Avrupa Komisyonu

Enerji ve Transport Genel Direktörlüğü

Kontrat No.: NNE5/2002/86

SOL-MED II
Başarılı Yunanistan Modelini takiben Avrupa Güneş Isıl teknolojilerinin
Akdeniz Ülkelerinde Yaygınlaştırılması. BÖLÜM B: Đtalya, Fransa, Romanya,
Bulgaristan ve Türkiye

DOMESTİK SICAK SU ÜRETEN GÜNE SİSTEMLERİNİN

ÜRETİMİNDE KULLANILAN MALZEMELER
VE
GÜVENİLİRLİKLERİ KONUSUNDA ÇEİTLİ GÖRÜLER

Üreticiler, Tasarımcılar ve Karar Verici Otoriteler Đçin Hazırlanan

Özet Bilgi

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 1

 Đçindekiler

ÖSÖZ ..................................................................................................................3
BAŞLARKE ......................................................................................................4
1. GĐRĐŞ........................................................................................................4
2. GÜEŞ KOLLEKTÖRÜ .......................................................................5
2.1. Yutucu Plaka............................................................................................5
2.2. Yutucu Plaka Kaplamaları.....................................................................5
2.3. Kollektör Saydam Örtüsü......................................................................6
2.4. Kollektör Yalıtımı....................................................................................7
2.5. Kollektör Kasası ......................................................................................7
2.6. Kollektör Su Sızdırmazlığı Sağlayan Malzemeler................................8
2.7. Kollektör Yeterlik/Dayanıklılık Deneyleri............................................8
3. SICAK SU DEPOLAMA TAKLARI.................................................9
3.1. Emaye Kaplı Sıcak Su Tankları...........................................................10
3.2. Galvanizlenmiş Sıcak Su Depolama Tankları ....................................11
3.3. Reçine Kökenli Uygun Astar Malzemesi Đle Sıcak Kaplama ............11
3.4. Termoplastik Kaplama Malzemeleri...................................................12
3.5. Çimento Kaplama Kullanımı ...............................................................12
3.6. Korozyona Dayanıklı Malzemeden Yapılmış Đç Tank Kullanımı ....12
3.7. Paslanmaz Çelik Sıcak Su Depolama Tankları ..................................13
4. DSÜG SĐSTEMLERĐDE KULLAILA DEPOLAMA
TAKLARI ĐÇĐ EŞAJÖRLER..................................................................13
5. SICAK SU DEPOLAMA TAKLARII ĐZOLASYOU............14
6. YEDEK ELEKTRĐKLĐ ISITICI .........................................................14
7. DOMESTĐK SICAK SU ÜRETE GÜEŞ SĐSTEMLERĐ ............14
7.1. Isı Transfer Akışkanları Ve Genleşme Tankları .......................................15
7.2. Montaj Destek Sistemleri......................................................................15
7.3. Bağlantı Boruları ...................................................................................16
7.4. Donmaya Karşı Korunma ....................................................................16
8. GÜVELĐK KOŞULLARI ..................................................................16
9. YARARLAILA KAYAKLAR.....................................................17

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 2

ÖSÖZ

Bu raporun içeriği özellikle sıcak su üretimini amaçlayan Üretici Firmalara, Perakende satış
yapan firmalara, Tasarımcılara, vb kuruluşlara yöneliktir. Ayrıca bölgesel ve yerel
yöneticilere de yardımcı olacağı ümit edilmektedir.

Ticari olarak pazarlanmakta olan domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinin imalatında
kullanılan malzemeler incelenmekte ve özet bilgi sunulmaktadır. Rapor yüksek güneş enerjisi
potansiyeli olan Akdeniz bölgesi hedef bölge seçilerek hazırlanmıştır. Spesifik malzeme
seçimlerinin yapılma nedenleri (mühendislik, yatırım düzeyi, yerel şartlar, vs)
açıklanmaktadır.

Camlı güneş kollektörlerinden başlayarak domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinin tüm
komponentleri ele alınmaktadır. Domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinin depolama
tanklarında su sıcaklıkları (80°C - 95°C) elektrikli veya diğer boylerlere göre daha yüksek
olduğundan (55°C - 60°C ), tank malzemeleri de bu raporda yer almaktadır.

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 3

 DOMESTİK SICAK SU ÜRETEN GÜNE SİSTEMLERİNİN
ÜRETİMİNDE KULLANILAN MALZEMELER VE
GÜVENİLİRLİKLERİ KONUSUNDA ÇEİTLİ GÖRÜLER

BAŞLARKE

Ticari olarak pazarlanmakta olan domestik sıcak su üreten güneş (DSÜG) sistemlerinin güneş
kollektörlerinden ve sıcak su depolama tankları dahil imalatında kullanılan malzemeler
incelenmekte ve özet bilgi sunulmaktadır. Ayrıca, malzemelerin güvenilirliği ve seçim
nedenleri (mühendislik, yatırım düzeyi, yerel şartlar, vs) uygun şekilde açıklanmaktadır.

Güneş kollektörlerinin tasarımı ve malzemeleri konusunda 1980 lerden beri yapılmış çok
sayıda yayın bulunmaktadır. DSÜG sistemlerinin depolama tankları ile ilgili uygun materyal
de standart mühendislik kriterleri ve uygulamaları göz önünde tutularak incelenmektedir.

1. GĐRĐŞ

Akdeniz ülkelerinin sahip oldukları iklim koşulları DSÜG sistemlerinden doğrudan sıcak su
kullanımına (elektrikli yedek ısıtıcı yalnızca gerekli olduğunda çalıştırılmaktadır) imkan
sağlamaktadır. Yunanistan, Đsrail, Türkiye ve Kıbrıs ta çok sayıda DSÜG sistemi kurulmuş
olup halen çalışmaktadır. Bu arada Avrupa da (örneğin, Almanya ve Avusturya) oldukça
kuvvetli bir güneş pazarı mevcuttur.

DSÜG sistemi kapalı devre(dolaylı) ve açık devre(doğrudan) tipi olabilmektedir(diğer bir

deyişle sıcak su depolama tankının içinde eşanjör olup olmaması). Đşletme metotları
termosifon prensibi ile(açık devre) veya uygun bir kontrol sistemiyle entegre çalışan bir
pompa(kapalı devre) yardımıyla olarak ifade edilebilir.

Ticari olarak pazarlanmakta olan domestik sıcak su üreten güneş (DSÜG) sistemlerinin güneş
kollektörlerinden ve sıcak su depolama tankları dahil imalatında kullanılan malzemeler
incelenmekte ve özet bilgi sunulmaktadır. Rapor yüksek güneş enerjisi potansiyeli olan ve
genellikle basit termosifon tipi sistemlerin kullanıldığı Akdeniz bölgesi hedef bölge seçilerek
hazırlanmıştır. Spesifik malzeme seçimlerinin yapılma nedenleri (mühendislik, yatırım
düzeyi, yerel şartlar, vs) açıklanmaktadır.

Güneş kollektörlerinin(özellikle camlı) tasarımı ve malzemeleri konusunda 1980 lerden beri

yapılmış çok sayıda yayın bulunmaktadır (örnek olarak [1]-[3] nolu kaynaklara bakınız).
DSÜG lerin depolama tankları ile ilgili uygun materyal de standart mühendislik kriterleri ve
uygulamaları göz önünde tutularak incelenmektedir.

Camlı güneş kollektörlerinden başlayarak domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinin tüm
komponentleri ele alınmaktadır. Domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinin depolama
tanklarında su sıcaklıkları (80°C - 95°C) elektrikli veya diğer boylerlere göre daha yüksek
olduğundan (55°C - 60°C ), tank malzemeleri de bu raporda yer almaktadır.

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 4

 2. GÜEŞ KOLLEKTÖRÜ

Camlı, düz ve sıvılı güneş kollektörleri domestik su ısıtıcılarında yaygın olarak

kullanılmaktadır. Düzlem toplayıcıların tasarımı ve kullanılan malzemeler ile ilgili bilgi çok
sayıda yayından bulunabilir ([1]-[3] nolu kaynaklara bakınız). Kollektörü oluşturan ana
komponentler (yutucu plaka, plaka kaplamaları, akışkan geçiş yolları, saydam örtü, izolasyon,
kasa ve sızdırmazlık elemanları) aşağıda ayrıntılı olarak ele alınmaktadır.

2.1. Yutucu Plaka

Yutucu plakalar çeşitli malzemelerden yapılabilir. Bakır borular akışkan geçiş yolu olarak en
yaygın kullanıma sahip olup, çelik ve paslanmaz çelik borular da kullanılmaktadır. Borular bakır,
alüminyum veya çelikten(yumuşak veya paslanmaz) yapılmış yutucu plakayla çok iyi şekilde
birleştirilmelidir.

Genellikle, yutucu plakanın akışkan geçiş yolları yutucu plakaya (kanat) çok iyi birleştirilmiş
borulardan oluşur. Borular kolayca elde edilebilir ve mekanik beceresi olan hemen herkes bu tür
yutucu plakayı imal edebilir. Böyle bir yutucu plaka şehir su şebekesi basıncına dayanıklıdır.
Ayrıca borular ile levha arasındaki birleştirme yüksek sıcaklığa ve ısıl köprü oluşumuna karşı
dirençli olmalıdır.

• En yaygın kanat boru aranjmanı uygun kaynakla(bakır kaynağı, ultrasonik kaynak, diğer)
birleştirilmiş bakır kanat ve bakır borudur.
• Diğer yaygın aranjman ise şekillendirilmiş levha ve bu levhaya kenetlenen borudan
oluşmaktadır. Ancak yüksek verim için çok “sıkı” bir kenetleme yapılmalıdır. Soğuk çekilmiş
alüminyum profilinin içine sokulan daha sonra genleştirilen bakır boru çok özel bir tasarımı
temsil etmektedir.
• 1980 ler de yaygın olarak kullanılan kombinasyon ise galvaniz boru ve yumuşak çelik
yutucu plaka idi.

Çelik sandviç tipi yutucu plakalar hala kullanılmaktadır. Bu plakalar akış kanalları oluşturmak
için çelik levhanı presle şekillendirilerek yapılmaktadır. Çelik plakaların kalınlıkları yumuşak
çelik için 0.8 mm-1.0 mm ve paslanmaz çelik içinde 0.5 mm-0.7 mm dolaylarındadır. Đmalat
prosesinin diğer adımlarını ise kaynak, sızdırmazlık deneyi ve boya işlemleridir. Bu proses yıllardır
kullanılmakta ola ısıtmada kullanılan radyatör imalatı ile aynı prosestir. Bu yöntemin karlılığı ancak
orta boyda imalat rakamları için geçerlidir. Yutucu plakanın ısıl verimi oldukça iyidir. Bakır ve
diğer malzemelerden yapılan yutucu plakalarla karşılaştırıldıklarında daha ağır oldukları ve ısıl
kütlesinin yüksek olduğu söylenebilir.

Yumuşak çelik kullanılması durumunda korozyon önleyici kimyasal kullanımı gerekecektir.

Ancak, iyi mühendislik uygulamalarında bu tür yutucu plakaların oldukça güvenilir ürünler olduğu
vurgulanmalıdır.

2.2. Yutucu Plaka Kaplamaları

Mat siyah boyalar, ucuz olmaları ve kolaylıkla uygulanabildikleri için, uzun yıllardan beri
kollektörler yutucu plaka tabakası olarak kullanılmaktadır. Yutucu plakanın boyayı iyi tutması
için basit bir ön işleme tabi tutulması gerekmektedir. Yutucu plakaya iyi olarak uygulanmış
olan siyah boyalar yüksek sıcaklıklara ve kasalardaki deformasyon veya saydam örtünün su

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 5

sızdırmazlığının bozulmasından kaynaklanan ağır yoğuşmalara bozulmadan
dayanabilmektedir.

Siyah kaplamalar kızıl ötesinde yüksek düzeyde radyasyon neşrederler ve yüksek sıcaklıklarda
özellikle saydam örtü kanalıyla önemli düzeyde ısıl enerji kaybederler.

Kollektörlerin ısı kayıpları yüksek yutma ve düşük neşretme katsayılarına sahip olan seçici
(selektif) kaplamalarla önemli düzeyde düşürülebilir. Đyi bir seçici yüzeyin yutma katsayısı 0.95
in üzerinde gerçekleşirken, ortalama neşretme katsayısı da 0.1 dolaylarında olacaktır.

Seçici kaplamalı kollektörler artan işletme sıcaklığı nedeniyle daha yüksek verimle çalışırlar veya
düşük güneş ışınımı olan yörelerde kullanılmasına olanak sağlarlar. Uygulamanın şartları seçici
kaplamalı güneş kollektörlerine ihtiyaç duyulup duyulmayacağını belirleyecektir.

Özel firmalar seçici kaplamalı bakır rulolar halinde üretmekte, bilahare kollektör firmaları ruloları
ihtiyaçlarına göre istenilen genişlikte kesmektedirler. Yutucu plaka üretimi aşamasında kanatları
borulara kaynak veya başka bir yöntemle birleştirilmesi gerekmektedir. Seçici tabakaların yüksek
sıcaklıklara dayanıklılık, uzun ömür, radyasyon özelliklerinin uzun dönem boyunca sabit kalması
gibi konularda güvenilirliği ve garanti edilmesi çok önemlidir.

Ticari olarak pazarlanmakta olan diğer bir ürün ise seçici tabaka kaplı alüminyum kanat ve
kanatla birleştirilmiş bakır boru kombinasyonudur. Bu ürün genellikle sabit bir genişlikte ve
rulolar halinde pazarlanmaktadır. Güneş kollektörü üreticileri bu ürünü ihtiyaçlarına göre kesmek
ve daha sonra boruları basınçlı hava yardımıyla şişirmek zorundadır.

Ayrıca pazarda seçici tabakamsı boyalar da bulunmaktadır. Bunların neşretme katsayıları normal
siyah boyalara göre daha düşüktür. Bu şekilde makul fiyatlarda oldukça yüksek verimde kollektör
elde etmek mümkündür.

Yalnız yutucu plaka (siyah boyalı veya seçici kaplamalı) üretiminde uzmanlaşmış firmalar
bulunmaktadır. Bu firmalar isteyen üreticilere yutucu plaka vermektedir.

2.3. Kollektör Saydam Örtüsü

Đstenilen özelliklerinin büyük bir bölümüne sahip olan normal cam, en yaygın olarak kullanılan
saydam örtü malzemesidir. Hemen her yerde bulunmaktadır, makul fiyatlardadır; ancak ağırdır ve
kırılgandır. Cam alanı olarak yaklaşık 2 m2 ve 3 mm ila 4 mm kalınlık standart kullanım olarak
kabul edilmektedir. Camın içinde bulunan demir oksit camın yeşil gözükmesine neden olur ve
güneş geçirgenliğini düşürür.

Bir çok kollektörde mekanik dayanıklılığı, güvenli olması ve daha yüksek kollektör verimi
sağlaması nedeniyle temperli cam (düşük demirli) cam kullanılmaya başlanmıştır. Normal cama
göre güneş geçirgenliği daha yüksektir, nadiren kırılır ve kırıldığında da otomobil camları gibi
zararsız çok küçük parçalara bölünmektedir.

Buna karşın, temperli cam normal cama göre daha pahalıdır. Daha sonra kesilemediği için tam
ebatlarda ısmarlanmak zorundadır. Bunun için güneş kollektörü üreticilerinin temperli cam
üreticisi bulmaları, stok maliyetlerinin pahalı olması nedeniyle oldukça doğru satış tahmini
yapmaları ve buna bağlı olarak firmanın teslim sürelerini öğrenmeleri gerekmektedir.

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 6

Đster normal ister temperli cam olsun, kollektör kasasına montaj yapılırken camın ısıl genleşmesi
göz önünde tutulmalıdır. Bu nedenle, camın tüm kenarlarında yeterli boşluk bırakılarak metal kasa
içindeki camın ısıl genleşmesinden kaynaklanabilecek tüm sorunlar giderilmiş olur. Ayrıca su
sızdırmazlığı malzemesinin kasayla uyumu da düşünülmelidir.

Ültraviyole ışınlarla ve yüksek sıcaklıkta bozulmaya dayanaklı plastik kökenli saydam örtüler
bulunmaktadır. Ayrıca konveks geometride ön gerilimsiz sert plastik örtüler kullanılmaktadır.
Bazı kollektörlerde ikinci örtü olarak ince plastik film ihtiva etmektedir. Ayrıca çift katlı plastik
örtü tasarımları da bulunmaktadır.

2.4. Kollektör Yalıtımı

Kollektörün yan yüzeyleri ve arka tarafından oluşan ısı kayıpları izolasyon kullanılarak
azaltılabilir. Đzolasyon malzemesi mat siyah boyalı yutucu plakalarda 150°C ye, seçici
tabakalı yutucu plakalarda 200°C ye kadar yükselen maksimum kollektör sıcaklığına karşı
dirençli olmalıdır. Bu sıcaklık düzeyinde izolasyon malzemesi küçülmemeli, saydam örtü
üzerinde yoğuşarak güneş geçirgenliğini düşürebilecek gaz üretmemelidir.

Đzolasyon maliyetini düşürmek amacıyla yutucu plaka ile temas halinde olan veya yakın
bölgelerde ince bir tabaka sıcağa dayanıklı izolasyon malzemesi (taş yünü gibi) kullanılmalıdır.
Geriye kalan izolasyon kalınlığı ise daha ucuz ve daha düşük sıcaklıklara dayanıklı izolasyon
malzemesi ile doldurulmalıdır. Kollektörlerin içine su girmesi riskinden dolayı izolasyon
malzemesinin suya karşı dirençli olmasına ve nemin varlığında ısıl iletkenlik özelliklerini
korumasına ve genelde dayanıklı olmasına önem verilmelidir.

Bu maçla poliüretan kollektörlerde kullanılmaktadır; ancak sıcak su depolama tanklarında kullanımı

pek yaygın değildir. Genellikle kullanılan poliüretan kollektöre ek bir tokluk sağlar (30-35 mm
kalınlık). Bu durumda poliüretanın genleşmesine dayanarak istenilen şekli almasını sağlayacak pahalı
kalıplara ihtiyaç duyulur. Đzolasyonun üstüne konulan alüminyum folyo (imalat için zaten gereklidir) ile
yutucu plakanın arkasında bir hava aralığı oluşturulduğu takdirde, izolasyon malzemesi yüksek
sıcaklıklardan korunmuş olur. Genleşme katsayısı yumuşak çeliğinkine göre kat kat fazla olan
poliüretanın genleşmesi göz önünde tutulmak zorundadır (kasanın uzun kenarı uygun
kenetlerle tutturulmak zorundadır).

Poliüretan bir tarafı yansıtma folyolu olan çeşitli genişlikte ve kalınlıkta levhalar halinde
pazarlanmaktadır.

Diğer bir yaygın olarak kullanılan izolasyon malzemesi cam yünüdür. Ek bir yatırım
gerektirmediğinde çok küçük üretim kapasitelerinde tercih edilmektedir. Đzolasyon özellikleri
su ve nem varlığında bozulduğundan, havalandırılması sağlanmalı, desteklenmeli, drenaj ve
havalandırma deliklerini tıkaması önlenmelidir. Taş yünü de yüksek sıcaklıklara dayanıklı
olması nedeniyle cam yününe alternatif olarak kullanılmaktadır; ancak daha pahalıdır.

2.5. Kollektör Kasası

Kasa kollektöre yapısal dayanıklılık ve tokluk sağlar (bazı kollektörlerde poliüretanda katkıda
bulunur). Aynı zamanda saydam örtüyü, yutucu plakayı ve izolasyonu bir arada tutar.

En yaygın tasarımda kasa kenarları çekilmiş alüminyum profilde yapılmaktadır. Arka panel
ise genellikle alüminyum levha veya 0.5-1.0 mm kalınlığında galvaniz saç olabilmektedir..

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 7

Çok yaygın olmamakla birlikte, diğer bir yaklaşım ise tüm kasayı vakumla şekillendirilmiş ABS
(akrolonitril-butadiene-styrene) den oluşturmaktır. ABS özel bir işlemden geçirilmek suretiyle
iklim koşullarına karşı makul bir dayanıklılık elde edilmektedir.

Kasanın komponentler arasında ısınmadan dolayı meydana gelebilecek diferansiyel ısıl

genleşmeleri karşılayabilecek tarzda tasarlanması gerekir. Bağlantıların farklı malzemelerin
temasından korozyon oluşmasını engelleyecek şekilde dikkatle seçilmesi gerekir.

Yutucu plaka ile kasa arasında ısıl köprü oluşması engellenmelidir.

Kasa tasarımını, kasanın çalışma şartlarında deformasyona uğramasını engelliyecek şekilde

yapılmasına önem verilmelidir( kasanın uzun kenarları uygun bağlantılarla tutturulmalıdır).

Kasa ile saydam örtü arasında su sızmasını engelleyecek önlemler kollektörün güvenli çalışması
için büyük önem taşır. Yaşlandıkça, kollektörlere su sızma riski arttığından, kasanın drenaj
delikleri ve hatta uygun havalandırma olanakları olacak şekilde tasarlanması tercih
edilmektedir. Doğal olarak aynı anda bu deliklerden içeriye haşere girmesini engelleyecek
tedbirler de alınmalıdır.

2.6. Kollektör Su Sızdırmazlığı Sağlayan Malzemeler

Kollektörün uzun ömürlü olması kasa etrafında ve akışkan giriş ve çıkış bağlantılarında
yapılacak su izolasyonun tasarımına ve kalitesine bağlıdır.

Kullanılan malzemeler kollektör sıcaklıklarına ve iklim koşullarına dayanıklı olmalıdırlar.

Kollektör ömrü boyunca malzemenin hem su sızdırmazlığını sağlamak hem de kollektör
komponentlerinin ısıl genleşmelerine izin vermek için esnekliğini koruması gerekir. Aynı şekilde
uygulandıkları yerde kalmalıdırlar. Önceden form verilmiş contalar ayrı bir alüminyum profil
yardımıyla yerlerinde sabit tutulmalıdır. Böylece güneş ışınımından ve kuşların saldırısından da
korunmuş olurlar.

Kollektörlerde yaygın olarak kullanılan bir malzeme türü EPDM (Etilen Propilen, Diene
Monomer) dir. Oldukça pahalı olmasına karşın sıcaklığa ve iklim koşullarına karşı oldukça iyi
dayanıklıdır. Atmosferik yaşlanmaya dayanıklı olan ve çeşitli sıcaklık düzeylerine maruz
kaldığında bile bozulmayan silikon yapıştırıcılarda kullanılmaktadır.

2.7. Kollektör Yeterlik/Dayanıklılık Deneyleri

Kaynak [11] ve [12] de yer alan standartlarda konuyla ilgili bir seri deney tanımlanmaktadır.
Bunlardan "Yağmur Sızma" deneyi ve "Güneşe Dayanıklılık (Exposure) deneyi en
önemlileridir. Üreticinin komplike ve özel ekipmana gerek duyulmadan bu testlerin çoğunu
kendi olanakları ile yapabilir ve kollektörleri hakkında faydalı bilgiler elde edebilir.

Bu deneyin amacı kollektörlerin yağmur sularının sızmasına karşı ne denli dirençli

olduğunun belirlenmesidir. Đyi tasarlanmış kollektörlerin serbest yada etkili yağan yağmurun
kollektör içine sızmasını engellemesi gerekir. Kollektörlerde bulunabilecek havalandırma ve
drenaj deliklerinin de etkili yağmur girişini engelleyecek tarzda konulması gerekir.

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 8

Yağmur sızma deneyinde kollektör boş ve akışkan giriş ve çıkış bağlantıları kapatılmış
olarak tartılır ve deney standına 30 - 45o eğimde monte edilir. Kollektör bütün yanlarından 4
saat boyunca suyla yağmurlanır. Deneyden sonra güneş altına bırakılan kollektörün örtüsünde
meydana gelebilecek bir yoğuşma yağmur sızmasının olduğunu gösterecektir. Su sızması
varsa suyun nereden girdiği araştırılarak bulunmalıdır.

Güneşe dayanıklılık(maruz bırakılma) deneyinin amacı normal koşullarda uzun süre alacak
olan kollektörün doğal yaşlanma sürecindeki etkileyen faktörlerin neler olduğunun basit ve
ucuz olarak belirlenmesidir. Kollektör dış ortamda içinde akışkan olmadan monte
edilir.Kollektörün içindeki havanın genleşmesine yardımcı olacak olan bir boru dışında diğer
tüm akışkan boruları doğal konveksiyonla soğumayı engellemek amacıyla kapatılır. Kollektör
bu şekilde en az otuz gün (bir birini takip eden otuz gün olması zorunlu değildir) güneş
altında bırakılır. Deneyin kollektörün saydam tabakası, yutucu plaka, izolasyon bozulma
veya hasar bakımından incelenir.

3. SICAK SU DEPOLAMA TAKLARI

Güneş uygulamaları ve konvansiyonel elektrik veya diğer metotlarla ısıtılan tanklar basınç gerekleri göz
önünde tutularak tasarlanır. Diğer önemli bir dizayn parametresi de korozyona dayanıklılıktır.
Basit termosifon tipi güneşli sıcak su sistemlerinde kullanılan tankların hacimleri 120 ila 200 1itre
arasındadır.

Et kalınlığı 2-3 mm iken 6 bar veya daha yüksek düzeydeki basınca dayanıklı olan yumuşak
çelik, sıcak su tanklarının yapımında en yaygın olarak kullanılan malzemedir. Su tarafında
korozyonun engellenmesi için tankın içinin

• emaye kaplama;
• galvanizleme;
• reçine kökenli uygun astar malzemesi ile sıcak kaplama;
• termoplastik kaplama malzemeleri ile kaplama;
• çimento kaplama;

işlemine tabi tutulması veya ince bakır levha, polimer veya diğer korozyona dayanıklı malzemelerden
imal edilmiş ikinci bir iç tank kullanımı kullanılmaktadır.

Emaye kaplamalar genellikle iki kat olarak uygulanmaktadır: Alt kaplama çeliğe yapışma
işlemini yerine getirirken üst tabaka sıcak suyun korozif etkisini kontrol altına almaktadır.
Tank yapında kullanılan diğer malzemeler ise paslanmaz çelik ve bakırdır. Ancak, bakır
kullanımı yüksek maliyetlerden dolayı giderek azalmaktadır.

Burada sıcak su depolama tanklarında su sıcaklıklarının yaz aylarında sistem sürekli olarak
kullanılıyorsa 70°C-80°C kullanılmadığı zamanda (hafta sonları veya tatil zamanlarında) 100°C
düzeyine kolaylıkla çıkabileceği hususu unutulmamalıdır.

Domestik sıcak su üreten güneş sisteminin sıcak su depolama tanklarındaki sıcak su

sıcaklıkları konvansiyonel su ısıtıcılarına göre daha yüksektir. Örneğin, elektrikli su
ısıtıcılarında maksimum sıcaklık düzeyi bir termostatla kontrol edilir ve genellikle 60°C ye
ayarlıdır..

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 9

Domestik sıcak su üreten güneş sistemindeki bu sıcaklık düzeyleri sıcak su tanklarını
korozyona karşı daha dikkatli tasarlanmalarını gerektirmektedir.

Tank imalatı ve su tarafında korozyonu önleyici önlemler hakkında geliştirilmiş standartlar

bulunmaktadır. Örneğin [4]-[9] kaynaklar ilgili Alman standartlarını vermektedir. Tankın son
tasarımında korozyona dayanıklılık en önemli husus olarak kabul edilmektedir.

Tank imalatında günümüzün üretim teknolojilerinin fizyolojik uygunluk kriterlerine uyan

korozyon önleyici kaplamaların kullanılması zorunludur.

Tank tasarımında diğer önemli bir hususta soğuk su giriş ve sıcak su çıkış boru bağlantılarıdır.
Bu bağlantılara hem korozyon önleyici tabaka uygulanması teknolojisine uygun olmalı hem
de tank içinde istenen sıcaklık katmanlaşmasını bozmamalıdırlar. Kaynak [13] ve [14] verilen
standartlarda tanktan sıcak su çekişi sırasında oluşun karışım şartlarına yönelik özel deney
prosedürleri bulunmaktadır. Bu deneyler üretici firmalar tarafından da kolayca yapılabilir.

Çeşitli ülkelerde tank yapımı üzerinde uzmanlaşmış üretici firmalar bulunmaktadır. Genellikle
kollektör veya sistem üreticisi firma satın aldığı tankın izolasyonunu yapmakta, dış kılıfı
koymakta ve kendi sistemine adapte etmektedir.

3.1. Emaye Kaplı Sıcak Su Tankları

Emaye kaplanmış çelik korozyona karşı önemli bir koruma sağlar. Sıcak su tankları için ilk olarak
A.B.D. de kullanılmıştır. Su sıcaklığının 60°C nin üzerine çıkmasıyla bu konuda çalışmalar biraz
geç olsa da Avrupa’da da başlamıştır. O tarihe kadar galvaniz çelik, bakır veya paslanmaz çelik
tanklar kullanılmaktaydı. Burada özellikle çelik uygulamalarında 65°C nin üzerine çıkılmasıyla
çinko tabakasının korozyona karşı koruma etkisinin hızla düştüğüdür.

Avrupa emaye prosesi önceden yapısal dizi değişiklik yapılmış ve kaplamaya hazırlanmış olan boş
tanklar üzerinde tek tek uygulanmaktadır. Hazırlık aşamasında emaye kaplama uygulanacak iç
yüzeyin mümkün olduğunca düzgün ve pürüzsüz olmasıdır. Girintili çıkıntılı olan kaynak birleşim
noktalarının önce zımparalanarak düzeltilmesi ve bilahare kumlanması çok önemlidir. Genel olarak iç
yüzey düzgünlüğünün kolayca elde edilmesi için kaynak işlemlerinin tank içinden yapılması
önerilmektedir.

Emaye kaplama prosesin önemli adımlarında birisi yüzeyin ön hazırlanması (pickling) işlemidir. Bu
aşamada ilk aşamada toz emaye frit, kimyasal katkı maddeleri ve sudan oluşan pulp yüzeyin üzerine
uygulanır ve yüzey üzerinde birikimi sağlanır. Kuruyan bisküvi(pulp) fırçayla temizlenerek yivlerin ve
gözeneklerin dolmaları sağlanır. Emaye tabaka oluşturmanın son adımı ise uygulama yapılarak
yaklaşık 850°C de pişirilmesidir.

Emaye kaplamalar genellikle iki kat olarak uygulanmaktadır: Alt kaplama çeliğe yapışma
işlemini yerine getirirken üst tabaka sıcak suyun korozif etkisini kontrol altına almaktadır.
Tabaka kalınlığı 0.250-0.400 mm dolaylarında olmalıdır. Her tür çeliğin emaye ile kaplanamayacağı
husus unutulmamalıdır. Bu amaçla çelik fabrikalarına sipariş verilirken bu hususun belirtilmesi gerekir.
Ayrıca tek tabakalı doğrudan emayeler de bulunabilmektedir.

Uzun yılların tecrübesi doğru imal edilmiş içi emaye ile kaplanmış, buna ilaveten emaye kaplı

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 10

olmayan tank bölgelerini katodik koruma için magnezyum anot ile desteklenmiş sıcak su
tankları güvenilir olarak uzun yıllar(on yıllar) kullanılabildiğini göstermiştir. Bu tip tanklarda
yalnızca anodun fonksiyonelliğinin sık sık ve düzenli olarak kontrolü (özellikle başlangıçta)
yeterli olmaktadır. Bu şekilde 10 bara veya daha yüksek basınca dayanaklı tank tasarımları da
mevcuttur.

Kaynak [4] tank yapımı ile ilgili bir standardı verirken, kaynak [5] emaye kaplama prosesi ve
kaynak [7] de emaye kaplı çelik tankların korozyona karşı katodik korunması ve uygun anot
seçimi ile ilgili standartları vermektedir.

Emaye tesisleri oldukça pahalı bir yatırımı temsil etmektedir. Maliyetleri düşürebilmek için
hemen hemen üç vardiya çalışmak ve emayeli ürün üretmek gerekmektedir. Ancak,
konvansiyonel ürünlerin emayelenmesi için kurulmuş olan tesisler, modifiye edilerek sıcak su
depolarını da emaye ile kaplayabilirler.

3.2. Galvanizlenmiş Sıcak Su Depolama Tankları

Galvanize çeliğin ömrünü uzatmak için çinkodan yararlanılmaktır. Galvanizli tanklar yıllardır
elektrikli sıcak su tanklarında kullanılmaktadır. Bu tankların dezavantajı ise su sıcaklığı
60°C-85°C derece düzeyine çıktığında çinkonun koruyucu özelliğini yitirmesidir. Bu seviyelerde
çinko kaybı düşük sıcaklıklara göre 100 kat artabilmektedir ve bu seviyelere DSÜG
sistemlerinde kolayca erişilebilmektedir. Bu nedenle elektrikli sıcak su üreticilerinde
termostat kontrolü yapılmakta ve suyun sıcaklığı 55°C-60°C aralığında tutulmaktadır ve
galvaniz çelik tanklar uzun ömürlü olmaktadır.

Domestik sıcak su üreten güneş sistemleri teknolojisinin geliştirilirken ilk yıllarda galvanize
çelik tanklar kullanılmıştır. Bunun nedeni ise o günlerde bu tür tankların pazarda ticari olarak
kolayca bulunabilmesi ve diğer korozyondan korunma metotlarının talep düşük olduğu için
ekonomik olmamasıdır. Tank içindeki su sıcaklığı sürekli çekiş veya düşük verimli kollektör
kullanımı gibi nedenlerden 60°C nin altında tutulabilirse, o zaman DSÜG sistemlerinde de
kullanılabilir.

Galvanize tank yapımı için önerilen metot tankı uygun yumuşak çelikten imal etmek ve sıcak
daldırma yöntemiyle galvanizlemektir. Kaynak [10] ilgili Alman standardını vermektedir. Diğer
yaygın bir uygulama ise genellikle 3 mm kalınlığında olan galvanize çelik levhaları
kullanmaktır. Ancak, bu durumda kaynak işleminin çok dikkatli yapılması gerekecektir.

3.3. Reçine Kökenli Uygun Astar Malzemesi Đle Sıcak Kaplama

Çelik sıcak su tanklarının su tarafında korozyona karşı kullanılan astar malzemesi bu amaçla
geliştirilmiş olan reçine kökenli sıcak uygulanabilir bir üründür. Bu malzemenin uygulanacağı
sıcak işlemler üreticilerin spesifikasyonlara göre belirlenmektedir. Tankın su tarafının
hazırlanmasında ilk işlem basınçlı olarak kumlama işlemidir. Ayrıca kaynaklanmış bölgelerin
zımpara ile düzeltilmesi de bu aşamada yapılmaktadır. Astar sürekli yağmurlama, fırçalama,
batırma ve taşırma ile üniform olarak uygulanır. Genellikle çok sayıda kat vurulur son ısıl
işleme tabi tutulur (literatürde 150°C-200°C dolaylarında sıcaklıklar bildirilmiştir). Konuya ilişkin
Alman standardı DIN 4753.4 tır.(Kaynak [6]).

Astarın minimum kalınlığı 0.250 mm dir ve 95°C ve üzerindeki sıcaklıklara

dayanabilmektedir(üreticiler tarafında spesifik sıcaklık rakamları belirtilmemiştir).
Kaynak [6] dan görüleceği gibi yapılacak deneylerden bir tanesi tankın, sıcak suyunun 15°C

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 11

ile 95°C aralığında dönüşümlü olarak 1000 kez değiştirilmesi şeklinde gerçekleştirilmektedir.

Yatırım boyutları makul üretim kapasiteleri için çok yüksek olmayıp ekonomik olabilecek
düzeydedir.

3.4. Termoplastik Kaplama Malzemeleri

Bu metot yaygın olarak sıcak su depolama tankının su tarafının plastik malzeme ile
kaplanması olarak bilinmektedir. Diğer türlerdekine benzer prosesler kullanılmaktadır.
Bu amaçla polimer kökenli malzemeler kullanılmaktadır. Đç tank malzemesi yüksek sıcaklığa
dayanıklı olmalı, fizyolojik olarak asal ve gıda ile direk temas edebileceği onaylanmış
özellikte olmalıdır. Korozyona dayanıklılık sağlanması için kaplamada gözeneklerin bulunması
sakıncalı olduğundan özel bir üretim prosesine ihtiyaç duyulmaktadır.

Diğerlerinde olduğu gibi ilk adım basınçlı hava ile kumlama ve kaynaklanmış bölgelerin
zımpara ile düzeltilmesidir ve özelli bir astarın vurulmasıdır. Daha sonra tankın sıcaklığı
yaklaşık 260°C ye çıkarılır özel ekipmanlar yardımıyla toz halindeki plastik malzeme tankın
iç yüzeyine uygulanır. Kaplamanın kalınlığı 0.300 mm olmalıdır ve tavsiye edilen ortalama
kalınlık değeri 0.350 mm dir.

Konuyla ilgili Alman standardı DIN 4753.9 (Kaynak [9]).Standartta maksimum sıcaklık
olarak 85°C belirtilmektedir. Domestik sıcak su üreten güneş sistemleri daha yüksek
sıcaklıklara çıkabileceklerinden, uygun bir termostatik vana kullanılmak suretiyle sıcak su,
sıcaklık yükseldiğinde, dışarıya alınır. Ancak bu metot çok güvenilir olmadığından, bu
kaplama sıcaklık düzeyi 85°C yi aşabilecek sistemlerde kullanılmamalıdır..

Yatırım boyutları makul üretim kapasiteleri için çok yüksek olmayıp ekonomik olabilecek
düzeydedir.

3.5. Çimento Kaplama Kullanımı

Çok nadirde olsa çelik sıcak su tanklarında kullanılan diğer bir korozyon önleme metodu da içine özel
katkı maddeleri katılmış özel çimento kaplamalardır. Kaplama kalınlığı yaklaşık 5 mm olup iki kat
olarak uygulanır (birinci katın kuruması için 24 saatlik bir süre geçmesi gerekir). Doğal
olarak çimento tankı ağırlaştırır ve montaj yapan firmalar için sorun yaratır.

3.6. Korozyona Dayanıklı Malzemeden Yapılmış Đç Tank Kullanımı

Yumuşak çelikten yapılmış olan sıcak su depolama tanklarında korozyona dayanıklılık

korozyona dayanıklı bir malzemeden yapılmış iç tank ile sağlanabilir. Đç tankın yapımında
Avrupa da ince bakır levhalar, A.B.D. de ise polimer malzemeler kullanılmaktadır.
Dış tankın şekli ile iç tankın şekli aynı olmalıdır. Böylece iç tankın içinde yer alan suyun
basıncı dış tanka aktarılmış olur. Dış tank sıcak su ile temas etmediği için korozyona karşı
korunmuş olur.

Đç tank malzemesi yüksek sıcaklığa dayanıklı olmalı fizyolojik olarak asal ve gıda ile direk
temas edebileceği onaylanmış özellikte olmalıdır.

Đç tankın içinde vakum oluşmasını engellemek amacıyla özel önlemler alınması zorunludur. Bu

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 12

önlemlerden en yaygını soğuk su hattına konacak bir vakum kesicidir.

3.7. Paslanmaz Çelik Sıcak Su Depolama Tankları

Sıcak su depolama tanklarının yapımı için paslanmaz çelik malzeme de kullanılabilir.

Paslanmaz çelik kullanımında en büyük problem olarak klorid gerilimi sonucu çatlakların
oluşmasıdır. Bu tür sorunları giderecek ve çatlaklara karşı koyacak olan doğru kompozisyonlu
paslanmaz çelik ise çok pahalıdır. Ayrıca paslanmaz çeliğin kaynak yapılması uzmanlık
istemektedir ve özel ekipmana ihtiyaç gösterir.

4. DSÜG SĐSTEMLERĐDE KULLAILA DEPOLAMA TAKLARI ĐÇĐ EŞAJÖRLER

Kapalı devre domestik sıcak su üreten güneş (DSÜG) sistemleri su depolama tanklarının
içinde bir eşanjöre ihtiyaç gösterir ve bu da sisteme ek bir maliyet getirir. Ancak, depolama
tankında bulunan eşanjör kullanımı, kullanma sıcak suyu dışında bir ısı transfer akışkanının
kullanılması nedeniyle; akışkana antifriz ve korozyonu engelleyici katkı maddeleri ilave
edilebileceğinden, yutucu plaka ve boru tesisatı malzemelerinde daha geniş bir seçenek
kullanılabilir. anıcının kullanacağı sıcak su kollektörlerin içinden geçmemektedir.

Bu tür kapalı sistemlerde genellikle antifriz ısı transfer akışkanı olarak kullanılmaktadır.
Doğru oranda kullanılması durumunda antifriz domestik sıcak su üreten güneş sistemini
donmadan korur ve güvenilir olarak çalışmasını sağlar.

Emaye kaplanmış tanklarda eşanjörün çift duvarlı (gömlek) olarak tasarımı yaygın olarak
kullanılmaktadır. Ancak, bu kullanım yalnız emaye tanklarla sınırlı değildir. Duvarlar
arasındaki mesafe güneş sisteminin kütlesi bakımından büyük önem taşır. Bu tür eşanjörler
büyük ısı transfer alanı yaratmakla kalmayıp yapımları da oldukça kolaydır. Çok yüksek
sıcaklıklarda eşanjörün üst bölümlerinde “serbest alan” meydana gelmesi veya yüksek korozyon
etkisi olan buharın oluşması olasılıkları nedeniyle ısı transfer alanında çeliğin korozyondan
korunması(iki duvar veya iki gömlek arasında) çok önemlidir.

Emaye kaplama bulunduğu takdirde çift duvarlı tank yapımına büyük özen
gösterilmelidir(pişirme sıcaklığının 850°C olduğu unutulmamalıdır):

• Dış duvarda deformasyonu engellemek için bazı yuvarlak girintiler bulunmalıdır;.

• Đki duvar arasında demir oksit oluşumunu engelleyen önlemler alınmalıdır.

Tankların içine yerleştirilen eşanjörler diğer bir alternatif oluşturmaktadır. Bu durumda hem ana
tankın hem de eşanjörün korozyondan korunmalarına önem verilmelidir. Kapalı devre sistemlerde
ısıl verimin zamanla düşmesine neden olan eşanjörün dış yüzeyinde kireçlenmeyi ve partikül
birikimini engelleyen önlemler alınmalıdır. Bu arada eşanjörün tank içinde yerleştirilmesi ve
desteklenmesi ve kollektörlere düzgün bağlantı yapılma konuları da uygun olarak ele
alınmalıdır.

Đki kollektörlü bakır borular tank içi eşanjörü yaygın olarak kullanılmaktadır. Diğer bir tasarım
seçeneği ise küçük çaplı bakır veya galvaniz çelik(veya emaye kaplı) helezon borunun eşanjör olarak
tank içine yerleştirilmesidir.

Kapalı devre sistemlere ayrıca bir genleşme tankı ve basınç vanası konmaktadır.

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 13

5. SICAK SU DEPOLAMA TAKLARII ĐZOLASYOU

Domestik sıcak su üreten güneş sistemlerin sıcak su depolama tanklarının izolasyonu şartları
tanımlanırken, tankın dış ortamda monte edileceği ve izolasyonun özellikle çift cidarlı
tanklarda olmak üzere 100°C nin üzerine çıkacağı dikkate alınmalıdır.

Poliüretan (genleşmiş köpük izolasyon), hemen tüm üreticiler tarafından kullanılmakta ve

sıcak su tankları 50 mm ile 70 mm kalınlığında poliüretan ile izole edilmektedir. Poliüretan
kalıp maliyetleri çok düşük olacağından silindirik tanklar en uygun seçim olmaktadır.

Sıcak tank ile dış koruma örtüsü veya destek sistemi ile ısıl köprü oluşmasının engellenmesi
çok önemlidir. Böyle bir ısı köprü oluşumuna en müsait alanlardan biri elektrikli ısıtıcı ve
termostatın monte edildiği flanş olabilir. O bölgede yapılacak izolasyon termostatın güvenlik
özelliklerini dikkate almalıdır. Genellikle elektrikli ısıtıcı kullanıldığında termostat bir işletme
kontaktı yardımıyla sıcak su sıcaklığını 40°C - 60°C arasında tutmaya çalışacaktır. Ayrıca ikinci
bir kontakt da her hangi bir nedenle su sıcaklığı 90°C - 95°C düzeyini aştığında devreye
girecektir. Yazın tankta yaşanan yüksek sıcaklıklar termostatın bu fonksiyonunun bozulmasına
neden olabilir. Bu bakımdan sonbahar döneminde sistemin genel bir bakımının yapılması ve
termostatın kontrol edilmesi ve böylece gerektiğinde elektrikli ısıtıcının tekrar kullanılmasının
sağlanması gerekmektedir.

Sıcak su depolama tanklarının ısı kayıplarının belirlenmesine ilişkin standartlar vardır

(Kaynak [13] ve [14]). Termosifon sistemlerde ayrıca geri akış olup olmadığı hususu da
deneylerle tespit edilmektedir.

6. YEDEK ELEKTRĐKLĐ ISITICI

Domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinde genellikle yedek bir elektrikli ısıtıcı
kullanılmaktadır. Isıtıcıların kapasiteleri 2 kW ile 4 kW aralığındadır. Güneş sistemleri için
3kW veya daha düşük kapasitedeki ısıtıcılar önerilmektedir. Bu tür elektrikli ısıtıcılarda
elektrik direnç kablosu bakır bir borunun içine yerleştirilmiş ve uygun izolasyon sağlanmıştır.
Bakı boru su tarafında ya galvanizlenmiş ya da çinko ile kaplanmış olmalıdır. Güvenli
çalışmasını sağlamak için birim uzunluk başına ısıtıcı gücünün düşük olmasına, yani elektrikli
ısıtıcının mümkün olduğunca uzun olmasına, dikkat edilmelidir.

Elektrikli ısıtıcılar tank içinde genellikle sıcak su çıkışına yakın bir yere monte edilirler ve
düşey tanklarda tepeye yakın, yatay tanklarda ise kenarda bulunurlar. Böylelikle ısıtıcı
devreye girdiğinde ısıtıcı yalnız suyun bir bölümüne enerji aktarır. Termostat mümkün
olduğunca düşük sıcaklıklara, 50°C veya altı, ayarlanmalıdır..

Genellikle ısıtıcı ve termostat bir flanş üzerinde bulunur ve tanka vidayla tutturulur. Flanş
açıklığının, gerektiğinde tank içinin gözle incelenebilmesi ve depozitlerden temizlenebilmesi
amacıyla 100 mm veya daha büyük çapta olması tercih edilmelidir.

7. DOMESTĐK SICAK SU ÜRETE GÜEŞ SĐSTEMLERĐ

Güneş kollektörlerini içeren en yaygın uygulama DSÜG sistemidir. Tipik bir DSÜG sistemi
sıcak su depolama tankı, güneş kollektörü(leri),boru tesisatı, vanalar, montaj destek sistemi,
bazı koşullarda pompa ve kontrol sistemi, ısı transfer akışkanı ve kapalı devre (eşanjörlü

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 14

sistemler) için genleşme tankından oluşmaktadır.

Termosifon olarak bilinen doğal sirkülasyon sistemleri pompa olmadan çalışan bir sıcak su
depolama tankı ve tanktan daha aşağıda monte edilmiş güneş kollektörü(kollektörleri) den
oluşmaktadır. Ortalama irtifa farkı 25 cm dolaylarındadır. Sistemde genellikle ters akışı önlemek
ve böylece akışkandan ve tanktan gece kayıplarını minimuma indirmek için çok düşük açış basınç
değerlerine sahip tek yollu vana kullanılmaktadır. Termosifon sistemler genellikle kapalı devre
eşanjörlü (dolaylı) sistemlerdir.

Son olarak “ Entegre Kollektörde Enerji Depolayan” sistemler gün boyunca sıcak su çekilen
uygulamalar için verimli bir seçenek olarak kabul edilmektedir. Ancak kollektörlerin saydam
örtülerinden oluşan gece kayıplarının çok yüksek olacağı unutulmamalıdır.

7.1. Isı Transfer Akışkanları Ve Genleşme Tankları

Domestik sıcak su üreten güneş sistemi tasarımında önemli konularda birisi de yutucu
plakanın akışkan geçiş kanallarında, kollektör bağlantı borularında ve kapalı sistemlerde
eşanjörlerde korozyona karşı iyi bir korunma sağlamaktır.

Bakır korozyona karşı önlem alınması düşünülmeden kullanılabilen bir malzemedir. Yumuşak çelik
borular veya kanallar ise dolaylı olarak ısı transfer akışkanına eklenebilecek korozyon engelleyici
kimyasallar yardımıyla korunabilmektedir.

Genellikle korozyon engelleyici kimyasal ve doğru oranda antifriz eklenmiş olan su ısı transfer
akışkanı olarak kullanılmaktadır. DSÜG sisteminde ısı transfer akışkanı sistem dışında hazırlanmalıdır.
Diğer seçenekler ise daha önceden hazırlanmış akışkanlar olabilir. Seçim yapılırken durağan koşulların
meydana gelmesinde sistemin ulaşabileceği maksimum sıcaklıklar göz önüne alınmalı ( akışkanların
bozulması ve organik asitler oluşturması mümkündür) ve akışkanların toksik olmamasına özen
gösterilmelidir. Isı transfer akışkanının bir şekilde kullanma sıcak suyuna karışma ihtimali üzerine
kullanıcıları korumak amacıyla akışkana toksik kimyasal eklenmesini yasaklayan yönetmelikler olabilir.
Örneğin, bazı ülkelerde etilen glikol kullanımı yasaklanırken propilen glikolün antifriz olarak
kullanımına izin verilmektedir. En uygun yöntem üretici firmaların kendi sistemleri için en
uygun olan ısı transfer akışkanını önermeleridir.

Kapla devre sistemlerde ısı transfer akışkanlarının ısıl genleşmeleri hususu da önemlidir.
Uygulamaların büyük bir bölümünde genleşme tankına ihtiyaç duyulmaktadır. Antifrizli
karışımların hacimsel gelişme katsayıları suya göre daha yüksek olduğundan bu tür ısı
transfer akışkanlarını kullanıldığı sistemlerde daha büyük genleşme tankları kullanılmalıdır.

7.2. Montaj Destek Sistemleri

Domestik sıcak su üreten güneş sistemleri genelde düz çatılara veya binanın yanında giriş
düzlemine serbest olarak monte edilmektedirler.DSÜG sistemleri sistemin parçası olan
destek sistemi üzerine konulmaktadır. Eğer montaj eğimli bir çatı üzerinde yapılacaksa destek
sisteminin özel olarak tasarlanması gerekebilir (montaj zorluğu, periyodik bakım veya tetkik
yapılması zorunluluğu).
Destek sisteminin aynı yörede bulunabilecek diğer ekipmanın ve rüzgarın getireceği yükün dikkate
alınarak tasarlanması gerekir. Bu aşamada bir inşaat mühendisinden yararlanılması önerilmektedir.

Yumuşak çelikten yapılma destek üniteleri paslanmaya karşı galvanizlenmeli veya boyanmalıdır. Her

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 15

iki seçenekte de güvenilir bir ön işleme ihtiyaç duyulacaktır.

7.3. Bağlantı Boruları

Domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinin çeşitli komponentlerini birbirine bağlamak için
kullanılan borular genellikle DSÜG sistemini üreten üretici tarafından temin edilir.

Bu yüzden üretici korozyon konusunda malzemelerin uyumu, uygun izolasyon, hava

kapanlarına karşı uygun tasarım (otomatik hava alma sistemleri, geometri, vs) ve su
sızmalarını engellenmesi gibi konularda gerekli tüm önlemleri almalıdır. Đzolasyon malzemesi
güneş enerjisi altında bozulmasını engellemek için kılıf içine alınmalıdır. Benzer kılıflar tüm
borulama sistemi içinde kullanılmalıdır.

Kullanıcının mevcut tesisatı ile DSÜG sistemi entegre edilirken temel su tesisatı kurallarına
uyulmasına özen gösterilmelidir.

7.4. Donmaya Karşı Korunma

Kapalı devre DSÜG sistemlerinde antifriz kullanımı donmaya karşı güvenilir bir önlem
oluşturmaktadır.

Açık tip DSÜG sisteminde donmayı önlemeye yönelik iki yöntemden söz edilebilir:
• Sistemi boşlatmaya yarayacak alternatifler oluşturmak;
• Termostatik bir vana yardımıyla bazı zorluklarla karşılaşılmasına rağmen kullanma
sıcak suyu sistemini düşük debide sürekli çalıştırmak.

8. GÜVELĐK KOŞULLARI

Elektrikli su ısıtıcılı sıcak su tankı bulunan domestik sıcak su üreten güneş sistemlerinde
elektrik şoku oluşumu veya termostatın her hangi bir nedenle bozulması sonucu sıcak su
tankının patlaması gibi konularda kullanıcıyı korumaya yönelik olan standartlara tam uyum
sağlanmalıdır. Çeşitli ülkelerde bulunan özel laboratuarlar bu tür hataları deneyecek ve
deneyerek raporlayacak olanaklara sahiptirler.

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 16

9. YARARLAILA KAYAKLAR

[1]. Gillet, W.B. and Moon, J.E.: "Solar Collectors, Test Methods and Design
Guidelines", D. Reidel Publishing Company Co, Holland, 1985.

[2]. ASHRAE, SPSP10/1980, "Handbook of Experiences in the Design and Installations of

Solar Heating and Cooling Systems".

[3]. Anderson, B.: "Solar Energy, Fundamentals in Building Design", McGraw-Hill, 1977.

[4]. DIN 4753.1: "Water heating installations for drinking water and service water;
design, equipment and testing".

[5]. DIN 4753.3: "Water heating installations for drinking water and service water.
Protection against corrosion on the water side by enamelling; requirements and
testing".

[6]. DIN 4753.4: "Water heating installations for drinking water and service water
Corrosion protection on the water side by thermosetting resin-bonded lining
materials; requirements and testing.

[7]. DIN 4753.6: "Water heating installations for drinking water and service water.
Cathodic protection of enamelled steel tanks against corrosion; requirements and
testing".

[8]. DIN 4753.7: "Water heating installations for drinking water and service water.
Protection against corrosion on the water side by corrosion resistant metallic materials;
requirements and testing".

[9]. DIN 4753.9: "Water heating installations for drinking water and service water.
Protection against corrosion on the water side by thermoplastic coating materials;
requirements and testing".

[10]. DIN 50976: "Protection against corrosion. Coatings on iron and steel components
applied by hot dip zinc coating; requirements and testing".

[11] ISO 9806-2: “Test methods for solar collectors – Part 2: Qualifications test
procedures”

[12] EN 12975-2: “Thermal solar systems and components – Collectors – Part 2: Test
methods”.

[13] ISO 9459-2: “Solar heating – Domestic water heating, systems – Part 2: Outdoor test
methods for system performance characterisation and yearly performance prediction
of solar-only systems”.

[14] EN 12976-2: “Thermal solar systems and components – Factory made systems – Part
2: Test methods”.

DOMESTĐK GÜNEŞ SĐSTEMLERĐNDE KULLANILAN MALZEMELER 17