PLC KOMUTLARI

LADDER-STL
Bit, Byte ve Word Kavramları
En küçük dijital bilgi alanına bit denir. Bir bitlik bilginin elektriksel karşılığı lojik 1 veya lojik 0 dır.

8 bitlik bilgi alanına byte denir. Bir byte içinde, bit numaraları 0 dan başlar ve en sonuncu bit 7
numaralı bittir. (0,1,2,3,4,5,6,7) 2 bytelık bir grup word alanını oluşturur.
NORMALDE AÇIK KONTAK

 ÖRNEK: LD I0.0
NORMALDE KAPALI KONTAK

 ÖRNEK: LDN I0.0

AÇIK KONTAKLARI SERİ BAĞLAMA
(AND)

 ÖRNEK: LD I0.0
A I0.1
KAPALI KONTAKLARI SERİ BAĞLAMA

 ÖRNEK: LDN I0.0

AN I0.1

•ÖRNEK: LD I0.0
AN I0.1
KONTAKLARI PARALEL BAĞLAMA
(OR)
 ÖRNEK: LD I0.0
O I0.1

•ÖRNEK: LD I0.0
ON I0.1
SET
 Açıklama : S_BIT adresinden
başlayan N adet biti set eder
(1 yapar). Set edilebilecek
nokta sayısı 1- 255 arasındadır
(CPU 210 hariç). N, kaç bitin
SET edileceğini ifade eder

ÖRNEK: LD I0.0
S
Q0.0,1

ÖRNEK: LD I0.1
R Q0.1,1
 DEĞİL
 AÇIKLAMA:I0.0
kontağı açıksa Q0.0
çıkış rölesi
çalışır.Kapalı ise
çalışmaz yani ters
işlem yapar.
LD I0.0
NOT
= Q0.0
 POZİTİF VE NEGATİF YÜKSELEN
KENAR
 AÇIKLAMA:0 dan 1 e
geçişte sadece bir tarama
için güç akışına izin verir
LD I0.0
EU
= Q0.0

 AÇIKLAMA:1 den 0 a
geçişte sadece bir tarama
için güç akışına izin verir.
LD I0.0
ED
= Q0.0
ÖZEL KISITLAMALAR
 Pozitif ve negatif yükselen kenar kontakları
güç hattına bağlanamaz.

 Pozitif yükselen kenar kontağı başka bir

kola bağlantı sağlamak için bir kola paralel
bağlanamaz.
 LOJİK KESME (LPP,LPS,LRD)

 LPP: En son çıkış kolu oluştur anlamındadır.

 LPS: Ara kol oluştur anlamındadır.
 LRD: Ara kolu çıkışa oluştur anlamındadır.
ÖRNEK:

LD I0.0
LPS
A I0.1
= Q0.0
LRD
LD I0.2
O I0.3
ALD Paralel bağlı blokları seri
= Q0.1 bağlama komutu
LPP
A I0.4
= Q0.2
 ÖRN:Y1=X1.(X2+X1.X3’) LADDER
DİYAGRAMINI ÇİZİNİZ.STL
PROGRAMINI YAZINIZ.

X1 YANDAKİ DEVREYİ STL VE LADDER DA YAZINIZ.

X2

Y
X4
X3
X5

Y
PLC DE BİT,BYTE,WORD KAVRAMLARI

 Plc lerde giriş,çıkış,yardımcı röle,sayıcı,

zamanlayıcı,özel yardımcı röle gibi
elemanlar word alanı içerisinde
tanımlanabilir.
 8bit=1byte-------- 0-255 arası
 1word > 1 byte------- 256-32767 arası
 16. bit değeri1 ise word alanının değeri
eksi olur.
  IW0

Başlangıç adresi (byte) IW0=IB0+IB1

Word
Input (Giriş)

QB1 MW4
Başlangıç adresi (byte) Başlangıç adresi (byte)
Byte
Word
Çıkış (output)
Merker(yardımcı röle)
QB1=Q1.0 Q1.1 Q1.2 Q1.3 Q1.4 Q1.5 Q1.6 Q1.7

MW4=MB4+MB5
YARDIMCI RÖLELER-MERKER(M)
 Yardımcı röleler harici çıkış kontağı
olmayan yani yük bağlanamayan ancak
programın amaca uygun olarak
çalışabilmesi için veya programın daha
kolay tasarlanması için kullanılır.Kısaca
geçici hafıza birimleridir.

 M0.0-------M0.7 M0.0---------M15.7
 SHIFT REGISTER(SHRB)
(KAYDIRMALI KAYDEDİCİ)
 Malzeme ve veri akış kontrolü için büyük
kolaylık sağlayan bu komut 1 bit değerini
N ve S_bit ile tanımlanan kütüğe yazar ve
kaydırır.
 S_bit=Kütüğün başlangıç adresi
N =Kütüğün bit olarak uzunluğu
 N>0 ise Kaydırma yönü küçük adresten
büyüğe doğrudur
 N<0 ise Kaydırma yönü terstir.
 Shift Registerin çalışabilmesi için V gibi
değişken hafızalı dahili rölelere ihtiyaç
vardır.
 Bir taramada en fazla 64 bit kaydırma
yapabilir.

 Başlangıç bilgisi Shift Register girişine

verilen her sinyalde 1 bit kayar.
 ZAMAN RÖLELERİ
 S7 200 CPU 212------216 serisinde iki ayrı
türde zaman rölesi bulunmaktadır.
(TON ve TONR)
 Yeni nesil PLC lerde ise TOF(ters zaman
rölesi de buna eklenmiştir)
 PT(Preset Time) değerine en fazla 32767
değeri girilebilir.Çünkü zaman rölesi
değerleri word alanı içerisinde olmalıdır.
Çekmede Gecikmeli Zaman Rölesi
(TON)
 T32-T96=1ms
 T33……T36 VE T97….T100=10ms
 T37……T63 VE T101…T255=100ms
IN Girişi 1 olduğunda maksimum zaman
değerine kadar çalışır. IN Girişi 0
olduğunda zaman rölesi sifirlanır.

Eğer Txxx > PT ise T set edilir.

TON 100ms x 32767=54.6 dk. Ya kadar
ayarlanabilir.
 Çekmede Gecikmeli Kalıcı Tip Zaman
Rölesi(TONR)
 IN girişi o olsa bile zaman sıfırlanmaz
değerini korur.IN girişi 1 olduğu an kaldığı
yerden saymaya devam eder.
 S7 212 de T0…..T31 arası 32 adet TONR
vardır.
T0=1ms
T1….T4=10ms
T5….T31=100ms
•TONR zaman rölelerinde zamanlayıcı çıkışının
sıfırlanabilmesi için reset işlemi yapılmalıdır
 Ters Zaman Röleleri (TOF)
 S7200 221-222-224-226 serilerinde
bulunmakta olup TON zaman röleleri ile
aynı adreslere sahiptir.
 In girişine 1 sinyali geldiği anda çıkışını 1
yapar.Giriş 0 olduğu zaman girilen zaman
sonunda çıkışını 0 yapar.
 Girilen zaman değeri dolmadan In girişi 1
olursa zaman değerini sıfırlar.
 Sayıcılar (Counters) ( C )
 Girişine verilen 1 ve 0 ların belli
sayısından sonra çıkışını 1 yapan
elemanlardır.
 Enerji kesilmelerinde sayma değeri
kaybolmaz.
 Endüstride sayıcılara genellikle
optik,indüktüf veya kapasitif sensörler
kumanda eder.
 CTU komutu işlendiğinde, yığın belleğinin
tepesindeki değer 1 ise sayıcı içeriği ve sayıcı
durum biti sıfırlanır.Yığın belleğinin ikinci
seviyesindeki değerin her 0’dan 1’e değişmesi
ile sayıcı içeriği 1 arttırılır.Sayıcı içeriği Pv
karşılaştırma değerine eşit veya büyük
olduğunda sayıcı durum biti 1 olur.
 Örn: LD I0.0 (sayıcı içeriğini arttırır.)
LD I0.1 (sayıcıyı sıfırlar)
CTU C0,5
LD C0
= Q0.0
YUKARI SAYICI (CTU)
 I0.3 Sensörünün lojik olarak her 1
oluşunda yukarı sayıcı 0 dan başlayarak
sürekli artar. Pv ye hangi değer verilmiş
ise o değere gelindiğinde çıkışını 1 yapar.

 Herhangi bir anda resete basılırsa hem

sayma işlemi hem de sayıcı çıkışı 0 olur.
 Aşağı Sayıcı (CTD)
 CTU nun tam tersidir.

 Sayma işleminin yaptırılabilmesi için LD girişine

kısa süreli bir pals verilmesi yeterlidir.

 Bu girişe pals geldiği an 1 olan CTD çıkışı 0 olur.

 CD girişinin her 1 oluşunda aşağı sayıcı PV ye

verilen değerden başlayarak 0 a doğru geri
sayar.Counter 0 a geldiğinde sayıcı çıkışı 1 olur.
YUKARI-AŞAĞI SAYICI (CTUD)
 CU girişi 1 ve 0 yapılarak yukarı sayma,CD girişi
1 ve 0 yapılarak aşağı sayma yaptırılabilir.
Counter PV ye verilen değere geldiğinde sayıcı
çıkışı konum değiştirir.

 Sayıcıyı bit olarak sorgulayabilmek için PLC de

önce C0,C1… gibi bir sayıcı adreslenir.Sayıcının
içeriği örnek olarak MW0 gibi 16 bitlik bir word
alanına aktarılır.Bu aşamadan sonra MB0 ve
MB1 alanı içindeki sayma sinyallerini QB0
alanına taşımak mümkün olacaktır.
 ÖRN:
 LD I0.0(ileri sayma)
 LD I0.1(geri sayma)
 LD I0.2(sıfırlama)
 CTUD C48,3(c48 için PV değeri 3)
 LD C48
 =Q 0.0
KARŞILAŞTIRMA KOMUTLARI
 Karşılaştırma komutları ile;8 bit,16 bit,32
bit boyutundaki veriler üzerinde işlemler
yapılabilir.
 Sayıcı,zamanlayıcı ve analog veriler için
16 bitlik alanlar kullanıldığından
karşılaştırma işlemleri de 16 bitlik
karşılaştırma komutları ile gerçeklenir.
 LDW=C1,200 (c1 sayıcısının içeriği 200 değeri
ile karşılaştırılır.Eğer sayıcı içeriği 200 e eşitse 1
sonucu verir.Değilse 0 sonucunu verir.)

 AW=C0,20 (c1 sayıcısının içeriği 20 değeri ile

karşılaştırılır.Eğer sayıcı içeriği 20 e eşitse
yığının birinci seviyesindeki değer aynen
kalır.Değilse 0 sonucunu verir.)

 OW=C0,C1 (C0 sayıcısının içeriği C1 ile

karşılaştırır.Eşitse yığının birinci seviyesindeki
değer 1 olur.Değilse aynen kalır.
 AW<= C0,40 (C0 sayıcısının değeri 40 tan
küçük veya eşitse yığının birinci
seviyesindeki değer aynen kalır.Değilse 0
yazılır.
EŞİTLİK EŞİTLİK
SAĞLANIYORSA SAĞLANMIYORSA
LDW 1 0
AW A 0
OW 1 A
 Örn: Plc Q0.0 çıkışının, PLC giriş
noktalarından I0.0=1 iken I0.1 girişine
uygulanan işaret darbelerinin sayısı 2 den
büyük ve 5 ten küçük ise, Q0.0=1 olmasını
sağlayan bir kumanda devresine ilişkin
programı yazınız.
LD I0.1
LDN I0.0
CTU C0, 32767
LDW>= C0, 3 (Büyükse hafızaya 1 yaz değilse 0 yaz)
AW<= C0, 5 (Küçükse değeri koru,değilse 0 yaz)
= Q0.0
 SORU:Bir düğmeye birinci kez
basıldığında çalışan ve aynı düğmeye
ikinci kez basıldığında duran bir motora
ilişkin kumanda devresini gerçekleyiniz.
 ÖRN:Ladder uygulaması
 Matematiksel İşlemler
Tam Sayı Toplama
 Operandlar:
 IN1, IN2 (word): Bu iki değer
toplanacak olan tamsayı
değerleridir. Bu değerler
sabitsayı olduğu gibi bir word
adresinden de atama yapılabilir.
 OUT (word): Sonuç burada
belirtilen adreste saklanır.
 Bu kutu, iki tane 16 bit tam
sayıyı (IN1, IN2), toplar ve
sonucu 16 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar,
 yani: IN1 + IN2 = OUT
 Not: ADD komutu tam sayı,
double word ve gerçel sayı
toplama işlemlerinde de
kullanılır.
 Tam Sayı Çıkarma
 Operandlar:
 IN1, IN2 (word): Bu iki değer
çıkarılacak olan tamsayı
değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresten de
atama yapılabilir.
 OUT (word): Sonuç burada
belirtilen adreste saklanır.
 Açıklama:
 Bu kutu, iki tane 16 bit tam
sayıyı (IN1, IN2) çıkarır ve
sonucu 16 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar,
 yani: IN1 - IN2 = OUT
 Not:OUT negatif olursa SM 1.2
(negatif) biti set edilir.SUB
komutu tam sayı, double word
ve gerçel sayı toplama
işlemlerinde kullanılır.
 Tam Sayı Çarpma
 Operandlar:
 IN1, IN2 (word): Bu iki değer
çarpılacak olan tamsayı
değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresden de
atama yapılabilir.
 OUT (word): Sonuç burada
belirtilen adreste saklanır.
 Açıklama:
 Bu kutu, iki tane 16 bit tam
sayıyı (IN1, IN2) çarpar ve
sonucu 32 bit olarak çıkışa
(OUT) yazar, yani:
 IN1 * IN2 = OUT
 Not:Çıkış ve giriş operandları
arasındaki çakışmalar komutu
geçersiz kılar.
 Tam Sayı Bölme
 OUT (word): Sonuç burada
belirtilen adreste saklanır.
 Açıklama:Bu kutu, iki 16 bit tam
sayıyı (IN1, IN2) böler ve sonuç ve
kalanı 32 bit olarak OUT'a yazar,
yani IN1/IN2=OUT. OUT double
word'ünün küçük word'ü kalanı,
büyük word'ü bölümü içerir.
 Operandlar:
 Not:Çıkış ve giriş operandları
 IN1, IN2 (word): Bu iki değer
arasındaki bazı çakışmalar komutu
bölünecek olan tamsayı
geçersiz kılar.
değerleridir. Bu değerler sabit
sayı olduğu gibi adresden de  32 bit sonuç (OUT) ikinci girişle
atama yapılabilir. (IN2) aynı adrese sahip olamaz.
 Baytı Arttır
 Açıklama:
 Bu komut, giriş bayt değerine
(IN) 1 ilave eder ve çıkış
baytına (OUT) yazar.
 Yani, IN+ 1 = OUT
 Not: Bu komut bayt , word ve
double word işlemleri içinde
 Operandlar: gerçekleştirebilir.
 IN (byte): Değeri arttırılacak
olan sayı değeri sabit olarak
veya bir adresten atanabilir.
 OUT (byte): Sonuç burada
belirtilen adrese atanır.
 Baytı Azalt
 Açıklama:
 Bu kutu, giriş bayt değerinden
(IN) 1 çıkartır ve çıkış baytına
(OUT) yazar.
 Yani, IN – 1 = OUT
 Not: Bu komut bayt , word ve
double word işlemleri içinde
 Operandlar: gerçekleştirilebilir.
 IN (byte): Değeri azaltılacak
olan sayı değeri sabit olarak
veya bir adresten atanabilir.
OUT (byte): Sonuç burada
belirtilen adrese atanır.
 PROGRAM AKIŞ KONTROL
KOMUTLARI
 STOP(DUR)
 JUMP(SIÇRA)
 LABEL(ETİKET)
 CALL(ÇAĞIR)
 SCR(SIRALAMA KONTROL RÖLESİNİ YÜKLE)
 SCRT(SCR GEÇİŞİ)
 SCRE(SCR’Yİ BİTİR)
STOP(DUR)KOMUTU
 Önündeki kontak aktif
(1) ise CPU yu STOP
konumuna getirerek
program akışını
keser.
 SM5.0 giriş çıkış
arızalarında aktif olan
bir bittir.0 ise arıza
yok. 1 ise vardır.
 JMP (SIÇRA) KOMUTU
 Bir programın ilerleyişi
sırasında şartlara bağlı
olarak programın bir
bölümünün çalışması
istenmeyebilir.Bu komut
program içerisinde
belirtilen etikete sıçrama
 S7 200 212CPU İÇİN 0…….63
yapar.JMP komutu
mutlaka LBL komutu ile
 S7 200 221-222-224-226 İÇİN
birlikte kullanılmalıdır.
0.......255
CALL (ÇAĞIR) KOMUTU
 Program akış kontrolünü n numaralı alt
programa aktarır.
 S7200 212 İÇİN 0…..15
 S7200 221-222-224-226 İÇİN 0…..63 tür.
 I0.0=0 iken jmp 0 komutu işletilmez.Bir
sonraki komuta geçer.
 I0.0=1 iken jmp 0 komutu işletilir ve label 0
etiketinin bulunduğu yerden itibaren
komutlar işletilir.
ALT PROGRAM KULLANIMI
Çağır
 Program akış
kontrolunu n numaralı
alt programa aktarır.
 n numaralı alt
programın
başlangıcını gösterir.
 Geri Dön, önceki
mantığa göre (komuta
enerji geliyorsa) alt
programı bitirir.
 For
 Her FOR komutu bir NEXT’i
gerektirir. FOR/NEXT
döngülerini 8 kademeye kadar
dallandırabilirsiniz
 (Döngü içersinde bir başka
FOR/NEXT döngüsü).
Next
 NEXT kutusuyla birlikte
kullanılan bu kutu, ikisi
arasında yer alan komutların
döngüsünü sağlar. Başlangıç
değeri (INITIAL) ile son değer
(FINAL) arasındaki fark kadar
döngü tekrarlanır. Döngünün
her icrasında kutu, INDEX
değerini bir arttırır.
 INDEX değeri FINAL
değerinden büyük olduğu anda
döngü sona erer. FINAL değeri
32766'dan büyük olamaz.
 İşlem Yok

 Kullanıcı programının
icrası üzerinde hiçbir
etkisi yoktur. n sayısı 1 ila
255 arasında olabilir.
 TAŞI/DOLDUR/TABLO
Bayt Taşı
 Açıklama:
 Bu kutu, giriş baytını (IN) çıkış
baytına (OUT) taşır. Giriş baytı
taşımadan etkilenmez.
 Not: bu işlem bayt, word,
double word ve gerçel sayılar
için gerçekleştirilebilir.
 Operandlar:
 IN (bayt): Taşınacak olan
değer sabit veya adresi burada
bildirilir.
 OUT (bayt): Taşınılacak olan
adres burada bildirilir.
 Bayt Blok Taşı
 Açıklama:
 Bu kutu, IN baytından
başlayan N adet baytı OUT
adresinden başlayan
bölgeye yazar.
 N, 1 ila 255 arasında
olabilir. Giriş, taşımadan
etkilenmez.
 Not: bu işlem bayt, word,
double word ve gerçel
sayılar için
gerçekleştirilebilir.
 Baytı Sağa Döndür
 Eğer N, 8’e eşit veya
büyükse, N’in 8‘li modu
alınır. Sonuç değeri
üzerinden döndürme
yapılır.

 Açıklama:
 Bu kutu, bayt değerini (IN)
sağa doğru N bit kadar
döndürür (dışarı atılacak bitler
diğer başa yazılır) ve sonuç
çıkış baytına (OUT) yazılır.
UYGULAMA : KONTAK EMNİYETLİ ASENKRON
MOTORLARIN İKİYÖNDE ÇALIŞTIRILMASI

 Üç fazlı asenkron motorların devir yönlerinin

değiştirilmesi, iki fazın yerlerinin değiştirilmesi ile
olmaktadır. Motor bir yöne doğru dönerken, motorun
enerjisi kesilmeden diğer yöne döndürülmeye çalışılması
motorlara zarar vermektedir. Bu nedenle kontak
emniyetli çalıştırma kullanılır. Bu çözüm ile motorun
enerjisinin kesilmeden diğer yönde çalıştırılması
engellenmiş olur.
UYGULAMA ADI : BUTON EMNİYETLİ ASENKRON
MOTORLARIN İKİ YÖNDE ÇALIŞTIRILMALARI

 Teorik Bilgi ;
 İki yollu butonlar arasında yapılan bağlantıya, buton
kilitleme denir. Böyle bir devrede ileri dönüş
kontaktörünün akımı (geri) butonunun üst
kontaklarından, geri dönüş kontaktörünün akımı da (ileri)
butonunun üst kontaklarından devresini tamamlar.
 Buton kilitlemeli bir bağlantıda, (STOP) butonuna
basmadan motorun dönüş yönü değiştirilebilir. Yalnız bu
durumda motorun dönüş yönü ani olarak değişir. Ani
olarak dönüş yönünün değiştirilmesi, güç yol alan
motorlara uygulanmaz. Aksi takdirde motor şebekeden
çok büyük akım çeker.
UYGULAMA ADI : ZAMAN RÖLELİ TRAFİK LAMBASI
KUMANDASININ PLC İLE DENETİMİ

 PLC ’ler ve Flip-Flop devreleri yaygınlaşmadan önce

trafik lambası sistemleri klasik otomatik kumanda
yöntemleri ile yapılmaktaydı. Bu yöntemde kontaktörler
ve sıra zaman röleleri kullanılmaktaydı. Bu yöntem hem
maliyet, hem de işçilik açısından, hem de hantal
görünümü nedeni ile yeni arayışlara yol açtı. Böylece
PLC ’li ve Flip-Flop ‘lu devreler ortaya çıkmıştır.
 PLC ‘ler ; çıkışlarının direk 220V’a bağlanabilmesi,
zaman rölelerini kendi içinde bulundurabilmesi nedeniyle
çok pratik çözümler üretmiş ve kullanımı yaygınlaşmıştır.
Bugün teknoloji devi haline gelen birçok ülkede PLC
‘lerin, birbirlerine bağlanabilmeleri, Network
çalışabilmeleri gibi avantajlarla tüm şehrin trafik ışığı
düzenleri bir merkezden yapılabilmektedir.
Sistemin Çalışması :

 Start butonuna basılması ile birlikte sistem çalışmaya

başlar. İlk olarak kırmızı lamba yanar, aynı anda T37
çalışmaya başlar. 20’nci saniye sonunda T37 kontakları
konum değiştirerek sarı lamba yanar, aynı anda devre
1’deki T37 NK kontağı açılarak kırmızı lambayı söndürür.
Bu sırada T37, T38’ide enerjilendirmiştir. T38 20’nci
saniye sonunda kontakları konum değiştirir ve yeşil
lambayı yakar. Aynı anda sarı lambayı söndürür ve T39
devreye girmiştir. T39 20’nci saniye sonunda T37’yi
devreden çıkarır. T37’nin devreden çıkması ile yeşil
lamba söner. Aynı anda devre 1’de bulunan T37’nin NK
kontağı ilk konuma gelerek enerjinin geçmesine izin verir
ve böylece çevrim tekrar başlamış olur.