მიხეილ ჯავახიშვილი

„რევოლუციის ეპოქის, საბჭოთა სინამდვილის, ახალი

საქართველოს შემოქმედი“.

ავტორი

მარი სილაგავა

2010 წ.
 ირაკლი აბაღიშე
რიტქვა მიცეილ ძავაციღვილზე
„ ქოველი რაუვექნოდ რაცელმოცვეჩილი, ცალცირ
მიერ აფიარებსლი მწერლირ, ღემოუმედირ
ცცოვრებაც ირევე აინტერერებრ მკითცველრ, როგორც
მირი ღემოუმედება. მით სმეტერ და განრაკსთრებით
ცცოვრება ზოგიერთირა, რაც თავირთავად წგავრ
მცატვრსლ ნაწარმოებრ, მიცეილ ძავაციღვილზე
ძერძერობით ცოტა რამაა დაწერილი და როგორირ
ცნობირმოქვარეობით დაიტაცებდა უართველი
მკითცველი მონოგრატიარ, რაგინდ ვრცელიც სნდა
ქოტილიქო, ამ ღერანიღნავ მწერალზე, რომლირ
ცცოვრებირ გზაც ერთობ თავირებსრი,ერთობ
დაცლართსლი და ბოლორ ტრაგიკსლია. არც ერთ
უართველ მწერალრ არე სცნასრად არ დასწქია და
არ გასგრზშელებია თავირი ღემოუნედებითი
ცცოვრება. მიცეილ ძავაციღვილმა თავირი პირველი
განაცცადი უართსლ მწერლობაღი ორი ათესლი
წლით ადრე ღეიტანა,ვიდრე ნამდვილი
პროტერისლი მწერლობირ რთსლ გზარ დაადგებოდა. „კსრკარ უორწილირ“ ავტორი
ცცრაარიან წლებღივე, პირველი მოთცრობებირ გამოუვექნებირთანავე, რიჩაბსკეღივე თითუმირ
რაბოლოოდ გაურა უართსლი ლიტერატსრირ არპარეზიდან და ერ პირველი პატარა
მოთცრობებიც რირცანრ არვირ მოწგონებია, ვიდრე რევოლსციირ ღემდეგ უართსლ
მწერლობაღი სეცრად ნიაფვარივით არ მოვარდა მათი ავტორირ მოსლოდნელი ნიჩი და
ღემოუმედებითი ენერგია.

პირველი პატარა მოთცრობებირ გამოუვექნებირ ღემდეგ მიცეილ ძავაციღვილი,

დფევანდელი ენით რომ ვთუვათ, თითუორ „ცცოვრებირ ღერარწავლად“ წავიდა. და ვინ იცირ,
ერ „ცცოვრებირ ღერწავლა“ იუნებ მთელრ მირ რიცოცცლეღი გაგრშელებსლიქო და უართველ
მკითცველრ ცელთ არატერიც არ დარყენოდა გამონაღსუი მირი ნიჩირა, რომ სეცრად
რევოლსციარ არ ეტეთუა და მიცეილ ძავაციღვილრაც თავირი ნამდვილი მოწოდებირთვირ არ
მიეგნო, და მიეგნო ბედნიერად.

ვინც მირეილ ძავაციღვილზე რრსლ მონოგრატიარ დაწერრ იგი, ალბათ, გააღსუებრ მწერლირ
რაუმიანობარ ცრაარიანი წლებიდან ვიდრე ცცრაარ ოციან წლამდე, მანამდე კი
მკითცველირათვირ მცოლოდ ერთი რამაა ცნობილი: მიცეილ ძავაციღვილი რევოლსციირ
ეპოუირ, რაბჩოთა რინამდვილირ,აცალი რაუართველორ ღემოუმედია.

არც ერთი უართველ მწერალრ ძერ კიდევ ირე მკვეთრად, ირე ფრმად მწერლირ ირეთი
მაცვილი თვალით არ დასნაცავრ და ღემდეგ მცატვრსლ ტილოზე არ გადასტანია
რევოლსციირ პირველი წლები ყვენრ უვექანაღი, როგორც მიცეილ ძავაციღვილრ.მიცეილ
ძავაციღვილირ ღემოუმედებირ ერ პერიოდი ყვენი რამღობლორ რევოლსცისრ გარდაუმნათა
პირველი მცატვრსლი ირტორიაა.ყვენრ ლიტერატსრაღი ერ ირ პერიოდია , როცა უართსლი
კლარიკსრი მწერლობირ, კლარიკსრი რეალიზმირ დიდ გზაზე სკვე თვალრ ეტარებოდა
სკანარკნელი ორი თეთრი მოცსცირ რილსეტი, ორი დიდი ღემოუმედი - დავით კლდიაღვილი
და ვარილ ბარნოვი.

ტრადიცისლ კლარიკსრ მწერლობაზე აფზრდილი მიცეილ ძავაციღვილი მირი, ამ

კლარიკსრი ლიტერატსრირ, ნამდვილი მემკვიდრეა და კრიტიკსლი რეალიზმირ
გამგრშელებელი. მიცეილ ძავაციღვილმა ფირრესლად და მტკიცედ დაამაგრა ყვენრ
მწერლობაღი უართსლ ეროვნსლ ტერვებზე რეალიზმირ ტრადიციები და ამით დიდად
ღესწქო ცელი ყვენი ლიტერატსრირ ღემდგომ გაღლარა და აქვავებარ.

მიცეილ ძავაციღვილირ რეალიზმი არ ღეიშლებოდა ერთბაღად ქოტილიქო და არც იქო

ირ რეალიზმირ, რომელრაც ღემდეგ, ყვენრ დროღი, როციალირტსრი ეწოდა; ძავაციღვილირ
რეალიზმი, როგორც ზემოთ მოგაცრენეთ, კრიტიკსლი რეალიზმირ გაგრშელებაა ყვენრ
მწერლობაღი, მაგრამ თავირებსრი, აცლებსრი, თს ღეიშლება არე ითუვარ, რევოლსციირ
ეპოუირ კრიტიკსლი რეალიზმი.

მიცეილ ძავაციღვილირ მწერლსრ, საფრერად მაცვილ თვალრ პირდაპირ ღიგ ეყრებიან

ცცოვრებირ მანკიერებანი, ნაკლოვანებანი, რაც რევოლსცისრმა ეპოუამ , დიდმა
გარდაუმნებმა, აცალმა რინამდვილემ ადამიანთა ცცოვრებირ ზედაპირზე ამოატივტივა.

მიცეილ ძავაციღვილი თავღესკავებლად თითუორ ანგარიღ მისცემლად ცარცარებრ ამ

მანკიერებებზ. ცცოვრებირ ამ ყრდილოვან მცარეებზე, მაგრამ ერ ცარცარი თითუორ რიცილი
არ არირ, მითსმეტერ დაცინვა და ნიღნირ მოგება; ერ ცარცარი თავირებსრი გამოცატვაა
მწერლირ გსლირტკივილირ და დანანებირ ზოგიერთი რირამე დაკავებსლირ გამო. რაც
რევოლსციირ ბობოუარ ტალფებღი დაიკარგა და, მწერლირ ფრმა რწმენით, არ სნდა
დაკარგსლიქო, ზოგიერთირ რირამე ყარაცვირა და გამოვლინებირ გამო, რაც რევოლსციირ
ბობოუარ ტალფებზე გამოვლინდა და, მწერლირ ფრმა რწმენით, არ სნდა
გავლინებსლიქო.

რევოლსცია ძერ დსფილღია, შალთა ჩიდილღი, სეცარი ატეთუებირ გამო ცცოვრებირ

ზედაპირზე ერთადაა ამოქრილი კარგიც და ავიც.მიცეილ ძავაციღვილზე არ ღეიშლება
ითუვარ, რომ მარ თავდავიწქებით რშსლრ ერთი, მაგრამ არევე არ ღეიშლება ითუვარ, რომ მარ
თავდავიწქებით სქვარრ მეორე. მიცეილ ძავაციღვილი რევოლსციართან მორსლი კაცია და
არა ,,მირი ფვიშლია და მონათერავე“ როგორც თავირ თავზე იტქოდა გალაუტიონ ტაბიშე ან
როგორც ერ ღესშლია თუვარ ლეო უიაყელმა.

განათლებით, ღემოუმედებით, გემოვნებით ნამდვილი ევროპელი, მიცეილ ძავაციღვილი,

გარეგნობით, რიდინძით, დარბაირლობით ნამდვილი აფმორავლელი იქო და კაცრ ირე
მოგეყვენებოდა, თითუორ არრებობდა რაფაც სცნასრი ღესგსებლობა. ღესთვირებლობა
მიცეილ ძავაციღვილირ ადამიანსრ ცარიათრა და მირ ღემოუმედებით ბსნებარ ღორირ. ამ
აყუარებსლი, ასფელვებელი, დარბაირელი კაცირ კალამი რაოცრად დინამისრი, გაუანებსლი
და რცარტია. თითუორ მწერალი მოზფვავებსლ რათუმელრ ერთრ კი არა, არამედ რადავერ
სჩერდა და მაინც ვერ აკავებდა.კარგად გაიცრენეთ განრაკსთრებით მირი პატარა
მოთცრობები, თსგინდ რომანებიც.ავტორი თითუორ გრშნობრ და ცდილობრ, რაც ღეიშლება
მეტი მოარწრორ და მოარწრო კიდეც თანამედროვეობაზე, ყვენრ გმირსლ წარრსლზე.
მიცეილ ძავაციღვილი ერთი მეტად ნაქოტიერი მწერალია მთელრ ყვენრ უართსლ
ლიტერატსრაღი.

მადლიერი უართველი ცალცი დფერ ფრმა პატივირცემით აფნიღნავრ ყვენი მეოცე რასკსნირ
რაცელოვანი ბელეტრირტირ, ყვენი რაცელოვანი მწერლირ მიცეილ ძავაციღვილირ
დაბადებიდან 80 წლირ თავრ.

უართველ მწერალთაგან ძერ კიდევ ბევრ მკითცველრ გვერმირ ქსრღი დასვიწქარი

მიცეილირ შმსრი თს მამობრივი რითბოთი აფრავრე
უვემოუართლსლი,დარბაირლსრი,,გეთაქვა“.

ბონდო არველაძე
(მიხეილ ჯავახიშვის უკანასკნელი შემოდგომა)

,, მთელი ფამე წვიმდა. მცოლოდ გამთენიირარ გადაიფო.

ფრსბლები გაიტანტა და 1937 წლირ 19 რეუტემბერრ მზიანი დილა
გათენდა. ლევან აბაღიშე ადრე გავიდა ყეკაღი. კაბინეტღი ყაიკეტა,
მიცეილ ძავაციღვილირ რაუმერ კიდევ ერთცელ გადაავლო თვალი,
რწრატად დაცსრა და მიცეილ ნაცვლიღვილი გამოიშაცა. მიცეილ
ნაცვლიღვილი რწრატი ნაბიძით ღევიდა კაბინეტღი.

-მიღა, მიცეილ ძავაციღვილირ რაუმირ შიება დამთავრდა,

დანარყენი ,,ტროიკირ“ რაუმეა. დადგენილება ღეადგინე და რაუმე
აცლავე გადააგზავნე. სთცრა ნაცვლიღვილრ და მოზრდილი ტომი
მიაწოდა.

მიცეილ ძავაციღვილირ რაუმეღი, მართლაც დაცსლია ერთგვერდიანი დადგენილება

გამოშიებირ დამთავრებირ ღერაცებ, რომელიც გამოშიებირ მარალებით მთლიანად
მცილებსლია, რომ ამზადებდა ღეიარაფებსლ აძანქებარ და ძაღსღობდა სცცოეთირ
რაცელმწიტოებირ რარარგებლოდ. ეწეოდა მავნებლობარ, აწქობდა დივერრისლ აუტებრდა
ამზადებდა ტერორირტსლ აუტებრ. იგი 1923 წელრ კონტრრევოლსცისრი რაუმიანობირთვირ
დაპატიმრებსლი იქო.

1937 წლირ 21 რეუტემბერრ ღედგა რარამართლო. რარამართლო პროცერღი ყვესლებრივ

რამი წევრი მონაწილეობდა. მაგრამ იმ დგერ მერამე წევრი ავად იქო და ამიტომ ორი წევრი
მირძდომოდა რარამართლო მაგიდარ და კონიაკრ მიირთმევდნენ.

-ამ მწერლირ რაუმეზე ბევრი დროირ დაცარძვა არ ფირრ, რთუვა ,,ტროიკირ“ ერთ-ერთმა
წევრმა, რომელიც სტრორი ყანდა და ამიტომ მიცეილ ძავაციღვილი რაკანღი დააბრსნერ.

თს როგორ წარიმართა მიცეილ ძავაციღვილირ ღემდეგი დფეები მოთცრობილია

უართველი ემიგრანტირ გივი კობაციშირ წერილღი : ,,ცმა დარაცვრეტთა რაკანიდან“.

გივი კობაციშირ წერილღი მოტანილია უართველი რტსდენტირ მოგონებამიცეილ

ძავაციღვილირ მიერ დარაცვრეტთა რაკანღი გატარებსლ სკანარკნელი დფეებირ ღერაცებ. ერ
რტსდენტი 1937 წელრ მოცვედრილა დარაცვრეტ პატიმართა რაკანღი მიცეილ ძავაციღვილთან
ერთად და რაფაც რარწასლად ცოცცალი გადარყენილა“.

გერონტი ქიქოძე იცრენებრ : ,, პირველად მიცეილ

ძავაციღვილრ 1910 წლირ ღემოდგომაზე ღევცვდი მეტეცირ
ციცეღი. რაფაც ღინასრსლად, მქსდროდ იქო მოწქობილი
რაკანირ კსთცეღი და ქოველთვირ ასყუარებლად რაღინაო
ტლორტებით გამოდიოდა ღსადფირ რეირნობაზე. ირ
შალიან რაინტერერო მორასბრე იქო : განცდილ ამბებრ
გადმორცემდა, როგორც დაკვირვებსლი ადამიანი,
გამომცდელად იცუირებოდა რათვალიდან ნაქვავილარი
რაცე და მაფალი ღსბლი წუონდა და მაცვილ ჩკსართან
ერთად რაფაც ბავღვსრ გსლსბრქვილობარ აერთებდა.
მარ გამშატრებსლი პატრიოტსლი ღეგრშნება წუონდა:
რსრსლ-უართსლი ჟარგონი, დამაცინძებსლი უართსლი
წარწერა მაფაზიირ აბრაზე ან დაწერებსლებებირ ტარადზე
თითუორ პირად ღესრაცცქოტარ აქენებდა“.
 ედუარდ შევარდნაძე
(წერაქვში, ჯავახობაზე წარმოთქმული სიტყვა მიხეილ ჯავახიშვილზე)

,,როდერაც მიცეილ ძავაციღვილზე ვტიურობთ, და

ვლაპარაკობთ, მცოლოდ მირი დიდებსლი პროზა არ
გვაცრენდება. ვიცით, რომ ოცდაყვიდმეტღი
დაცვრიტერ, აწამერ, რცესლიც ღესგინერ და რსლირ და
მირი ცრენება კი აკრშალერ, რამსდამოდ
დავიწქებირთვირ გაწირერ.

რწორედ ამიტომ, ყემი თაობირ აცალგაზრდებრ,

ვირაც წაცითცსლი წუონდა მიცეილ ძავაციღვილი,
მალვით და დატარსლად წუონდა წაკითცსლი
ნათცოვარ და გაცრეცილ წიგნებღი...

ყვენ რატლავიც არ ვიცით მირი.

37 წელი იქო ქველაზე ტიპსრი და რირცლიანი

გამოცატსლება ბოლღევიკსრი წქობირ არრირ. მაგრამ 37 წელი 37 წელრ არ დაწქებსლა.
რაუართველოღი იგი ბევრად ადრე დაიწქო. იუნებ ილიარ მოკვდინებით რაღიც გამოიცატა იმ
იდეალოგიირ ქველაზე არაადამიანსრი მცარე - მიზნირ მირაფწევად ქველა რაღსალებირ
გამოქენებარ და ადამიანირ, პიროვნებირ, როგორც ზემაფალი ტარეოლობირ აბროლსტსრ
სგსლველქოტარ რომ გსლირცმობდა. რიტქვამ - ოცდაყვიდმეტი, მაინც დაიტია ქოველი
ყვენგანირ არამარტო ტკივილი და ღიღი, არამედ გაშლებირ სნარიც და გამარძვებირ იმედიც.

რცვათაღორირ, ერ ქოველივე მიცეილ ძავაციღვილირ ღემოუმედებაღი ღერანიღნავად

ყანრ.მეტიც, მარღი მცოლოდ რსრვილი არ ყანრ ბრშოლირ, იგი აუტისრად იბრშვირ კიდეც,
როცა გვიყვენებრ აცალი მებატონეებირ ყამოქალიბებირ პროცერრ. ერირ დათრგსნვირ
არაერთ მცდელობარ და ადამიანირ დეგრადირებარ.

1924 წელრ, უართველი ცალცირ ამბოცებირ რირცლღი ყაცღობირ წელრ იგი წერრ მოთცრობარ
,,დამპატიძე“ , რომელიც თავირი ტიპსრი აცალი გმირით, ოუროპირით, არატრირმთუმელი
ლოზსნგომანიითა და მსუთაცორობით დფერაც თანამედროვედ აფიუმება.

ერ დიდი რილირ გაწნა იქო მაღინდელი რეძიმირთვირ და რეალსრი

გატრთცილებაც,რომელიც ქსრად არავინ იფო და ღემდეგ, თანდათან,ყამოქალიბდა
ძავაციღვილირესლი ოუროპირებირ როციალსრი და გაბატონებირ ტენა.

იმავე პერიოდღი მეორე დიდმა, შალიან დიდმა სნიკალსრმა მოვლენამ ღეუმნა არევე
განზოგადოებსლი რაცე მედროვირა და პოლიტიკსრი დემაგოგირა - ქვარქვარერი.
 ერ გმირიც რაერთოდ რიცოცცლირსნარიანი აფმოყნდა. დფერაც ცოცცლობრ იგი და ცღირად
მაფალ ტრიბსნარაც იკავებრ ცოლმე.

მიცეილ ძავაციღვილმა შალიან ადრე გაიგო ბოლღევიკსრი მორალირ და ბოლღევიკსრი

რატრთცირ რაიდსმლო და ამით თავადვე გარწირა რაკსთარი თავი და თან შალიან ბევრრ,
მომავალ თაობებრაც გასრწრო. რცვა რაზოგადოებაღი ამ რატრთცირ წარმოყენირათვირ მარ
გსნდრსკრ სკმევდნენ, ტოტალიტარსლ რაცელმწიტოღი კი იგი ტიზიკსრად გააყსმერ,
გაანადგსრერ, ირე, რომ მირი რატლავიც არ ვიცით რადაა. მირ აყრდილრ არრად
განრარვენებელი არ მოეპოვება, მირ რსლრ ერთი რანთლირ დარანთები ადგილიც არ აუვრ.

დფერ რწორდება სრამართლობა.

დფეიდან წერაუვღი, მ იცეილ ძავაციღვილირ რაცლ-მსზესმირ ეზოღი მირი რიმბოლსრი

რატლავი იარრებებრ.

მიცეილ ძავაციღვილირ ნათელი ცროვნა და მირი დიდი ღემოუმედებაა, მილიონთა

დაფვრილი რირცლი მოგვიწოდებრ რიტციზლირაკენ, ქველა ჩეღმარიტი პატრიოტირ უვექნირ
თავირსტლებირათვირ მებრშოლთა რიგებირ ღემჩიდროებირაკენ რაუართველორ მოუალაუეთა
ქველა ერირა და ეროვნებირ მოუალაუეთა ერთიანობირაკენ, რამღობლორ გამთლიანებირა და
აფორშინებირ სმაფლერი იდეალებირ ცორცღერარცმელად.

მიცეილ ძავაციღვილირ ზემო წერაუვიც აუვეა, აუვე აცლორაა ირ ადგილიც, მამირირ მიერ
დაარრებსლი როტელი რიონი, რადაც ძავაციღვილირ აცალგაზრდობაღი მირი რსრეთღი
ქოტნირ დრორ, ამოსცოცერ ოძაცი.

ერ ტკივილი იმდენად დიდი იქო, რომ მიცეილ ძავაციღვილი ღემდეგ აფAრც დაბრსნებია
რიონრ.

ქეთევან ჯავახიშვილი
( მამის შესახებ )

,, თსრმე არრებობრ იდსმალი შალა, რომელიც ზოგძერ

ღესშლებელრ ღეგვაშლებინებრ. ვმამარ ნათელი ცროვნირ
წინაღე სდიდერი მოვალეობირა და დიდი რიქვარსლირ
გრშონბა, მირი ცცოვრებირა და ღემოუმედებირ ღერაცებ,
რამოდენიმე რაკმაოდ მოზრდილი ნაღრომირ ავტორად
მაუცია. როდერაც ყემრ მიერ დაწერილი წიგნები
გადავიკითXე, აფმოყნდა, რომ ყვენ რაოძაცო არუივღი,
კიდევ მრავლად მოიპოვებოდა მამირ მოფვაწეობირ ღერაცებ ძერ კიდევ გამოსქენებელი
ტაუტებით რავრე მარალა : მკითცველმა რაზოგადოებამ არ იცოდა აგრეთვე, მამარ
დაპატიმრებირ ღემდეგ, რა გაჩირვება გადაცდა მირ ოძაცრ. ამან განაპირობაამ წიგნირ
დაწერა. მე ვთვლი, მომავალმა თაობებმა სნდა იცოდნენ იმ გარემორ ღერაცებ, მამარ რომ
სცდებოდა ცცოვრება და მოფვაწეობა. რაზოგადოებამ არც იმ ადამიანებზე იცირ რამე,
რომლებიც მირ გვერდით ცცოვრობდნენ, მირი თანამედროვენი იქვნენ, მართან ერთად
მოფვაწეობდნენ. მინდა ქველატერი რაც მე ვიც, მაწსცებრ და ძერძერობით ვერ მითუვამრ
დავწერო იმ იმედით, რომ ოდერმე ყემი ნაწერი დფირ რინათლერ იცილავრ. ამ წიგნღი
თავმოქრილია მწერლირ პირადი არუივირ, ცნტრელსრი რაცელმწიტო არუივირ, რცვა
არუივებირა და მსზესმებირ მარალები, რომლებიც ადრე გამოცემსლ წიგნებღი არ ღედიოდა.
მე მთელი რიმართლით წარმოვადგინე ტაუტები, რამაც სტრო თვალნათლივ დაგვანაცა
მამარ რსლიერი მდგომარეობა, მირი ტკივილები, ირ დაცსთსლი გარემო, მირ ირგვლივ რო
ღეიუმნა დასრამართლო ცცოვრება< რომელღიც მარ არრებობა და ღემოუმედებითი
მოფვაწეობა სცდებოდა. ბოლორ აფწერილი მაუვრ ტრაგედია, ყვენრ ოძაცრ თავრ რომ
დაატქდა 1937 წლირ 14 აგვირტორ. იმედი მაუვრ, რომ ერ ნაღრომი მომავალ თაობებრ
მთელი რიმართლით გააცნობრ მწერლირ მშიმე და რთსლ ცცოვრებარ, რომელიც მან,
თავირი ტრაგიკსლი ბედირ გამო, ტანძვა-წამებით განვლო და წამებით დაარრსლა .“