Krivolinijsko kretanje

Primjer 1. Automobil ulazi u krivinu konstantnom brzinom od 45kmh-1. Koliki je poluprečnik krivine ako
je normalno ubrzanje automobila an=5ms-2. Koliko je tangencijalno ubrzanje ako i nakon izlaska krivine
brzina ostane ista? Koliko je ukupno ubrzanje?

Tangencijalno ubrzanje je usmjereno u pravcu tangente na krivinu

at putanje i ima smjer kretanja tijela. Normalno ubrzanje ima pravac
R an radijusa krivine, i usmjereno je prema centru radijusa krivine. Ova dva
ubrzanja su pod pravim uglom jedno na drugo. Totalno ubrzanje tijela
se računa vektoriskim zbirom ova dva ubrzanja.

Normalno ubrzanje se računa prema formuli:

𝑣2
𝑎𝑛 =
𝑅
Gdje je v – trenutna brzina kretanja, R – radijus krivine.
U našem slučaju, tražimo radijus krivine kojom se krede automobil pri brzini 45kmh-1 i sa normalnim
ubrzanjem 5ms-2.
𝑘𝑚 2
𝑣 2 45
𝑅= = ℎ = 31,25𝑚
𝑎𝑛 𝑚
5 2
𝑠
Tangencijalno ubrzanje predstavlja prvi izvod brzine (drugi izvod puta), koje je u ovom slučaju jednako
nuli, jer nema promjene brzine. Totalno ubrzanje tijela računamo vektorskim sabiranjem ovih vektora.
Pošto je tangencijalno ubrzanje jednako nuli, onda de totalno ubrzanje bit jednako normalnom ubrzanju.
𝑎= 𝑎𝑡 2 + 𝑎𝑛 2 = 𝑎𝑛

Primjer 2. Sa terase zgrade visine 10 m, bačen je u horizontalnom smjeru kamen na ulicu na

razdaljini 50m od zgrade. Kojom brzinom je bačen? Kojom brzinom je kamen udario u zemlju?
Uzeti da je ubrzanje zemljine teže 9,80ms-2.

10m

50m
Kretanje demo razložiti na kretanje po x i y osi. Početna brzina u pravcu x i y ose je:

𝑣0𝑥 = 𝑣0 =?

𝑣0𝑦 = 0

Pošto je kamen bačen horizontalno, u vertiklanom pravcu nema početne brzine. Brzina kojom je
bačen kamen predstavlja početnu brzinu u pravcu x ose. Sada demo predstaviti jednačine brzine
u oba pravca:
𝑣𝑥 = 𝑣0𝑥 + 𝑎𝑥 𝑡 = 𝑣0

𝑣𝑦 = 𝑣0𝑦 + 𝑎𝑦 𝑡 = 𝑔𝑡

U pravcu ose x imamo samo početnu brzinu koja se ne mijenja (nemamo nikakvo ubrzanje),
dok u pravcu ose y nemamo početnu brzinu, ali imamo gravitaciono ubrzanje g. Sad demo
postaviti jednašine puta u pravcu x i y ose.
𝑎𝑥 𝑡 2
𝑠𝑥 = 𝑠𝑥0 + 𝑣0𝑥 𝑡 + = 𝑣0 𝑡
2

𝑎𝑦 𝑡 2 𝑔𝑡 2
𝑠𝑦 = 𝑠𝑦0 + 𝑣0𝑦 𝑡 + =
2 2

Ove dvije jednačine izjednačimo preko vremena t. Put po x je udaljenost od zgrade na koju je
pao kamen, a put po y je visina zgrade.

Iz prve jednačine: 𝑡 = 𝑠𝑥 /𝑣0 = 50/𝑣0

Uvrstimo u drugu:

9,8 ∙ (50/𝑣0 )2 9,8 ∙ 2500 𝑚

10 = => 20 = 2
=> 𝑣0 = 1225 = 35
2 𝑣0 𝑠

Dakle,početna horizontalna brzina je 35ms-1. Tu vrijednost uvrstimo da bi dobili vrijeme:

𝑠𝑥 50
𝑡= = = 1,42𝑠
𝑣0 35

Sad možemo izračunati i brzinu po y osi u trenutku udara kamena u tlo:

𝑚
𝑣𝑦 = 𝑔𝑡 = 9,8 ∙ 1,42 = 14
𝑠
Brzina kojom je kamen udario u tlo:

𝑚
𝑣= 𝑣𝑥 2 + 𝑣𝑦 2 = 352 + 142 = 37,7
𝑠
Primjer 3. Iz topa je izbačena granata pod elevacionim uglom 30°, početnom brzinom 600ms -1. Odrediti
visinu penjanja i domet granate, kao i vrijeme leta do udara u zemlju.

hmax
30°

Brzina kojom je ispaljena granata iz topa se može razložiti na komponente po x i y osi.

V0y V0

30°
V0x
𝑚
𝑣0𝑥 = 𝑣0 ∙ cos 30° = 480
𝑠
𝑚
𝑣0𝑦 = 𝑣0 ∙ sin 30° = 300
𝑠

Dakle, brzina granate u bilo kojem trenutku se može napisati kao:

𝑣𝑥 = 𝑣0𝑥 + 𝑎𝑥 𝑡 = 𝑣0 ∙ cos 30°

𝑣𝑦 = 𝑣0𝑦 + 𝑎𝑦 𝑡 = 𝑣0 ∙ sin 30° − 𝑔𝑡

Put po x i y osi se može napisati kao:

𝑎𝑥 𝑡 2
𝑠𝑥 = 𝑠𝑥0 + 𝑣0𝑥 𝑡 + = 𝑣0 ∙ cos 30° ∙ 𝑡
2

𝑎𝑦 𝑡 2 𝑔𝑡 2
𝑠𝑦 = 𝑠𝑦0 + 𝑣0𝑦 𝑡 + = 𝑣0 ∙ sin 30° ∙ 𝑡 −
2 2

Kada granata padne, njena vertikalna visina je nula, odnosno put po y osi je jednak nuli. Odavde
demo dobiti vrijeme za koje je granata letila.

9,81 ∙ 𝑡2
300 ∙ 𝑡 − =0
2
 𝑡1 = 0; 𝑡2 ≈ 60𝑠

Dakle, prvo vrijeme nam daje početak ispaljivanja granate, kad je visina granate također jednaka nuli (u
početnom položaju). Drugo vrijeme predstavlja vrijeme za koje de granata pasti na zemlju. Uvrštavanjem
tog vremena u jednačinu puta po x osi dat de nam domet:

𝑠𝑥 = 𝑑 = 480 ∙ 60 = 28800𝑚 = 28,8𝑘𝑚

Visina penjanja predstavlja najvišu tačku puta po y osi. To jest, nadi demo maksimalnu
vrijednost funkcije puta po y. Prvo nažemo prvi izvod, izdjednačimo ga sa nulom. U toj tački se
nalazi stacionarna tačka, tj tačka maksimuma. Uvrštavanjem vremena t dobijenog iz prvog
izvoda u jednačinu puta po y osi dobijamo maksimalnu visinu h max.
,
𝑔𝑡 2
𝑠𝑦′ = 𝑣0 ∙ sin 30° ∙ 𝑡 − = 𝑣0 ∙ sin 30° − 𝑔 ∙ 𝑡 = 0
2

𝑣0 ∙ sin 30°
𝑡= ≈ 30𝑠
𝑔

𝑔𝑡 2
ℎ𝑚𝑎𝑥 = 𝑣0 ∙ sin 30° ∙ 𝑡 − ≈ 4500𝑚 = 4,5𝑘𝑚
2
Primjer 4. Pod kojim uglom treba izbaciti iz topa granatu početnom brzinom 800ms -1 da bu se pogodio
cilj u horizontu topa na rastojanju 4km.

Početne brzine u pravcima osa x i y:

𝑣0𝑥 = 𝑣0 ∙ cos 𝛼 = 800 ∙ cos 𝛼

𝑣0𝑦 = 𝑣0 ∙ sin 𝛼 = 800 ∙ sin 𝛼

Put u pravcu ose x i y:

𝑎𝑥 𝑡 2
𝑠𝑥 = 𝑠𝑥0 + 𝑣0𝑥 𝑡 + = 800 ∙ cos 𝛼 ∙ 𝑡 = 4000
2

𝑎𝑦 𝑡 2 9,81 ∙ 𝑡 2
𝑠𝑦 = 𝑠𝑦0 + 𝑣0𝑦 𝑡 + = 800 ∙ sin 𝛼 ∙ 𝑡 − =0
2 2
Rješavanjem prethodnog sistema jednačina dobijamo ugao. Iz prve jednačine izrazimo vrijeme, uvrstimo
u drugu, te rješavanjem trigonometrijske jednačine dobijamo ugao:

4000 5
𝑡= =
800 ∙ cos 𝛼 cos 𝛼
2
5
5 9,81 ∙ cos 𝛼
800 ∙ sin 𝛼 ∙ − =0
cos 𝛼 2
 sin 𝛼 125
4000 ∙ − =0
cos 𝛼 cos 𝛼 2

Obje strane pomnožimo sa kvadratom kosinusa ugla, a sinus ugla zamjenimo sa korjenom od (1-cos2α).

4000 ∙ cos 𝛼 ∙ ( 1 − cos 𝛼 2 ) − 125 = 0

4000 ∙ cos 𝛼 2 − cos 𝛼 4 − 125 = 0

2
2 4
125
cos 𝛼 − cos 𝛼 =
4000

U ovoj jednačini zamjenimo cos2α sa p.

2
cos 𝛼 =𝑝

𝑝 − 𝑝2 − 0,001 = 0

Odnosno

𝑝 2 − 𝑝 + 0,001 = 0

Rješavanjem kvadratne jednačine , dobijamo:

𝑝1 = 0,998; 𝑝2 = 0,0015

Sada znamo da cemo imati 2 vrijednosti ugla, i to:

cos 𝛼 = 𝑝 => 𝛼 = arccos 𝑝

𝛼1 = arccos 𝑝1 = 2,56°

𝛼2 = arccos 𝑝2 = 87,78°

ZADACI ZA SAMOSTALAN RAD

1. Avion leti horizontalno na visini 2km brzinom 360kmh-1. Iz protivavionskog topa ispali se granata
u trenutku kada je avion baš iznad topa. Odrediti početnu brzinu granate i elevacioni ugao pod
kojim se mora izbaciti.
2. Projektil je izbačen početnom brzinom 100ms-1 pod elevacionim uglom od 30°. Koliki je
poluprečnik krivine putanje u njenom tjemenu?
3. Sa vrha stijene prema moru se baci kamen pod uglom od 75° u odnosu na liticu stijene. Početna
brzina kojom je bačen kamen je 15ms-1. Kolika je visina stijene ako je kamen u vodu upao
brzinom 20ms-1.