°fZ dQJZa¦fZÜ ¦fd°fdUd²f¹fûa ¸fZa ¦ffdOÞX¹ffa WXû°fe WX`a, Àff¸ff³f WXû°ff WX`
LXe³f IYSX dWaXQc SXf¿MÑX ¶f³ff³fZ IZY CXïZXV¹f ÀfZ ´f¨ffÀf »ffEÜ CX³WXûÔ³fZ ¹fWX ·fe IYWXf dIY ½fZ SXfªfe½f ¦ffa²fe
³fªfSX Af SXWXe W`Xa CX³WXeÔ ÀfbQVfʳf ³fZ AfSXEÀfEÀf IZY WXû UWXfa IYûBÊ d¸fÂf ³fWXea WXû¦ffÜ °fb¸WXfSXZ Qb:J dÀfRÊY AüSX ´f`Àff WXû°ff WX`Ü A¨Le dþaQ¦fe IZY d»fE B°f³ff
¹fWX ¸ffWXü»f WX` ÀfaÀfQ ¸fZa AüSX ÀfaÀfQ ÀfZ ¶ffWXSXÜ
½f¿fÊ ´fWX»fZ ªf³fÀfa§f IYe À±ff´f³ff IYe ±fe, dªfÀfZ A¶f WX°¹ff ¸fZÔ ·fe d»f´°f ±fea, ¢¹fûÔdIY ½fZ ·ffSX°f IYû EIY
¸fbdJ¹ff IYe W`XdÀf¹f°f ÀfZ kBadOX¹f³f E¢Àf´fiZÀfl IZY °fb¸WXfSXZ WXûa¦fZ AüSX A¨LZ dQ³fûa IYû ´f»fe°ff »f¦ff³fZ WXe °fû ¨ffdWXEÜ ¶ffIYe Àf¶f BÀfIZY ¶ffQ A´f³fZ Af´f
¹fWXfa Qb:J IYf IYûBÊ A±fÊ ³fWXea WXû°ffÜ d´fL»fZ
·ffªf´ff IZY ³ff¸f ÀfZ ªff³ff ªff°ff W`XÜ BÊÀffBÊ SXfª¹f ¶f³ff³ff ¨ffWX°fe ±feÔÜ CX³fIZY BÀf CXïZXV¹f
Àfa´ffQIY VfZJSX ¦fb´°ff IYû EIY BaMXSX½¹fc QZ°fZ WbXE Uf»fZ WXªffSXÜ SXfþ³fed°f d¸fÂfWXe³f WXû°fe WX`Ü IYûBÊ ´feLZ Af°ff þf°ff WX`Ü AIYf»f ¸fZa þû ·fcJf ¸fSX ¦f¹ff
WXµ°fZ ÀMXZVf³f ÀfZ Af°fZ WXbE dQ»»fe IZY RbYMX´ff±fûa ´fSX,
·ffªf´ff IZY ´ffÀf IbYLX A°¹fa°f ¨f°fbSX AüSX ¸fZÔ SXfªfe½f ¦ffa²fe BÊÀffBÊ ¶f³f ªff³fZ IZY ¶ffQ ·fe SXûOÞXf
IYWXf ±ff dIY ¦ffa²fe IYe WX°¹ff ¦fûOXÀfZ ³fZ ³fWXeÔ IYe dÀfRÊY °f·fe ¶ff°f IYSX°ff WX` ¹ff IaY²fZ ´fSX WXf±f CXÀfIYf Qb:J CXÀfIYf A´f³ff WXû°ff WX`Ü CXÀfIZY þû
´fbSXf³fe dQ»»fe ÀfZ »fZIYSX IY³ffgMX ´»fZÀf °fIY Àfû°fZ
AfIiYf¸fIY dIYÀ¸f IZY ´fi½f¢°ff W`XaÜ CX³fIYe d½fVfZ¿f°ff ±fZÜ (ÀfbQVfʳf IZY A³fbÀffSX SXfªfe½f ¦ffa²fe ³fZ BÊÀffBÊ
±feÜ ¦fûOXÀfZ ¹fWX WX°¹ff I`YÀfZ IYSX ÀfIY°ff ±ff, ½fWX °fû SXJ°ff WX` þ¶f CXÀfZ »f¦fZ dIY ¹ff °fû Af´f CXÀfZ §fSX Uf»fZ WXfQÀfZ IYf dVfIYfSX WXû ¦fE CXÀfIYf ·fe
WXbE »fû¦f d¸f»fZÜ CX³f¸fZa ¶f¨¨fZ ·fe ±fZÜ UZ ÀfUÊdVfÃff
¹fWX W`X dIY ½fZX ÓfcNX ·fe B°f³fZ d½fV½ffÀf ÀfZ ¶fû»f°fZ W`ÔX ²f¸fÊ À½feIYfSX IYSX d»f¹ff ±ff) ¦ffa²fe IZY Àff¸f³fZ WXf±f ¶ffa²fZ JOÞXf ±ffÜ ¦fûOXÀfZ A¦fSX ³fbIYÀff³f ´fWXba¨ff ÀfIY°fZ WX`a ¹ff Qb:J CXÀfIYf A´f³ff WXû°ff WX`Ü
dIY Àf¨f ¶fû»f³fZ ½ff»ff AÀf¸faªfÀf ¸fZÔ ´fOÞX ªff°ff W`XÜ ÀfbQVfʳf IZY B³f ¶f¹ff³fûÔ ³fZ CX³f Àf·fe IYû AfV¨f¹fÊ
¦fû»fe ¨f»ff°ff °fû ½fWX ¦ffa²fe IZY Àfe³fZ ´fSX ªf£¸f IYf RYf¹fQfÜ BÀfd»fE ¶fOÞXZ »fû¦fûa dQ»»fe ¸fZa dU²ff³fÀf·ff WX̀ AüSX ÀfaÀfQ ·feÜ ¸faÂfe ·fe WX̀a AüSX CX³WXaZ ¸faÂfe AüSX þ`ÀfZ BÊÀff IYû A´f³fe Àfc»fe
·ffªf´ff ³fZ BaýiZVf IbY¸ffSX IYe d¦fSXµ°ffSXe ¶fOÞXf d³fVff³f ¶f³ff°fe, AüSX ´feNX ´fSX, ÀfZ dþ°f³ff QcSX SXWXû, QcSX IYf JbQ PXû³fe ´fOÞXe ±fe, WXSX IYûBÊ
IYe AfVfaIYf IYû QZJ°fZ WbXE IYfa¦fiZÀf Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe IYû »fZIYSX ÀfbQVfʳf ³fZ ªfû ¶ff°fZÔ IYWXe WỒX ½fZX ªfWXfaX ÀfZ ¦fû»fe ¶ffWXSX d³fIY»fe ±fe, ½fWXfa Àfa´fIÊY SXJû CX°f³ff °fb¸WXfSXf ¶f³ff³fZ ¹ff ¸fadÂf´fQ ÀfZ WXMXf³fZ Uf»fZ Vfd¢°f¸ff³f ·feÜ B³f¸fZa ÀfZ EIY ·fe A´f³fe UZQ³ff JbQ PXû°ff WX`Ü
IYû SXfªf³fed°fIY ¸f`Qf³f ¸fZÔ ¸ff°f QZ³fZ IZY ¦ffa²fe IYe WX°¹ff ¸fZÔ ³fZWXøY IZY d»f´°f WXû³fZ IYe CX³fIYe ¸f³f¦fPÞXa°f LXûMXf ÀfcSXfJ WXû°ff, ªf¶fdIY EmÀff ³fWXeÔ EZÀff ³fWXea WX̀, dþÀfIYe ¦fSXe¶fûa ¹ff Qe³f-QbdJ¹fûa IZY ´fid°f ÀfWXf³fb·fcd°f
´fi¹ffÀf ¸fZÔ Jc¶f VfûSX ¸f¨ff¹ffÜ CXÀf³fZ
ÀfaÀfQ IZY Vfe°fIYf»fe³f ÀfÂf ¸fZÔ IYfa¦fiZÀf IYWXf³fe ÀfZ IY°fBÊ d·f³³f ³fWXeÔ W`XaÜ QSXAÀf»f, ÀfbQVfʳf
±ffÜ CX³fIZY ¸fb°ffd¶fIY ªf½ffWXSX»ff»f
³fZWXøY ³fZ ¦ffa²fe IYe »ffVf IYf
¸f³f NXeIY SXWXZ¦ffÜ
¸fbÓfZ ·ff³fbþe ¹ffQ Af ¦fE WXSX ¸fa¨f AüSX ¸füIZY ´fSX dIYÀfe ´fWXfOÞXe ÓfSX³fZ IYe °fSXWX A³fUSX°f ¶fWX°fe
±fZÜ 1979 ¸fZa dQ»»fe Af¹ff
IYû
BÊ ³fWXea dUV½ffÀf IYSX°ff
dIY Afþ IZY SXfþ³fZ°ff
dÀUÀf ¶f`aIYûa ¸fZa þ¸ff ·ffSX°f IZY
IYû BaýiZVf IbY¸ffSX IZY ´fiV³f ´fSX §fZSX³fZ AfSXEÀfEÀf IYe ÓfcNX IYe CXÀf ¸fVfe³fSXe IYf ¶fbd³f¹ffQe ´fbªffÊ ´fûÀMX¸ffMÊX¸f BÀfed»fE ³fWXeÔ WXû³fZ dQ¹ff ±ffÜ dþ³fIYe °fÀUeSXZa QeUfSXûa ³f WXûÜ ¸f¦fSX dRYSX ·fe EIY »ffJ BIYWX°fSX WXþfSX IYSXûOÞX ÷Y´fE IYf ÀfØfSX »ffJ IYSXûOÞX ÷Y´fE Uf´fÀf
IYe °f`¹ffSXe IYSX »fe ±fe, »fZdIY³f BÀf ±ff dIY IYWXeÔ ¹fWX SXWXÀ¹f Jb»f ³f ªffEÜ §fûMXf»ff IYSX³fZ Uf»fZ ´fi²ff³f¸faÂfe IYf ³f¸fÀ°fZ ´fif´°f IYSX°fZ WX̀Üa
¶ffSX Vff¹fQ AfSXEÀfEÀf ·ffªf´ff IYe W`Xa, ªfû BÀf QZVf IZY Bd°fWXfÀf IYû °f±¹fûÔ IZY Af»fûIY ¸fZÔ ³fWXeÔ, ÀfbQVfʳf ³fZ ¹fWX ·fe IYWXf ±ff dIY ¦ffa²fe,
´fSX MXa¦fe QZJ°ff ±ff CX³fÀfZ »fZ AfEa¦fZÜ SXfþf AüSX IY»f¸ffOÞXe
d¸f»f³fZ AüSX BaMXSX½¹fc IYSX³fZ IYf IZY ¶ffSXZ ¸fZa IYWXf þf°ff WX` dIY
IYf¹fÊVf`»fe ÀfZ Àfa°fb¿MX ³fWXeÔ ±ffÜ CXÀfZ A´f³fZ õZX¿f´fc¯fÊ ³fªfdSXE AüSX ´fc½fʦfiWXûÔ IZY ¨fV¸fZ ÀfZ QZJ°fe W`XÜ ÀfSXQfSX ´fMZX»f IYû ´fi²ff³f¸faÂfe ¶f³ff³ff ¸füIYf d¸f»f³fZ »f¦ff ±ffÜ CX³fIYe ¶ff°fûa ÀfZ ¸f`a Ad·f¹ff³f ¸faZ °fû ³fWXea þf SXWXZ WXûa¦fZ AüSX »fû¦f þû CX³WXûa³fZ B°f³fZ WXªffSX-IYSXûOÞX ÷Y´fE IYf §fûMXf»ff
¹fWX ·f¹f ±ff dIY IY³fÊ»f ´fbSXûdWX°f, ¨ffWX°fZ ±fZ, AüSX ¹fWX ³fZWXøY IYû ´fÀfaQ Ad·f·fc°f WXû CXNX°ff ±ffÜ ·ff³fbþe IYWX°fZ, ´fÂfIYfdSX°ff ¨ffQSX, RYMXf IaY¶f»f ¹ff ¦fØfZ IZY ¶f¢ÀfZ AûPÞXZ Àfû SXWXZ dIY¹ffÜ þû RbYMX´ff±f ´fSX Àfû SXWXf WX`, þû dQ»»fe IZY
Àff²½fe ´fiÄff AüSX Àfb³fe»f ªfûVfe IYe °fSXWX IYWXeÔ ¸fZÔ OXf»f dQ¹ff ªfû VfÂfb°ff ¸fZÔ ·fe ³f`d°fIY°ff IYf Qf¸f³f ³fWXeÔ ±ffÜ ÀfbQVfʳf ¹ff °fû Emd°fWXfdÀfIY °f±¹fûÔ ÀfZ ´fcSXe IYSX³fe WX` °fû B³f »fû¦fûa ÀfZ Ad·f·fc°f WXû³ff LûOÞX QûÜ ±fZ UZ Àf·fe d·fJfSXe ³fWXea ±fZÜ ¹fZ Àf·fe »fû¦f SX`³f ¶fÀfZSXZ ¸fZa ¦faQe ³ff»fe IZY IYeOÞXZ IYe °fSXWX ÀfSXIYfSXe
BaýiZVf IbY¸ffSX IYû ·fe d¦fSXµ°ffSX ³f IYSX d»f¹ff ªffEÜ ±ff¸fZ SXWX°fZ W`ÔXÜ QZVf IYe ÀfØff²ffSXe ´ffMXeÊ IYe ³fZ°ff AüSX °fSXWX A³fªff³f ½¹fd¢°f W`ÔX ¹ff dRYSX ½fWX ÀffSXe Qbd³f¹ff A¦fSX B³fIZY ³fªfQeIY þfAû¦fZ °fû B³fIZY JdOÞX¹ff ´ffdIYÀ°ff³fe ¹ff dIYÀfe VfÂfb QZVf IZY ³ff¦fdSXIY ·fe Ba°fþf¸f AüSX ¶fûOXÊ °f»fZ SXWX³fZ ´fSX ¸fþ¶fcSX WX`, CXÀfZ
´fbSXf³fe IYWXf½f°f W`X dIY ¶f¨ff½f IYf Àf¶fÀfZ A¨LXf ½fWX ·fe EIY ÀÂfe IZY ¶ffSmX ¸fZÔ B°f³fZ RcYWXOÞX PaX¦f ÀfZ EmÀfZ IYû BÀf Àf¶f ÀfZ A³fªff³f Àf¸fÓf°fZ W`XaÜ CX³WXûÔ³fZ EmÀfZ IZY ´ffaU dQJ³fZ »f¦fZa¦fZÜ ¹fZ QeUfSX ´fSX MXa¦fZ dþ°f³fZ ³fWXea ±fZÜ ·ffSX°fe¹f WXû³fZ IZY ¶ffUþcQ B³fIZY BQÊd¦fQÊ ¢¹ff RYIÊY ´fOÞX°ff WX` dIY Af´f ¹fWX WXþfSX-IYSXûOÞX
°fSXeIYf ½ffSX W`XÜ AfSXEÀfEÀf ³fZ A´f³fZ ÀfØfSX Àff»f AfSXû´f »f¦ff³ff, ªfû ¨fdSXÂf WX³f³f IYe A°¹fa°f ¶fbSXe CX»fMZX -´fb»fMZX °fIÊY QZ°fZ WbXE ¹fWX ·fe ³fWXeÔ Àfû¨ff dIY ¶fOÞXZ dQJ°fZ WX`a ³fªfQeIY þf³fZ ´fSX CX°f³fZ WXe ¶fü³fZ ÀfZ ¦fbªfSX³fZ Uf»fZ WX¸f ·ffSX°fe¹f IZYU»f »ffEa ¹ff ³f »ffEaÜ dþÀf Àf¸f¹f þWXfa ÀfZ ¹fZ ´f`ÀfZ »fbMXZ
IZY Bd°fWXfÀf ¸fZÔ ´fWX»fe ¶ffSX A´f³fZ ¶f¨ff½f ¸fZÔ ´fcSmX QZVf ßfZ¯fe ¸fZÔ Af°ff W`X, ÀfbQVfʳf IZY WXe ³fWXeÔ, AfSXEÀfEÀf ³ff±fcSXf¸f ¦fûOXÀfZ ³fZ ¦ffa²feªfe IYe WX°¹ff IYSX³fZ IYe WXû°fZ WX`aÜ B³fIYf Àf¶fÀfZ ¶fOÞXf ¦fb¯f WXû°ff WX` I`YÀfZ WXSX ¶fbdðdU»ffdÀf°ff ¸fZa WXe °fû SX¸f ÀfIY°fZ WX`aÜ dQ»»fe ¸fZa CXÀf Àf¸f¹f ·fe ¹fZ ´f`ÀfZ CXÀfIYe ´fWXba¨f ÀfZ QcSX ±fZ AüSX
¸fZÔ CX¦fi ´fiQVfʳf dIYEÜ IZY ½f`¨ffdSXIY dQ½ffd»fE´f³f IYf Àf¶fc°f W`XÜ ¶ff°f À½feIYfSX IYe ±feÜ ¦fûOXÀfZ ³fZ AQf»f°f ¸fZÔ ªfû dIYÀfe IYû BÀ°fZ¸ff»f dIY¹ff þfEÜ ¶fÀf, BÀfIZY dU²ff³fÀf·ff W`X AüSX ÀfaÀfQ ·feÜ ¸faÂfe ·fe WX`a AüSX þ¶f ¹fZ ´f`ÀfZ, JbQf J`SX IYSXZ, Af´f »fZ AfEa¦fZ °fû ·fe
AfSXEÀfEÀf IZY BÀf ¶fQ»fZ WbXE ÷YJ ÀfZ A³fb¸ff³f
»f¦ff¹ff ªff ÀfIY°ff W`X dIY CXÀfZ ¹ff °fû ´fcSXf d½fV½ffÀf Àfb
QVfʳf AfSXEÀfEÀf IZY IYûBÊ Àff²ffSX¯f IYf¹fÊIY°ffÊ d½fÀ°fÈ°f ¶f¹ff³f dQ¹ff ±ff ½fWX ´fbÀ°fIY IZY øY´f ¸fZÔ
³fWXeÔ W`X, ½fWX BÀf Àfa¦fNX³f IZY ¸fbdJ¹ff SXWX ¨fbIZY ´fiIYfdVf°f WXû ¨fbIYf W`X, dªfÀfIYf Vfe¿fÊIY W`X k¸f`Ô³fZ
A»ffUf IbYL ³fWXeaÜ QZVf, ²f¸fÊ, þf°f, ´fifa°f, SXf¸f, CX³WXZa ¸faÂfe ¶f³ff³fZ ¹ff ¸fadÂf´fQ ÀfZ WXMXf³fZ Uf»fZ ¹fZ CX³fIYe ´fWXba¨f ÀfZ QcSX WXe SXWX³fZ Uf»fZ WX`aÜ
SXWXe¸f Àf¶f dÀfRÊY BÀ°fZ¸ff»f IZY d»fE WX`a, °ffdIY Vfd¢°f¸ff³f ·feÜ B³f¸fZa ÀfZ EIY ·fe EZÀff ³fWXea WX`, ³f¦fSX´ffd»fIYf IZY Qµ°fSX ÀfZ »fZIYSX ³¹ff¹f´ffd»fIYf IZY
±ff dIY BaýiZVf IbY¸ffSX AüSX CX³f ªf`ÀfZ »fû¦fûÔ IYû ÓfcNZX W`ÔX dªfÀfZ QZVf IZY dWaXQbAûa IYf ´fid°fd³fd²f WXû³fZ IYf ¦fb¸ff³f ¦ffa²fe IYf ½f²f ¢¹fûÔ dIY¹ff?l ¹fWX dIY°ff¶f ¦fûOXÀfZ B³fIYf BWX»fûIY ÀfaUSX°ff SXWXZÜ dþÀfIYe ¦fSXe¶fûa ¹ff Qe³f-QbdJ¹fûa IZY ´fid°f ¸fadQSX °fIY WXSX IYûBÊ BÀf JZ»f ¸fZa ³ff¸f IY¸ff SXWXf
¸fbIYQ¸fûÔ ¸fZÔ RaYÀff¹ff ªff ÀfIY°ff W`X ¹ff dRYSX ªfb¸fÊ IYf W`XÜ AfSXEÀfEÀf dWaXQc SXf¿MÑX½ffQ IYf ´fid°fd³fd²f°½f IYSX³fZ AüSX Àff½fSXIYSX IYû ¸ff³f³fZ ½ff»fZ Afªf ·fe QcÀfSXûÔ IYû A¶f UZ °f¸ff¸f ¶ff°fZa ´fWX»fZ ÀfZ ª¹ffQf ÀfWXe ÀfWXf³fb·fcd°f WXSX ¸fa¨f AüSX ¸füIZY ´fSX dIYÀfe ´fWXfOÞXe WX`Ü UZ »fû¦f AüSX ±fZ, dþ³WXûa³fZ IY·fe Bʸff³fQfSXe ÀfZ
°fe½fi EWXÀffÀf ±ff dIY BaýiZVf IbY¸ffSX IYe d¦fSXµ°ffSXe IYf ·fe Qf½ff IYSX°ff W`XÜ A´f³fZ BÀf Qf½fZ IZY Àf¸f±fʳf Àf¸f-½f`¨ffdSXIY ¶f³ff³fZ IZY d»fE ·fZÔMX IYSX°fZ W`ÔXÜ ¸fWXÀfcÀf WXû°fe WX`aÜ J¶fSX °fIY ¸fZa Baþed³f¹fdSXa¦f ÓfSX³fZ IYe °fSXWX A³fUSX°f ¶fWX°fe ³f WXûÜ ¸f¦fSX dRYSX Àfa§f ¶f³ff¹ff, Àfû¨ff Àf¶f »fû¦f BIYMÐÐXNXf WXûIYSX
dIYÀfe ·fe Àf¸f¹f Àfa·f½f W`XÜ CXÀf³fZ ´fcSmX QZVf ¸fZÔ A´f³fZ ¸fZÔ ½fWX ¸fWXf°¸ff ¦ffa²fe AüSX ¶ff¶ff ÀffWX¶f Afa¶fZOXIYSX A¦fSX ÀfbQVfʳf IZY BÀf °fIÊY IYû ¸ff³f d»f¹ff ªffE IYSX°fZ WX`a ·ffBÊ »fû¦fÜ B³fIZY þ»fÀfZ, B³fIZY ³ffSXZ, ·fe EIY »ffJ BIYWX°fSX WXþfSX IYSXûOÞX ÷Y´fE IYf ¶fQ¸ffVfûa IYû, ·ffSX°fýiûdWX¹fûa IYû NXeIY IYSXZa¦fZ AüSX
IYf¹fÊIY°ffÊAûa IYû ÀfOÞXIYûÔ ´fSX AfIYSX IYfa¦fiZÀf IZY IZY CX³f ¶f¹ff³fûÔ IYû ·fe BÀ°fZ¸ff»f IYSX°ff SXWXf W`X dªf³f¸fZÔ dIY ³fZWXøY ³fZ WXe ÀfØff ´fif´°f IYS³fZ IZY d»fE ¦ffa²fe B³fIYe IYÀf¸fZa AüSX A´f³fZ´f³f IZY LaQ dÀfRÊY §fûMXf»ff IYSX³fZ Uf»fZ ´fi²ff³f¸faÂfe IYf ³f¸fÀ°fZ ´fif´°f ·fUf³fe ·ffSX°fe IYf ³faQ³fU³f ÀfSXÀffEa¦fZ Ü
k³ff´ffIY ¸faÀfc¶fûÔl IYf d½fSXû²f IYSX³fZ IZY d»fE IYWXfÜ CX³f Qû³fûÔ ¸fWXf³f ³fZ°ffAûa ³fZ IY·fe AfSXEÀfEÀf IZY IYe WX°¹ff IYSX½ffBÊ ±fe, °f¶f °fû ¹fWX ·fe ¸ff³f³ff WXû¦ff SXfþ³fed°f IYe ¦fûMXf-dIY³ffSXe WXû°fZ WX`aÜ EIY ÀffWX¶f IYSX°fZ WX`a AüSX BÀfe SXfdVf IZY BQÊd¦fQÊ ¹ff³fe ÀffNX ÀfZ dþ³WXûa³fZ Àf¸ffþUfQe d¨fa°f³f dIY¹ff UZ ¨ffWXZ
AfSXEÀfEÀf IYe ¹fWX ¶füJ»ffWXMX À½ff·ffd½fIY W`X, d»fE ´fiVafÀf³fe¹f ½ff¢¹f IYWZX ±fZÜ ³ff¦f´fbSX IZY WZXOX¦fZ½ffSX dIY ¦fûOXÀfZ, ³fZWXøY IZY Àff±f ¦ffa²fe IYe WX°¹ff IYe AüSX CX³fIZY §fSX Uf»fZ ÀfØff AüSX Àf¸fÈdð IZY AÀÀfe WXþfSX IYSXûOÞX °fIY IZY §fûMXf»fûa IYe dþÀf Af¨ff¹fÊ ³fSXZaýiQZU WXûa, þ¹f´fiIYfVf ³ffSXf¹f¯f WXûa ¹ff
¢¹fûÔdIY EIY IZY ¶ffQ EIY CXÀfÀfZ ªfbOÞZXYIYBÊ »fû¦f ³fZ 1925 ¸fZÔ, IYfa¦fiZÀf ÀfZ Àfa¶fa²f °fûOÞX IYSX, ·ffSX°f IYû ÀffdªfVf ¸fZÔ Vffd¸f»f ±ff AüSX CXÀf³fZ AQf»f°f ¸fZÔ ªfû dVfJSX °fIY B°f³fZ DYa¨fZ ´fWXba¨fZ dIY CX³WXZa ³f¸fÀ°fZ ¸fWXf³f IiYeOÞXf ´fUÊ IZY ¶ffSXZ ¸fZa ¨f¨ffÊ WX` UWX ¸fWXfSXf³fe »fûdWX¹ff, IbYL °fؽf ±ff CX³fIYe ¶ff°fûa ¸fZa AüSX
¶f¸f ²f¸ffIYûÔ IYe ÀffdªfVf ¸fZÔ d»f´°f ´ffE ªff SXWZX W`ÔXÜ dWaXQc SXf¿MÑX ¶f³ff³fZ IZY ¸fIYÀfQ ÀfZ AfSXEÀfEÀf IYe ¶f¹ff³f dQ¹ff ±ff ½fWX ³fZWXøY IYf WXe d»fJf WbXAf ±ffÜ IYSX³fZ ¸fZa ·fe A´f³fe MXû´fe d¦fSX³fZ »f¦feÜ LûOÞX WXe IYe þcNX³f SXf¿MÑX¸faOX»f JZ»f IY·fe dQ»»fe IZY ¦fSXe¶fûa Àf´f³ff ±ff, þû CX³fIZY A´f³fZ ½¹fd¢°f¦f°f Qf¹fSXûa ÀfZ
BÀf ´fiIYfSX Àfa§f IYf E°f¶ffSX IY¸f WXû°ff ªff SXWXf W`X, À±ff´f³ff IYe ±feÜ 1934 ¸fZÔ ¸fWXf°¸ff ¦ffa²fe ³fZ ½f²ffÊ ÀfbQVfʳf ³fZ dªfÀf ÀffÃff°IYfSX ¸fZÔ ³fZWXøY IYû ¦ffa²fe IYf dQ¹ff ³f¸fÀ°fZ IYSX³ffÜ IYû Lc ³fWXea ¦f¹ffÜ IYWXea ª¹ffQf ¶fOÞXf AüSX dUSXfMX ±ffÜ Afþ ·fe
dªfÀfIYf A³fb¸ff³f Àfa§f õXfSXf WXe ªffSXe dIYE ¦fE (³ff¦f´fbSX) ¸fZÔ AfSXEÀfEÀf IZY A³fbVffÀf³f AüSX WX°¹ffSXf dÀfðX IYSX³fZ IYf ´fi¹ffÀf dIY¹ff ±ff CXÀfIZY
AfaIYOÞXûÔ ÀfZ »f¦ff¹ff ªff ÀfIY°ff W`XÜ ªf¶f ·ffªf´ff Àff¸ffdªfIY ¶fSXf¶fSXe ÀfZ ´fi·ffd½f°f WXûIYSX IYWXf ±ff dIY ´fiIYfVf³f IZY Àf¸f¹f VfZJSX ¦fb´°ff ³fZ ¹fZX ¶f¨fIYf³fe
BÀfd»fE ¹fZ þû SXfdOX¹ff IZY MXZ´f d³fIY»fZ WX`a,
dþÀf¸fZ a ¶fOÞ X Z - ¶fOÞ X Z ¸fWX f ´fb ÷ Y¿f, IY»f¸f IZ Y WX¸f þû ¨feJ°fZ-d¨f»»ff°fZ WX`a CXÀfIYf A±fÊ IbYL Àf´f³fZ WX`a, ¸fWXØUfIYfaÃffEa ·fe WX`a, ´fSX CX³f Àf¶f¸fZa
AüSX WXû°ff WX`Ü UZ ¨ff»feÀf ´fid°fVf°f ·ffSX°fe¹f ·ffSX°f dÀfIbYOÞX ¦f¹ff WX`Ü
IZÔYýi IYe ÀfØff ¸fZÔ ±fe °fû Àfa§f IYe QZVf ·fSX ¸fZÔ ÀffNX CX³WZÔX AfSXEÀfEÀf IZY IYf¹fÊIY°ffÊAûa ¸fZÔ Àff¸ffdªfIY ¶ff°fZÔ d³fIYf»f Qe ±feÔÜ A¶f Àfûd³f¹ff ¦ffa²fe IYû »fZIYSX ÀfZ¢¹fb»fSX ªUf»ff¸fbJe, SXf¿MÑX IZY ·fdU¿¹f IZY þû ¶feÀf ÷Y´fE SXûþ ´fSX ¦fbªffSXf IYSX°fZ WX`a U`ÀfZ WXe BÀfd»fE þû Àfc»fe JbQ CXNXf³fZ IYe °f`¹ffSXe IYSXZ
WXªffSX VffJfEa ±feÔ, ªfû A¶f §fMX IYSX CX³f°ff»feÀf Àf¸ff³f°ff AüSX ªfû A³fbVffÀf³f ³fªfSX Af¹ff ½fWX ÀfbQVfʳf ³fZ ªfû ¶ff°fZÔ IYWXe W`ÔX ½fZX ¦ffa²fe IYe WX°¹ff ¸fZÔ ¶ffSXZ ¸fZa R`YÀf»ff IYSX³fZ Uf»fZ ¢¹ff-¢¹ff ¶ff°fZa d¸fÂfWXe³f SXWX°fZ WX`a þ`ÀfZ SXfþ³fed°f ¸fZa ´ffa¨f Àfü ¶feÀf UWXe BÊÀff WXû ÀfIY°ff WX`Ü UZQ³ff dIYSXfE ´fSX ³fWXea
WXªffSX SXWX ¦fBÊ W`XaÜ ´fiVfaÀf³fe¹f W`XÜ BÀfe ´fiIYfSX 1939 ¸fZÔ Afa¶fZOXIYSX ³fZ ³fZWXøY IZY d»f´°f WXû³fZ IYe CX³fIYe ¸f³f¦fPÞXa°f IYWXf³fe IYSX SXWXZ WX`a, ´fPÞ XIYSX EIY ´fdÂfIYf IYe ¹fZ õe´fÜ B³f Àf¶fIYf Qb:J B³fIYf A´f³ff WXû°ff WX`Ü ¶faMXUfBÊ þf ÀfIY°fe, CXÀfIYf JfSXf´f³f ·fe°fSX WXe
·fû´ff»f ¸fZÔ Af¹fûdªf°f EmÀfZ WXe d½fSXû²f-´fiQVfʳf AfSXEÀfEÀf IZY ´fb¯fZ I`aY´f IYf QüSXf dIY¹ff ±ff, °fû ÀfZ IY°fBÊ d·f³³f ³fWXeÔ W`XaÜ QSXAÀf»f, ÀfbQVfʳf ´fad¢°f¹ffa ¶fOÞXe ÀfMXeIY »f¦fea dIY ¦f¯f°faÂf d¶fIiYe ¦f»f°f, ÓfcNX AüSX ¶fZ¶fbd³f¹ffQ WXû¦ff A¦fSX IYûBÊ ¹fWX ÓfZ»f³ff ´fOÞX°ff WX`Ü
IZY Àf¸f¹f AfSXEÀfEÀf IZY ´fc½fÊ ÀfSXÀfa§f¨ff»fIY IZYEÀf CX³WXûÔ³fZ ·fe AfSXEÀfEÀf ¸fZÔ ªff°f-´ffa°f IZY d½f·ffªf³f AfSXEÀfEÀf IYe ÓfcNX IYe CXÀf ¸fVfe³fSXe IYf ´fSX WX`Ü dþÀf¸fZa Àff¸f±¹fÊ WXû JSXeQ°ff SXWXZÜ QfUf IYSXZ dIY UWX CX³fIZY d»fE AfaÀfc ¶fWXf°ff WX` ÀUfd°f IYû A»fdUQf IYSXIZY Af¹ff °fû ¹fWXe
ÀfbQVfʳf ³fZ BaýiZVf IbY¸ffSX IZY ¶f¨ff½f ¸fZÔ IYfa¦fiZÀf ´fSX IYû ³f ´ffIYSX ´fiÀf³³f°ff ½¹f¢°f IYe ±fe AüSX ¶fbd³f¹ffQe ´fbªffÊ W`Xa, ªfû BÀf QZVf IZY Bd°fWXfÀf IYû Af´fÀf IYe ·ffBʶfaQe ·fe WXû°fe WX`Ü IbYL dQ³fûa ¹ff þf³f QZ ÀfIY°ff WX` ¹ff B°f³fe d¨fa°ff IYSX°ff WX` Àfû¨f SXWXf ±ff dIY UWX ¶ffSX-¶ffSX ´fcL°fe ±fe dIY-
½ffSX IYSX³fZ IYe EmÀfe SX¯f³fed°f A´f³ffBÊ ªfû AfSXEÀfEÀf IYe ´fiVafÀff IYe ±feÜ ¹fZX AfªffQe ÀfZ ´fWX»fZ °f±¹fûÔ IZY Af»fûIY ¸fZÔ ³fWXeÔ, A´f³fZ õZX¿f´fc¯fÊ ³fªfdSXE ¸fZa ·ffBʶfaQe IZY dSXV°fûa IZY ¸fb°ffd¶fIY ¹fZ ¨f`³f»f dIY ¶fÀf ´fcdLE ¸f°fÜ AÀf»f ¸fZa ¦fSXe¶fûa IZY d»fE ¨ff¨ff Af´f SXfª¹fÀf·ff ¸fZa þfIYSX ¢¹ff IYSXû¦fZ?
AfSXEÀfEÀf IZY WXe ³fWXeÔ ·ffªf´ff IZY ·fe ¦f»fZ IYe WXçXe IYe ¶ff°fZÔ W`ÔX, ªf¶f ¦ffa²feªfe AfSXEÀfEÀf IZY °fBË AüSX ´fc½fʦfiWXûÔ IZY ¨fV¸fZ ÀfZ QZJ°fe W`XÜ AüSX AJ¶ffSX Uf»fZ ¶fWX³f ³feSXf SXfdOX¹ff IYû d¨fa°ff IYSX³ff Afþ IZY ·fýi AüSX Àf¸fÈð U¦fÊ ¸fZa IbYL IYSX ´ffAû¦fZ ¢¹ff?

QÈd¿MX IYf ²fba²f»ff´f³f A³fb·fcd°f AüSX Äff³f IYf õaXõX

SXWXZ WXÜà þ¶fdIY ¹fZ Qû³fûa ³f IY·fe ÀU°faÂf ±fZ AüSX ³f WXû Af²ffSX ´fSX ¶fWX°b f ¶ffSX A´f³fZ þeU³f IZY ¶ffSXZ ¸fZa Äff³f
´fi¸fûQ ·ff¦fʽf Bd°fWXfÀf IYû A³f¸fû»f ±ff°fe ¸ff³f°fZ WX̀Üa Afþ Àfe¸ffa°f WXEb ±fZÜ ÀfbUeSXf þf¹fÀfUf»f ³fZ IYWXf ±ff dIY dUUfdQ°f
²f³faªf¹f SXf¹f ÀfIY°fZ WXÜà Af³fb·fcd°fIY Äff³f IYû CXQfSXUfQe EIY ´fif´°f dIY¹ff þf ÀfIY°ff WX̀Ü ¸f¦fSX Àf¸fÀ¹ff ¹fWX WX̀ dIY
´fiQVZ fûa ¸fZa A»f¦ffU IYe AfUfþ CXNX³ff, QZVf ¸fZa Aa°fIÊY»fWXÀ±f»f IZY ¶ffSXZ ¸fZa CX³WXaZ þû ·fe þf³fIYfSXe d¸f»fe UWX Àf¸ff¨ffSX
¸fWXØU´fc¯fÊ ´fOÞXfU ¸ff³f³fZ ÀfZ WXe B³fIYfSX IYSX°fZ SXWXZ WX,à IZY½f»f BÀfe IZY Af²ffSX ´fSX þfd°f, U¦fÊ AüSX d´f°fÈÀfØff
B Àf¸fZa Qû SXf¹f ³fWXea dIY Àf°¹f IZY CXQ§Ð ffMX³f
IZY A»ff½ff Bd°fWXfÀf IYe IYûBÊ U`¨ffdSXIY
´f`Qf WXû³ff, þf°fe¹f Àfa§f¿fÊ ¶fPÞX³ff AüSX Àffa´fiQfd¹fIY JfBÊ
¶fPÞX³fZ IZY ´fi¸fbJ IYfSX¯fûa ¸fZa ÀfZ EIY A´f³fZ WXe QZVf AüSX
´fÂfûa ¸fZa L´fe SX´fMXûa AüSX QcÀfSXûa IYe ¶f°ffBÊ þf³fIYfSXe ´fSX
Af²ffdSX°f WX̀Ü CX³WXû³a fZ ¸f²¹fIYf»f IZY Bd°fWXfÀf dUVfZ¿fÄfûa IYe Afa ¶fZOXIYSX ³fZ QVfIYûÔ ´fWX»fZ IYWXf ±ff
dIY WX¸f A·fe EIY SXf¿MÑX ³fWXea ¶f³f
CXÀfZ EIY¸ffÂf Äff³f ¸ff³f³ff °fû ¶fWX°b f QcSX IYe ¶ff°f WXÜ`
Af³fb·fcd°fIY Äff³f IZY Àf¸f±fʳf ¸fZa ¹fWX IYWXf ¦f¹ff WX` dIY
´fSX Af²ffdSX°f Àf¸ffþ IYû ÀfVföY ¨fb³fü°fe ³fWXea Qe þf
ÀfIY°feÜ ªffdWXSX WX̀, ¹fWXfa ¸ff¢ÀfÊUfQ AüSX A³fb·fcd°fUfQ
Bd°fWXfÀf

¹ff ÀffaÀIÈYd°fIY ´fid°f¶fð°ff ³fWXea WXû³fe ¨ffdWXEÜ þfd°f IZY Bd°fWXfÀf IYû NXeIY ÀfZ ³fWXea þf³f³ff ·fe WX̀Ü SXf¹f IZY Af²ffSX ´fSX B°f³fZ ¸fWXؽf´fc¯fÊ ¸fbïXZ ´fSX A´f³ff ¶f¹ff³f
Bd°fWXfÀf AfÀ±ff IYf Af²ffSX ¹ff d½fV½ffÀf IYf A¹fû²¹ff ¸ff¸f»fZ ¸fZa B»ffWX¶ffQ CX¨¨f ³¹ff¹ff»f¹f IYe AQf»f°f ¸fZa QþÊ IYSXf¹ff ±ffÜ ´fiIYSX¯f ¸fZa ¦fUfWX IZY øY´f ¸fZa ´ffE WX`aÜ ¹fWX ¶ff°f CX³WXûa³fZ Àff¸ffdþIY ¹fWXe UfÀ°fdUIY W`X AüSX ¹fWXe ³f`d°fIY ·feÜ UfÀ°fdUIY IZY ¶fe¨f Aa°fdUÊSXû²f JOÞXf WXû þf°ff WX̀Ü ¹fWX Aa°fdUÊSXû²f
ÀfaQ·fÊ

´fi°feIY ·fe ³fWXea WXû³ff ¨ffdWXE, ¢¹fûadIY »fJ³fDY JaOX´feNX IZY R`YÀf»fZ IYf þ³f°ff ³fZ Àf¸¸ff³f ³¹ff¹ff»f¹f ¸fZa ´fZVf WXBb Ê Àfbd´fi¹ff U¸ffÊ ³fZ ·ffSX°fe¹f ´fbSXf°fؽf Àf¸ffUZVf IZY ÀfaQ·fÊ ¸fZÔ IYWXe ±feÜ BÀfd»fE dIY þû »fû¦f BÀf ´fidIiY¹ff ÀfZ ¦fbþSXZ WXà UWXe Vfû¿f¯f IZY ÀUøY´f IYû »fZIYSX WX̀Ü ¸ff¢ÀfÊUfQ ¸fZa Vfû¿f¯f
AfÀ±ff, dUUZIY AüSX °fIÊY IYf Vf¸f³f IYSX°fe dIY¹ffÜ ¸fbïZ ÀfZ þbOXÞZ ´fi¸fbJ ´fÃfIYfSXûa ³fZ ·fe ¸f¹ffÊdQ°f ÀfUÊÃZ f¯f d½f·ff¦f IZY CX°J³f³f IYû ¨fb³fü°fe QeÜ ¸f¦fSX CX³WXû³a fZ Àff¸ffdþIY Àf¸ffUZVf ¢¹ff WX`, dIYÀf øY´f ¸fZa UfÀ°fdUIY°ff IYû ªff³f°fZ WX,à AüSX ³f`d°fIY BÀfd»fE IZY dUd·f³³f ´fiIYfSXûa IYe ¨f¨ffÊ WX̀Ü »fZdIY³f ´fif¹f: QZJ³fZ
WX̀Ü Bd°fWXfÀf ¶füdðIY IYMÐXÐMXSX°ff IYf d³fâfUf³f ¶f¹ff³f QZIYSX Àfa¹f¸f AüSX dUUZIY IYe ´fdSX´f¢½f°ff QVffÊB,Ê k¦fifCXOa X ´fZ³feMÑVZ f³f SXfOXfSl ÀfUÊZ IYe dSX´ffÊMZ X ³fWXea ´fPÞXeÜ JbQfBÊ WXû dIY WX¸f EIY SXf¿MÑX IZY øY´f ¸fZa CX·fSX ¢¹fûadIY Af³fb·fcd°fIY Äff³f IZY ½fWXe Ad²fIYfSXe WỒXÜ ¸fZa ¹fWXe Af°ff WX̀ dIY Vfû¿f¯f IZY dUd·f³³f ´fiIYfSXûÔ IYe
A³fb¹ff¹fe ·fe ³fWXea WXû³ff ¨ffdWXE, ¢¹fûadIY »fZdIY³f A¶f ÀfaIYMX CX³f Uf¸f´fa±fe Bd°fWXfÀfIYfSXûÔ AüSX ¸fZa BÀf Af²fbd³fIY °fIY³feIY IYf CX´f¹fû¦f ³¹ff¹ff»f¹f IZY ÀfIZÔY, BÀf ´fSX Àf¸ffþ dUÄffd³f¹fûa ³fZ IYfRYe Äff³f IZY UfÀ°fdUIY AüSX ³f`d°fIY WXû³fZ IZY ´fiV³f IZY ¨f¨ffÊ IZY ¶ffUþcQ, Vfû¿f¯f IZY EIY WXe ÀUøY´f IYû
¶fbdðþedU¹fûa IYû WX̀, þû ¶ff¶fSXe dUUfQ ¸fZa ¸fbÀfd»f¸f ´fÃf AfQZVf ÀfZ WXA b f ±ffÜ Àfbd´fi¹ff U¸ffÊ AüSX þ¹ff ¸fZ³f³f ³fZ IbYL IYWXf AüSX d»fJf WX`Ü ´fSX WXf»f IZY ´feLZ EIY Bd°fWXfÀf SXWXf WX̀Ü ¶fWX°b f-Àfe ÀfaIY»´f³ffEa Àf¸ffþ ¸fWXØU d¸f»f°ff SXWXf WX̀Ü BÀfd»fE Vfû¿f¯f IZY dJ»ffRY
Bd°fWXfÀf ÀfZ Àfa¶fð ÀffaÀIÈYd°fIY ÀfaIYe¯fÊ°ff, IZY IY¸fþûSX °f¶fIYûa IZY ¶ffSXZ ¸fZa IYe þf°fe SXWXe WX̀Üa »fZdIY³fEIY WXe °fSXWX IYe »fOÞXfBÊ »fOÞXe þf°fe SXWXe WX̀Ü Àfa§f¿fÊ
Àffa´fiQfd¹fIY°ff ÀfZ IY¸f J°fSX³ffIY ³fWXea WX̀Ü BÀfd»fE þ¶f IYû WXSX °fSXWX IYf ¦fû»ff-¶fføYQ ¸fbWX̀¹ff IYSXf³fZ ¸fZa ÀfdIiY¹f
EEÀfAfBÊ ´fSX AfSXû´f »f¦ff¹ff ±ff dIY Af²ffSXÀ°fa·f JbQfBÊ U¿fûË ¸fZa Àff¸ffdþIY Àf¸ffUZVf IYf ´fiV³f
·fcd¸fIYf d³f·ff SXWXZ ±fZÜ dQ¢IY°f CX³f SXfþ³fZ°ffAûa IYû ·fe À±f»f ´fSX ´fi¹fûdþ°f PX¦a f ÀfZ AfSXûd´f°f dIYE ¦fEÜ »fZdIY³f ¦fü¯f WXû ¦f¹ff WX`, ¹ff QcÀfSXZ Vf¶Qûa ¸fZa IYWXZa °fû ¸fbïf UZX ´fif¹f: CX³fIZY UfÀ°fdUIY þeU³f ÀfZ A´fdSXd¨f°f, °fûOÞXe- Vfû¿f¯f IZY dUd·f³³f ´fiIYfSXûÔ IZY dJ»ffRY ³f WXûIYSX EIYfa¦fe
dIYÀfe ´fiIYSX¯f ÀfZ þbOXÞZ ³fE Àffùf AüSX ´fi¸ff¯f CX´f»f¶²f CXÀfÀfZ IYWXea Af¦fZ ¨f»ff ¦f¹ff WX`Ü ¸fbïf ¹fWX WXû ¦f¹ff ¸fSXûOÞXe ¦fBÊ Àf¨¨ffBÊ AüSX ÀfaIYb d¨f°f QÈd¿MX IZY Af²ffSX ´fSX SXWX ªff°ff WX̀Ü ³f°feªf°f³f, ¶fWX°b f ÀffSXZ Vfûd¿f°f U¦fÊ BÀf
WXEb WXûa °fû CX³fIYe ´fif¸ffd¯fIY°ff Àf°¹ffd´f°f WXû³fZ ´fSX WX̀, þû BÀf dUUfQ IYû ·fb³ff°fZ WXEb A´f³fe SXfþ³fed°f AQf»f°f ³fZ ´ff¹ff dIY CX°J³f³f IZY QüSXf³f UZ À±f»f ´fSX
¨f¸fIYf³fZ ¸fZa »f¦fZ SXWXZ WX̀Üa BÀfd»fE AfWX°f ¶fbdðþeUe IYWX ¸füþcQ WXe ³fWXea ±feaÜ BÀfe °fSXWX EIY A³¹f ´fbSXf°fؽfdUQÐ WX` dIY Àff¸ffdþIY Àf¸ffUZVf ´fSX IYü³f ¶fû»f ÀfIY°ff WX` IYe þf°fe SXWXe WX̀Üa IY¸fþûSX °f¶fIYûa IYe °fSXRY ÀfZ þû ·fe »fOÞXfBÊ ¸fZÔ ¹ff °fû A´f³fZ IYû Vffd¸f»f ³fWXea IYSX ´ff°fZ ¹ff
Bd°fWXfÀf-QÈdá ¶fQ»f³ff þøYSXe WXû þf°ff WX̀, ¢¹fûadIY ¹ff BÀfIYe ÀfaIY»´f³ff IYSX ÀfIY°ff WX`Ü AfUfþ AfBÊ WX̀, CXÀfZ A»f¦f WXe SXJf ¦f¹ff WX̀Ü BÀfd»fE »fOÞXfBÊ IZY ÀUøY´f IYû Àf¸fÓf WXe ³fWXea ´ff°fZ WX̀Üa
IYf»ffa°fSX ¸fZa Bd°fWXfÀf IYe UWXe d»fd´f¶fð°ff Àff±fÊIY AüSX SXWXZ WX̀a dIY BÀf R`YÀf»fZ ¸fZa Bd°fWXfÀf, Àffùf, °ffdIÊYIY°ffdVfSXe³f ·fMX³ff¦fSX ³fZ dþSXWX IZY ¶fe¨f ÀUeIYfSX dIY¹ff dIY CX³WXaZ
VffV½f°f WXû¦fe þû A°fe°f IYû U°fʸff³f Àffùfûa AüSX
´fi¸ff¯fûa IZY Af²ffSX ´fSX ¹f±ffU°f ´fiÀ°fb°f IYSX¦Z feÜ
AüSX ²f¸fÊd³fSX´fZÃf ¸fc»¹fûa IYû ³fþSXAQa fþ IYSX ²ffd¸fÊIY
AfÀ±ff IYû ¸ff³¹f°ff Qe ¦fBÊÜ QcÀfSXe AûSX °fd¸f»f³ffOb IZY
¸f`Qf³f ¸fZa IYf¸f IYSX³fZ IYf IYûBÊ A³fb·fU ³fWXea WX̀Ü
³¹ff¹ff²feVf Àfb²feSX A¦fiUf»f ³fZ B³f dUVfZ¿fÄfûa IZY
ÀffdWX°¹f IZY Àff±f-Àff±f ¹fWX ´fiV³f Àf¸ffþ dUÄff³f ÀfZ
·fe ªfbOXÞf WXA b f WX̀Ü IYü³f Àff¸ffdþIY Àf¸ffUZVf IZY ¸fbïZ IYû
þû Af³fb·fcd°fIY Äff³f WX̀, UWXe Àf¶fÀfZ UfÀ°fdUIY AüSX
³f`d°fIY WX̀Ü »fZdIY³f BÀf °fIÊY ¸fZÔ Q¸f WXû³fZ IZY ¶ffUþcQ ¹fWX B Àfe ¶fe¨f, A³fb·fcd°fUfQ EIY ÀfVföY ¨fb³fü°fe ´fZVf
IYSX°fZ WXEb A´f³fe EIY dUdVfá þ¦fWX ¶f³ff°ff WXÜ`
CXNXf ÀfIY°fZ WX̀,a ¹fWX EIY ¶fWX°b f WXe ÀffSX¦fd·fÊ°f ´fiV³f WX̀, þû EIY õaXõX IYû þ³¸f QZ°ff WX̀Ü BÀf °fIÊY IZY ¶fSX¢Àf Àf½ff»f BÀf °fSXWX Qû³fûa A»f¦f-A»f¦f Vfû¿f¯f IZY ´fiIYfSX IYû
BÀf QÈdá ÀfZ WX¸ffSXZ ¶fbdðþeUe Af¹fû²¹ff dUUfQ ÀfZ ¸fb£¹f¸faÂfe IY÷Y¯ffd³fd²f ³fZ BÀf dUUfQ IYû Af¹fÊ ¿fOX¹Ð faÂf Äff³f ´fSX °f»J dMX´´f¯fe IYSX°fZ WXEb d»fJf dIY ¸füd»fIY dIY Äff³f IZY À½føY´f ÀfZ Àfa¶fad²f°f WX̀Ü dIYÀfIZY ´ffÀf UWX ¹fWX WX̀ dIY Vfû¿f¯f-´fidIiY¹ff IYû °fûOÞX³ff Ad²fIY ¸fWXØU´fc¯fÊ Àf¸fÓf°fZ WXEb A»f¦f-A»f¦f °fSXWX ÀfZ ¨fb³fü°fe ´fZVf IYSX°fZ
þbOXÞZ ¸ff¸f»fZ ¸fZa B»ffWXf¶ffQ CX¨¨f ³¹ff¹ff»f¹f IZY R`YÀf»fZ WXe §fûd¿f°f IYSX dQ¹ffÜ Vfû²f, A³fbÀfa²ff³f AüSX þøYSXe A²¹f¹f³f dIYE ¶f¦f`SX Äff³f WXû ÀfIY°ff WX̀, þû Àff¸ffdþIY Àf¸ffUZVf IYe ¶ff°f IYSX WX̀, ¨ffWXZ Af´f CXÀfIYf dWXÀÀff WXûa ¹ff ³f WXû,a ¹ff Vfû¿f¯f- WXÜà BÀfIZY RY»fÀUøY´f Qû ³f°feªfZ QZJ³fZ IYû d¸f»f°fZ WXÜà
AüSX ·ffSX°fe¹f ´fbSXf°fؽf ÀfUÊÃZ f¯f d½f·ff¦f õfSXf dUUfdQ°f þ¶f-þ¶f Bd°fWXfÀf IYû dIYÀfe VffÀf³f ¹ff ½¹fd¢°f IZY dUVfZ¿fÄfûa ³fZ A´f³fe SXf¹f QeÜ BÀfd»fE ÀfQзffU IZY ÀfIZY ¹ff CXÀfIYe AU²ffSX¯ff ´fWX»ff ´fdSX¯ff¸f ¸ff¢ÀfÊUfQ ÀfZ Àfa¶fad²f°f
À±f»f ´fSX IYSXfE CX°J³f³f ÀfZ Àff¸f³fZ ¶fþf¹f ¹fZ þdMX»f°ffEa, U`¸f³fÀ¹f
AfE °f±¹fûa IYû ³fIYfSX³fZ IYe þû A³fZIY QZVfûa ³fZ SXf¿MÑXe¹f QÈd¿MXIYû¯f A´f³ff°fZ WXbE A´f³fZ Bd°fWXfÀf IYf AüSX dUUfQ ´f`Qf IYSX³fZ ¸fZa
dUIYdÀf°f IYSX ÀfIZYÜ ¶fWXb°f-Àfe ÀfaIY»´f³ffEa Àf¸ffþ IZY IY¸fþûSX °f¶fIYûa IZY ¶ffSXZ ¸fZa WXÜ` ¹fWX EIY ÀffUÊ·füd¸fIY Äff³f AüSX
¹fWXfa BÀf Àf½ff»f IYû CXNXf³fZ IYf ÀfUʽ¹ff´fe Àfa§f¿fÊ IZY øY´f ¸fZa IY¸fþûSX
þOÞX°ff A´f³ff SXWXZ WX̀,a CXÀfÀfZ »f¦f°ff ´fb³f»fÊZJ³f IYSXf¹ffÜ BÀf ´fidIiY¹ff ¸fZa þf´ff³f, þ¸fʳfe AüSX ¨fe³f þ`ÀfZ ÀfWXf¹fIY ¶f³fZÜ EIY JfÀf ÀfaQ·fÊ WX̀Ü EIY ³fBÊ ²ffSXf ³fZ IYe þf°fe SXWXe WX`aÜ »fZdIY³f UZX ´fif¹f: CX³fIZY UfÀ°fdUIY þeU³f ´fOÞX³fZ »f¦f°ff WX`Ü QcÀfSXf ´fdSX¯ff¸f
WX̀ dIY CX³fIYe dU¿f¹f¦f°f U`¨ffdSXIY
Àf`ðfad°fIY°ff CXÀfe °fSXWX ¶füdðIY
´fi¸fbJ SXf¿MÑX Vffd¸f»f WX`aÜ »fZdIY³f WX¸ffSXZ QZVf IZY ³fed°f-d³f¹fa°ffX SXf¸fdU»ffÀf Vf¸ffÊ ³fZ þ¶f
FY¦UZQ AüSX ÀffSXÀU°f
þ³¸f d»f¹ff WX̀ dþÀfIYû Af³fb·fcd°fIY ÀfZ A´fdSXd¨f°f, °fûOÞXe-¸fSXûOÞXe ¦fBÊ Àf¨¨ffBÊ AüSX ÀfaIbYd¨f°f QÈd¿MX A³fb·fcd°fUfQ IZY ÀUøY´f IYû »fZIYSX WXÜ`
Äff³f IYf ³ff¸f dQ¹ff þf ÀfIY°ff WX̀Ü IZY Af²ffSX ´fSX IYe þf°fe SXWXe WX`aÜ IY¸fþûSX °f¶fIYûa IYe °fSXRY A³fb·fcd°fUfQ IYû WXe Aad°f¸f ¸ff³f »fZ³fZ
IYMÐXÐMXSX°ff IYf dVfIYfSX WXû ¦fBÊ WX̀, AfªffQe IZY LWX QVfIY ¶ffQ ·fe Aa¦fiZªf AüSX Uf¸f´fa±fe Àf·¹f°ff IYe Af²fbd³fIY ÀfaQ·fûË Af³fb·fcd°fIY Äff³f ÀfZ °ff°´f¹fÊ ¹fWX WX̀ dIY IZY RY»fÀUøY´f BÀfIYf ´fȱf¢IYeIYSX¯f
dþÀf °fSXWX IbYL SXfþ³fed°fIY Q»fûa Bd°fWXfÀfIYfSXûa õfSXf d»fJZ Bd°fWXfÀf IYû A³f¸fû»f ±ff°fe ¸ff³f°fZ WX`aÜ ¸fZa ´fOÞX°ff»f VfbøY IYe °fû B³f dþ³f Àf¸fbQf¹fûa ³fZ Àff¸ffdþIY IiYSc X°ffEa ÀfZ þû ·fe AfUfþ AfBÊ WX`, CXÀfZ A»f¦f WXe SXJf ¦f¹ff WX`Ü WXû þf°ff WXÜ` °ff°´f¹fÊ ¹fWX WX` dIY A¦fSX
IYe Àf`ðfad°fIY°ff UûMXûa IZY d»fE Uf¸f´fad±f¹fûa ³fZ CX³WXZa dWXaQc ÓfZ»fe WX̀,a CX³fIYf ³fªfdSX¹ff Àff¸ffdþIY Vfû¿f¯f IYe ´fidIiY¹ff ¸fZa ÀfWX·ffd¦f°ff WXe
Àffa´fiQfd¹fIY IYMÐXÐMXSX°ff IYf dVfIYfSX WXû þf°fe WX̀Ü ´fid°f Àf¸fd´fÊ°f dIY¹ff ¦f¹ff, CXÀfIYe Àf¨¨ffBÊ ÀfaQWZ X IZY Qf¹fSXZ ´fb³f÷Y°±f³fUfQe, ´f°f³fVfe»f ´fi½fÈdØf IYf ¸ff³f IYSX CX³fIYe Àf¸ffUZVf ¹ff Àff¸ffdªfIY ´fdSXU°fʳf þ`ÀfZ ¸fbïZ ´fSX ¶fWX°b f ´fidIiY¹ff IYf dWXÀÀff ¶f³f IYSXYWXe CXÀfZ °fûOXfÞ þf ÀfIY°ff WX̀? Äff³f IYf CX°Àf AüSX Ad·f½¹fd¢°f IYf Ad²fIYfSXe WXû³ff
¸f³fb¿¹f ¸fZa Qû °fSXWX IYe Aa°f¨fÊ°Z f³ffEa WXû°fe WX̀Üa EIY ¸fZa SXWXe WX̀Ü IY¸fû¶fZVf ·ffSX°f IZY Bd°fWXfÀf IYf ·fe ¹fWXe WXßf d³faQf IYe ±feÜ OXfg Vf¸ffÊ ³fZ A´f³fZ Vfû²f ¸fZa ´ff¹ff dIY þ¶f
´fifIÈYd°fIY, þû AU¨fZ°f³f ¸fZa þ³¸fþf°f ÀfaÀIYfSXûa ÀfZ WXA b f WX̀Ü ARiYeIYf IZY ´fidÀfðX IYdU ¶fû»f ÀfZ¹faIYû ³fZ þ¸fʳf ¸fZa SXf¿MÑXUfQ IYf A·¹fbQ¹f WXA
Àfa¨ffd»f°f WXû°fe WX̀Ü QcÀfSXe IYf AU»fa¶f³f dþÄffÀff WX̀, ¶feÀfUea ³fZWXøY ½¹ff£¹ff³f¸ff»ff ¸fZa IYWXf ±ff, k·ffSX°f IZY ±ff dIY WX¸f »fû¦f Af¹fÊ WX̀a AüSX ·ffSX°fUfÀfe Af¹fÊ ·ffBÊ
b f °fû CX³fIYf ¸ff³f³ff
¸fWXØU´fc¯fÊ WXû þf°ff WX̀Ü ¹fWX ¸fbïf EIY AüSX ´fiV³f IYû þ³¸f
QZ°ff WX̀Ü BÀf QÈd¿MX IYû Äff³f IYf EIY ¸fWXØU´fc¯fÊ CX°Àf C XØfSX-Af²fbd³fIY ¸ff³f°fZ WX̀a dIY ·fb¢°f·fû¦fe WXû³ff AüSX W`X, °fû ¶fWX°b f ÀffSXZ Vfûd¿f°f U¦fûË IYf A´f³ff A»f¦f-
CXÀf ´feOÞXf IYe Ad·f½¹fd¢°f, Qû³fûÔ Qû dÀ±fd°f¹ffa W`XÔÜ A»f¦f A³fb·fUf°¸fIY Äff³f WXû¦ffÜ BÀfd»fE UZ A´f³ff
¸ff³ff ªffE ¹ff EIY¸ffÂf Äff³f? A¦fSX Àf¸ffþ IYf IYûBÊ U¦fÊ dIYÀfe ·fe °fSXWX IZY CX°´feOX³Þ f d³fUÊWX³f IYSX³fZ ¹ff A´f³fe dQVff ¨fb³f³fZ IZY d»fE ÀU°faÂf
dþÀfIYe °fbdá IZY d»fE Äff³ffþʳf þøYSXe WX̀Ü BÀfZ A²¹f¹f³f Bd°fWXfÀf ¦fi±a ffaZ ¸fZa þû IbYL d»fJf WX̀, CXÀf¸fZa WXSX þ¦fWX EIY WX̀Üa BÀfd»fE CX³WXû³a fZ þû ·ff¿ff ´fdSXUfSX ¦fPÞXf ±ff, CXÀfIYf CXQfSXUfdQ¹fûa ³fZ BÀf ´fSX EIY A»f¦f WXe ÷YJ ÀfZ ¦fbþSXf WX̀ °fû d³fÀfaQWZ X CXÀf ´feOÞXf IZY DY´fSX CXÀfIYf WXû¦a fZÜ ¹fWX ÀU°faÂf°ff Àff¸fcdWXIY ³f WXûIYSXYA»f¦f-A»f¦f
AüSX A³fbÀfa²ff³f ÀfZ ´fif´°f dIY¹ff þf ÀfIY°ff WX̀Ü ³fE ¶fOÞXf ´fiV³fd¨fÁ³fX »f¦ff WXA b f WX̀Ül ¶fû»f ÀfZ¹faIYû IYf ¸ff³f³ff ³ff¸f kBaOXû þ¸fÊdZ ³fIYl SXJfÜ ¶ffQ ¸fZa RiYfaÀf AüSX d¶fiMX³Z f A´f³ff¹ff WXÜ` CX³fIYf ¸ff³f³ff WX` dIY ·ffSX°f ¸fZa ÀUfd¸f°U WX̀Ü »fZdIY³f BÀfIYf ¹fWX °ff°´f¹fÊ IY°fBÊ ³fWXea WX̀ WXû¦feÜ BÀfÀfZ Vfûd¿f°f U¦fûË IZY ¶fe¨f EIY°ff IZY ´fi¹ffÀfûa
Àffùf AüSX ´fi¸ff¯f ´fi¨fd»f°f ¸ff³¹f°ff AüSX ´fcU¦Ê fiWXû-Ô ±ff dIY ·ffSX°f IYf Bd°fWXfÀf ¹fcSXû´f IZY dWX°fûa IYû ²¹ff³f ¸fZa Uf»fZ AfE °fû CX³WXû³a fZ IYWXf dIY ¹fZ þ¸fʳf Àf¶f d»fE þf Af³fb·fcd°fIY Äff³f IYe ´fSX´a fSXf IYû IY¸¹fbd³fÀMX ´ffdMX¹Ê fûa ³fZ dIY UWXe CXÀfIYf »fZJIY WXû ÀfIY°ff WX̀Ü dÀfRÊY ´feOÞXf IYû °fû ²f¢IYf »f¦fZ¦ff AüSX BÀf EIY°ff IZY A·ffU ¸fZa
QbSXf¦fiWXûa IZY ´fdSX¸ffþʳf ¸fZa ÀfWXf¹fIY WXû ÀfIY°fZ WX̀Üa SXJ IYSX d»fJf ¦f¹ff WX̀Ü ¸f¦fSX Afþ ·fe WX¸f Aa¦fiþ Z SXWXZ WX̀,a Àfû CX³WXû³a fZ CXÀfIYf ³ff¸f kBaOXû ¹fcSXûd´f¹f³fl SXJfÜ AfSXÃf¯f IYû Àf¸f±fʳf QZIYSX Àf°fWXe °füSX ´fSX WXe ÀfWXe, UWX³f IYSX³fZ ÀfZ IYûBÊ CXÀfIYf »fZJIY ³fWXea WXû þf°ffÜ ÀfØff²ffSXe U¦fÊ IYû WXe RYf¹fQf ´fWbXa¨fZ¦ffÜ
dUUZIYVfe»f ´fidIiY¹ff IYe ¹fWXe ¦fd°fVfe»f°ff U`Äffd³fIY Bd°fWXfÀfIYfSXûa IZY d»fJZ CX´fd³fUZVf Àf¸f±fÊIY Bd°fWXfÀf IYû ¸ff¢ÀfÊ ³fZ 1853 ¸fZa ·ffSX°f Àfa¶fa²fe A´f³fZ »fZJ ¸fZÔ d»fJf À½feIYfSX dIY¹ff WXÜ` UZ IYWX°fZ WỒX dIY IY¸¹fbd³fÀMX ´ffdMX¹Ê fûÔ ¨fcda IY ´feOÞXf IYû ´fedOÞX°f Àf¸ffþ ³fZ d³fd¸fÊ°f ³fWXea dIY¹ff WX̀, A°f: ¸ff¢ÀfUÊfQ AüSX A³fb·fcd°fUfQ ¸fZa Qû ÀfaVfû²f³fûa
Àf¸fÓf IYe ´fdSX¨ff¹fIY WX̀Ü BÀfe ¨fZ°f³ff ÀfZ ´fif´°f DYþfÊ °f±¹f´fSXIY AüSX ´fif¸ffd¯fIY ¸ff³f°fZ ¨f»fZ Af SXWXZ WX̀Üa dIY ¹fWX QZVf WX¸ffSXe ·ff¿ffAûa AüSX WX¸ffSXZ ²f¸fûË IYf AfdQ ³fZ Afa¶fZOXIYSX AüSX RbY»fZ IYû BÀfd»fE A´f³ff¹ff WX` dÀfRÊY ·fb¦f°ff WX̀, BÀfd»fE BÀfIYf »fZJIY dÀfRÊY UWXe ³fWXea ´fSX þûSX dQ¹ff þf ÀfIY°ff WX̀ AüSX dQ¹ff þf³ff ¨ffdWXEÜ
AfdU¿IYfSX IZY ³fE pû°f °f»ffVf°fe WX̀, þû ´fbSXf³fe ´fSX ³fBÊ
¸ff³¹f°ff À±ffd´f°f IYSX°fe WX̀Ü BÀfÀfZ ¸fc»¹f Af²ffdSX°f dU UfdQ°f À±f»f ´fSX CX°J³f³f ¸fZa d¸f»fZ pû°f WX̀Ü ¹ff³fe 1853 °fIY ¹fWX ²ffSX¯ff ³fWXea ¶f³fe ±fe dIY
´fbSXf°fؽfe¹f AUVfZ¿f AüSX Ad·f»fZJ Af¹fÊ ·ffSX°f ¸fZa ¶ffWXSX ÀfZ AfEÜ 1850 IZY ¶ffQ þ`ÀfZ-
°ffdIY CX³fIZY SXfþ³fed°fIY dWX°f Àf²f ÀfIZYÔ Ü QcÀfSXZ Vf¶Qûa WXû ÀfIY°ffÜ ¹fWX ÃfZÂf Àf¶fIZY d»fE Jb»ff WX̀Ü IYWX³fZ IYf ´fWX»ff ÀfaVfû²f³f Af³fb·fcd°fIY Äff³f IZY ¸fWXØU IYû »fZIYSX
¸fZ,a CXQfSXUfdQ¹fûa IYe Àf¶fÀfZ ¶fOÞXe d¨fa°ff ¹fWX WX` dIY °ff°´f¹fÊ WX̀ dIY ´fedOÞX°f U¦fÊ ´feOÞXf ´fSX IYûBÊ ·fe d»fJ WX̀Ü ¸ff¢ÀfÊUfQ ¸fZa A³fb·fcd°fUfQ IYû CXd¨f°f AüSX Àf¸ff³f
Àf¸ffþ-½¹fUÀ±ff Àf¸f¹f-Àf¸f¹f ´fSX ´fdSXUd°fÊ°f WXû°fe SXWX°fe Bd°fWXfÀfIYfSXûa AüSX ¶fbdðþedU¹fûa IYe AfaJ Jû»f³fZ þ`ÀfZZ d¶fidMXVf Àff¸fifª¹f ÀfbQPÈ XÞ WXA b f AüSX RiYfaÀfeÀfe AüSX A³fb·fcd°fYAf²ffdSX°f Àf¸ff²ff³f AüSX BÀfIYû WXe Äff³f ¸ff³f ÀfIY°ff WX̀Ü EmÀff »fZJ³f IYûBÊ ·fe IYSmX, CXÀf »fZJ³f IYû, À±ff³f d¸f»f³ff ¨ffdWXEÜ BÀfÀfZ ¸ff¢ÀfÊUfQ Ad²fIY
WX̀Ü BÀfIZY A³fbøY´f Àf¸ffþ ³fE ¸fc»¹fûa IYû ²ffSX¯f IYSX°ff Uf»fZ ´fi¸ff¯f Àffd¶f°f WXû³fZ ¨ffdWXE ±fZ, »fZdIY³f B³WXûa³fZ þ¸fʳf ·fe ¹fcSXû´f AüSX ARiYeIYf ¸fZa A´f³ff Àff¸fifª¹f »fZ³ff CX³f »fû¦fûa IZY ¹fû¦fQf³f IYû d³fIÈYá ¶f³ff QZ¦ff, QZdSXQf IZY Vf¶Qûa ¸fZ,a dUJadOX°f dIY¹ff þf ÀfIY°ff WX̀Ü BÀf Àff¸fd¹fIY AüSX QZVfªf ¶fû²f ÀfZ Àfa´f³³f WXû¦ffÜ QcÀfSX,Z
WXAb f ¦fd°fVfe»f AüSX Af²fbd³fIY ¶f³ff SXWX°ff WX̀Ü °f±¹fûa IYû ÓfbNX»ff³fZ IYf WXNX dIY¹ffÜ ¢¹fûadIY ¹fZ dUÀ°ffSX IYSX SXWXZ ±fZ °f¶f CX³WXaZ »f¦ff dIY ¹fZ ·ffSX°fe¹f WX¸fÀfZ dþ³fIZY ´ffÀf ³f °fû Af³fb·fcd°fIY Äff³f WX` AüSX ³f WXe UZ °fSXWX CXØfSX-Af²fbd³fIY dU¨ffSXIY dIYÀfe ·fe ´feOÞXf IYf Àfa§f¿fûË IYf Qf¹fSXf CX³f ÃfZÂfû ¸fZa ·fe ¶fPX¦ÞZ ff þû A·fe °fIY
»fZdIY³f WX¸ffSXZ Bd°fWXfÀf IYf QbJQ ´fWX»fc ¹fWX WX̀ dIY AU²ffSX¯ffEa B³fIZY Àfû¨f AüSX ¦fPÞXe WXbBÊ dU¨ffSX²ffSXf ´fif¨fe³f Àf·¹f°ff I`YÀfZ WXû ÀfIY°fZ WX̀? a °f¶f CX³WXû³a fZ ¹fWX ÀfSXIYfSX IYe dIYÀfe ³fed°f IYf RYf¹fQf CXNXf ÀfIY°fZ WXÜà dWXÀÀff WXû³fZ IYe ´fidIiY¹ff ¸fZa Vffd¸f»f WXû³fZ IYe Vf°fÊ IYû BÀfÀfZ A³fLbE SXWXZ WX̀Üa QcÀfSXf ÀfaVfû²f³f A³fb·fcd°fUfQ IYû
³f °fû AfþfQe IZY ¶ffQ WX¸f³fZ ·ffSX°fe¹f Bd°fWXfÀf IYf ³fE IZY dU´fSXe°f ¦fBËÜ þ¶fdIY ³fE pû°fûa IYû Vfû²f IYf dÀfðXf°a f ¦fPÞXf dIY Af¹fÊ ·ffSX°f ¸fZa ¶ffWXSX ÀfZ AfEÜ IbY»f d¸f»ff IYSX, CXQfSXUfdQ¹fûa ³fZ Af³fb·fcd°fIY Äff³f AüSX ³fWXeÔ ¸ff³f°fZÜ »fZdIY³f Àf¸fÀ¹ff ¹fWX WX̀ dIY CXØfSX- »fZIYSX WX̀Ü Af³fb·fcd°fIY Äff³f IYû ¸fWXØU QZ³ff BÀfIYf
°f±¹fûa AüSX ´fi¸ff¯fûa IZY Af²ffSX ´fSX ´fb³f»fÊJ Z ³f IYSXf¹ff ³f¹ff Af²ffSX ¶f³ff IYSX Bd°fWXfÀf QÈdá ¸fZa ´fdSXU°fʳf WX¸ffSXZ QZVf ¸fZa þ¶f ·fe IYûBÊ dU¨ffSXIY, d¨f°faIY, BÀf ´fSX Af²ffdSX°f dIYÀfe ·fe ³fed°f IYf dUSXû²f dIY¹ff WXÜ` Af²fbd³fIY°ff Àff¸ffdþIY ´fdSXU°fʳf IZY ¸fbïZ IYû WXe MXf»f Àf¶fÀfZ ¶fOÞXf ¹fû¦fQf³f SXWXf WX̀Ü »fZdIY³f Af³fb·fcd°fIY Äff³f
AüSX ³f WXe ·ffSX°fe¹f ÀU°faÂf°ff AfaQû»f³f IZY Bd°fWXfÀf IYf »ff³fZ IYe þøYSX°f ±feÜ »fZJIY ¹ff Bd°fWXfÀfIYfSX, UZQ, CX´fd³f¿fQÐ ´fbSXf¯f ¹ff CXQfSXUfdQ¹fûa IYf dUV½ffÀf SXWXf WX` dIY ÀfaÀ±ffAûa IYû QZ°fe WX̀, þû BÀf ¶fWXÀf IYf ´fif±fd¸fIY d¶faQb WX̀Ü A¦fSX IZY ¸fWXØU IYeYþ¦fWX ´feOÞXf IYf dWXÀÀff SXWXZ WXû³fZ IYe Vf°fÊ
Àf¸f¦fi »fZJ³f IYSXIYZ CXÀfZ Bd°fWXfÀf IYf dWXÀÀff ¶f³ff¹ffÜ B³f Bd°fWXfÀfIYfSXûa IYe °ffdIÊYIY°ff dIY°f³fe CX±f»fe AüSX A³¹f ´fi¨fe³f ¦fia±f AüSX Af²¹ffd°¸fIY Äff³f IYe °fMXÀ±f SXJ IYSX WXe Àff¸ffdþIY Àf¸ffUZVf IZY »fùf IYû Àff¸ffdþIY ´fdSXU°fʳf IYf ¸fÀf»ff WXe ¦ff¹f¶f ¹ff ¦fü¯f WXû Àfa§f¿fÊ IYû IY¸fþûSX IYSX¦Z feÜ ¹fWX Vf°fÊ ´feOÞXf IYe dUd·f³³f
A³fZIY QZVfûa ³fZ SXf¿MÑXe¹f QÈd¿MXIYû¯f A´f³ff°fZ WXEb A´f³fZ ±fû±fe ±fe BÀfIYf CX»»fZJ ³¹ff¹ff²feVf Àfb²feSX A¦fiUf»f ³fZ Af²fbd³fIY ÀfaQ·fûË ¸fZa ½¹ff£¹ff IYSX°ff WX` °fû CXÀfIYf WXfdÀf»f dIY¹ff þf ÀfIY°ff WXÜ` ªf¶fdIY ÀfaÀ±ffAûa IYû þfE, þû dIY CXØfSX-Af²fbd³fIY°ff ¸fZa ÀUf·ffdUIY WXe WXû A³fb·fcd°f¹fûa IYf U¦feÊIYSX¯f IYSX QZ¦feÜ BÀf¸fZa ¹fWX dªf¨f ·fe
Bd°fWXfÀf IYf ´fb³f»fÊJ Z ³f IYSXf¹ffÜ BÀf ´fidIiY¹ff ¸fZa þf´ff³f, A´f³fZ R`YÀf»fZ ¸fZa dIY¹ff WX̀ dIY °f±¹fûa IZY ¶ffSXZ ¸fZa dUVfZ¿fÄf CX´fWXfÀf IYSX³ff Uf¸f´fad±f¹fûa IYf EIY À±ff¹fe ÀU·ffU Af³fb·fcd°fIY Äff³f IZY ÀfWXfSXZ IY·fe ·fe °fMXÀ±f ³fWXea SXJf þf°ff WX̀, °fû dRYSX dIYÀfe ·fe °fSXWX IZY Äff³f IYe ¶ff°f ´f`Qf WXû ÀfIY°fe WX̀ dIY ¹fWX A³fb·fcd°f A³¹f A³fb·fcd°f ÀfZ
þ¸fʳfe AüSX ¨fe³f þ`ÀfZ ´fi¸fbJ SXf¿MÑX Vffd¸f»f WX̀Üa »fZdIY³f Vfb°fbSX¸fb¦fÊ þ`Àff ÷YJ A´f³ff SXWXZ ±fZÜ ¸fbIYQ¸fZ ¸fZa ¹fZ ¶f³f ¦f¹ff WX`Ü þ¶fdIY U¢°f IYf °fIYfþf WX` dIY ³fE þf ÀfIY°ffÜ »fZdIY³f CXQfSXUfdQ¹fûa IYe Àf¶fÀfZ ¶fOÞXe Àf¸ffþ IZY Vfûd¿f°f U¦fÊ IZY d»fE ¶fZ¸ff³fe WX̀Ü Ad²fIY ¸fc»¹f½ff³f ¹ff ´fifÀfad¦fIY WX̀Ü EmÀfe dÀ±fd°f Aa°f°f:
WX¸ffSXZ QZVf IZY ³fed°f-d³f¹fa°ffX AfªffQe IZY LWX QVfIY ¶ffQ ¶fbdðXþeUe Àfb³³fe U¢RY ¶fûOXÊ IYe °fSXRY ÀfZ ÀUa°fÂf dU¿f¹f ´fbSXf°ffdؽfIY d³f¿IY¿fûË IYû, EZd°fWXfdÀfIY ·fc»fûa IYû dUOX¶a f³ff ¹fWX SXWXe WX` dIY UZ ÀfaÀ±ffAûa AüSX Äff³f IYe BÀf ÀfaQ·fÊ ¸fZÔ QcÀfSXe ´fid°fdIiY¹ff ¸ff¢ÀfÊUfdQ¹fûa IYe Vfûd¿f°f U¦fûË IZY EIYeIYSX¯f IZY SXfÀ°fZ ¸fZa ÷YIYfUMX WXe ³fWXea
·fe Aa¦fiªZ f AüSX Uf¸f´fa±fe Bd°fWXfÀfIYfSXûa õfSXf d»fJZ dUVfZ¿fÄf, Bd°fWXfÀfIYfSX AüSX ´fbSXf°fؽf½fZØff IZY øY´f ¸fZa ´fZVf NXeIY IYSX³fZ IYf Af²ffSX ¶f³ff¹ff ªffEÜ ´fSX´a fSXfAûa IYû ·fe A³ffUV¹fIY øY´f ÀfZ ÀU°faÂf ¸ff³f°fZ AûSX ÀfZ AfBÊ WX̀Ü CX³fIZY A³fbÀffSX Af³fb·fcd°fIY Äff³f IZY ¶f³fZ¦fe, ¶fd»IY BÀfIYe CX¸¸feQ ·fe J°¸f IYSX ÀfIY°fe WX̀Ü